ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP.

HỒ CHÍ MINH KHOA KỸ THUẬT GIAO THÔNG

Trường Đại học Bách khoa Bộ môn Kỹ thuật Ô tô – Máy động lực
---------- ----------

THÍ NGHIỆM Ô TÔ & ĐỘNG CƠ

ĐỐT TRONG
PHẦN 1: THÍ NGHIỆM ĐỘNG CƠ
BÀI 2:
KHẢO SÁT CÁC THÔNG SỐ KẾT CẤU
HỆ THỐNG PHÂN PHỐI KHÍ TRÊN ĐỘNG CƠ

Mục tiêu:
▪ Minh họa thực tế các thông số kết cấu của hệ thống phân phối khí.
▪ Cung cấp cho sinh viên kiến thức về cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ
thống phân phối khí trên động cơ.
▪ Trang bị cho sinh viên kỹ năng đo, kiểm tra các thông số kết cấu là cơ sở cho
các hoạt động chẩn đoán, sửa chữa cũng như thiết kế hệ thống phân phối khí
của động cơ.

Kết quả đạt được sau bài học:

▪ Nhận biết được các thành phần của hệ thống phân phối khí trên động cơ.
▪ Thực hiện được quy trình đo, kiểm tra thông số kết cấu của hệ thống phân phối
khí.
▪ Biết và hiểu các giá trị của thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động
cơ để làm cơ sở tính toán, thiết kế.
▪ Biết và hiểu sự thay đổi các thông số kết cấu của hệ thống phân phối khí sau
quá trình vận hành. Từ đó, biết cách đưa ra phương án chẩn đoán, sửa chữa phù
hợp.

– 2022 –
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

MỤC LỤC
1 KIẾN THỨC SINH VIÊN CẦN CHUẨN BỊ TRƯỚC KHI THÍ NGHIỆM ......................... 3
2 NỘI DUNG THÍ NGHIỆM ..................................................................................................... 4
2.1 Giới thiệu .......................................................................................................................... 4
2.2 Mô hình thí nghiệm: Hệ thống phân phối khí .................................................................. 4
2.3 Dụng cụ, thiết bị thí nghiệm ............................................................................................. 6
2.4 Phương pháp đo, kiểm tra ................................................................................................. 6
2.4.1 Đường kính ngoài ...................................................................................................... 6
2.4.2 Đo chiều dài, bề dày .................................................................................................. 7
2.5 Phương pháp xử lý số liệu đo ........................................................................................... 7
3 TRÌNH TỰ THÍ NGHIỆM...................................................................................................... 7
3.1 Chuẩn bị thí nghiệm ......................................................................................................... 7
3.2 Kiểm tra tình trạng mô hình trước khi thí nghiệm............................................................ 8
3.3 Đo, kiểm tra các thông số kết cấu của hệ thống phát lực ................................................. 9
3.4 Sau khi thí nghiệm .......................................................................................................... 10
4 CÂU HỎI SINH VIÊN TỰ KIỂM TRA SAU KHI LÀM BÀI THÍ NGHIỆM ................... 11
5 BÁO CÁO THÍ NGHIỆM .................................................................................................... 13
5.1 Đo, kiểm tra các thông số kết cấu của trục cam ............................................................. 13
5.2 Đo, kiểm tra các thông số vấu cam ................................................................................. 15
5.3 Đo, kiểm tra các thông số kết cấu của lò xo ................................................................... 16
5.4 Đo, kiểm tra các thông số kết cấu của xú-pap ................................................................ 17

Trang 2/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

1 KIẾN THỨC SINH VIÊN CẦN CHUẨN BỊ TRƯỚC KHI THÍ

NGHIỆM

Chú ý:
QUAN TRỌNG ▪ Sinh viên phải chuẩn bị bài kỹ lưỡng trước khi thí nghiệm.
▪ Sinh viên chuẩn bị chưa đạt yêu cầu thì KHÔNG được tham gia
thí nghiệm.

• Kiểu loại xupap:

✓ Xú-pap đặt.
✓ Xú-pap treo (có hoặc không có đũa dẩy).

• Cấu tạo và nguyên lý làm việc của hệ thống phân phối khí trên động cơ xăng và diesel:
✓ Trục cam.
✓ Cụm xú-pap (Xú-pap, ống dẫn hướng xú-pap, lò xo, chén chặn, móng hãm).
✓ Con đội.
✓ Đũa đẩy.
✓ Cò mổ, trục cò mổ.

• Định nghĩa và ý nghĩa thực tiễn của các thông số kết cấu của các chi tiết trên hệ thống phân
phối khí:
✓ Trục cam.
✓ Cụm xú-pap (Xú-pap, ống dẫn hướng xú-pap, lò xo, chén chặn, móng hãm).
✓ Con đội.
✓ Đũa đẩy.
✓ Cò mổ, trục cò mổ.

• Kỹ thuật sử dụng các dụng cụ, thiết bị đo: (1) Lưu ý an toàn - kỹ thuật, (2) thao tác đo và
(3) đọc kết quả:
✓ Thước pan-me
✓ Thước kẹp.
✓ Thước dây (kéo).

Trang 3/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

2 NỘI DUNG THÍ NGHIỆM

2.1 Giới thiệu
• Bài thí nghiệm: "Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ”.

• Thời lượng: 2,5 ÷ 5 tiết.

• Số sinh viên: 5 sinh viên/mô hình.

2.2 Mô hình thí nghiệm: Hệ thống phân phối khí

Hình 1. Mô hình hệ thống phân phối khí dùng trong thí nghiệm

Trang 4/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

Bảng 1. Thông số kỹ thuật mô hình hệ thống phân phối khí.

STT Tên chi tiết Đơn vị Số lượng Ghi chú

Động cơ Xăng

1 Trục cam cái 01

2 Vấu cam cái 08

3 Lò xo xú-pap cái 08

4 Con đội cái 08

5 Chén chặn cái 08

6 Móng hãm cái 16

7 Xú-pap nạp cái 04

8 Xú-pap thải cái 04

Động cơ Diesel

1 Trục cam cái 01

2 Vấu cam cái 08

3 Lò xo xú-pap cái 08

4 Con đội cái 08

5 Đũa đẩy cái 08

6 Cò mổ cái 08

7 Trục cò mổ cái 01

8 Chén chặn cái 08

9 Móng hãm cái 16

10 Xú-pap nạp cái 04

11 Xú-pap thải cái 04

Trang 5/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

2.3 Dụng cụ, thiết bị thí nghiệm

Chú ý:
▪ SINH VIÊN tham khảo Tài liệu hướng dẫn sử dụng dụng cụ,
thiết bị ở Xưởng trước khi tiến hành thí nghiệm.
QUAN TRỌNG
▪ LUÔN tuân thủ các quy định an toàn và quy định kỹ thuật khi
sử dụng dụng cụ, thiết bị.
▪ Vệ sinh, cất dọn dụng cụ, thiết bị sau khi sử dụng.

• Dụng cụ, thiết bị đo sử dụng trong bài thí nghiệm được trình bày trong các Bảng 2.

Bảng 2. Dụng cụ, thiết bị đo sử dụng trong bài thí nghiệm.

STT Thông số Kí hiệu Đơn vị Dụng cụ, thiết bị đo

1 Đường kính ngoài D, d mm

Thước pan-me

Thước kẹp
2 Chiều dài L, l mm

Thước dây

2.4 Phương pháp đo, kiểm tra

2.4.1 Đường kính ngoài
Đường kính ngoài được đo bằng thước pan-me.

Trang 6/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

2.4.2 Đo chiều dài, bề dày

Các kích thước chiều dài/bề dày được đo bằng thước kẹp.

2.5 Phương pháp xử lý số liệu đo

Phép đo thông số kết cấu được thực hiện 3 lần cho mỗi vị trí cần đo. Kết quả báo cáo là giá
trị trung bình của 3 lần đo.

3 TRÌNH TỰ THÍ NGHIỆM

3.1 Chuẩn bị thí nghiệm
 Kiểm tra khu vực thí nghiệm phải sạch sẽ, gọn gàng.
 Kiểm tra khu vực thí nghiệm phải thoáng khí, bổ sung quạt làm mát nếu cần thiết.
 Kiểm tra trang phục khi thí nghiệm phải gọn gàng.
 Phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên trong nhóm.
 Kiểm tra số lượng và tình trạng của các dụng cụ, thiết bị.
 Nhận biết từng thành phần của hệ thống phân phối khí trên động cơ thí nghiệm: xác định
được từng cụm chi tiết, chi tiết của hệ thống phân phối khí trên động cơ.
Bảng 3. Thống kê dụng cụ, thiết bị thí nghiệm và tình trạng hiện tại.

STT Tên thiết bị Số lượng Tình trạng

1 Thước panme 0÷25 mm 02

2 Thước panme 25÷50 mm 02

3 Thước panme 75÷100 mm 02

4 Thước kẹp 0÷150 mm 02

5 Thước kẹp 0÷300 mm 02

6 Thước kẹp 0÷500 mm 01

7 Thước dây 5000 mm 02

* Lưu ý tầm đo của dụng cụ, thiết bị đo.

Trang 7/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

3.2 Kiểm tra tình trạng mô hình trước khi thí nghiệm
Bảng 4. Nội dung kiểm tra tình trạng mô hình trước khi tiến hành thí nghiệm.

Tình trạng
STT Nội dung kiểm tra Đơn vị Số lượng
Đạt Không đạt (chú thích)

Động cơ Xăng

1 Trục cam cái …/01

2 Vấu cam cái …/08

3 Lò xo xú-pap cái …/08

4 Con đội cái …/08

5 Chén chặn cái …/08

6 Móng ngựa cái …/16

7 Xú-pap nạp cái …/04

8 Xú-pap thải cái …/04

Động cơ Diesel

9 Trục cam cái …/01

10 Vấu cam cái …/08

11 Lò xo xú-pap cái …/08

12 Con đội cái …/08

13 Đũa đẩy cái …/08

14 Cò mổ cái …/08

15 Trục cò mổ cái …/01

16 Chén chặn cái …/08

17 Móng ngựa cái …/16

18 Xú-pap nạp cái …/04

19 Xú-pap thải cái …/04

Trang 8/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

3.3 Đo, kiểm tra các thông số kết cấu của hệ thống phát lực

Chú ý:
▪ SINH VIÊN phải xác định được vị trí máy số 1 của trục cam
QUAN TRỌNG
▪ Xác định chiều quay động cơ với thứ tự kỳ nổ 1-3-4-2
▪ Xác định chính xác vị trí vấu cam nạp và vấu cam thải trên
trục cam cần đo

❖ Bước 1: Đo thông số kết cấu của trục cam và ghi kết quả vào Bảng 5, 6.

Di Lcam

dt

Trong đó: Lcam: chiều dài trục cam

Di: Đường kính ổ đỡ trục cam
dt: Đường kính thân trục cam

❖ Bước 2: Đo thông số vấu cam và ghi kết quả vào Bảng 7, 8.

hc Trong đó: Hc: Khoảng nâng lớn nhất

Hc Dcs: Đường kính cơ sở cam

Dcs
hc = Hc – Dcs: Hành trình nâng cam

❖ Bước 3: Đo thông số kết cấu của Lò xo xupap và ghi kết quả vào Bảng 9, 10.

Trang 9/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

dlx
Trong đó: Llx: Chiều dài không nén lò xo
Llx
Dlx: Đường kính ngoài lò xo
dlx: Đường kính sợi
Dlx

❖ Bước 4: Đo thông số kết cấu của xupap và ghi kết quả vào Bảng 11, 12.

Trong đó: Lxp: Chiều cao xú-pap

dxp
Dxp: Đường kính nấm
Lxp

dxp: Đường kính thân xú-pap

α: Góc nghiêng nấm xú-pap
*Lưu ý: + Góc alpha thường có giá trị 30-450
+ Vì giới hạn của dụng cụ đo, không đo giá
Dxp
trị góc alpha trong bài thí nghiệm này.


3.4 Sau khi thí nghiệm

 Vệ sinh các chi tiết trên mô hình.
 Lắp các chi tiết, cụm chi tiết đúng vị trí trên mô hình.
 Vệ sinh, thu dọn dụng cụ, thiết bị thí nghiệm.
 Vệ sinh khu vực thí nghiệm.
 Làm báo cáo thí nghiệm.

Trang 10/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

4 CÂU HỎI SINH VIÊN TỰ KIỂM TRA SAU KHI LÀM BÀI THÍ NGHIỆM

TRỤC CAM VẤU CAM LÒ XO XUPAP XUPAP NẠP, THẢI

Nhận biết kiểu loại? Nhận biết kiểu loại? Nhận biết kiểu loại? Nhận biết kiểu loại?

Nhận biết các phần của chi tiết? Vị trí trong sơ đồ bố trí chung? Vị trí trong sơ đồ bố trí chung? Nhận biết xupap nạp và xupap
BIẾT
thải?
Vị trí trong sơ đồ bố trí chung? Thông số kết cấu quan trọng lò
xo? Vị trí trong sơ đồ bố trí chung?
NHẬN
DẠNG Nhiệm vụ các phần của các chi Công dụng của vấu cam? Nhiệm vụ của lò xo xupap? Kích thước xupap thải bé hơn
HIỂU
tiết trục cam? xupap nạp?

Nhận biết thứ tự nổ trên trục cam Hành trình nâng của vấu cam ảnh Hướng lắp lò xo khi tháo lắp Các chi tiết lắp ghép với xupap để
VẬN
hưởng gì tới hoạt động của xupap? động cơ tạo thành cơ cấu hoàn chỉnh khi
DỤNG hoạt động

Trục cam được bôi trơn như thế Hành trình vấu cam nạp khác vấu Thông số ảnh hưởng tới độ cứng Tiêu chuẩn khe hở nhiệt xupap?
BIẾT
nào? cảm thải? lò xo, hành trình lò xo?

Nguyên nhân dẫn đến mài mòn ổ Nguyên nhân dẫn đến mài mòn Lực lò xo xupap yếu hơn tiêu Thông số làm việc quan trọng
ĐO, HIỂU đỡ trục cam? không đều ở các vấu cam? chuẩn thì ảnh hưởng thế nào đến nhất của xupap?
KIỂM động cơ?
TRA
Thiết kế đường kính trục cam tại Khoảng nâng cam không đồng đều Nếu lò xo bị gãy trong lúc hoạt Dấu hiệu để biết thay thế xupap?
VẬN các vị trí khác nhau? ảnh hưởng như thế nào đến hiệu động thì động cơ bị ảnh hưởng
DỤNG suất động cơ? thế nào?
Phương pháp gia công?

Trang 11/18
ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HỒ CHÍ MINH KHOA KỸ THUẬT GIAO THÔNG
Trường Đại học Bách khoa Bộ môn Kỹ thuật Ô tô – Máy động lực
---------- ----------

THÍ NGHIỆM Ô TÔ & ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG

PHẦN 1: THÍ NGHIỆM ĐỘNG CƠ

BÁO CÁO THÍ NGHIỆM

BÀI 2:
KHẢO SÁT CÁC THÔNG SỐ KẾT CẤU
HỆ THỐNG PHÂN PHỐI KHÍ TRÊN ĐỘNG CƠ

GVHD: ………………………………………………

Sinh viên thực hiện:

Họ và tên: ……………………………………
MSSV: ………………………………………
Lớp: …………………………………………
Nhóm: ………………………………………

TP. HCM, ngày…tháng …năm 20…

 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

5 BÁO CÁO THÍ NGHIỆM

5.1 Đo, kiểm tra các thông số kết cấu của trục cam
Bảng 5. Kết quả các thông số kết cấu của trục cam động cơ Xăng

STT Tên thông số Ký hiệu Đơn vị Giá trị đo

1 Đường kính ổ đỡ vị trí 1 D1 mm

2 Đường kính ổ đỡ vị trí 2 D2 mm

3 Đường kính ổ đỡ vị trí 3 D3 mm

4 Đường kính ổ đỡ vị trí 4 D4 mm

5 Đường kính ổ đỡ vị trí 5 D5 mm

6 Đường kính thân trục cam dt mm

7 Chiều dài trục cam Lcam mm

Bảng 6. Kết quả các thông số kết cấu của trục cam động cơ Diesel

STT Tên thông số Ký hiệu Đơn vị Giá trị đo

1 Đường kính ổ đỡ vị trí 1 D1 mm

2 Đường kính ổ đỡ vị trí 2 D2 mm

3 Đường kính ổ đỡ vị trí 3 D3 mm

4 Đường kính ổ đỡ vị trí 4 D4 mm

5 Đường kính ổ đỡ vị trí 5 D5 mm

6 Đường kính thân trục cam dt mm

7 Chiều dài trục cam Lcam mm

Trang 13/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

Nhận xét:
❖ Vẽ sơ bộ cấu tạo trục cam trên mô hình thí nghiệm (ghi rõ vị trí vấu cam nạp, cam thải
theo thứ tự máy, chiều quay động cơ, hướng ra phía trước máy):
- Động cơ xăng

- Động cơ diesel

❖ So sánh cấu tạo trục cam của 2 mô hình trên

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

Trang 14/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

5.2 Đo, kiểm tra các thông số vấu cam

Bảng 7. Kết quả các thông số vấu cam động cơ Xăng

TT Cam nạp Cam thải

xy
lanh Hc (mm) Dcs (mm) hc (mm) Hc (mm) Dcs (mm) hc (mm)

Bảng 8. Kết quả các thông số vấu cam động cơ Diesel

TT Cam nạp Cam thải

xy
lanh Hc (mm) Dcs (mm) hc (mm) Hc (mm) Dcs (mm) hc (mm)

Nhận xét:
❖ So sánh khoảng nâng cam của cam nạp và cam thải trong cùng một động cơ? Giải thích sự
khác biệt nếu có?
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................

Trang 15/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

❖ So sánh khoảng nâng cam của động cơ Xăng và động cơ Diesel?

...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................

5.3 Đo, kiểm tra các thông số kết cấu của lò xo

Bảng 9. Kết quả các thông số kết cấu của lò xo động cơ Xăng

STT Tên thông số Ký hiệu Đơn vị Giá trí đo

1 Chiều dài không nén Llx mm

2 Số vòng làm việc n vòng

3 Đường kính thân Dlx mm

4 Đường kính sợi dlx mm

Bảng 10. Kết quả các thông số kết cấu của lò xo động cơ Diesel

STT Tên thông số Ký hiệu Đơn vị Giá trí đo

1 Chiều dài không nén Llx mm

2 Số vòng làm việc n vòng

3 Đường kính thân Dlx mm

4 Đường kính sợi dlx mm

Trang 16/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

❖ Chiều dài không nén lò xo ảnh hưởng gì tới hoạt động của xupap?
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................

5.4 Đo, kiểm tra các thông số kết cấu của xupap

Bảng 11. Kết quả các thông số kết cấu của xupap động cơ Xăng

Xupap nạp Xupap thải

TT
Hn (mm) Dn (mm) dn (mm) Ht (mm) Dt (mm) dt (mm)

Giá trị

Bảng 12. Kết quả các thông số kết cấu của xupap động cơ Diesel

Xupap nạp Xupap thải

TT
Hn (mm) Dn (mm) dn (mm) Ht (mm) Dt (mm) dt (mm)

Giá trị

Nhận xét:
❖ So sánh đường kính nấm D giữa xupap nạp và xupap thải trên cùng 1 động cơ? Giải thích
sự khác nhau này?
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................

Trang 17/18
 Bài 2: Khảo sát các thông số kết cấu hệ thống phân phối khí trên động cơ

❖ So sánh chiều dài, đường kính thân giữa xupap nạp và xupap thải trên cùng động cơ sau
khi thí nghiệm?
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................

Trang 18/18