6.

ОПШТИНСКИ НАТПРЕВАР по биологија за

I (прва) година средно образование (клуч)

1. Означи ги празните полиња на прикажаната слика!

a) растителна клетка
б) хлоропласт
в) шеќер (гликоза, скроб) и кислород
г) топлина (енергија)
д) митохондрија
ѓ) животинска клетка
е) јаглерод диоксид и вода
ж) клеточно дишење

10 б/
2. Означи ги соодветните бактериски клетки прикажани подолу!

А) стафилококи Б) стрептококи В) сарцина Г) вибрио

4б/

3. Едноклеточната алга Хламидомонас (Chlamydomonas) е изградена од: едно јадро, хлоропласт,

вакуола и две камшичиња (флагелум).
6 б/
4. Пополни ги празните полиња од табелата!

митоза мејоза

Број на делби една две

Број на новодобиени клетки две клетки четири клетки

Кои клетки подлежат на телесни клетки полови клетки (гамети)

делба
идентични клетки (да) Има вариации, односно
Дали клетките добиени после
се добиваат различни
делбата се идентични или не
клетки (не)
8б/
 5. Означи ги соодветните делови од животинската клетка!

6 б/

6. Заокружи точен или неточен одговор!

Водоземците имаат троделно срце. Т

Влечугите имаат дводелно срце. Н
Рибите имаат дводелно срце. Т
Во четириделното срце се мешаат оксидираната и редуцираната крв, Н
За поефикасно летање кај птиците се развиени воздушните ќесиња. Т
Трахеалниот систем претставува систем од цевчиња. Т
Систем за терморегулација имаат само птиците и цицачите. Т
7б/
7. Одговори на прашањата!

а) Што претставуваат штурецот, жабата и змијата во синџирот на исхрана прикажан на сликата?

_____________________________ алки, трофички нивоа _________________________
б) Внеси ги потенцијалните организми кои би ги сочинувале првиот и последниот (петтиот) член од
долунаведениот синџир на исхрана!

трева (растение, вегетација, орел (јастреб, сокол,

продуцент); граблива птица, квартерен
конзумент)

в) Означи ја категоријата на исхрана на секој поединечен член (означен со броеви од 1 до 5)!

1. продуцент 2. примарен конзумент 3. секундарен конзумент 4. терциерен конзумент 5. квартерен

конзумент
8б/
8. Азотофиксацијата претставува процес во кој почвените азотни бактерии го врзуваат азотот од
атмосферата правејќи го достапен за растенијата. Оваа симбионтска врска се нарекува
микориза/мутуализам и се воспоставува меѓу бактериите и корењата на
пеперугоцветните/легуминозните растенија.
 3б)

9. Трската (лат. Phragmites australis) претставува растение кое систематски припаѓа во фамилијата
Poaceae. Таа ги населува блатата, бреговите на реките и езерата. Збогатувањето на
живеалиштата со органски материи поттикнува подобро развивање на ризомите од трската и
затоа таа најчесто населува водни екосистеми кои се во фаза на стареење.

Истражувањата во последните неколку години покажале дека во крајбрежниот појас на

Охридското Езеро трската постепено се шири. Научниците на секои 10 години правеле мерења
на појасот на трската во крајбрежјето на езерото помеѓу с. Радожда и манастирот Св. Наум и ги
добиле следните резултати:

1985 1995 2005 2015

74.35ha 75.1ha 75.8ha 77.15ha

a) На што се должи ширењето на појасот на трска во Охридското Езеро?

Зголемувањето на количеството на органски материи/ стареење на екосистемот

3б)

б) Направи графички приказ на растот на површината на појасот од трска по години

8б)

в) Наброј 4 растенија кои припаѓаат во оваа фамилија.

пченка
пченица
јачмен
Ориз, овес, ‘рж, просо итн
4б)
10. Во Веновиот дијаграм вметни ги соодветно поимите кои што се однесуваат на растителните
и/или животинските клетки.

Гликоген Хетеротрофност
Митохондрии Целулоза
Клеточна обвивка Гамети
Вакуола Хромозоми

8б)

11. Циклусот на СО2 претставува процес кој во природата се одвива како резултат на постојана
размена на материјата и енергијата. Природниот тек на јаглеродниот диоксид е во постојана
рамнотежа т.е. јаглероден диоксид кој доаѓа на копното е речиси во иста количина со оној кој се
испушта назад во атмосферата. Меѓутоа, човекот со своето влијание значително ја нарушува
оваа рамнотежа што е и прикажано на следната шема.

А) Причината за нарушување на јаглеродниот

циклус е зголемувањето на количеството
на CO2 во атмосферата како резултат на
согорување на фосилните горива.

4б)

б) Како се нарекува нарушувањето што е прикажано на шематскиот приказ и кои се неговите

последици.
Ефект на стаклена градина, глобално затоплување, климатски промени
3б)
в) Кои се трите главните процеси на живите организми кои се вклучени во кружењето на
јаглеродот во природата?
Фотосинтеза, дишење и разградување на органската материја
3б)
12. На сликата е прикажан еден синџир на исхрана. Објасни зошто истиот е изграден само од 4
трофички нивоа и дали кон истиот синџир може да се приклучи уште едно трофичко ниво?

Да, може да има повеќе од 4 членови, но со зголемување на бројот на трофички

нивоа, последните членови би добивале исклучително мало количество на потребна
енергија. Во синџирите на исхрана, кон секој следен член се пренесува само 10% од
количеството на енергија од претходниот член.

4б/
13. Наведи кои од долунаведените ресурси се обновливи а кои необновливи.

Дрвенеста биомаса Обновлив Камен јаглен Необновлив

Петролеј Необновлив Ветер Обновлив

Природен гас Необновлив Ураниум Необновлив

Хидроенергија Обновлив Пропан Необновлив

Сончева
Геотермална енергија Обновлив енергија Обновлив

10 б/
14. Сите долунаведени појави имаат директен ефект врз количеството на врнежи, со исклучок на:

а) циркулација на воздух
б) придвижување на океанската маса
в) придвижување на континентите
г) евапорација од растенијата

1б/