‫‪2023 Jul 26‬‬ ‫تاریخ چاپ ‪:‬‬

‫‪IslamQT.Com‬‬ ‫‪https://www.google.com/‬‬ ‫لینک مشاهده ‪:‬‬

‫تفسیر موضوعی سوره مسد‬ ‫‪:‬‬ ‫عـنوان‬

‫تفسیر موضوعی سوره مسد‬

‫ِب ْس ِم الَّل ـِه ا لَّر ْح َٰم ِن ا لَّر ِح ي ِم‬

‫َت َّب ْت َي َد ا َأ ِب ي َل َه ٍب َو َت َّب ﴿‪َ ﴾١‬م ا َأ ْغ َن ٰى َع ْن ُه َم ا ُلُه َو َم ا َكَس َب ﴿‪َ﴾٢‬س َي ْص َلٰى َن اًر ا َذ اَت َل َه ٍب ﴿‪َ ﴾٣‬و اْم َر َأ ُت ُه َح َّم ا َلَة ا ْل َح َط ِب ﴿‪ِ ﴾٤‬ف ي‬
‫ِج يِد َها َح ْب ٌل ِم ْن َم َس ٍد ﴿‪.﴾٥‬‬

‫موضوع سوره مسد‪:‬‬

‫این سوره درباره عاقبت و جزای ابو لهب عموی رسول اهلل صلی اهلل علیه و سلم و همسرش ام جمیل که از سرخت‬
‫ترین دشمنان اسالم بودند و هالک شدن آنان صحبت می کند‪ .‬زیرا ابو لهب کسی بود که شغلش را رها کرده و فقط به‬
‫دنبال برهم زدن دعوت رسول اهلل صلی اهلل علیه و سلم و مانع از ایمان آوردن مردم بود‪ .‬بدین ترتیب اهلل عزوجل در‬
‫این سوره او را به آتش سوزناکی در آخرت وعده می دهد که در آن خواهد سوخت‪ .‬و این عذاب جزای همسرش نیز‬
‫خواهد بود زیرا او نیز در این دشمنی و اذیت و آزارها شریک بود‪.‬‬

‫وجه تسمیه سوره‪:‬‬

‫این سوره مسد نام دارد به دلیل این قول اهلل عزوجل‪ِ( :‬ف ي ِج يِد َها َح ْب ٌل ِم ْن َم َس ٍد )‪ :‬یعنی در گردن ام جمیل همسر ابو‬
‫لهب طنابی از الیاف خرما خواهد بود‪.‬‬

‫و همچنین این سوره تبت نام دارد زیرا سوره با این آیه آغاز شده‪ ،‬چنان که می فرماید‪َ ( :‬ت َّب ْت َي َد ا َأ ِب ي َل َه ٍب َو َت َّب )‪:‬‬
‫یعنی دو دست ابو لهب نابود شود‪.‬‬

‫و از نام های دیگر آن ابی لهب؛ و سوره لهب است‪.‬‬

‫مناسب این سوره با سوره قبل آن (نصر)‪:‬‬

‫اهلل سبحانه و تعالی در سوره نصر می فرماید‪ :‬پاداش فرمانبردار کسب پیروزی و فتح در دنیا و اجر و ثواب در آخرت‬
‫است؛ سپس در این سوره می فرماید‪ :‬عاقبت معصیت کار خسارت در دنیا و عذاب در آخرت خواهد بود‪.‬‬

‫معنی کلمات‪:‬‬
 ‫َت َّب ْت َي َد ا َأ ِب ي َلَه ٍب ‪ :‬یعنی دو دست ابو لهب بن عبدالمطلب هالک و نابود گردید؛ مقصود عملش است‪ .‬یعنی عملش‬
‫نابود شد‪.‬‬

‫َو َت َّب ‪ :‬این کلمه تأکیدی بر جمله قبل و نیز خبر است‪ .‬یعنی‪ :‬ابو لهب به هالکت می رسد پس وی جزو جهنمیان است‪.‬‬

‫َم ا َأ ْغ َن ٰى َع ْنُه َم ا ُلُه ‪ :‬یعنی تمام دارایی و شغل و مقام هایی را که به دست آورده بود در هنگام غضب پروردگار به او‬
‫هیچ سودی نخواهد رساند بلکه در درنیا و آخرت گرفتار عذاب خواهد شد‪.‬‬

‫َو َم ا َكَس َب ‪ :‬تمام دارایی های وی چه مال و چه فرزند‪.‬‬

‫َس َي ْص َل ٰى َناًر ا َذ اَت َلَه ٍب ‪ :‬یعنی آتشی که شعله ور و زبانه کش است‪.‬‬

‫َو اْم َر َأُت ُه ‪ :‬همسرش‪ :‬ام جمیل‪.‬‬

‫َح َّم ا َلَة ا ْلَح َط ِب ‪ :‬یعنی خار و خاشاک را حمل می کرد سپس آنها را برای اذیت کردن رسول اهلل صلی اهلل علیه و سلم‬
‫در راه ایشان قرار می داد‪.‬‬

‫ِف ي ِج يِد َه ا‪ :‬یعنی در گردن‪.‬‬

‫َح ْب ٌل ِم ْن َم َس ٍد ‪ :‬ریسمانی از لیف خرما‪.‬‬

‫سبب نزول سوره مسد‪:‬‬

‫در صحیح بخاری و مسلم از سعید بن جبیر رضی اللع عنها روایت شده که ابن عباس رضی اهلل عنهما فرمود‪ :‬روزی‬
‫رسول اهلل صلی اهلل علیه و سلم باالی كوه صفا رفت و صدا زد‪ :‬یا صباحاه[‪ .]1‬آنگاه‪ ،‬قریش نزد او جمع شدند و‬
‫گفتند‪ :‬تو را چه شده است؟ فرمود‪ :‬اگر به شما بگویم كه دشمن‪ ،‬صبح یا شب به شما حمله می‌ كند‪ ،‬آیا سخن مرا باور‬
‫می‌ كنید؟ گفتند‪ :‬بلی‪ .‬فرمود‪ :‬همانا من شما را از عذابی كه در پیش رو است‪ ،‬می‌ ترسانم‪ .‬ابولهب گفت‪ :‬نابود شوی‪.‬‬
‫به همین خاطر ما را جمع كرده‌ای‪ .‬سپس اهلل متعال این آیه را نازل فرمود‪َ﴿ :‬ت َّب ۡت َي َد ٓا َأ ِب ي َل َه ٖب َو َت َّب ﴾‪ :‬یعنی نابود باد‬
‫دستهای ابولهب‪( .‬منظور نابودی خود ابولهب است)[‪.]2‬‬

‫معنی اجمالی‪:‬‬

‫همان طور که قبال ذکر کردیم این سوره درباره هالکت سر سخت ترین دشمن رسول اهلل صلی اهلل علیه و سلم یعنی‬
‫ابولهب صحبت می کند‪ .‬و او را به بدی یاد می کند که تا روز قیامت این ننگ بر او باقی خواهد بود‪ .‬پس می فرماید‪:‬‬
‫(َت َّب ْت َي َد ا َأ ِب ي َل َه ٍب )‪ :‬یعنی دو دست وی زیان و خسارت دید و به بدبختی گرفتار شد‪.‬‬

‫َو َت َّب ‪ :‬یعنی هیچ سودی نمی برد‪.‬‬

‫َم ا َأ ْغ َن ٰى َع ْن ُه َم ا ُلُه ‪ :‬مال و دارایی اش او را طاغی و خود کامه کرد‪.‬‬

‫َو َم ا َكَس َب ‪ :‬در هنگام نازل شدن عذاب مال و دارایی هایش هیچ فایده ای برای او ندارد‪.‬‬
 ‫َس َي ْص َلٰى َن اًر ا َذ اَت َل َه ٍب ‪ :‬یعنی آتش او و همسرش را که هیزم کش است از هر طرف احاطه خواهد کرد‪ .‬زیرا‬
‫همسرش ام جمیل نیز مانند ابو لهب دشمن سرسختی بود که در تمام دشمنی ها و اذیت و آزار ها با شوهرش‬
‫مشارکت داشت و هر چه در توان داشت برای اذیت کردن رسول اهلل صلی اهلل علیه و سلم به کار می برد تا جایی که‬
‫حتی خارو خاشاک های بیابان را جمع می کرد سپس در راه ایشان قرار می داد‪ .‬سپس می فرماید‪ِ( :‬ف ي ِج يِد َها َح ْب ٌل‬
‫ِم ْن َم َس ٍد )‪ :‬یعنی در گردن وی طنابی از الیاف خرما خواهد بود؛ و این حکم برای تمام دشمنان اهلل و رسولش خواهد‬
‫بود‪.‬‬

‫درسها و عبرتهای سوره مسد‪:‬‬

‫‪1‬ـ در این سوره اهلل تعالی حکمش بر ابولهب که همان به هالکن رسیدن و باطل شدن حیله اش است را بیان می کند‪.‬‬

‫‪2‬ـ بنده ای که از اهلل تعالی اطاعت نمی کند در هنگام نازل شدن عذاب مال و فرزندانشان هیچ سودی برایش نخواهد‬
‫رساند‪.‬‬

‫‪3‬ـ این سوره دلیل بر حرام بودن اذیت کردن مؤمنان است‪.‬‬

‫‪4‬ـ با داشتن شرک و کفر خویشاوندی هیچ فایده ای ندارد؛ همان طور که ابو لهب عموی رسول اهلل صلی اهلل علیه و‬
‫سلم بود اما جایش در آتش شعله ور و سوزان است‪.‬‬

‫‪5‬ـ در این سوره نشانه ای ازنشانه های حیرت آور پروردگار نهفته است و آن این است که اهلل تعالی این سوره را‬
‫هنگامی نازل کرد که ابو لهب و همسرش زنده بودند و هنوز نابود نشده بودند و آنها را از عذاب سخت و دردناکی که‬
‫در انتظارشان است آگاه ساخت‪ .‬اما با این وجود آنان ایمان نیاوردند‪ .‬پس همان گونه که اهلل خبر داده بود؛ اتفاق‬
‫افتاد زیرا تنها اوست که از غیب آگاهی دارد‪.‬‬

‫منبع‪ :‬کتاب‪ :‬شرح الدروس المهمة لعامة األمة‪ .‬نویسنده‪ :‬شیخ عبدالعزیز بن عبداهلل بن باز رحمه اهلل‪.‬‬

‫مترجم‪ :‬ام محمد‪.‬‬

‫[‪ -]1‬كلمه‌ای بود كه برای اعالم خطر و به كمک طلبیدن دیگران‪ ،‬به كار می رود‪.‬‬

‫[‪ ]2‬ـ َص ِع َد ا لَّن ِب ُّي صلی اهلل علیه و سلم الَّص َف ا َذ اَت َي ْو ٍم ‪َ ،‬ف َق اَل ‪َ :‬يا َص َب ا َح اْه ‪َ .‬ف ا ْج َت َم َع ْت ِإ َلْي ِه ُق َر ْي ٌش ‪َ ،‬ق ا ُل وا‪َ :‬م ا َلَك ؟ َق اَل ‪:‬‬
‫ُل‬
‫َأ َر َأ ْي ُت ْم َلْو َأ ْخ َب ْر ُت ُكْم َأ َّن ا ْل َع ُد َّو ُي َص ِّب ُح ُكْم َأ ْو ُي َم ِّس ي ُكْم ‪َ ،‬أ َم ا ُكْنُت ْم ُت َص ِّد ُق وِن ي؟ َق ا وا‪َ :‬ب َلى‪َ،‬ق اَل ‪َ :‬ف ِإ ِّن ي َن ِذ يٌر َل ُكْم َب ْي َن َي َد ْي َع َذ اٍب‬
‫َش ِد يٍد َف َق اَل َأ ُبو َل َه ٍب ‪َ :‬ت ًّب ا َلَك ! َأ ِل َه َذ ا َج َم ْع َت َنا؟ َف َأ ْنَز َل اُهَّلل ﴿َت َّب ۡت َي َد ٓا َأ ِب ي َل َه ٖب َو َت َّب ﴾‪.‬‬