… Οὐδὲ καίουσιν λύχνον

καὶ τιθέασιν αὐτὸν ὑπὸ τὸν μόδιον

ἀλλ᾽ ἐπὶ τὴν λυχνίαν,
καὶ λάμπει πᾶσιν τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ
IC XC

… Πρὸς ἐμαυτὸν ταῦτα συγγράφω, οὐκ ἄλλῳ τινί·

οὐ καθέλκω τινὰ τὰ ἐμὰ κατέχειν συγγράμματα,
οὐδ᾿ αὖ πάλιν ἐπιφωνοῦμαι·
Μηδεὶς τούτοις προσψαύσῃ ποτέ
ΝΕΟΦΥΤΟΣ
Πρώτη δημοσίευση:
Διαδίκτυο 20-12-12 (www.saint-neophytos.blogspot.gr)
 ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΤΟΥ ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΥ

ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΕΚΔΙΔΟΥΝ
ΓΙΑΓΚΟΥ Θ. Ξ.
ΔΕΤΟΡΑΚΗΣ Θ. Ε.
ΚΑΡΠΟΖΗΛΟΣ Α.
ΚΑΤΣΑΡΟΣ Β. Κ.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ Κ. Ν.
ΠΑΠΑΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ - ΘΕΟΔΩΡΙΔΗ Ν.
ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΔΟΥ - ΣΩΤΗΡΟΥΔΗ Α.
†ΣΟΦΙΑΝΟΣ Δ. Ζ.
ΣΤΕΦΑΝΗΣ Ι. Ε.
ΣΩΤΗΡΟΥΔΗΣ Π.
ΨΕΥΤΟΓΚΑΣ Β. ΣΤ.
[ΤΟΜΟΙ Α΄ - ΣΤ΄,
ΕΚΔΟΣΗ ΙΕΡΑΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΑΚΗΣ ΜΟΝΗΣ
ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ,
ΠΑΦΟΣ 1996 - 2008]

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
Ι. Ε. Σ.

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2018
 ε΄

ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τὰ Ἅπαντα τοῦ Ἐγκλείστου. Σύμφωνα μὲ τὸν κατάλογο τῶν συγγραφῶν

τοῦ ἁγίου Νεοφύτου ποὺ παρατίθεται στὴν Τυπικὴ Διαθήκη του (κεφ. 12, 4)
τὸ σύνολό τους ἀπάρτιζε τὸ 1214 δεκαέξι ἐπίτομα βιβλία καταταγμένα σὲ
τρεῖς ὁμάδες ἀνάλογα μὲ τὸ σχῆμα τους: τὰ μεγαλύτερα, τὰ μεγάλα καὶ τὰ
μικρά. Ἀπὸ τὶς ἀναγραφὲς τῶν ἐπιμέρους τίτλων ἢ περιγραφὲς τοῦ
περιεχομένου προκύπτει ὅτι τὰ περιλαμβανόμενα στοὺς τόμους αὐτοὺς
συγγράμματα ἦταν, κατὰ σειρὰ ἀναγραφῆς, τὰ ἀκόλουθα:
1-3) Τρεῖς Πανηγυρικές, ἤτοι συλλογὲς πανηγυρικῶν Λόγων,
4-5) δύο βιβλία Ἐπιστολῶν, ὅπου συνυπῆρχαν
6) συλλογὴ μὲ Τετρακόσια ἀσκητικὰ “κεφάλαια”, δηλαδὴ ἀποφθέγματα
μεγάλων ἀσκητῶν, καὶ
7) 24 “Τελώνια”, ἤτοι πιθανότατα μικρὲς διατριβὲς γιὰ ἰσάριθμα
δαιμόνια-κακίες,
8) τὸ Πεντηκοντακέφαλο βιβλίο, σὲ πενήντα κεφάλαια, μαζὶ μὲ
9) Ἑρμηνεία τοῦ Ἄσματος τῶν Ἀσμάτων,
10) ἡ Θεοσημία,
11) ἡ Ἑρμηνεία τῆς Ἑξαημέρου,
12) ἡ Ἑρμηνεία τοῦ Ψαλτηρίου,
13) ἡ Ἑρμηνεία κανόνων τῶν δώδεκα Δεσποτικῶν ἑορτῶν,
14) τὸ Πρόχειρο τοῦ Ἐγκλείστου μαζὶ μὲ μία
15) Ἀναφορὰ “τεσσαρακονταετίας καὶ πεντηκονταετίας καὶ
φυσιολογίας”,
16) ἕνα δεκάλογο βιβλίο μὲ ἑρμηνεῖες Δεσποτικῶν ἐντολῶν τῆς Καινῆς
Διαθήκης,
17) ἄλλο δεκάλογο βιβλίο μὲ ἑρμηνεῖες ἐντολῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης,
18) ἡ βίβλος τῶν Κατηχήσεων,
19) μικρὸ βιβλίο μὲ κατανυκτικὰ στιχηρά,
20) ἡ Τυπικὴ Διάταξις ἢ Διαθήκη,
21) Τὸ καλούμενο “Τελευταῖον”.

Τὰ Σωζόμενα. Ἀπὸ τὰ παραπάνω ἔργα σώζονται, ἐντελῶς ἢ σχεδὸν

ἀκέραια, σὲ κώδικες καὶ/ἢ ἐκδόσεις τοῦ κύπριου ἀρχιμανδρίτη Κυπριανοῦ
(18ος αἰ.) ἡ μία ἀπὸ τὶς Πανηγυρικὲς καὶ τὰ ἀρ. 8-12, τὸ ἀρ. 16, μὲ τοὺς
“Δέκα λόγους περὶ Χριστοῦ ἐντολῶν” ἢ Ἑρμηνεία ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ,
καὶ τὰ ἀρ. 18 καὶ 20. Πέρα ἀπο τὰ ἐννέα αὐτὰ ἔργα ἔχουν βρεθεῖ μερικὰ
ἀκόμη κείμενα, ἤτοι τρεῖς ὁμάδες (ἐννέα, τριῶν καὶ ἑνὸς) ἑόρτιων λόγων
προερχόμενες πιθανότατα ἀπὸ τὶς χαμένες Πανηγυρικὲς (χωρὶς νὰ
ἀποκλείεται ἡ προτεινόμενη ἀπὸ μερικοὺς ταύτιση τῆς μεγαλύτερης
ὁμάδας, τῶν Λόγων τῆς Λέσβου, μὲ τὸ ἀρ. 13), ἔπειτα ἡ περίφημη ἱστορικὴ
πραγματεία “Περὶ τῶν κατὰ χώραν Κύπρον σκαιῶν”, μία ὁμιλία “Περὶ τῶν
θείων καὶ φρικτῶν μυστηρίων”, ἤτοι συμβατικὰ τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ,
ἐπίσης μία ὁμιλία “Περὶ ὑπακοῆς”, ἀκόμη ἕνα ἄγνωστο μέχρι τώρα κολοβὸ
ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ς΄
__________________________________________________________________

ἐργίδιο, ἐκλογὴ νόμων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, μὲ τίτλο “Ἔρανος νόμων

Θεοῦ …”, ποὺ λογικὰ θὰ πρέπει νὰ ἔχει σχέση μὲ τὸ ἀρ. 17, θὰ εἶναι δηλαδὴ
μάλλον ὁ ἀρχικὸς πυρήνας του, καί, τέλος, ἕξι μικρότερα κείμενα, σχεδὸν
ὅλα ἐπιστολικοῦ χαρακτήρα.
Ἡ συναγωγὴ τῶν κειμένων αὐτῶν, ποὺ συναποτελοῦν τὸ πεντάτομο
μνημειῶδες σῶμα τῶν Συγγραμμάτων τοῦ Ἁγίου Νεοφύτου, Πάφος 1996-
2005 (ἔκδοση Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Νεοφύτου), ἐπανεκδίδεται ἐδῶ, μαζὶ μὲ
λίγα πρόσθετα κείμενα τοῦ ἁγίου, χωρισμένη σὲ τέσσερις θεματικὲς
ἑνότητες: Ι) Τὰ Ἱστορικά, ΙΙ) Τὰ Ἑρμηνευτικὰ τῆς Βίβλου, ΙΙΙ) Οἱ
Πανηγυρικοὶ Λόγοι, καὶ IV) Τὰ Κατηχητικά. Στὴν πρώτη ὁμάδα
συμπεριλήφθηκαν καὶ οἱ ἱστορικοῦ ἐνδιαφέροντος ἐπιγραφὲς τῆς
Ἐγκλείστρας, ἀπὸ τὶς ὁποῖες οἱ σύγχρονες τοῦ ἁγίου φαίνεται νὰ
προέρχονται στὴν πλειονότητά τους, ἂν ὄχι ὅλες, ἀπὸ τὸν ἴδιο.
Περισσότερες πληροφορίες γιὰ τὴν ταυτότητα τῶν σωζόμενων ἔργων
παρέχονται στὰ εἰσαγωγωγικὰ σημειώματα ποὺ προτάσσονται στὰ
ἀντίστοιχα κείμενα. Ἐδῶ σημειώνονται οἱ χρησιμοποιούμενες στὸ ὅλο
σῶμα βραχυγραφικὲς καὶ σύντομες ἢ ἐκτενέστερες ὀνομασίες καὶ τίτλοι
αὐτῶν τῶν ἔργων:
ΑΑ / Ἆσμα = Ἑρμηνεία τοῦ Ἄσματος τῶν Ἀσμάτων·
ΕΝ / Ἔρανος = “Ἔρανος νόμων Θεοῦ”·
ΕΠ / Ἐπιστολιμαῖο (1-6)·
ΕΧ / Ἐντολὲς Χριστοῦ = Ἑρμηνεία ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ ἢ “Δέκα Λόγοι
περὶ τοῦ Χριστοῦ ἐντολῶν”·
ΕΞ / Ἑξαήμερος = Ἑρμηνεία τῆς Ἑξαημέρου·
ΘΕ / Θεοσημία·
ΙΧ / Ἱεραρχία Χριστοῦ = Λόγος τῆς Μεγάλης Πέμπτης ἢ “Περὶ τῆς
ἱεραρχίας Χριστοῦ”·
ΚΑ / Κατηχήσεις·
ΛΑ / Λόγοι Ἄνδρου = τρεῖς Λόγοι ἀπὸ τὸν κώδικα ἀρ. 13 τῆς μονῆς Ἁγίας
Ἄνδρου·
ΛΛ / Λόγοι Λέσβου = ἐννέα Λόγοι ἀπὸ τὸν κώδικα ἀρ. 2 τῆς μονῆς
Λειμῶνος Λέσβου·
ΟΜ / Ὁμιλία (περὶ ὑπακοῆς)·
ΠΑ / Πανηγυρική = τὸ σῶμα τῶν τριάντα Λόγων τοῦ κώδικα Paris. 1189·
ΠΕ / Πεντηκοντακέφαλο·
ΣΚ / Σκαιοὶ = τὸ “Περὶ τῶν κατὰ χώραν Κύπρον σκαιῶν”·
ΣΧ / Σῶμα Χριστοῦ = τὸ “Περὶ τῶν θείων καὶ φρικτῶν μυστηρίων”·
ΤΔ / (Τυπικὴ) Διαθήκη·
ΨΑ / Ψαλτήριο = Ἑρμηνεία τοῦ Ψαλτηρίου καὶ χωριστὰ
Ψ ἢ Ω = Ἑρμηνεία τῶν Ψαλμῶν ἢ Ἑρμηνεία τῶν Ὠδῶν.

Ἡ ἐπανέκδοση. Ἡ ἐπανέκδοση τοῦ ὅλου ὑλικοῦ στηρίζεται φυσικὰ στὴν

πεντάτομη ἔκδοση τῶν Συγγραμμάτων τοῦ Ἁγίου Νεοφύτου (στὸ ἑξῆς
ΣΑΝ), ἀποτελώντας κατὰ κάποιο τρόπο σύνοψή της γιὰ χρήση κυρίως
ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ζ΄
__________________________________________________________________

ὅσων ἐργάζονται μὲ τὴ βοήθεια ἠλεκτρονικῶν ὑπολογιστῶν. Σὲ σχέση μὲ

αὐτὴ τὴν πρώτη πλήρη ἐπιστημονικὴ ἔκδοση ἔχουν γίνει τώρα οἱ ἀκόλουθες
ἀλλαγές:
α) Νέα ἀντιβολὴ σχεδὸν ὅλων τῶν ἐκδοτικὰ χρήσιμων κωδίκων ἀπὸ
φωτοτυπίες ἢ φωτογραφίες (δυστυχῶς ὄχι πάντοτε καλῆς ποιότητας) μὲ
ἀποτέλεσμα τὴ σιωπηρὴ ἀποκατάσταση ἀθέλητων παραναγνώσεων καὶ
παραλείψεων ἀλλοῦ ἐλάχιστων ἀλλοῦ πολλῶν (στὸ ὑπόμνημα, στὸ τέλος
τῶν κειμένων, παρέχονται πληροφορίες μόνο γιὰ ἐνσυνείδητες διορθώσεις
λανθασμένων γραφῶν ἢ ἄλλες ἐπεμβάσεις καὶ εἰκασίες τῶν προηγούμενων
ἐκδοτῶν καὶ σὲ πρῶτο πρόσωπο τοῦ ἐπιμελητῆ τῆς ἐπανέκδοσης)·
(β) ἀνακατάταξη τῶν κειμένων κατὰ θέμα στὶς τέσσερις παραπάνω
ἑνότητες·
γ) προσθήκη μερικῶν μικρῶν κειμένων, ἤτοι τοῦ Ἐράνου, τοῦ
σημειώματος περὶ μεγαλοσχήμων (ΕΠ 6) καὶ τῶν ἐπιγραφῶν τῆς
Ἐγκλείστρας·
δ) ἐπαναφορὰ τοῦ Λόγου τῆς Πεντηκοστῆς στὴ θέση του, ἀπὸ τὸν Ε΄
τόμο τῶν ΣΑΝ στὶς ΚΑ (ἀρ. 16)·
ε) διαίρεση τοῦ κειμένου σὲ παραγράφους, ὅπου δὲν ὑπῆρχε, ἢ νέα
διαίρεση, ὅπου κρίθηκε ἀναγκαία γιὰ τὴ διευκόλυνση τῶν παραπομπῶν·
ς) παράλειψη τῶν ἀριθμῶν τῶν φύλλων τῶν κωδίκων καὶ τῆς
στιχαρίθμησης καὶ μεταφορὰ ὅλων τῶν κριτικῶν ὑπομνημάτων στὸ τέλος
γιὰ τεχνικοὺς λόγους·
ζ) προσθήκη στὸ τέλος γλωσσαρίου τοῦ Νεοφύτου.
Ἐπιπλέον καταργήθηκε τὸ ὑπόμνημα τῶν πηγῶν. Ὑποδηλώνονται κατὰ
κανόνα μόνο τὰ (ἢ σχεδὸν) αὐτούσια παραθέματα μὲ τὸν ἑξῆς τρόπο:
προκειμένου γιὰ βιβλικὰ χωρία τυπώνονται μὲ μαῦρα στοιχεῖα αὐτὰ τῆς Π.
Δ. καὶ μὲ πλάγια τῆς Κ. Δ. χωρὶς παραπομπή (μὲ μαῦρα πλάγια τὰ κοινά
τους χωρία), ἐνῶ τὰ ἐξωβιβλικὰ τυπώνονται μὲ ἁπλὰ στοιχεῖα ἀλλὰ μέσα σὲ
μεγάλα εἰσαγωγικὰ μὲ καταχώριση στὸ ἑνιαῖο ὑπόμνημα μόνο μιᾶς γενικῆς
ἀναφορᾶς ὡς πρὸς τὴν προέλευσή τους (τὸ ὄνομα τοῦ συγγραφέα ἢ
Πατέρες, ὑμνογραφία, λειτουργικὴ κ.ἄ.), ἐφόσον πρόκειται γιὰ κείμενα
καταχωρισμένα στὸν ἠλεκτρονικὸ TLG. Μὲ πλάγια στοιχεῖα ἀλλὰ μέσα σὲ
εἰσαγωγικὰ παρατίθενται οἱ ἑρμηνευόμενοι στίχοι τοῦ ΨΑ, τοῦ ΑΑ καὶ τῆς
Ἀποκαλύψεως στὸν Λόγο 9 τῆς ΠΑ.
Ὡς πρὸς τὰ παραθέματα αὐτὰ σημειώνεται ὅτι γραφές τους ποὺ
ἀποκλίνουν ἀπὸ τὶς κριτικὲς ἐκδόσεις τῶν πηγῶν γίνονται σιωπηρὰ δεκτές,
ἐφόσον αὐτὲς μαρτυροῦνται στὴν ἄμεση ἢ ἔμμεση παράδοση τῶν πηγῶν,
ὅπως αὐτὲς οἱ παραδόσεις ἐμφανίζονται εἴτε στὰ ὑπομνήματα τῶν κριτικῶν
ἐκδόσεων (τῶν Nestle - Aland τῆς Κ. Δ., τῆς ἐπίτομης τοῦ A. Rahlfs καθὼς
καὶ τῆς ἀνολοκλήρωτης σειρᾶς τοῦ Göttingen προκειμένου γιὰ τὴν Π. Δ.)
εἴτε στοὺς συγγραφεῖς τοῦ TLG. Ἀμάρτυρες ἀποκλίνουσες γραφές, ἐφόσον
ἱκανοποιοῦν τὸ νόημα χωρὶς νὰ παραβιάζονται οἱ γραμματικοὶ κανόνες,
γίνονται δεκτές, ἀλλὰ σὲ αὐτὲς τὶς περιπτώσεις προστίθεται κατὰ κανόνα
κάποιο σχόλιο στὸ ὑπόμνημα. Ὅπου ἐξάλλου σὲ παρατιθέμενα χωρία
ἐντοπίζονται νεοελληνισμοὶ ἢ “βαρβαρισμοί” (ὅπως π.χ. τὴν ὅρασι, σάρκαν,
ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ η΄
__________________________________________________________________

ἐξερευνεῖν) αὐτοὶ ἐξομαλύνονται (διατηροῦνται ὅμως στὸν λόγο τοῦ

Νεοφύτου, ἐφόσον ἐπιβεβαιώνονται εἴτε ὡς τύποι εἴτε ὡς φαινόμενα ἀπὸ
ἄλλα του παραδείγματα).

Μαρτυρίες γιὰ ἀνεύρετα ἔργα. Πληροφορίες γιὰ χαμένα ἢ λανθάνοντα

κείμενα τοῦ ἁγίου ἀντλοῦμε ἀπὸ τὸν κατάλογο τῆς Διαθήκης του, ἀπὸ
σποραδικὲς δηλώσεις του καὶ ἀπὸ σημειώσεις τῶν γραφέων τῶν κωδίκων
ὡς ἑξῆς:
1. (ΤΔ 12, 4) Δύο Πανηγυρικές, δύο βιβλία ἐπιστολῶν, Ἀσκητικὰ
κεφάλαια, Τελώνια, Ἑρμηνεία κανόνων Δεσποτικῶν ἑορτῶν (ἐφόσον δὲν
ταυτίζεται μὲ τοὺς ΛΛ), τὸ Πρόχειρο τοῦ Ἐγκλείστου (δωδεκάλογο, μὲ
Ἀναφορὰ «τεσσαρακονταετίας καὶ πεντηκονταετίας καὶ φυσιολογίας»), τὸ
δεύτερο δισδεκάλογο βιβλίο μὲ εὐσύνοπτες ἑρμηνεῖες ἐντολῶν τῆς Π. Δ. (ἂν
δὲν ταυτίζεται μὲ τὸν Ἔρανο νόμων Θεοῦ), μικρὸ βιβλίο κατανυκτικῶν
στιχηρῶν καί, τέλος, τὸ καλούμενο «Τελευταῖο» (τὸ ὁποῖο θὰ μποροῦσε
ἴσως νὰ ταυτίζεται μὲ τοὺς Σκαιούς).
2. (ΤΔ 1 κἑ.) Ἡ Τυπικὴ Διάταξις, ἤτοι ἡ πρώτη Διαθήκη.
3. (ΤΔ πρὶν ἀπὸ κεφ. 24) «Περὶ λύσεως ἀφωρισμένων αἴτησις καὶ
ὑπόμνησις» «Πρὸς τοὺς ἐν τῇ βασιλίδι τῶν πόλεων Χρυσοστομίτας
ἀδελφούς».
4. (ΛΛ 6, 51 καὶ 7, 9) Λόγος στὸ Γενέθλιο τῆς Θεοτόκου καὶ Λόγος στὴν
Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ.
5. (ΠΑ 29, τέλος ὑπομνήματος) Λόγος στὴν ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων
ἀπὸ τὸ δεύτερο βιβλίο τῶν ἐπιστολῶν, ἂν δὲν πρόκειται γιὰ τὸν
περιλαμβανόμενο στοὺς ΛΛ (ἀρ. 7).
6. (ΣΚ §§ 1 καὶ 2) Τὸ ὑπόλοιπο μέρος τῆς ἐπιστολῆς πρὸς τὸν «σεβαστό»,
ἀπὸ τὴν ὁποία προέρχεται ἡ ἀρχὴ τοῦ ἔργου.
7. (ΛΑ 3, 12) Κατάλογος 27 δογματικῶν διαφορῶν Ἀνατολ. καὶ Δυτικῆς
Ἐκκλησίας (δὲν εἶναι βέβαιο ὅτι ἀνήκει στὸν Νεόφυτο).

Θεσσαλονίκη 20-12-2012 Ι. Ε. Σ.
11-12-17 ἕως 26-4-2018 ἔγινε διόρθωση μερικῶν δακτυλ. ἀβλεψιῶν, μία
ἀλλαγὴ στὸ κείμενο (ΛΛ 2, 7, 8) μὲ σχετικὲς προσθῆκες στὸ Κριτικὸ
ὑπόμνημα καὶ στὸ Γλωσσάριο καὶ ἐπιπλέον μία προσθήκη στὸ Κρ. ὑπόμν.
τοῦ ἴδιου Λόγου (§ 20, 2) καθὼς καὶ μία συμπλήρωση στὸ Γλ. σχετικὴ μὲ
αὐτὸ τὸ χωρίο· ἐπίσης προστέθηκαν τὸ πρῶτο ἐπίθετο στὸν τίτλο καὶ οἱ δύο
σελ. πρὶν ἀπὸ τὴ Γενικὴ Εἰσαγωγή, τῆς ὁποίας καὶ ἄλλαξε ἡ σελιδαρίθμηση
(ὁ ἴδιος).
 ζ΄

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . γ΄

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ζ΄

ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΕΡΓΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

ΜΕΡΟΣ Ι: ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1. Οἱ Σκαιοὶ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2. Τὸ Σῶμα Χριστοῦ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
3. Ἡ Τυπικὴ Διαθήκη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
4. Ἡ Θεοσημία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
5. Τὰ Ἐπιστολιμαῖα 1-6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
6. Ἐπιγραφὲς τῆς Ἐγλείστρας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

ΜΕΡΟΣ ΙΙ: ΤΑ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

1.Ἡ Ἑρμηνεία ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
2. Ὁ Ἔρανος νόμων Θεοῦ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
3. Ἡ Ἑρμηνεία τῆς Ἑξαημέρου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
4. Ἡ Ἑρμηνεία τοῦ Ψαλτηρίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
5. Ἡ Ἑρμηνεία τοῦ Ἄσματος τῶν Ἀσμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404

ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ: ΟΙ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421

1. Ἡ Πανηγυρική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422
2. Οἱ Λόγοι Λέσβου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655
3. Οἱ Λόγοι Ἄνδρου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741
4. Ὁ Λόγος τῆς Μεγάλης Πέμπτης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 751

ΜΕΡΟΣ IV: ΤΑ ΚΑΤΗΧΗΤΙΚΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 756

1. Οἱ Κατηχήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 757
2. Τὸ Πεντηκοντακέφαλο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 893
3. Ἡ Ὁμιλία περὶ ὑπακοῆς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 976

ΚΡΙΤΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 981

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1091