VOORTGANGS

RAPPORT

2023
Inleiding
2021.
De coronacrisis woedt en tekent onze samenleving.
De sluipende crisis van de opvang van mensen zonder wettig verblijf woedt evenzeer.
Hij kent een eruptie in de hongerstaking in de Begijnhofkerk en op de VUB.

2022.
Het jaar begint in de euforie na de coronacrisis.
Op 24 februari eindigt die euforie.
Rusland valt Oekraïne binnen, het is oorlog in Europa.

De missie van Pax Christi Vlaanderen is: “Vanuit humane waarden en christelijke inspiratie werken we aan
vrede, rechtvaardigheid en verzoening.” De twee gebeurtenissen waar we naar verwijzen, appelleren ons
en tonen de noodzaak van onze beweging aan.

Hiermee is het ijs gebroken en de toon gezet: de vredesbeweging is nodig. In dit voortgangsrapport tonen
we aan dat we onze rol waarmaken, en meer specifiek, dat we dat doen als sociaal-cultureel
volwassenenwerk. Het decreet biedt een kans om relevant te zijn binnen de Vlaamse (en wat ons betreft
ook de globale) samenleving. Die kans grijpen we, met beide handen.

Dit verslag komt voor Pax Christi Vlaanderen op een bijzonder moment. Na het rapport en de visitatie van
2018 volgde een negatieve beoordeling. We grepen de periode van remediëring aan voor een intensieve
herbronning en hertekening. Daaruit kwam een beleidsplan voort dat een voldoende kreeg. Dit
voortgangsrapport is – na twee jaar werking – de eerste graadmeter voor de heroriëntering van onze
beweging. We delen graag hoe we deze nieuwe weg hebben ingeslagen, welk pad we volg(d)en en hoe dit
in deze uiterst woelige tijden leidde tot een vruchtbare werking.

Voor Pax Christi Vlaanderen staat 2023 niet alleen in het teken van het voortgangsrapport en de visitatie,
maar ook – en vooral – in het teken van onze vijftigste verjaardag. Het wordt geen nostalgisch gebeuren
maar een viering met een blik op de toekomst. We leggen de nadruk op het engagement dat mensen van
generatie op generatie aan elkaar doorgeven. Engagement dat gisteren, vandaag en morgen relevant was,
is en blijft. We zijn ervan overtuigd dat we onze missie weer op scherp hebben gezet. Dezelfde boodschap
die we in dit rapport in beleidstaal brengen, laten we het hele jaar door wervend in onze beweging klinken.

1
Leeswijzer bij dit rapport

In de opbouw van dit rapport nemen we de lezer zoveel mogelijk mee in de concrete realiteit
van onze beweging. Via consistente sociaal-culturele praktijken zetten we mensen in
beweging rond maatschappelijke thema’s. Dat verhaal is de hoofdmoot van dit beleidsrapport.

We starten echter met een focus op de hertekening van onze organisatie (hoofdstuk 1). Dit
stuk organisatieontwikkeling is noodzakelijk om onze ambities als beweging te realiseren en
slorpte in de eerste twee jaar van deze beleidsperiode veel aandacht en energie.

Als onze ambities op één organisatiebreed vlak ook letterlijk ‘af te lezen’ zijn, is het in de
hertekening van onze communicatie. Dit brengen we aan bod in het tweede hoofdstuk. In de
drie daaropvolgende hoofdstukken gaan we casusgericht te werk. We tonen onze sociaal-
culturele praktijken aan in onze realisaties op het terrein.

De meeste aandacht gaat daarbij naar de eerste casus (hoofdstuk 3): die van de Oekraïnecrisis.
Onze focus op vredesopbouw in internationale relaties, de rol van lokale vredesactoren én
slachtoffers op de vlucht komt hier samen. We deden wat we moesten (en konden) doen.
Tegelijkertijd botsten we op een weerbarstige omgeving.

In de tweede casus (hoofdstuk 4) focussen we op de werking met en voor mensen zonder

wettig verblijf. We leggen daarbij de nadruk op het wisselend positiespel dat we als beweging
spelen om onze impact scherp te krijgen.

De derde casus (hoofdstuk 5) behandelt met mensen in detentie een nieuw thema voor Pax
Christi Vlaanderen. We realiseerden in een boeiend partnerschap een zichtbaar project met
een duidelijke labofunctie. We koppelden er een zingevingstraject aan.

De casusgerichte aanpak in dit rapport brengt de noodzakelijke diepgang. Het toont echter
onvoldoende de ‘breedte’ van de werking. Dit vangen we op in het zesde, meer kwantitatieve
hoofdstuk. We geven een overzicht van al onze activiteiten en kwantificeren daarbij zo goed
mogelijk onze deelnemers, ons bereik en onze impact in een overzichtelijke tabel.

We gebruiken de leidraad van de beoordelingselementen in al onze hoofdstukken. Dit geeft

ons de gelegenheid om een kort en krachtig slothoofdstuk te schrijven waarin we een
synthetisch overzicht brengen van de verschillende beoordelingselementen én hieraan
meteen een vooruitblik op het werk dat we voor de komende drie jaar nog op stapel zetten.

Onze vereniging heet voluit Pax Christi Vlaanderen, maar voor de vlotte leesbaarheid
hanteren we vanaf hier de roepnaam is Pax Christi. Een uitzondering wordt gemaakt waar het
nodig is om verwarring met Pax Christi International te vermijden, of wanneer we expliciet
naar de juridische structuur verwijzen.

In de tekst zijn hyperlinks opgenomen. Ze verwijzen naar illustrerend materiaal.

2
Inhoudstafel

1 Herstructurering van de organisatie _________________________________________________________ 5

1.1 Het werkkader: thema’s en bereik _______________________________________________________ 5
1.1.1 Werkingsgebieden: pijlers en steunbalken_____________________________________________ 5
1.1.2 De concentrische cirkels van het bereik _______________________________________________ 6
1.2 Van werkkader naar organogram _______________________________________________________ 7
1.2.1 Beweging maken met de organisatie _________________________________________________ 7
1.2.2 Management en bestuurlijk niveau ___________________________________________________ 8
1.2.3 Pax Christi Vlaanderen: consequent en compact georganiseerd _________________________ 8
1.3 Een nieuwe toolkit ____________________________________________________________________ 8
1.4 Het beleidsplan opnieuw bekeken ______________________________________________________ 9
1.5 Zakelijke herstructurering _____________________________________________________________ 10
1.5.1 Personeelsbeleid __________________________________________________________________ 10
1.5.2 Financiën _________________________________________________________________________ 10
1.5.3 Huisvesting _______________________________________________________________________ 11
1.5.4 CRM _____________________________________________________________________________ 11
1.5.5 Small is beautiful __________________________________________________________________ 12

2 Communicatie ____________________________________________________________________________ 13
2.1 Persona’s geven richting aan ons beleid ________________________________________________ 13
2.2 Kanalen _____________________________________________________________________________ 14
2.2.1 Nieuwsbrief _______________________________________________________________________ 14
2.2.2 Bewegingsblad AXIE_______________________________________________________________ 14
2.2.3 Website __________________________________________________________________________ 15
2.2.4 Sociale media _____________________________________________________________________ 15
2.2.5 Crossmediaal _____________________________________________________________________ 15
2.3 Synthese in het licht van het voortgangsrapport ________________________________________ 15

3 De Oekraïnecrisis _________________________________________________________________________ 16
3.1 Inleiding ____________________________________________________________________________ 16
3.2 Korte beschrijving referentiekader _____________________________________________________ 16
3.3 Onze (chronologische) stappen _______________________________________________________ 16
3.3.1 Interne positiebepaling ____________________________________________________________ 16
3.3.2 Manifestaties _____________________________________________________________________ 16
3.3.3 Stiltecirkels _______________________________________________________________________ 18
3.3.4 Vormingsavonden en debatten ______________________________________________________ 19
3.3.5 Inhoudelijke verdieping: het Manifest voor Vrede______________________________________ 19
3.3.6 Media: eigen en andere kanalen_____________________________________________________ 20
3.3.7 Witte (kerst)lintjes _________________________________________________________________ 20
3.3.8 Campagne ‘Doorbreek de oorlogsmuur’ _____________________________________________ 20
3.4 Conclusie in het licht van de beoordelingselementen ____________________________________ 21
3.4.1 Koppeling aan de doelstellingen ____________________________________________________ 21
3.4.2 De functies _______________________________________________________________________ 21
3.4.3 De rollen__________________________________________________________________________ 21
3.4.4 Aanvullende bemerkingen __________________________________________________________ 22

4 Mensen zonder wettig verblijf _____________________________________________________________ 23

4.1 Context _____________________________________________________________________________ 23

3
 4.2 Positie van Pax Christi ________________________________________________________________ 23
4.3 Verloop van de actie _________________________________________________________________ 23
4.4 Groepering van krachten _____________________________________________________________ 24
4.5 Synthese vanuit de beoordelingselementen ____________________________________________ 25

5 Detentie _________________________________________________________________________________ 26
5.1 Inleiding ____________________________________________________________________________ 26
5.2 Naastbestaanden in de focus _________________________________________________________ 26
5.3 Café Winket: bezoekersonthaal kan anders _____________________________________________ 27
5.4 Bezinnend aanbod: Ruimte voor Herstel ________________________________________________ 28
5.5 Evaluatie ____________________________________________________________________________ 29

6 Synopsis van activiteiten __________________________________________________________________ 30

6.1 Bewegingsbrede werking ____________________________________________________________ 30
6.2 Thema-overschrijdende werking: Oekraïne _____________________________________________ 30
6.3 Thematische werking: Veiligheid & Ontwapening ________________________________________ 31
6.3.1 Kernwapens ______________________________________________________________________ 31
6.3.2 Killer robots: aanloop naar verbodsverdrag ___________________________________________ 31
6.3.3 Algemeen defensiebeleid __________________________________________________________ 31
6.4 Thematische werking: vredesopbouw in conflictgebieden – Israël-Palestina ________________ 32
6.5 Thematische werking: inclusieve samenleving – migratie _________________________________ 32
6.6 Thematische werking: inclusieve samenleving – strafsysteem _____________________________ 33
6.7 Vredesspiritualiteit ___________________________________________________________________ 33
6.8 Divers ______________________________________________________________________________ 33

7 Afsluiten en vooruitblikken ________________________________________________________________ 34

7.1 Missie en visie dragen bij tot decreet en aan relevante thematieken _______________________ 34
7.2 Doelen en resultaten _________________________________________________________________ 34
7.3 De drie rollen ________________________________________________________________________ 35
7.3.1 Verbindende en kritische rol ________________________________________________________ 35
7.3.2 Experimenteren met de laboratoriumrol ______________________________________________ 35
7.4 Keuze voor maatschappelijke bewegingsfunctie en leerfunctie ____________________________ 36
7.4.1 De maatschappelijke bewegingsfunctie ______________________________________________ 36
7.4.2 De leerfunctie _____________________________________________________________________ 36
7.5 Werking in het Nederlandse taalgebied en Brussel-Hoofdstad ____________________________ 37
7.6 Keuze voor een breed publiek en een activerende vrijwilligersbenadering __________________ 37
7.6.1 Een brede solidariteitsbeweging ____________________________________________________ 37
7.6.2 Een activerende vrijwilligersbenadering ______________________________________________ 37
7.7 Drie campagnes voor 2023 ____________________________________________________________ 38
7.7.1 Doorbreek de oorlogsmuur, maak werk van vrede _____________________________________ 38
7.7.2 Verkiezingsjaar 2024 _______________________________________________________________ 38
7.7.3 Viering 50 jaar Pax Christi Vlaanderen _______________________________________________ 38
7.8 Zakelijke consolidatie _________________________________________________________________ 39
7.8.1 Procesoptimalisatie ondersteund door CRM en website _______________________________ 39
7.8.2 Verder bouwen aan een HR-beleid __________________________________________________ 39
7.8.3 Een realistisch en inspirerend planningskader ________________________________________ 39
7.9 Ondertussen … feest! ________________________________________________________________ 40

4
1 Herstructurering van de organisatie
Voorafgaand aan deze beleidsperiode namen we belangrijke beslissingen over de werking van Pax Christi.
In 2021 en 2022 ging veel energie naar het implementeren van de gemaakte keuzes. Deze keuzes
reflecteerden zich niet alleen in onze sociaal-culturele aanpak en praktijken maar ook in onze organisatie,
personeelsformatie en zakelijke werking.

We plaatsen deze hertekening vooraan in dit rapport. Zo worden structurele keuzes om onze opdracht
binnen het sociaal-cultureel volwassenwerk gericht op te nemen duidelijk. In dit hoofdstuk komen de
zakelijke beoordelingselementen aan bod. Het is wellicht niet geheel gebruikelijk deze vooraan – en dus
enigszins prominent – te plaatsen. Het weerspiegelt de realiteit van onze organisatie, en zo draagt het bij
tot een heldere rapportering.

1.1 Het werkkader: thema’s en bereik

De vlotste weg om onze herstructurering toe te lichten, is door het operationele kader waarbinnen we
tijdens deze beleidsperiode werken te introduceren. Dit kader is opgebouwd uit twee schema’s die in elkaar
klikken. Onze werkingsgebieden worden weergegeven in een blokkenstructuur (fig. 1) met daaromheen in
concentrische cirkels ons (beoogde) bereik (fig. 2).

1.1.1 Werkingsgebieden: pijlers en steunbalken

In het schema van onze werkingsgebieden bevinden zich drie thematische pijlers: Veiligheid &
Ontwapening, Vredesopbouw in conflictregio’s en Inclusieve samenleving. Binnen deze pijlers situeren we
onze concrete veranderingsdoelen en de acties die we daartoe opzetten: rond het kernwapenverdrag, de
bezette Palestijnse gebieden en mensen zonder wettig verblijf.

fig. 1

Pijlers gaan dikwijls om specifieke doelen die specifieke groepen interesseren. Maar soms belichten de
pijlers ook verschillende perspectieven. Denk maar aan de Oekraïnecrisis, die betrekking heeft op onze
veiligheidsarchitectuur (Veiligheid & Ontwapening), solidariteit met lokale vredesbouwers (Vredesopbouw
in conflictregio’s) en de opvang van vluchtelingen (Inclusieve samenleving).

Daarnaast bevat het kader ook drie steunbalken die de werking faciliteren en verbinden: communicatie,
educatie en vredesspiritualiteit. We voeren een communicatiebeleid op niveau van de hele organisatie,
waarbij we doelgroepen en communicatiedoelen afbakenen en koppelen aan de juiste kanalen en
boodschappen. Dit lichten we verder toe in het tweede hoofdstuk.

Met onze educatieve werking willen we mensen raken en activeren: hoewel het altijd over concrete thema’s,
issues en acties gaat, worden deze gekoppeld aan de basishouding van actieve geweldloosheid.
5
Ook van vredesspiritualiteit maakten we heel bewust een steunbalk. Enerzijds is het een evidentie: het zit
tot in de naam ingebakken in de werking van Pax Christi. Heel wat vrijwilligers en mensen die zich
aangesproken voelen door onze werking, hebben een connectie met de christelijke spirituele traditie. Toch
was dit een te impliciet element geworden, waardoor het aan kracht en authenticiteit verloor.

Omdat we geloven dat we actieve burgers kunnen versterken door in te zetten op vredesspiritualiteit,
bouwen we dat deel van onze werking explicieter en professioneler uit. Hoewel we dit buiten de financiering
van het sociaal-cultureel werk met volwassenen houden, passen we er wel dezelfde methodiek op toe.

1.1.2 De concentrische cirkels van het bereik

Bij de herbronningsoefening besloten we dat Pax Christi (terug) een beweging wil zijn. Mensen in beweging
brengen is immers de snelste weg naar maatschappelijke verandering. Om te weten hoe we daartoe komen,
moeten we een beeld hebben van wie we willen bereiken.

fig. 2

Via drie concentrische cirkels geven we aan hoe dicht mensen bij onze beweging staan:
– Onze vrijwilligers maken een bewuste keuze voor onze beweging, delen in grote mate onze
standpunten (en bouwen die mee op), blijven meerdere jaren en soms decennia actief betrokken,
nemen taken en verantwoordelijkheden op …
– Deelnemers voelen zich aangesproken door onze thema’s of visie, komen ‘snuffelen’ op een
vormings- of debatavond, zijn het deels eens met onze standpunten, doen (eenmalig) mee met een
actie, zonder een trekkende rol op te nemen.
– Het publiek zijn alle mensen die we willen bereiken met onze visie en concrete actiepunten. Deze
cirkel bevat diverse doelgroepen die verschillende aanpakken vergen. Hun reactie is minder
intensief: herkenning, instemming, (langzame) gedachtenswitch …

Deze indeling is uiteraard niet statisch. We hebben een trouwe groep vrijwilligers, maar ook hen moeten we
op de juiste manier blijven betrekken. Van deelnemers willen we vrijwilligers maken die onze standpunten
bij hun achterban uitdragen, het publiek willen we mobiliseren om deelnemer te worden. Hoe we dat
aanpakken, bespreken we verder in het tweede hoofdstuk.

6
1.2 Van werkkader naar organogram

1.2.1 Beweging maken met de organisatie

Het blokkenschema dat de werkingsgebieden afbakent, is ook het fundament van ons organogram (fig. 2a).
We willen een beweging zijn, en het is in die blokken dat we de beweging vormen. In onze herstructurering
herdefinieerden we ook de functieprofielen. Medewerkers die de primaire functie van onze organisatie
opnemen, noemen we consequent bewegingswerkers. Het profiel voor deze nieuwe functie bevat als eerste
opdracht het ondersteunen van vrijwilligers in de werkgroep. Waar die werkgroep effectief functioneert,
nemen we hem gelijkwaardig op in het organogram.

fig. 2a

Op dit ogenblik is de groep van bewegingswerkers als volgt samengesteld:

– Elke thematische pijler heeft een halftijdse bewegingswerker. Twee medewerkers die al in dienst
waren, hebben hierop ingetekend voor de thema’s vredesopbouw in conflictregio’s en inclusieve
samenleving. In 2020 wierven we ook een nieuwe bewegingswerker Veiligheid & Ontwapening aan.
– Op de steunbalk communicatie werkt een halftijdse communicatieverantwoordelijke. Deze
medewerker is verantwoordelijk voor de website, de nieuwsbrief, het bewegingsblad en de sociale
media en bereidt (samen met de directeur) het beleid voor op strategisch niveau met de ‘spirit’ van
een bewegingswerker.
– Op de steunbalk educatie werd in 2021 een deeltijds educatief verantwoordelijke aangeworven die
tot nu toe vooral (educatieve) ondersteuning bood.

In 2022 werd de bewegingswerker Vredesspiritualiteit aangeworven. Dit functieprofiel is identiek aan dat
van de andere bewegingswerkers, maar concentreert zich op de verbindende werking van
vredesspiritualiteit. Op dit ogenblik zijn er drie volwaardige werkgroepen actief: Veiligheid & Ontwapening,
Israël-Palestina (deelwerking van vredesopbouw in conflictregio’s) en vredesspiritualiteit. Op de concrete
activiteiten van deze werkgroepen komen we later terug.

7
Niet voor elk (deel)thema van de werking is er een werkgroep actief: de Oost-Europawerking en de twee
deelwerkingen binnen inclusieve samenleving (mensen zonder wettig verblijf en detentie) hebben geen
werkgroep. Dit betekent niet dat vrijwilligers daarbij geen schragende rol spelen. De sterkhouders van de
Oost-Europawerking zijn mensen uit de Oost-Europese diaspora die eerder in een los netwerk functioneren.

De werking rond mensen zonder wettig verblijf sloot zich aan bij het platform Coördinatie van Mensen
zonder Wettig Verblijf, waar de trekkende vrijwilligers elkaar troffen. Voor de werking rond detentie is er
een contactgroep van mensen met een professioneel engagement in het gevangeniswezen die zich vrijwillig
inzetten om de link te leggen tussen de gesloten wereld van detentie en de ruimere samenleving. De
betrokkenheid van vrijwilligers maakt dus in de volledige werking deel uit van ons credo. De manier om dit
te organiseren verschilt van situatie tot situatie: in een werkgroep, in een meer los verband of in
samenwerking met een andere organisatie.

1.2.2 Management en bestuurlijk niveau

De herstructurering bracht een grondige aanpassing van het kader en de werkwijze van het management
met zich mee. Tot 2020 kende Pax Christi een directiestructuur met een algemeen en een zakelijk directeur,
een adjunct-directeur, een medewerker boekhouding en een algemene secretariaatsondersteuning. Deze
bezetting was zo gegroeid, aansluitend bij onze diverse rollen en taken, maar topzwaar geworden.

In het huidige kader is er één voltijdse (algemeen) directeur, die zowel inhoudelijk als zakelijk de
eindverantwoordelijkheid draagt. Hij wordt ondersteund door een office manager (0,8 VTE) die in 2021 in
dienst kwam, een administratief assistent (0,35 VTE) die werd aangenomen in 2022 en een medewerker
fondsenwerving (0,25 VTE). Een leerling in een traject van deeltijds leren en werken vervolledigt het team.
Accountancy wordt nu uitbesteed (zoals we eerder ook al deden met de ICT-diensten).

Op bestuurlijk niveau (zowel in de algemene vergadering als in het bestuur) zetten vrijwilligers de koers van
de organisatie en de beweging uit. Het bestuur telt 8 leden, waarbij de in de statuten vastgelegde
genderbalans is gerespecteerd (5 mannen, 3 vrouwen). Verschillende van hen nemen ook een rol op in de
thematische werkgroepen, zodat er een goede inhoudelijke doorstroming is. Andere bestuurders brengen
professionele expertise (bv. rond financieel beheer) in. Het bestuur vergadert 8 tot 10 keer per jaar. De
algemene vergadering bestaat uit 42 personen en vergadert 2 keer per jaar. Ook daar is doorstroming uit
de verschillende thematische werkgroepen verzekerd.

1.2.3 Pax Christi Vlaanderen: consequent en compact georganiseerd

Pax Christi is in twee jaar tijd getransformeerd tot een consequente organisatie. Met de centrale rol voor
de bewegingswerkers en de werkgroepen vertalen we onze inhoudelijke keuze om beweging te zijn in onze
organisatiestructuur. Het managementniveau werd afgeslankt en in de bestuursorganen blijven vrijwilligers
aan zet. De herstructurering bracht eveneens een vernieuwing van het personeelsbestand mee. Op dit
ogenblik zijn er 9 personen in dienst waarvan er 7 werden aangenomen na de herstructurering. Het spreekt
voor zich dat een nieuw team door een aantal groeifasen moet. Hierop komen we verder nog terug.

1.3 Een nieuwe toolkit

Het organogram bood een eerste blik op onze herstructurering, maar belangrijker zijn de processen die
binnen deze structuur worden opgezet. Het coöperatief adviesbureau Strategies & Leaders tekende samen
met het team en enkele leden van het bestuur een model uit voor sociale verandering op maat van Pax
Christi. We lichten hier dit model toe, waarbij we vertrekken vanuit het aspect machtsopbouw (zie fig. 3).
Als beweging willen we verandering rond specifieke maatschappelijke thema’s. In een democratische
samenleving zit de macht om veranderingen door te voeren bij mensen met positiemacht: parlementen en
regeringen. Als beweging hebben we die positiemacht niet, en ambiëren we ze ook niet.

8
 fig. 3

Mensen in positiemacht opereren niet in een vacuüm: ze handelen op basis van informatie, raadplegen
experten … Hier kan Pax Christi een rol in spelen (wat we ook al in het verleden deden). Onze meest
specifieke rol is om connectiemacht op te bouwen: mensen van onze thema’s en oplossingen overtuigen,
deze mensen verbinden en stem geven. Zeker om connectiemacht op te bouwen, is het belangrijk om
thema’s maatschappelijk juist te lezen. Doorheen de tijd is een samenleving zich meer of minder bewust van
een problematiek en worden bepaalde oplossingen meer of minder gedeeld. Dit moeten we goed
inschatten, want daar stemmen we de gekozen actievorm op af. Hoe we dit in de praktijk deden voor onze
thema’s, demonstreren we in drie praktijkcases.

Als beweging in transitie is het van belang een ‘gezicht’ te geven aan de mensen waarmee we connectie
willen opbouwen. In onze toolkit definieerden we persona’s om zo gericht mogelijk te kunnen
communiceren. Doelgroepen worden nog te vaak afgebakend op basis van statistische kenmerken zoals
leeftijd, geslacht, studieniveau … Om echte connectie te maken, zijn deze kenmerken te steriel. Ze worden
aangevuld en verlevendigd met warmere data: wat roept verontwaardiging op bij Lisa, de jonge studente
die bewust een eigen levensstijl opbouwt? Wat trekt Geert, die lokaal sociaal zeer actief is, over de streep
om ook deel te nemen aan een actie voor sans-papiers?

Zoals gezegd is dit een zeer beknopte schets van een grote methodische omslag. Uiteraard blijven we als
beweging staan voor onze thema’s, onze standpunten en eisen. Maar we betrekken er de samenleving, die
we willen beïnvloeden, heel gericht bij. Dit is een ingrijpend intern vormingstraject dat getrokken wordt door
het team van bewegingswerkers. Stapsgewijs betrekken we daar ook de vrijwilligers uit de werkgroepen
bij; zij zijn uiteindelijk onze change agents.

1.4 Het beleidsplan opnieuw bekeken

Het beleidsplan voor deze periode werd eind 2019 gefinaliseerd. De herstructurering was toen nog volop
aan de gang. Dat is dan ook duidelijk merkbaar in de formulering van onze strategische doelstellingen.

SD 1: Meer Vlamingen kijken als actieve burger kritisch naar geweld in de samenleving en zijn
geïnspireerd door een geweldloze aanpak als alternatief bij conflict.

SD 2: Internationale, technologische en politieke samenlevingsvraagstukken die een risico op

meer slachtoffers van conflict en geweld inhouden, zijn een onderwerp van publiek
debat in Vlaanderen.

SD 3: Groepen mensen met een ander geloof, cultuur, etnische achtergrond of andere sociale
context voeren meer conflictvrije dialoog met elkaar in onze samenleving.

9
Deze doelstellingen stralen onze missie en visie uit en zijn de rode draad die door onze werking loopt.
Tegelijkertijd geeft hun formulering de fase weer waarin de herstructurering zich op dat moment bevond.
Inhoudelijk is de koppeling aan onze concrete werkingsgebieden weinig expliciet. Methodisch valt op dat
we vooral op mentale processen (dialoog en kritische kijk) inzetten. In ons nieuwe model voor sociale
verandering zetten we veel meer in op concrete verandering.

Er is dus een spanningsverhouding tussen de doelstellingen zoals we die in 2019 formuleerden en de

huidige praktijk. We aanvaarden die spanning en kiezen er momenteel voor om volop in te zetten op verdere
praktijkontwikkeling. In de loop van 2023 beginnen we met de opbouw van het nieuwe beleidsplan waarin
we met behulp van de opgebouwde ervaring de doelstellingen kunnen herformuleren.

1.5 Zakelijke herstructurering

De klemtoon in dit rapport ligt uiteraard op onze sociaal-culturele praktijken. Tegelijk onderging Pax Christi
een grote zakelijke transformatie die behoorlijk wat energie en tijd kostte. Als slot van dit hoofdstuk gaan
we daar dieper op in.

1.5.1 Personeelsbeleid

Hoger plaatsten we al een aantal belangrijke lijnen van het personeelsbeleid in hun context. We tekenden
een nieuw organogram uit en werkten aan de toolkit die medewerkers nodig hebben om hun functie te
realiseren. De klemtoon lag in deze periode sterk op teamvorming. In een volgende stap ontwikkelen we
een duidelijk waarderingskader dat consequent gebruikt kan worden in de aansturing van medewerkers.
Dit kader vertaalt onze kernwaarden naar concrete werkdoelen die ervoor zorgen dat het bestuur en de
voorzitters van de werkgroepen de werking concreet kunnen opvolgen. Het werkoverleg tussen
medewerkers en de directeur krijgt hiermee ook zijn geëigend werkinstrument.

1.5.2 Financiën

1.5.2.1 Rekeningstelsel

Samen met de nieuwe directeur werd als een van de eerste prioriteiten het rekeningstelsel vernieuwd. Het
rekeningenstelsel dat we intern hanteerden was onvoldoende aangepast aan de huidige werking. Voor de
verantwoording van de SCVW-middelen moest telkens een vertaling van het interne rekeningstelsel naar
het opgelegde sjabloon gebeuren. Hoewel dit uiteraard op een correcte manier gebeurde, was het niet
steeds transparant.

Het nieuwe rekeningstelsel – dat de AV voor het eerst hanteerde bij de goedkeuring van de begroting 2022
– is gebaseerd op het sjabloon van de Vlaamse overheid. Zo is er één transparant rekeningstelsel. Dit sluit
ook aan bij de realiteit dat (veruit) het grootste deel van onze inkomsten uit de subsidie SCVW komt. Een
uitzondering is dat Pax Christi verantwoordelijke is van een groot gebouw waar ook andere organisaties
hun werking hebben. Pax Christi neemt de kosten verbonden aan het gebouw op en rekent deze als
dienstverlening door aan de andere bewoners.

1.5.2.2 Meerjarenplan investeringsreserve

Tijdens deze transitie dringen zich enkele gerichte vernieuwingsinvesteringen op. Pax Christi beschikt over
een historische reserve. Op voorstel van het bestuur bakende de AV hieruit in een meerjarenplan een
investeringsreserve af voor innovatie. Een eerste schijf werd goedgekeurd op de AV van 19 maart 2022 en
loopt tot einde 2023. Deze bevat de prefinanciering van de vernieuwde werking rond vredesspiritualiteit,
gerichte experimenten met storytelling en verdere exploratie van projectfinanciering.

10
1.5.2.3 Financiële kerncijfers

De boekjaren 2021 en 2022 werden beiden afgesloten met een positief financieel resultaat. Voor 2021
bedroeg dit 44.878 euro, voor 2022 was dat 23.590,76 euro. We hoefden de reserve uit het
investeringsfonds niet aan te spreken. Kijken we naar onze opbrengsten, dan is het duidelijk dat
overheidssubsidies met 78 procent veruit onze grootste bron zijn. Giften zorgden voor 15 procent van de
totaalopbrengsten, en particuliere (project)subsidies voor 7 procent. Inkomsten van inkomgelden of
sprekersvergoedingen zijn verwaarloosbaar. Op dit ogenblik geven we ons fondsenwervingsbeleid een
nieuwe impuls om zo onze werking rond vredesspiritualiteit meer autonoom te financieren.

Aan de kostenzijde zorgen personeelskosten met 67 procent voor de grootste hap uit het budget.
Opdrachten zoals boekhouding, ICT-ondersteuning en een deel van de communicatie worden uitbesteed
aan zo’n 10 procent van de kosten. Met ongeveer 2,5 procent aan huisvestingskosten zijn we zuinig (zie
hoofdstuk 1.5.3). Kosten voor de directe werking (verbonden aan publicaties, acties, vormingen …) zijn goed
voor 6,1 procent. We kunnen dit een vorm van zuinig werken noemen, maar het vormt ook een
aandachtspunt: als we onze kringen van betrokkenheid willen vergroten, ligt hier de cruciale marge. Voor
2023 legden we een begroting met een operationeel tekort van ongeveer 45.000 euro voor. Dit blijft binnen
de marge van de voorziene investeringsreserve. De diversifiëring van de inkomsten (fondsenwerving en
projectfinanciering) is de komende jaren onze belangrijkste financiële uitdaging.

1.5.3 Huisvesting

Pax Christi is al sinds de jaren tachtig gehuisvest in een Antwerps klooster. De kloostergemeenschap stelde
ons dit gebouw ter beschikking en wij zochten andere partners met een sociaal doel als medegebruikers.
De kosten van het gebouw worden verdeeld naar de gebruikte oppervlakte. Bij de start van de
herstructureringsronde ging Pax Christi over naar een kleiner ruimtebeslag. Met de (tijdelijke) komst van
Payoke vonden we een nieuwe gebruiker voor de vrijgekomen ruimte. Dit vertaalt zich in een sterk
gereduceerde kost voor de huisvesting: terwijl Pax Christi hiervoor 40 procent van de gebouwkosten op
zich nam, is dat nu nog maar 16 procent. De twee afgelopen jaren vertaalde zich dat ook in de absolute
cijfers, wat in slechts beperkte mate door de stijgende energiekosten wordt afgevlakt.

Bij de compactere huisvesting zetten we ook in op een nieuwe werkstijl. Bewegingswerkers zijn geen
‘bureauwerkers’ maar interageren met vrijwilligers en partners in het veld. Corona verplichtte tot thuiswerk,
wat zich post-corona vertaalt naar een nieuwe balans tussen kantoor- en thuiswerken. Het is dan ook niet
langer nodig dat iedere medewerker een eigen ‘bureau’ heeft. Enkel de administratie (office manager,
administratief assistent en CDO-leerling) heeft een vaste stek: Pax Office. Drie andere lokalen zijn ingericht
naar een type activiteit: interactie kan in PaxLab, één-op-één overleg in PaxLounge en geconcentreerd
werken in PaxStudax. Medewerkers (inclusief de directeur) kiezen hun werkplek naargelang het type werk
ze te verrichten hebben. De refter en een grote vergaderzaal delen we met de andere bewoners.

1.5.4 CRM

Begin 2022 schakelde Pax Christi over naar een nieuw CRM-systeem dat een verouderd pakket vervangt.
We kozen daarbij voor de opensourcesoftware civiCRM, die specifiek werd ontworpen voor de non-
profitsector. Onze giftenadministratie werd in het nieuwe systeem ingepast en we gebruikten de conversie
om gegevens op te schonen en te reorganiseren. Op zich zijn dit voorbereidende werken om het systeem
te gebruiken waarvoor het dient. De komende jaren werken we aan een procesontwerp om mensen
doelgericht benaderen als deelnemer, donateur, nieuwsbrieflezer …

Door te kiezen voor opensourcesoftware kunnen we samenwerken met andere organisaties om deze
processen naar onze gemeenschappelijke hand te laten zetten op basis van een kostendelend systeem. Dit
vertaalt zich nu in een oplossing-op-maat voor fiscale attesten.

11
1.5.5 Small is beautiful

In het licht van de zakelijke beoordelingselementen van het decreet voerden we aan het begin van deze
beleidsperiode een zakelijke en financiële herstructurering door. We zijn een kleine organisatie met
bewegingswerk als primaire functie. Het organogram werd hertekend, we voerden een gerichte
schaalverkleining in en we zorgden voor een meer transparante financiële structuur. Voor heel wat
organisaties was 2022 een schokjaar. De reeds ingezette herstructurering bij Pax Christi bleek robuust
genoeg om deze financiële schokken op te vangen. We zitten in een vrij stabiele situatie en hebben dankzij
onze investeringsreserve nog groei- en experimenteerruimte.

De eerste jaren van dit beleidsplan stonden in het teken van vernieuwing. Dat gaat altijd gepaard met
groeipijnen van aanpassingen die nog een plek moeten vinden in de organisatie. Het kleine, fijne kader
waarbinnen we werken is ondertussen duidelijk. We hebben de nieuwe personeelsprofielen in de vingers,
en leren wat realistische verwachtingen zijn binnen de toegemeten werktijd, we kunnen dus een meer
verfijnd toetsingskader met medewerkers afspreken. We hebben zicht op de geledingen in onze achterban,
en ons CRM-systeem staat klaar voor opvolging. In de tweede helft van deze beleidsperiode kunnen we
dan ook volop inzetten op (zakelijke) consolidatie.

Wat betekende de coronapandemie voor onze beweging?

Voor Pax Christi kwamen de pandemie en de eerste lockdown vlak na het remediëringsjaar en nog
vóór we wisten of onze organisatie deze remediëring succesvol had volbracht. Na de interne crisis
volgde dus een externe crisis. Een deel van de werking maakte een relatief vlotte switch naar het
online werken. Vormende activiteiten lenen zich goed tot een online benadering en bieden zelfs een
zeker ‘comfort’ aan de deelnemers. Ook de viering van de Ambassadeurs voor de Vrede kende twee
succesvolle digitale edities en de bewegingsdag van 2021 bracht onze werkgroepen op een mooie
manier online in beeld. Zelfs meer actiegerichte activiteiten kenden een succesvolle onlineversie.

Zo trok de digitale Nakba-herdenking van 2020 ruim 200 deelnemers, zeker zoveel als op de fysieke
bijeenkomst het jaar daarvoor. Na de stiltecirkel gaven zo’n 20 nieuwe mensen zich op als vrijwilliger
voor de Israël-Palestinawerking, waarvan er 5 vandaag nog steeds actief zijn. Een deel van de werking
kwam ernstig onder druk, met gevolgen die we nu nog steeds merken. We denken dan vooral aan
de twee trajecten rond participatief theater. Zowel een theaterproject rond detentie als eentje met
mensen zonder wettig verblijf konden als gevolg van de pandemie niet doorgaan.

De onderbreking van deze activiteiten viel samen met onze heroriëntering. Het model van sociale
verandering leidde ons weg van de explorerende aanpak van participatief theater en bracht ons bij
een issuegericht actiemodel. Na de lockdown rondden we de theaterprojecten af en kozen we voor
een nieuwe richting. Dit heeft een grote impact op de doelstellingen zoals die geformuleerd werden
in het beleidsplan. De operationele doelstelling rond participatief theater (SD10D1) werd geschrapt.

Wat leerden we uit de coronapandemie?

We ontdekten de mogelijkheden van het online (samen)werken. Ontmoetingsmomenten dragen bij

aan het gevoel samen tot een beweging te horen en sommige actievormen vereisen een fysiek
samenzijn. Maar online werken laat een vlottere geografische spreiding toe, geeft meer vrijheid aan
mensen om een webinar te volgen of vergadering bij te wonen. Het verplicht soms ook tot het
nauwkeuriger vastleggen van een format en een zorgvuldige regie, wat de kwaliteit verhoogt.

De werkvloer van een aantal medewerkers wiens werk zich afspeelt over heel Vlaanderen was
sowieso al niet kantoorgebonden. Corona maakte nog duidelijker dat werk op verschillende plekken
kan gebeuren en het kantoor een meerwaarde moet bieden. Dat hanteerden we als uitgangspunt bij
de hertekening van onze kantoorinrichting: kleiner maar met meer mogelijkheden.

12
2 Communicatie
Communicatie is een van de steunbalken van Pax Christi. In de eerste jaren van dit beleidsplan (en eerder
al tijdens de herstructurering) hertekenden we onze communicatiekanalen in functie van ons hernieuwde
bewegingsprofiel. We lanceerden een tweewekelijkse digitale nieuwsbrief en het bewegingsblad AXIE.
Onze website werd grondig vernieuwd en we zijn actief op sociale media. In dit hoofdstuk belichten we hoe
we deze media optimaal inzetten.

We investeren bewust in professionalisering door ons te laten ondersteunen door een communicatiebureau
met een duidelijke visie op engagerende communicatie. Samen met hen en onze strategische adviseurs
tekenden we persona’s uit waarop we ons willen richten. Deze persona’s zijn ook belangrijk voor de
bepaling van onze andere beweeg- en leerstrategieën.

Het merkverhaal dat we consequent uitdragen is dat Pax Christi verontwaardiging omzet in actie en
machteloosheid omzet in hoop. Onze inzet op connectiemacht is hierin bepalend: maak mee het verschil
voor een veiligere en rechtvaardigere samenleving.

2.1 Persona’s geven richting aan ons beleid

In het beleidsplan bepaalden we onze primaire doelgroepen als ‘onze achterban’ en ‘mensen met interesse
in onze thema’s’. In onze cirkels van betrokkenheid is die achterban te situeren bij de vrijwilligers en mensen
op de rand tussen deelnemers en vrijwilligers. Mensen met interesse in onze thema’s zijn deelnemers of
geïnteresseerde leden uit het publiek. Om meer greep te krijgen op deze doelgroepen creëerden we
persona’s die niet enkel gedefinieerd worden aan de hand van basiskenmerken maar ook door wat hen
motiveert en frustreert, hun favoriete bezigheden en merken en de beste kanalen om hen te bereiken.

Onze achterban bestaat uit drie persona’s. Als we weten welke snaar we bij hen raken, kunnen we daarop
werken om mensen met een gelijkaardig profiel te bereiken. Een van de persona’s in deze groep is Geert.
Hij is 50 à 60 jaar, lokaal verankerd en parochiaal actief. Hij wordt gemotiveerd door gemeenschapsvorming,
zingeving, het helpen van anderen, leiderschap in sociaal netwerk en het voorgaan in het goede doen.

Binnen onze eigen vrijwilligers of mensen die sterk betrokken zijn in onze lokale acties, vinden we heel wat
Geerten. De afgelopen twee jaar hebben we actiemodellen uitgewerkt binnen onze bredere campagnes en
themawerkingen om dit persona te activeren en te betrekken. Het oproepen om overal stiltecirkels te
vormen naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne of de actie waarbij we kerstwensen naar Palestina
stuurden zijn twee concrete voorbeelden waarbij (een deel van) de communicatie specifiek gericht was op
Geert. We zagen dat er effectief meer van deze profielen actief werden binnen de beweging.

Ook de doelgroep ‘mensen met interesse in onze thema’s’ diepten we verder uit met drie persona’s. Hierbij
is leeftijd de belangrijke basisvoorwaarde. Het jongste persona van deze groep is studente Lisa. De andere
twee persona’s zijn Mattias, wonende in de stad, en Adriana, met Roemeense roots. Zij bevinden zich beiden
in de leeftijdscategorie van 28- tot 44-jarigen; een groep waar we extra aandacht aan willen besteden.
Mensen in deze categorie hebben het vaak druk op verschillende vlakken (werk, gezin …), waardoor we
aangepaste activiteiten en vormen van engagement moeten aanwenden om hen te betrekken. Tijdens
overlegmomenten refereren we vaak naar ‘communicatie op maat van Geert’ of ‘een actie gericht op
Adriana’. Zo kunnen we zeer doelgericht en op maat werken.

13
2.2 Kanalen

2.2.1 Nieuwsbrief

Nog voor het officiële begin van deze beleidsperiode, besloot PVC haar digitale nieuwsbrief anders in te
vullen. We kozen voor een tweewekelijkse nieuwsbrief met steeds drie items waarbij minstens één item een
heldere call-to-action heeft. Onze nieuwsbrief richt zich op de brede doelgroep van mensen met interesse
in onze thema’s en fungeert als een portaal voor eerste aanmeldingen.

We hebben een mailbestand van 12.200 adressen, waarvan 4000 mensen echt betrokken zijn en geregeld
actie ondernemen via de nieuwsbrief. In een volgende stap willen we ons nieuwe CRM-systeem gerichter
inzetten om nieuwe contacten beter te gebruiken. Inhoudelijk willen we meer aandacht voor storytelling.

2.2.2 Bewegingsblad AXIE

AXIE is ons nieuwe bewegingsblad dat in de zomer van 2021 gelanceerd werd. Het blad verschijnt vier keer
per jaar en telt 12 pagina’s. In avant-première krijgen jullie hier de AXIE van april 2023 te zien, die momenteel
in druk is. Bij de uitwerking van dit format stond ‘beweging maken en zijn’ centraal. AXIE is zo opgebouwd
dat het de lezer engageert. Per nummer behandelen we een thema dat aansluit bij de actualiteit. Elk
nummer begint met een focusstuk, dat inzoomt op het issue dat Pax Christi wil aanpakken. In Spotlight
brengen we een vrijwilliger in beeld die rond dat thema werkt. Daarna zorgt een Seizoensgast voor een
kernachtige externe inbreng. Als voorlaatste leggen we in Stuwkracht een duidelijke link met
vredesspiritualiteit door een persoonlijke reflectie- of doe-oefening aan het thema te koppelen. Tot slot
bieden we een terugblik op voorbije acties en nodigen we de lezer uit volgende keer zelf deel te nemen. De
backcover is opgemaakt als affiche: veel sprekender kan een call to action niet zijn!

AXIE wordt gedrukt op ruim 2000 exemplaren en is in de eerste plaats bedoeld voor mensen die dicht bij
Pax Christi staan. Zo gaan 1300 magazines naar onze leden, waarvan er zich 250 aansloten in deze
beleidsperiode. Het toont aan dat onze nieuwe focus zijn vruchten afwerpt en zorgt voor een nieuwe
instroom. De overige exemplaren gaan naar donateurs, stakeholders, partners en ander betrokkenen.
Daarnaast is het ons visitekaartje op beurzen en infomarkten: geïnteresseerden kunnen makkelijk kennis
maken met Pax Christi en de thema’s die hen aantrekken.

14
2.2.3 Website

Begin 2023 lanceerden we een nieuwe website die de bezoeker meteen toont wat Pax Christi is en doet.
Twee op de drie bezoekers surfen immers voor het eerst naar onze website. Deze mensen willen we
uiteraard meteen vasthouden en zin geven om zich verder te verdiepen in onze beweging. Daarom staat ons
merkverhaal centraal en wordt het aanbod weergegeven op maat van nieuwe bezoekers. Zo worden zij
maximaal geactiveerd om samen met ons als kompas het verschil te maken voor zichzelf, voor hun
omgeving, voor de wereld of als vereniging.

Tot slot is er een vlotte brug tussen de website en het datasysteem. Zo komen de gegevens van mensen
die zich inschrijven voor events of nieuwsbrief in ons CRM-systeem terecht, natuurlijk in overeenstemming
met de GDPR. Onze website telde deze beleidsperiode al 62.763 unieke bezoekers. Rekening houdende met
het bouncepercentage, spam en de duur van elk bezoek moeten we dit cijfer terugbrengen naar ongeveer
35.000 ‘echte’ unieke bezoekers. 10.324 van hen bezochten de website minstens 2 keer, 2740 mensen
minstens 3 keer, 1351 minstens 5 keer, 515 minstens 10 keer en 176 minstens 20 keer.

2.2.4 Sociale media

Tot slot blijven ook sociale media cruciaal om ons bewegingswerk naar buiten te brengen. Hierbij ligt onze
focus op Instagram en Facebook. Hoewel Instagram en in het bijzonder Instagram Stories steeds
belangrijker worden, merken we toch dat Facebook voor een groot deel van onze achterban het meest
gebruikte socialemediakanaal blijft.

Aangezien we via dit kanaal ook geregeld advertentiecampagnes opzetten, hebben we ook hier de
ontwikkelde persona’s gebruikt om advertentiedoelgroepen aan te passen. In het tweede deel van deze
beleidsperiode willen we meer inzetten op Twitter en overwegen we een TikTok-account. Hierbij laten we
ons onder meer inspireren door internationale campagnes waar we lid van zijn (zoals ICAN).

2.2.5 Crossmediaal

Het wordt steeds belangrijker om onze communicatie crossmediaal te laten lopen en de boodschap en
content gericht aan te passen aan het kanaal en de daarbijhorende doelgroep. Nu al vindt een op de drie
websitebezoekers hun weg naar ons via de nieuwsbrief en sociale media.

Ook met AXIE willen we bruggen maken naar onze digitale kanalen. Zo kunnen we quotes uit interviews
gebruiken op sociale media en kunnen artikels verder uitgediept worden in een longread op onze website.

2.3 Synthese in het licht van het voortgangsrapport

Communicatie is een steunbalk in onze werking. Uit de vernieuwde aanpak blijkt de draagwijdte van die
uitspraak: onze communicatie is geen communicatie ‘over’ sociaal-cultureel volwassenwerk, onze
communicatie ‘is’ sociaal-cultureel volwassenwerk. Ons bewegingsblad AXIE is daarvan wellicht het beste
voorbeeld. De keuze voor een afgelijnde, thematische invulling laat een gestroomlijnde inpassing in ons
bewegingswerk toe (hoofdstukken 3, 4 en 5).

De nieuwe website fungeert als communicatief uithangbord en wordt in het tweede deel van deze
beleidsperiode verder uitgebouwd met kwalitatief materiaal. Doordat bezoekers een pad kunnen kiezen dat
aansluit bij hun profiel, heeft de website ook een lerende functie. De ‘snelle lezer’ vindt zijn gading in de
agenda en de wisselende nieuwsberichten, terwijl de ‘verdiepende lezer’ zich – eerst via de Q&A, dan via
een longread of een webinar – kan inwerken in (een van) onze thema’s. Het gebruik van diverse
communicatiekanalen zorgt voor een vlotte bekendmaking van Pax Christi over heel Vlaanderen en Brussel.

15
3 De Oekraïnecrisis

3.1 Inleiding

Op 24 februari 2022 rukten troepen van de Russische Federatie buurland Oekraïne binnen. Analisten
volgden al weken de troepenbewegingen aan de grens. Hoewel zij de kans op een effectieve oorlog klein
achtten, was de oorlog plots werkelijkheid. Het conflict, dat met de aanhechting van de Krim door Rusland
in 2014 startte, begon aan een nieuwe, bloedige fase. Voor vredesbewegingen was het alle hens aan dek.
De oorlog in Oekraïne raakt aan onze thematische werkingsgebieden. Het conflict gaat over internationale
relaties en ontwapening, we hebben relaties met lokale groepen actief in vredesopbouw en de
vluchtelingenstroom sluit aan bij onze werking rond asielzoekers en sans-papiers. Welke stappen zetten we
rond dit dramatische gebeuren en hoe maken we daarbij onze opdracht als sociaal-cultureel volwassenwerk
waar? We moesten snel beslissingen nemen en die voortdurend bijsturen. We toonden ons als een
wendbare organisatie en geven in dit hoofdstuk een gebald chronologisch overzicht van ons optreden.

3.2 Korte beschrijving referentiekader

Voor Pax Christi is het duidelijk dat Rusland de agressor is, en dat het land daarvoor moet worden
veroordeeld. Deze oorlog is echter niet los te zien van de internationale relaties na de val van de Berlijnse
Muur. De NAVO bleef bestaan, ook al was de oude vijand weg. Daar is ook de oplossing van het conflict te
vinden is: in het creëren van internationale relaties die een vreedzame ontwikkeling van gemeenschappen
en volkeren mogelijk maken. Interventies in het conflict moeten dan ook vanuit dit licht beoordeeld worden.

Het is duidelijk dat de militaire machtsopbouw die zowel Rusland als het Westen hanteren dit conflict niet
kon voorkomen. De overweldigende militaire overmacht van de NAVO hield de oorlog niet tegen. En de
aanwezigheid van kernwapens langs beide zijden houdt een enorme dreiging in. Wij koppelen dit conflict
ook aan de opbouw van een democratische samenleving – die zowel in Rusland en Oekraïne als in het
aangrenzende Wit-Rusland onder druk staat. Zolang de oorlog duurt, richten we ons ook op al wie
slachtoffer is van het geweld of zich er actief tegen verzet: mensen in Oekraïne die al dan niet hun land
ontvluchten, Russische of Oekraïense gewetensbezwaarden die niet willen deelnemen aan het gewapend
conflict en democratische stemmen in Rusland die nog meer onderdrukt worden.

3.3 Onze (chronologische) stappen

3.3.1 Interne positiebepaling

Op de AV van 19 maart 2022 wilden we ons ‘hoogste vrijwilligersplatform’ het woord geven bij een crisis die
onze beweging in het hart raakt. Het bestuur stond heel kort stil bij de inhoudelijke standpuntbepaling,
omdat dit op basis van ons referentiekader om conflicten te beoordelen relatief snel en eenduidig kon
gebeuren. De kernvraag die we de AV voorlegden, was: “Wat staat ons als vredesbeweging te doen?” Aan
de hand van de World Café-methodiek kwamen we tot verschillende creatieve actiepistes. De mental maps
die rond de verschillende tafels in dialoog opgebouwd werden, werkten als richtlijnen voor het team.

3.3.2 Manifestaties

Oorlog roept verontwaardiging op, en het is goed die verontwaardiging publiek te tonen. Voor de
vredesbeweging is het belangrijk om aan deze verontwaardiging meteen het vredesperspectief te
koppelen. Verontwaardiging leidt immers ook tot (begrijpelijke) reacties van onvoorwaardelijke militaire
steun – precies wat we willen vermijden. We schrijven bewust ‘vredesbeweging’ en niet Pax Christi. Het is
evident dat we in deze fase kozen voor een brede (Belgische) coalitie. In bestaande overlegstructuren, zoals
de Belgische Coalitie tegen Kernwapens, werd daarvoor het evidente platform gevonden.

16
Samen met zusterbeweging Vrede vzw nam Pax Christi langs Vlaamse zijde een trekkende rol op. De eerste
grote doelstelling was de organisatie van een nationale manifestatie op 27 maart in Brussel. In aanloop
daarvan werden ook verschillende kleinere mobilisaties georganiseerd. Pax Christi nam verschillende rollen
op: we redigeerden mee het eisenplatform van de betoging, we mobiliseerden zowel bij de directe
achterban als via onze contacten met de vakbeweging, we namen de logistieke voorbereiding (en in het
bijzonder de contacten met de ordediensten en de organisatie van de eigen stewards) op …

De nationale manifestatie zelf was geen onverdeeld succes. Het deelnemersaantal van ongeveer 2500
personen bleef ver onder de verwachting. Toch zagen we ook positieve zaken: tal van organisaties
onderschreven het platform (zoals de socialistische en christelijke vakbewegingen waarvan de leiders de
kop van de betoging namen) en we hadden een heel gevarieerd podium van sprekers (waaronder een
Russische vredesactivist). Als we de betoging vanuit het model voor sociale verandering evalueren, was
eind maart allicht niet het juiste moment voor een massamobilisatie. De verontwaardiging voor de oorlog
had nog niet de fase bereikt dat ons eisenplatform aansloeg bij de brede bevolking, zeker omdat het
mainstream antwoord toen (en nu) ‘meegaan in de escalatie’ was.

Anderzijds was het terecht om op dat ogenblik te kiezen voor deze zichtbare actie, omdat mensen zich
afvroegen waar de vredesbeweging met haar alternatief bleef. We stelden vast dat ons alternatief op dat
moment het alternatief van een kleine kern was, en dat we op andere manieren aan een breder draagvlak
moesten werken. Meteen toewerken naar een volgende nationale manifestatie had weinig zin. Wel is dit
soort publieke zichtbaarheid van blijvend belang.

Zo deelden we in afspraak met de vakbonden witte lintjes uit aan de aanwezigen van de nationale
vakbondsactie voor koopkracht van 20 juni 2022. Die konden ze opspelden als protest tegen de oorlog en
de verhoging van militaire uitgaven (die toen net beslist was). We spraken mensen persoonlijk aan en
legden zo een directe link tussen vak- en vredesbeweging. In een opiniestuk dat diezelfde dag op visie.net
verscheen, maakte onze directeur die eenheid in de strijd duidelijk en werden ook de krachtlijnen van ons
Manifest voor Vrede aan een breed publiek gepresenteerd.

17
3.3.3 Stiltecirkels

De stiltecirkel is een eenvoudig actiemiddel voor een kleine groep. De deelnemers zitten samen in een cirkel,
krijgen een korte inleiding over het thema, waarna er een afgesproken tijd van stilte volgt en eventueel een
slotwoord. Zo’n stiltecirkel kan opgezet worden als deel van een interne gebeurtenis maar ook in de
publieke ruimte georganiseerd worden. In dat laatste geval is er een (zachte) confrontatie met
voorbijgangers, die soms omstaander of zelfs deelnemer worden. Zeker in de publieke ruimte is er natuurlijk
nood aan een vorm van communicatie om deze actie te begeleiden: pancartes die de actie verduidelijken
of enkele deelnemers die voorbijgangers kort aanspreken.

We kregen enigszins onverwacht een mooie prelude op onze keten van stiltecirkels: een aantal beiaardiers
zetten hun wekelijkse bespelingen in het weekend van 5 en 6 maart in het teken van solidariteit met
Oekraïne. Een van hen contacteerde ons om te vragen of Pax Christi daar ‘iets’ rond kon doen. Op zeer korte
tijd slaagden we erin op vier locaties een match te maken tussen een beiaardier en een lokale groep. Het
was vooral een uitdaging om initiatiefnemers van genoeg materiaal te voorzien. Het was te kort dag om
pancartes of pamfletten te laten drukken, dus stelden we een doe-het-zelf-actiepakket samen:
downloadbaar materiaal dat op A4 kon worden afgedrukt en samen een grotere pancarte vormde.

Uiteindelijk werden op tachtig verschillende plaatsen in Vlaanderen stiltecirkels georganiseerd, waarvan

het merendeel op publieke plaatsen. In de balans tussen professionele ondersteuning en eigen initiatief
legden we uitdrukkelijk het zwaartepunt bij de lokale initiatiefnemers. Zij kozen wanneer, waar en hoe vaak
de stiltecirkels doorgingen. Dit was enerzijds een pragmatische keuze (met onze kleine staf kunnen we niet
op tachtig plaatsen tegelijkertijd zijn) en maakte anderzijds ons bestaan als beweging en het vertrouwen in
lokale sterkhouders duidelijk. Dat vertrouwen resulteerde niet enkel in een succesvolle actie, maar ook in
veel aandacht van de lokale pers. De initiatiefnemers hebben daar immers betere banden dan wij als
nationale organisatie. We beëindigden de actie in oktober.

Een stiltecirkel brengt mensen samen en geeft een teken van solidariteit. We vinden deze kleine
uitdrukkingsmiddelen belangrijk, want je kan nu eenmaal niet altijd gerichte actie met onmiddellijke impact
nemen. Zich verbonden voelen, zich uitspreken over onrecht en het spoor voor de oplossing en dit laten zien
aan de buitenwereld zijn dan belangrijke stapstenen naar grotere actie wanneer dat kan. Vanuit de grotere
beweging gezien zijn stiltecirkels belangrijk in de netwerkopbouw. We activeren lokale initiatiefnemers, die
op hun beurt anderen activeren. Tegelijkertijd leggen we zo kanalen open voor een grotere mobilisatie.
18
3.3.4 Vormingsavonden en debatten

“Hoe is het zover kunnen komen? Wat moet er nu gebeuren? Kunnen wij iets doen?” Dit zijn de courante
vragen die opduiken als mensen geconfronteerd worden met de gruwel van de oorlog. Het zijn logische
vragen die een aanleiding geven om vormende activiteiten te organiseren. Na de eerste golf van actie is dit
een tweede golf waarop we onze werking stuurden. Het publiek dat we hiermee wilden bereiken, situeert
zich in de kring van deelnemers.

We lichten hier één vormingsreeks uit vanwege haar exemplarisch karakter (zie hoofdstuk 6 voor een
volledig overzicht). CCV Brussel nam het initiatief voor een eerste avond rond de thematiek en contacteerde
Pax Christi als inhoudelijk specialist. Samen met andere partners, zoals Avansa Citizenne en House of
Compassion, werd een programma afgebakend. Muntpunt diende zich aan als medeorganisator en locatie.
Op 10 juni bood een Oekraïense hoogleraar aan de UGent de aanwezigen (waaronder ook enkele toevallige
passanten die aangetrokken werden door de gesprekstafel) inzicht in de achtergronden van het conflict.

Omdat de aanwezigen ernaar vroegen, voorzagen we ook in het najaar enkele momenten. Het partnerschap
wijzigde met een instap van het Masereelfonds, KWB en Orbit. Tijdens drie lunchgesprekken in Muntpunt
werd het conflict in al zijn aspecten bekeken, waarbij ook de Brusselse huisvestings- en onderwijscontext
aan bod kwamen. In een laatste sessie belichten Pax Christi en Vrede vzw de internationale context en het
‘vergeten’ spoor van de diplomatieke oplossing. Deze vormingen bereikten in de eerste plaats een
geëngageerd Brussels publiek met nood aan een kader. Dat hebben we zeker geboden, want uit de reacties
bleek dat we veel van hun vragen beantwoorden. Tegelijkertijd stelde zich de vraag naar een breder
publieksbereik om zo het narratief van militair machtsevenwicht tegen te gaan.

3.3.5 Inhoudelijke verdieping: het Manifest voor Vrede

We richtten de werkgroep Veiligheid & Ontwapening op in 2020 om onze vrijwilligersinbreng duidelijker te

profileren. In de schoot daarvan groeide in de loop van 2021 de nood aan een inhoudelijke oefening met
een duidelijk doel: een toegankelijke tekst die onze positie helder weergeeft. Terwijl de werkgroep daarmee
aan de slag was, barstte de oorlog los. Wat in de eerste plaats opgezet was als een interne oefening, kreeg
plots veel meer externe betekenis. We kwamen tot een manifest dat zowel voor mensen binnen als buiten
Pax Christi onze positie op een strijdbare wijze verduidelijkt.

Het Manifest voor Vrede werd voorgesteld tijdens onze Bewegingsdag op 6 juni 2022. We vonden het
belangrijk dat onze beweging dit manifest als eerste kon inkijken en ‘adopteren’. De muzikale omlijsting
werd verzorgd door een jonge Oekraïense zangeres uit de nieuwe diaspora van oorlogsvluchtelingen. Na
een redactionele en grafische herwerking was het manifest klaar voor een ruimere verspreiding: aan onze
kring van vrijwilligers, partners en nieuwsbrieflezers én aan alle Vlaamse parlementsleden en politieke
studiediensten. We zijn ervan overtuigd dat dit manifest een toekomstspoor biedt met realistische stappen
naar een duurzame vrede. We leverden hier op korte termijn inhoudelijk sterk werk dat we verankerden in
de kern van onze beweging. Tegelijkertijd beseffen we dat we aan het begin van een moeizaam en zeer
stapsgewijs traject staan. Waar wij het failliet van het militaire machtsevenwicht verklaren, kiezen zowel
politieke besluitvormers en opinieleiders als het brede publiek voor een escalatie die dat evenwichtspunt
op een steeds gevaarlijkere plek brengt.

We zitten in de positie van een ‘tegenbeweging’. De komende tijd moeten we onze strategie en werking
hierop afstellen. We moeten mensen uit onze kring van deelnemers vertrouwd maken met de haalbare
stappen naar het alternatief terwijl we bij de kring van het publiek het tegennarratief met eenvoudige
verhalen naar voor moeten brengen. Bij de politieke besluitvormers (en mensen die invloed hebben op hen)
moeten we het langetermijnperspectief én de noodzakelijke acties daarvoor in beeld brengen. Dat
concretiseren we verder in onze beleidslijnen tot 2025.

19
3.3.6 Media: eigen en andere kanalen

Het spreekt vanzelf dat we de eigen mediakanalen gebruikten om onze positie te verduidelijken en op te
roepen voor onze acties (zie ook hoofdstuk 2). Twee edities van ons bewegingsblad AXIE stonden in het
teken van de Oekraïnecrisis. In het zomernummer zoomden we in op vredesstemmen van onderuit: met een
Wit-Russische activiste die lid is van onze AV, Svetlana Oetkina (oprichtster van burgerbeweging De Zachte
Kracht) als zomergast en de Oekraïense Maryana Hyp (docente aan de KU Leuven) stonden drie sterke
vrouwen uit de regio in beeld. In het herfstnummer zetten we ons ‘Manifest voor de Vrede’ in de
schijnwerpers. In Focus krijgt de lezer een teaser, daarna komen vredesactivisten uit Sint-Niklaas
(waaronder een mede-auteur van het Manifest) aan bod. Als herfstgast belichtte Jean Saldanha, directeur
van Eurodad en nieuw als bestuurder bij Pax Christi, de voorwaarden voor een vredesdialoog

Geregeld konden we ook in andere media onze standpunten bekendmaken. In het aprilnummer van de Gids
op Maatschappelijk Gebied publiceerden we een positiebepalend stuk dat een heldere vertaling van onze
lijnen is. Evenzeer reageerden we kort op de bal op uitspraken en initiatieven die een vredesspoor
ondergraven. We haalden de reactie naar aanleiding van de loonmatigingsbetoging al aan. Toen Vlaams
minister van onderwijs Ben Weyts aankondigde dat Russische studenten niet langer welkom waren,
reageerden we met een open brief op visie.net. Ook toen de Belgische legerleiding een herinvoering van
de dienstplicht opperde, brachten we daar alert onze argumenten tegenin. De stiltecirkels gaven onze lokale
sterkhouders een goede aanleiding in de regionale pers aandacht voor dit internationale conflict te vragen.

3.3.7 Witte (kerst)lintjes

Kerst en nieuw baden traditioneel in een sfeer van familiale rust en gezelligheid. Maar de oorlog woedt
door. Met onze witte lintjesactie vonden we een goede manier om de oorlog op een ‘zachte’ manier in
gedachten te houden. Het idee is eenvoudig: hang een wit lintje in je kerstboom (of op een andere
symbolische plaats), en denk verzameld rond het lintje aan alle onrecht dat de oorlog aanricht: met familie,
in parochiekring, op school, op een publiek plein …

Voor wie er een bezinnend moment van wilde maken, voorzag onze werkgroep Vredesspiritualiteit een
aantal suggestieteksten. We vroegen mensen om foto’s die we op een interactieve kaart prikten, zodat de
verspreiding van de lintjes gevolgd kon worden. Om onze solidariteit tastbaar te maken, bezorgden we dit
aan onze Oekraïense en Russische contacten.

3.3.8 Campagne ‘Doorbreek de oorlogsmuur’

Wat we al vreesden, bleek helaas te kloppen. De oorlog duurde voort, en een einde was niet te bekennen.
We maakten een realistische inschatting van onze eigen positie als ‘vredesstem’. In het oorverdovend
orkest van oorlogsstemmen is onze tegenstem nauwelijks hoorbaar. Het beleid kiest voor een militaire
versterking van Oekraïne. De mainstream media delen de oorlogsretoriek, tot op de opiniepagina’s. Ook de
brede bevolking reageert vanuit een eerste emotie voor versterking van het slachtoffer in de meest simpele
vorm van militaire ondersteuning en is dus niet ruim mobiliseerbaar voor een vredesalternatief.

Juist in de evidentie van het militaire opboddenken zien we onze inhoudelijke keuzes als vredesbeweging
bevestigd. Er is een hecht platform van organisaties waarmee we onze inzichten delen en tot heldere eisen
komen. Verspreid over Vlaanderen zijn er ‘vredeskernen’ die tot kleine, maar soms lang volgehouden, acties
te mobiliseren zijn. Voor ons zijn dit voldoende aanknopingspunten om verder te gaan. We kozen ervoor om
een tweede fase in te zetten. De eerste fase was reactief: de oorlog ‘gebeurde’ en wij ‘reageerden’. Nu
moeten we de klemtoon durven verleggen naar een meer proactieve houding en aan eigen agendasetting
doen. Daarom lanceerden we op onze Bewegingsdag van 11 maart de campagne ‘Doorbreek de
oorlogsmuur’. In die campagne ligt de klemtoon op vredesbouwers: mensen die ervoor kiezen om niet mee
te vechten en zo met gevaar voor eigen leven in (Wit-)Rusland en Oekraïne de vredesstem te laten horen.

20
3.4 Conclusie in het licht van de beoordelingselementen

De start van de oorlog overviel ons allemaal: gewone burgers, politici, analisten, de legertop én de
vredesbeweging. Onze drie inhoudelijke pijlers van Veiligheid & Ontwapening, Vredesopbouw in
conflictregio’s en Inclusieve samenleving raken aan belangrijke aspecten van het conflict. Met haar
tussenkomsten op deze drie invalshoeken heeft Pax Christi een actieve rol gespeeld in dit eerste conflictjaar.
Hadden wij, of de ruimere vredesbeweging, daarmee ook impact op het gebeuren?

De oorlog in Oekraïne gaat door. De oorlogsretoriek klinkt langs beide kanten. Ook het Westen gaat daarin
mee met een uitbreiding van de NAVO en steeds verdergaande wapenleveringen. Wie de lat daar legt, moet
vaststellen dat Pax Christi op dit ogenblik geen change agent van betekenis is.

3.4.1 Koppeling aan de doelstellingen

We willen burgers die zich uitspreken over geweld en publiek debat over internationale
samenlevingsvraagstukken. Dat is er vanaf het uitbreken van de oorlog veel meer geweest dan de
voorgaande jaren. Alleen is het vredesnarratief er in deze fase van het conflict allesbehalve. Zo gezien gaat
het de verkeerde richting uit met onze doelstellingen.

Natuurlijk verandert de schok van deze onverwachte oorlog de context. We moeten ons afvragen of we in
deze veranderende context dingen hebben gedaan die in ons bereik liggen. We betrokken onze vrijwilligers
in de totstandkoming van onze positie en hoewel het narratief van Pax Christi misschien weinig werd
gehoord, hebben we het wel duidelijk en met klem verwoord. We zochten actief naar gelegenheden om kort
op de bal te reageren en vonden die ook bij media die ons maatschappelijk engagement delen.

3.4.2 De functies

We zetten in op onze bewegingsfunctie. Samen met de ruimere vredesbeweging lieten we snel en duidelijk
het vredesnarratief horen tijdens een manifestatie die we herhaalden wanneer de oorlog zijn tweede jaar
inging. Met de stiltecirkels en witte lintjesactie activeerden we onze lokale kernen in twee actiegolven die
vooral bijdroegen tot empowerment. Hoewel het geen directe maatschappelijke invloed heeft, kunnen
mensen er hun tegenstem laten horen en verbondenheid met anderen opbouwen. Strategisch wordt zo een
netwerk uitgebouwd dat in impactvollere actiefasen gemobiliseerd worden.

We zetten in op onze leerfunctie. Denk aan het intensieve traject met vrijwilligers rond het Manifest voor
Vrede of de vormingen die we samen met andere partners organiseerden om ons publieksbereik te
verbreden. Daarnaast deelden we ook geregeld onze expertise als spreker bij andere organisaties. Omdat
we een langetermijnperspectief hebben voor vredesopbouw, is het belangrijk daar ook de komende jaren
van deze beleidsperiode in te investeren. Hoewel het om vrij abstracte materie gaat, geloven we dat we ook
hier met de juiste storytelling nieuwe deelnemers en segmenten van het publiek kunnen bereiken.

3.4.3 De rollen

We nemen een kritische rol op in een maatschappelijke kwestie die iedereen beroert. Momenteel vanuit een
minderheidspositie, maar in de volle overtuiging dat we de kern borgen die morgen leidt tot actieve
vredesopbouw. We bieden met laagdrempelige ook instapmogelijkheden voor iedereen om deze kritische
positie duidelijk te maken.

Onze verbindende rol geven we op verschillende manieren invulling. Een stiltecirkel is bij uitstek een
verbindende actievorm en met de witte lintjesactie konden mensen uitdrukking geven aan een wijdere
verbondenheid. Vanuit de beweging zorgden we ervoor dat dit teken van solidariteit mensen uit de
getroffen regio’s bereikte.

21
Op onze Bewegingsdag gaven we het podium aan een zangeres uit Oekraïne, in AXIE brachten we het
verhaal van een vrouw die door haar oorlogsverzet in de gevangenis zit … Vanuit communicatiestandpunt
is het een tactische keuze om human interest te brengen, inhoudelijk brengen we sterke mensen in beeld
omdat we geloven in ketens van solidariteit.

Wat betekent onze laboratoriumrol in deze precaire situatie? Met ons Manifest voor Vrede hebben we geen
bakens verzet, hoogstens de leerervaring van het verleden in een nieuwe jas gestoken en verbonden met
de klimaatuitdaging. Toch leren gesprekken over het manifest ons hoezeer de beschikbare tools voor de
opbouw van collectieve veiligheid onbekend zijn, zowel bij het grote publiek als bij de decision makers.
Gezien de aard van de materie -het gaat over internationale actoren- zijn we beperkt in het ‘uitproberen’,
maar het handboek ik geschreven.

3.4.4 Aanvullende bemerkingen

We bouwden onze werking rond de Oekraïnecrisis uit in het Nederlandstalige landsgedeelte en het
Brussels Hoofdstedelijk Gewest. We gebruikten onze hoofdstad als concentratieplaats voor onze nationale
actie. Evenzeer zochten we met onze kleinschalige stiltecirkels tachtig plekken in Vlaanderen op. Onze
media, zoals de nieuwsbrief en de twee AXIE’s rond het thema, hebben sowieso een spreiding over het
Nederlandstalige landsgedeelte en Brussel. Ook door de juiste samenwerking af te spreken met andere
partners (zoals Avansa en CCV) zorgden voor een spreiding van onze vormingsinitiatieven.

Het onverwachte en overweldigende van de crisis betekende dat onze beweging alle zeilen moest bijzetten.
Dat betekende alert reageren (én extra werk) voor het team, zoals plots mee nationale acties organiseren
of in precaire situaties contacten ter plaatse uitbouwen. Tegelijkertijd konden we rekenen op de expertise
en de inzet van onze vrijwilligers. Met het Manifest voor Vrede leverden ze een sterk staaltje
burgeronderzoek af. De stiltecirkels en de vele plekken waar onze witte lintjes extra zichtbaarheid kregen,
toont onze lokale vrijwilliger – die zich in onze actie herkent, zonder lid te zijn, en voldoende eigen
organisatorische competenties heeft – op zijn sterkst.

22
4 Mensen zonder wettig verblijf

4.1 Context

In België leven zo’n 150.000 mensen zonder wettig verblijf. Samen met Filet Divers, de diversiteitswerking
van Bond Zonder Naam, werkten we voor onze thematische pijler inclusieve samenleving aan een project
met de participatieve methodiek van Theater van de Onderdrukten. Helaas zette de coronapandemie dit
theaterproject on hold. In de tussentijd besloot Pax Christi in te zetten op een aanpak geënt op het model
voor sociale verandering. Hiertoe stelde zich een unieke gelegenheid toen begin 2021 #WeAreBelgiumToo
ontstond. Deze campagne werd op poten gezet door de Coördinatie van Mensen zonder Papieren en Sans-
Papiers TV. Zij wilden 125.000 handtekeningen van ‘erkende Belgen’ verzamelen, evenveel als het aantal
mensen zonder wettig verblijf in ons land. De eis van de petitie? Een regularisatie van deze mensen door
een onafhankelijke commissie en op basis van welomschreven criteria.

4.2 Positie van Pax Christi

Langs Franstalige zijde was er meteen steun van middelveldorganisaties zoals Ciré en MOC. Langs
Nederlandstalige blevenorganisaties zoals Vluchtelingenwerk Vlaanderen, beweging.net en Orbit aan de
kant staan: ze kozen te ijveren voor een nieuw migratiekader. Met de nieuwe staatssecretaris voor Asiel en
Migratie was er hoop voor de ontwikkeling van een kader met daarin ook een degelijke begeleiding van
sans-papiers. Het leek hen daarom niet het juiste moment om ‘harde eisen’ als breekijzer in te zetten.

Pax Christi ondersteunde de actie voluit. Dat we nog geen ‘erkende’ onderhandelingspartner in dit thema
zijn, gaf ons marge om een iets ‘radicaler’ programma te onderschrijven (dat volkomen in lijn ligt met ons
waardenkader). Dat het initiatief geïnitieerd en gedragen werd door mensen zonder wettig verblijf gaf de
doorslag. Eisen moeten niet alleen vanuit politieke haalbaarheid worden bekeken, maar ook vanuit wat ze
kunnen betekenen om een doelgroep te verenigen en zichtbaar te maken. Hier zag Pax Christi voor zichzelf
een rol weggelegd om wat in Franstalig België al verder staat ook langs Vlaamse zijde te introduceren.

4.3 Verloop van de actie

Op 10 maart 2021 werd de petitie gelanceerd. Pax Christi moest zoveel mogelijk ‘Vlaamse’ handtekeningen
verzamelen. In onze nieuwsbrief linkten we naar video’s waarin sans-papiers hun verhaal deden, gekoppeld
aan een oproep om de petitie te ondertekenen. Verschillende vrijwilligers van Pax Christi zijn ook actief in
de opvang van vluchtelingen. Zij voerden lokaal campagne en konden zo hun ‘eerstelijnsengagement’
politiseren. #WeAreBelgiumToo was niet de enige regularisatieactie. Op 23 mei gingen 450 sans-papiers
op initiatief van Union des Sans-Papiers pour la Régularisation in de Begijnhofkerk en op campussen van
VUB en ULB in hongerstaking. Hun eisen waren gelijklopend, hun actiemiddel radicaler.

Op 19 juni deden we een op de pers gerichte steunactie aan de Begijnhofkerk. Op 30 juni gaven we met
een delegatie van mensen zonder verblijf de eerste 29.000 handtekeningen af aan de staatssecretaris. Hij
luisterde naar hun getuigenissen. Een belangrijke tussentijdse mijlpaal. We planden een tweede mijlpaal in
om de petitie een boost te geven: een nationale manifestatie in Brussel met zo’n 1000 aanwezigen. Pax
Christi was een van de sprekers. De geschreven pers bracht breed verslag uit.

Diezelfde week lanceerden we de audiotour Onzichtbaar Antwerpen. Die kwam tot stand met Filet Divers
en mensen die meewerkten aan ons theaterproject. Sans-papiers vertellen er over ‘hun’ Antwerpen: waar
ontmoeten ze elkaar, waar werken ze? Op die dag konden wandelaars kennismaken met mensen zonder
wettig verblijf en organisaties die hen steunen. Wij gebruikten de gelegenheid om de petitie te ‘pitchen’.
De audiotour is nog steeds beschikbaar en de petitie verzamelde intussen 46.000 handtekeningen. Met
het herstnummer van onze AXIE brachten we het thema bij de bredere beweging.

23
4.4 Groepering van krachten

Na dit eerste ‘zomeroffensief’ besliste het platform dat er nood was aan extra zichtbaarheid. We kozen voor
een nationale manifestatie in Brussel, die doorging op 3 oktober 2021. We konden in totaal 2.500 mensen
mobiliseren, waaronder ook 60 sans-papiers. Voor de organiserende groep was de betoging ook een
mijlpaal, want er moest gesproken worden over de verdere standpunt- en actiebepaling. Hierbij waren er
twee leidende gedachten.

Ten eerste: #WeAreBelgiumToo was niet het enige initiatief ‘van onderuit’ rond de erkenning van mensen
zonder wettig verblijf. Zo was er ook de hongerstaking van Union des Sans-Papiers pour la Régularisation
en het burgerinitiatief In My Name, dat genoeg handtekeningen probeerde te verzamelen om een
burgerwet in te dienen. Een bundeling van die krachten zou een goede zaak zijn.

Ten tweede: we wilden een sterke band met en ondersteuning van het bredere Vlaamse middenveld. We
voelden een bereidheid tot gesprek, zeker omdat in het dossier rond het migratiekader niet veel schot zat.
Dat gaf terug ruimte voor een meer actiegerichte benadering. Er waren uiteraard inhoudelijke verschillen in
het eisenpakket, zowel tussen de initiatieven van onderuit onderling als tussen de initiatieven van onderuit
en het georganiseerde middenveld.

Pax Christi nam in deze gesprekken de rol van bruggenbouwer op. Van beweging.net zijn we geassocieerd
partner, met Vluchtelingenwerk Vlaanderen hadden we eerder al goede samenwerkingen. In de praktijk
werd 2022 volledig door deze besprekingen in beslag genomen. De oorlog in Oekraïne, die een geheel eigen
vluchtelingen- en opvangcrisis veroorzaakte, is hier deels verantwoordelijk voor. Uiteindelijk groeide er
consensus rond een tekst. Eind 2022 en begin 2023 vond de besluitvorming rond een basistekst plaats.

Op 9 maart 2023 werd het platform voor een nationale campagne voor een positief migratiebeleid boven
de doopvont gehouden. De verschillende platformen van sans-papiers, de socialistische en de christelijke
vakbonden en vluchtelingenorganisaties langs beide zijden van de taalgrens riepen andere organisaties op
om vanuit een gezamenlijke tekst actie te voeren met zicht op de verkiezingscampagne in 2024.

24
4.5 Synthese vanuit de beoordelingselementen

De situatie van mensen zonder wettig verblijf is al langer een aandachtspunt voor Pax Christi. Waar we
eerder de nadruk legden op het verhaal van een aantal mensen, kozen we in 2021 voor een politiserende
benadering door ons aan te sluiten bij een beweging van onderuit. Onze eerste strategische doelstelling
stelt dat onze thema’s onderwerp van gesprek zijn in de samenleving en dat ons alternatief gekend is.

Met dit thema brachten we de juiste boodschap op het juiste moment. De actie was amper gelanceerd
wanneer de hongerstakers het nieuws haalden. Met de toestroom van vluchtelingen uit Oekraïne en de
opvangcrisis bleef de aandacht. Met onze focus op mensen zonder wettig verblijf richten we ons op een
specifiek segment in de problematiek en kaarten we de positie van de meest kwetsbaren aan. We zitten nu
twee jaar op dit spoor en er zijn duidelijk dat er geen quick wins te rapen zijn. We staan wel ‘net’ op tijd voor
de verkiezingen klaar om het thema ook echt inzet van debat te maken.

Pax Christi ging haar rol als organisatie voor sociaal-cultureel volwassenwerk op zeer specifieke wijze aan.
We sloten een verbond met een relatief nieuwe sociale beweging. We namen daarbij een kritische rol op,
ondersteunden het eigenaarschap van een uitgesloten groep en versterkten hun standpunt door het in
eerste instantie ongefilterd door te geven. Ten opzichte van beleidsinstanties, mandatarissen en ‘bevriende’
organisaties namen we een moeilijkere positie in om mensen in een positie van uitsluiting te emanciperen.

Tegelijkertijd namen we uitdrukkelijk een verbindende rol op. Actievoerders kozen zelf voor een verbindend
actiemiddel. We vonden gehoor voor de actie bij mensen die met onze beweging verbonden zijn en lokaal
vluchtelingen helpen. Zij konden een (klein) politiek statement aan hun dagelijkse engagement toevoegen.
Onze belangrijkste verbindende rol ligt echter in de toenadering tussen comités van mensen zonder wettig
verblijf en Vlaamse middenveldorganisaties. We brachten gedetailleerd in beeld hoe we deze twee groepen
samenbrachten via groeiende wederzijdse erkenning.

Met het platform dat net boven het doopfont werd gehouden, kunnen we daar ook resultaat voorleggen
en is het belang van deze toenadering duidelijk. Moesten we erin geslaagd zijn dit op kleine, exemplarische
schaal te doen, dan hadden we ook een invulling aan de laborol gegeven. Hier zijn we er eigenlijk in
geslaagd om die rol te overstijgen en meteen een stuk maatschappelijke verandering te realiseren.
Natuurlijk is een platform een tussenstap naar échte verandering. Maar dit is een veelbelovende mijlpaal.

Het lijkt nauwelijks nodig om lang stil te staan bij onze kritische rol. De accenten zijn duidelijk: we werken
op een zeer gerichte manier aan maatschappelijke verandering. We zien echter nog groeimogelijkheden om
de thematiek sterker in te bedden bij Pax Christi. Tot nu toe trokken we vooral mensen binnen de beweging,
die ook lokaal met het thema bezig zijn, mee op de kar. We moeten dit thema zeker ook verder profileren bij
de bredere beweging. We werken momenteel aan een campagne in het kader van de nakende verkiezingen,
waarbij we onze vrijwilligers en deelnemers oproepen ook lokale politici voor onze ‘wereldwijde’ thema’s
warm te maken. We zullen hiervoor van een hertaling maken van de platformtekst.

Het belangrijkste leerproces dat we opzetten, betrof de toenadering van de comités van sans-papiers tot
de middenveldorganisaties. Pax Christi nam bewust een kwetsbare positie in door ver mee te gaan in de
standpunten van mensen zonder wettig verblijf. We bleken voldoende kredietwaardig bij onze partners om
gespreksruimte te creëren en de kwetsbare doelgroep zélf aan het woord te laten. Zo boden we een unieke
kans op learning by doing, waarbij we als coach ter beschikking bleven.

Territoriaal maakten we een bijzondere keuze. De comités van sans-papiers met een duidelijke politieke
agenda zijn veel meer een Brussels dan een Vlaams fenomeen. Natuurlijk is de problematiek in het
Nederlandstalig landsgedeelte zeer vergelijkbaar. Dit betekent niet dat we het Brusselse model van
zelforganisatie zomaar kunnen overplanten naar een andere context. Ons hoofddoel blijft het organiseren
van solidariteit op niveau van het georganiseerde middenveld én de mensen in onze achterban.

25
5 Detentie

5.1 Inleiding

Pax Christi wil een rechtvaardige samenleving met plaats voor verzoening. Natuurlijk moet een samenleving
kunnen straffen, maar wat is een rechtvaardige straf? En kunnen herstel en verzoening worden ingebouwd
in het strafsysteem? Ons systeem werkt onder meer met detentie waarbij mensen voor een bepaalde
periode van hun vrijheid beroofd worden. Dat heeft verreikende consequenties als er niet heel gericht een
traject naar herstel ingebed wordt.

Ook de relaties met naastbestaanden komen onder druk te staan, waardoor een belangrijke weg naar
herstel wordt bemoeilijkt of zelfs wordt afgesloten. Met de dikke gevangenismuren sluit deze microkosmos
zich af van de samenleving en omgekeerd. Kan en moeten we gedetineerden niet op een of andere manier
begrip, steun en solidariteit bieden?

De aandacht voor de detentiethematiek kwam er bij Pax Christi door verschillende participatieve
theaterprojecten. In 2020 stond een groot project op stapel, maar de coronapandemie strooide roet in het
eten. Ondertussen was Pax Christi bezig met een transitietraject en stapten we over naar een nieuwe
strategie om sociale verandering te bewerkstellingen. De werking rond detentie fungeerde als testcase.

5.2 Naastbestaanden in de focus

Om tot sociale verandering te komen, moet een pioniersgroep groeiende steun creëren in de samenleving.
Dat kan door een breder maatschappelijk probleem te vertalen in thema’s waaraan concrete verandering
(die al dan niet moet afgedwongen worden bij de overheid) wordt gekoppeld.

De ruimere samenleving wordt aangesproken en bewogen via herkenbare feiten die emotie opwekken. Door
de juiste communicatie en een gepast traject van engagementen kunnen pioniers die bewogenheid
omzetten in bredere en meer duurzame steun voor de gewenste verandering. Dit pasten we ook toe in onze
testcase: op welk thema focussen we om de bredere samenleving te bereiken en met welke issues zetten
we ons op de kaart?

We vonden het belangrijk om een keuze te maken als beweging. Daarom deden we bij onze leden een
oproep om aan te sluiten bij een werkgroep rond detentie. Wat dit thema betreft hadden we reeds een
netwerk van geëngageerde professionals rondom ons.

Het model van sociale verandering is ook een toolkit om de maatschappelijke aanvaarding van een thema
in kaart te brengen en op basis daarvan de juiste actie te bepalen. De werkgroep selecteerde zo ‘de plaats
van naastbestaanden’ als thema. Het is relatief eenvoudig om aan te tonen dat naastbestaanden mee
gestraft worden zonder dat hen schuld treft. Hierin ligt een mogelijkheid tot solidariteit.

Als issue werd het gevangenisbezoek gekozen: wie contact wil onderhouden met een gedetineerde, moet
dit dikwijls in de meest trieste omstandigheden doen. Terwijl bezoek van buitenaf net een kans kan zijn om
verbinding te voelen met de maatschappij waar ze op een gegeven moment naar terugkeren.

We geloven dat een beweging er baat bij heeft directe betrokkenen te horen en hen mee keuzes te laten
maken. Dat realiseerden we nog niet in dit prille keuzeproces. Naastbestaanden voelen zich geen
‘maatschappelijke groep’ en er is geen bewustzijn van maatschappelijke hefbomen. Wel kozen we ervoor
om via een tiental diepte-interviews door een vrijwilliger en een stagiaire onze keuzes meer diepgang te
geven. Dit eerste keuzeproces werd afgerond in het voorjaar van 2021.

26
5.3 Café Winket: bezoekersonthaal kan anders

Een uitgedunde werkgroep ging vertaalden onze keuze naar zichtbare actie. Vooral professioneel
betrokkenen bij de gevangenissector zagen de kans om zich extra in te zetten. Beroepshalve kunnen ze
aandacht voor bezoekers niet of te weinig opnemen. Ze vonden zich bij Pax Christi om ‘buiten de uren’ een
stuk engagement op te nemen. Vanuit deze groep groeiden er contacten in de Brugse regio en werd Café
Winket opgezet als project voor een warmer onthaal van bezoekers van het Penitentiair Complex van
Brugge. Een winket is de gleuf in de celdeur waardoor gevangenen en cipiers communiceren.

Acht partners werkten een gezamenlijk voorstel uit: naast Pax Christi waren dat Avansa Brugge, Avansa
Mid- en Zuidwest, Brugge Plus, De Huizen, De Rode Antraciet, Tralies uit de Weg en Without Walls. Pax
Christi diende bij de Koning Boudewijnstichting een project in voor De Warmste Week. Café Winket sloot
immers perfect aan bij het jaarthema van psychisch welbevinden in 2021. De lokale partners dienden een
subsidieaanvraag in bij het Brugse stadsbestuur. Zowel via De Warmste Week als via Stad Brugge sloegen
we erin middelen voor dit project te verwerven.

Van 23 april tot 20 mei stond Café Winket opgesteld aan de Brugse gevangenis. Een maand lang werden
bezoekers, gedetineerden en buurtbewoners vijf dagen per week warm onthaald in een oude café dansant-
tent. Dagelijks vonden tientallen bezoekers hun weg naar een kop koffie en een babbel met vrijwilligers en
professionals. Meer dan verwacht vonden ook gedetineerden hun weg: mensen die vertrokken op of
terugkwamen van penitentiair verlof, met een uitgangsvergunning of in beperkte detentie. Ook zij hebben
deze schakel tussen buiten en binnen nodig. Het project richtte zich ook tot de buurtbewoners en fungeerde
als ‘cultuurcafé’ met optredens en kleine tentoonstellingen. Daarbij zochten we steeds naar een verbinding
tussen de gevangenis en de maatschappij: de placemats waren ontworpen door gedetineerden, de
tentoonstelling was een sociaal-artistiek project met gedetineerden van Beveren, de band die optrad
speelde eerder in gevangenissen en vertelde daar ook over …

27
Het project werd afgesloten met een ‘omarmingsactie’. We nodigden naastbestaanden, medestanders en
buurtbewoners uit om een korte gedachte of wens te formuleren voor mensen in de gevangenis. Samen
stapten ze rond het complex en knoopten met een geel lintje hun wens of gedachte aan de omheining. Het
lintje is een verwijzing naar het countrynummer Tie a Yellow Ribbon Round the Ole Oak Tree, waarin een
gevangene zijn partner vraagt een geel lintje aan de boom voor het huis te hangen als hij er nog welkom is
na zijn detentie. Er werd een video gemaakt die het opzet en de sfeer van Café Winket mooi weergeeft.

Café Winket was zeker een geslaagd project. Voor naastbestaanden en gedetineerden bleek het een
verademing. Stad Brugge ondersteunde het project en onderzoekt nu of het er een vervolg aan kan geven.
Ook de acht partners die het project trokken, werken aan een vervolg waarbij ze drie jaar lang (2024-2026)
een ‘Café Winket’ willen opzetten in Brugge, Hasselt, Haren, Beveren en Kortrijk.

5.4 Bezinnend aanbod: Ruimte voor Herstel

Hoewel Café Winket had vooral een lokaal opzet had, brachten we ook onze achterban op de hoogte. Dat
gebeurde zowel via de tweede AXIE van 2022, die het thema van naastbestaanden behandelde, als via onze
werkgroep Vredesspiritualiteit. Elk jaar werken zij een bezinnend aanbod uit dat gelanceerd wordt tussen
21 september (Internationale Dag voor de Vrede) en 4 oktober (Feest van Sint-Franciscus). Dit wordt
gebracht in een format van vijf digitale afleveringen, met zowel inspirerende momenten als reflectievragen.
We doen een ruime oproep om daarop in te tekenen als individu of als groepsleider. Individuen krijgen het
aanbod per aflevering met enkele tussendagen, groepen (parochies, voorzieningen, scholen) krijgen het
aanbod op voorhand met een extra leeswijzer om het verhaal aan te passen op maat van hun doelgroep.

In 2022 koos de werkgroep voor ‘Ruimte voor Herstel’ als thema én als titel, aansluitend bij de werking rond
detentie. Per aflevering werd een andere dimensie in die ruimte afgetast. We kozen uitdrukkelijk om ook we
de input van gedetineerden te gebruiken. Dit resulteerde in de subthema’s ruimte voor gevoelens, ruimte
voor reflectie, ruimte voor herstel, ruimte voor verzoening en ruimte voor bevrijding. Meer dan 1500 mensen
ontvingen ons individueel aanbod, bijna 300 mensen tekenden in op het groepsaanbod. Uit het aantal
unieke bezoekers van de webpagina, leidden we echter af dat het aanbod veel ruimer werd gedeeld. De
getuigenissen van gevangenen en aalmoezeniers werden excellent genoemd.

Daarom lanceerden we het aanbod opnieuw tijdens de Internationale Week van Herstelrecht, dit keer via
sociale media. Nieuwe lezers ontdekten zo ons aanbod over detentie én ons digitaal bezinnend aanbod. De
inspiratie en opgedane inzichten werden gedeeld met familie, vrienden, solidariteitswerkgroepen, collega’s,
leerlingen, gebedsgroepen en in vieringen … Mensen gaven aan dat hun beeld rond detentie was veranderd.
Zo klonk het in evaluatieformulieren dat ze niet meer wilden denken in termen van schuld en boete maar de
noodzaak zagen om bruggen te bouwen, dat detentie anders kan en dat het deugd deed onze inzet te zien.

28
5.5 Evaluatie

Gedetineerden en hun naastbestaanden zijn een vergeten groep in onze samenleving. Met doordachte
keuzes zorgde Pax Christi ervoor dat zij meer zichtbaarheid kregen en dat een van hun specifieke noden
benoemd werd. Natuurlijk kan een nieuwe thematiek niet in één jaar definitief op de maatschappelijke kaart
worden gezet. Met Café Winket werd een zeer zichtbare stap gezet: dat onthaal van naastbestaanden
anders kan. De mensen die in Café Winket een tijdelijke stek vonden, werden vanuit hun kwetsbare positie
eerder als doelgroep dan als change agents benaderd.

Qua bezoekersaantallen was Café Winket een succes, het verhaal werd opgepikt door de media, er is een
voorzichtig engagement van het lokaal bestuur en er ligt een piste op tafel voor een uitbreiding van het
project. Dit toont dat we de juiste keuzes maakten en op deze weg moeten verdergaan. Natuurlijk blijven
we onze strategie afstemmen op ons model voor sociale verandering: wanneer we nog meer zichtbaarheid
opbouwden, plannen we een duidelijker pleidooi naar het beleid.

Als één ding prominent naar voren komt, is het onze verbindende rol. Café Winket ís verbinding. We reikten
mensen in een specifieke situatie van uitsluiting een hand en een plek aan waar er plaats was voor hun
verhaal. Op zeer subtiele wijze creëerden we verbinding tussen de gevangenis en de wereld daarbuiten.
Onze kritische rol namen we op al even subtiel op. We zetten een zeer zichtbaar bezoekerscentrum neer dat
de gebrekkige bezoekersomkadering duidelijk maakte maar stonden niet met een eisenpakket te zwaaien.
We maakten ons punt door onze respectvolle en warme omgang met bezoekers en gedetineerden.

Ook onze laborol kwam bijzonder tot zijn recht. We klaagden niet alleen een probleem aan maar toonden
ook actief op het terrein hoe het anders kan. Dit niveau van sociaal-culturele omkadering kunnen we helaas
niet standaard bieden, maar de basisopvang (met behulp van het CAW en vrijwilligers) is zonder meer een
blauwdruk. De specifieke infrastructuur van dit project hangt van de omstandigheden in en aan elke
gevangenis. Ook hier lieten we zien dat mits wat inventiviteit veel mogelijk is. Dat onze laboratoriumrol
werkte, bewijst het Brugse stadsbestuur door een meer permanente oplossing te overwegen.

De keuze om rond detentie te werken, sluit zeker aan bij onze kritische functie. Niet enkel mensen in detentie
maar ook hun naastbestaanden zitten in een positie van uitsluiting. We creëerden een bondgenootschap
tussen sociaal bewogen mensen en de uitgesloten groep. Met ons bezinnend aanbod maken we ook onze
leerfunctie waar. De manier waarop getuigenissen werden ingebracht, liet bij deelnemers een grote impact
na. De koppeling met een gerichte vorm van zelfreflectie maakte persoonsveranderend leren mogelijk.

De participatie van vrijwilligers was geschakeerd. In het keuzeproces werd een ad-hocwerkgroep betrokken.
Bij de stap naar een concreet project traden ook mensen met een professionele link tot detentie naar voren.
Pax Christi bood hen de kans om net iets meer te doen dan hun professionele context toelaat. Tijdens de
maand dat Café Winket actief was, namen lokale vrijwilligers die niet aan ons verbonden waren een rol op
in onthaal en omkadering. Bij de uitwerking van ons bezinnend aanbod nam onze ervaren werkgroep
Vredesspiritualiteit het voortouw. Wij boden ondersteuning op vlak van vormgeving en verspreiding.

Onze aanpak van dit thema sluit naadloos aan bij de strategische doelstelling waarin we een kritische kijk
op geweld en een ruimere aanvaarding van geweldloze alternatieven betrachten. Aan de kijk op detentie
als straf voegen we het perspectief van herstel toe. Met de naastbestaanden brengen we een groep in
beeld waarop de samenleving (onbedoeld) geweld pleegt. We laten concrete alternatieven zien. Door de
inbreng van persoonlijke verhalen realiseren we eveneens de operationele doelstelling waarbij we burgers
willen stimuleren om hun referentiekader in vraag te stellen. Denk alleen al aan hoe buurtbewoners voor
het eerst konden kennismaken met een wereld die tot voor onze actie vlakbij maar toch onbereikbaar was.
De reacties die we kregen over het effect van de getuigenissen in het bezinnend aanbod, spreekt voor zich.
Tegelijkertijd beseffen we dat we slechts aan het begin van dit proces van maatschappelijke zichtbaarheid
staan. We willen hier tijdens de rest van deze beleidsperiode dan ook verder op inzetten.

29
6 Synopsis van activiteiten
In de voorgaande hoofdstukken brachten we drie van onze sociaal-culturele praktijken in beeld. Dit geeft
een goed dieptebeeld van onze werking, maar dekt niet de volledige breedte ervan. Dit vangen we op in
dit synoptische hoofdstuk. We kiezen voor een erg gecomprimeerde weergave in tabelvorm en groeperen
de activiteiten thematisch. Ook de activiteiten uit de casussen zijn hier volledigheidshalve opgenomen.

De kolommen dienen als volgt gelezen te worden:

– 1ste kolom: datum van de activiteit of begin- en einddatum bij gegroepeerde activiteiten
– 2de kolom: omschrijving van de activiteit
– 3de kolom: type van de activiteit
– 4de kolom: vrijwilligers en deelnemers.
Bv. bij 3/50 namen 3 vrijwilligers een verantwoordelijkheid op en namen 50 personen deel. Als er
meerdere activiteiten op een rij staan, betreft het gegroepeerde aantallen. Wanneer we geen
deelnamecijfers hebben zetten we xxx
– 5de kolom: we scoren de maatschappelijke bewegingsfunctie en de leerfunctie van 0 tot 3. Bij 0
treedt de functie niet op, bij 3 treedt ze uitgesproken sterk op.
Bv. bij 2/0 treedt de maatschappelijke bewegingsfunctie sterk op, de leerfunctie niet.
– 6de kolom: we scoren de kritische rol, de verbindende rol en de laboratoriumrol van 0 tot 3.
Bv. bij 3/1/0 treedt de kritische rol uitgesproken sterk op, is de verbindende rol aanwezig en wordt
de laboratoriumrol wordt niet opgenomen.

6.1 Bewegingsbrede werking

21.05.2021 Bewegingsdag online: vrijwilligers aan het woord Event 7/50 1/1 1/3/0
07.12.2021 Ambassadeurs voor de Vrede online Event 0/70 0/2 1/1/0
06.06.2022 Bewegingsdag: presentatie Manifest voor Vrede Event 5/50 2/2 1/2/0
08.12.2022 Ambassadeurs voor de Vrede Event 0/70 1/2 1/2/0
6x AXIE (bewegingsblad) Publicatie 0/1750 2/2 2/1/0
50x digitale nieuwsbrief Publicatie 0/12000 1/1 1/0/0

6.2 Thema-overschrijdende werking: Oekraïne

04.02.2022 3 vredeswakes tegen pre-oorlogsescalatie Wake 3/120 1/1 1/2/0

05.02.2022 Protestactie Brussel tegen escalatie Actie 0/75 2/0 2/0/0
24.02.2022 Gebedsdienst voor vrede in Gent Wake 0/75 1/0 1/2/0
26.02.2022 Protestactie tegen oorlog in Brussel Actie 0/130 2/0 2/1/0
05.03.2022 Stiltecirkels op 80 plaatsen in Vlaanderen
Actie 10/3500 2/0 1/2/0
tot 31.12.22 (wisselende frequentie: eenmalig, maandelijks …)
10.03.2022 4 lezingen, 10 panelgesprekken, 1 webinar en 3 debatten
Vorming 0/? 1/2 1/0/0
tot 31.12.22 (mede-organisator, op uitnodiging …)
09.03.2022 Mensenketting tegen oorlog in Brussel Actie 0/70 2/0 2/1/0
27.03.2021 Nationale betoging: Europa voor Vrede en Solidariteit Actie 10/2500 3/1 2/1/0
Vredesconcert met I Fioretti en Ingeborg
03.04.2021 Concert 4/340 1/0 1/3/0
(in aanwezigheid van Oekraïense vluchtelingen)
10.06.2022
4 online luistercirkels met Russische vrouwen Gesprek 0/7 0/3 1/3/1
tot heden
21.06.2022 Witte lintjes tegen verhoging militaire uitgaven Actie 3/? 1/0
28.11.2023 Witte kerstlintjes (solidariteitsactie) Actie 50/450 1/0 1/2/0
Diverse artikels, opiniestukken en podcasts Media 2/xxx 1/2 2/0/0

30
6.3 Thematische werking: Veiligheid & Ontwapening
De werkgroep startte in 2020, telt 15 actieve leden en kwam in de periode van 2021 en 2022 tien keer samen.

6.3.1 Kernwapens

Werking rond inwerkingtreding VN-verbodsverdrag op kernwapens

22.01.2021
2 publieksacties bij inwerkingstreding Actie 10/150 3/1 3/1/0
23.01.2023
22.01.2021 Online filmavond ‘De Bom’ (i.s.m. met Cinematek e.a.) Webinar 10/190 1/3 2/3/0
05.2022 tot Petitieacties met vrijwilligers zowel online als in 10
Actie 20/2000 3/1 3/1/0
09.22 centrumsteden
01.2022 Rapport voor beleidsmakers Advocacy 0/150 2/3 3/0/0
25.04.2022 Debat in federaal parlement Advocacy 5/60 2/1 3/1/0
20.06.2022 Webinar over eerste Meeting of States Parties Webinar 2/21 0/3 2/0/0
2021 – 2022 5 opiniestukken: Knack, MO*, DS, Tertio, Visie Publicatie 3/xxx 1/2 2/0/0

Werking rond kernwapens algemeen

20.04.2021 Petitieactie tegen kernwapens in België Actie 0/348 3/0 2/0/0
Herdenking Hiroshima en Nagasaki met Leuvense Actie
01.08.2021 10/300 2/2 2/2/0
Vredesbeweging: vernissage, vredeskansel, audiotour Vorming
26.09.2021 Fietsactie aan Kleine-Brogel: Bikes not Bombs Actie 10/250 3/0 3/0/0
05.05.21 Webinar over kernwapens in België Gesprek 0/40 1/3 2/0/0
2022/2023 Tot de Kern: vredeseducatie op 15 scholen Educatie 15/900 1/3 3/1/0
Herdenking Hiroshima en Nagasaki met Leuvense
Actie
06.08.2022 Vredesbeweging: tentoonstelling, vredeskansel, 10/250 2/2 2/2/0
Vorming
publieksactie met Japanse muziek en lampionnen
02.10.2022 Fietsactie in Brussel: Bikes not Bombs Actie 10/250 3/0 3/0/0
10.10.2021 Actie
2 checkpoints en infostanden op Klimaatmars 10/300 2/2 2/2/0
23.10.2022 Vorming

6.3.2 Killer robots: aanloop naar verbodsverdrag

08.01.2022 Interview in Terzake op Canvas over killer robots Media 0/xxx 0/2 2/0/0
23.02.2021 Instagram Live met Campaign to Stop Killer Robots Actie 2/297 3/1 3/0/0
08.12.2021
Online petitie met social media filter actie Actie 0/100+ 3/1 3/0/0
tot 15.12.21
25.06.2021
10.11.2021 2 webinars en 1 panelgesprek Vorming 0/375 1/2 1/1/0
15.03.2022
08.11.2021 4 workshops in middelbare scholen Educatie 0/300 1/2 1/0/0
2021 – 2022 4 opiniestukken: Knack, Le Soir, Knack, Knack Publicatie 1/xxx 2/1 2/1/0

6.3.3 Algemeen defensiebeleid

01.2022
2 petities tegen verhoging defensiebudgetten Actie 10/2500 3/1 2/0/0
06.2022
13.06.2021
2 publieksacties in Brussel tijdens NAVO-top Actie 5/400 3/0 3/1/0
28.06.2022
07.06.2021 Webinar: No to NATO Vorming 0/40 1/3 2/0/0
Deelname aan #BelRiadh op VRT NWS (op de website en
12.10.2022 Media 0/xxx 0/3 2/1/0
op YouTube) over herinvoering van de dienstplicht
16.11.2022 Panelgesprek over Europese Defensie Gesprek 0/60
2021 – 2022 4 opiniestukken: Visie, Visie, MO*, De Standaard Opinie 2/xxx 2/0 2/0/0

31
6.4 Thematische werking: vredesopbouw in conflictgebieden – Israël-Palestina
De werkgroep Isräel-Palestina kwam 10 keer samen in 2021 en 2022.

13.04.2021 Livestreaming Joint Israeli-Palestinian Ceremony for Event

3/160 0/2 1/2/0
03.05.2022 Memorial Day met online nabespreking Gesprek
Actie
14.05.2021 Online stiltecirkel voor Nakba-herdenking 30/750 1/2 2/1/0
Webinar
15.05.2021 Nakba-stops: wandeling met info over Nakba Wandeling 20/120 1/2 1/1/0
30.09.2021 3 online en live gespreksavonden met als thema’s
Gesprek 1/110 0/2 2/1/0
tot 27.11.21 christelijk Palestina, Apartheid en kolonialisme
26.01.2022 Online boeklancering Geert Vervaele: Ik weiger te haten Webinar 2/75 1/2 2/0/0
04.02.22 Actie aan het kabinet van de minister van Financiën en Actie
1/65 2/3 3/0/0
09.05.22 webinar: Don’t Buy into Occupation Webinar
13.02.2022 Boekvoorstelling ‘Ik weiger te haten’ in 6
Gesprek 22/220 0/2 2/1/0
tot 18.10.22 centrumsteden, in verschillende formules

6.5 Thematische werking: inclusieve samenleving – migratie

Campagne #WeAreBelgiumToo
16.02.2021 Digitale verspreiding van petitie met o.a. storytelling Actie
0/1500 3/1 3/0/0
tot 03.10.21 video en ‘8 redenen waarom’-visuals Petitie
27.04.2021 Coördinatie, versterking en uitbreiding campagne
Meeting 8/100 3/0 2/1/0
tot 03.10.21 Nederlandstalig België met lokale vrijwilligers
17.06.2021 Steunactie voor Begijnhofkerk Actie / Pers 3/200 2/0 2/1/0
30.06.2021 Afgifte 28.000 handtekeningen aan staatsecretaris Advocacy 4/0 2/0 1/0/0
30.07.2021 Open brief n.a.v. einde van de hongerstaking Pers 0/xxx 1/0 1/0/0
03.10.2021 Nationale betoging: Radio 1, De Morgen, Bruzz, Belga Actie 8/2500 3/0 2/1/0
12.10.2021 Organisatie van meetings tussen collectieven van sans-
Meeting 15/0 3/1 2/0/0
tot 24.05.22 papiers en middenveld en creatie van platformtekst
29.06.2022 Bijeenkomst van sans-papiers, burgers en middenveld Meeting 0/xxx 2/0 1/0/0
Solidariteitsdeelname In My Name tijdens hoorzitting Actie
08.11.2022 4/120 3/0 1/0/0
wetswijziging kamercommissie Binnenlandse Zaken Speech
27.01.2023 Oprichting stuurgroep nationaal platform Meeting 15/0 1/0 1/1/0
Lancering nationaal platform In My Name samen met Interactieve
08.03.2023 15/0 2/0 2/1/0
(collectieven) sans-papiers, middenveld en burgers meeting

Wandeling onzichtbaar Antwerpen

07.01.2021 Groeps- en creatieproces: 10 workshops met mensen in
Groepswerk 12/0 2/2 2/3/0
tot 11.06.21 precaire verblijfssituatie
20.06.2021 Lancering wandeling op Gastvrij Antwerpen Vorming 3/156 1/3 1/3/0
20.06.2021 Verspreiding digitale wandelgids Vorming 0/239 1/3 1/3/0
23.02.2022 Gegidste wandeling met Pigment vzw Vorming 2/12 1/3 1/3/0
05.05.2022 Gegidste wandeling Sociaalwerkconferentie 22 Professioneel 2/20 1/2 1/2/0
17.11.2022 Good practice op Socius-Trefdag Professioneel 0/80 0/2 1/2/0

Toegang tot de arbeidsmarkt

Docuvoorstelling over en in het bijzijn van (ex-)sans
19.11.2021 Vorming 0/120 0/2 3/1/0
papiers uit Italië en regisseur: The New Gospel
18.12.2021 Actie zorgsector op Dag van de Migrant Actie 5/xxx 3/0 3/2/2
10.06.2022 Actie knelpuntsectoren in 3 centrumsteden Actie 5/xxx 3/0 3/2/2

32
Divers
07.11.2021 Webinar: Migrant Lives Matter Webinar 0/150 0/2 2/0/0
18.06.2022 Instroom Academy op Gastvrij Antwerpen Event / Diner 6/100 0/1 0/3/0
18.06.2022 Ontdekkingstocht langs 7 wereldzeeën Event 2/300 0/1 0/3/0

6.6 Thematische werking: inclusieve samenleving – strafsysteem

De werkgroep Strafsysteem & Detentie kwam 6 keer samen in 2021 en ging uiteindelijk op in de
projectgroep rond Café Winket.

Café Winket
24.03.2022 Infomoment vrijwilligers Recrutering 25/0 0/1 1/3/2
23.04.2022 Café Winket: warm onthaal met vrijwilligers Dienst 10/800 1/0 1/2/3
23.04.2022 Officiële openingsactie Event 2/80 2/0 2/2/0
23.04.2022
10 socioculturele activiteiten Event 4/320 1/3 3/1/0
tot 20.05.22
Symbolische slotactie met wandeling om het complex Actie
20.05.2022 4/300 3/0 2/2/0
Media: Focus-WTV, Het Nieuwsblad, VRT, TopRadio Pers

Divers
15.02.2021 Webinar: Schaadt de gevangenis onze samenleving? Webinar 0/380 0/2 2/0/0
25.03.2021 Webinar: de gevangenis, haar muren en vensters Webinar 0/773 0/2 2/0/0
15.11.2021 Webinar: Zielspijn tussen vier muren Webinar 0/145 0/2 2/0/0
24.11.2021 Vernissage 1/60 0/2 1/1/0
Expo: De Imaginaire Pelgrimstocht
tot 22.12.21 Tentoonstelling 0/xxx 0/2 2/0/0
10.10.2022 Wat als straf doodmaakt? in Antwerpen Gespreksavond 1/152 0/2 2/0/0

6.7 Vredesspiritualiteit

24.02.2021 Vredesdag i.s.m. KU Leuven: Wanneer oorlog viraal gaat Webinar 0/75 0/2 1/1/0
06.07.2021 Vormingsdag Fratelli Tutti Vorming 0/70 0/2 1/1/0
Lancering bezinnend aanbod
21.09.2021 Bezinning 80/1500 1/2 1/2/0
Fratelli Tutti: uitgedaagd door de ander
21.09.2022 Lancering bezinnend aanbod Ruimte voor herstel Bezinning 85/1800 1/2 1/2/0
01.10.2022 Homilie in zaterdagviering De Vleugel Bezinning 0/30 1/0 1/2/0

6.8 Divers

11.03.2021 Webinar en internationale uitwisselingen in Brussel met

Webinar
11.07.2021 Peacecraft Europe: project voor jongvolwassenen die 19/550 3/2 1/3/1
Event
tot 15.07.21 nadenken over oplossingen voor polarisering
Spreker op webinar van VVI: Waarom geweldloos verzet
19.05.2021 Webinar 0/38 0/2 1/0/0
in Wit-Rusland elk klas kan inspireren
24.06.2021 19 x stadswandeling Verhalen over Congo in Gent,
Vorming 4/367 1/3 3/1/0
tot 15.12.21 Leuven, Brussel, Antwerpen en Hasselt
02.10.2021 Vorming op forum IPB: Rad om anders te leren kijken Vorming 2/70 0/3 1/1/0
09.12.2021
Gastcollege HOWEST: Conflict en Vrede Educatie 0/xxx 0/2 1/0/0
13.10.2022

33
7 Afsluiten en vooruitblikken

Aan het begin van deze beleidsperiode stond Pax Christi voor de opdracht haar werking grondig te
hertekenen. In het eerste hoofdstuk zetten we de lijnen uit van een transitie die zich stapsgewijs doorzet
en zich vertaalt in een solide, financieel gezonde organisatie met een transparant bestuur en zorgzaam
personeelsbeleid. Maar vooral: een organisatie die zich focust op haar kernopdracht van sociaal-cultureel
volwassenwerk met een plaats voor vrijwilligers in de kern van de werking.

Ons communicatiebeleid is een stevige steunbalk in de werking van Pax Christi: met een tweewekelijkse
nieuwsbrief houden we onze achterban alert, ons nieuwe bewegingsblad AXIE concipieerden we als een
werkinstrument voor sociaal-cultureel volwassenwerk. In drie actuele casussen toonden we aan hoe we
maatschappelijk relevante sociaal-culturele praktijken ontwikkelen. Na deze dieptebehandeling brachten
we onze werking in beeld met aandacht voor kerncijfers en scores op functies en rollen.

Vanuit onze missie en visie is Pax Christi gevoelig voor onrecht. De praktijk bewijst hoe dicht we op de
actualiteit zitten: de oorlog in Oekraïne, de positie van mensen zonder wettig verblijf, de situatie in Israël-
Palestina. We zetten gekwetste en kwetsbare mensen centraal en laten hen aan het woord. In een strijdbare
positie (zoals de sans-papiers of de vredesbouwers) of voorzichtig (zoals de gedetineerden en hun
naastbestaanden). Tijd om in dit slothoofdstuk conclusies te trekken met de beoordelingselementen als
leidraad. Ze helpen ons om niet alleen een krachtige synthese van de afgelopen twee jaar te maken, maar
ook om de uitdagingen voor de tweede helft van de beleidsperiode scherp te verwoorden.

7.1 Missie en visie dragen bij tot decreet en aan relevante thematieken

Pax Christi ziet zichzelf als solidariteitsorganisatie: we richten ons op mensen die zich solidair weten met
mensen in kwetsbare posities. Met stiltecirkels en lintjesacties zorgen we voor kleine verbinding. Met
petities en nationale manifestaties brengen we concrete eisen op het maatschappelijke forum. We zien het
als onze rol om dat, met de hulp van professionals en doorwinterde vrijwilligers, te blijven doen.

7.2 Doelen en resultaten

Welke resultaten bereiken we daarmee? Niemand verwachtte de oorlog in Oekraïne, en onze stiltecirkels
deden hem uiteraard ook niet stoppen. De asielcrisis woedt in alle hevigheid, met onze aandacht voor
naastbestaanden zijn we nog lang niet zover dat we maatschappelijke verandering kunnen vieren. De
kernraketten staan er nog, het conflict in Israël-Palestina blijft escaleren … We hebben op al deze terreinen
concrete resultaten voor ogen die soms verder weg lijken dan ooit. Het is echter net dan dat we als
beweging onze noodzaak bewijzen: we bieden opties voor de tegenstemmen en maken deze hoorbaar. De
tegenstroom blijft aanwezig en we maken mensen sterker. Dat is ook wat we in onze strategische
doelstellingen verwoorden: we willen bewustzijn en dialoog creëren.

Pax Christi is altijd al een volhoudende beweging geweest die zich verbond aan niet-evident te
verwezenlijken langetermijndoelen. Tijdens ons transitietraject leerden we deze doelen inpassen in een
sociaal veranderingsmodel met specifieke issues rond kortere doelen. Onze actie rond bezoekersfaciliteiten
voor naastbestaanden van gedetineerden is hiervan een sprekend voorbeeld. We kunnen hier zeker nog in
leren en willen dit de komende jaren nog explicieter aan bod laten komen tijdens planningsoefeningen en
beslissingsmomenten, zowel op niveau van het professionele team als bij de vrijwilligerswerkgroepen. Het
schrijven van het beleidsplan liep samen met onze herbronningsoefening. Daardoor ontbreekt de
strategische verscherping van deze herbronning in onze doelstellingen. Bewustzijn en dialoog blijven
belangrijk, de aandacht voor tussentijdse resultaten verwoorden we trefzekerder in het volgende
beleidsplan. Zoals we aangaven, zien we het niet als urgente noodzaak nog in deze beleidsperiode onze
doelstellingen te herformuleren. Wel hebben we, onder andere met dit voortgangsrapport, alles in handen
om dit in het volgende beleidsplan wél te doen. We geven de aftrap voor dit proces in het najaar 2023.

34
7.3 De drie rollen

7.3.1 Verbindende en kritische rol

De verbindende en de kritische rol zijn het yin en yang van onze beweging. Met onze stiltecirkels komen
gelijkgestemden samen tegen onrecht, in Café Winket boden we verbinding aan kwetsbare groepen. We
zijn er zeker van dat het verbindingspotentieel van mensen verder gaat dan fysieke ontmoeting. We brengen
verbinding door echte verhalen te brengen.

Met onze nadrukkelijke keuze voor vredesspiritualiteit kiezen we voor een extra dimensie in die verbinding:
mensen zijn niet alleen verbonden met elkaar, maar ook met een groter verhaal van toekomst en hoop.
Verbinding ontstaat binnen Pax Christi altijd door een zich (samen) gegrepen voelen door onrecht. Zo
komen we bij onze kritische rol. De gezamenlijke (ook emotionele) motivatie om een vuist te maken tegen
onrecht zet ons aan tot kritische analyse en vernieuwende maatschappelijke pistes. Ons Manifest voor
Vrede is bijzonder kritisch voor het Belgische en Europese buitenlandbeleid na de val van de Berlijnse Muur.

In onze actie rond de rechten van sans-papiers zetten we ons in een pioniersrol aan Vlaamse zijde om samen
met hen de strijd voor erkenning aan te gaan. We blijven herhalen dat er een verdrag op verbod op
kernwapens ligt. We zijn kritisch voor wie maatschappelijk onrecht oproept of bestendigt maar roepen
evenzeer op tot zelfreflectie. Ons bezinnend aanbod en onze rubriek Stuwkracht in AXIE tonen hoe dat kan.
Dit maakt onze maatschappijkritiek authentieker én doet ons volhouden.

Ook in de viering van onze vijftigste verjaardag krijgt het samenspel tussen het verbindende en het
kritische de volle aandacht. Terugkijkend zien we hoe dit een constante is doorheen het engagement van
onze vrijwilligers. Zo maken we dit jaar een reeks van podcasts waarin vrijwilligers uit verschillende
generaties met elkaar in gesprek gaan over verbinding en kritische actie. Hierdoor kunnen we ons eigen
model explicieter en dus krachtiger maken.

7.3.2 Experimenteren met de laboratoriumrol

De laborol is niet voor alle domeinen even evident. Bij Café Winket speelden we deze rol zeer uitdrukkelijk.
We brachten een model van bezoekersonthaal op het terrein dat wervend bleek te werken: de stad Brugge
onderzoekt mogelijkheden voor de toekomst en op andere plekken wordt om een replica op maat gevraagd.
Voor ons Manifest voor Vrede ligt het genuanceerder. Het is gedegen burgeronderzoek dat concrete pistes
uittekent voor een alternatieve veiligheidsarchitectuur. Het stuk burgerpraktijk is niet ingevuld; dat ligt lastig
als transnationale instituten aan zet moeten komen.

Met de sans-papiers hebben we meer dan onze laborol opgenomen. Pax Christi ging als organisatie langs
Vlaamse zijde het verst in de steun voor dit initiatief van onderuit. Het water tussen de zelforganisaties en
de gevestigde organisaties was aanvankelijk zeer diep. Hier zijn we in de verandering gaan staan, wat
enerzijds tot genuanceerdere standpunten bij de sans-papiers leidde en anderzijds een aantal verenigingen
tot grotere steun voor de zelforganisaties bracht.

Een voorbeeld van de laborol, die we niet uitgebreid in de casus rond mensen zonder wettig verblijf of in
de synoptische tabel naar voor brachten, willen we hier nog kort toelichten. Zowel in december 2021 als
december 2022 hielden we een actie die wees op de inzetbaarheid van mensen zonder wettig verblijf in
knelpuntberoepen. In 2021 was deze heel gericht naar de zorgsector, in 2022 kwam de horeca aan bod. De
mensen die zich tijdens deze acties aanboden, waren gescreend op specifieke competenties voor de job in
deze sectoren met grot tekorten. We hebben dus een reëel probleem van een concrete oplossing voorzien.

35
7.4 Keuze voor maatschappelijke bewegingsfunctie en leerfunctie

7.4.1 De maatschappelijke bewegingsfunctie

Pax Christi maakt er sinds 2021 systematisch werk van om opnieuw een meer maatschappijkritische
beweging te worden. Al vijftig jaar zitten we op het spoor van belangrijke maatschappelijke thema’s. Daarbij
komen steeds nieuwe accenten naar voor en verdwijnen andere zaken weer naar de achtergrond. Wat we
naar voor willen brengen, is met en voor wie we beweging willen zijn. In een niet zo ver verleden werd aan
een beweging al snel het idee van een betalend lidmaatschap gekoppeld. Daar blijken mensen zich steeds
minder aan te hechten. Dat we van onze ledendag een bewegingsdag maakten, is tekenend op dit vlak.

In de plaats van het klassieke lidmaatschapsmodel kwamen kringen van betrokkenheid die we in het eerste
hoofdstuk toelichtten. Zo hebben we een eerste kring van vrijwilligers en een tweede kring van deelnemers.
Het is echter net de groep in de overgang van deze kringen die vandaag cruciaal is voor onze beweging:
mensen die zich aangesproken voelen en ‘wel eens iets meer willen doen’, maar daarom niet per se een
lidkaart van Pax Christi willen. Op een natuurlijke wijze bakenden we zo’n groep af: de bestemmelingen van
onze AXIE. Mensen die geregeld deelnemen aan activiteiten, doneren of met een vraag naar ondersteuning
contact opnemen worden op de verzendlijst gezet.

In het hoofdstuk over communicatie lieten we zien hoe we hier theoretisch mee omgaan. We denken in
persona’s: mensen met bepaalde karakteristieken waarvan we denken dat ze in onze beweging thuishoren
en wiens motivatie we proberen te vatten om een stap naar ons te zetten. In de cases lieten we de praktijk
zien. Met een superlaagdrempelige actievorm vragen we mensen om een wit lintje in de kerstboom te
hangen en geven we er tips bij om er een meer diepgaande actie van maken. De stiltecirkels zijn op maat
van mensen met een lokaal netwerk. Wij geven hun een paar helder geformuleerde kernzinnen en
actiemateriaal dat ze verder naar hun hand kunnen zetten. Een groep vrijwilligers bereidt een bezinnend
aanbod voor waar mensen in heel verschillende contexten verder mee aan de slag gaan.

Dit is de weg waar we verder op moeten gaan. Enerzijds moeten we creatief zijn in het uitwerken van
trajecten of engagementsladders die onze maatschappelijke thema’s en issues verbinden aan de motivaties
van onze persona’s. Dit is een blijvende opdracht voor de bewegingswerkers die een centrale positie
innemen. Anderzijds moeten we ons CRM-systeem zo inrichten dat we mensen gerichter kunnen
aanspreken en beter kunnen opvolgen hoe ze zich engageren.

7.4.2 De leerfunctie

Aan de leerfunctie gaven we invulling met geslaagde praktijken. Tijdens de Oekraïnecrisis voorzagen we
snel in leernoden. Met bewegingswerkers op de thema’s Veiligheid & Ontwapening en Conflictgebieden
haalden we mensen in huis met dossierkennis én de flexibiliteit om die in verschillende contexten
toegankelijk te maken. We vonden ook partners om dit mee te organiseren, zodat we voor een territoriale
spreiding konden zorgen. Begin 2022 verscheen ‘Ik weiger te haten’ van Geert Vervaele, die vrijwilliger is in
de werkgroep Israël-Palestina. Dat boek is het resultaat van een heel persoonlijk leertraject dat startte met
een inleefreis in het conflictgebied. Onder de vlag van Pax Christi trok Geert met het boek door Vlaanderen.
Samen met verschillende Rotaryclubs werkten we dan weer de workshop ‘Tot de kern’ uit, dat zijn weg vond
naar heel wat middelbare scholen maar ook voor heel wat leden van de serviceclubs een eyeopener was.

Hoewel we zeker een goed aanbod van activiteiten binnen de leerfunctie hebben, zijn we ons ervan bewust
dat we daarin nog niet dezelfde vernieuwing bereikten als in onze maatschappelijke bewegingsfunctie. Daar
gaan we in de tweede helft van de beleidsperiode mee aan de slag. Net zoals bij de vernieuwing in de
bewegingsfunctie gaan we daarbij uit van de grotere autonomie van potentiële deelnemers. Mensen
bepalen zelf wat, hoeveel, waar, hoe en met wie ze willen leren. Dat kan individueel, maar ook in groep. Net
als bij ons bezinnend aanbod of onze stiltecirkels zijn er netwerken die wij kunnen voeden.

36
Corona leerde ons digitaal te werken, nu is het zaak om onze formats en technieken te verfijnen. Met de
lancering van onze nieuwe website zetten we daarin een belangrijke stap. Uiteraard blijft leren in directe
interactie ook van groot belang. We willen de partnerschappen die zorgen voor regionale spreiding en
diverse doelgroepen dan ook verder uitbouwen. Door gerichter in te zetten op storytelling brengen we het
verbindende element ook meer samen met onze leerfunctie. Met de podcasts in het kader van onze
vijftigste verjaardag hopen we daar in 2023 al een mooi voorbeeld van neer te zetten.

7.5 Werking in het Nederlandse taalgebied en Brussel-Hoofdstad

Onze werking speelt zich af in het hele Nederlandstalige gebied en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Voor publicaties is een spreiding uiteraard gemakkelijk te realiseren. Maar die zet zich ook door in onze hele
werking: zowel onze bestuurs- als onze werkgroepvrijwilligers wonen verspreid van Oostende tot Borgloon.
Met plezier leggen zij de verre verplaatsingen voor vergaderingen af, en met evenveel plezier werd de
hybride werkvorm die corona ons bracht omarmd. Ook onze stiltecirkels en ons bezinnend aanbod kennen
een mooie regionale spreiding. Bij de uitbouw van onze maatschappelijke bewegingsfunctie en ons lerend
aanbod zetten we in op flexibele lokale acties. Sommige activiteiten zijn natuurlijk meer puntsgewijs
geconcentreerd, denk aan Café Winket. Ook voor nationale betogingen mobiliseert en concentreert onze
beweging soms mensen op één plek. Voor een manifestatie in het kader van de Oekraïnecrisis en voor de
campagne #WeAreBelgiumToo haalde Pax Christi tot drie keer toe mensen uit het hele land naar Brussel.

7.6 Keuze voor een breed publiek en een activerende vrijwilligersbenadering

7.6.1 Een brede solidariteitsbeweging

Zoals duidelijk aangegeven staat in de betrokkenheidscirkels, is het onze onderliggende ambitie om een
breed publiek bereiken. Daarnaast willen we een beweging zijn rond maatschappelijk moeilijke thema’s.
Door doelgroepen af te bakenen, in de vorm van persona’s, willen we ons bereik stap voor stap vergroten.
Een andere manier om doelgroepen te definiëren is door te filteren op de uitgeslotenen. We kiezen er echter
bewust voor om een brede solidariteitsbeweging te zijn. Wel krijgen mensen in een positie van verdrukking
en uitsluiting bij ons een stem en in onze werking rond sans-papiers is dat ook een leidende stem.

7.6.2 Een activerende vrijwilligersbenadering

Vrijwilligers krijgen bij Pax Christi een uitdrukkelijke plaats in het organogram. Ze krijgen inbreng in
beslissingen, tekenen mee acties uit, trekken aan de kar … We beseffen dat we de lat hoog leggen en mikken
op ‘denk’-vrijwilligers met organisatietalent. Met de afbouw van onze Vredeswinkel en de uitbesteding van
verzendingen zagen we een aantal ‘doe’-vrijwilligers verdwijnen. Tegelijkertijd verruimde onze blik op
vrijwilligers door onze acties van de afgelopen jaren. Niet iedereen die een wit lintje in een kerstboom hangt,
is een vrijwilliger. Maar wie in een winkelstraat handelaars motiveert om dit samen te doen, is dat wel. Wie
een stiltecirkel opzet en daar de lokale pers bij betrekt, neemt zeker een vrijwillig engagement op. De
mensen die in groep aan de slag gaan met ons bezinnend aanbod zijn ook vrijwilligers, maar we noemden
hen niet zo. Dit zijn mensen die bewogen worden door onze thema’s en daar een selectie uit maken.

In onze keuze om te groeien als beweging van vrijwilligers zijn zij een belangrijke groep. Dat betekent ook
dat we hun verwachtingen goed moeten kennen. Wat we al weten, is dat heldere pakketten met een
haalbaar stappenplan en makkelijk te maken materiaal goed werken. Erkenning is essentieel in een
vrijwilligersbeleid. Natuurlijk bedanken we onze vrijwilligers, maar dat is niet voldoende om de stap naar
een volgend engagement te zetten. We zijn nu op het punt aanbeland dat we een eerste zicht hebben op
deze kring van vrijwilligers, en vanuit deze ervaring gericht beleid kunnen uitbouwen. Op dit ogenblik doen
we dat op het niveau van onze actieplanning: we ontwerpen met meer gerichte zorg de actiepakketten en
spreken mensen bewuster aan. In voorbereiding op het volgend beleidsplan werken we dit kader verder uit.

37
7.7 Drie campagnes voor 2023

In dit hoofdstuk bieden we een eerste korte vooruitblik op drie campagnes die we in 2023 lanceren. De
aandachtspunten die we naar voor brachten, vertalen we daar naar de praktijk.

7.7.1 Doorbreek de oorlogsmuur, maak werk van vrede

De oorlog in Oekraïne duurt voort en het oorlogsnarratief blijft de media en de geesten domineren.
Klassieke vormen van actievoeren, zoals een betoging, blijven noodzakelijk maar volstaan niet om het
narratief te keren. Met onze campagne ‘Doorbreek de oorlogsmuur, maak werk van vrede’ brengen we het
verhaal van lokale mensen die zich verzetten tegen de oorlog: gewetensbezwaarden, dienstweigeraars,
vredesactivisten …

Met ons Manifest voor Vrede als leidraad, duiden we hoe politici – in de voetsporen van deze mensen –
actieve vredesstappen kunnen zetten. We zorgen voor een overkoepelende communicatie, en voorzien
kleinere acties waarbij we telkens connectie maken met een van onze persona’s.

7.7.2 Verkiezingsjaar 2024

Pax Christi werkt rond verschillende thema’s waar ook via politieke weg verandering gerealiseerd moet
worden. Deze thema’s situeren zich op verschillende beleidsniveaus met een licht overwicht voor het
federale beleidsniveau. In een zevental punten brengen we de politieke speerpunten over al onze thema’s
heen in beeld. Naar aanleiding van het verkiezingsjaar 2024 voeren we een campagne op twee niveaus.

Als beweging gebruiken we de onze toegang tot het politieke systeem: tenoren in de partij, studiebureaus …
Dat is de klassieke advocacy. Tegelijkertijd maken we gebruik van de politieke drukte in het verkiezingsjaar.
Politieke partijen zijn ook netwerken en mensen met een eerder lokaal engagement zijn ook hogerop actief.
Onze lokale sterkhouders (organisatoren van stiltecirkels, trekkers van het bezinnend aanbod …) zijn dikwijls
ook genetwerkt met deze lokale politici. We geven deze lokale sterkhouders tools om in gesprek te gaan
met politici uit hun netwerk. Dit soort grassroots advocacy heeft minder directe invloed, maar creëert een
klimaat waarin onze thema’s bespreekbaarder worden.

7.7.3 Viering 50 jaar Pax Christi Vlaanderen

In de inleiding bij dit rapport kondigden we het al aan: Pax Christi mag vijftig kaarsjes uitblazen. In deze
viering zetten we onze vrijwilligers centraal. Een aantal pioniers uit de jaren zeventig zijn nog steeds
geëngageerd, nieuwe generaties vrijwilligers sloten zich aan. Vanuit onze unieke positie kunnen we uit
eerste hand hun getuigenissen optekenen. Deze verhalen hebben waarde op zich. We zetten ze centraal
met intergenerationele interviews in AXIE, maar ook in een serie van podcasts die we vanaf mei uitbrengen.

Tegelijkertijd kijken we naar de toekomst. Generaties geven ook nu hun engagement door. In de transitie
van onze beweging verandert het profiel van de vrijwilliger en de aard van het engagement. We gebruiken
dit feestjaar eveneens om een nieuw bewegingscontract – een vernieuwd kader voor engagement – op te
stellen. De leerervaring van het werken met vrijwilligers komt hierin naar voor.

Al twintig jaar benoemt Pax Christi mensen die gestalte geven aan ons vredesideaal als Ambassadeurs
voor de Vrede. Dit jaar besloot onze AV om de ‘Pax Christi vrijwilliger’ tot ambassadeur te kronen.
Traditioneel huldigen we de ambassadeurs rond 10 december (de verjaardag van de Universele Verklaring
van de Rechten van de Mens). We sluiten ons feestjaar dus af met oog op onze eigen vrijwilligers én de
toekomst van het vredeswerk.

38
7.8 Zakelijke consolidatie

In dit voortgangsrapport besteedden we ruim aandacht aan onze herstructurering, die ook grote zakelijke
consequenties met zich meebracht. We maakten een nieuw personeelskader, stelden ons rekeningstelsel
scherp, investeerden in een nieuw CRM-systeem, slankten onze huisvesting af … Het economische crisisjaar
2022 bewees dat onze ingrepen robuust waren: we vingen de stijgende uitgaven succesvol op.

Op zakelijk vlak ligt in de tweede helft van deze beleidsperiode dan ook een periode van consolidatie voor
ons. Dit betekent dat we – binnen de kaders die er nu liggen – stelselmatig aan verbetering kunnen werken.
Hieronder diepen we de belangrijkste trajecten uit volgens een bottom-up benadering: van meer
technische processen tot ons doelstellingenkader.

7.8.1 Procesoptimalisatie ondersteund door CRM en website

We maken ons een flexibele benadering van onze vrijwilligers-, deelnemers- en publieksgroepen eigen.
Vrijwilligers zijn behoorlijk zelfstandig, maar daardoor ook minder honkvast. Geïnteresseerden zijn
selectiever in welke informatie ze willen krijgen. Om mensen gericht aan te aanspreken, doen we beroep op
onze persona’s. Die gebruiken we om een selectie te maken in het type van activiteiten of de niveaus waarop
we informatie aanbieden. Om deze methodische keuzes optimaal toe te passen, zetten we CRM in.

Na de ingebruikname en eigenmaking van onze nieuwe CRM-software in 2022, zetten we nu in op de

ontwikkeling van procesondersteuning. De eerste processen die daarbij in beeld komen zijn:
– Opvolging van (nieuwe) donateurs. We willen gerichter en persoonlijker worden in het bedanken
van onze donateurs, en hen gerichter uitnodigen voor nieuwe steuncampagnes.
– Gerichter onthaaltraject voor nieuwe aanmelders. Mensen melden zich op verschillende manieren
aan voor onze beweging: inschrijving voor de nieuwsbrief, deelname aan activiteiten … Door de
juiste opvolging kunnen we hen stapsgewijs naar een deelnameprofiel leiden dat bij hen past.
– Meer differentiatie. We passen de werving voor onze activiteiten aan op onze persona’s.

De vernieuwde website is geïntegreerd met het CRM-systeem. Zo kunnen we aanmeldings- en

deelnameprocessen beter opvolgen. De website kent ook een gelaagde structuur, die bezoekers stimuleert
een eigen pad te zoeken. We gebruiken dit om trajecten van zelfstandig leren op te zetten: van een
nieuwsbericht over een longread naar een webinar.

7.8.2 Verder bouwen aan een HR-beleid

Ons organogram werd grondig hertekend: kernmedewerkers kregen het profiel van bewegingswerker, het
managementniveau werd afgeslankt, reeds aangeworven medewerkers kozen een nieuwe functie en er
werden heel wat nieuwe mensen aangenomen. Het team kon in een omgeving met nieuwe uitdagingen aan
de slag, leerde de weerbarstigheid van de functies kennen en raakte als team op elkaar ingespeeld. We zijn
nu klaar om onze evaluatie- en waarderingscyclus verder uit te tekenen. Elk personeelslid krijgt een jaarplan
met concrete taakverwachtingen (in de vorm van realistische KPI’s) en groeiverwachtingen binnen de
organisatie. In juni 2023 starten we met dit belangrijk communicatie-instrument tussen team en bestuur.

7.8.3 Een realistisch en inspirerend planningskader

Een goede planning stroomlijnt de werking en helpt ons keuzes te maken. Om goed te plannen, moeten we
goede inschattingen maken. We groeiden de voorbije jaren in een nieuw werkmodel en leerden inschatten
wat mogelijk is binnen toegewezen tijd en budget. We werden geconfronteerd met een volatiele omgeving
en willen vanuit onze missie actualiteitsgebonden werken. Naarmate we meer routine kregen in onze
nieuwe werkwijze, konden we beter inschatten wat verandering in de omgeving betekent voor onze werking.
Daardoor kunnen we nu een accuratere planning opmaken dan bij het huidige beleidsplan in 2019.

39
We gaven aan dat we een formele herschrijving van het doelstellingenkader voor deze beleidsperiode
weinig opportuun achten. Waar we nu directere winst kunnen halen is uit een accuratere operationele
jaarplanning. Met de drie campagnes die we voor dit jaar op stapel zetten, plukken we daar ook de eerste
vruchten van. Op niveau van het bestuur en het team starten we nu met de voorbereiding van ons volgende
beleidsplan. Dit voortgangsrapport is daarvoor het ideale startdocument. Met een duidelijke schets van
het werkkader, drie praktijkcasussen en een aantal leerpunten, zijn we klaar om de boeiende dans tussen
realisme en ambitie aan te gaan.

We werken naar een strategisch plan dat via het jaarplan vertaald kan worden naar werkplannen voor de
medewerkers, zodat de combinatie van die plannen op een haalbare manier ons strategisch plan afdekken.
Daarbij besteden we aandacht aan (kwantificeerbare) mijlpalen. Voor processen zoals fondsenwerving
leggen we targets vast die een belangrijke knipperlichtfunctie voor de organisatie hebben.

Voor onze actualiteitsgebonden werking is het moeilijker om met gekwantificeerde actiedoelen te werken.
Hiervoor maken we dan ook gebruik van een praktisch toetsingskader waarin zowel de rollen en de gekozen
functies – zoals die binnen het SCVW gehanteerd worden – als onze persona’s opgenomen zijn. Het meer
technische planningswerk dat we hierboven beschreven, is werk voor het team en het bestuur. Even
belangrijk is het draagvlak bij onze vrijwilligers en sterkhouders in de AV en de werkgroepen. Daarom
lanceren we dit inhoudelijke proces op onze algemene vergadering van november 2023.

7.9 Ondertussen … feest!

Op onze Bewegingsdag van 11 maart, zetten we de viering van onze vijftigste verjaardag in. Een beweging
maakt mensen enthousiast en bundelt dat enthousiasme tot actie en verandering. Dat doet Pax Christi
intussen al vijftig jaar lang. We laten jullie graag delen in onze feestvreugde.

40
41