KINEZYTERAPIA – PRACA WŁASNA

Katarzyna Szczecina, FIZJOTERAPIA ROK II

grupa 5

Terapia w chorobie Parkinsona

Choroba Parkinsona (chP, ang. Parkinson’s disease, PD) to postępujące schorzenie
ośrodkowego układu nerwowego, będące następstwem zaniku komórek istoty czarnej
śródmózgowia. Dotyczy ona 1% populacji ludzi od 40. do 60. roku życia, ale zdarza się również
u ludzi młodszych, częściej zapadają na nią mężczyźni niż kobiety (3:2).

Dotychczas nie ustalono przyczyny chP, dlatego nazywamy ją samoistną. Na podstawie aktualnej
wiedzy naukowej można jedynie przypuszczać, że istotną rolę odgrywają dwa elementy:
genetycznie uwarunkowana podatność oraz czynniki zewnętrzne, z którymi stykamy się na co
dzień, np. substancje obecne w otoczeniu, w żywności lub powstające podczas infekcji i innych
chorób.

DOLEGLIWOŚCI I OBJAWY

Choroba Parkinsona rozwija się powoli, objawy początkowo są zwykle asymetryczne.

Pierwsze objawy choroby dotyczą:
a) pogorszenia sprawności – bradykinezja (czyli spowolnienie ruchowe), niezgrabność ruchów,
szczególnie trudności z wykonywaniem ruchów precyzyjnych, sztywność mięśni (zwiększenie
napięcia mięśniowego, twarz maskowata), może nastąpić zmiana charakteru pisma (mikrografizm –
bardzo drobne litery), spontaniczne ruchy (gestykulacja, balansowanie rękami przy chodzeniu) stają
się uboższe, może wystąpić utykanie na jedną nogę lub szuranie nią (tzw. chód szurający), chód
drobnymi kroczkami, brak fizjologicznych współruchów (balansowania kończyn górnych) i akineza
(trudności w rozpoczęciu ruchów)
b) drżenie, głównie o spoczynkowym charakterze – obejmuje kończyny górne i dolne, typowe
drżenie parkinsonowskie w początkowym okresie choroby jest dyskretne, najczęściej jednostronne,
nasila się przy odwróceniu uwagi, a podczas wykonywania ruchów precyzyjnych zmniejsza się lub
znika.
c) zaburzenia postawy - pochylenie sylwetki ciała (postawa zgięciowa - zgięcie w stawie krzyżowo-
biodrowym), daszkowate ułożenie dłoni, zaburzenia równowagi szczególnie przy wstawaniu
i zmianie kierunku ruchu oraz niemożność utrzymania przez dłuższy czas jednej pozycji,
niestabilność postawy

Do innych objawów chP możemy zaliczyć objawy wegetatywne (tj. zaparcia, zaburzenia
w oddawaniu moczu i czynnościach seksualnych) oraz ślinotok, łojotok, napadowe pocenie się,
zaburzenia mowy (niewyraźna i cicha mowa), spadki ciśnienia tętniczego (tzw. hipotensja
ortostatyczna), powodujące zasłabnięcia, zaburzenia snu, uczucie utrudnionego oddychania.
Symptomatologia pozaruchowa w chorobie Parkinsona to także zaburzenia psychopatologiczne,
z których główne to depresja i otępienie. Oprócz tego występuje spowolnienie myślenia, obniżenie
nastroju psychicznego z możliwością wystąpienia silnego lęku, zaburzenia pamięci i orientacji
przestrzennej.

Chorobę Parkinsona należy więc rozumieć jako ściśle związaną z wiekiem chorobę
przewlekłą, wywierającą swoje piętno nie tylko na funkcjonowaniu ruchowym, ale także
psychicznym, i w konsekwencji wpływającą na aktywność w środowiskach domowym
i zawodowym, stanowiącą także poważny problem ogólnospołeczny.
LECZENIE

Leczenie przyczynowe choroby Parkinsona na razie nie jest znane. Celem postępowania
terapeutycznego jest więc jedynie łagodzenie objawów chorobowych. Można to osiągnąć przez
postępowanie farmakologiczne, rehabilitacyjne oraz operacyjne.

KINEZYTERPIA

Głównie w leczeniu fizjoterapeutycznym choroby Parkinsona stosuje się kinezyterapię,

która może być uzupełniana fizykoterapią (np. masaż wykonywany przynajmniej 3 razy w tygodniu
po 45 minut, czy zajęcia prowadzone w basenie połączone z ciepłymi kąpielami). Celem
zastosowania ćwiczeń kinezyterapeutycznych w chorobie Parkinsona jest poprawa sprawności
motorycznej i wydolności fizycznej pacjentów w stopniu pozwalającym na wykonywanie czynności
samoobsługowych oraz aktywne uczestniczenie w życiu rodzinnym, zawodowym i społecznym.
W zaawansowanym etapie choroby celem kinezyterapii jest pomoc pacjentowi w radzeniu sobie
z postępującą niepełnosprawnością, zapobieganie powikłaniom unieruchomienia oraz przesunięcie
czasu wystąpienia zależności od osób opiekujących się chorym.

Na podstawie oceny stanu funkcjonalnego pacjenta, a przede wszystkim fazy choroby, dobiera się
rodzaj ćwiczeń oraz dostosowuje aktywność fizyczną.
Faza I: Systematyczne długie spacery na krótkie i długie dystanse po zróżnicowanych
nawierzchniach (beton, dywan, trawa itp.) z różną szybkością, spacery mają być wykonywane
długimi krokami, na szerokich i wąskich ścieżkach (z włączeniem pokonywania zakrętów), spacery
można wspomagać bodźcami wzrokowymi. Na tym etapie choroby należy łączyć ćwiczenia
złożonych czynności, np. odbieranie telefonu lub niesienie tacy podczas chodu. Istotne są też gry
i zabawy ruchowe, najlepiej w grupie.
Faza II: ćwiczenia wstawania z krzesła, wykonywania przysiadów, chodzenie po schodach,
ćwiczenia zmiany pozycji i siadania w łóżku oraz ćwiczenia rozciągające – praca na
utrzymywaniem wyprostowanej postawy
Faza III: regularne chodzenie długimi krokami oraz unoszenie stopy ponad 1,5 cm nad podłożem,
skupienie się na utrzymaniu optymalnie wyprostnej pozycji ciała i utrzymaniu stabilności podczas
stania. Ćwiczenia ukierunkowane są na przeciwdziałanie upadkom.
Faza IV: regularne chodzenie z asekuracją i pomocą opiekuna, wykonuje się ćwiczenia rozciągające
- chory na tym etapie jest niepełnosprawny i zależny od osób opiekujących się nim.
Faza V: terapia koncentruje się na edukacji i wspieraniu osób opiekujących się chorym w domu.
Konieczne jest odpowiednie zaopatrzenie ortopedyczne umożliwiające przemieszczanie się (np.
balkoniki, wózki do nauki chodzenia) – chory na tym etapie jest unieruchomiony w łóżku i na
wózku inwalidzkim.

METODY WYKORZYSTYWANE W REHABILITACJI CHORYCH NA CHOROBĘ

PARKINSONA TO:
Metoda NDT-Bobath – NeuroDevelopmental Treatment – Bobath jest nie tylko zestawem
ćwiczeń, ale wielowymiarową analizą deficytów funkcjonalnych pacjentów oraz związków
przyczynowo-skutkowych. Istotą metody jest nacisk na ocenę ruchów (prawidłowych
i patologicznych), zdolności analizy ograniczeń wynikających z choroby oraz postawienia
głównych celów terapii. Rehabilitacja tą metodą koncentruje się na integrowaniu części ciała, które
są objęte deficytami z częściami ciała sprawnymi oraz stymulowanie i motywowanie pacjenta do
posługiwania się mniej sprawną kończyną czy stroną ciała.
Metoda PNF – Prorioceptive Neuromuscular Facilitation (torowanie nerwowo-mięśniowe)
Kabata uczy analizy prawidłowego ruchu i rozpoznaje jego nieprawidłowości, wykorzystując
różne techniki i wzorce jak: kompresja, rozciąganie, opór itp. Metoda oparta jest na nauce ruchu,
a w szczególności wykorzystania go w czynnościach dnia codziennego. Ćwiczenia dobrane są
zgodnie z wydolnością fizyczną pacjenta, wykonuje się je w sekwencji neurorozwojowej. Aby
wytworzyć i utrwalić prawidłowe wzorce ruchowe stosuje się biochemiczną analizę kontroli
motorycznej.
Metoda Frenkla to ćwiczenia koordynacyjno-równoważne. Prowadzi się je zarówno w salach
gimnastycznych, jak i w terenie, gdzie można wykorzystać różne rodzaje nawierzchni. W metodzie
tej podczas nauki chodu najczęściej wykorzystuje się namalowane ślady stóp na podłodze,
ćwiczenia chodu poprzez kroki odstawczo-dostawcze, jak również chód naprzemienny
z prawidłowymi współruchami kończyn górnych. Ważnym elementem metody Frenkla jest nauka
wstawania i siadania. Ćwiczenia te wykonuje się także na trzy tempa – na tempo „raz” cofnięcie
stóp pod krzesło, na „dwa” pochylenie tułowia do przodu i na „trzy” wyprost kończyn dolnych
i powstanie. Wskazane jest wykorzystanie do tych ćwiczeń krzeseł o różnej wysokości
Inne metody: metoda Petö (nauczanie kierowane), elementy zasadniczego sprzężenia zwrotnego
(bio-feedback), np. wykonywanie testu sięgania, metody stymulacji sensorycznej, metody
rozciągania, muzykoterapia, gry zespołowe.

WŚRÓD ZALECANYCH ĆWICZEŃ WYMIENIA SIĘ:

Ćwiczenia oddechowe – np. dmuchanie na płomień świecy tak, żeby go nie zgasić, dmuchanie
przez słomkę do butelki z wodą, dmuchanie baniek mydlanych, wypowiadanie przy wydechu
dłuższych wyrazów.
Ćwiczenia chodu – skupiają się na samodzielnym chodzeniu, nauce wydłużania kroku, poszerzeniu
podstawy kroku, rozpoczynaniu chodu od sprawniejszej kończyny, ćwiczeniu sposobu zmiany
kierunku, odpowiedniej postawy w trakcie wchodzenia po schodach oraz radzenia sobie w sytuacji
wąskiego przejścia.
Ćwiczenia wzmacniające - głównie wzmocnienie siły prostowników, aby przeciwdziałać
przykurczom zginaczy.
Inne ćwiczenia: koordynacyjne i rozciągające, ćwiczenia relaksacyjne, ćwiczenia mięśni twarzy,
ćwiczenia w wodzie.

CHOREOTERAPIA

Earhart opisuje znaczenie tańca jako formy aktywności fizycznej dla chorych na chorobę
Parkinsona. Taniec uczy specyficznych strategii ruchu, np. argentyńskie tango uczy strategii
chodzenia do tyłu. Podczas tańca, szczególnie z partnerem, chory musi dynamicznie kontrolować
równowagę oraz reagować na pojawiające się zakłócenia, np. bycie potrąconym przez inną tańczącą
parę. Inne pozytywne efekty tańca to poprawa równowagi, rozpoczęcia ruchu, zwiększenie siły,
zmiana szybkości chodu i dystansu oraz poprawa punktacji pacjenta w Skali Równowagi Berga
(The Berg Balance Scale). Aby efekty były zauważalne, pacjenci powinni tańczyć co najmniej
2 razy w tygodniu, w sesjach trwających 60–90 minut, przez około 6–12 tygodni.

Terapia tańcem łączy ćwiczenia fizyczne, rytmiczne, psychologiczne i emocjonalne. Z tego

powodu jest ona pomocna w leczeniu choroby Parkinsona, łagodzi objawy i poprawia jakość życia.
Priscila Rocha i jej zespół badawczy badali mobilność efekty tanga argentyńskiego i tańca
mieszanego w chorobie Parkinsona i udowodnili, że podczas tańca poprawia się ogólna mobilność
i równowaga oraz zmniejsza się „zamrożenie” chodu (czyli nagłe zatrzymywanie się). Takie efekty
dał ośmiotygodniowy udział w zajęciach tanecznych.

Choreoterapia oddziałuje pozytywnie także na kontakty społeczne, dobre samopoczucie

i funkcjonowanie oraz daje efekty krótko- i długoterminowe. Dodatkowo inne aspekty związane
z tańcem wpływają korzystnie na efekty choreoterapii, tj. muzyka i rytm, wspierający i motywujący
pedagodzy, zaangażowanie w ruch całego ciała oraz mózgu.
W Polsce również wykorzystuje się choreoterapię w chorobie Parkinsona. W Gdańsku regularnie
odbywają się zajęcia taneczne organizowane przez Stowarzyszenie Park On.
Bibliografia:
1) Neurologia: Podręcznik dla studentów medycyny prof. dr hab. med. Wojciech Kozubski, prof. dr hab. med. Paweł P.
Liberski, Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa
2) Zespoły pozapiramidowe u osób w podeszłym wieku Barbara Jasińska-Myga, Katedra i Klinika Neurologii Śląskiego
Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
3) Poradnik dla osób z chorobą Parkinsona dr Jakub Sienkiewicz, Fundacja „Żyć z chorobą Parkinsona”
4) Kinezyterapia w chorobie Parkinsona Dorota Kozak-Putowska, Joanna Iłżecka, Jolanta Piskorz, Gustaw Wójcik,
Dorota Nalepa, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 1, 19–23
5) Aktualne spojrzenie na rehabilitację w chorobie Parkinsona – wybrane zagadnienia Jarosław Pasek, Józef Opara,
Tomasz Pasek, Sebastian Kwiatek, Aleksander Sieroń, Aktualn Neurol 2010
6) Dance therapy for Parkinson's disease: A randomised feasibility trial Priscila Rocha, Lorenna Aguiar, Jodie A
McClelland, Meg E Morris, International Journal of Therapy And RehabilitationVol. 25, No. 2
7) Benefits of dance for Parkinson’s: The music, the moves, and the company Corinne Jola, Moa Sundstrom, Julia
McLeod, Plos One 2022
8) A Program of Mark Morris Dance Group Dance for PD (danceforparkinsons.org)