Subscribe to DeepL Pro to translate larger documents.

Visit www.DeepL.com/pro for more information.

Muhasebe ve Finansman Dergisi- (82): 235-250

Nisan/2019
ISSN: 2146-3042
DOI: 10.25095/mufad.536083

RPA Teknolojilerinin Muhasebe Sistemlerine Etkisi∗

Can Tansel KAYA∗∗
Mete TÜRKYILMAZ∗∗∗
Burcu BİROL∗∗∗∗

ÖZET
Robotik Süreç Otomasyonu (RPA), iş süreçlerinin otomasyonunu sağlayan ve geleneksel endüstrilerin güçlü yönlerini
en ileri internet teknolojileriyle birleştiren Endüstri 4.0'ın dönüşümünde büyük etkisi olan bir teknolojidir (Schmidt vd.,
2015). Şirketler, belirlenen işlemleri işlemek, verileri değiştirmek, işleri/işlemleri tetiklemek ve diğer uygulamalar ve
robotlarla iletişim kurmak için yapay zeka (AI) yeteneklerini kullanarak uygulamaları tanımlayabilen, tanımlayabilen ve en
önemlisi öğrenebilen robotik uygulamalar geliştirebilmektedir.
Bu makalenin amacı, değişen maliyet muhasebesi sistemleri bağlamında finansal raporlama sistemleri kapsamında
Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP) ve Malzeme Kaynak Planlamasında (MRP) RPA'nın uygulama ve iyileştirme alanlarını
analiz etmektir. Bu makale aynı zamanda RPA teknolojilerinin geleneksel muhasebe ve maliyet muhasebesi süreçlerindeki
etkilerini tanımlayacak ve muhasebe sistemleri, Endüstri 4.0 ve RPA teknolojisi arasındaki kapsamlı bağlantıyı ana
hatlarıyla ortaya koyacaktır. Bu devrimsel değişimin ışığında, muhasebe fonksiyonunun ve Stratejik Muhasebe Yönetiminin
(SAM) geleceğine genel bir bakış incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: RPA, Endüstri 4.0, Otomasyon, Muhasebe, Maliyet Muhasebesi.
Jel Sınıflandırması: M41, M15.

RPA Teknolojilerinin Muhasebe Sistemleri Üzerindeki Etkisi

ÖZET
Robotik Süreç Otomasyonu (RPA), iş süreçlerinin otomatikleşmesine imkan sağlayan ve geleneksel
endüstriyelleşmenin birikmiş deneyimini en ileri teknolojiyle birleştiren Endüstri 4.0 dönüşümünde belirgin etkisi olan bir
teknolojidir (Schmidt vd., 2015). Şirketler, tanımlayan, tarif eden ve en önemlisi işlemleri belirleyen, veriyi değiştiren,
görevleri/işlemleri tetikleyen ve diğer uygulamalarla, robotlarla iletişime geçebilen yapay zeka kapasitelerini kullanarak
öğrenebilen robotik uygulamalar geliştirebilmektedir.
Bu çalışmanın amacı, RPA'nın Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP) ve Malzeme İhtiyaç Planlaması (MRP)'de
değişen maliyet muhasebesi ve finansal raporlama kavramları kapsamında uygulama ve gelişme alanlarını analiz etmektir.
Bu çalışma aynı zamanda RPA teknolojilerinin geleneksel muhasebe ve maliyet muhasebesi süreçlerine etkisini incelemekte
ve muhasebe sistemleri, Endüstri 4.0 ve RPA teknolojileri arasındaki derin bağlantının ana hatlarını çizmektedir. Bu devrim
niteliğindeki değişimin ışığında, geleceğin muhasebe fonksiyonu ve Stratejik Muhasebe Yönetimi (SAM) incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler: Robotik Süreç Otomasyonu, Endüstri 4.0, Otomasyon, Muhasebe, Maliyet
Muhasebesi
JEL Sınıflandırması: M41, M15.

Makale Gönderim Tarihi: 13.08.2018 Makale Kabul Tarihi: 19.11.2018

∗ Bu çalışma, 23. Eurasia Business and Economics Society (EBES) tarafından 18-20 Ekim 2017 tarihlerinde
Madrid'de düzenlenen uluslararası konferansta sunulmuş olup, ilgili tebliğin gözden geçirilmiş, ve genişletilmiş,
halidir.
∗∗ Doç. Dr., Yeditepe Üniversitesi, İşletme Bölümü, can.kaya@yeditepe.edu.tr, ORCID ID: 0000- 0002-

2177-4932.
∗∗∗ CRMA,CRISC,CGEIT,CFE,CISA, Doktora, Yeditepe Üniversitesi, İşletme, meteturkyilmaz@gmail.com,

ORCID ID: 0000-0001-8605-8462.

∗∗∗∗ Doktora, Yeditepe Üniversitesi, İşletme, burcubirol@yahoo.com, ORCID ID: 0000-0002-6113- 1544.

235
Muhasebe ve Finansman Dergisi- Nisan/2019 (82): 235-250

1. GİRİŞ

Son yıllarda iş dünyası küreselleşme, küresel kriz, iklim değişikliği, küresel siyasi
istikrarsızlıklar, yoğun pazar talepleri, vahşi rekabet, dış kaynak kullanımı, siber tehditler ve
yıkıcı teknolojiler gibi yeni gelişmeler ve zorluklarla karşı karşıya kalmıştır. (Elkington vd.,
2017: 1, 2, 5, 13, 16). Bu VUCA (Volatility, Uncertainty, Complexity and Ambiguity)
dünyasında ve karmaşıklıklara doğru giderek artan kaymayla birlikte işletmeler bu teknolojik,
ekonomik ve sosyal gelişmeleri yönetmekte zorluklar yaşamaktadır (Mack vd., 2016: 3-10).

Dijitalleşme ve mobil teknolojilerle başlayan teknolojik değişimleri büyük veri, veri

analitiği, mobil teknolojiler ve akıllı cihazlar, bulut teknolojileri, sosyal medya, IoT
(Nesnelerin İnterneti), IIoT (Endüstriyel Nesnelerin İnterneti), otomasyon ve robotik ve
Endüstri 4.0 gibi diğer yıkıcı teknolojiler takip etmiştir. "Endüstri 4.0" terimi, Alman
hükümetinin yüksek teknoloji stratejisinde yer alan ve üretimin bilgisayarlaştırılmasını teşvik
eden bir projeden kaynaklanmaktadır ve bu terim 2011 yılında Hannover Fuarı'nda yeniden
canlandırılmıştır. Ekim 2012'de Endüstri 4.0 Çalışma Grubu, Alman Federal Hükümetine bir
dizi Endüstri 4.0 uygulama tavsiyesi sunmuştur (Kagermann vd., 2013: 15-26). Bu,
sensörlerin, makinelerin, iş parçalarının ve BT sistemlerinin tek bir işletmenin ötesinde değer
zinciri boyunca birbirine bağlanacağı ve şirketler arası, evrensel veri entegrasyon ağları
geliştikçe yerel departmanların ve işlevlerin daha entegre olacağı devrim niteliğinde bir
dönüşümdür (Rüßmann vd., 2015: 4-6). Endüstri 4.0 modelinin bir alt teknolojisi olarak temel
teknolojilerden biri de RPA'dır.

"Robotik süreç otomasyonu, bir şirketteki çalışanların bir işlemi işlemek, verileri
manipüle etmek, yanıtları tetiklemek ve diğer dijital sistemlerle iletişim kurmak için mevcut
uygulamaları yakalamak ve yorumlamak üzere bilgisayar yazılımını veya bir "robotu"
yapılandırmasına olanak tanıyan teknolojinin uygulanmasıdır" (IRPA&AI, 2017a).
Endüstriyel robotlar ile RPA robotlarını karşılaştırdığımızda, endüstriyel robotlar üretim
oranlarını artırarak, kaliteyi iyileştirerek ve üretim maliyetlerini düşürerek üretim verimliliğini
artırırken, "RPA "robotları" iş süreçleri, BT destek süreçleri, iş akışı süreçleri, uzaktan altyapı
ve arka ofis işleri hakkında düşünme ve yönetme şeklimizde devrim yaratmaktadır. RPA,
doğruluk ve döngü süresinde dramatik iyileşmeler ve işlem işlemede verimlilik artışı
sağlarken, insanları sıkıcı, tekrarlayan görevlerden uzaklaştırarak işin doğasını yükseltiyor."
(IRPA, 2017a)

Endüstri 4.0 ile üretimde otomasyon iş süreçlerini tamamen değiştirecektir.

Çoğunlukla işgücü ve buna bağlı maliyet yapısı değişecek ve tüm iş sistemleri muhasebe,
satış, lojistik ve yönetim raporlama süreçlerinin ve iş döngülerinin otomasyonundan
etkilenecektir. Bu yıkıcı değişimde muhasebe işlevsel olarak stratejik yönetim muhasebesine
geçmelidir.

Tamamen farklı bir konu ve disiplin olan insan robotiği veya insansılar ve endüstriyel
robotikler bu çalışmanın kapsamına dahil değildir. Tanım olarak robotik, bu çalışmada robotik
yazılım ve uygulamalar için kullanılmıştır.

236
Muhasebe ve Finansman Dergisi- (82): 235-250
Nisan/2019
2. RPA'NIN ARKASINDAKİ TEKNOLOJİ

Robotik Süreç Otomasyonu, otonom sistemler, makine öğrenimi, yapay zeka ve

robotik gibi ilgili teknolojilerin bir kombinasyonudur. Gelişmekte olan bu teknolojiler RPA
çözümlerinin yapısını şekillendirmiş ve RPA için bir çerçeve haline gelmiştir. Günümüz
işgücünün halihazırda üstlendiği faaliyetleri açıkça kopyalayarak, mevcut temel uygulamaları
kullanarak, web sitelerine erişerek ve görevleri tamamlamak için elektronik tabloları, belgeleri
ve e-postaları manipüle ederek çalışır (Lamberton, vd., 2017: 10-13). RPA terimi, ofislerde
dolaşarak insan görevlerini yerine getiren fiziksel robotları çağrıştırsa da, bu terim aslında
daha önce insanlar tarafından gerçekleştirilen hizmet görevlerinin otomasyonu anlamına
gelmektedir. İş süreçleri için RPA terimi en yaygın olarak, verilerin e-posta ve elektronik
tablolar gibi çoklu girdi kaynaklarından ERP ve Müşteri İlişkileri Yönetimi (CRM) sistemleri
gibi kayıt sistemlerine aktarılması gibi daha önce insanlar tarafından yapılan işleri yapmak
üzere yazılımın yapılandırılmasını ifade eder (Lacity, vd., 2015: 3-4). fayda sağlamanın yanı
sıra (KPMG, 2017).

Alman Federal Eğitim ve Araştırma Bakanlığı ve Alman Endüstri 4.0 Çalışma Grubu,
Endüstri 4.0 girişiminin yol haritası, stratejisi ve gelişimi hakkında ayrıntılı bilgi vermektedir
(Kagermann vd., 2013: 15-26). RPA teknolojisini ve iş süreçleri (özellikle muhasebe)
üzerindeki etkilerini anlamak için, katma değeri olmayan unsurları ortadan kaldırarak iş
süreçlerini verimli bir şekilde optimize etmeye çalışan Endüstri 4.0 girişimini tam olarak
anlamak hayati önem taşımaktadır. RPA ile Endüstri 4.0 ve diğer ilgili teknolojilerin
benimsenmesi arasındaki ilişki daha sonraki araştırmalarımız kapsamında incelenecektir.

2.1. Otonomi

Otonom bilişim terimi ilk kez 2001 yılında IBM'in bir manifestosunda kullanılmış ve
bu manifestoda BT endüstrisinin ilerlemesinin önündeki temel engelin yazılım karmaşıklığı
olduğu belirtilmiştir. Günümüzde bireysel uygulamalar ve ortamlar bile milyonlarca satır koda
sahiptir ve bu uygulamalar ve ortamlar internete bağlanıp birbirleriyle iletişim kurmaya
başladıklarında bu karmaşıklık daha da artmaktadır. Manifesto, bu karmaşıklığın internet
çağında birbirine bağlanabilirlik ve entegrasyon ile giderek arttığına ve bu karmaşıklığı
yönetmenin insan kapasitesinin ötesinde olduğuna dikkat çekmektedir. Manifesto, bu
karmaşıklığı yönetmek için bir çare olarak otonom bilişimi, yani kendi kendini yönetebilen
bilişim sistemlerini tanımlamaktadır (Kephart ve Chess, 2003: 41-45).

IBM ayrıca sistem bileşenlerinin temel kendi kendini yönetme özelliklerini de

tanımlamıştır: kendi kendini yapılandırma, kendi kendini iyileştirme ve kendi kendini
optimize etme. Kendi kendini yapılandırma, sistemlerin ortamdaki değişikliklere uyum
sağlaması; kendi kendini iyileştirme, kesintilere, arızalara, hatalara veya anormalliklere karşı
kendi kendini kurtarması ve kendi kendini optimize etme, kaynakların izlenmesi ve bu
kaynakların optimum ve / veya istenen seviyelerde otomatik olarak ayarlanmasıdır. (IBM,
2015)

Otonom bir sistem sekiz özellik ile tanımlanır (Murch, 2004):

▪ Hangi kaynaklara erişimi olduğunu, yeteneklerinin ve sınırlamalarının neler

olduğunu ve diğer sistemlere nasıl ve neden bağlı olduğunu bilir.

237
Muhasebe ve Finansman Dergisi- Nisan/2019 (82): 235-250

▪ Değişen bilgi işlem ortamına bağlı olarak kendini yapılandırabilir ve yeniden

yapılandırabilir.

238
Muhasebe ve Finansman Dergisi- (82): 235-250
Nisan/2019
▪ En verimli bilgi işlem sürecini sağlamak için performansını optimize edebilir.

▪ Karşılaşılan sorunları ya kendini onararak ya da işlevleri sorundan uzağa

yönlendirerek çözebilir.

▪ Genel sistem güvenliğini ve bütünlüğünü korumak için çeşitli saldırı türlerini

tespit edebilir, tanımlayabilir ve bunlara karşı kendini koruyabilir.

▪ Değiştikçe çevresine uyum sağlayabilir, komşu sistemlerle etkileşime girebilir

ve iletişim protokolleri kurabilir.

▪ Açık standartlara d a y a n ı r ve tam performans elde etmek için tescilli

ortamlara erişim gerektirir.

▪ Kaynaklarına olan talebi kullanıcılara şeffaf bir şekilde öngörebilir.

2.2. Makine Öğrenimi

Öğrenme; veri elde etme, verileri analiz etme, ilişkiler kurma ve bilgi oluşturma,
uygulama ve uygulama sonrası analizleri kullanarak motor ve bilişsel becerileri geliştirme ve
nihayetinde gözlem ve deneyler yoluyla uygulanabilir bilgiyi oluşturma ve uygulama sonrası
gözlem, takip ve veri toplama gibi farklı ancak birbiriyle ilişkili boyutlardan oluşan çok
karmaşık ve çok boyutlu bir süreçtir. Makine öğrenmesi, öğrenme sürecinin bilgisayarlar
kullanılarak makineye dönüştürülmesidir. Başka bir deyişle, yazılım sistemlerinin insan
tarafından işletilmesinin makine tabanlı gözlemlenmesi yoluyla oluşturulan algılama,
korelasyon ve örüntü tanıma ile birlikte, başarılı çalışmanın makine tabanlı olarak
belirlenmesi için devam eden kendi kendini bilgilendiren regresyon algoritmaları, yararlı
tahmin kabiliyetine yol açar.

Bilgisayar çağının başlangıcından bu yana, araştırmacılar bu tür yetenekleri

bilgisayarlara yerleştirmek için çabalıyorlar. Bu sorunu çözmek, yapay zekanın en zorlu ve
büyüleyici uzun vadeli hedeflerinden biri olmuştur ve olmaya da devam etmektedir. Öğrenme
süreçlerinin çoklu tezahürleriyle incelenmesi ve bilgisayarda modellenmesi, makine
öğreniminin konusunu oluşturmaktadır.

2.3. Bilişsel Bilişim

Bilişsel bilişim, insan zekasını makine zekası ile bütünleştiren ve işbirliği yapan bir
teknolojidir. Akıllı, bilişsel sistemler farklı veri türleri ile çalışmaktadır. Haun (2014: 28-37)
bilişsel bilişimi, RPA ve YZ'nin temel yapısını oluşturan anahtar teori olarak tanımlamakta ve
bilişsel sistemlerin evrimini ve geleceğini tartışmaktadır. Bilişsel sistemler, diğer BT
sistemleri gibi metin, resim ve video gibi yapılandırılmış ve yapılandırılmamış verilerle
çalışmak üzere tasarlanmıştır. Ancak bilişsel sistemleri diğer BT sistemleri ile
karşılaştırdığımızda en önemli fark öğrenmeleri, modellemeleri ve hipotezler üretmeleridir
(Hurwitz vd., 2015: 1-37).

Bilişsel sistemler şu amaçlarla tasarlanmıştır:

▪ Çevreyi algılar, gözlemler, algılar ve veri\bilgi toplar.

239
Muhasebe ve Finansman Dergisi- (82): 235-250
Nisan/2019
▪ Anlamak ve öğrenmek (analiz edin ve anlamak ve
veri\bilgi toplanmıştır).
▪ Harekete geçme (bağımsız bir şekilde analize dayalı olarak bilinçli kararlar
alma ve rehberlik sağlama)
▪ İnsan beyniyle karşılaştırılabilir şekillerde adapte olur (yetenekleri deneyimle
öğrenmeye dayalı olarak uyarlar) (Haun, 2014: 28-37).

Burgess (2017) ve Russell ve Norvig (2016: 1-31), YZ sistemlerinin gelişimini

derinlemesine analiz etmekte ve tanımlamaktadır.

2.4. Yapay Zeka

Yapay zeka, bilişsel otomasyon, makine öğrenimi, muhakeme, hipotez oluşturma ve

analiz, doğal dil işleme ve kasıtlı algoritma mutasyonunun birleşimidir ve insan kapasitesinde
veya üzerinde içgörü ve analitik üretir. Yapay zeka, robotik otomasyonun olgunluk yol
haritasındaki bir sonraki aşama olacaktır.

Burgess (2017) yapay zekanın önemini tartışmakta ve şunları belirtmektedir: "Yapay

Zeka, en geniş anlamıyla, iş yapma biçimimiz üzerinde temel bir etkiye sahip olacaktır. Buna
hiç şüphe yok. Karar alma şeklimizi değiştirecek, tamamen yeni iş modellerinin yaratılmasını
sağlayacak ve daha önce mümkün olduğunu hiç düşünmediğimiz şeyleri yapmamıza olanak
tanıyacaktır. Ancak aynı zamanda şu anda birçok bilgi çalışanı tarafından yapılan işin yerini
alacak ve yapay zekayı erken ve etkili bir şekilde benimseyenleri orantısız bir şekilde
ödüllendirecektir. Bu hem büyük bir fırsat hem de şaşırtıcı bir algoritma ve jargon demetine
sarılmış uğursuz bir tehdittir."

Alan Turing tarafından 1950 yılında bulunan Turing Testi, zekanın ve insanca
davranmanın operasyonel bir tanımını yapmaktadır (Turing, 1950: 433-460). Eğer bir insan
sorgulayıcı, bazı yazılı sorular sorduktan sonra, yazılı yanıtların bir insandan mı yoksa bir
bilgisayardan mı geldiğini anlayamazsa, bir bilgisayar testi geçer. Bir bilgisayarın Turing
Testini geçebilmesi için aşağıdaki becerilere sahip olması gerekir:

▪ İletişim kurmasını ve özellikle başkalarıyla iletişim kurmasını sağlamak için

doğal dil işleme,

▪ Duyduklarını, işittiklerini, gözlemlediklerini, bildiklerini ve algıladıklarını

depolamak için bilgi temsili
öğrenir,

▪ Soruları yanıtlamak için depolanan bilgileri kullanmak üzere otomatik akıl

yürütme ve
yeni sonuçlar çıkarmak;

▪ Koşullara ve değişikliklere uyum sağlamak ve kalıpları tespit edip bunlardan

sonuçlar çıkarmak için makine öğrenimi.

▪ Nesneleri algılamak için bilgisayar görüşü.

▪ Nesneleri manipüle etmek ve hareket etmek için robotik (Russell ve Norvig,

2016: 1-
239
Muhasebe ve Finansman Dergisi- Nisan/2019 (82): 235-250

31).

240
Muhasebe ve Finansman Dergisi- (82): 235-250
Nisan/2019
Murch (2004) otonom bilişimin temellerini tartışmaktadır. Otonom Hesaplama,
otomatikleştirilmiş yazılım için bir çerçevedir ve bu çerçeveyi anlamak, RPA ve yapay
zekanın temellerini anlamak için çok önemlidir.

Gelecekte, robotik sistemlerdeki bir sonraki aşama, yapay zeka ve bilişsel hesaplama
ile tam olarak bir insan gibi davranmak olacaktır. Literatürde, yakın gelecekte öğrenme ve
karar verme de dahil olmak üzere insan tarafından yürütülen tüm süreçlerin yerini robotik
sistemlerin alacağına dair kanıtlar bulunmaktadır (Russell vd., 2016).

3. BU YENİ GELİŞEN TEKNOLOJİLERİN FAYDALARI

Süreç otomasyonu, bir işletmenin bilgi çalışanlarını desteklemek amacıyla rutin,

manuel olarak yürütülen ve standartlaştırılmış görevleri otomatikleştirmek için robotik ve
bilişsel teknolojileri uygular. Robotik yazılım, insan çalışanlarını bu rutin görevlerden
kurtararak insan bağımlılığını ortadan kaldırır ve böylece temel iş hedeflerine ve
operasyonlara odaklanma şansı verir. Otomasyon, işyerine ve etkili ve stratejik insan
kaynakları yönetimine birçok cazip fayda sunmaktadır.

3.1. Maliyet Azaltma

Robotik süreç otomasyonu %25-50 maliyet tasarrufu yaratabilir; 7x24x365 yürütme

sağlar ve hatasız çalışabilir ve insan çalışması ve kapasitesi ile karşılaştırıldığında nispeten
maliyetlidir. Bir yazılım robotu, tam zamanlı bir offshore çalışanın (FTE) fiyatının üçte birine
ve bir onshore FTE'nin fiyatının beşte birine mal olabilir (Petersen ve Rohith, 2017: 74-81).

Otomasyondan önce, sigorta yardımlarının işlenmesi için başvuruda bulunan bir İş

Süreci Dış Kaynak Kullanımı (BPO) hizmet sağlayıcısı, süreci ortalama 12 dakikada
tamamlayabilen tam zamanlı bir insan çalışan istihdam ediyordu. Otomasyon yazılımı süreci
üçte bir sürede tamamlayarak işlem hacmini TZE maliyetinin onda biri karşılığında üç katına
çıkardı. Bu tek süreci otomatikleştiren sağlayıcı, altı ay içinde bu yatırımdan olumlu bir geri
dönüş elde etti (Petersen ve Rohith, 2017: 74-81).

3.2. Daha Yüksek Verimlilik

RPA/AI, üretimi ve doğruluğu artırarak, döngü sürelerini azaltarak ve sürekli eğitim

ihtiyacını azaltarak gelişmiş bir hizmet sunum modeli sunar. İnsanların aksine, robotlar
sürekli olarak günde 24 saat ve haftada yedi gün çalışabilir. Tipik olarak, bir robot iki ila beş
FTE'nin yaptığı işi yapabilir.

Mevcut yatırımlarla birlikte çalışmak üzere tasarlanmış bir BT altyapı otomasyon aracı
paketini kullanan bir işletme, ortalama çözüm süresini yüzde 60 oranında kısaltarak ve BT
sorunlarının yarısından fazlasını manuel müdahale olmadan ele alarak genel operasyonel
verimliliğini artırmıştır (IRPA, 2017b).

3.3. Gelişmiş Analitik

Süreç otomasyonu verilerin toplanmasını ve düzenlenmesini kolaylaştırır, böylece bir

şirket gelecekteki sonuçları tahmin edebilir ve süreçlerini optimize edebilir. Gelişmiş analitik
teknikler bir

241
Muhasebe ve Finansman Dergisi- (82): 235-250
Nisan/2019
geri bildirim döngüsü. Analiz, iyileştirme alanlarını belirler ve iyileştirilen süreçler de
operasyonların daha da iyileştirilmesine ve daha yüksek verimlilik seviyelerine olanak tanıyan
daha spesifik veriler üretir. Gelişmiş analitik, mevzuata uygunluk, uygun maliyetli büyüme ve
optimize edilmiş operasyonlar elde etmek için temel bir unsurdur.

3.4. Performans ve Kalite İyileştirme

İnsan işinin doğası hata içerir. Manuel sistemlerde arıza, hata ve dolandırıcılık riski
otomatik sistemlere göre her zaman daha yüksektir. Robotlar güvenilir, tutarlı ve yorulmazdır.
Aynı görevi her seferinde aynı şekilde hata veya sahtekarlık olmadan gerçekleştirebilirler.
RPA/AI, kurumsal kapasiteyi artıran yetenekleri optimize eder (Petersen ve Rohith, 2017: 74-
81). Bir şirket, bir dizi BT sürecini desteklemek için otomasyon yazılımı kullandıktan sonra,
ekstra işe alım veya eğitim olmadan kurumsal üretkenliği ve kapasiteyi artırmayı başardı.
Yaklaşık 15 ay içinde yüzde 141'lik bir yatırım geri dönüşü elde ettiler ve daha fazla iş akışını
otomatikleştirmeye devam ettikçe daha büyük geri dönüşler bekleyebilecekleri sonucuna
vardılar.

4. RPA'NIN YARARLARI VE RİSKLERİ

RPA çözümlerinin faydaları maliyet azaltmanın ötesine geçer ve şunları içerir:

▪ Azaltılmış döngü süreleri, iyileştirilmiş iş hacmi ve verimlilik

▪ Farklı formatlarda bir veya birden fazla kaynaktan gelen veriler üzerinde hareket
edebilir

▪ Verileri belirlenmiş kurallara göre yönetir, işler veya yorumlar

▪ Sonucu başka bir dijital sisteme iletebilir, bu sistemlerde başka bir görevi
tetikleyebilir veya bir uyarı oluşturabilir

▪ Esneklik, ölçeklenebilirlik, uygulama ve geliştirme kolaylığı.

▪ Geliştirilmiş doğruluk

▪ Daha iyi TZE ve çalışan morali - daha fazla değer katmalarını sağlar

▪ Yenilik yapmak ve müşteri memnuniyetine odaklanmak için zaman tanır

▪ Detaylı veri yakalama (Deloitte UK, 2017; Deloitte US, 2017)

5. UYGULAMA ALANLARI

RPA teknolojisi özellikle çok çeşitli sektörlere uygulanabilir.

5.1. Süreç Otomasyonu

RPA uygulamaları, mevcut BT mimarisinden ödün vermeden ve karmaşıklığını

artırmadan kolayca uygulanabilir. Hayati iş süreçlerini kolayca otomatikleştirebilirler
241
Muhasebe ve Finansman Dergisi- Nisan/2019 (82): 235-250

Üretim, finans ve muhasebe, satış, satın alma, tedarik zinciri yönetimi, müşteri hizmetleri ve
insan kaynakları gibi farklı departmanlardaki süreçler. Süreç otomasyonu finans, tedarik,
tedarik zinciri yönetimi, muhasebe ve müşteri hizmetlerinde arka ofis görevlerini
basitleştirebilir ve hızlandırabilir (Powel, 2017: 3-7).

RPA uygulamaları, bunlarla sınırlı olmamak üzere, manuel ve rutin işlevleri yerine
getirebilir:

▪ E-posta ve eklerini açma, okuma ve gönderme.

▪ Otomatik İnternet uygulaması işleme: Web\kurumsal uygulamalarda oturum

açma veya herhangi bir web\kurumsaldaki verileri okuma\girme\silme veya değiştirme.

▪ Veri temizliğini otomatikleştirme: Dosya ve klasörleri taşıma, değiştirme veya

silme.

▪ Sistem API'lerine otomatik olarak bağlanma ve veri yükleme veya indirme

▪ Otomatik olarak çalışan partiler.

▪ "Eğer/o zaman" kararlarını ve kurallarını otomatik olarak takip eder.

▪ Verilerin otomatik olarak çıkarılması ve raporlara veya gösterge tablolarına

yeniden biçimlendirilmesi.

▪ Belgelerden yapılandırılmış verileri otomatik olarak ayıklama, herhangi bir veriyi

biçimlendirme.

▪ Sosyal medya verilerini otomatik olarak toplama ve analiz etme.

▪ Birden fazla veri kaynağından otomatik olarak veri toplama ve işleme, farklı
veri türleriyle çalışma, yapılandırılmış ve yapılandırılmamış verilerden.

▪ Otomatik o l a r a k hesaplamalar yapmak ve bu hesaplamaların sonuçlarına

bağlı olarak görevleri veya işleri yürütmek.

▪ Formları otomatik olarak doldurma.

▪ Veritabanlarına otomatik olarak bağlanma, okuma ve yazma.

▪ Raporları otomatik olarak oluşturma\gönderme\paylaşma.

▪ Otomatik olarak erken uyarılar oluşturma.

▪ Otomatik düzeltmeler yapmak, limit veya eşiğin üzerindeki işlemleri

engellemek veya durdurmak.

▪ Otomatikleştirme hileli hesap kapatma süreci̇ ve

sahtekarlik ters ibraz işlemleri.

▪ Muhasebede otomatik rezervasyonların yapılması.

242
Muhasebe
▪ ve Finansman
Hesaplarda izleme ve otomatik düzeltme yapmak. (82): 235-250
Dergisi-
otomatik
Nisan/2019

243
Muhasebe ve Finansman Dergisi- Nisan/2019 (82): 235-250

▪ Daimi emir detaylarının yürütülmesi, değiştirilmesi veya düzeltilmesi

▪ Otomatik ödeme bilgilerini yürütme, değiştirme veya düzeltme

▪ Adres bilgilerinin yürütülmesi, değiştirilmesi veya düzeltilmesi

▪ İşlem tekrarlarının denetlenmesi, engellenmesi veya düzeltilmesi

▪ Şube risk izleme sürecinin otomatikleştirilmesi

▪ Bireysel kredi başvuru açılışının otomatikleştirilmesi

▪ Ödeme koruma sigortası talep işlemleri

▪ Ödeme koşullarının yönetiminin otomasyonu

▪ Sigorta ürünlerinin satışı için otomatik destek

▪ Otomatik pazarlama kampanyaları

▪ Müşteri şikayetleri otomasyonu

▪ Uyumluluk raporlama otomasyonu

▪ Sigorta ürün yönetimi otomasyonu

▪ Otomatik risk analizi ve bu risk analizine bağlı otomatik yürütme

▪ Otomatik otomatik ödeme iptalleri

▪ Otomatik kişisel hesap kapatmaları

▪ Otomatik ödeme işlemleri

▪ Otomatik işletme hesabı denetim talepleri

▪ Otomatik işletme hesabı açılışı

▪ İşlem onaylarını otomatik olarak aşma

▪ Çek onaylarını otomatik olarak aşma

▪ Müşteri mektuplarının otomatik olarak aşılması (Deloitte, 2017; IRPA, 2015)

5.2. BT Hizmet Masası Operasyonları

RPA BT'deki cihazların yönetimini, izlenmesini ve raporlanmasını iyileştirebilir

altyapıları, operasyonel mükemmelliğe ulaşır ve daha hızlı süreç verimi için sorunları tutarlı bir
şekilde araştırabilir ve çözebilir. "Ölçeklenebilirliği insan kaynaklarından ayırmak

244
Muhasebe ve Finansman Dergisi- (82): 235-250
Nisan/2019
Bir şirket, kısa vadeli talebi ekstra işe alım veya eğitim olmadan karşılayabilir." (IRPA, 2017b).

Ayrıca RPA, rutin destek çabalarına olan ihtiyacı azaltacaktır. RPA ile işgücü
maliyetleri azalacak ve BT personelinin verimliliği artacaktır.

6. RPA TEKNOLOJİLERİ VE MUHASEBE İŞLEVİ

Finans ve muhasebe fonksiyonları kurumların yaşayan organlarıdır ve gelişmelere,

yeni teknolojilere ayak uydurma konusunda her zaman baskı altındadırlar. RPA teknolojileri
muhasebe ve finansı mutlaka etkileyecektir.

Otomatikleştirilmiş bir muhasebe işyeri, bir muhasebecinin rolünü önemli ölçüde

değiştirecektir. Birçok zaman alıcı, manuel işlem işi teknoloji ve robotlarla yer değiştirecek,
böylece muhasebeciler strateji ve analizlere odaklanma şansı bulabileceklerdir. Axson'a
(2015) göre, işlemsel görevler robotik kullanan entegre iş hizmetleri çözümlerine geçecek ve
2020 yılına kadar işlem muhasebesi işlerinin %40'ına kadarını otomatikleştirecek veya
ortadan kaldıracaktır. Sonuç olarak, personel karar destek, tahmine dayalı analitik ve
performans yönetimine daha fazla zaman ayırabilecektir.

Bu teknoloji sadece muhasebecilerin zaman verimliliğini artırmakla kalmaz, aynı

zamanda finansal verilere gerçek zamanlı erişim sağlar, böylece raporlama ve analiz
eşzamanlı ve sürekli olarak yapılabilir. RPA muhasebecilerin yerini almıyor; işlerini ilerici ve
olumlu bir şekilde geliştiriyor ve kurumlarına sağlayabilecekleri en büyük değere
odaklanmalarını sağlıyor (Spanicciati, 2016).

RPA kapsamında maliyet yönetimi uygulamalarını köklü değişiklikler beklemektedir.

Direkt işçilik kademeli olarak azalmaya başlayacağından, ürün maliyetinin oluşumu
geleneksel ana maliyet tanımından çıkarılacaktır. Endüstri 4.0'ın ilerlemesiyle birlikte, varsa
kalan mavi yakalı işgücünün teknik becerilerini geliştirmesi gerekecek. Çapraz işlevsellik bu
yeni iş pratiği anlayışına hakim olacaktır. Değişken nitelikli doğrudan işçilik maliyet
hesaplama denkleminden çıkarken, maddi olmayan varlık boyutu artacak ve sabit nitelikli bir
gider olarak amortisman ürün maliyetinin önemli bir parçası olacaktır. Ayrıca, bu sistem
sürekli iyileştirme gerektirecektir (Reinnarth vd., 2018: 147-154, 155-162).

Stratejik tahmin açısından bakıldığında, firmaların hem RPA sistemlerini

geliştirmek/modifiye etmek için yapılacak iyileştirmeler için hem de işletme giderlerinin yetki
alanına giren bakım ve destek için önemli miktarda fon ayırmaları gerekecektir. Bununla
birlikte, firmalar stratejilerini bu yeni düşünce tarzına u y a c a k ş e k i l d e değiştirmek için
önleyici tedbirler almazlarsa, geleneksel ve eski maliyet yönetimi sistemlerinin başarısız
olacağı açıktır. Bu gelişmeler yaşanırken, finansal muhasebe fonksiyonu da yeniden
yapılandırmadan payını alacaktır (Cline vd., 2016: 5-9).

RPA sistemi verileri otomatik olarak gireceğinden, alacak hesapları ve borç hesapları
gibi kritik roller kritik bir tehdit altında olacak, bazı muhasebe personeli evrak işlerini takip
etmek için hala istihdam edilecektir. RPA muhasebe akışının her adımında kullanılabileceği
için operasyonel muhasebede faturalama ve tahsilat robotlar tarafından takip edilebilecek ve
ilerleyebilecektir. Hesap mutabakatları robotlar kullanılarak verimli bir şekilde
gerçekleştirilebilecektir.

245
Muhasebe ve Finansman Dergisi- Nisan/2019 (82): 235-250

Otomasyon. Borç ve alacak hesapları, müşteri ve satıcılarla tek yönlü veya çift yönlü
işlemlerde robotlar tarafından mutabakat sağlanacaktır (Cigen, 2017).

Genel muhasebe tarafında, işlem ve fatura-PO (satın alma siparişi) eşleştirmesi RPA
tarafından işlenebilir. Yevmiye kayıtları için, yevmiye kayıtlarının oluşturulması, incelenmesi
ve onaylanmasını kontrol etmek için merkezi yevmiye kaydı yönetimi, elektronik sertifika ve
destekleyici belgelerle yapılır. Ayrıca, giriş veya mantık hatalarını yakalamak, doğruluğu
sağlamak ve büyük defter ve alt defter reddini ortadan kaldırmak için postalama öncesi
doğrulama otomasyonu gerçekleştirilir (Schatsky vd., 2016: 1-5).

Genel muhasebede tüm tahsisler ve düzeltmeler RPA tarafından yapılabilmektedir.

Banka, kredi kartları, kredi kayıtları vb. mutabakatları ve şirketler arası işlemlerden sonra
robotik programlar kapanış ve konsolidasyon faaliyetlerini gerçekleştirebilmektedir. Finans
fonksiyonunda ise hazine işlemleri de RPA aracılığıyla takip edilebiliyor. Kapanış sürecinden
sonra, RPA hem iç hem de dış amaçlar için gelişmiş finansal raporlama sağlayabilir. Özel
yapım ile erken uyarı sağlayan otomatik bir raporlama olacak ve rapor kullanıcılarına gerçek
zamanlı raporlama sunarak doğru izleme yapmalarına yardımcı olacaktır (McIntosh-Yee,
2018).

RPA, kontrol işlevinde planlama ve bütçeleme faaliyetlerini gerçekleştirebilir ve karar

sürecini daha etkili hale getiren kısa bir süre içinde çok sayıda senaryo sağlayabilir. RPA'nın
gelişmiş tahmin fonksiyonu sayesinde uzun vadeli planların yanı sıra kısa vadeli planlar da
uygun bir şekilde oluşturulabilmektedir (EY, 2017: 4-6).

Kontrol ve denetim işlevinde, RPA'nın iki özel yönü vardır. İlk olarak, denetçiler
düzenli iç kontrol faaliyetlerinde robotikten faydalanacaktır. Örneğin, gerekli kontroller
atlanırsa veya herhangi bir işlem programlanmış kurallara veya modele uymazsa, robot işlemi
işaretler ve denetçiyi daha derinlemesine inceleme ve araştırma yapması için uyarır. Bu,
denetim ekiplerinin zamandan tasarruf etmelerine, proaktif davranmalarına ve muhasebe ve
finans işlevinde görüldüğü gibi işlerinin daha analitik yönüne odaklanmalarına yardımcı
olacaktır. RPA aynı zamanda risk yönetimine de hizmet edecek ve insan hatalarının yanı sıra
dolandırıcılık riskini de azaltması beklenmektedir (Vasarhelyi vd., 2018).

Ayrıca, denetçilerin robot teknolojilerini de denetlemesi gerekecektir. Her tür

otomasyonda belirli derecelerde risk vardır. RPA'nın kendi öğrenilmiş algoritması vardır ve
hatalı bir algoritma, aynı hatalı algoritmayı kullanan yüzlerce bot üzerinde muazzam bir
etkiye sahip olabilir. Bu nedenle, insan kontrolü olmadan, bazı dramatik ve yıkıcı sonuçlar
ortaya çıkabilir. Bir denetçi RPA'yı denetlemelidir

Son dönemde yapılan çalışmalar, RPA'nın mutabakatlar, otomatik kayıt veya manuel
işlemlerin otomasyonu gibi muhasebe işlemlerinde ve konsolidasyon ve raporlama gibi
finansal operasyonlarda kullanılmasının büyük ölçüde değişeceği ölçüde RPA çözümlerinin
faydalarına ışık tutmaktadır (Powel, 2017: 3-7).

7. SONUÇ VE İLERİ ARAŞTIRMALAR

RPA teknolojisi Endüstri 4.0 bağlamında kapsamlı bir şekilde incelenmiş ve muhasebe
gibi iş süreçleri ve operasyonlar üzerindeki etkileri tartışılmıştır. Bu

246
Muhasebe ve Finansman Dergisi- (82): 235-250
Nisan/2019
RPA ve ilgili diğer teknolojilerin insan emeğine bağımlılığı azaltacağı, maliyetleri düşüreceği
ve iş operasyonlarında verimliliği artıracağı açıktır. RPA özellikle muhasebede hatasız ve
doğru işlemleri geliştirecek ve işlemlerin izlenmesi ve denetlenmesinde verimliliği ve
etkinliği artıracaktır.

Yapay zeka kullanarak otomasyon, iş dünyasında bir sonraki oyun değiştirici olacak
ve RPA, robotik otomasyonun ve robotiğin evriminin yol haritasındaki giriş noktası olacak ve
önümüzdeki yıllarda iş süreçlerinde - yaygın ve artan bir şekilde - kullanılacaktır. Hatta bazı
işletmelerde insan işgücünün ve işlerin robotlarla veya robotik sistemlerle değiştirilmesi de
son araştırma ve çalışmalarda tartışılmaktadır.

RPA ve otomasyon, muhasebedeki süreçleri, işlemleri ve gezintileri yıkıcı bir şekilde

değiştirecektir. Özellikle verimsiz muhasebe işlemleri RPA tarafından ele alınacak ve
muhasebe profesyonelleri Stratejik Muhasebe Yönetimi bağlamında daha stratejik işlemlere
odaklanacaktır. RPA ayrıca otomatikleştirilmiş iç kontrol\denetim ve otomatikleştirilmiş
kritik finansal raporlamayı da sağlayacaktır.

Şu anda, RPA'nın Türkiye pazarında benimsenmesi henüz geniş çaplı değildir. Bu

doğrultuda, önümüzdeki yıllarda Türk iş piyasasında RPA kullanımının artmasıyla birlikte,
Türk şirketlerinde RPA projelerinin uygulanması üzerine araştırma yapmayı ve kuruluşlardaki
başarılı vaka çalışmalarını analiz etmeyi planlıyoruz. Ayrıca, RPA ile yapay zeka, tesis
otomasyonu, IoT, mobil teknolojiler ve dijitalleşme gibi diğer Endüstri 4.0 projeleri
arasındaki korelasyon ve ilişkiyi de incelemeyi planlıyoruz.

REFERANSLAR

Axson, David (2015), "Dealt by Digital: Bildiğiniz Finans Sektörüne Elveda". [çevrimiçi]
Erişim adresi: http://ww2.cfo.com/analytics/2015/10/death-digital-good-bye-finance-
know/ (26.11.2017).

Burgess, Andrew (2017), The Executive Guide to Artificial Intelligence-Kuruluşunuzda

yapay zeka uygulamaları nasıl belirlenir ve uygulanır. Londra, Palgrave, Macmillan.

Cigen (2017), "The Role of Robotic Process Automation (RPA) in Accounts Payable Process
Management" [online] Available at: <https://www.cigen.com.au/cigenblog/role-
robotic-process-automation-accounts-payable-process-management>[Accessed 3
Ekim 2018].

Deloite UK (2017), "The robots are here - meet your digital workforce-Robotic Process
Automation". [çevrimiçi] Erişim adresi: <https://www2.deloitte.com/uk/en/pages/
innovation/articles/robots-are-here-digital-workforce.html> [Erişim tarihi: 22 Kasım
2017].

Deloitte US (2017), "Automate this - The business leader's guide to robotics and intelligent
automation - Service Delivery Transformation", [ online] Available at:
<https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/us/Documents/process-and-
operations/us-sdt-process-automation.pdf> (16.12.2017).

247
Muhasebe ve Finansman Dergisi- Nisan/2019 (82): 235-250

Elkington, Rob - Steege, Madeleine van der - Glick-Smith, Judith - Breen, Jenifer Moss,
(2017), Visionary Leadership in a Turbulent World: Thriving in the New VUCA
Context, Bingley, UK, Emerald Publishing Limited.

Ernst & Young (EY) Accountants LLP (2017), "Finans fonksiyonunda robotik süreç
otomasyonu . ve gelecek". [çevrimiçi] Mevcut
http://www.ey.com/Publication/vwLUAssets/EY
Robotic_process_automation_in_th e_Finance_function_of_the_future/$FILE/EY-
robotic-process-automation-in-the- finance-function-of-the-future-2016.pdf, s.4-6. (
26.11.2017)

Haun, Matthias (2014), Cognitive Computing-Steigerung des systemischen Intelligenzprofils,

Speyer, Deutschland, Springer Verlag.

Hurwitz, Judith - Kaufman, Marcia - Bowles, Adrian (2015), Cognitive Computing and Big
Data Analytics. Indianapolis, Indiana, John Wiley & Sons, Inc.

IBM (2005), "An architectural blueprint for autonomic computing". [çevrimiçi] Erişim adresi:
https://www03.ibm.com/autonomic/pdfs/AC%20Blueprint%20White%20Paper%20
V7.pdf, ( 26.11.2017).

Robotik Süreç Otomasyonu ve Yapay Zeka Enstitüsü, RPA Tanımı ve Faydaları. [çevrimiçi]
Erişim adresi: <https://irpaai.com/what-is-robotic-process- automation/,
https://irpaai.com/definition-and-benefits/> (16.12.201 ).

IRPA&AI (2017a), "Robotik Süreç Otomasyonu Nedir?" [çevrimiçi] Erişim adresi:

https://irpaai.com/what-is-robotic-process-automation/ ( 26.11.2017).

IRPA&AI (2017b), "Tanım ve Faydaları". [çevrimiçi] Mevcut at:

<https://irpaai.com/definition-and-benefits/> [Erişim tarihi 26 Kasım 2017].

IRPA (2015), "Introduction to Robotic Process Automation- A Primer". [çevrimiçi] Erişim

adresi: <https://irpaai.com//wp-content/uploads/2015/05/Robotic-Process-Automation-
Haziran2015.pdf> (26.11.2017).

Kagermann, Henning - Helbig, Johannes - Hellinger, Ariane - Wahlster, Wolfgang (2013),

"INDUSTRIE 4.0 Stratejik Girişiminin Uygulanması için Öneriler: Alman İmalat
Sanayinin Geleceğini Güvence Altına Almak". Industrie 4.0 Nihai Raporu
4.0 Çalışma Grubu. Forschungsunion. pp: 15-26.

Kephart, Jeffrey O. - Chess David M. (2003), "The Vision of Autonomic Computing". IEEE,
Bilgisayar Dergisi, Cilt: 36, Sayı: 1, Ocak (2003) ss: 41-45.

KPMG (2017). "Robotik Süreç Otomasyonunda Riski Yönetmek". [çevrimiçi] adresinden

erişilebilir:
<https://home.kpmg.com/xx/en/home/insights/2017/03/managing-risk-in-robotic-
process-automation.html> ( 26.11.2017).

Cline, Bill-Henry, Michael-Cliff, Justice (2016), "Rise of the Robots", Delaware, KPMG LLP.

248
Muhasebe ve Finansman Dergisi- (82): 235-250
Nisan/2019
Lacity, Mary - Willcocks, Leslie P. - Craig, Andrew (2015), "Robotic Process Automation At
Telefonica O2". The Outsourcing Unit Working Research Paper Series. pp: 3-4.

Lamberton, Chris - Brigo, Damiano - Hoy, David (2017), "Impact of Robotics, RPA and AI
on the insurance industry: challenges and opportunities". [çevrimiçi] adresinden
erişilebilir:
<https://fsinsights.ey.com/big-issues/Digital-and-connectivity/shaping-insurance-
robotics-rpa-and-ai> [Erişildi 22 Kasım 2017], Dergi . Financial
Perspectives, Cilt 4, No. 1, Mayıs 2017. pp: 10-13.

Mack, Oliver - Khare, Anshuman - Krämer, Andreas - Burgartz, Thomas (2016), Managing in
a VUCA World. İsviçre, Springer Uluslararası Yayıncılık.

McIntosh-Yee, Liang (2018), CentreViews, "Robotik Süreç Otomasyonu (RPA) Nasıl

Değişiyor? Muhasebe" [çevrimiçi] Mevcut
http://www.centreviews.com/2018/03/rpa-is-changing-
accounting/ , (03.10.2018).

Murch, Richard (2004), Otonom Hesaplama. Indiana, IBM Press.

Petersen, Brad L., - Rohith, George P. (2017), Robotik Süreç Otomasyonu ve Yapay Zeka Dış
Kaynak Kullanımını Nasıl Değiştirecek, Brüksel, Mayer Brown.

Powel, Mike (2017), Robotik Süreç Otomasyonu-Potansiyelin Ortaya Çıkarılması, Gillamore

Stephens Yayınları.

Reinnarth,Jörg,- Schuster,Claus- Möllendorf,Jan -Lutz, André (2018), "Chefsache

Digitalisierung 4.0", Almanya-Wiesbaden, Springer Gabler.

Russell, Stuart - Norvig, Peter (2016), Artificial Intelligence-A Modern Approach, Essex, UK,
Pearson Education Limited.

Rüßmann, Michael - Lorenz, Markus - Gerbert, Philipp - Waldner, Manuela - Justus, Jan -
Engel, Pascal - Harnisch, Michael (2015), Endüstri 4.0: İmalat sanayilerinde
üretkenliğin ve büyümenin geleceği. Boston Consulting Group.

Schatsky, David - Muraskin, Craig- Iyengar, Kaushik, (2016), "Robotik süreç otomasyonu,
Bilişsel işletmeye giden yol", Deloitte University Press

Schmidt, R.- Möhring, M.- Härting, R. C.- Reichstein, C.- Neumaier, P. - Jozinović, P.
(2015), "Industry 4.0-Potentials For Creating Smart Products: Ampirical Research
Results", International Conference on Business Information Systems, Springer,
Cham,pp. 16-27

Spanicciati, Mario (2016), "What Robotic Process Automation Really Means for
Accountants", [online] Available at: <https://www.blackline.com/blog/rpa/what-
robotic-process-automation-really-means-for-accountants/> (26.11.2017).

Turing, A.M. (1950), "Computing Machinery and Intelligence", Mind, New Series, Vol. 59,
No. 236 (Oct., 1950- Oxford University Press on behalf of the Mind Association).
249
Muhasebe ve Finansman Dergisi- Nisan/2019 (82): 235-250

Vasarhelyi, Miklos A.- Rozario, Andrea M., (2018), , "How Robotic Process Automation Is
Transforming Accounting and Auditing", The CPA Journal [online] Available at:
<https://www.cpajournal.com/2018/07/02/how-robotic-process-automation-is-
transforming-accounting-and-auditing/> , (03.10.2018).

250
Muhasebe ve Finansman Dergisi- (82): 235-250
Nisan/2019

251