MAKROEKONOMIA

Cele kształcenia

C1 Zapoznanie studentów z zasadami funkcjonowania gospodarki z perspektywy

wybranych szkół makroekonomicznych
C2 Poszerzenie podstawowej wiedzy studentów z zakresu makroekonomii, ze
szczególnym uwzględnieniem współczesnych koncepcji wzrostu i rozwoju
gospodarczego
C3 Przekazanie umiejętności posługiwania się wiedzą makroekonomiczną w
analizie zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących we współczesnych
gospodarkach
 Efekty kształcenia

Efekty uczenia się w zakresie wiedzy Odniesienie

Student: do celów
EK-W 01 potrafi zdefiniować zasady i koncepcje teorii ekonomii w skali
C1
gospodarki
EK-W 02 definiuje czynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego i tłumaczy
C1, C2, C3
istotę koncepcji zrównoważonego rozwoju
EK-W 03 opisuje podstawowe kategorie makroekonomiczne i sposoby
C1, C2, C3
ich pomiaru, w szczególności PKB i inflacji
EK-W 04 wyjaśnia podstawowe cele i instrumenty prowadzenia polityki
C1, C2, C3
fiskalnej i pieniężnej
 Efekty kształcenia

Efekty uczenia się w zakresie umiejętności Odniesienie

Student: do celów
EK-U 01 Identyfikuje i opisuje zasadnicze problemy makroekonomiczne
gospodarek oraz wpływ polityki fiskalnej i monetarnej na procesy C1, C3
rozwojowe
EK-U 02 Dokonuje oceny trafności i skutków decyzji makroekonomicznych
C1
podejmowanych w gospodarce
EK-U 03 Potrafi analizować symptomy, przyczyny i przebieg konkretnych
procesów oraz zjawisk ekonomiczno-społecznych; prawidłowo
interpretować zjawiska ekonomiczne, właściwie analizować przyczyny C1, C2
i przebieg procesów gospodarczych, z zastosowaniem standardowych
w naukach ekonomicznych narzędzi
EK-U 04 Posiada umiejętność obserwacji, rozumienia i analizowania zjawisk
oraz procesów makroekonomicznych za pomocą metod naukowych.
potrafi dokonywać obserwacji i analiz podstawowych procesów
gospodarczych zachodzących w gospodarce otwartej, potrafi
C1, C2, C3
interpretować niezbędne w tym zakresie dane statystyczne oraz
wskaźniki ekonomiczne, a także prognozować procesy i zjawiska
gospodarcze z wykorzystaniem standardowych metod i narzędzi w
naukach ekonomicznych.
 Efekty kształcenia

Efekty uczenia się w zakresie kompetencji społecznych i personalnych Odniesienie

Student: do celów
EK-KS 01 Posiada pogłębioną świadomość roli teorii makroekonomicznej C1, C2, C3
w procesie podejmowania decyzji gospodarczych.
EK-KS 02 Akceptuje różne perspektywy poznawcze złożonych C1, C2, C3
makroekonomicznych zjawisk gospodarczych.
 Podręczniki z makroekonomii
• Skawińska E., Sobiech K., Nawrot K., Makroekonomia,
Wydawnictwo PWE, Warszawa, 2008.

• Samuelson P., Ekonomia, Warszawa, 2007.

• Begg D., Fisher S., Dornbusch R., Ekonomia, Makroekonomia

(t.2), Wydawnictwo PWE, Warszawa, 2007.

• Samuelson P.S., Nordhaus W.D., Ekonomia, t.2,

Makroekonomia, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2004.

• Balicki W., Makroekonomia. Wyd. 3, Poznań,

Wydawnictwo Wyżczej Szkoły Bankowej, 2006.
Makroekonomia jako nauka.

Makroekonomiczne mierniki
 Plan
1.Ekonomia jako nauka o procesach gospodarczych.
2. Pojęcie, cele i problemy makroekonomiczne.
3. Systemy rachunkowości społecznej: System Produkcji
Materialnej (MPS) i System Rachunkowości Narodowych
(SNA).
4. Produkt krajowy brutto (PKB). Obliczenie PKB.
5. Produkt narodowy brutto (PNB) i dochód narodowy (ND).
6. Dochody osobiste (DO) i dyspozycyjne dochody osodiste
(DDO).
7. Nominalny a realny PKB.
8. PKB na 1 mieszkańca.
Ekonomia jest to nauka, która bada w
jaki sposób ludzie (pojedynczo lub w
zorganizowanych zespołach) wykazują
zasoby, będące w ich dyspozycji w
celu zaspokojenia różnych potrzeb
materialnych i niematerialnych
Czynniki produkcji:
- praca
- ziemia
- kapitał
 Współczesna ekonomia
• Mikroekonomia
• Mezoekonomia
• Makroekonomia
• Megaekonomia
Poziom
Przedmiot badań Przykłady
analizu

Mikroeko- Reguły zachowań - teoria

przedsiębiorstw i konsumenta;
nomia
gospodarstw - teoria
producenta;
domowych oraz
prawa rządzące - teoria struktur
rynkowych;
funkcjonowaniem
- badanie
pojedynczych rynków niedoskonałości
rynku
Poziom
Przedmiot badań Przykłady
analizu

Mezoeko- -gospodarka regionalna; -ekonomiki

-badanie funkcjowania regionalne;
nomia
poszczególnych działów -ekonomiki
sektorów gospodarki; branżowe;
-badanie zachowanie -socjologia
ekonomicznego różnych ekonomiczna
grup społecznych
Poziom
Przedmiot badań Przykłady
analizu

Makroeko- -zjawiska w skali całej -polityka

gospodarki oraz ekonomiczna;
nomia
gospodarka -teoria rozwoju
gospodarczego;
integrująca się
-teoria integracji
ekonomicznej;
-teoria
zatrudnienia,
inflacji
Poziom
Przedmiot badań Przykłady
analizu

Megaeko- - gospodarka -analiza handlu

międzynarodowa zagranicznego;
nomia
(globalna) -międzynarodowe
stosunki
ekonomiczne;
-gospodarowanie
globalnymi
zasobami
przyrodniczimi;
-modelowanie
globalne
• Mikroekonomia

• Makroekonomia
 Mikroekonomia
• Bada poszczególne elementy tworzące
gospodarkę, taki jak:
- gospodarstwa domowe,
- przedsiębiorstwa,
- sektory gospodarki,
- rynki określonych produktów i usług.
 Mikroekonomia
• analizuje sposób działania oraz
zachowania się na rynku
poszczególnych producentów i
konsumentów, sprzedawców i
nabywców.
 Mikroekonomia
• bada czynniki wpływające na
kształtowanie się wielkości produkcji
oraz podaży poszczególnych
produktów i usług, romiarów popytu
na nie, wysokości ich cen itd.
 Makroekonomia

• zajmuje się analizą gospodarki jako

całości
 Makroekonomia
• bada czynniki wpływające na poziom i
zmiany globalnej (łącznej) produkcji i
konsumpcji w gospodarce, globalnej
podaży produktów i usług, globalnego
popytu na nie, ogólnego (średniego)
poziomu ich cen, globalnego zatrudnienia i
inwestycji, dochodów i wydatków budżetu
państwa.
 Makroekonomia

• bada kształtowanie się makrowielkości

gospodarczych oraz występujące między
nimi zależności.
 Makroekonomia
• bada przewidywane skutki wynikające z danej
sytuacji gospodarczej,
• mierzy ogólne efekty gospodarcze wyjaśniając i
analizując ich przyczyny i skutki,
• bada i przeprowadza analizy dotyczące polityki
państwa zarówno w sfere gospodarczej, jak i w
dziedzinach politycznych z uwzględnieniem
polityki zagranicznej, obronnej oraz wewnętrznej
kraju.
• Nazwa makroekonomia pojawiła się około
1929 roku

• Wprowadził ją Radnar Frish

• Źródłem makroekonomii jest system
teoretyczny J.M.Keynes’a.

• System ten powstał na przełomie lat 20-

tych i 30-tych XX wieku.

• Keynes napisał się prace „Ogólna teoria

zatrudnienia, procentu i pieniądza”.
 Funkcji makroekonomii

• Poznawcza

• Aplikacyjna
 Poznawcza funkcja
• makroekonomia próbuje określić, wyjaśnić
i przewidzieć występowanie i przebieg
zjawisk i procesów gospodarczych.

Studiowanie makroekonomii pozwala

zatem zdobyć wiedzę i zrozumieć
zachodzące procesy gospodarcze, poznać
ich przyczyny i konsekwencje.
 Funkcja aplikacyjna

• makroekonomia usiłuje określić skuteczne

sposoby oddziaływania rządu na przebieg
procesów gospodarczych.
 Zasadniczym celem makroekonomii jest
poszukiwanie czynników warunkujących:

• wysoki poziom oraz tempo wzrostu produkcji

i konsumpcji;
• wysoki poziom zatrudnienia i niską stopę
bezrobocia;
• stabilność cen w warunkach wolnego rynku;
• równowagę bilansu obrotów biezących
z zagranicą i stabilność kursu walutowego.
 Narzędziami pozwalającymi osiągać cele
makroekonomii są:
• Polityka fiskalna (budżetowa)

• Polityka pieniężna (monetarna)

• Polityka dochodowa

• Polityka gospodarcza
 Zastosowanie makroekonomii
1. Pomaga rządzącym państwem w podejmowaniu
ważnych decyzji związanych z odsunięciem
niebezpiecznych recesji, a jeśli już pojawią się to co
należy zrobić, aby była krótka i łagodna.
2. Pomaga w utrzymywaniu inflacji na odpowiednio
niskim poziomie, pomaga uniknąć krótkookresowej
niestabilności gospodarczej.
3. Odpowiada jak diametralne zmiany polityki mogą
wpłynąć na rodzaj dóbr wytwarzanych w gospodarce.
4. Pomaga sprawującym rządy w podjęciu odpowiedniego
wyboru wśród propozycje w sfere wydatków i
podatków, które mają na celu zwiększenie
długookresowego tempa wzrostu.
Systemy rachunkowości społecznej: System
Produkcji Materialnej (MPS) i System
Rachunkowości Narodowych (SNA).
W statystyce międzynarodowej wyróżnia się
dwa systemy rachunków narodowych:

1) System Produkcji Materialnej (MPS);

2) System Rachunków Narodowych (SNA).

System produkcji materialnej (MPS) jest
to sposób określania (liczenia) efektów
działalności gospodarczej (produktu
społecznego) w skali makroekonomicznej,
przyjęty w krajach socjalistycznych.
System MPS opiera się na klasyfikacji
gospodarki narodowej, w której wyróżnia
się dwie sfery:
- produkcyjną (produkcji materialnej i usług
materialnych), w której wytwarza się dochód
narodowy (produkt społeczny) i do której zalicza
się takie działy gospodarki narodowej, jak:
przemysł, budownictwo, rolnictwo, leśnictwo,
rybołówstwo, transport, łączność, handel i
gospodarkę komunalną;
- nieprodukcyjną, która wpływa na sfere
produkcyjną i uczestniczy w podziale dochodu
narodowego.
System Rachunków Narodowych (SNA)
jest wykorzystywany przy obliczaniu
dochodu narodowego we wszystkich
krajach gospodarki rynkowej i polega na
traktowaniu obu sfer gospodarki,
t.j.:materialnej i nematerialnej, jako
tworzących dochód narodowy.
 System produkcji
materialnej (MPS)
Dobra i usłudi materialne
podnoszą dobrobyt
Był przewidziany dla krajów z
gospodarkę centralnią
planowaną
Sfera produkcyjna to dobra i
usługi materialne, sfera
nieprodukcyjna to dobra i usługi
niematerialne
System rachunków
narodowych (SNA)
Każda działalność przynosząca
dochód podnosi dobrobut
Jest systemem akceptującym
własność prywatną, zysk należy
się właścicielowi
przedsiębiorstwa
Sfera produkcyjna to dobra i
usługi materialne oraz
niematerialne, sferę
nieprodukcyjną tworzą dzieci,
emeryci, renciści i złodzieje
System Rachunków Narodowych (SNA)
jest to wewnętrznie uporządkowany zbior
spójnych, logicznych i zintegrowanych
rachunków makroekonomicznych,
bilansów i tablic opracowanych według
obowiązujących norm i reguł
statystycznych, służący do pomiaru
efektów działalności gospodarczej w
krajach o gospodarce rynkowej.
Do podstawowych mierników systemu
rachunków narodowych należą:

• produkt krajowy brutto (PKB);

• produkt narodowy brutto (PNB);
• produkt narodowy netto (PNN);
• wielkość dochodów osobistych.
Główne funkcje systemu rachunków
narodowych to:

• rola koordynacyjna i zapewnianie spójności

informacji statystycznych;

• podstawa dla prowadzenia skoordynowanych

analiz makroekonomicznych będących
podstawą wielu procesów decyzyjnych.
 Metody pomiaru efektów
działalności
• System Rachunków Narodowych ONZ
(SNA 2008).

• System Rachunków Narodowych Unię

Europejską (ESA 2010).
System Rachunków Narodowych ONZ
jest to opis sposobu pomiaru wyników
pracy społeczeństwa opracowany w
wyniku współpracy Organizacji Narodów
Zjednoczonych, Międzynarodowego
Funduczu Walutowego, Komisii Współnot
Europejskich, Organizacji Współpracy
Gospodarczej i Rozwoju oraz Banku
Światowego.
Europejski System Rachunków
Narodowych i Regionalnych (ESA) to
międzynarodowy standart metodologiczny
i rachunkowy szczególowego opisu
gospodarki (t.j. regionów, krajów czy grup
krajów), jej składowych oraz relacji
z innymi gospodarkami.
Produkt krajowy brutto (PKB) to
wartość produkcji dóbr materialnych i
usług wytworzonych w gospodarce w
ciągu roku na terenie danego kraju,
niezależnie od tego kto jest
właścicielem czynników wytwórzych.
 Metody obliczenia PKB

Metoda produktowa
- wartość rynkowa wszystkich dóbr i usług finalnych produkowanych
w kraju w danym okresie.
- wartość dodana przy produkcji dóbr i usług finalnych produkowanych
w kraju w danym okresie.

Metoda wydatkowa
- suma wydatków, których w danym okresie dokonują gospodarstwa
domowe, przedsiębiorstwa i rząd.

Metoda dochodowa
- suma dochodów z czynników produkcji uzyskiwanych przez podmioty
w gospodarce.
PKB od strony tworzenia= metoda produktowa
• Pamiętaj ! sumujemy tylko dobra finalne, a nie
pośrednie.
• gdyby dobra pośrednie były wliczone w PNB to
całkowita wartość produkcji kraju byłaby zawyżona
(dobra pośrednie byłyby liczone wiele razy).

Dobra finalne (końcowe) – to dobra nabyte przez ostatecznego

użytkownika. Są to dobra konsumpcyjne zakupione przez
gospodarstwa domowe albo dobra inwestycyjne (kapitałowe)
nabywane przez przedsiębiorstwa.
Dobra pośrednie – dobra częściowo przetworzone, które stanowią
nakład w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach, gdzie są
zużywane (surowce, materiały, energia).
 Wartość dodana
• wartość dodana jest różnicą pomiędzy wartością
produktu a kosztami dóbr pośrednich służących do
wyprodukowania tego produktu, na każdym etapie
procesu produkcji (koszty rzeczowych czynników
wytwórczych).

• pojęcie wartości dodanej jest ściśle związane

z koncepcją dóbr pośrednich – to właśnie do dóbr
pośrednich wartość dodana jest „dodawana” w procesie
produkcji.
 Proces produkcji chleba
Wartość
Wartość Wartoćś
Stadium Przedsiębiorstwo Dobro dóbr
sprzedaży dodana
pośrednich

I A Rolnik Zboże 100 0 100

II B Młynarz Mąka 180 100 80

III C Piekarz Chleb 250 180 70

Razem 530 280 250

 PKB Polski od strony tworzenia

Wartość dodana w tym w sektorze

PKB 1. Przedsiębiorstw

2. Instytucji rządowych

3. Gospodarstw domowych
 PKB od strony dochodowej - suma
wynagrodzenia właścicieli wszystkich czynników produkcji

Wynagrodzenia
za pracę

PKB zyski

odsetki

renty
 Metoda sumowania dochodów

• PKB = W + R + I + P

W – płace,
R – renta,
I – procent,
P – zyski
 PKB wg metody wydatkowej
(PKB od strony rozdysponowania)
Forumuła : PKB= C+I+G+NX

C-(od ang. consumption)= konsumpcja= spożycie prywatne= wydatki

gospodarstw domowych na zakup dóbr (trwałych i nietrwałych) i usług

I- ( od ang. investment)= inwestycje=akumulacja=wydatki inwestycyjne

przedsiebiorstw na:
a) nakłady brutto na środki trwałe (maszyny, urządzenia, śr.transportu,
budynki)
b) przyrost rzeczowych środków obrotowych (wzrost stanu zapasów)
c) wydatki mieszkaniowe gospodarstw domowych

G- (od ang. government)= wydatki rządowe na zakup dóbr i usługi i inwestycje

kapitałowe (budowa mostu)= spożycie publiczne

NX- (od ang. net export)=eksport netto= różnica między eksportem a importem
 PKB wg metody wydatkowej
(PKB od strony rozdysponowania)
• 2 formuły PKB

PKB w cenach rynkowych = C+I+G+NX

PKB w cenach czyników produkcji = C+I+G+NX – Te+S

• PKB w cenach czynników produkcji

(równość w metodzie produktowej,
wydatkowej, dochodowej)
Produkt narodowy brutto (PNB)
jest miarą łącznych dochodów
osiąganych przez obywateli danego
kraju, niezależnie od miejsca
świadczenia usług przez czynniki
produkcji.

PNB w cenach czynników produkcji = PKB w

cenach czynników produkcji + dochody netto z
tytułu własności za granicą (Dn)
Dn = Du - Dz
Amortyzacja jest to zmniejszanie się w czasie
wartości majątku trwałego przedsiębiorstwa
w wyniku jego zużywania się w procesie
produkcyjnym.
 Produkt narodowy netto (PNN)

PNN w cenach czynników produkcji = dochód

narodowy (Y) = PNB w cenach czynników
produkcji - amortyzacja
 Zależności między PKB, PNB, PNN, DO, RDO

1.PKB w cenach rynkowych = C+I+G+ X

2.PKB w cenach czynników produkcji= C+I+G+X- podatki pośrednie+ subsydia

3. PNB w cenach czynników produkcji= PKB w cenach czynników produkcji + dochody netto z
własności zagranicą

4. PNN (DN) = PNB w cenach czynników produkcji – amortyzacja

5. DO (dochody osobiste) = PNN – podatki dochodowe pzedsiębiorstw-

zyski niepodzielone

6. RDO = DO – podatki dochodowe gospodarstw

domowych +transfery
 Kategorie systemu SNA ( System of National Accounts)
UWAGA, wzory te różnią się od podanych
powyżej, proszę nie mylić jednych z drugimi!)

PKB ( Produkt Krajowy Bruto)= C+I+G+NX

PNB (Produkt Narodowy Brutto)= PKB+ dochody netto z własności z
zagranicą
PNN (Produkt Narodowy Netto)= PNB – amortyzacja
DN (Dochód Narodowy )= PNN – podatki pośrednie
DOL (Dochody osobiste ludności)= DN
(– ) te składniki DN , które nie trafiają do gospodarstwa domowych tj.
zyski nierozdzielone przedsiębiorstw, podatki dochodowe od
przedsiębiorstw, składki na ubezpieczenia społeczne pracowników
(+ ) te składniki , które nie są częścią DN tj. procenty wypłacane przez
rząd od sprzedanych obligacji + transfery rządowe+ transfery
prywatne przedsiębiorstw na rzecz instytucji publicznych i osób
prywatnych
RDO (Rozporządzalne dochody osobiste)= DOL – podatki dochodowe
ludności- grzywny i kary pieniężne oraz inne opłaty skarbowe
wpłacane do budżetów .
Ograniczenia PKB
 Główne typy produkcji, które nie są
uwzględniane w PKB
• produkty rolne, które są przeznaczane przez gospodarstwa rolne na
zaspokojenie własnej konsumpcji lub są dalej wykorzystywane we własnej
produkcji

• produkty wytworzone przez gospodarstwa domowe na swój własny użytek

(np. stół zrobiony przez stolarza do własnego domu).

• produkty wytworzone w ramach tzw. „szarej strefy”, czyli gospodarki

nierejestrowanej; (np. usługi remontowe świadczone przez firmę budowlaną
„na lewo” tzn. bez faktury).
 Nie każda transakcja, mimo że jest
rejestrowana, jest ujmowana w PKB

• transakcje finansowe (np. zakup czy sprzedaż akcji na

giełdzie), gdyż nie tworzą one żadnej wartości dodanej;

• kupna i sprzedaży dóbr używanych (np. dwuletniego

samochodu przez firmę) lub wyprodukowanych
i sprzedanych we wcześniejszych okresach (np.
zeszłoroczne zapasy firmy).
Zadanie. Dane w tablice dotyczą hipotycznego kraju. Proszę obliczyć:
produkt krajowy brutto (PKB) , produkt narodowy netto (PNN), dochód
narodowy w cenach czynników produkcji (DN), osobisty dochód (OD),
dyspozycyjny dochód (DDO).
Pozycja Wartość
Konsumpcja 450
Zakupy rządowe 200
Amortyzacja 40
Zakup dódr kapitałowych 120
Transfery rządowe (do gospodarstw domowych) 80
Zyski nierozdzielone 30
Podatki od dochodów osobistych 60
Płace 250
Podatki pośredni 10
Eksport netto 20
Wpłaty na ubezpieczenia społeczne 75
Podatki od dochodów korporacji 25
Dochody netto z kapitały zainwestowanego za granicą 30
1) PKB = C + G + I + X
PKB = 450 + 200 + 120 + 20 = 790
2) PNN = PNB – A
PNB = PKB + Dn
PNB = 790 + 30 = 820
PNN = 820 – 40 = 780
3) DN w cenach czynników produkcji = PNN – Te
DN = 780 – 10 = 770
4) OD = DN + transfery rządowe – zyski nierozdielone –
wpłaty na ubezpepieczenia społeczne – podatki od
dochodów korporacji
OD = 770 + 80 – 30 – 75 – 25 = 720
5) DDO = OD – podatki od dochodów osobistych
DDO = 720 – 60 = 660
 Ograniczenia PKB

• PKB nominalny - obliczany w cenach bieżących (rynkowych).

(PKB 2 krajów nie jest porównywalne ze sobą, jeśli kraje mają różne
stopy inflacji).

• Usunięcie ograniczenia
PKB realny - jest wartością PKB mierzonego przy użyciu stałych
cen (w cenach z tzw. roku bazowego)

Rok bazowy jest rokiem wzorcowym, w odniesieniu do którego

mierzymy PKB w innych latach.