Sở GD&ĐT ĐỀ KIỂM TRA GIỮA KÌ II

Môn: Ngữ văn lớp 10

Trường THPT (Thời gian làm bài 90 phút)

I.ĐỌC HIỂU (6,0 điểm)

Đọc truyện ngắn sau và thực hiện các yêu cầu:
Nhà mẹ Lê – Thạch Lam

(1). [...] Nhà mẹ Lê là một gia đình một người mẹ với mười một ngươì con. Bác Lê là
một người đàn bà quê chắc chắn và thấp bé, da mặt và chân tay nhăn nheo như một quả trám
khô. Khi bác mới đến phố, ai ai cũng chú ý đến đám con của bác: mười một đứa, mà đứa lớn mới
có mười bảy tuổi! Đứa bé nhất hãy còn bế trên tay.
Mẹ con bác ta ở một căn nhà lá. Chừng ấy người chen chúc trong một khoảng rộng độ
bằng hai chiếc chiếu, có mỗi một chiếc giường nan gãy nát. Mùa rét thì trải ổ rơm đầy nhà, mẹ
con cùng nằm ngủ trên đó, trông như một cái ổ chó, chó mẹ và chó con lúc nhúc. Đối với người
nghèo như bác một chồ ở như thế cũng tươm tất lắm rồi. Nhưng còn cách kiếm ăn? Bác Lê chật
vật, khó khăn suốt ngày cũng không đủ nuôi từng ấy đứa con. Từ buổi sáng tinh sương, mùa nực
cũng như mùa rét, bác ta đã phải trở dậy để đi làm mướn cho những người trong làng. Những
ngày có người mướn ấy, tuy bác phải làm vất vả, nhưng chắc chắn buổi tối được mấy bát gạo và
mấy đồng xu về nuôi lũ con đói đợi ở nhà.
Đó là những ngày sung sướng. Nhưng đến mùa rét, khi các ruộng lúa đã gặt rồi, cánh
đồng chỉ còn trơ cuống rạ, dưới gió bấc lạnh như lưỡi dao sắc khía vào da, bác Lê lo sợ, vì không
ai mướn bác làm việc gì nữa. Thế là cả nhà nhịn đói, mấy đứa nhỏ nhất: con Tý, con Phún, thằng
Hy mà con chị nó bế, chúng nó khóc lả đi mà không có cái ăn. Dưới manh áo rách nát, thịt chúng
nó thâm tím lại vì rét như thịt con trâu chết. Bác Lê ôm lấy con trong ổ rơm, để mong lấy cái ấm
của mình ấp ủ cho nó. Thằng con lớn thì từ sáng đã cùng thằng Ba ra cánh đồng kiếm con cua,
con ốc, hay sau mùa gặt, đi mót những bông lúa còn sót lại trong khe ruộng. Thật là sung sướng,
nếu chúng mang về được một lượm, trong những ngày may mắn. Vội vàng bác Lê đẩy con ra, vơ
lấy bó lúa, đem để xuống dưới chân vò nát, vét hột thóc giã lấy gạo. Rồi làm một bữa cơm nóng
lúc buổi tối giá rét, mẹ con ngồi chung quanh nồi cơm bốc hơi, trong khi bên ngoài gió lạnh rít
qua mái tranh.
Cuộc đời của gia đình bác Lê cứ như thế mà lặng lẽ qua ngày nọ rồi lại đến ngày kia. Tuy
vậy cũng có những ngày vui vẻ. Những ngày nắng ấm trong năm, hay những buổi chiều mùa hạ,
mẹ con bác Lê cùng nhau ngôì chơi ở trước cửa nhà. [...]
(2). Mấy năm sau, sự kiếm ăn ngày một thêm khó khăn...
Mùa rét năm ấy đến, giá lạnh và mưa gió lầy lội. Đàn con bác Lê ôm chặt lấy nhau rét
run trong căn nhà ẩm ướt và tối tăm vì đèn đuốc không có nữa. Mấy gia đình ở phố chợ đều đói
rét và khổ sở. Nhưng mỗi nhà đều lặng lẽ, âm thầm và chịu khổ một mình, không than thở với
láng giềng hàng xóm lời gì, ai nấy đều biết cũng nghèo khốn như nhau.
Một buổi chiều, mà đàn con đã nhịn đói suốt buổi, bác Lê vá lại manh áo rét, gọi đứa cả
đến rồi bảo:
- Ở nhà trông các em, tao vào ông Bá xem có xin được ít gạo nào không?
- Ban sáng u đã vào nhà người ta có cho đâu, cậu Phúc lại còn bảo hễ u vào nữa thì cậu
ấy thả chó ra cắn.
Bác Lê đáp:

1
 - Nhưng biết làm thế nào! Không có thì lấy gạo đâu ra mà ăn? Thôi tao cứ liều vào lần
nữa xem sao.
Nói xong, bác Lê mở cửa liếp ra đi. Trong lòng bác vẫn có chút hy vọng trong buổi sáng
lúc vào xin gạo. Ông Bá đã đuổi mắng không cho. Bác nhớ lại cái cảnh sang trọng, ấm cúng
trong nhà ông Bá. Những chậu sứ, câu đối thếp vàng sáng chói. Không lẽ ông Bá giầu có thế mà
không thí cho mẹ con bác được bát gạo hay sao?
Ở nhà, đàn con bác ngồi nhìn nhau đợi trong ổ rơm. Bác đi đâu không thấy về. Thằng Hy
lắng tai nghe tiếng chó cắn trong làng rồi bảo chị nó:
- Hình như u về đấy chị ạ.
Thằng cả đi lại bên cửa bếp nhìn ra ngòai. Bỗng có tiếng chân người rầm rập, đến tiếng
gọi, rồi lũ trẻ thấy bác Đối và một người nữa khiêng bác Lê vào trong nhà. Trên bắp chân người
mẹ, máu đỏ chảy ròng ròng.
Thằng cả hiểu ngay mẹ nó bị chó ông Bá cắn. Bác đặt người bị thương xuống chiếu rồi ra
đi sau khi dặn:
- Bây giờ, bác lấy lá lốt mà dịt cho nó cầm máu. Chó tây cắn thì độc lắm đấy.
Khi bác đi khỏi, lũ trẻ xúm quanh lấy mẹ. Thằng Hy vừa mếu máo vừa hỏi:
- U làm sao thế, u?
Bác Lê nén cái đau, giảng cho con biết:
- Thật cậu Phúc ác quá! Đã không cho thì thôi lại còn thả chó ra đuổi, tao đã chạy mà
không kịp, nên nó cắn phải. May gặp bác Đối, chứ không biết bao giờ mới lê được về đến nhà.
Bác ngừng lại nhìn đàn con ốm yếu, rồi thở dài:
- Thế là mẹ con lấy gì ăn cho đỡ đói bây giờ.
Thằng Hy òa lên khóc, con Tý cũng khóc theo. Bác Lê giơ tay ôm chúng nó vào lòng
nghĩ thân phận mình, bác cũng ứa nước mắt.
(3). Đêm ấy, bác Lê lên cơn sốt. Những cái rùng mình lạnh lẽo nối nhau lướt trên da bác,
manh chiếu rách không đủ đắp ấm thân. Trong lúc mê sảng, bác Lê tưởng nhớ lại cả cuộc đời
mình, từ lúc còn bé đến bây giờ, chỉ toàn những ngày khổ sở nhọc nhằn. Cái nghèo không biết tự
bao giờ đã vào nhà bác. Lúc sinh ra bác đã thấy nó rồi, và từ đó nó cứ theo liền bác mãi. Nhưng
có người mướn làm thì không đến nỗi. Bác nhớ lại những buổi đi làm khó nhọc, nhưng bác vui
vẻ được lĩnh gạo về cho con, những bữa cơm nóng mùa rét, những lúc thằng Hy và con Tý vui
đùa giằng co chiếc bánh bác mua cho chúng.
Rồi đến những ngày đi mót lúa mỏi lưng trên cánh đồng, nhặt những bông lúa thơm,
những lúc vò lúa dưới chân... Bác Lê nhớ lại cái cảm giác vui mừng khi thấy cạnh bông lúa sắc
sát vào thịt da. Đấy còn là những ngày no đủ. Rồi đến những buổi chợ sáng, những ngày nhịn đói
như hôm naỵ Bác mơ màng thấy vàng son chói lọi trong nhà ông Bá, thấy nét mặt gian ác của
cậu Phúc, con chó tây nhe nanh chồm đến.
- Trời ơi! Sao tôi khổ thế này?
Tiếng kêu thất thanh của bác làm lũ trẻ giật mình, chúng nó ngồi dậy đưa mắt sợ hãi nhìn
người mẹ. Hai hôm sau, bác Lê lại lên cơn mê sảng rồi chết. Người trong phố chợ gom góp nhau
mua cho bác một cỗ ván mọt, rồi đưa giúp bác ra cánh đồng, chôn vùi dưới bãi tha ma nhỏ ở đầu
làng.
Khi trở về, qua căn nhà lạnh lẽo âm u, họ thấy mấy đứa con nhỏ con bác Lê ngồi ở vỉa
hè. Con Tý đang dỗ cho thằng Hy nín khóc, nói dối rằng mẹ nó đi chợ một lát rồi sẽ về. Nhưng
họ biết rằng bác Lê không trở về nữa và họ thấy một cái cảm giác lo sợ đè nén lấy tâm can họ,
những người ở lại, những người còn sống mà cái nghèo khổ cứ theo đuổi mãi không biết bao giờ
hết.
Trích tập “Gió đầu mùa” (tập truyện ngắn, Nxb Đời nay, 1937)

2
Câu 1. Dấu hiệu không cho biết văn bản trên là truyện ngắn? (0,25)
A. Nhân vật ít.
B. Dung lượng ngắn.
C. Sự việc chủ yếu diễn ra ở một gia đình.
D. Phản ánh xã hội rộng lớn.
Câu 2. Nhân vật chính của truyện ngắn là: (0,25)
A. Bác Lê.
B. Ông Bá, cậu Phúc, thằng Hy.
C. Bác Đối, thằng Hy, con Tý.
D. Bác Lê, ông Bá, cậu Phúc.
Câu 3. Đoạn văn mở đầu giới thiệu nội dung nào? (0,25)
A. Hình dáng bác Lê.
B. Ngoại hình và hoàn cảnh sống của bác Lê.
C. Gia cảnh của nhà bác Lê.
D. Số lượng những đứa con của nhà bác Lê.
Câu 4. Các sự việc trong tác phẩm được sắp xếp theo trình tự nào? (0,25)
A. Thời gian.
B. Không gian.
C. Hiện thực, hồi ức đan xen.
D. Đáp án A và B.
Câu 5: Đối với bác Lê, những ngày sung sướng là những ngày nào? (0,25)
A. Những ngày cùng các con vui đùa ,thảnh thơi.
B. Những ngày có người mướn, buổi tối được mấy bát gạo và mấy đồng xu về nuôi lũ con đói
đợi ở nhà.
C. Những ngày được nghỉ ngơi ở nhà không phải làm gì hết.
D. Những ngày bắt được nhiều tôm cá để bán được nhiều tiền đong gạo nuôi con.
Câu 6. “Bác Lê trong câu chuyện trên là người mẹ nghèo khổ, lam lũ, vất vả và hết lòng yêu
thương con”. Câu văn này đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào? (0,25)
A. Nhân hóa.
B. So sánh.
C. Liệt kê.
D. Phóng đại.
Câu 7. Cuộc sống đói khát, thằng con lớn cùng thằng Ba đã phụ giúp mẹ bằng cách nào?
(0,25)
A. Sau mùa gặt, chúng đi mót những bông lúa còn sót lại trong khe ruộng.
B. Chúng ra cánh đồng kiếm con cua, con ốc.
C. Chúng đi làm thuê cuốc mướn cho những người giàu.
D. Cả A và B.
Câu 8. Khi thấy đàn con đã nhịn đói suốt buổi, bác Lê đã làm gì? (0,25)
A. Vá lại manh áo rét, gọi đứa cả đến rồi bảo trông các em, rồi vào ông Bá xin ít gạo.
B. Gọi đứa cả đến rồi bảo vào ông Bá xin ít gạo.
C. Tủi cực, khóc.
D. Cả 3 đáp án trên.
Câu 9: Câu nói: “Ban sáng u đã vào nhà người ta có cho đâu, cậu Phúc lại còn bảo hễ u vào
nữa thì cậu ấy thả chó ra cắn.” thể hiện điều gì ở cậu bé này? (0,25)
A. Nhắc nhở mẹ nên đi ăn xin ở nhà giàu khác.
B. Lo lắng cho người mẹ.

3
C. Muốn đi xin gạo thay mẹ.
D. Tất cả các ý kiến trên.
Câu 10: Dòng nào nói lên cảm hứng bao trùm toàn tác phẩm? (0,25)
A. Phê phán ông Bá, cậu Phúc vô cảm, độc ác.
B. Xót thương cho bao kiếp người cơ cực.
C. Ngợi ca tấm lòng của bác Lê với các con.
D. Trân trọng tình làng nghĩa xóm.
Câu 11: Khi bác Lê bị chó cắn, lên cơn sốt và mê sảng, bác đã nhớ lại cả cuộc đời mình như
thế nào? (0,25)
A. Phải đi làm thuê vất vả kiếm tiền
B. Con đông, nheo nhóc.
C. Vẫn có những ngày bình yên, hạnh phúc.
D. Chỉ toàn những ngày khổ sở nhọc nhằn..
Câu 12: Dòng nào nói về người kể chuyện trong tác phẩm? (0,25)
A. Người kể chuyện hạn tri trực tiếp tham dự, chứng kiến những sự việc xảy ra.
B. Người kể chuyện toàn tri, quan sát bằng toàn năng, biết hết mọi việc.
C. Phối hợp hai điểm nhìn trần thuật vừa biết hết mọi sự việc, vừa diễn tả được cảm xúc của
nhân vật.
D. Dùng hai ngôi kể luân phiên để kể chuyện bà lão lòa và gia đình người cháu.
Câu 13. Qua truyện ngắn trên, anh/chị rút ra những bài học gì? (0,5)
Câu 14: Mục đích của việc nhà văn miêu tả việc trước khi đi xin ít gạo nhà ông Bá, bác Lê đã
nhớ lại cái cảnh sang trọng, ấm cúng trong nhà ông Bá với những chậu sứ, câu đối thếp vàng
sáng chói? (1,0)
Câu 15. Anh/chị hãy viết đoạn văn khoảng 10 dòng trình bày suy nghĩ của bản thân trước số
phận những đứa trẻ khi bác Lê đã qua đời, trong đoạn văn đó có sử dụng biện pháp liệt kê. (Lưu
ý: gạch chân các từ ngữ sử dụng phép liệt kê) (1,5)
II. VIẾT (4,0 điểm).
Anh/chị hãy viết bài văn phân tích và đánh giá nhân vật bác Lê trong truyện ngắn ở phần
đọc hiểu.

4
 HƯỚNG DẪN CHẤM ĐỀ KIỂM TRA GIỮA HỌC KÌ I
MÔN NGỮ VĂN, LỚP 10
Phần Câu Nội dung Điểm
I ĐỌC HIỂU 6.0
1 D 0.25
2 A 0.25
3 B 0.25
4 C 0.25
5 B 0.25
6 C 0.25
7 D 0.25
8 A 0,25
9 B 0,25
10 B 0,25
11 D 0,25
12 B 0,25
13 Học sinh nêu ít nhất 2 bài học: 0,5
- Cần sống yêu thương, sẻ chia, giúp đỡ lẫn nhau, nhất là với những
người bất hạnh
- Luôn có ý thức đấu tranh loại trừ cái xấu, cái ác trong chính con người
mình như sự vô cảm, ích kỉ ...
( Học sinh có thể nêu bài học khác nhưng phù hợp với nhân vật, tư
tương trong tác phẩm)
14 - Thể hiện việc bác Lê hi vọng với sự giàu có đó của ông Bá thì bác sẽ 1.0
được bố thí cho ít gạo chống đói cho con.
- Thể hiện sự đối lập giữa cuộc sống giàu sang, xa hoa của giai cấp
thống trị với cuộc sống khốn khổ, đối khát của những người nông dân
trong xã hội xưa.
- Ngầm lên án sự thờ ơ, vô cảm của người đời trước tình cảnh khốn khổ
của bác Lê...
( HS trả lời được 2 mục đích đúng vẫn cho điểm tối đa)
15 - Đúng cấu trúc đoạn văn: 0,25 1.5
- Xác định đúng vấn đề: 0,25
- Có sử dụng phép liệt kê: 0,25
- Triển khai nội dung: 0,75. HS suy nghĩ: Cảm thương, lo lắng cho số
phận những đứa trẻ khi mồ côi mẹ, khi không còn nơi nương tựa; căm
phẫn những kẻ giàu có mà lại thờ ơ, độc ác; kêu gọi mọi người sống yêu
thương, sẻ chia; trân trọng những điều tốt đẹp mình có...
II VIẾT: 4.0
Anh/chị hãy viết bài văn phân tích và đánh giá nhân vật bác Lê trong
truyện ngắn ở phần đọc hiểu.
a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận 0.5

5
Mở bài nêu được vấn đề, Thân bài triển khai được vấn đề, Kết bài khái
quát được vấn đề
b. Xác định đúng yêu cầu của đề: nghị luận phân tích nhân vật bà lão lòa 0.5
trong truyện ngắn ở phần đọc hiểu.
c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm 2.0
HS có thể viết bài nhiều cách trên cơ sở kết hợp được lí lẽ và dẫn chứng
để tạo tính chặt chẽ, logic của mỗi luận điểm; đảm bảo các yêu cầu sau:
a. MB: Giới thiệu khái quát về nhân vật sẽ phân tích
b. TB:
- Nêu bối cảnh lịch sử - xã hội của truyện
- Tóm tắt về cuộc đời, hoàn cảnh sống của bác Lê
Phân tích nhân vật (hành động, lời nói, tâm trạng, tính cách...) qua các
tình huống: khi được thuê làm mướn; khi các con nhịn đói; khi đi xin ít
gạo nhà ông Bá; khi bị chó cắn và lên cơn sốt mê sảng; khi mất...
- Nhận xét, đánh giá về nhân vật và nghệ thuật xây dựng nhân vật của
tác giả.
- Nêu cảm nhận, suy nghĩ của em về nhân vật
c. KB:
- Nêu khái quát thành công của tác giả qua việc xây dựng nhân vật.
- Từ nhân vật, liên hệ và nêu cảm nghĩ của em về thông điệp mà tác giả
muốn gửi gắm qua tác phẩm.
d. Chính tả, ngữ pháp 0.5
Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.
e. Sáng tạo: Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn 0.5
đạt mới mẻ.
Tổng điểm 10.0