BAB

TAMADUN AWAL DUNIA

05
5.1 Empat Lokasi Tamadun Awal Dunia Buku Teks: m.s. 92 – 103 Namakan empat Tamadun Awal Dunia.

• Terdapat empat Tamadun Awal Dunia, iaitu:

(a) Tamadun Mesopotamia (5 000–700 SM) Laut
(b) Tamadun Mesir Purba (3 100–322 SM) EROPAH Kaspia Tamadun
Huang He
ASIA
(c) Tamadun Indus (2 500–1 800 SM) S. Tig
ris Tamadun s
(d) Tamadun Huang He (Hwang Ho) (4 000–256 SM) S.
Eu Mesopotamia ndu
S. Huang
.I

S.
ph He
• Keempat-empat tamadun ini bermula dan Tamadun S

Ga
ra
tes Tamadun LAUTAN PASIFIK

ng
Mesir Purba Indus

es
berkembang di kawasan lembah sungai (PT3 A S1)
Laut

S. N
Teluk
• Sungai memainkan peranan penting dalam Laut Arab
Benggala China

il
AFRIKA
pembentukan tamadun awal dunia Selatan

• Kepentingan sungai kepada manusia pada waktu LAUTAN HINDI

itu termasuklah:

al
(a) Membekalkan air bagi tanaman Petunjuk
Tamadun Mesopotamia
(b) Membuat kawasan petempatan Tamadun Mesir Purba

iju
(c) Menjadi alat perhubungan Tamadun Indus
Tamadun Huang He

Peta menunjukkan lokasi empat Tamadun Awal Dunia

D
Perkembangan Empat Tamadun Awal Dunia Buku Teks: m.s. 94 – 103 Jelaskan perkembangan Tamadun
Mesopotamia.
Tamadun Mesopotamia Buku Teks: m.s. 94 – 97
h

Bab 05
le
• Merupakan tamadun yang terawal di dunia
• Mesopotamia bermaksud tanah di antara dua sungai, iaitu Sungai Tigris dan Sungai Euphrates yang mengalir dari
pergunungan Turki sehingga ke tanah pamah di Iraq (PT3 A S3)
Bo

• Berkembang dari petempatan awal Zaman Neolitik antara tahun 5 000 SM hingga 700 SM
• Kerajaan-kerajaan dalam Tamadun Mesopotamia termasuklah Sumeria, Babylon, Akkad, Chaldea dan Asyria
• Tamadun ini bermula di wilayah selatan, iaitu Sumer
• Orang Sumeria berhijrah ke kawasan tersebut dan membina petempatan serta menjalankan aktiviti pertanian
k

dengan menebus guna tanah

• Mereka membina sistem pengairan yang membolehkan mereka mengawal pengaliran air sungai
da

• Orang Sumeria berjaya membina sistem perbandaran

Ti

Bulan Sabit Subur Buku Teks: m.s. 95 (PT3 C S1(b)) Apakah yang anda tahu tentang Bulan Sabit Subur?

OPO TAMIA
• Kawasan yang subur dan luas di Lembah Sungai Tigris dan MES

Sungai Euphrates
• Terletak di antara Laut Mediterranean dan Teluk Parsi
S. T

S. Eu
phra
tes
igr

• Berkembang menjadi sebuah bandar yang besar Laut Mediterranean

is

• Struktur bandar dibina daripada tanah liat yang dijadikan Akkad

Babylon
bata
Sumer Petunjuk
• Binaan rumah ibadat berbentuk piramid yang dipanggilMESIR Lembah Bulan Sab
Te

zigurat
lu
k
Pa

• Dinding besar dibina mengelilingi setiap bandar sebagai S. Nil

La

rs
i
ut

pertahanan
Me
ra

Lembah Bulan Sabit

h

Kawasan Bulan Sabit Subur (Fertile Crescent)

61

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 61 5/1/2021 4:45:48 PM

 Negara-Kota Ur Buku Teks: m.s. 96 – 97 Terangkan sejarah pembentukan dan peranan Negara-Kota Ur.

Negara-Kota Ur

• Secara evolusi, petempatan awal berbentuk • Negara-Kota Ur berperanan sebagai:

perkampungan berkembang kepada bandar dan (a) Pusat perdagangan
negara-kota (b) Pelabuhan
(c) Tempat pertemuan pedagang yang jauh seperti India

30 000

al
• Ciri-ciri Ur: (PT3 C S1 (a))
(a) Dipenuhi rumah dan kedai

iju
(b) Mempunyai dinding yang tinggi untuk menghalang serangan musuh Nyatakan ciri-ciri Negara-Kota Ur.
(c) Mempunyai kuil besar untuk tuhan bulan Nanna dan isterinya Ningal
(d) Menanam gandum dan barli di luar kota Ur (PT3 A S6)

D
(e) Terdapat terusan dan pelabuhan besar yang menghubungkan orang luar dengan pedagang Ur
(f) Penduduknya seramai 30 000 orang dan terletak berhampiran Sungai Euphrates dan berhampiran Teluk Parsi
h
• Pada hari ini, kawasan Mesopotamia melibatkan Iraq,
Bab 05

le
Syria, Turki, Iran, sempadan Turki-Syria dan sempadan
Iran-Iraq
Bo

Turki
Syria

Iran
• Zigurat berperanan sebagai pusat ibadat, pusat
k

Iraq
perdagangan dan pusat penyimpanan khazanah
da

negara (PT3 A S16)

Ti

Tamadun Mesir Purba Buku Teks: m.s. 98 – 99 Apakah yang anda tahu tentang Tamadun Mesir Purba?

Laut Mediterranean
• Terletak di kawasan Lembah Sungai Nil Hilir Delta
• Sungai Nil merupakan sungai terpanjang di dunia sejauh 6 650 Mesir Nil

kilometer Giza
Memphis
Heliopolis

• Piramid dan Firaun merupakan tinggalan yang terkenal Saqqarah Hulu

Mesir
• Herodotus (484–432 M) menyatakan bahawa Mesir sebagai
Hadiah Sungai Nil
La
ut
Me

Thebes
ra
h

Buhen
Info Lanjut
Firaun Nubia
• Berasal daripada perkataan Yunani, iaitu pharaoh yang bermaksud
S. N

rumah yang agung

il

• Rumah yang agung merujuk istana dan raja yang memerintah

Peta Sungai Nil dalam Tamadun Mesir Purba

62

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 62 5/1/2021 4:45:48 PM

 Tahap Pemerintahan Buku Teks: m.s. 99 Terangkan penempatan dan perkembangan awal kerajaan Mesir Purba.

Tahap Pemerintahan Kerajaan dalam Tamadun Mesir Purba

Kerajaan Purba Kerajaan Baru

• Bermula dengan perkampungan petani pada • Pemerintahan golongan bangsawan
tahun 5 000 SM dan telah membentuk dua buah • Menggunakan gelaran Firaun
kerajaan • Membentuk pasukan tentera untuk mematahkan
• Kerajaan utara (hilir Sungai Nil) dan kerajaan serangan luar
selatan (hulu Sungai Nil) • Semasa pentadbiran Raja Ramses, banyak
• Kedua-dua kerajaan ini disatukan oleh Raja monumen berupa berhala telah dibina
Mennes sekitar tahun 3 100 SM • Mengalami kejatuhan semasa pemerintahan
• Mencapai kemuncak pada tahun 2 650 SM Ramses II dari 1 279–1 213 SM

Kerajaan Pertengahan
• Bermula sekitar tahun 2 100 SM – 1 650 SM Jelaskan
• Ketika ini berlaku perkembangan bidang kesusasteraan dan ukiran perkembangan
• Kekuatan raja membawa kepada kestabilan dan kemakmuran ekonomi Kerajaan Pertengahan
• Kegiatan perdagangan diberikan galakan oleh raja menggunakan jalan sungai dalam Tamadun Mesir

al
• Menjalinkan hubungan perdagangan dengan Nubia di selatan Mesir Purba.

iju
Tamadun Indus Buku Teks: m.s. 100 – 101 Huraikan kemajuan perbandaran dalam Tamadun Indus.
an
hist U
luc TIBET
Keistimewaan Bandar Terancang (PT3 C S2(b)) Ba

D
an
ng
• Mohenjo-Daro dan Harappa adalah bandar terancang yang Harappa

nu
Punjab

gu
terkenal (PT3 A S8) aro

Per
ya
njo
-D B a nja ran Him ala
• Kota Harappa dikelilingi oleh dinding bata yang tebal sepanjang he
h Ma Rajasthan

s
4.8 kilometer

S. Indu
Sutkagen-dor
Gujerat

Bab 05
• Dinding kota dibina bagi mengelakkan banjir
le
Lothal
• Benteng dibina di dalam kota bagi melindungi keluarga diraja Kathiawar
• Terdapat teknologi penciptaan sistem paip dan pembentungan INDIA
Bo

Teluk
yang canggih Laut Benggala
• Jalan raya dibina selebar 30 kaki (PT3 A S9) Arab
• Dinding dibina bagi memisahkan daerah perumahan antara satu
Petunjuk
sama lain Lembah Sungai
• Terdapat pelbagai saiz rumah, ada yang dibina setinggi tiga
k

Indus
tingkat
da

Peta kawasan Lembah Sungai Indus

Tamadun Huang He Buku Teks: m.s. 102 – 103 Huraikan pembentukan, kegiatan masyarakat
dan perkembangan Tamadun Huang He.
Ti

Latar Belakang
• Terbentuk di kedudukan dua sungai utama, iaitu Sungai Huang U

He dan Sungai Yangtze

Gurun Gobi
• Sungai Huang He (Sungai Kuning) terletak di utara China
manakala Sungai Yangtze di bahagian tengah China
Kegiatan Masyarakat Awal
• Membina petempatan
• Menjalankan aktiviti pertanian CHINA Anyang
e
gH
• Menternak dan memburu binatang uan
S. H Zhengzhou
Laut
• Mengumpulkan hasil hutan Luoyang Kuning

Kerajaan Awal (PT3 A S11)

• Kerajaan Xia (2 205–1 766 SM), Kerajaan Shang (1 766–1 050 SM) Yangzhou

dan Kerajaan Zhou (1 050–256 SM) S. Yangtze Petunjuk

Tanah
Kegiatan Ekonomi Tinggi Tamadun
• Membuat tembikar • Membina kapal Tibet Huang He

• Menghasilkan varnis, sutera, sulaman dan ukiran Peta lokasi Tamadun Huang He

63

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 63 5/1/2021 4:45:48 PM

 PAK-21: Pembentangan Hasil Sendiri Kegiatan Ekonomi Buku Teks: m.s. 109

Murid diberikan tajuk dan membuat pembentangan Huraikan sumbangan tamadun awal dalam aspek kegiatan
untuk mempersembahkan hasil dapatan. Murid ekonomi kepada pemodenan masyarakat dunia.
boleh menggunakan pelbagai cara dan bahan untuk
membuat pembentangan. Tamadun Mesopotamia
Murid diminta menyatakan:
1 Lokasi empat tamadun awal dunia
2 Kepentingan sungai kepada manusia tamadun
awal dunia
3 Langkah-langkah pemuliharaan dan pemeliharaan • Lebihan hasil pertanian membawa kepada
sungai di negara kita pada masa ini pengkhususan pekerjaan atau ekonomi
• Petani bertukar pekerjaan menjadi peniaga, pedagang
dan artisan
5.2 Perbandingan Sumbangan Tamadun Awal • Aktiviti perdagangan meluas ke Lembah Indus
Buku Teks: m.s. 104 – 111

Pemerintahan dan Pentadbiran Buku Teks: m.s. 108

Sejauh manakah tamadun awal mempengaruhi pemodenan • Terdapat pengusaha tekstil, barangan tembikar
masyarakat dalam aspek pemerintahan dan pentadbiran?
dan alat keperluan harian

al
• Pertambahan penduduk membawa kepada permintaan
Tamadun Mesopotamia
terhadap tukang rumah bagi pembinaan rumah
• Hammurabi telah membina bangunan, memperbaik

iju
sistem pungutan cukai, meningkatkan kegiatan Tamadun Indus
perdagangan (PT3 A S18)
• Hammurabi mewujudkan Kod Undang-Undang

D
Hammurabi yang merangkumi hal perdagangan,
kecurian, denda dan hukuman • Menjalankan pelbagai kegiatan ekonomi seperti
perdagangan, pertanian, pertukangan dan pembuatan
Tamadun Mesir Purba
• Firaun berperanan:
h • Menjalinkan hubungan perdagangan dengan
Mesopotamia
Bab 05

le
(a) Membentuk kestabilan dan kemakmuran ekonomi • Antara hasil perdagangan utama ialah emas, gading
(b) Menggalakkan kegiatan perdagangan melalui gajah, manik dan hasil pertanian (PT3 A S21)
sungai • Aktiviti bercucuk tanam dijalankan oleh petani
Bo

(c) Menghantar tentera melindungi pedagang terutamanya tanaman barli dan kacang
apabila diancam musuh • Golongan artisan terlibat dalam pembuatan logam
dan tembikar
Tamadun Indus
Tamadun Mesir Purba
k

• Pemerintahan diterajui oleh golongan pendeta

• Golongan ini berpengaruh dalam keagamaan dan
da

pentadbiran

Tamadun Huang He • Wujud pengkhususan pekerjaan dalam bidang

Ti

• Mementingkan peranan raja sebagai pemerintah
yang membawa mandat dari syurga
• Mempercayai mereka perlu mendapatkan
kebenaran daripada tuhan untuk memerintah
Info Lanjut
• Undang-Undang Hammurabi berteraskan hak rakyat terhadap
keadilan. Undang-undang tersebut dipahat pada tembok dan
tiang besar untuk membolehkan rakyat membacanya. Melalui
undang-undang tersebut, hukuman dan denda mestilah setimpal
dengan kesalahan. Walaupun demikian, undang-undang berbeza
mengikut susun lapis masyarakat.
• Contoh Undang-Undang Hammurabi:
(a) Sekiranya seorang bangsawan mematahkan tulang
bangsawan lain, tulangnya akan dipatahkan
(b) Sekiranya seorang bangsawan mematahkan tulang
seorang rakyat biasa, maka beliau akan didenda
sebanyak satu wang perak
penenunan, pembuatan tembikar dan peralatan harian
• Tekstil dan kertas menjadi eksport utama (PT3 A S20)
• Terdapat kegiatan perlombongan emas
• Sungai Nil yang dalam dan lebar membolehkan kapal-
kapal dagang menyusurinya dan berlabuh di pelabuhan
Thebes, Memphis dan Elephantine (PT3 A S19)
Tamadun Huang He
• Memberikan banyak sumbangan dan amat prihatin
terhadap pembangunan pertanian
• Membina terusan untuk mengairi kawasan pertanian
• Maju dalam teknologi pembajakan dan ciptaan
cangkul dan sabit
• Petani juga menggunakan batas untuk penanaman

64

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 64 5/1/2021 4:45:49 PM

 Teknologi Buku Teks: m.s. 110 Bincangkan sumbangan Tamadun Awal kepada pemodenan masyarakat dunia
dalam aspek teknologi.

Tamadun Mesopotamia
• Masyarakat Sumer mencipta tulisan dan roda serta sumbangan dalam bidang perubatan, astronomi dan matematik
• Tamadun ini turut: (PT3 A S22)
(a) Menggunakan sistem nombor berasaskan 60
(b) Membahagikan masa kepada 60 minit
(c) Membahagikan bulatan kepada 360 darjah
(d) Mencipta formula bagi mengira pelbagai bentuk geometri, bulatan dan segi tiga
• Ahli-ahli astronomi mencerap pergerakan bulan, planet dan bintang

Tamadun Mesir Purba Tamadun Indus

• Melakukan reka cipta sains dan teknologi dalam
bidang astronomi, matematik, perubatan, bahasa
dan seni bina
• Masyarakat terawal yang menulis dan menyimpan
rekod
• Bentuk penulisan dikenali sebagai hieroglif
• Kebolehan mengukur sukatan panjang dan masa
dengan tepat
• Mencipta sistem menyukat berat dan sukatan
• Batu-batanya dibina mengikut ukuran saiz yang tepat
• Berkebolehan mencipta tembaga, gangsa dan timah
• Kemuncak pencapaian dapat dilihat melalui

al
• Mereka turut menghasilkan kertas yang dipanggil pembinaan bandar terancang di Mohenjo-Daro yang
papirus dan dakwat hitam sistematik

iju
Tamadun Huang He
• Mencipta tulisan daripada ox goat tree moon earth water �ield heaven

D
lukisan dan mencipta alatan Simbol
purba
pertanian daripada kayu dan
besi Aksara
牛 羊 木 月 土 水 田 天
moden
• Mencipta benang sutera, mata
wang syiling dan kompas
h

Bab 05
Tulisan hieroglif
le
magnetik (PT3 A S23) Perkembangan karakter tulisan China
Bo

Kesenian dan Kesusasteraan Buku Teks: m.s. 111 Sejauh manakah tamadun awal mempengaruhi pemodenan
masyarakat dalam perkembangan kesenian dan kesusasteraan?

Perkembangan Kesenian dan Kesusasteraan

k

Tamadun Mesopotamia Tamadun Mesir Purba Tamadun Indus Tamadun Huang He

da

• Masyarakatnya • Berjaya mencipta

• Masyarakatnya • Masyarakatnya menghasilkan puisi yang romantik
mengukir pada batu menghasilkan seni kerja logam seperti dan lirik dalam
Ti

• Bertujuan untuk lukisan yang terkenal tembaga, gangsa dan pelbagai bentuk
merakamkan • Terdapat lukisan batu permata tradisi masyarakat
peristiwa yang pada dinding-dinding • Menghasilkan patung • Kemahiran utama
berlaku bangunan dan kuil daripada batu dan ialah menghasilkan
(PT3 A S24) logam tembikar (PT3 A S25)

Tulisan epik Enuma Lukisan dinding yang menunjukkan raja Penduduk Tamadun Indus Ciptaan semasa Dinasti Shang
Elish (Sumber: Mesir dan dewa wanita berkemahiran membuat patung yang diperbuat daripada tembaga
Osama Shukir (Sumber: Gary Lee Todd)
Muhammed Amin)

65

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 65 5/1/2021 4:45:50 PM

 PRAKTIS DSKP (PENTAKSIRAN BILIK DARJAH)

5.1 Empat Lokasi Tamadun Awal Dunia

SP 4.1.4 Membincangkan empat lokasi pembentukan tamadun awal dunia

SP K4.1.6 Menerangkan kepentingan kepimpinan dalam pembinaan sesuatu tamadun
Memahami kronologi keempat-empat tamadun awal dunia
Meneroka bukti lokasi keempat-empat tamadun awal dunia
KPS
Membuat rasionalisasi kepentingan lokasi tamadun awal dunia
Membuat imaginasi tentang pembentukan tamadun awal

A Berdasarkan peta berikut, namakan lokasi tamadun-tamadun awal dunia. Buku Teks: m.s. 92 – 93 TP1

Laut

al
EROPAH Kaspia Tamadun
Huang He
ASIA
S. Tig

iju
ris Tamadun s
S.
Eu Mesopotamia ndu
I S. Huang
S.
ph S. He
Tamadun
Ga
ra
tes Tamadun LAUTAN PASIFIK

D
ng
Mesir Purba Indus
es Laut
S. N

Laut Arab Teluk

Benggala China
h
il

AFRIKA Selatan
Bab 05

le
LAUTAN HINDI
Bo

Petunjuk
Tamadun Mesopotamia
Tamadun Mesir Purba
Tamadun Indus
k

Tamadun Huang He
da

Tamadun-tamadun Awal Dunia

Ti

Tamadun Lokasi

1 Tamadun Mesopotamia Lembah Sungai Tigris dan Euphrates

2 Tamadun Mesir Purba Lembah Sungai Nil

3 Tamadun Indus Lembah Sungai Indus

4 Tamadun Huang He (Hwang Ho) Lembah Sungai Huang He

TP 1 Mengetahui Tamadun Awal Dunia   4

66

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 66 5/1/2021 4:45:50 PM

 B Jawab soalan-soalan berkaitan perkembangan Tamadun Mesopotamia berikut. Buku Teks: m.s. 94 – 95

1 Lengkapkan ruangan kosong berikut dengan maklumat tentang Tamadun Mesopotamia. TP1

Chaldea Sumeria tanah di antara dua sungai Babylon

(a) Mesopotamia bermaksud tanah di antara dua sungai , iaitu Sungai Tigris dan Sungai Euphrates.

(b) Mesopotamia terdiri daripada beberapa kerajaan, iaitu Sumeria, Babylon , Akkad, Chaldea dan Asyria.

(c) Kerajaan Sumeria ialah kerajaan terawal yang bermula pada tahun 3 500 SM.

(d) Kerajaan terakhir ialah Chaldea yang runtuh pada tahun 539 SM.

2 Jelaskan pembentukan Tamadun Mesopotamia yang bermula di Sumer. TP1

pertanian menebus guna tanah perbandaran petempatan pengaliran air sungai

al
Orang Sumeria telah berhijrah ke Sumer dan membina (a) petempatan . Mereka menjalankan kegiatan

iju
(b) pertanian di wilayah tersebut. Mereka telah (c) menebus guna tanah dengan

membina sistem pengairan yang membolehkan mereka mengawal (d) pengaliran air sungai . Orang

D
Sumeria juga berjaya membina sistem (e) perbandaran .
h

Bab 05
3 Senaraikan ciri utama kerajaan Sumer.
le
TP2

(a) Bandar maju

Bo

(b) Pengkhususan pekerjaan

(c) Institusi yang kompleks

k

(d) Pengurusan simpan kira

da

(e) Peningkatan teknologi

Ti

4 Gariskan jawapan yang BETUL bagi menjelaskan tentang kawasan bulan sabit subur. TP2

(a) Kawasan bulan sabit subur terletak di antara Laut Mediterranean dan [ Laut Merah : Teluk Parsi ] yang
berkembang menjadi bandar besar.

(b) Struktur bandar dibina daripada [ tanah liat : pasir ] yang dijadikan bata.

(c) Setiap pusat bandar mempunyai [ tempat ibadat : pasar ].

(d) Binaan rumah ibadat berbentuk piramid yang dipanggil [ kuil : zigurat ].

(e) Dinding besar dibina mengelilingi setiap bandar sebagai [ pertahanan : sempadan wilayah ].

TP 1 Mengetahui Tamadun Awal Dunia   9

TP 2 Memahami Tamadun Awal Dunia   10

67

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 67 5/1/2021 4:45:50 PM

 C Lengkapkan ruangan kosong berikut bagi menjelaskan mengenai Hadiah Sungai Nil yang terdapat dalam Tamadun
Mesir Purba. Buku Teks: m.s. 98 TP2

terbesar Herodotus pengangkutan negara-kota lumpur berwarna hitam

1 Herodotus (484–432 M) menyatakan bahawa Mesir sebagai Hadiah Sungai Nil.

2 Sungai Nil membanjiri kawasan sekitarnya setiap tahun dengan membawa lumpur berwarna hitam
yang subur untuk pertanian.
3 Lembah Nil adalah antara kawasan lembah yang terbesar di dunia.
4
Sungai Nil membekalkan sumber makanan terutamanya ikan, menjadi sumber perhubungan dan
pengangkutan .
5 Sungai Nil mempengaruhi petempatan di sekitarnya sehingga berkembang menjadi negara kota .

D Lengkapkan jadual berikut dengan maklumat berkaitan pemerintahan kerajaan dalam Tamadun Mesir Purba.
Buku Teks: m.s. 99 TP3

Thebes hulu Sungai Nil raja jalan sungai Nubia

al
hilir Sungai Nil membina kubu perkampungan petani perdagangan

iju
kesusasteraan Memphis tentera Raja Mennes

Kerajaan dalam Tamadun Mesir Purba

D
(a) Bermula dengan perkampungan petani pada tahun 5 000 SM dan telah
membentuk dua buah kerajaan.
h hilir Sungai Nil
(b) Kerajaan utara terletak di melibatkan kawasan lembah
Bab 05

le
yang bersuhu lebih sejuk.
1 Kerajaan hulu Sungai Nil
(c) Kerajaan selatan terletak di , iaitu kawasan yang luas
Purba
Bo

berhadapan padang pasir.

(d) Kedua-dua kerajaan disatukan oleh Raja Mennes sekitar tahun 3 100 SM.
(e) Baginda membuka bandar Memphis dan menjadikannya sebagai ibu kota
kerajaan.
k
da

(a) Berlaku perkembangan bidang kesusasteraan dan ukiran pada zaman ini.
(b) Kekuatan raja membawa kepada kestabilan dan kemakmuran ekonomi
Thebes
Ti

dan dijadikan ibu kota kerajaan.

(c) Raja Mesir menggalakkan kegiatan perdagangan menggunakan jalan
sungai .
2 Kerajaan
Pertengahan (d) Kerajaan ini menjalinkan hubungan perdagangan dengan Nubia di
selatan Mesir.
(e) Bagi menghadapi serangan penjahat terhadap para pedagang, raja Mesir
menghantar tentera untuk melindungi pedagang,
penduduknya membina kubu di sepanjang Sungai Nil serta
mengambil alih kuasa kota Nubia .

TP 2 Memahami Tamadun Awal Dunia   5

TP 3 Menerangkan dengan contoh tentang Tamadun Awal Dunia   13

68

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 68 5/1/2021 4:45:51 PM

 E Tandakan (✓) pada jawapan yang BETUL tentang Kerajaan Baru dalam Tamadun Mesir Purba. Buku Teks: m.s. 99
TP3
1 Kerajaan ini muncul selepas golongan memerintah Mesir.
bangsawan ✓ pendeta

2 Pemerintahnya menggunakan gelaran .

Maharaja Firaun ✓

3 Pemerintahnya membentuk yang kuat untuk mematahkan serangan orang luar.

pasukan tentera ✓ pasukan petani sukarela

4 Raja ialah raja yang terkenal.

Ramses ✓ Ramses II

5 Semasa pentadbirannya, banyak monumen berupa telah dibina.

al
rumah ibadat berhala ✓

iju
6 Kerajaan ini mengalami semasa pemerintahan Raja Ramses II (1 279–1 213 SM).

D
kejatuhan ✓ kegemilangan

h
F Pada pendapat anda, mengapakah kepimpinan seseorang pemerintah penting dalam sesebuah negara?
Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

Bab 05
K4.1.6 TP5 KBAT Menilai
le
menjamin perilaku dan teladan membuat
keputusan kepada rakyat perancangan
Bo

keamanan

keyakinan dan menentukan pemikiran yang menghormati

kepercayaan rakyat kegemilangan bijaksana pemimpin
k

(F1) Pada pendapat saya, faktor kepimpinan seseorang pemimpin sangat penting kerana akan menentukan
da

kegemilangan sesebuah negara atau tamadun. (H1) Dalam hal ini, pemimpin seharusnya memiliki
pemikiran yang bijaksana khususnya (C1) dalam membuat perancangan berkaitan
Ti

sistem pentadbiran, pembangunan ekonomi dan sosial. (I) Dengan itu, dapat meningkatkan keyakinan dan
kepercayaan rakyat seterusnya memajukan pembangunan dalam negara. (F2) Di samping itu,
pemimpin harus menjadi teladan kepada rakyat . (H2) Dalam hal ini, perilaku dan
keputusan pemimpin akan menjadi contoh kepada rakyat. (C2) Sebagai contoh, pemimpin yang
adil dapat mengelak perasaan tidak puas hati rakyat seterusnya menjamin keamanan sesebuah
negara. (I) Dengan itu, akan melahirkan masyarakat yang menghormati pemimpin dan mudah
memberikan kerjasama sekiranya diperlukan.

TP 3 Menerangkan dengan contoh tentang Tamadun Awal Dunia   6

TP 5 Membuat penilaian Tamadun Awal Dunia   8

69

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 69 5/1/2021 4:45:51 PM

 G Lengkapkan ruangan kosong berikut dengan maklumat berkaitan latar belakang Tamadun Indus.
Buku Teks: m.s. 100 – 101 TP3

perdagangan Lembah Sungai Indus kawasan petempatan pertanian musim hujan

petempatan kekal tanaman nomad pembuatan barangan serangan orang Aryan

1 Tamadun Indus terletak di Lembah Sungai Indus , iaitu di bahagian barat laut dan utara India
yang bermula pada tahun 2 500 SM.

2 Penduduk di bahagian barat laut India hidup secara nomad .

3 Mereka kemudiannya membina petempatan kekal di sepanjang Lembah Sungai Indus.

4 Lembah Sungai Indus mempunyai dua musim yang ekstrem, iaitu musim hujan yang membawa
banjir dan musim kering yang membawa kemarau.

5 Banjir, cuaca kering dan keadaan kemarau menyebabkan kemusnahan tanaman .

al
6 Hujan lebat yang berterusan menyebabkan banjir yang memusnahkan kawasan petempatan .

iju
7 Penduduk Lembah Sungai Indus menjalankan kegiatan pertanian dengan menanam pokok gandum,
barli dan kapas.

D
8 Mereka turut menjalankan kegiatan pembuatan barangan daripada kapas dan besi.

9 Hubungan perdagangan h terjalin antara penduduk Lembah Sungai Indus dengan penduduk di
bahagian selatan Mesopotamia.
Bab 05

le
10 Tamadun Indus mengalami kemerosotan menjelang tahun 1 750 SM disebabkan gempa bumi, banjir dan
serangan orang Aryan
Bo

H Gariskan jawapan yang BETUL mengenai latar belakang Tamadun Huang He. Buku Teks: m.s. 102 – 103 TP3
k

1 Terbentuk di kedudukan dua sungai utama, iaitu Sungai Huang He dan [ Sungai Yangtze : Sungai Kuning ].
da

2 Sungai Huang He terletak di utara negara [ India : China ].

3 Huang He membawa maksud [ Sungai Kuning : Sungai Lumpur ] yang menyimpan banyak lumpur kekuningan
Ti

yang subur seterusnya menjadi nadi pembentukan tamadun.

4 Masyarakat awalnya menjalankan pelbagai kegiatan di sepanjang Sungai Huang He seperti membina petempatan,
menjalankan aktiviti [ pertanian : perdagangan ], penternakan binatang, mengumpul hasil hutan dan berburu.

5 Tamadun Huang He bermula kira-kira [ 4 000 SM : 5 000 SM ] dengan tiga kerajaan terawal, iaitu Kerajaan Xia
(Shia), Kerajaan Shang dan Kerajaan Zhou.

6 Perkembangan petempatan telah melahirkan beberapa bandar termasuk bandar Anyang yang menjadi pusat
kerajaan [ Dinasti Xia : Dinasti Shang ].

7 Tamadun [ Dinasti Shang : Dinasti Zhou ] berjaya tersebar hingga ke selatan Sungai Yangtze.

TP 3 Menerangkan dengan contoh tentang Tamadun Awal Dunia   17

70

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 70 5/1/2021 4:45:51 PM

 5.2 Perbandingan Sumbangan Tamadun Awal

SP 4.1.5 Membandingkan sumbangan tamadun awal dunia

SP K4.1.7 Menerangkan nilai yang boleh dipelajari dari sumbangan tamadun awal
SP K4.1.8 Menjelaskan keperluan menghargai sumbangan tamadun awal dunia dalam kehidupan manusia
KPS Membuat interpretasi sumbangan tamadun awal dunia terhadap masyarakat hari ini

I Lengkapkan jadual berikut bagi membandingkan sumbangan tamadun awal dari aspek pemerintahan dan
pentadbiran. Buku Teks: m.s. 104 – 105 TP4

Firaun kehidupan selepas mati empayar negara-kota mayat Kod Hammurabi

Masyarakat dan keluarga pentadbiran pendeta kelas sosial syurga agama raja

Pemerintahan dan Pentadbiran

1 Tamadun Mesopotamia 2 Tamadun Mesir Purba
(a) Pentadbiran diketuai oleh Firaun yang
(a) Negara-kota diperintah oleh raja .
berkuasa mutlak dan berkuasa seperti tuhan.

al
(b) Negara-kota bersatu membentuk kehidupan selepas
empayar (b) Raja mempunyai pandangan
yang pertama. mati .

iju
(c) Lahirnya undang-undang yang dikenali
(c) Mereka menghormati mayat untuk
sebagai Kod Hammurabi .
dikebumikan.

D
3 Tamadun Indus 4 Tamadun Huang He
h (a) Sistem politik berasaskan negara-kota .
(a) Pentadbiran diketuai oleh golongan (b) Masyarakat dan keluarga

Bab 05
menjadi unsur penting.
le
pendeta .
(b) Pendeta berpengaruh dalam bidang (c) Wujud pembahagian kelas sosial .
Bo

keagamaan dan pentadbiran . (d) Kuasa raja datang dari syurga .

(e) Raja berkuasa dalam bidang ekonomi, politik dan
agama .
k

J Tuliskan nama tamadun yang bertepatan dengan kegiatan ekonomi berikut. Buku Teks: m.s. 104 – 105 TP4

Kegiatan Ekonomi Tamadun

da

1 Aktiviti utama ialah pertanian sekoi dan tanaman padi, tanaman utama pula ialah
gandum dan barli. Masyarakat tamadun ini turut menternak lembu, kambing, Tamadun
Huang He
Ti

ayam dan babi.

2 Pertanian ialah kegiatan utama malah majoriti penduduknya ialah petani

yang membayar sewa tanah kepada raja. Mereka turut menjalankan kegiatan Tamadun
perdagangan. Mesir Purba

3 Ekonomi ditadbir secara berpusat oleh golongan agama dan raja. Kerajaan
berkuasa menentukan jumlah tanaman dan bilangan petani. Wujud juga pekerjaan Tamadun
lain seperti pegawai, jurukira dan hamba. Mesopotamia

4 Sistem ekonomi bersepadu yang berasaskan pertanian. Masyarakat tamadun ini

menanam gandum dan barli sebagai tanaman utama. Mereka juga menternak Tamadun
lembu dan kambing. Terdapat juga kegiatan tenunan kain, kerja logam dan Indus
kegiatan perdagangan.

TP 4 Menganalisis maklumat yang berkaitan dengan Tamadun Awal Dunia   17

71

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 71 5/1/2021 4:45:51 PM

 K Lengkapkan ruang kosong berikut dengan maklumat berkaitan sumbangan tamadun awal dari aspek teknologi.
Buku Teks: m.s. 104 – 105 TP4

1 Tamadun Mesopotamia 12 bulan

(a) Penciptaan sistem tali air .
kalendar tahunan
(b) Reka cipta berasaskan gangsa .
sauh pembentungan
(c) Mencipta roda, dan bajak.
(d) Menghasilkan sistem nombor berasaskan 60. matematik
(e) Mencipta kalendar 12 bulan , emas dan kertas kota
daripada papirus.
gangsa
2 Tamadun Mesir Purba
matematik kertas
(a) Kemajuan dalam bidang dan geografi.
(b) Mempunyai kemahiran dalam bidang perubatan . tali air
(c) Pembinaan terusan dan pengairan.
Sumbangan besi
Tamadun (d) Memperkenalkan 365 hari dalam kalendar tahunan.
Awal dari perubatan

al
(e) Mencipta kertas .
Aspek
365 hari
Teknologi 3 Tamadun Indus

iju
(a) Membina kota mengikut grid yang tepat. terusan
(b) Mencipta sistem perparitan dan pembentungan . wang syiling

D
(c) Memperkenalkan 365 hari dalam kalendar tahunan .
kertas
(d) Mencipta kertas .
pengangkutan jalan
4 Tamadun Huang He
h
Bab 05

sauh
le
(a) Menghasilkan ciptaan sutera dan peralatan daripada besi .
(b) Penciptaan wang syiling dan kompas magnetik. sistem nombor
Bo

(c) Berlaku peningkatan pengangkutan jalan dan terusan.

L Lengkapkan jadual berikut bagi membandingkan sumbangan tamadun awal dari aspek kesenian dan kesusasteraan.
Buku Teks: m.s. 106 – 107 TP4
k

piktograf hieroglif kawasan perkuburan puisi tradisi masyarakat

da

tembikar piktograf pemimpin kuneiform puisi geometri

Perbandingan Sumbangan Tamadun Awal dari Aspek Kesenian dan Kesusasteraan

Ti

1 Tamadun Mesopotamia 2 Tamadun Mesir Purba 3 Tamadun Indus 4 Tamadun Huang He

(a) Terdapat penulisan
(a) Mempunyai tulisan, (a) Mencipta tulisan yang berasal daripada
kuneiform hieroglif . piktograf
iaitu . (a) Wujudnya tulisan .
(b) Lakaran hasil piktograf . (b) Hasil cipta puisi
(b) Penduduknya
puisi . kesenian terdapat yang romantik.
menukilkan (b) Penghasilan balang
di tembok batu
yang mempunyai (c) Lirik diolah dalam
(c) Rekaan patung sebagai lukisan
ukiran geometri pelbagai bentuk
dihasilkan untuk dinding serta di
memperingati dan motif alam. tradisi masyarakat .
kawasan
pemimpin . perkuburan (d) Hasil kesenian dilukis
.
pada tembikar .

TP 4 Menganalisis maklumat yang berkaitan dengan Tamadun Awal Dunia   28

72

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 72 5/1/2021 4:45:52 PM

 M Lengkapkan jadual berikut untuk membandingkan sumbangan tamadun awal dari aspek binaan bangunan dan
kemudahan. Buku Teks: m.s. 106 – 107 TP4
kolam mandi perhimpunan Dinasti Shang grid yang tepat zigurat istana

pembentungan piramid seni bina monumen Taman Tergantung Babylon

Binaan Bangunan dan Kemudahan Tamadun Awal

1 Tamadun Mesopotamia 2 Tamadun Mesir Purba
(a) Binaan zigurat yang berfungsi
Masyarakat tamadun ini membina piramid
sebagai rumah ibadat.
(b) Membina Taman Tergantung sebagai kawasan perkuburan raja, membina sfinks dan
tempat ibadat.
Babylon .
3 Tamadun Indus 4 Tamadun Huang He

(a) Membina kolam mandi besar. (a) Masyarakat tamadun ini kurang menghasilkan
(b) Berkemahiran membina kota mengikut seni bina monumen .

al
grid yang tepat . (b) Bandar pertama dibina pada zaman
(c) Membina jelapang dan dewan perhimpunan . Dinasti Shang .

iju
(d) Membina sistem paip dan pembentungan (c) Kajian arkeologi mendapati istana
yang berfungsi mengalirkan air mandian ke dalam dan tempat ibadat dibina di tengah-tengah

D
longkang batu-bata di bawah jalan raya. bandar.

N Tamadun awal dunia memperlihatkan nilai tabah dan berdaya tahan dalam menghadapi setiap cabaran.
h
Bagaimanakah amalan tersebut dapat dijadikan iktibar oleh generasi muda kita pada hari ini?

Bab 05
Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik
le
K4.1.7 TP6 KBAT Menganalisis

belajar daripada menerima meningkatkan

merancang masa depan
Bo

kesilapan perubahan kemahiran diri

F1 Sentiasa belajar daripada kesilapan

F2 Bersedia menerima perubahan secara positif
k

F3 Bijak merancang untuk kemajuan masa depan

da

F4 Sentiasa meningkatkan pengetahuan dan kemahiran diri

O Tamadun awal dunia memberikan sumbangan yang sangat penting dalam kehidupan manusia sehingga hari ini.
Ti

Sebagai seorang pelajar, bagaimanakah anda memanfaatkan sumbangan tersebut?

K4.1.8 TP6 KBAT Mengaplikasi Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

meningkatkan bersedia meneroka meningkatkan lagi bergantung kepada

kemahiran bidang baharu pengetahuan orang lain

(F) Kemampuan tamadun awal dunia memberikan sumbangan dalam bidang binaan bangunan dan kemudahan
menunjukkan mereka sentiasa bersedia meneroka bidang baharu . (H) Justeru itu, saya perlu
berusaha dan mengelakkan diri daripada hanya bergantung kepada orang lain untuk berjaya. (C)
Misalnya, saya perlu meningkatkan kemahiran dalam bidang yang belum diceburi. (I) Dengan itu,
saya dapat meningkatkan lagi pengetahuan seiring dengan perkembangan semasa.

TP 4 Menganalisis maklumat yang berkaitan dengan Tamadun Awal Dunia   10

TP 6 Melahirkan idea yang rasional Tamadun Awal Dunia   8

73

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 73 5/1/2021 4:45:52 PM

 PRAKTIS PT3 | BAHAGIAN A
Jawab semua soalan.

5.1 Empat Lokasi Tamadun Awal Dunia 7 Maklumat berikut berkaitan dengan kerajaan Purba
1 Maklumat berikut berkaitan dengan tamadun awal dunia. dalam Tamadun Mesir Purba.
• Tamadun Indus BT m.s. 99 OMG m.s. 68 DSKP D, TP3 ARAS : S
• Tamadun Huang He • Kerajaan utara
• Tamadun Mesir Purba • Kerajaan selatan
Apakah persamaan lokasi tamadun awal tersebut? Di bahagian manakah terletaknya kerajaan selatan?
BT m.s. 92 OMG m.s. 61 TP1 ARAS : R A Hilir Sungai Nil C Tepian Sungai Nil
A Terletak di pinggir laut B Hulu Sungai Nil D Tengah Sungai Nil
B Terletak di pinggir bandar
C Terletak di lembah sungai 8 Rajah berikut menunjukkan dua buah bandar
D Terletak di kawasan tanah tinggi terancang yang terkenal dalam Tamadun Indus.

Bandar Mohenjo-Daro
2 Lokasi Tamadun Mesir Purba terletak di kawasan yang
bertanda BT m.s. 92 OMG m.s. 66 DSKP A, TP1 ARAS : R terancang
X

al
D Apakah bandar X?
BT m.s. 101 OMG m.s. 63 TP3 ARAS : R

iju
B C A Punjab C Harappa
A B Gujerat D Kathiawar

D
9 Berapakah kelebaran jalan raya yang dibina di bandar
Harappa dalam Tamadun Indus?
h BT m.s. 101 OMG m.s. 63 TP3 ARAS : R
3 Tamadun Mesopotamia muncul di Lembah Tigris dan A 15 kaki C 30 kaki
Lembah Euphrates. B 25 kaki D 35 kaki
Bab 05

le
Di manakah punca aliran kedua-dua sungai tersebut?
BT m.s. 94 OMG m.s. 61 TP1 ARAS : S 10 Apakah faktor yang menyebabkan kemerosotan
A Pergunungan Iran C Pergunungan Punjab Tamadun Indus?
Bo

B Pergunungan Turki D Pergunungan Gujerat BT m.s. 101 OMG m.s. 70 DSKP G, TP3 ARAS : S
A Banjir C Serangan Babylon
4 Maklumat berikut berkaitan dengan sebuah kerajaan B Kemarau D Keruntuhan Harappa
dalam Tamadun Mesopotamia. BT m.s. 94
k

Tahun Peristiwa 11 Rajah berikut berkaitan dengan kerajaan awal dalam

Tamadun Huang He.
Keruntuhan kerajaan X
da

539 SM
X
Apakah X? OMG m.s. 67 DSKP B S1, TP1 ARAS : S
A Akkad C Chaldea
• Dinasti paling awal
Ti

B Asyria D Babylon
• 2 205 – 1 766 SM
5 Antara berikut, yang manakah merupakan ciri utama
kerajaan Sumer dalam Tamadun Mesopotamia? Apakah X? BT m.s. 103 OMG m.s. 63 TP3 ARAS : S

BT m.s. 94 OMG m.s. 67 DSKP B, TP2 ARAS : S

A Dinasti Xia C Dinasti Zhou
I Sungai bersih B Dinasti Ming D Dinasti Shang
II Bangunan tinggi 12 Antara berikut, yang manakah pusat kerajaan Dinasti
III Peningkatan teknologi Shang? BT m.s. 103 OMG m.s. 70 DSKP H, TP3 ARAS : S
IV Pengurusan simpan kira A Anyang C Yangzhou
A I dan II C II dan III B Luoyang D Zhengzhou
B I dan IV D III dan IV
13 Antara berikut, dinasti manakah yang tidak wujud
6 Apakah tanaman utama yang diusahakan di luar Negara- dalam Tamadun Huang He?
Kota Ur? BT m.s. 97 OMG m.s. 62 TP2 ARAS : R BT m.s. 103 OMG m.s. 70 DSKP H, TP3 ARAS : S
A Padi C Sekoi A Dinasti Shang C Dinasti Ming
B Barli D Papirus B Dinasti Zhou D Dinasti Xia

74

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 74 5/1/2021 4:45:53 PM

 5.2 Perbandingan Sumbangan Tamadun Awal 20 Apakah eksport utama kerajaan Mesir Purba?
14 Maklumat berikut menunjukkan undang-undang BT m.s. 109 OMG m.s. 64 TP4 ARAS : S
sebuah tamadun. BT m.s. 104 I Kertas III Makanan
Kod Hammurabi II Tekstil IV Gading gajah
A I dan II C II dan III
Apakah tamadun yang dikaitkan dengan undang-
B I dan IV D III dan IV
undang tersebut? OMG m.s. 71 DSKP I, TP4 ARAS : R
A Tamadun Indus C Tamadun Mesir Purba
21 Antara berikut, manakah hasil perdagangan yang
B Tamadun Huang He D Tamadun Mesopotamia
penting antara pedagang Indus dengan pedagang dari
Mesopotamia?
15 Maklumat berikut dikaitkan dengan hasilan teknologi BT m.s. 109 OMG m.s. 64 TP4 ARAS : T
sebuah tamadun. BT m.s. 105
I Kayu III Emas
• Sistem perparitan II Beras IV Gading gajah
X • Kota dibina mengikut grid A I dan II C II dan III
B I dan IV D III dan IV
Apakah X? OMG m.s. 72 DSKP K, TP4 ARAS : R
A Tamadun Indus C Tamadun Mesir Purba 22 Rajah berikut menunjukkan sumbangan masyarakat
B Tamadun Huang He D Tamadun Mesopotamia Sumer dalam bidang teknologi?

al
16 Gambar berikut menunjukkan binaan penting dalam Bidang
Tamadun Mesopotamia. astronomi

iju
Sumbangan Penciptaan
roda

D
X
h Apakah X? BT m.s. 110 OMG m.s. 65 TP4 ARAS : T
A Bidang matematik
B Ukiran patung logam

Bab 05
le
Apakah fungsi utama binaan tersebut? C Tulisan daripada lukisan
BT m.s. 105 OMG m.s. 62 TP4 ARAS : S D Mengukur sukatan panjang
A Istana raja C Rumah ibadat
Bo

B Pasar umum D Kajian bintang 23 Maklumat berikut berkaitan dengan teknologi masyarakat
tamadun awal. BT m.s. 110 OMG m.s. 65 TP4
17 Apakah sistem tulisan yang telah dihasilkan oleh
masyarakat Tamadun Indus? Kompas magnetik
k

BT m.s. 107 OMG m.s. 72 DSKP L, TP4 ARAS : S

A Kunieform C Hieroglif Antara berikut, tamadun awal manakah yang telah
da

B Piktograf D Ideogram menghasilkan peralatan tersebut? ARAS : R

A Tamadun Mesopotamia
18 Rajah berikut berkaitan dengan tindakan yang dilakukan B Tamadun Mesir Purba
C Tamadun Huang He
Ti

oleh pemimpin tamadun awal.

D Tamadun Indus
• Memperbaiki sistem pungutan cukai
Pemimpin
X • Meningkatkan kegiatan perdagangan 24 Tamadun Mesir Purba terkenal dengan penghasilan
• Mewujudkan undang-undang lukisan. BT m.s. 111 OMG m.s. 65 TP4 ARAS : T
Di manakah lukisan ini boleh ditemui?
Siapakah X? BT m.s. 108 OMG m.s. 64 TP4 ARAS : S
I Dinding bangunan III Alat perhiasan
A Raja Hammurabi C Raja Ramses
II Kertas papirus IV Binaan kuil
B Raja Mennes D Raja Nubia
A I dan II C II dan III
B I dan IV D III dan IV
19 Antara berikut, pelabuhan manakah yang terdapat di
sepanjang Sungai Nil dalam Tamadun Mesir Purba?
BT m.s. 109
25 Apakah kemahiran utama masyarakat Tamadun
OMG m.s. 64 TP4 ARAS : S
Huang He? BT m.s. 111 OMG m.s. 65 TP4 ARAS : S
I Thebes III Gujerat
A Membina rumah
II Memphis IV Babylon
B Membuat lukisan
A I dan II C II dan III
C Membuat tembikar
B I dan IV D III dan IV
D Menghasilkan patung

75

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 75 5/1/2021 4:45:53 PM

 PRAKTIS PT3 | BAHAGIAN B

1 Tamadun Huang He terbina di kedudukan dua sungai utama. Bab 5.1

(a) Nyatakan kegiatan ekonomi yang dijalankan oleh masyarakat Tamadun Huang He. Buku Teks: m.s. 102
OMG m.s. 70 DSKP H TP3 ARAS : R

(F1) Aktiviti pertanian (F2) Penternakan binatang (F3) Mengumpul hasil hutan (F4) Berburu

[3 markah]
(b) Namakan tiga kerajaan awal dalam Tamadun Huang He. Buku Teks: m.s. 103 OMG m.s. 70 DSKP H TP3 ARAS : R

(i) Kerajaan Xia (Shia)

(ii) Kerajaan Shang
(iii) Kerajaan Zhou
[3 markah]
(c) Andaikan anda ialah seorang pemimpin, jelaskan peranan anda dalam memajukan bidang pertanian negara.
KBAT Mencipta TP6 ARAS : T

al
(F) Sekiranya saya ialah seorang pemimpin, saya akan memajukan bidang pertanian dengan menyediakan
infrastrukur dan kemudahan yang lengkap dalam bidang ini. (H) Infrastruktur dan kemudahan ini dapat membantu

iju
para petani meningkatkan mutu dan hasil pertanian. (C) Contohnya, saya akan menyediakan jentera yang
berteknologi tinggi untuk kegunaan para petani. (I) Oleh itu, aktiviti pertanian negara akan berkembang maju

D
serta dapat mengeluarkan hasil yang lumayan.
h [4 markah]
Bab 05

le
2 Aspek kesenian dan kesusasteraan memainkan peranan penting dalam sesebuah tamadun. Bab 5.2
(a) Nyatakan tulisan yang digunakan dalam tamadun awal dunia. Buku Teks: m.s. 106 – 107
Bo

OMG m.s. 72 DSKP L TP4

ARAS : R

(F1) Kuneiform (F2) Hieroglif (F3) Piktograf

[3 markah]
k

(b) Nyatakan hasil kesenian dalam tamadun berikut: Buku Teks: m.s. 106 – 107 OMG m.s. 72 DSKP L TP4 ARAS : S
da

(i) Tamadun Mesopotamia : Puisi dan rekaan patung untuk mengingati pemimpin

(ii) Tamadun Mesir Purba : Lakaran di tembok batu sebagai lukisan dinding dan di kawasan perkuburan
Ti

(iii) Tamadun Huang He : Puisi yang romantik, lirik diolah dalam pelbagai bentuk, hasil kesenian dilukis
pada tembikar
[3 markah]
(c) Mengapakah karya kesusasteraan dianggap penting dalam sesebuah masyarakat? KBAT Menganalisis
TP6 ARAS : T

(F) Hasil kesusasteraan dianggap penting dalam sesebuah masyarakat kerana merupakan alat pendidikan

kepada masyarakat. (H) Hal ini disebabkan kandungan yang disampaikan mengandungi pengajaran.

(C) Misalnya, rakyat mendapat mesej tentang keburukan perang atau kesan hasad dengki melalui hasil

kesusasteraan. (I) Oleh itu, karya tersebut dapat menjamin keharmonian dalam sesebuah masyarakat.

[4 markah]

76

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 76 5/1/2021 4:45:53 PM

 PRAKTIS PT3 | BAHAGIAN C

1 Tamadun Mesopotamia merupakan tamadun terawal dunia yang terletak di barat daya Asia. Bab 5.1

(a) Terangkan ciri-ciri Negara-Kota Ur dalam Tamadun Mesopotamia. Buku Teks: m.s. 96 – 97 OMG m.s. 62 TP3
ARAS : S

(F1) Bandar dipenuhi rumah dan kedai (F2) Dinding yang tinggi melindungi Ur daripada serangan musuh (F3)
Di bandar, terdapat sebuah lagi terusan dan pelabuhan besar yang dibina bagi membolehkan orang luar
berdagang dengan pedagang Ur (F4) Kuil besar disediakan untuk tuhan bulan Nanna dan isterinya, Ningal
yang menguasai bandar (F5) Petani menanam pokok gandum dan barli di luar kota Ur (F6) Terusan
menghubungkan Ur dengan Sungai Euphrates

[6 markah]
(b) Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, jelaskan tentang kawasan Bulan Sabit Subur dalam Tamadun
Mesopotamia? Buku Teks: m.s. 95 OMG m.s. 61 TP3 ARAS : S

(F1) Di lembah Sungai Tigris dan Sungai Euphrates, terdapat kawasan subur yang luas dalam oasis di tengah-

al
tengah gurun dan gunung (F2) Kawasan ini dipanggil Bulan Sabit Subur (F3) Kawasan ini telah berkembang
menjadi sebuah bandar besar (F4) Struktur bandar ini dibina daripada tanah liat yang dijadikan bata

iju
(F5) Tempat ibadat dibina di setiap pusat bandar (F6) Binaannya berbentuk piramid yang dipanggil zigurat
(F7) Bagi tujuan pertahanan, dinding besar dibina mengelilingi setiap bandar (F8) Penempatan awal yang

D
berbentuk perkampungan ini telah berkembang secara evolusi kepada bandar dan seterusnya menjadi
negara-kota h
[8 markah]

Bab 05
le
(c) Apakah iktibar yang diperoleh daripada pembentukan negara-kota dalam Tamadun Mesopotamia?
KBAT Menilai TP5 ARAS : T
Bo

(F1) Iktibar yang diperoleh daripada pembentukan negara-kota dalam Tamadun Mesopotamia ialah memanfaat
sumber alam yang terdapat di sekeliling kita. (H1) Hal ini bermakna kita perlulah gigih dalam memajukan
kawasan tempat tinggal kita. (C1) Contohnya, kita membersihkan kawasan tanah terbiar untuk penanaman
k

sayur-sayuran secara besar-besaran. (I) Kawasan tanah yang subur perlu dimanfaat untuk tujuan pertanian.
(F2) Iktibar lain ialah kita haruslah memupuk sikap bekerjasama bagi mempertahankan negara kita.
da

(H2) Masyarakat dalam Tamadun Mesopotamia membina dinding yang tinggi bagi melindungi Ur daripada
serangan musuh. (C2) Tamsilannya, benteng pertahanan masyarakat pada hari ini ialah perpaduan dan
Ti

kebijaksanaan minda. (I) Oleh itu, kita haruslah bekerjasama dan bersatu padu dalam menjaga keharmonian
negara kita.

[6 markah]

2 Tamadun Indus telah memberikan sumbangan kepada perkembangan tamadun pada hari ini. Bab 5.1

(a) Terangkan latar belakang Tamadun Indus.

Buku Teks: m.s. 100 OMG m.s. 70 DSKP G TP3 ARAS : S
[6 markah]
(b) Jelaskan keistimewaan bandar terancang dalam Tamadun Indus. Buku Teks: m.s. 101 OMG m.s. 63 TP4 ARAS : S
[8 markah]
(c) Pilih sebuah bandar di Malaysia yang pada pendapat anda boleh dikategorikan sebagai bandar terancang.
Berikan bukti yang sesuai. KBAT Menganalisis TP6 ARAS : T [6 markah]

77

Sejarah Tg1 - Bab 05.indd 77 5/1/2021 4:45:53 PM