See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/358581777

‫اﻹﺗﺠﺎه ﻧﺤﻮ اﻟﺘﻄﺮف وﻋﻼﻗﺘﻪ ﺑﺄﻧﻤﺎط اﻟﻤﻌﺎﻣﻠﺔ اﻟﻮاﻟﺪﻳﺔ ﻣﻦ وﺟﻬﺔ ﻧﻈﺮ ﻃﺎﻟﺒﺎت اﻟﺪراﺳﺎت اﻟﻌﻠﻴﺎ ﻓﻲ‬
‫ﻛﻠﻴﺔ اﻟﺘﺮﺑﻴﺔ ﻟﻠﺒﻨﺎت‬

Conference Paper · January 2021

CITATIONS READS

0 34

1 author:

Muna Hayder Abduljabbar Al-Taai

University of Baghdad
39 PUBLICATIONS 3 CITATIONS

SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Muna Hayder Abduljabbar Al-Taai on 14 February 2022.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫االرغب‪ٗ ٙ‬ؾ‪ ٞ‬اُزطوف ‪ٝ‬ػالهز‪ ٚ‬ثبٗٔب‪ ٛ‬أُؼبِٓخ اُ‪ٞ‬اُل‪٣‬خ ٖٓ ‪ٝ‬ع‪ٜ‬خ ٗظو‬
‫‪ٛ‬بُجبد اُلهاٍبد اُؼِ‪٤‬ب ك‪٤ًِ ٢‬خ اُزوث‪٤‬خ ُِج٘بد‬

‫أ‪.‬ك ٍؼبك ٍجز‪ ٢‬اُْب‪٤ًِ ١ٝ‬خ اُزوث‪٤‬خ‬ ‫أ‪.ّ.‬ك ٓ٘‪ ٠‬ؽ‪٤‬لهػجل اُغجبه‬
‫ُِج٘بد ‪ /‬عبٓؼخ ثـلاك‬ ‫ًِ‪٤‬خ اُزوث‪٤‬خ ُِج٘بد ‪ /‬عبٓؼخ ثـلاك‬
‫‪Dr_suad56@yahoo.com‬‬ ‫‪munaaltaai5@gmail.com‬‬

‫أٌُِققبد أُلزبؽ‪٤‬ققخ ‪ :‬اُزطققوف ‪ ،‬االرغققب‪ٗ ٙ‬ؾقق‪ ٞ‬اُزطققوف ‪ ،‬أُؼبِٓققخ‬

‫اُ‪ٞ‬اُل‪٣‬خ ‪ ،‬اُْجبة‬
‫ِٓقٔ اُجؾش‬
‫‪ٙ٠‬يؾ حٌزلغ حٌلخٌ‪ ٟ‬حٌ‪ ٝ‬حٌظعَؾ عٍر‪ ٝ‬ىٍؿرخص (ح‪٨‬طـرخٖ‬
‫ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ ‪ٚ‬أّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش ‪ٌ ،‬رري‪١ ٜ‬خٌزررخص وٍ‪١‬ررش حٌظَر‪١‬ررش‬
‫حٌزئ‪١‬ررش ‪ٚ ،‬حٌفررَ‪ٚ‬ق ـرر‪ ٟ‬ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ ‪ٚ‬أّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش ٌرري‪ٜ‬‬
‫حـَحى حٌع‪ٕ١‬رش‪ ،‬ـ‪٠‬ر‪ ٩‬عرٓ حٌظعرَؾ عٍر‪ ٝ‬ع‪٩‬لرش ح‪٨‬طـرخٖ ٔلر‪ ٛ‬حٌظطرَؾ رؤّٔرخ‪ ١‬حٌّعخٍِرش‬
‫حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ٌي‪ ٜ‬حـَحى حٌع‪ٕ١‬رش‪ٚ ،‬لري ططَلرض حٌزخكؼظرخْ ـر‪ ٟ‬حٌيٍحٓرخص حٌٕظَ‪٠‬رش حٌر‪ِ ٝ‬ف‪ٙ‬ر‪َٛ‬‬
‫حٌظطَؾ ‪ٚ‬أٔ‪ٛ‬حعٗ ‪ٚ‬حٌٕظَ‪٠‬خص حٌظ‪ ٟ‬ـٔرَص حٌظطرَؾ‪ِٚ ،‬ف‪ٙ‬ر‪ َٛ‬أّٔرخ‪ ١‬حٌّعخٍِرش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رش‬
‫‪ٚ‬حٌٕظَ‪٠‬ررخص حٌظرر‪ ٟ‬طٕخ‪ٌٚ‬ررض أّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش‪،‬حِخ حٌيٍحٓررخص حٌٔررخرمش ـمرري ًوررَص‬
‫حٌزخكؼظرررخْ أ‪ ٨ٚ‬ىٍحٓرررش دمحم (‪ٝ )2012‬كهاٍققققخ ػجقققل اَُقققبكح (‪ٝ ، )2017‬كهاٍققققخ‬
‫اُْققب‪ٝ ١ٝ‬أُ‪ٍٞ‬قق‪ . )2017) ١ٞ‬حٓررظويِض حٌزخكؼظررخْ حٌّررٕ‪ٙ‬ؾ حٌ‪ٛٛ‬ررف‪ٚ ٟ‬حٌع‪٩‬لررخص‬
‫ح‪ٍ٨‬طزخ‪١١‬ررش ٌّ‪٩‬ثّظررٗ ‪ٛٔٚ‬ع‪١‬ررش حٌّ٘ررىٍش حٌّررَحى ل‪١‬خٓرر‪ٙ‬خ ‪ .‬طىرر‪ِ ْٛ‬ـظّررع حٌزلررغ ِررٓ‬
‫‪١‬خٌزخص وٍ‪١‬ش حٌظَر‪١‬ش ٌٍزٕخص‪ /‬ؿخِعرش رؽريحى ٌٍيٍحٓرخص حٌعٍ‪١‬رخ ٌ‪٩‬لٔرخَ ( حٌٍؽرش حٌعَر‪١‬رش ‪،‬‬
‫حٌـؽَحـ‪١‬رررش‪ ،‬ح‪٨‬لظ‪ٜ‬رررخى حٌٌِّٕررر‪ ، ٟ‬عٍرررُ حٌرررٕفْ ‪ٌٍ ، ،‬عرررخَ حٌيٍحٓررر‪، ٕٕٓٓ- ٕٓٔ9 ٟ‬‬
‫‪ٚ‬طى‪ٔٛ‬ض ع‪ٕ١‬ش حٌزلغ ِٓ (ٓ‪١ ، ٙ‬خٌزش ‪ ،‬ر‪ٛ‬حلرع (٘ٔ‪١ ،‬خٌزرش ِرٓ ورً لٔرُ‪ .‬حٓرظويِض‬
‫حٌزخكؼظررخْ ِم‪١‬ررخّ ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ ي ( ‪ِٚ ،ٕٕٓٔ،‬م‪١‬ررخّ حّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش‬
‫حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش ي ( ِزررخٍن‪ٚ . ،ٕٓٔٓ ،‬ح٘ررُ ح‪ٓ٨‬ررظٕظخؿخص وخٔررض عرريَ ٗرر‪ ٛ١‬أٓررظويحَ ّٔرر‪٢‬‬
‫ح‪ّ٘٤‬خي ‪ٚ‬حٌّٕ‪ ٢‬حٌظٍٔط‪٥ٌ ٟ‬د ‪٨ َ٥ٌٚ‬ـَحى حٌع‪ٕ١‬ش‪ٚ ،‬أْ ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ‪ٟ‬رع‪١‬ؿ‬
‫ٌي‪ ٜ‬حـَحى حٌع‪ٕ١‬ش ‪ٕ٘،‬خن ـَ‪ٚ‬ق ًحص ى‪ٌ٨‬ش حك‪ٜ‬خث‪١‬ش ـ‪ ٟ‬حٌرّٕ‪ ٢‬حٌري‪ّ٠‬مَح‪ٌ ٟ١‬ر‪٥‬د ‪ٌٚ‬ر‪َ٥‬‬
‫ررر‪ ٓ١‬حـررَحى حٌع‪ٕ١‬ررش ‪ٚ‬وخٔررض حرررَُ حٌظ‪ٛٛ‬رر‪١‬خص ‪ٟ‬ررَ‪ٍٚ‬س ط‪ٛ‬ع‪١‬ررش ح‪٨‬رررخا رخٓررخٌ‪١‬ذ حٌّعخٍِررش‬
‫حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش حٌ‪ٜ‬ل‪١‬لش ٌٍظعخِرً ِرع ح‪٨‬رٕرخا ‪ٚ‬ح‪٨‬هطرخٍ حٌّظَطزرش ِرٓ ٓر‪ٛ‬ا حٓرظويحَ حٓرخٌ‪١‬ذ‬
‫حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش حٌوخ‪١‬جش عٍ‪ٍٛٓ ٝ‬ن حرٕخاُ٘‪.‬‬

‫ٖٕ٘‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫خ‬٤ٍ‫خ األٍب‬٤‫خ اُزوث‬٤ًِ – ٠ُ‫ب‬٣‫عبٓؼخ ك‬
‫خ‬٤‫اهؼ‬ٝ ‫بد‬٣‫خ ُزؾل‬٤ِٔ‫ ػ‬ٟ‫ِجز٘ب هؤ‬ٛ َ‫٘ب ٖٓ اع‬٤‫ػ‬ٞ‫ ث‬٢‫ٗورو‬ ٢ِٔ‫أُإرٔو اُؼ‬

The trend towards extremism and its relationship to patterns of parental

treatment from the point of view
Postgraduate students in the College of Education for Women

Muna Haydar Abdul-Jabbar Prof. Dr. Suad Sabti Al-

Shawi
munaaltaai5@gmail.com
Dr_suad56@yahoo.com

Research Abstruct
The current research aims to: - Identify the degrees of
(the trend towards extremism and patterns of parental treatment)
among students of the College of Physical Education، the
differences in the trend towards extremism and the patterns of
parental treatment among the sample members، as well as the
relationship of the trend towards extremism with the patterns of
parental treatment of the sample members. In theoretical studies،
the two researchers dealt with the concept of extremism and its
types، theories that explained extremism، the concept of patterns
of parental treatment، and theories that dealt with patterns of
parental treatment. As for previous studies، the two researchers
first mentioned the study of Muhammad in 2012 and the study
of Abd al-Sada، 2017. And Al-Shawi and Al-Mousawi Study،
2017. The two researchers used the descriptive approach and the
correlations for its suitability and the type of problem to be
measured. The research community consisted of students of the
College of Education for Girls / University of Baghdad for
Postgraduate Studies in the departments (Arabic language،
geography، home economics، and psychology) for the 2019-
2020 academic year، and the research sample consisted of (60)
students، of (15) students from each department . The two
researchers used the trend towards extremism scale

ٕ٘ٗ
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫خ‬٤ٍ‫خ األٍب‬٤‫خ اُزوث‬٤ًِ – ٠ُ‫ب‬٣‫عبٓؼخ ك‬
‫خ‬٤‫اهؼ‬ٝ ‫بد‬٣‫خ ُزؾل‬٤ِٔ‫ ػ‬ٟ‫ِجز٘ب هؤ‬ٛ َ‫٘ب ٖٓ اع‬٤‫ػ‬ٞ‫ ث‬٢‫ٗورو‬ ٢ِٔ‫أُإرٔو اُؼ‬
(Muhammad، 2012) and the patterns scale Parental Treatment
(Mubarak، 2010). The most important conclusions were that the
negligence pattern and the authoritarian pattern of the father and
mother were not used by the sample members، and that the
tendency towards extremism was weak among the sample
members. There are statistically significant differences in the
democratic pattern of the father and the mother between the
sample members and the most prominent recommendations
were the need to educate parents about the correct parental
treatment methods to deal with children And the dangers of
misuse of wrong parenting methods on the behavior of their
children.
Key words: extremism، turning towards extremism، parental
treatment، youth

‫ق ثبُجؾش‬٣‫ اُزؼو‬: ٍٝ‫اُلَٖ األ‬

ٚ‫ز‬٤ٔٛ‫أ‬ٝ ‫ٓولٓخ اُجؾش‬
، ٗ‫ظر‬١ّٕ‫ط‬ٚ ٖ‫ رٕرخا‬ٝ‫ طعًّ عٍر‬ٟ‫حٌظ‬ٚ ‫ّش‬ٌّٙ‫أْ ـجش حٌ٘زخد طعي ِٓ ـجخص حٌّـظّع ح‬
ٓ‫ْ عرر‬َٚ‫عزرر‬٠ ُ‫رر‬ٙٔ‫ح‬ٚ ٗ‫ٓررظؽٕخا عٕرر‬٨‫ّىررٓ ح‬٠ ٨ ٌٞ‫ حٌرر‬َٞ‫ى حٌّـظّررع حٌفمرر‬ٛ‫ررُ عّرر‬ٙٔ‫أً أ‬
ٝ‫عٍرر‬ٚ ، ً‫ حٌظلّرر‬ٝ‫حٌمرريٍس عٍرر‬ٚ ،‫حٌطخلررش‬ٚ ‫ررش‬٠ٛ١‫حٌل‬ٚ ‫س‬ٛ‫ حٌمرر‬ٟ‫ طظّؼررً أٓخٓررخ ـرر‬ٚ‫ررخث‬ٜ‫ه‬
ٟ‫حٌطخلرش حٌـزرخٍس حٌظر‬ٚ َٞ‫ُ حٌفىر‬ٙٓ‫حْ كّخ‬ٚ ، ‫ٕش ِٓ عَّ حٌفَى‬١‫ َِكٍش ِع‬ٟ‫ٔظخؽ ـ‬٦‫ح‬
‫رخص‬١‫ حٌظفخعرً ِرع ِوظٍرؿ حٌّعط‬ٟ‫ش ـ‬٠ٛ١‫حٌل‬ٚ َ‫ حٌظمي‬ٛ‫َ ٔل‬١‫خ طٔخعيُ٘ ر٘ىً وز‬ٙٔٛ‫ٍّى‬٠
. ‫َس‬١‫ش حٌّظؽ‬١‫ؿظّخع‬٨‫ح‬ٚ ‫ش‬١ٓ‫خ‬١ٌٔ‫ح‬
‫ررخص‬ِٙ٨‫ح‬ٚ ‫رررخا‬٢‫ررخ ح‬ٙ‫ظزع‬٠ ٟ‫ حٌظرر‬١‫ّٔررخ‬٤‫ طٍرره ح‬ٟ‫ررش ٘رر‬٠‫حٌي‬ٌٛ‫ حٌّعخٍِررش ح‬١‫أْ أّٔررخ‬
‫رُ أوؼرَ لريٍس‬ٍٙ‫ري ٌـع‬١ٌ‫حٌظمخ‬ٚ ‫حٌعرخىحص‬ٚ ُ١‫حٌمر‬ٚ ،‫ن حٌّوظٍفش‬ٌٍٛٔ‫ح ح‬ٛٔ٤ ‫رٕخا‬٤‫ؤخد ح‬٦
ٟ‫ ـر‬ٌٝٚ٤‫ش ح‬١‫ؿظّخع‬٨‫َٓس طّؼً حٌٍٔطش ح‬٤‫حْ ح‬ٚ ، ‫َٓس‬٤‫خس ىحهً ح‬١‫عش حٌل‬١‫ز‬١ ُٙ‫ ـ‬ٍٝ‫ع‬
‫طلريى ٔٔرك‬ٚ ‫َ حٌفرَى‬١‫ر‬ِٜ ‫ طٍّره‬ٟ‫رش حٌظر‬ٙ‫رخ حٌـ‬ٙٔ‫ حً ح‬، ‫ُ حٌّـظّرع‬١‫ـك لر‬ٚ ‫ٗ حٌطٍزش‬١‫ؿ‬ٛ‫ط‬
ْٛ‫طظىر‬ٚ ْ‫ِخ‬٨‫ح‬ٚ ِٓ٤‫ٗ ح‬١‫ـَ ـ‬ٛ‫ظ‬٠ ٌٌٞ‫ي ح‬ٚ٨‫ حٌّىخْ ح‬ٟ٘ٚ ، ‫ص‬٨‫ حٌّـخ‬ٝ‫ ٗظ‬ٟ‫ُ ـ‬ٙ‫خط‬١‫ك‬
٩‫ر‬٠‫رش ـ‬١‫رش حؿظّخع‬٠ٛ‫ ِئٓٔرش طَر‬ٟ‫ٓرَس حرٍرػ أػرَح ـر‬٤‫ٍ ح‬ٚ‫حْ ى‬ٚ ، ‫ٗ حطـخ٘خص حٌفَى‬١‫ـ‬

ٕ٘٘
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫عٓ ًٌه ـخْ ح‪٨‬رخا ‪ٔ٠‬خعي‪ ْٚ‬أ‪١‬فخٌ‪ ُٙ‬ـ‪ ٟ‬حوظٔخد ِ‪ٛ‬حلؿ ح‪٠‬ـخر‪١‬رش طـرخٖ حٌمر‪ ُ١‬حٌظَر‪٠ٛ‬رش‬
‫حٌّطٍ‪ٛ‬رش‪.‬‬
‫‪٠‬عي حٌظطَؾ ِرٓ حٌّفرخ٘‪ ُ١‬حٌظر‪ٜ٠ ٟ‬رعذ طلي‪٠‬ري٘خ ٔظرَح ٌّرخ ‪٘٠‬ر‪ َ١‬حٌ‪١‬رٗ حٌّعٕر‪ٝ‬‬
‫حٌٍؽ‪ٌٍ ٞٛ‬ظطَؾ ِٓ طـخ‪ ُٚ‬كي ح‪٨‬عظريحي حٌرٌ‪٠ ٞ‬وظٍرؿ ِرٓ ِـظّرع ‪٢‬هرَ ‪ٚٚ‬ـمرخ ٌٕٔرك‬
‫حٌم‪ ُ١‬ـ‪ ٟ‬وً ِـظّع ـّخ ‪٠‬ـيٖ ِـظّع ِٓ حٌّـظّعخص ٓرٍ‪ٛ‬وخ ِظطَـرخ ‪٠‬ـريٖ ِـظّرع ءهرَ‬
‫ِخٌ‪ٛ‬ـخ ‪ ،‬وّخ ‪٠‬عي حٌظطَؾ ِٓ حٌم‪٠‬خ‪٠‬خ حٌظ‪ ٟ‬ط‪ٙ‬ظُ ر‪ٙ‬خ حٌىؼ‪ ِٓ َ١‬حٌّـظّعخص حٌّعخ‪َٛ‬س‪،‬‬
‫ـ‪ ٟٙ‬ل‪٠‬ر‪١‬ش ‪١ِٛ٠‬رش أؿظّخع‪١‬رش طّظري ؿرٌ‪ٍ٘ٚ‬خ ـر‪ ٟ‬حٌظىر‪ ٓ٠ٛ‬حٌ‪١ٙ‬ىٍر‪٩ٌ ٟ‬ـىرخٍ ‪ٚ‬حٌّؼرً حٌظر‪ٟ‬‬
‫‪َ٠‬ط‪٠‬رر‪ٙ١‬خ حٌّـظّررع ‪ ،‬ـررخٌفىَ حٌّظطررَؾ ٗررؤٔٗ ٗررؤْ أ‪ٔٔ ٞ‬ررك ِعَـرر‪ ، ٟ‬ـ‪ٙ‬رر‪ ٛ‬عررخَ٘س‬
‫أؿظّخع‪١‬ش طظؤػَ ‪ٚ‬طئػَ ـ‪ ٟ‬ؼ‪َ٘١‬خ ِٓ حٌظ‪ٛ‬حَ٘ حٌظ‪ َّ٠ ٟ‬ر‪ٙ‬خ حٌّـظّع ‪.‬‬
‫أْ عرررخَ٘س ح‪٨‬طـخ٘رررخص حٌّظطَـرررش طعررري ِرررٓ حٌظررر‪ٛ‬حَ٘ حٌٕفٔررر‪١‬ش ‪ٚ‬ح‪٨‬ؿظّخع‪١‬رررش‬
‫حٌّٕظَ٘س ـ‪ ٟ‬حٌعي‪٠‬ي ِٓ حٌّـظّعخص حٌعَر‪١‬ش ‪ٚ‬حٌؽَر‪١‬ش ‪ٚ ،‬أْ ٌٖ٘ ح‪٨‬طـخ٘رخص لري ط٘رىٍض‬
‫رٔزذ حٌعي‪٠‬ي ِٓ ح‪ٓ٨‬زخد ‪ٚ‬حٌع‪ٛ‬حًِ ِٕ‪ٙ‬خ حٌفمَ ‪ٚ‬حٌـ‪ٚ ًٙ‬حٌ‪ٙ‬خِ٘‪١‬ش ‪ٚ‬حٌظٍرُ ‪...‬حٌرن ‪ٚ ،‬أْ‬
‫ح‪٤‬ـرَحى ً‪ ٚٚ‬ح‪٨‬طـخ٘رخص حٌّظطَـرٗ ‪٠‬ظٔرّ‪ ْٛ‬رّظرخَ٘ ِٕ‪ٙ‬رخ ح‪ٟ٤‬رطَحد ‪ٚ‬حٌظر‪ٛ‬طَ ‪ٚ‬عرريَ‬
‫ح‪٨‬طِحْ ـ‪ ٟ‬حٌ٘و‪ٜ‬زش ‪ٚ ،‬حٔ‪٠ ُٙ‬عزَ‪ ْٚ‬عٓ طر‪ٛ‬طَُ٘ ‪ٚ‬ح‪ٟ‬رطَحر‪ ُٙ‬عٍر‪ٗ ٝ‬رىً حطـخ٘رخص‬
‫ِظطَـررٗ ـرر‪ ٟ‬حٌرري‪ٚ ٓ٠‬حٌٔ‪١‬خٓررش ‪ٚ‬حٌّـظّررع ‪ٚ‬حٌَ‪٠‬خ‪ٟ‬ررش ‪ٚ‬حٌفٕ‪١‬ررش ‪ ،‬ـ‪٠‬رر‪ ٩‬عررٓ ًٌرره ـررخٔ‪ُٙ‬‬
‫‪٠‬عزَ‪ ْٚ‬عٓ أطـخ٘خط‪ ُٙ‬حٌّظطَـرش ِرٓ هر‪٩‬ي حٌرَـ‪ٚ ٞ‬حٌؼر‪ٍٛ‬س ‪ٚ‬حٌظّرَى عٍر‪ِ ٝ‬ـرظّع‪ُٙ‬‬
‫رىً ِخـ‪ ِٓ ٗ١‬ل‪ِٚ ُ١‬زخى‪ٜ‬ا ‪.‬‬
‫‪ٔ٠‬ررظّي حٌزلررغ حٌلررخٌ‪ ٟ‬أّ٘‪١‬ظررٗ ـرر‪ِ ٟ‬عَـررش حٌع‪٩‬لررش ررر‪ ٓ١‬ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ‬
‫رؤّٔخ‪ ١‬حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ٌي‪١ ٜ‬خٌزخص حٌـخِعش ‪.‬‬
‫ٌِْٓخ اُجؾش‬
‫‪ّ٠‬ىررٓ ر‪١‬ررخْ ِ٘ررىٍش حٌيٍحٓررش حٌلخٌ‪١‬ررش ـرر‪ٛ ٟ‬رر‪ٍٛ‬س حٌٔررئحي حٌظررخٌ‪ِٚ ٟ‬ررخ ‪٠‬ظزعررٗ ِررٓ‬
‫حٓجٍش ـَع‪١‬ش عٍ‪ ٝ‬حٌٕل‪ ٛ‬حٌظخٌ‪: ٟ‬‬
‫ٔ‪ِ -‬ررخ ٘رر‪ ٟ‬حٌع‪٩‬لررش ررر‪ ٓ١‬ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ ‪ٚ‬أّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش ٌرري‪ٜ‬‬
‫‪١‬خٌزخص وٍ‪١‬ش حٌظَر‪١‬ش ٌٍزٕخص أ ‪٠ٚ‬ظفَ ِٓ ٌ٘ح حٌٔئحي حٌظٔخإ‪٨‬ص حٌظخٌ‪١‬ش‪:‬‬
‫ٕ‪ِ -‬خ٘‪ ٛ‬ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ِٓ ‪ٚ‬ؿ‪ٙ‬ش ٔظَ ‪١‬خٌزخص وٍ‪١‬ش حٌظَر‪١‬ش ٌٍزٕخصأ‬
‫ٖ‪ِ -‬خ٘‪ ٟ‬أّٔخ‪ ١‬حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش حٌّظزعش ِٓ لزً حٌ‪ٛ‬حٌي‪ ٓ٠‬أ‬
‫ٗ‪ِ -‬خ حٌفَق ر‪ ٓ١‬حٍحا حٌطخٌزخص ـ‪ ٟ‬ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطرَؾ ‪ٚ‬حّٔرخ‪ ١‬حٌّعخٍِرش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رش‬
‫أ‬
‫ا‪ٛ‬لاف اُجؾش‬

‫‪ٕ٘ٙ‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫‪ٙ٠‬يؾ حٌزلغ حٌ‪- : ٝ‬‬
‫ٔ‪ -‬حٌظعررَؾ عٍرر‪ ٝ‬ىٍؿررخص (ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ ‪ٚ‬أّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش ‪ٌ ،‬رري‪ٜ‬‬
‫‪١‬خٌزخص وٍ‪١‬ش حٌظَر‪١‬ش حٌزئ‪١‬ش ‪.‬‬
‫ٕ‪ -‬حٌظعَؾ عٍ‪ ٝ‬حٌفَ‪ٚ‬ق ـ‪ ٟ‬ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ‪ٚ‬أّٔخ‪ ١‬حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ٌري‪ ٜ‬حـرَحى‬
‫حٌع‪ٕ١‬ش‪.‬‬
‫ٖ‪ -‬حٌظعررَؾ عٍرر‪ ٝ‬ع‪٩‬لررش ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ رؤّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش ٌرري‪ ٜ‬حـررَحى‬
‫حٌع‪ٕ١‬ش‬
‫ؽل‪ٝ‬ك اُجؾش‬
‫‪٠‬ظليى حٌزلغ حٌلخٌ‪ ٟ‬رطخٌزخص حٌيٍحٓخص حٌعٍ‪١‬خ ـ‪ ٟ‬وٍ‪١‬ش حٌظَر‪١‬رش ٌٍزٕرخص‪ /‬ؿخِعرش‬
‫رؽيحى ٌٍعخَ حٌيٍحٓ‪ٕٕٓٓ-ٕٓٔ9 ٟ‬‬
‫اُلَٖ اُضبٗ‪٢‬‬
‫اال‪ٛ‬به اُزظو‪ٝ ١‬اُلهاٍبد اَُبثوخ ‪:‬‬
‫أ‪ٝ‬الً‪ :‬اال‪ٛ‬به اُ٘ظو‪: ١‬‬
‫ٔ‪ -‬ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ ‪ :‬أكظررً ِ‪ٟٛ‬رر‪ ٛ‬ح‪٨‬طـخ٘ررخص ِىخٔررٗ ِّ‪١‬ررِس ـرر‪ ٟ‬عٍررُ حٌررٕفْ‬
‫ر٘ىً عخَ ‪ٚ‬ـ‪ِ ٟ‬ـرخي عٍرُ حٌرٕفْ ر٘رىً هرخ‪٠ٚ ، ٙ‬رَ‪ُ٘( ٜ‬رَحْ ‪ ،‬أْ ٘رٌٖ ح‪١ّ٘٨‬رش‬
‫طَؿررع حٌرر‪ ٝ‬حْ ح‪٨‬طـخ٘ررخص حٌٕفٔرر‪١‬ش ‪ ٚ‬ح‪٨‬ؿظّخع‪١‬ررش طعرري ِررٓ أ٘ررُ ٔرر‪ٛ‬حطؾ عٍّ‪١‬ررش حٌظٕ٘ررجش‬
‫ح‪٨‬ؿظّخع‪١‬ررررش ‪ ْ٨ٚ ،‬ح‪٨‬طـخ٘ررررخص طعرررري ِلرررريىحص ِ‪ٛ‬ؿ‪ٙ‬ررررش ‪ٟ‬ررررخرطش ِٕظّررررش ٌٍٔررررٍ‪ٛ‬ن‬
‫ح‪٨‬ؿظّخع‪َُ٘ ( ٟ‬حْ ‪.، ٔ7ٔ: ٕٖٓٓ،‬‬
‫ٌمي طعريىص طعَ‪٠‬فرخص عٍّرخا حٌرٕفْ ٌ‪٩‬طـرخٖ حٌٕفٔر‪ِٕٙٚ ٟ‬رخ ‪ :‬طعَ‪٠‬رؿ (ٍحؿرق ‪،‬‬
‫أٔ‪ٙ‬خ أٓرظعيحى ‪ٚ‬ؿريحٔ‪ ٟ‬ػخررض ٔٔرز‪١‬خ ‪١ّ٠ٚ‬رً ررخٌفَى حٌر‪ِٟٛ ٝ‬ر‪ٛ‬عخص ِع‪ٕ١‬رش ـ‪١‬ـعٍرٗ ‪٠‬مزرً‬
‫عٍ‪ٙ١‬خ ‪٠ٚ‬لزٌ٘خ ‪َ٠ٚ‬كذ ر‪ٙ‬خ أ‪٠ ٚ‬زعي عٕ‪ٙ‬رخ ـ‪١‬ـعٍرٗ ‪٠‬عرَ‪ ٝ‬عٕ‪ٙ‬رخ أ‪َ٠ ٚ‬ـ‪٠‬ر‪ٙ‬خ أ‪٠ ٚ‬ىَ٘رخ‬
‫‪ٍ (.‬حؿررق‪ ،،9٘: ٕٓٓ٘ ،‬أِررخ ( ع‪١‬رري ‪ ،‬ـ‪٘١‬رر‪ َ١‬حٌرر‪ ٝ‬أْ ح‪٨‬طـررخٖ وزم‪١‬ررش ِفررخ٘‪ ُ١‬عٍررُ‬
‫حٌٕفْ ِف‪ِ َٛٙ‬ظعريى حٌّعرخٔ‪ ، ٟ‬ـ‪١‬وظٍرؿ ِرٓ ك‪١‬رغ ُح‪٠ٚ‬رش حٌَإ‪٠‬رش حٌ‪١‬رٗ ‪ِ ،‬عَـ‪١‬رخ ‪ٔٚ‬فٔر‪١‬خ‬
‫‪ٚ‬أؿظّخع‪١‬ررخ ‪ٚ ،‬أْ ٘ررٌح ح‪٨‬هررظ‪٩‬ؾ ِررَى‪ٚ‬ىٖ حٌرر‪ ٝ‬حهررظ‪٩‬ؾ ح‪١٤‬ررَ حٌَّؿع‪١‬ررش ‪ٚ‬حٌٕظَ‪٠‬ررخص‬
‫حٌٕفٔ‪١‬ش ‪ٚ‬ح‪٨‬ؿظّخع‪١‬ش ٌٍعٍّخا ‪ٚ‬حٌزخكؼ‪ ٓ١‬أٔفٔ‪ (. ُٙ‬ع‪١‬ي‪،7ٙ: ٕٓٓٓ،‬‬
‫ٕ‪ِ-‬ف‪ َٛٙ‬حٌظطَؾ ‪ :‬أْ حٌظطَؾ ـ‪ ٟ‬حٌٍؽش ٘ر‪ِ ٛ‬ـرخ‪ُٚ‬س كري ح‪٨‬عظريحي ح‪ ٚ‬عريَ حٌظ‪ٓٛ‬ر‪٢‬‬
‫(حرٓ ِٕظ‪ ، ،262 : ٕٖٓٓ،ٍٛ‬وّخ طعٕ‪ ٟ‬وٍّش حٌظطَؾ ـ‪ ٟ‬حٌٍؽٗ ح‪٨‬رظعرخى عرٓ حٌ‪ٓٛ‬ر‪٢‬‬
‫‪ٚ‬حٌٕررؤ‪ ٞ‬عٕررٗ حٌرر‪ ٝ‬ؿ‪ٙ‬ررش ل‪ٜ‬رر‪ِٚ ٜٛ‬وخٌفررش ح‪٢‬هررَ‪ ٓ٠‬رّعٕرر‪ ٝ‬أْ حٌظطررَؾ ٘رر‪ِ ٛ‬ـررخ‪ُٚ‬س‬
‫حٌ‪ ٢ٓٛ‬رخٌّؽخ‪٨‬س ‪ٚ‬ح‪٨‬ـرَح‪ِٚ ١‬ـخٔزرش حٌ‪ٜ‬ر‪ٛ‬حد ‪ٚ‬ح‪٨‬رظعرخى عرٓ كري ح‪٨‬عظريحي ‪ٚ‬حٌ‪ٓٛ‬رط‪١‬ش‬
‫‪ٕ٘7‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫‪ٚ‬حٌ‪َٚٙ‬د حٌ‪ ٝ‬ح‪َ١٨‬حؾ حٌّلخً‪٠‬ش ‪ٚ‬حٌ‪ٙ‬خِ٘‪١‬ش ٔؤ‪٠‬خ ‪ٚ‬ططَـخ عرٓ حٌلرك ‪ٚ‬حٌعمرً ‪ٚ‬حٌّٕطرك‬
‫‪ٚ‬حٌوررَ‪ٚ‬ؽ عررٓ ٍأ‪ ٞ‬حٌـّخعررش ‪ٚ‬حٌّٔررٍّ‪ٚ ٓ١‬ح‪ٔ٨‬لررَحؾ عررٓ حٌلرري حٌ٘ررَع‪ٚ ٟ‬طـررخ‪ُٚ‬‬
‫حٌعمً ‪ٚ‬حٌّٕطك حٌ‪ ٝ‬حٌ‪٩‬عمً ‪ٚ‬حٌوطؤ ‪ٚ ،‬عيَ حٌؼزخص ـ‪ ٟ‬ح‪ٚ َِ٤‬حٌوَ‪ٚ‬ؽ عرٓ حٌّرؤٌ‪ٛ‬ؾ‬
‫‪ٚ‬ح‪٨‬رظعررخى عررٓ حٌورر‪ ٢‬حٌّٔررظم‪(. ُ١‬حٌِر‪١‬رري‪ٚ ،،9ٕ : ٔ988،ٞ‬لرري عَـررٗ (‪ٚ‬رٔررظَ ‪ ،‬رؤٔررٗ‬
‫طـخ‪ٌ ُٚ‬لي‪ٚ‬ى ح‪٨‬عظيحي ‪ٚ‬ح‪٨‬رظعخى ر٘يس وّخ ٘‪ِٕ ٛ‬طم‪ِٚ ٟ‬عم‪ٛ‬ي ورخٌظطَؾ ـر‪ ٟ‬حٌرَأ‪ٞ‬‬
‫‪٠ٚ. ،1984 :316 ،Webster(.‬عَـٗ (عزي حٌٔظخٍ ‪ ،‬رؤٔٗ أٍٓ‪ٛ‬د ِؽٍك ٌٍظفى‪١‬رَ ‪٠‬ظٔرُ‬
‫رعيَ حٌميٍس عٍ‪ ٝ‬طمزً أ‪٠‬ش ِعظميحص أ‪ ٚ‬أٍحا طوظٍؿ عٓ ِعظميحص حٌ٘و‪ ٚ‬أ‪ ٚ‬حٌـّخعرش‬
‫حٌّظطَـش ‪ (.‬عزي حٌٔظخٍ‪،9ٕ: ٕٓٔ7 ،‬‬
‫ٖ‪-‬حٔرر‪ٛ‬ح حٌظطررَؾ ‪ :‬حْ حٌظطررَؾ ‪٠ ٨‬مظ‪ٜ‬ررَ عٍرر‪ٗ ٝ‬ررىً ‪ٚ‬حكرري ح‪ٔ ٚ‬رر‪ٚ ٛ‬حكرري ح‪ِٚ‬ـررخي‬
‫ِع‪ٌٚ ٓ١‬ىٓ ٔـيٖ ـ‪ِ ٟ‬وظٍؿ ِـخ‪٨‬ص حٌل‪١‬خس حٌ‪١ِٛ١‬ش ‪ ،‬ـمي ‪٠‬ى‪ ْٛ‬ططَـرخ ى‪١ٕ٠‬رخ أ‪ٚ‬ططَـرخ‬
‫ٓ‪١‬خٓرر‪١‬خ أ‪ ٚ‬ططررَؾ أؿظّررخع‪ٚ ، ٟ‬حْ حوؼررَ حٔرر‪ٛ‬ح حٌظطررَؾ ـعخٌ‪١‬ررش ‪ٚ‬حػررَ ٘رر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ‬
‫حٌي‪ٚ ٟٕ٠‬ح‪٨‬ؿظّخع‪ ٟ‬حٌرٌ‪ٜ٠ ٞ‬رً حٌر‪ ٝ‬ىٍؿرش حٌظطرَؾ حٌعٕ‪١‬رؿ ‪ِٛ٘ٚ‬رخ ‪٠‬رئى‪ ٞ‬حٌر‪ ٝ‬هٍرً‬
‫أؿظّخع‪ (. ٟ‬عٔخؾ ‪ ِٓٚ ، ،77: ٕٓٔٙ،‬حٔ‪ٛ‬ح حٌظطَؾ ِخ‪: ٍٟ٠‬‬
‫أ‪-‬حٌظطَؾ حٌي‪ٌ : ٟٕ٠‬مي أٗخٍ حٌعٍّخا حٌ‪ ٝ‬أْ ح‪ٔٔ٨‬خْ رطز‪١‬عظٗ ـ‪ ٟ‬كخؿش حٌ‪ ٝ‬حٌري‪ ٓ٠‬ومر‪ٛ‬س‬
‫‪٠‬ؼك ـ‪ٙ١‬رخ ٌظلّ‪١‬رٗ ‪ٚ ،‬لري رريأص حٌزلر‪ٛ‬ع ‪ٚ‬حٌيٍحٓرخص ِٕرٌ (ٓٗ‪ ،ٔ9‬طَورِ عٍر‪ٚ ٝ‬عرخثؿ‬
‫حٌي‪ ٓ٠‬عٍ‪ ٝ‬حٌّٔرظ‪ ٜٛ‬حٌفرَى‪ٚ ٞ‬حٌّـظّعر‪ٌٙ ٟ‬رخ ‪ٚ ،‬حْ ٌٍري‪ ٓ٠‬طرؤػَ ـر‪ ٟ‬حٌّـظّرع ‪ٚ‬حٌؼمخـرش‬
‫‪ٚ‬حٌ٘و‪ٜ‬رر‪١‬ش ‪ٚ‬ـرر‪ ٟ‬عٍّ‪١‬ررش حٌظؽ‪١‬ررَ ح‪٨‬ؿظّررخع‪ٚ ٟ‬حٌَ‪ٟ‬ررخ ‪ٚ‬ح‪٨‬كزررخ‪ ١‬حٌّظ‪ٜ‬ررً رخٌلخؿررخص‬
‫حٌ٘و‪١ٜ‬ش ‪ٌٌٌٚ‬ه ـخ‪ٔ٨‬ظّخا حٌ‪ ٝ‬حٌي‪َ٠ ٓ٠‬طز‪ ٢‬ررخٌظ‪ٛ‬حـك حٌرٌ‪٠ ٞ‬عٕر‪ ٟ‬لريٍس حٌفرَى عٍر‪ ٝ‬كرً‬
‫‪ٛ‬رررَحعخطٗ ‪ٚ‬طررر‪ٛ‬طَٖ حٌررريحهٍ‪ ٟ‬رخٓرررظَّحٍ ‪ٚ‬ألخِرررش ع‪٩‬لرررخص ِٕخٓرررزش ‪ِٔٚ‬رررخ‪َ٠‬س ‪٨‬ع‪٠‬رررخا‬
‫حٌـّخعش حٌظ‪ٕ٠ ٟ‬ظّر‪ ٟ‬حٌ‪ٙ١‬رخ ‪ٚ ،‬لري ًورَص ِ‪ٓٛ‬ر‪ٛ‬عش حٌٔ‪١‬خٓرش ررؤْ حٌظع‪ٜ‬رذ حٌري‪٠ ٟٕ٠‬ريـع‬
‫حٌررر‪ٓ ٝ‬رررٍ‪ٛ‬ن ‪٠‬ظّ‪١‬رررِ رخٌَع‪ٔٛ‬رررش ‪ٚ‬حٌظطرررَؾ ‪ٚ‬حٌزعررري عرررٓ حٌعمرررً ‪ٚ‬ح‪ٓ٨‬رررظ‪ٙ‬خٔٗ ررررخ‪٨‬هَ‪ٓ٠‬‬
‫‪ِٚ‬عظميحط‪ (. ُٙ‬حٌ‪ٜ‬خ‪،ٗ٘: ٔ99ٖ،ٞٚ‬‬
‫‪ٕ٘ٚ‬رررخن ِلىررررخص ٌٍظطررررَؾ حٌرررري‪ِٕٙ ٟٕ٠‬ررررخ ‪ :‬حٌف‪ٙ‬ررررُ حٌوررررخ‪ٝ١‬ا ٌٍرررري‪ِٚ ٓ٠‬زخىثررررٗ‬
‫‪ٚ‬أكىخِٗ‪،‬ؼ‪١‬خد حٌل‪ٛ‬حٍ حٌّفظ‪ٛ‬ف ‪ٚ‬حٌميٍس عٍ‪ ٝ‬حٌّٕخل٘رش ‪ ،‬ح‪٨‬ـظمرخٍ حٌر‪ ٝ‬حٌّؼرً حٌعٍ‪١‬رخ ـر‪ٟ‬‬
‫ٓررٍ‪ٛ‬ن حٌّـظّررع ‪ٓ ،‬رر‪ٛ‬ا حٌظررٓ رررخ‪٢‬هَ‪ٚ ٓ٠‬حٌٕظررَس حٌرر‪ٔ ُٙ١‬ظررَس ط٘ررخإِ‪١‬ش ‪ ،‬حٌظ٘رريى ـرر‪ٟ‬‬
‫حٌّّخٍٓخص حٌي‪١ٕ٠‬ش رّخ ‪٠ ٨‬مَٖ حٌَ٘ حٌلى‪ٚ ُ١‬حٌٕٔش حٌٕز‪٠ٛ‬ش ‪.‬‬
‫د‪-‬حٌظطَؾ ح‪٨‬ؿظّخع‪ ٛ٘: ٟ‬حٌّؽخ‪٨‬س أ‪ ٚ‬حٌظفَ‪ ٢٠‬رخ‪ٍ٨‬حا ‪ٚ‬ح‪٨‬ـىخٍ ح‪٨‬ؿظّخع‪١‬ش ‪ٚ‬حٓخٓرٗ‬
‫حٌظّ‪ٚ ِ١‬حٌظع‪ٜ‬ذ ‪ٚ‬ح‪ٔ٨‬ؽ‪٩‬ق ح‪٨‬ؿظّخع‪ِٕٙ ٟ‬ـخ ‪ٚ‬ـىَح ‪ٍٛٓٚ‬وخ ررؤْ حٌّظطرَؾ أؿظّخع‪١‬رخ‬
‫‪٠‬عخٔ‪ٛٓ ْ ٟ‬ا حٌظ‪ٛ‬حـك ح‪٨‬ؿظّخع‪ ٟ‬ـ‪ ٞ٠َِ ٛٙ‬أؿظّخع‪١‬خ ‪ٔٚ‬فٔ‪١‬خ ‪ٚ .‬أْ حٌفَى حٌرٌ‪٠ ٞ‬ظٔرُ‬
‫رخٌظطَؾ ح‪٨‬ؿظّخع‪ّٓ ٌٗ ٟ‬خص عي‪٠‬يس ِٕ‪ٙ‬رخ ‪ :‬أٔرٗ ‪٘٠‬رعَ ررخٌظّ‪ٕ٠ٚ ِ١١‬ظرَ حٌر‪ ٝ‬ح‪٨‬هرَ‪ٓ٠‬‬

‫‪ٕ٘8‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫عٍر‪ ٝ‬حٔ‪ٙ‬رُ ألرً ِٕرٗ ـر‪ ٟ‬حٌّىخٔرٗ ‪ٚ‬كظر‪ ٝ‬ـر‪ ٟ‬حٌمريٍحص حٌعمٍ‪١‬رش ‪ ،‬وّرخ أْ ٌ‪ٙ‬رُ ٓرّخص ؼ‪١‬ررَ‬
‫ِٔظلزٗ ‪ِٕٚ‬فَىس ‪ٕ٠ٚ‬ظَ حٌ‪ٔ ُٙ١‬ظَس عيحا أ‪ّٕ٠‬خ ‪ٚ‬ك‪ّٕ١‬خ وخٔ‪ٛ‬ح ‪َُ٘ (.‬حْ‪،ٔ8: ٕٖٓٓ،‬‬
‫ؽ‪-‬حٌظطَؾ حٌٔ‪١‬خٓ‪ : ٟ‬حْ حٌظطَؾ لي ‪٠‬ى‪ِٛ ْٛ‬ؿ‪ٛ‬ى ـ‪ ٟ‬حٌّـخي حٌٔ‪١‬خٓ‪، ٟ‬حً لي ‪٠‬ىر‪ْٛ‬‬
‫ٍؿً ٓ‪١‬خٓ‪ِ ٟ‬ظٍٔ‪٠ ٨ ٢‬مزً حٌل‪ٛ‬حٍ ح‪ ٚ‬حٌَأ‪ ٞ‬ح‪٢‬هَ أ‪ ٚ‬طَـ‪ ٞ‬ؿّخعش ٓ‪١‬خٓ‪١‬ش حٌلر‪ٛ‬حٍ‬
‫ِررع ِوخٌفظ‪ٙ‬ررخ ‪ٚ‬طظّٔرره رفىررَس أ‪ِ ٚ‬ـّ‪ٛ‬عررش أـىررخٍ ‪ٛ‬ررّخا ‪ٚ‬ؿخِرريس ‪٠ٚ‬ررَطز‪ ٢‬حٌظطررَؾ‬
‫رّلخ‪ٌٚ‬ش ألٍ‪١‬ش ؿخِيس ـىَ‪٠‬خ أْ طفَ‪ٍ ٝ‬إ‪٠‬ظ‪ٙ‬خ ‪ٚ‬أٍٓ‪ٛ‬ر‪ٙ‬خ ـ‪ ٟ‬حٌظفى‪َ١‬عٍر‪ ٝ‬ح‪٨‬ؼٍز‪١‬رش ‪ٚ ،‬حْ‬
‫٘ررٌح حٌظطررَؾ ‪ٌٛ٠‬رري ِ٘ررخعَ ِظِح‪٠‬رريس ِررٓ ح‪٨‬كزررخ‪ٚ ١‬حٌىزررض حٌٔ‪١‬خٓرر‪ٚ ٟ‬ـمرريحْ حٌمفررش ررر‪ٓ١‬‬
‫حٌّٕ٘ؽٍ‪ ٓ١‬ـ‪ٌ٘ ٟ‬ح حٌّـخي ‪ (.‬أٗ‪ٛ‬حْ ‪،ٔ9: ٔ997،‬‬
‫اُ٘ظو‪٣‬بد اُز‪ ٢‬كَود اُزطوف‬ ‫‪-4‬‬
‫طعيىص حٌٕظَ‪٠‬خص حٌّفَٔس ٌظخَ٘س حٌظطَؾ ‪ ٌٖ٘ ِٓٚ‬حٌٕظَ‪٠‬خص ِخ‪: ٍٟ٠‬‬
‫أ‪ٔ .‬ظَ‪٠‬ررش حٌظلٍ‪١‬ررً حٌٕفٔرر‪٠: ٟ‬عرري ٓرر‪١‬ـّ‪ٔٛ‬ي ـَ‪٠ٚ‬رري ِررٓ ٍ‪ٚ‬حى ٘ررٌٖ حٌٕظَ‪٠‬ررش ‪ٚ‬طئورري ٘ررٌٖ‬
‫حٌٕظَ‪٠‬ش عٍ‪ ٝ‬حٌ‪ٜ‬فش حٌي‪ٕ٠‬خِ‪١‬ى‪١‬ش ٌٍٍٔ‪ٛ‬ن ‪ٚ‬عٍ‪ ٝ‬حٌوزَحص ح‪ ِٓ ٌٝٚ٨‬ك‪١‬خس حٌطفً ‪ٚ‬حطـرخٖ‬
‫حٌفَى ـ‪ٟٛ ٟ‬ا ٘رٌٖ حٌٕظَ‪٠‬رش ٔلر‪ِٟٛ ٛ‬ر‪ ٛ‬ح‪ٗ ٚ‬ر‪ٟ‬ا ِخٌرٗ ‪ٛ‬رٍش ‪ٚ‬ػ‪١‬مرش رمريٍس ح‪ٗ٨‬ر‪١‬خا‬
‫عٍ‪ ٝ‬هف‪ ٞ‬حٌظ‪ٛ‬طَ حٌٕخٗ‪ٝ‬ا ِٓ حٌ‪َٜ‬ح حٌيحهٍ‪ ٟ‬رر‪ ٓ١‬حٌري‪ٚ‬حـع ‪ٚ‬حٌمر‪ٛ‬حٔ‪ ٓ١‬ح‪٨‬ؿظّخع‪١‬رش ‪،‬‬
‫أً ‪٠‬ى‪ ْٛ‬ح‪٨‬طـخٖ ٍٓز‪١‬خ عٕيِخ طع‪ٛ‬ق ح‪ ٚ‬طّٕع هف‪ ٞ‬حٌظ‪ٛ‬طَ ‪ٚ‬طىر‪ ْٛ‬ح‪٠‬ـخر‪١‬رخ ٔلر‪ ٛ‬ح‪ٗ٨‬ر‪١‬خا‬
‫حٌظ‪ ٟ‬طئى‪ ٞ‬حٌ‪ ٝ‬هف‪ ٞ‬حٌظر‪ٛ‬طَ ‪ٌٚ ،‬ىر‪٠ ٟ‬ىر‪ ْٛ‬ح‪ٔٔ٨‬رخْ ِظل‪٠‬رَح ـؤٔرٗ ‪ٔ٠‬رـً ؿرِاح ِرٓ‬
‫عي‪ٚ‬حٔ‪١‬رررش ِ‪ٛ‬ؿ‪ٙ‬رررش ‪ٟ‬ررري ح‪ٔ٢‬رررخ ‪ٚ ،‬لررري أوررري ـَ‪٠ٚ‬ررري أّ٘‪١‬رررش هزرررَحص حٌطف‪ٌٛ‬رررش ـررر‪ ٟ‬طىررر‪ٓ٠ٛ‬‬
‫ح‪٨‬طـخ٘خص حٌظ‪ ٟ‬طئػَ ـ‪ ٟ‬حٌٍٔ‪ٛ‬ن ‪ٙٔ٨‬رخ طريهً ـر‪ ٟ‬طىر‪ ٓ٠ٛ‬ح‪ٔ٢‬رخ ٔظ‪١‬ـرش طفخعٍرٗ ِرع حٌز‪١‬جرش‬
‫حٌظ‪ ٟ‬طٔزذ هف‪ ٞ‬حٌظ‪ٛ‬طَ ‪ٚ‬أْ حٌّليىحص حٌٕفٔ‪١‬ش ِؼً حٌي‪ٚ‬حـع ‪ٚ‬ح‪ٔ٨‬فعخ‪٨‬ص ‪ٚ‬حٌظفى‪١‬رَ ٌ‪ٙ‬رخ‬
‫ح‪٤‬ػَ ح‪٨‬وزَ ـ‪ ٟ‬عٍّ‪١‬ش طى‪ ٓ٠ٛ‬حٌظطرَؾ ‪ٚ‬طلي‪٠‬ري٘خ ِرٓ هر‪٩‬ي حٌظىخِرً ‪ٚ‬حٌّٕر‪ ٛ‬حٌّظٕخٓرك‬
‫ٌٍفَى ٌِٕ ‪١‬ف‪ٌٛ‬ظٗ ‪ٚ‬كظ‪ ٝ‬حٌزٍ‪ٛ‬غ ‪(.‬ؿخرَ‪،99: ٔ978،‬‬
‫د ‪ٔ.‬ظَ‪٠‬ش ح‪٨‬كزخ‪ٚ ١‬حٌعي‪ٚ‬حْ ‪ :‬حْ حٌظ‪ٛ‬طَ ‪ٌٛ٠‬ري حك‪١‬خٔرخ عٕريِخ ‪ٛ٠‬حؿرٗ حٌفرَى أكزرخ‪٠ ١‬مرؿ‬
‫كخث‪ ٩‬أِخَ أٗزخ كخؿخطٗ ‪ِ ٛ٘ٚ‬خ ‪٠‬يـع ري‪ ٍٖٚ‬حٌ‪ ٝ‬حٌظ‪ٛ‬ؿٗ ٔل‪ٍٛٓ ٛ‬ن ‪٘٠‬زع ٘رٌٖ حٌلخؿرٗ‬
‫ٌوفرر‪ ٞ‬حٌظرر‪ٛ‬طَ ‪ٚ‬حهظ‪١‬ررخٍ حٌفعررً ‪ٚ ،‬ح‪ٔ٨‬فعررخي حٌررٌ‪٠ ٞ‬ررئى‪٘ ٞ‬ررٌح حٌؽررَ‪٠ٚ ٝ‬عظّرري حٌظعٍرر‪ُ١‬‬
‫حٌٔررخرك ٌٍفررَى عٍرر‪ ٝ‬كرري‪ٚ‬ىٖ ‪ٚ‬أِىخٔ‪١‬خطررٗ حٌظى‪١ٕ٠ٛ‬ررش ‪٠ ،‬لرريع ح‪٨‬كزررخ‪ ١‬كرر‪ٛ٠ ٓ١‬حؿررٗ حٌفررَى‬
‫عمزررخص طمررؿ ـرر‪ٚ ٟ‬ؿررٗ حٗررزخعٗ ٌلخؿخطررٗ ‪ٚ ،‬لرري طٕ٘ررؤ ِررٓ ِ‪ٜ‬ررخىٍ عرريس ِٕ‪ٙ‬ررخ ألظ‪ٜ‬ررخى‪٠‬ش‬
‫‪ِٚ‬خى‪٠‬ش ‪ٚ‬أؿظّخع‪١‬ش ‪١ِٕٙٚ‬ش ‪ٚ‬أٔٔخٔ‪١‬ش ‪ٚ ،‬حْ ح‪٨‬كزخ‪َ٠ ١‬ؿرع ‪ٓ٨‬رزخد عريس ِٕ‪ٙ‬رخ ‪:‬ح‪٨‬كزرخ‪١‬‬
‫حٌٕفٔ‪ ٟ‬حٌٕخطؾ عرٓ عريَ حٗرزخ حٌلخؿرخص ح‪ٓ٨‬خٓر‪١‬ش ‪ ،‬أكزرخ‪ ١‬حٌلخؿرش حٌر‪ ٝ‬حٌري‪ ٍٚ‬ررؤْ ‪٨‬‬
‫‪٠‬ى‪ٌٍ ْٛ‬فَى ى‪ ٍٚ‬ـ‪ ٟ‬حٌّـظّع ‪ ،‬أكزخ‪ِ ١‬عخ‪ َ١٠‬حٌّـظّرع ‪ٚ‬ل‪ّ١‬رٗ ‪ٚ‬عخىحطرٗ ‪ٚ‬طمخٌ‪١‬ريٖ ‪٤‬ـرَحى‬
‫‪٠‬طزم‪ ٌٖ٘ ْٛ‬حٌّعخ‪٠ ٨ٚ َ١٠‬ي‪ٌٙ َْٚ٠‬خ ‪ٚ‬لخٍح‪ (.‬أر‪ ٛ‬حٌٕ‪،ٕ9: ٔ98ٗ ،ً١‬‬

‫‪ٕ٘9‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫ص‪ٔ.‬ظَ‪٠‬رررش حٌرررظعٍُ ح‪٨‬ؿظّرررخع‪: ٟ‬أْ ح‪ٛ‬رررلخد ٘رررٌٖ حٌٕظَ‪٠‬رررش ‪ِٚ‬رررٕ‪ ُٙ‬رخٔررري‪ٍٚ‬ح ‪٠‬رررَ‪ ْٚ‬حْ‬
‫حٌٍٔ‪ٛ‬ن ح‪ٔٔ٨‬خٔ‪ٍٛٓ ٟ‬ن ِظعٍُ ‪ٚ ،‬حْ حٌفَى ‪٠ ٨‬م‪ َٛ‬رخ‪ٓ ٞ‬رٍ‪ٛ‬ن ح‪ ٨‬حًح ورخْ ٘رٌح حٌٔرٍ‪ٛ‬ن‬
‫ٓ‪ٛ‬ؾ ‪٠‬لمك ٌٗ ِىخٓذ ِع‪ٕ١‬ش ‪ٌٌ ،‬ح ‪٠‬فَٔ حٌظطرَؾ عٍر‪ ٝ‬حٔرٗ وؽ‪١‬رَٖ ِرٓ حٔر‪ٛ‬ح حٌٔرٍ‪ٛ‬ن‬
‫حٌٌ‪٠ ٞ‬ظُ طعٍّٗ عرٓ ‪٠َ١‬رك حٌظفخعرً رر‪ ٓ١‬حٌفرَى ‪ٚ‬ع‪ٛ‬حٍِرٗ حٌٌحط‪١‬رٗ ‪ٚ‬رر‪ ٓ١‬حٌز‪١‬جرش رّئػَحط‪ٙ‬رخ‬
‫حٌّوظٍفرش ‪٠ٚ ،‬ظطرَؾ حٌفرَى ‪٨‬عظمرخىٖ أٔرٗ ٓر‪١‬ـٕ‪ِ ٟ‬ىخٓرذ ِع‪ٕ١‬رش ِرٓ حٌظطرَؾ ‪ٓ ،‬رر‪ٛ‬حا‬
‫وخٔض ِىخٓذ ِعٕ‪٠ٛ‬ش ح‪ِ ٚ‬ىخٓذ ِخى‪٠‬ش ‪.‬‬
‫وّخ ‪ َٜ٠‬عٍّخا ٔظَ‪٠‬ش حٌظعٍُ ح‪٨‬ؿظّخع‪ ٟ‬حْ حٌظٕف‪ ْ١‬عٓ حٌعي‪ٚ‬حْ ‪٠ ٨‬مٍٍٗ ‪ٌٚ‬ىرٓ‬
‫ري‪ًٌ ِٓ ٨‬ه ـٔ‪ٛ‬ؾ ‪٠ِ٠‬يٖ ‪ٌ٘ٚ ،‬ح ِخ حٗخٍص حٌ‪ ٗ١‬حٌيٍحٓخص حٌ‪ ٝ‬حْ ِ٘خ٘يس حٌعٕرؿ ـر‪ٟ‬‬
‫حٌظٍفِ‪ ْٛ٠‬حٌٌ‪٠ ٞ‬خط‪ ٟ‬رفىَس حٌظٕف‪ ْ١‬حٌزي‪ِ ً٠‬رٓ هر‪٩‬ي حٌّ٘رخ٘يس ‪٠٨‬مٍرً حٌعٕرؿ ٌري‪ِ ٜ‬رٓ‬
‫‪٘٠‬خ٘ي‪ ٗٔٚ‬رً لي ‪٠ِ٠‬ي ِٓ حٌعٕؿ حٌلم‪١‬م‪ٌ ٟ‬ي‪.،ٗ٘: ٕٕٓٔ، (. ُٙ٠‬‬
‫‪-5‬اٗٔب‪ ٛ‬أُؼبِٓخ اُ‪ٞ‬اُل‪٣‬خ ‪ :‬طعي ح‪َٓ٤‬س حٌز‪١‬جرش ح‪٨‬ؿظّخع‪١‬رش ح‪ٌٚ٨‬ر‪ ٝ‬حٌظر‪ ٟ‬طٔرظمزً حٌطفرً‬
‫‪ٚ‬ـ‪ٙ١‬رخ طظىر‪ٚ ْٛ‬طظ٘رىً حٌٔرّخص ح‪ٓ٤‬خٓرر‪١‬ش ٌ٘و‪ٜ‬ر‪١‬ظٗ ‪ ،‬حً ‪٠‬رَطز‪ٓ ٢‬رٍ‪ٛ‬ن حٌطفرً طرريٍ‪٠‬ـ‪١‬خ‬
‫رخٌّعخٔ‪ ٟ‬حٌظ‪ ٟ‬طظىر‪ ْٛ‬عٕريٖ ‪ٟ‬رّٓ حٌّ‪ٛ‬حلرؿ حٌظر‪٠ ٟ‬ظفخعرً ر‪ٙ‬رخ رؤٓرَطٗ ‪ِٚ‬ل‪١‬طرٗ ـخٌطفرً‬
‫‪٠‬ظؤػَ رىً ٌٖ٘ حٌّعخٔ‪ٚ ٟ‬ط‪ٜ‬خغ ٗو‪١ٜ‬ظٗ ـ‪َِ ٟ‬حكٍ‪ٙ‬رخ ح‪ٌٚ٤‬ر‪ٌ ٝ‬ظ‪ٜ‬رزق ؿرِاح ِرٓ و‪١‬خٔرٗ‬
‫حٌ٘و‪ٚ ٟٜ‬حْ حٌطفً ‪٠‬م‪٠‬ر‪ِ ٟ‬رخ‪٠‬مَد ِرٓ ػٍؼر‪ ٟ‬ك‪١‬خطرٗ ِرع ‪ٚ‬حٌي‪٠‬رٗ (حٌفرخع‪. ،ٖٖ: ٍٞٛ‬‬
‫‪ٚ‬أٔٗ ِٓ ه‪٩‬ي حٌظعٍُ حٌّزخَٗ ‪ٚ‬ؼ‪ َ١‬حٌّزخَٗ ِٓ لزً حٌ‪ٛ‬حٌي‪ٔ٠ ٓ٠‬ظم‪ِّٕٙ ٟ‬رخ حطـخ٘خط‪ّٙ‬رخ‬
‫‪ِٚ‬عظمرريحط‪ّٙ‬خ ‪ٚ‬حّٔررخ‪ٓ ١‬ررٍ‪ٛ‬و‪ّٙ‬خ هرر‪٩‬ي ِ‪ٛ‬حلررؿ حٌل‪١‬ررخس حٌّوظٍفررش ـخٌ‪ٛ‬حٌرريحْ ‪٠‬ررئػَحْ ـرر‪ٟ‬‬
‫أرٕخث‪ّٙ‬خ رطَق ِظعيىس ر‪ٛٛ‬ف‪ّٙ‬خ ّٔخًؽ حٌمي‪ٚ‬س ٌ‪٥‬رٕخا (هطخد ‪. ،ٔ٘ٗ : ٔ99٘،‬‬
‫‪ٚ‬لرري عَـررض حّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش طعَ‪٠‬فررخص عي‪٠‬رريس ِٕ‪ٙ‬ررخ طعَ‪٠‬ررؿ (رخٔرري‪ٍٚ‬ح ٔ‪،ٔ9ٙ‬‬
‫(‬
‫رؤٔ‪ٙ‬خ أّخًؽ ٍٓ‪ٛ‬و‪١‬ش هخ‪ٛ‬ش رخٌ‪ٛ‬حٌي‪ ٓ٠‬طظ‪ ّٓ٠‬حٌظعِ‪ ِ٠‬ح‪ ٚ‬حٌعمخد ـ‪ِ ٟ‬عخٍِش ح‪٤‬رٕخا ا‬
‫‪،ٖٔٔ:Bandura‬‬
‫‪ٚ‬عَـ‪ٙ‬خ (حٌعظخر‪ ،ٔٓ :ٕٓٓٔ ٟ‬رؤٔ‪ٙ‬خ اح‪ٓ٤‬خٌ‪١‬ذ حٌٔرٍ‪ٛ‬و‪١‬ش حٌظر‪٠ ٟ‬ظزع‪ٙ‬رخ حٌ‪ٛ‬حٌريحْ‬
‫ِع أرٕخث‪ٚ ُٙ‬طئػَ ـ‪ ُّ٘ٛٔ ٟ‬حٌعمٍ‪ٚ ٟ‬ح‪ٔ٨‬فعخٌ‪ٚ ٟ‬ح‪٨‬ؿظّخع‪ ٟ‬ا‪.‬‬
‫اُ٘ظو‪٣‬بد اُز‪ ٢‬ر٘ب‪ُٝ‬ذ اٗٔب‪ ٛ‬أُؼبِٓخ اُ‪ٞ‬اُل‪٣‬خ ‪-6:‬‬
‫طٕ‪ٛ‬عررض ‪ٚ‬ؿ‪ٙ‬ررخص حٌٕظررَ حٌظرر‪ ٟ‬عَ‪ٟ‬ررض ِررٓ عٍّررخا حٌررٕفْ ـرر‪ ٟ‬طلٍ‪١‬ررً حّٔررخ‪١‬‬
‫حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ‪ٚ‬طؤػ‪َ١‬حط‪ٙ‬خ عٍ‪ ٝ‬ح‪٨‬رٕخا ‪ٗٚ‬و‪١ٜ‬خط‪ ، ُٙ‬حً حْ حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش طعري ِرٓ‬
‫حٌعٕخ‪ٛ‬ررَ ح‪ٓ٨‬خٓرر‪١‬ش حٌّ‪ّٙ‬ررش ـرر‪ ٟ‬عٍّ‪١‬ررش حٌظٕ٘ررجش ح‪٨‬ؿظّخع‪١‬ررش ‪٠ٚ‬ظفررك ِعظررُ ِٕظرررَ‪ٞ‬‬
‫حٌّرريحٍّ حٌٕفٔرر‪١‬ش عٍرر‪ ٝ‬حٌررَؼُ ِررٓ حهررظ‪٩‬ؾ ِرر‪ٛ‬حلع‪ ُٙ‬عٍرر‪ ٝ‬حّ٘‪١‬ررش طعخِررً حٌ‪ٛ‬حٌرري‪ِ ٓ٠‬ررع‬
‫ح‪٨‬رٕخا ‪ٚ‬حٍطزخ‪ٙ١‬خ رلٔٓ ط‪ٛ‬حـم‪ ُٙ‬ـ‪ ٩٠‬عٓ حٌي‪ ٍٚ‬حٌلخُٓ ٌ‪َٓ٩‬س ـر‪ ٟ‬ط٘رى‪ٗ ً١‬و‪ٜ‬ر‪١‬ش‬
‫حٌفَى‪.‬‬

‫ٓ‪ٕٙ‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫حً ‪٠‬ئورري ـَ‪٠ٚ‬رري ( ‪ ،Freud‬عٍرر‪َِ ٝ‬كٍررش حٌطف‪ٌٛ‬ررش ‪٠ٚ‬عرري٘خ ِررٓ حٌرريعخثُ ح‪ٓ٨‬خٓرر‪١‬ش‬
‫ٌٍ٘و‪ٜ‬رر‪١‬ش ‪ٚ‬هخ‪ٛ‬ررش حٌوّررْ ٓررٕ‪ٛ‬حص ح‪ٌٚ٨‬رر‪ِ ٝ‬ررٓ عّررَ حٌفررَى‪ ،‬وّررخ ‪٠‬ئورري عٍرر‪ ٝ‬ع‪٩‬لررش‬
‫حٌ‪ٛ‬حٌي‪ ٓ٠‬رخ‪٨‬رٕخا ـ‪َِ ٟ‬كٍرش حٌطف‪ٌٛ‬رش حٌّزىرَس ‪ٚ‬حػَ٘رخ عٍر‪ٗ ٝ‬رىً هزرَحص لخٓر‪١‬ش طرئػَ‬
‫ـرر‪ّٔ ٟ‬رر‪ ٖٛ‬حٌٕفٔرر‪ ٟ‬حٌ‪٩‬كررك ‪ ،‬وّررخ ‪٘٠‬رر‪ َ١‬ـَ‪٠ٚ‬رري حٌرر‪ ٝ‬حْ حٌفررَى حًح ِررخ طعررَ‪ّ٘٩ٌ ٝ‬ررخي‬
‫‪ٚ‬حٌٔ‪١‬طَس حٌ٘ي‪٠‬يس ِٓ حَٓطٗ ـؤْ ًٌه ‪٠‬ظَن حػخٍح ٍٓز‪١‬ش عٍ‪ٗ ٝ‬و‪١ٜ‬ظٗ ـ‪ّ١‬خ رعي عٕريِخ‬
‫‪ٜ٠‬زق َِح٘مخ ‪ٍٚ‬حٗيح ‪ٚ‬رخٌظخٌ‪٠ ٟ‬ئى‪ ٞ‬حٌ‪ٛ٘ٔ ٝ‬ا ِوظٍؿ ح‪ٟ٨‬طَحرخص حٌٕفٔ‪١‬ش ٌي‪٠‬رٗ ‪( .‬‬
‫ٓررىَٕ‪ ، ،ٗ٘ :ٔ98ٓ،‬ر‪ّٕ١‬ررخ ‪٠‬ررَ‪ ٜ‬أىٌررَ حْ حٓررخٌ‪١‬ذ حٌررَـ‪ٚ ٞ‬ح‪ّ٘٨‬ررخي ‪ٚ‬حٌظرريٌ‪ ً١‬ـرر‪ٟ‬‬
‫حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ٌ‪٩‬رٕخا لي طئى‪ ٞ‬حٌ‪ ٝ‬رٕخا ٗو‪١ٜ‬ش ؼ‪٠ٛٓ َ١‬ش ٌٌٌه ـرخْ حٌفرَى ‪٠‬لرخ‪ٚ‬ي‬
‫حْ ‪٠‬عرر‪ِ٘ ٝٛ‬ررخعَ حٌررٕم‪ٌ ٚ‬ي‪٠‬ررٗ ‪ًٌٚ‬رره ر‪ٟٛ‬ررع أ٘رريحؾ ؼ‪١‬ررَ ‪ٚ‬حلع‪١‬ررش ‪٨‬ع‪ٙ‬ررخٍ طف‪ٛ‬لررٗ‬
‫حٌ٘و‪١ٓٚ ٟٜ‬طَطٗ عٍ‪ ٝ‬ح‪٨‬هَ‪ ، ٓ٠‬ـ‪ ٩٠‬عرٓ ًٌره ـخٔرٗ ‪٘٠‬ر‪ َ١‬حٌر‪ِ ٝ‬ف‪ٙ‬ر‪ َٛ‬حهرَ ٘ر‪ٛ‬‬
‫حٍٓ‪ٛ‬د حٌل‪١‬خس ‪ٚ‬حٌٌ‪٠ ٞ‬ظ٘ىً ِٓ هر‪٩‬ي طعخٍِرٗ ِرع ‪ٚ‬حٌي‪٠‬رٗ ـر‪ٓ ٟ‬رٕ‪ٛ‬حص ك‪١‬خطرٗ ح‪ٌٚ٨‬ر‪، ٝ‬‬
‫‪ٚ‬رٌٌه لي ‪ٜ٠‬زق ِٓ حٌ‪ٜ‬عذ طؽ‪ َٖ١١‬ـ‪ ٟ‬حٌَّحكرً حٌ‪٩‬كمرش ‪ .‬ـر‪ ٟ‬كر‪٠ ٓ١‬رَ‪ ٜ‬رر‪ٌٛ‬ز‪ ٟ‬ـر‪ٟ‬‬
‫ٔظَ‪٠‬ظرررٗ حٌّعَ‪ٚ‬ـرررش رخٌّ‪ِٔ٩‬رررش ‪ٚ‬ح‪٨‬ط‪ٜ‬رررخي حْ حٌ‪١ٌٛ‬ررري ‪ٌٛ٠‬ررري رِٕعرررش طمررر‪ َٛ‬عٍررر‪ ٝ‬حٓرررخّ‬
‫رررخ‪ٌٛٛ٠‬ؿ‪ٌ ٟ‬طٍررذ ح‪٨‬لظررَحد حٌلررخِ‪ِ ٟ‬ررٓ حٌىزررخٍ ‪ٚ‬ه‪ٜٛٛ‬ررخ ِررٓ ح‪ َ٨‬ػررُ ِررٓ ورر‪ ٩‬ح‪َ٨‬‬
‫‪ٚ‬ح‪٨‬د ـ‪ّ١‬خ رعي ‪ٚ ،‬عٍ‪ ٌ٘ ٝ‬ح ح‪ٓ٨‬خّ ـرخْ ٗو‪ٜ‬ر‪١‬ش حٌَحٗري طعظّري ـ‪ّ١‬رخ رعري عٍر‪ٔ ٝ‬ر‪ٛ‬‬
‫ِٓ حٌّ‪ِٔ٩‬ش حٌظ‪ ٟ‬ك‪ ًٜ‬عٍ‪ٙ١‬خ حٌطفً ـ‪َِ ٟ‬حكً ك‪١‬خطرٗ حٌّزىرَس ‪ ،‬ـ‪ٙ‬ر‪٠ ٛ‬ىر‪ِ ْٛ‬ظعرخ‪ْٚ‬‬
‫حؿظّخع‪١‬خ ‪ِٚ‬ظفخع‪ِ ٩‬ع ح‪٨‬هَ‪ ٓ٠‬حًح ِخ ك‪ ًٜ‬عٍ‪ ٝ‬حٌّ‪ِٔ٩‬ش ـر‪ ٟ‬طٍره حٌّريس ‪ٚ‬حٔرٗ حًح ٌرُ‬
‫‪٠‬ل‪ٜ‬رً عٍ‪ٙ١‬رخ ـخٔرٗ ‪١ّ٠‬رً حٌر‪ ٝ‬ح‪ٔ٨‬طر‪ٛ‬حا ‪ٚ‬ح‪ٔٔ٨‬رلخد ( ‪ ، ، 16، 1963،Lamp‬حِرخ‬
‫رخـٍ‪ٛ‬ؾ ‪ َٜ٠‬حْ ّٔ‪ ٛ‬حٌ٘و‪١ٜ‬ش ‪ٚ‬طط‪ٍ٘ٛ‬خ عٕي حٌفَى ‪٠‬عظّري عٍر‪ ٝ‬حٌظّرَ‪ٚ ٓ٠‬حٌظعر‪ٛ‬ى ِرٓ‬
‫حٌ‪ٜ‬ؽَ ‪ٚ ،‬حْ حٓخٌ‪١‬ذ حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ‪ّ٠‬ىٓ حْ طفَٔ عٍ‪ ٝ‬حٓخّ كرذ حٌطفرً ٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رٗ‬
‫ـ‪ٟٛ ٟ‬ا حٌظعٍُ حٌَ٘‪ ، ٟ١‬أً ‪٠‬عري ‪ٚ‬ؿر‪ٛ‬ى ح‪ َ٨‬رّؼخررش ( ِٕزرٗ ٗرَ‪ٚ ، ٟ١‬طٕرخ‪ٚ‬ي كٍ‪١‬ز‪ٙ‬رخ‬
‫رّؼخرش ( ِٕزٗ ؼ‪. ،ٟ١َٗ َ١‬‬
‫ر‪ّٕ١‬ررخ ‪٠‬ررَ‪ٓ ٜ‬ررىَٕ حْ ٓررٍ‪ٛ‬ن حٌفررَى ‪َ٠ ٨‬ؿررع حٌرر‪ ٝ‬حٍحىطررٗ ‪ٚ‬كَ‪٠‬ظررٗ ـمرر‪ٌٚ ، ٢‬ىررٓ‬
‫‪َ٠‬ؿع حٌ‪ ٝ‬حٌوزرَحص حٌظر‪ٓ ٟ‬رزك حْ ِرَ ر‪ٙ‬رخ ‪ ،‬ـ‪٠‬ر‪ ٩‬عرٓ حّٔرخ‪ ١‬حٌّعخٍِرش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رش حٌظر‪ٟ‬‬
‫طعَ‪ٌٙ ٝ‬خ ـ‪ ٟ‬ك‪١‬خطٗ ٌِٕ حٌطف‪ٌٛ‬ش حٌ‪ٌ ٝ‬لظش حٌفعً ح‪٨‬ؿَحث‪ ، ٟ‬وّخ حٔٗ ‪٠‬عِ‪ ٚ‬ط‪ٜ‬رَؾ‬
‫حٌطفً ‪ٚ‬حٌٍٔ‪ٛ‬ن حٌـ‪١‬ي حٌٌ‪٠ ٞ‬م‪ َٛ‬رٗ حٌ‪ ٝ‬ح٘ظّخَ ح‪٨‬ر‪ ٓ٠ٛ‬حٌٌ‪٠ ٞ‬ظُٔ رخٌظخ‪١٠‬ري ‪ٚ‬ح‪ٓ٨‬ظلٔرخْ‬
‫‪ًٌٚ‬رررره ‪ٔ٨‬ررررٗ ‪٠‬عرررري ح٘ظّررررخَ حٌىزررررخٍ رخٌطفررررً ٘رررر‪ ٛ‬رّؼخرررررش ِىخـررررخس ‪ٚ‬طعِ‪٠‬ررررِح ٌررررٗ ‪( .‬‬
‫ٓىَٕ‪،ٔٗ8ٙٔ98ٓ،‬‬
‫حِررخ ر‪١‬خؿ‪١‬ررٗ ‪٘ٚ Pieag‬رر‪ ٛ‬أكرري أ‪ٛ‬ررلخد ح‪٨‬طـررخٖ حٌّعَـرر‪ ٟ‬ـؤٔررٗ ‪٠‬ررَ‪ ٜ‬حْ ِررخ‬
‫‪٠‬ل‪ ِٓ ًٜ‬طؽ‪َ١‬حص ـ‪ ٟ‬هزَحص ح‪٨‬رٕخا ٓرززٗ ‪٠‬ىر‪ٔ ْٛ‬ظ‪١‬ـرش طِح‪٠‬ري حٌّعَـرش ٌي‪٠‬رٗ ‪ ،‬حً حْ‬
‫حٌ٘خد ـ‪َِ ٟ‬كٍش ِٓ َِحكً ك‪١‬خطٗ ‪٠‬يٍن رخْ حٌطَ‪٠‬مش حٌظر‪٠ ٟ‬عخِرً ر‪ٙ‬رخ ‪ ٨‬طظٕخٓرذ ِرع‬

‫ٔ‪ٕٙ‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫ِررخ ‪ٛٚ‬ررً حٌ‪١‬ررٗ ِررٓ ٔ‪٠‬ررؾ ‪ٚ‬طؽ‪١١‬ررَ‪ٌ ،‬ررٌح ‪٠‬زرريأ رررخ‪٨‬عظَح‪ ٝ‬عٍرر‪ ٝ‬ح‪ٓ ٞ‬ررٍ‪ٛ‬ن ح‪ ٚ‬حٓررٍ‪ٛ‬د‬
‫‪٠‬عخًِ رٗ ـ‪ٍ١‬ـؤ حٌ‪ ٝ‬حٌعٕخى أ‪ ٚ‬حٌظَّى حٌ‪ ٝ‬ر‪١‬جخص حهَ‪ ٜ‬لري ‪٠‬ل‪ٜ‬رً ِٕ‪ٙ‬رخ عٍر‪ٔ ٝ‬ر‪ِ ٛ‬رٓ‬
‫حٌّعخٍِرش طرظ‪٩‬ثُ ـر‪َِ ٟ‬كٍظررٗ حٌعَّ‪٠‬رش‪،‬وّخ أٔرٗ ‪ٛٛ٠‬ر‪ ٟ‬ح‪٨‬رررخا حْ ‪١ٙ٠‬رئح ؿر‪ٛ‬ح ِرٓ حٌؼمررش‬
‫‪ٚ‬ح‪ٌ٨‬فررش ر‪١‬رررٕ‪ٚ ُٙ‬رررر‪ ٓ١‬حرٕررخث‪َِ ُٙ‬حعرررخس عررريَ ح‪ّ٘٨‬رررخي ـرر‪ٍ ٟ‬عرررخ‪٠‬ظ‪ٚ ُٙ‬طررر‪ٛ‬ؿ‪ٓ (.ُٙٙ١‬رررٍ‪ُ١‬‬
‫‪،ٕ7 :ٕٓٓٓ،‬‬
‫حِخ ِخٍٓ‪ٛ ٛ‬خكذ ح‪٨‬طـخٖ ح‪ٔٔ٨‬خٔ‪ ٟ‬ـ‪١‬ز‪ ٓ١‬حْ حٌلخؿخص ح‪ٓ٨‬خٓ‪١‬ش طظيٍؽ ر٘ىً‬
‫َِ٘رر‪ِ ٟ‬ظ‪ٜ‬ررخعي ‪ٚ‬طظرريٍؽ ـرر‪ ٟ‬ح‪ٗ٨‬ررزخ كٔررذ حّ٘‪١‬ظ‪ٙ‬ررخ ٌٍفررَى ‪ٚ ،‬أْ ٘ررٌٖ حٌلخؿررخص‬
‫طظعررَ‪ٌٍ ٝ‬ظ‪ٙ‬ي‪٠‬رري هخ‪ٛ‬ررش عٕرريِخ طىرر‪ ْٛ‬حّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش طظٔررُ رخٌٕزررٌ ‪ٚ‬حٌ٘رره‬
‫‪ٚ‬ح‪ّ٘٨‬خي ‪ ٨ٚ‬طّٔق ٌٗ رخٗزخ كخؿخطٗ ح‪ٓ٨‬خٓر‪١‬ش ـظع‪١‬رك ّٔر‪ٚ ٖٛ‬رخٌظرخٌ‪٠ ٟ‬ظـرٗ ٌٍعري‪ٚ‬حْ‪.‬‬
‫‪1988:p33 )،(Pieage‬‬
‫صبٗ‪٤‬بً‪:‬اُلهاٍبد اَُبثوخ‬
‫‪ -1‬كهاٍخ دمحم ‪2012،‬‬
‫عٕ‪ٛ‬حْ حٌيٍحٓرش‪:‬ح‪٨‬طـخٖ ٔلر‪ ٛ‬حٌظطرَؾ ‪ٚ‬ع‪٩‬لظرٗ ررزع‪ ٞ‬حٌلخؿرخص حٌٕفٔر‪١‬ش ٌري‪ٜ‬‬
‫‪ٍ١‬زش ؿخِعش ح‪ َُ٘٤‬رؽِس‬
‫٘يـض حٌيٍحٓش حٌى٘رؿ عرٓ ‪١‬ز‪١‬عرش ح‪٨‬طـرخٖ ٔلر‪ ٛ‬حٌظطرَؾ رخٔ‪ٛ‬حعرٗ حٌّوظٍفرش (‬
‫حٌرري‪ ، ٟٕ٠‬حٌٔ‪١‬خٓرر‪ ، ٟ‬ح‪٨‬ؿظّررخع‪ٚ ، ، ٟ‬حٌظعررَؾ عٍرر‪ ٝ‬حٌفررَ‪ٚ‬ق ـرر‪ ٟ‬حرعررخى حٌظطررَؾ طزعررخ‬
‫ٌّظؽ‪١‬ررَحص حٌزلررغ ( حٌـررْٕ ‪ ،‬حٌّٔررظ‪ ٜٛ‬ح‪٨‬لظ‪ٜ‬ررخى‪ٚ، ٞ‬حٌيٍحٓرر‪ِٔٚ ٟ‬ررظ‪ ٜٛ‬طعٍرر‪ ُ١‬ح‪٤‬د‬
‫‪ٚ‬ح‪ٚ َ٤‬عيى أـَحى ح‪َٓ٤‬س ‪ٚ‬طَط‪١‬ذ ح‪٤‬رٓ ـ‪ ٟ‬ح‪َٓ٤‬س ‪ ،‬ـ‪ ٩٠‬عٓ حٌظعرَؾ عٍر‪ ٝ‬حٌع‪٩‬لرش‬
‫ر‪ ٓ١‬ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ‪ٚ‬حٌلخؿخص حٌٕفٔ‪١‬ش ٌي‪ ٜ‬حٌطٍزٗ ‪.‬‬
‫طى‪ٔٛ‬ض ع‪ٕ١‬ش حٌزلرغ ِرٓ (‪١ ،ٙٔ7‬خٌرذ ‪١ٚ‬خٌزرش ر‪ٛ‬حلرع (‪١ ،ٕ88‬خٌرذ ‪،ٖٕ9(ٚ‬‬
‫‪١‬خٌزش ِٓ حٌىٍ‪١‬خص ح‪ٔٔ٨‬خٔ‪١‬ش ‪ٚ‬حٌعٍّ‪١‬ش ِٓ ‪ٍ١‬زش ؿخِعش ح‪ َُ٘٤‬رؽِس ‪.‬‬
‫لرررخَ حٌزخكرررغ رخعررريحى ِم‪١‬خٓررر‪٨ ٓ١‬ؼرررَح‪ ٝ‬حٌزلرررغ ّ٘رررخ ‪ِ:‬م‪١‬رررخّ ح‪٨‬طـرررخٖ ٔلررر‪ٛ‬‬
‫حٌظطَؾ ‪ِٚ‬م‪١‬خّ حٌلخؿخص حٌٕفٔ‪١‬ش‪.‬‬
‫‪ٚ‬لي ط‪ٍٛٛ‬ض حٌيٍحٓش حٌ‪ ٝ‬ؿٍّٗ ِرٓ ح‪ٓ٨‬رظٕظخؿخص ِٕ‪ٙ‬رخ‪ :‬حٍطفرخ ىٍؿرش ح‪٨‬طـرخٖ‬
‫ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ٌي‪ ٜ‬حـَحى حٌع‪ٕ١‬ش ‪ٚ ،‬ؿ‪ٛ‬ى ع‪٩‬لش حٍطزخ‪١١‬ش ر‪ ٓ١‬حٌيٍؿش حٌىٍ‪١‬ش ٌ‪٩‬طـخٖ ٔلر‪ٛ‬‬
‫حٌظطَؾ ‪ٚ‬وً ِٓ حٌلخؿخص ح‪٨‬لظ‪ٜ‬خى‪٠‬ش ‪ٚ‬طلم‪١‬ك حٌّىخٔرش ح‪٨‬ؿظّخع‪١‬رش ‪ ،‬ـ‪٠‬ر‪ ٩‬عرٓ ًٌره‬
‫‪ٚ‬ؿ‪ٛ‬ى ـَ‪ٚ‬ق ًحص ى‪ٌ٨‬ش حك‪ٜ‬خث‪١‬ش ـ‪ ٟ‬ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ طزعخ ٌّظؽ‪١‬رَ حٌـرْٕ ٌ‪ٜ‬رخٌق‬
‫حٌٌو‪ٚ ٍٛ‬طزعخ ٌّظؽ‪ َ١‬حٌّٔظ‪ ٜٛ‬ح‪ٚ٨‬ي ‪ٚ‬حٌَحرع ‪ٌٜٚ‬خٌق حٌّٔظ‪ ٜٛ‬ح‪ٚ٨‬ي ‪،ٔ7: (.‬‬
‫‪ -2‬كهاٍخ ػجل اَُبكح ‪2017،‬‬
‫ٕ‪ٕٙ‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫عٕر‪ٛ‬حْ حٌيٍحٓررش ‪ :‬حٌظ‪ٛ‬ؿرٗ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطرَؾ ‪ٚ‬ع‪٩‬لظررٗ رٔرٍ‪ٛ‬ن طؤو‪١‬رريحص حٌرٌحص ٌرري‪ٜ‬‬
‫‪ٍ١‬زش ؿخِعش حٌز‪َٜ‬س‬
‫٘ررريـض حٌيٍحٓرررش حٌظعرررَؾ عٍررر‪ ٝ‬ح‪٨‬طـرررخٖ ٔلررر‪ ٛ‬حٌظطرررَؾ ‪ٓٚ‬رررٍ‪ٛ‬ن طؤو‪١‬ررري حٌرررٌحص‬
‫‪ٚ‬حٌع‪٩‬لش ر‪ّٕٙ١‬خ‬
‫ٗررٍّض ع‪ٕ١‬ررش حٌيٍحٓررش عٍرر‪١ ،ٖٓٓ( ٝ‬خٌررذ ‪١ٚ‬خٌزررش ِررٓ ‪ٍ١‬زررش ؿخِعررش حٌز‪ٜ‬ررَس‬
‫‪.‬حٓرظويَ حٌزخكرغ ِم‪١‬خٓر‪ ٓ١‬ح‪ٚ٨‬ي ِم‪١‬رخّ ح‪٨‬طـرخٖ ٔلر‪ ٛ‬حٌظطرَؾ حٌّعري ِرٓ لزرً أرر‪ٛ‬‬
‫ى‪ٚ‬ح‪ِٚ ٗ٠‬م‪١‬خّ ٍٓ‪ٛ‬ن طؤو‪١‬ي حٌٌحص حٌّعي ِٓ لزً رَ٘‪ ٜ‬عؼّخْ أكّي ‪.‬‬
‫‪ٚ‬لرري ط‪ ٛٛ‬رٍض حٌيٍحٓررش حٌرر‪ ٝ‬حٌٕظررخثؾ حٌظخٌ‪١‬ررش ‪:‬عرريَ ‪ٚ‬ؿرر‪ٛ‬ى ِ٘ررخعَ حطـررخٖ ٔلرر‪ٛ‬‬
‫حٌظطَؾ‪ ،‬ـ‪ ٟ‬ك‪ٚ ٓ١‬ؿ‪ٛ‬ى ٍٓ‪ٛ‬ن طؤو‪١‬ي حٌٌحص ٌي‪ ٜ‬ع‪ٕ١‬ش حٌزلغ حٌىٍ‪١‬ش ‪ٚ ،‬حْ حٌع‪٩‬لرش رر‪ٓ١‬‬
‫ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ‪ٍٛٓٚ‬ن طخو‪١‬ي حٌٌحص ‪ٟ‬ع‪١‬فش (عزي حٌٔخىس ‪،ٕ٘ٙ:‬‬
‫‪ -3‬كهاٍخ اُْب‪ٝ ١ٝ‬أُ‪2017 ،١ٍٞٞ‬‬
‫عٕرر‪ٛ‬حْ حٌيٍحٓررش ‪ :‬ع‪٩‬لررش أّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش ررري‪ ٍٚ‬حٌـخِعررش ـرر‪ِٛ ٟ‬حؿ‪ٙ‬ررش‬
‫حٌظطَؾ ِٓ ‪ٚ‬ؿ‪ٙ‬ش ٔظَ حٌطخٌزخص‬
‫٘ريـض حٌيٍحٓررش حٌر‪ ٝ‬حٌظعررَؾ عٍرر‪ ٝ‬أّٔرخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رش ‪ٚ‬ى‪ ٍٚ‬حٌـخِعررش ـرر‪ٟ‬‬
‫ِ‪ٛ‬حؿ‪ٙ‬ش حٌظطَؾ ٌي‪١ ٜ‬خٌزخص وٍ‪١‬رش حٌظَر‪١‬رش حٌزئ‪١‬رش ‪ٚ‬وٍ‪١‬رش حٌظَر‪١‬رش ح‪ٓ٨‬خٓر‪١‬ش ‪ِٚ ،‬عَـرش‬
‫حٌفررَ‪ٚ‬ق ـرر‪ ٟ‬أّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش ‪ٚ‬ى‪ ٍٚ‬حٌـخِعررش ـرر‪ِٛ ٟ‬حؿ‪ٙ‬ررش حٌظطررَؾ ٌرري‪ ٜ‬حـررَحى‬
‫حٌع‪ٕ١‬ررش ‪ ،‬ـ‪٠‬رر‪ ٩‬عررٓ حٌظعررَؾ عٍرر‪ ٝ‬ع‪٩‬لررش أّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش ‪ٚ‬ى‪ ٍٚ‬حٌـخِعررش ـرر‪ٟ‬‬
‫ِ‪ٛ‬حؿ‪ٙ‬ش حٌظطَؾ ٌي‪ ٜ‬حـَحى حٌع‪ٕ١‬ش‪ .‬حٓظويِض حٌزخكؼظرخْ حٌّرٕ‪ٙ‬ؾ حٌ‪ٛٛ‬رف‪ٚ، ٟ‬حٌع‪٩‬لرخص‬
‫ح‪ٍ٨‬طزخ‪١١‬ش ٌّ‪٩‬ثّظٗ ‪ٛٔٚ‬ع‪١‬ش حٌّ٘ىٍش حٌَّحى ل‪١‬خٓ‪ٙ‬خ ‪ .‬طى‪ِ ْٛ‬ـظّرع حٌزلرغ ِرٓ ‪١‬خٌزرخص‬
‫وٍ‪١‬ررش حٌظَر‪١‬ررش حٌزئ‪١‬ررش ‪ٚ‬عٍرر‪ َٛ‬حٌَ‪٠‬خ‪ٟ‬ررٗ ٌٍزٕررخص‪ /‬ؿخِعررش رؽرريحى ‪١ٚ ،‬خٌزررخص وٍ‪١‬ررش حٌظَر‪١‬ررش‬
‫ح‪ٓ٨‬خٓرر‪١‬ش ‪ /‬حٌـخِعررش حٌّٔظٕ‪ٜ‬ررَ‪٠‬ش ٌٍعررخَ حٌيٍحٓرر‪ٚ ، ٕٓٔ8- ٕٓٔ7 ٟ‬طى‪ٔٛ‬ررض ع‪ٕ١‬ررش‬
‫حٌزلررغ ِررٓ ( ٓٓٔ‪ . ،‬ر‪ٛ‬حلررع (ٓ٘‪١ ،‬خٌزررش ِررٓ وررً وٍ‪١‬ررش ‪ .‬حٓررظويِض حٌزخكؼظررخْ ِم‪١‬ررخّ‬
‫(حّٔرررخ‪ ١‬حٌّعخٍِرررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رررش ‪،‬أكّررري ِزرررخٍن ‪ِٚ ،‬م‪١‬رررخّ ( ى‪ ٍٚ‬حٌـخِعرررش ـررر‪ِٛ ٟ‬حؿ‪ٙ‬رررش‬
‫حٌظطَؾ‪ٔ ،‬خ‪ٗ َٛ‬ز‪١‬ذ عزي ‪. ،‬‬
‫‪ٚ‬لرري ط‪ٛٛ‬ررٍض حٌيٍحٓررش حٌرر‪ِ ٝ‬ـّ‪ٛ‬عررش ِررٓ ح‪ٓ٨‬ررظٕظخؿخص ِٕ‪ٙ‬ررخ ‪:‬أْ حوؼررَ أّٔررخ‪١‬‬
‫حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ٗ‪ٛ١‬عخ ٌي‪ ٜ‬ح‪٤‬ر‪ ٓ٠ٛ‬ـ‪ ٟ‬طعخٍِ‪ِ ُٙ‬ع حٌطخٌزرخص ٘ر‪ ٟ‬حٌرّٕ‪ ٢‬حٌري‪ّ٠‬مَح‪ٟ١‬‬
‫‪ ٢ّٔٚ‬حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ‪ ٨ٚ ،‬ط‪ٛ‬ؿي ـَ‪ٚ‬ق ـ‪ ٟ‬أّٔخ‪ ١‬حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رش ٌري‪ ٜ‬حـرَحى حٌع‪ٕ١‬رش‬
‫( ‪١‬خٌزررخص حٌظَر‪١‬ررش حٌزئ‪١‬ررش ‪١ٚ‬خٌزررخص وٍ‪١‬ررش حٌظَر‪١‬ررش ح‪ٓ٨‬خٓرر‪١‬ش ‪ ،‬رؤٓررظؼٕخا ّٔرر‪ ٢‬حٌلّخ‪٠‬ررش‬
‫حٌِحثرريس ‪ٌٜٚ‬ررخٌق ‪١‬خٌزررخص وٍ‪١‬ررش حٌظَر‪١‬ررش حٌزئ‪١‬ررش ‪،‬وّررخ ط‪ٛ‬ؿرري ـررَ‪ٚ‬ق ًحص ى‪ٌ٨‬ررش أك‪ٜ‬ررخث‪١‬ش‬

‫ٖ‪ٕٙ‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫ررري‪ ٍٚ‬حٌـخِعررش ـرر‪ِٛ ٟ‬حؿ‪ٙ‬ررش حٌظطررَؾ ِررٓ ‪ٚ‬ؿ‪ٙ‬ررش ٔظررَ ‪١‬خٌزررخص وٍ‪١‬ررش حٌظَر‪١‬ررش حٌزئ‪١‬ررش‬
‫‪١ٚ‬خٌزررخص وٍ‪١‬ررش حٌظَر‪١‬ررش ح‪ٓ٨‬خٓرر‪١‬ش رّلرر‪ ٍٛ‬حٌـخِعررش ‪ِٚ‬لرر‪ ٍٛ‬حٌزلررغ حٌعٍّرر‪ِٚ ٟ‬لرر‪ٍٛ‬‬
‫حٌّـظّع ‪ٚ‬حٌّم‪١‬خّ حٌىٍر‪ٌٍ ٟ‬ظطرَؾ ‪ٌٜٚ‬رخٌق ‪١‬خٌزرخص وٍ‪١‬رش حٌظَر‪١‬رش حٌزئ‪١‬رش ‪.‬ـ‪٠‬ر‪ ٩‬عرٓ‬
‫ًٌه ـؤٔٗ ط‪ٛ‬ؿي ع‪٩‬لش أٍطزخ‪ ١‬رر‪ ٓ١‬أّٔرخ‪ ١‬حٌّعخٍِرش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رش ‪ٚ‬ى‪ ٍٚ‬حٌـخِعرش ـر‪ِٛ ٟ‬حؿ‪ٙ‬رش‬
‫حٌظطَؾ ٌي‪١ ٜ‬خٌزخص حٌـخِعش ‪ (.‬حٌ٘خ‪ٚ ٞٚ‬حٌّ‪،ٔ٘: ٞٛٓٛ‬‬
‫اُلَٖ اُضبُش ‪ٜ٘ٓ:‬غ‪٤‬خ اُجؾش ‪ٝ‬أعواءار‪ ٚ‬أُ‪٤‬لاٗ‪٤‬خ‬
‫أ‪ٝ‬الً‪ٓ :‬قق٘‪ٜ‬ظ اُجؾققش ‪ :‬حٓررظويِض حٌزخكؼظررخْ حٌّررٕ‪ٙ‬ؾ حٌ‪ٛٛ‬ررف‪ٚ ٟ‬حٌع‪٩‬لررخص ح‪ٍ٨‬طزخ‪١١‬ررش‬
‫ٌّ‪٩‬ثّظٗ ‪ٛٔٚ‬ع‪١‬ش حٌّ٘ىٍش حٌَّحى ل‪١‬خٓ‪ٙ‬خ ‪.‬‬
‫صبٗ‪٤‬بً‪ٓ :‬غزٔغ اُجؾش ‪ٝ‬ػ‪٘٤‬ز‪ : ٚ‬طى‪ِ ْٛ‬ـظّع حٌزلغ ِٓ ‪١‬خٌزخص وٍ‪١‬ش حٌظَر‪١‬ش ٌٍزٕرخص‪/‬‬
‫ؿخِعش رؽيحى ٌٍيٍحٓخص حٌعٍ‪١‬خ ٌ‪٩‬لٔخَ ( حٌٍؽش حٌعَر‪١‬ش ‪ ،‬حٌـؽَحـ‪١‬ش‪ ،‬ح‪٨‬لظ‪ٜ‬خى حٌٌِّٕر‪، ٟ‬‬
‫عٍررُ حٌررٕفْ ‪ٌٍ ، ،‬عررخَ حٌيٍحٓرر‪ٚ ، ٕٕٓٓ- ٕٓٔ9 ٟ‬طى‪ٔٛ‬ررض ع‪ٕ١‬ررش حٌزلررغ ِررٓ (ٓ‪، ٙ‬‬
‫‪١‬خٌزش ‪ ،‬ر‪ٛ‬حلع (٘ٔ‪١ ،‬خٌزش ِٓ وً لُٔ‪.‬‬
‫صبُضبً‪ٍٝ :‬بئَ عٔغ اُج‪٤‬بٗبد‬
‫حٓظويِض حٌزخكؼظخْ حٌ‪ٓٛ‬خثً حٌظخٌ‪١‬ش ـ‪ ٟ‬ؿّع حٌز‪١‬خٔخص ‪:‬‬
‫ٔ‪-‬حٌّ‪ٜ‬خىٍ حٌعَر‪١‬ش ‪ٚ‬ح‪٨‬ؿٕز‪١‬ش ‪.‬‬
‫ٕ‪ٗ-‬زىش حٌّعٍ‪ِٛ‬خص حٌي‪١ٌٚ‬ش ( ح‪ٔ٨‬ظَٔ‪١‬ض ‪. ،‬‬
‫هاثؼبً‪ٓ :‬و‪٤‬بً االرغب‪ٗ ٙ‬ؾ‪ ٞ‬اُزطوف ‪.‬‬
‫ِم‪١‬خّ حّٔخ‪ ١‬حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ‪ :‬حعظّيص حٌزخكؼظخْ ِم‪١‬رخّ أّٔرخ‪ ١‬حٌّعخٍِرش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رش (‬
‫ِزرررخٍن‪٠ ، ،ٕٓٔٓ ،‬ظىررر‪ ْٛ‬حٌّم‪١‬رررخّ ِرررٓ (ٗٗ‪ ،‬ـمرررَس ِ‪ُٛ‬عرررش عٍررر‪ ٝ‬أّٔرررخ‪ ١‬حٌّم‪١‬رررخّ‬
‫ح‪ٍ٤‬رعررش ‪٘ٚ‬رر‪( ٟ‬حٌررّٕ‪ ٢‬حٌرري‪ّ٠‬مَح‪ّٔ ، ٟ١‬رر‪ ٢‬حٌلّخ‪٠‬ررش حٌِحثرريس ‪ ،‬حٌررّٕ‪ ٢‬حٌظٔررٍط‪ّٔ ، ٟ‬رر‪٢‬‬
‫ح‪ّ٘٦‬خي ‪٥ٌ ،‬د ‪ٚ‬ح‪ َ٤‬ر‪ٛ‬حلع (ٔٔ‪ ،‬ـمَس ٌىً ّٔ‪ ِٓ ٢‬ح‪ّٔ٨‬خ‪ٚ ، ١‬أْ ريحثً ح‪٦‬ؿخرش ٘‪ٟ‬‬
‫(ىحثّررخ ‪ ،‬ؼخٌزررخ ‪ ،‬أك‪١‬خٔررخ ‪ٔ ،‬ررخىٍح ‪ٚ ، ،٨ ،‬لرري أعط‪١‬ــررـض ٌ‪ٙ‬ررخ حٌيٍؿـــررـخص حٌظخٌ‪١‬ررش عٍ ر‪ٝ‬‬
‫حٌظ‪ٛ‬حٌ‪ٚ ، ،ٔ ، ٕ ، ٖ ، ٗ ، ٘( ٟ‬حْ أعٍ‪ ٝ‬ىٍؿش طل‪ٜ‬رً عٍ‪ٙ١‬رخ حٌطخٌزرش عٍر‪ ٝ‬حٌّم‪١‬رخّ‬
‫٘‪ ،ٕٕٓ( ٟ‬ىٍؿش ‪ٚ ،‬أىٔر‪ ٝ‬ىٍؿرش ٘ر‪ ،ٗٗ( ٟ‬ىٍؿرش ‪،‬حِرخ حٌ‪ٓٛ‬ر‪ ٢‬حٌفَ‪ٟ‬ر‪ٌٍّ ٟ‬م‪١‬رخّ‬
‫ـ‪١‬زٍررػ (ٕٖٔ‪ ،‬ىٍؿررش ‪ .‬أِررخ ـ‪ّ١‬ررخ ‪٠‬ظعٍررك رررخٌّٕ‪ ٢‬حٌ‪ٛ‬حكرري ـررخْ أعٍرر‪ ٝ‬ىٍؿررش ٌررٗ ٘رر‪،٘٘( ٟ‬‬
‫ىٍؿش ‪ٚ‬أىٔ‪ ٝ‬ىٍؿش ٘‪ ،ٔٔ( ٟ‬ىٍؿرش ‪ٚ ،‬حْ حٌ‪ٓٛ‬ر‪ ٢‬حٌفَ‪ٟ‬ر‪ٌ ٟ‬رٗ ـ‪ٙ‬ر‪ ،ٖٖ( ٛ‬ىٍؿرش ‪( .‬‬
‫ِزخٍن ‪، ٕٓٔٓ ،‬‬
‫ِم‪١‬ررخّ ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ ‪ :‬أٓررظويِض حٌزخكؼظررخْ ِم‪١‬ررخّ ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ‬
‫حٌّعي ِٓ لزً ( ‪ٚ ، ٕٕٓٔ،‬لي أٗظًّ حٌّم‪١‬خّ عٍ‪ ،٘ٓ( ٝ‬ـمرَس ‪ٟٚٚ ،‬رعض هّٔرش‬
‫ٗ‪ٕٙ‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫حهظ‪١‬خٍحص ٘ر‪ِٛ : ٟ‬حـرك ر٘ريس ‪ِٛ ،‬حـرك ‪ِ ،‬لخ‪٠‬ري ‪ِ ،‬عرخٍ‪ِ ، ٝ‬عرخٍ‪ ٝ‬ر٘ريس ‪٠ ،‬مخرٍ‪ٙ‬رخ‬
‫ٍُٓ حٌريٍؿخص (٘‪ٚ ، ،ٔ،ٕ،ٖ،ٗ،‬أْ أعٍر‪ ٝ‬ىٍؿرش ‪٠‬ل‪ٜ‬رً عٍ‪ٙ١‬رخ حٌّفلر‪، ،ٕ٘ٓ( ٙٛ‬‬
‫‪ٚ‬ألً ىٍؿش ٘‪ ، ،٘ٓ( ٟ‬حِخ حٌ‪ ٢ٓٛ‬حٌفَ‪ٌٍّ ٟٟ‬م‪١‬خّ ـ‪. ،ٔ٘ٓ( ٛٙ‬‬
‫اُزغوثققخ االٍققزطالػ‪٤‬خ ‪ِ:‬ررٓ حؿررً حٌظؤورري ِررٓ ‪ٟٚ‬رر‪ٛ‬ف طعٍ‪ّ١‬ررخص حٌّم‪١‬خٓرر‪ٟٚٚ ٓ١‬رر‪ٛ‬ف‬
‫ـمَحط‪ّٙ‬خ ٌٍطخٌزخص‪ٚ ،‬حٌظعَؾ عٍ‪ ٝ‬حٌ‪ٛ‬لض حٌّٔظؽَق ‪٦‬ؿخرخط‪ٚ ، ٓٙ‬وٌٌه حٌظعرَؾ عٍر‪ٝ‬‬
‫عررَ‪ٚ‬ؾ ططز‪١‬ررك حٌّم‪١‬خٓرر‪ ، ٓ١‬طررُ ططز‪١‬ررك حٌّم‪١‬خٓرر‪ ٓ١‬عٍرر‪ ٝ‬ع‪ٕ١‬ررش حٓررظط‪٩‬ع‪١‬ش ِئٌفررش ِررٓ‬
‫(ٓٔ‪١ ،‬خٌزررش حهظ‪١‬ررَ‪ٚ‬ح ع٘رر‪ٛ‬حث‪١‬خ‪ٚ ،‬لرري حط‪٠‬ررق ِررٓ ٘ررٌٖ حٌظـَرررش حْ طعٍ‪ّ١‬ررخص حٌّم‪١‬ررخّ‬
‫‪ٚ‬ـمَحطٗ ‪ٚ‬ح‪ٟ‬لش ‪ٚ‬حْ ِظ‪ ٢ٓٛ‬حٌِِٓ حٌّٔظؽَق ـ‪ ٟ‬ح‪٦‬ؿخرش عٓ ِم‪١‬خّ أّٔرخ‪ ١‬حٌّعخٍِرش‬
‫حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش رٍررػ (ٕٕ‪ ،‬ىل‪١‬مررش ‪ ،‬ـرر‪ ٟ‬كرر‪ ٓ١‬رٍررػ ِظ‪ٓٛ‬رر‪ ٢‬حٌررِِٓ حٌّٔررظؽَق ـرر‪ ٟ‬ح‪٦‬ؿخرررش عرٓ‬
‫ِم‪١‬خّ ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ (ٕٔ‪ ،‬ىل‪١‬مش ‪.‬‬
‫اُزغوثققخ اُوئ‪َ٤‬قق‪٤‬خ ‪ :‬طررُ ططز‪١‬ررك حٌّمررخ‪ ْ١٠‬عٍرر‪ ٝ‬ع‪ٕ١‬ررش حٌزلررغ حٌزخٌؽررش ( ٓ‪١ ،ٙ‬خٌزررش‬
‫ر‪ٛ‬حلع ( ٘ٔ‪١ ،‬خٌزش ِٓ وً لُٔ ( حٌٍؽش حٌعَر‪١‬رش‪ ،‬حٌـؽَحـ‪١‬رش ‪٠ٍ ،‬رخ‪ ٝ‬ح‪١٨‬فرخي ‪ ،‬عٍرُ‬
‫حٌٕفْ ‪ًٌٚ ، ،‬ه ِرٓ هر‪٩‬ي ط‪٠ُٛ‬رع حٌّمرخ‪ ْ١٠‬عٍر‪ ٓٙ١‬رعري ط‪ٟٛ‬ر‪١‬ق ِرخ٘‪ِ ٛ‬طٍر‪ٛ‬د ِرٕ‪ٓٙ‬‬
‫‪ٚ‬ح‪٨‬ؿخرررش عٍرر‪ ٝ‬حٓظفٔررخٍحط‪ٚ ، ٓٙ‬رعرري ؿّررع ح‪ٓ٨‬ررظّخٍحص طررُ ط‪ٜ‬ررل‪١‬ل‪ٙ‬خ ‪ٚ‬ـررك ِفررخط‪١‬ق‬
‫حٌظ‪ٜ‬ل‪١‬ق حٌوخ‪ ٙ‬رخٌّمخ‪ ،ْ١٠‬ػُ ِعخٌـظٗ حك‪ٜ‬خث‪١‬ـــخ ‪ٓ٨‬ظوَحؽ حٌٕظخثؾ ‪.‬‬
‫فبَٓب‪:‬اُ‪ٍٞ‬بئَ االؽٖبئ‪٤‬خ‬
‫طُ حٓظويحَ ٔظخَ حٌلخٓ‪ٛ‬د حٌـخِ٘ ‪ٌ spss‬ظلٍ‪ ً١‬ر‪١‬خٔخص حٌزلغ ‪.‬‬
‫اُلَٖ اُواثغ ‪ -‬ػوٗ ٗزبئــظ اُجؾــش ‪ٝ‬رؾِ‪٤‬ـــِ‪ٜ‬ب ‪٘ٓٝ‬بهْــــز‪ٜ‬ب‪:‬‬
‫أ‪ٝ‬الً‪ :‬ػوٗ ٗزبئظ اُ‪ٜ‬لف األ‪ٝ ٍٝ‬رؾِ‪ِٜ٤‬ب ‪٘ٓٝ‬بهْز‪ٜ‬ب ‪:‬‬
‫ٌؽَ‪ ٝ‬طلم‪١‬ك حٌ‪ٙ‬يؾ ح‪ٚ٤‬ي ‪ٚ‬حٌٌ‪ َِٟ٠ ٞ‬حٌ‪ ٝ‬حٌظعرَؾ عٍر‪ ٝ‬ىٍؿرخص (ح‪٨‬طـرخٖ‬
‫ٔل‪ ٛ‬حٌظطرَؾ ‪ٚ‬أّٔرخ‪ ١‬حٌّعخٍِرش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رش ‪ٌ ،‬ري‪١ ٜ‬خٌزرخص وٍ‪١‬رش حٌظَر‪١‬رش ٌٍزٕرخص ‪ /‬ؿخِعرش‬
‫رؽيحى ٌٍيٍحٓخص حٌعٍ‪١‬خ طّض ح‪٦‬ؿَحاحص ح‪٢‬ط‪١‬ش‪:‬‬
‫رعي ططز‪١‬ك حٌّمخ‪ ْ١٠‬عٍ‪ ٝ‬ع‪ٕ١‬ش حٌزلغ حٌزخٌؽرش ( ٓ‪١ ، ٙ‬خٌزرش ِرٓ حـرَحى حٌع‪ٕ١‬رش ‪ٚ‬رعري‬
‫ِعخٌـررش حٌز‪١‬خٔررخص اك‪ٜ‬ررخث‪١‬خ ‪ ،‬أع‪ٙ‬ررَص حٌٕظررخثؾ ِظ‪ٓٛ‬ررطخص ىٍؿررخص حٌع‪ٕ١‬ررش ‪ٚ‬حٔلَحـخط‪ٙ‬ررخ‬
‫حٌّع‪١‬خٍ‪٠‬رررش ٌٍّم‪١‬خٓررر‪ٚ ٓ١‬ورررٌٌه ِظ‪ٓٛ‬رررطخط‪ٙ‬خ حٌفَ‪ٟ‬ررر‪١‬ش وّرررخ ِزررر‪ ٓ١‬ـررر‪ ٟ‬حٌـررري‪ٚ‬ي (ٔ‪.،‬‬
‫‪ٚ‬رخٓرررظويحَ ح‪٨‬هظزرررخٍ حٌظرررخث‪ٌ ٟ‬ع‪ٕ١‬رررش ‪ٚ‬حكررريس ‪٨‬هظزرررخٍ حٌفرررَ‪ٚ‬ق رررر‪ ٓ١‬حٌ‪ٓٛ‬رررط‪( ٓ١‬حٌ‪ٓٛ‬ررر‪٢‬‬
‫حٌلٔخر‪ٌٍ ٟ‬ع‪ٕ١‬ش ‪ٚ‬حٌ‪ ٢ٓٛ‬حٌفَ‪ٌٍّ ٟٟ‬مرخ‪ ،ْ١٠‬ع‪ٙ‬رَ حْ حٌمر‪ ُ١‬حٌظخث‪١‬رش حٌّلٔر‪ٛ‬رش أوزرَِٓ‬
‫حٌم‪ّ١‬ررش حٌظخث‪١‬ررش حٌـي‪١ٌٚ‬ررش حٌزخٌؽررش ( ٕ‪ ،ٕٓ،‬عٕرري ِٔررظ‪ ٜٛ‬ى‪ٌ٨‬ررش (ٓ‪ٚ ،ٓ٘،‬ىٍؿررش كَ‪٠‬ررش‬
‫( ‪ِّ ، ،٘9‬رخ ‪٠‬عٕرر‪ٚ ٟ‬ؿر‪ٛ‬ى ـررَ‪ٚ‬ق ىحٌرش اك‪ٜ‬ررخث‪١‬خ رر‪ ٓ١‬حٌ‪ٓٛ‬رر‪ ٢‬حٌفَ‪ٟ‬ر‪ِٚ ٟ‬ظ‪ٓٛ‬رر‪ ٢‬أـررَحى‬

‫٘‪ٕٙ‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫حٌع‪ٕ١‬ش ٌ‪ٜ‬رخٌق ِظ‪ٓٛ‬ر‪ ٢‬حٌع‪ٕ١‬رش رخٌٕٔرزش ٌٍّٕطر‪( ٓ١‬حٌري‪ّ٠‬مَح‪ٚ ٟ١‬حٌلّخ‪٠‬رش حٌِحثريس ‪ٌ ،‬ر‪٥‬د‬
‫‪ٚ‬ح‪ِّ َ٤‬خ ‪٠‬يًٌ عٍ‪ ٓ٠ٌ٘ ٛ١ٗ ٝ‬حٌّٕط‪ ٓ١‬عٕي ح‪٤‬ر‪ ٓ٠ٛ‬ـ‪ ٟ‬حٌظعخًِ ِع رٕخط‪ ، ُٙ‬ـ‪ ٟ‬كر‪ٓ١‬‬
‫وخٔررض حٌمرر‪ ُ١‬حٌظخث‪١‬ررش حٌّلٔرر‪ٛ‬رش أ‪ٛ‬ررؽَ ِررٓ حٌم‪ّ١‬ررش حٌظخث‪١‬ررش حٌـي‪١ٌٚ‬ررش رخٌٕٔررزش ٌٍّٕطرر‪( ٓ١‬‬
‫ح‪ّ٘٨‬خي ‪ٚ‬حٌظٍٔط‪ِّ ، ٟ‬خ ‪٠‬عٕ‪ٚ ٟ‬ؿر‪ٛ‬ى ـرَ‪ٚ‬ق ىحٌرش حك‪ٜ‬رخث‪١‬خ ‪ٌٜٚ‬رخٌق حٌ‪ٓٛ‬ر‪ ٢‬حٌفَ‪ٟ‬ر‪ٟ‬‬
‫ٌٍّٕطرر‪( ٓ١‬ح‪ّ٘٦‬ررخي ‪ٚ‬حٌظٔررٍط‪ٌ ،ٟ‬رر‪٥‬د ‪ٚ‬ح‪٘ٚ َ٤‬ررٌح ‪٠‬عٕرر‪ ٟ‬عرريَ ٗرر‪ ٛ١‬حٓررظويحَ ٘ررٌ‪ٓ٠‬‬
‫حٌّٕطرر‪ ٓ١‬عٕرري حٌ‪ٛ‬حٌرري‪ ٓ٠‬ـرر‪ ٟ‬حٌظعخِررً ِررع حـررَحى حٌع‪ٕ١‬ررش ‪ ،‬وّررخ ‪٠‬ظزرر‪ِ ٓ١‬ررٓ ؿرري‪ٚ‬ي (ٔ‪ ،‬حْ‬
‫حٌم‪ّ١‬ش حٌظخث‪١‬ش حٌّلٔ‪ٛ‬رش ٌ‪٩‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ٘ر‪ ٟ‬ح‪ٛ‬رؽَ ِرٓ حٌم‪ّ١‬رش حٌـي‪١ٌٚ‬رش حٌزخٌؽرش‬
‫(ٕ‪ ،ٕٓ،‬عٕي ِٔظ‪ ٜٛ‬ى‪ٌ٨‬ش (ٓ‪ِّ ،ٓ٘،‬خ ‪٠‬عٕ‪ٚ ٟ‬ؿ‪ٛ‬ى ـَ‪ٚ‬ق ىحٌرش أك‪ٜ‬رخث‪١‬خ رر‪ ٓ١‬حٌ‪ٓٛ‬ر‪٢‬‬
‫حٌفَ‪ِٚ ٟٟ‬ظ‪ ٢ٓٛ‬حـَحى حٌع‪ٕ١‬ش ‪ِّ ،‬خ ‪٠‬يي عٍ‪ ٝ‬حْ ح‪٨‬طـرخٖ ٔلر‪ ٛ‬حٌظطرَؾ ‪ٟ‬رع‪١‬ؿ ٌري‪ٜ‬‬
‫‪١‬خٌزخص حٌيٍحٓخص حٌعٍ‪١‬خ ‪.‬‬
‫اُغل‪)1( ٍٝ‬‬
‫‪٣‬ج‪ ٖ٤‬كالُخ اُلو‪ٝ‬م ث‪ ٖ٤‬اُ‪ ٍٜٞ‬اُؾَبث‪ٝ ٢‬اُ‪ ٍٜٞ‬اُلو‪ُ ٢ٙ‬ل‪ ٟ‬أكواك اُؼ‪٘٤‬خ ك‪ٓ ٢‬زـ‪٤‬واد اُجؾش‬

‫حٌي‪ٌ٨‬ررررررش‬ ‫‪ٓٚ‬ررررررررررررررر‪ ٢‬حٔلررررررَحؾ ‪ٓٚ‬رررر‪ ٢‬حٌم‪ّ١‬ش حٌظخث‪١‬ش‬ ‫حٌعيى‬

‫ـَ‪ٟ‬رررر ِلٔ‪ٛ‬رش ؿررررري‪ ٌٚ‬ح‪٦‬ك‪ٜ‬ررخ‬ ‫ِع‪١‬خٍ‪ٞ‬‬ ‫كٔخر‪ٟ‬‬ ‫حٌّعررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررخٌُ‬
‫ث‪١‬ش‬ ‫‪٠‬ش‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ح‪٦‬ك‪ٜ‬خث‪١‬ش‬
‫حٌّظؽ‪َ١‬حص‬
‫ىحٌش‬ ‫ٔٔ‪ٙ9،‬‬ ‫‪7ٔ،7‬‬ ‫ٗٗ‪ٙ٘،‬‬ ‫حٌرررررررررررري‪ّ٠‬مَح‪ٟ١‬‬
‫ٌ‪٥‬د‬
‫ىحٌش‬ ‫ٓٔ‬ ‫‪ٔٓ،8‬‬ ‫ٖٗ‪ٗٓ،‬‬ ‫حٌي‪ّ٠‬مَح‪َ٥ٌ ٟ١‬‬ ‫أّٔخ‪ ١‬حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش‬
‫ىحٌش‬ ‫ٗ‪ٔٙ،‬‬ ‫‪ٓٙ،ٙ‬‬ ‫‪ٕٙ،ٖٙ‬‬ ‫حٌلّخ‪٠‬رررش حٌِحثررريس‬
‫ٕ‪ٕٓ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫ٓ‪ٙ‬‬ ‫ٌ‪٥‬د‬
‫ىحٌش‬ ‫ٗ‪ٗ8،‬‬ ‫‪ٓٔ،7‬‬ ‫‪ٓٔ،ٖ7‬‬ ‫حٌلّخ‪٠‬رررش حٌِحثررريس‬
‫ٌ‪َ٥‬‬
‫ؼ‪َ١‬ىحٌش‬ ‫‪-‬‬ ‫ٓٔ‪8.‬‬ ‫‪89،ٔ9‬‬ ‫ح‪ّ٘٨‬خي ٌ‪٩‬د‬
‫ٕٔ‪ٗ8،‬‬
‫ؼ‪َ١‬ىحٌش‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٖٙ،8‬‬ ‫‪ٔ9.ٕ9‬‬ ‫ح‪ّ٘٨‬خي ٌ‪َ٥‬‬
‫ٕٔ‪ٙ9،‬‬
‫ؼ‪َ١‬ىحٌش‬ ‫‪8ٗ،8-‬‬ ‫‪99،7‬‬ ‫ٖٕ‪9ٔ،‬‬ ‫حٌظٍٔط‪٩ٌ ٟ‬د‬
‫ؼ‪َ١‬ىحٌش‬ ‫‪ٔٙ،9-‬‬ ‫‪ٓ9،8‬‬ ‫ٖٕ‪ٕٗ،‬‬ ‫حٌظٍٔط‪َ٥ٌ ٟ‬‬
‫ؼ‪١‬رررررررررررَ‬ ‫‪-‬‬ ‫ٓ٘ٔ‬ ‫‪7،89‬‬ ‫ٖٕٔ‪ٕٔ،‬‬ ‫ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ‬
‫ىحٌش‬ ‫ٗٔ‪7ٙ،‬‬

‫عٕي ىٍؿش حٌلَ‪٠‬ش ‪ِٔ ، ٘9‬ظ‪ ٜٛ‬حٌي‪ٌ٨‬ش ٓ‪ٓ٘،‬‬

‫صبٗ‪٤‬بً‪ :‬ػوٗ ٗزبئظ اُ‪ٜ‬لف اُضبٗ‪ٝ ٢‬رؾِ‪ِٜ٤‬ب ‪٘ٓٝ‬بهْز‪ٜ‬ب ‪:‬‬
‫‪ َِٟ٠‬حٌ‪ٙ‬يؾ حٌؼخٔ‪ ٟ‬حٌظعَؾ عٍ‪ ٝ‬كم‪١‬مش حٌفَ‪ٚ‬ق ـر‪ ٟ‬ح‪٨‬طـرخٖ ٔلر‪ ٛ‬حٌظطرَؾ ‪ٚ‬أّٔرخ‪١‬‬
‫حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش طزعخ ٌّظؽ‪ َ١‬حٌمُٔ ‪.‬‬

‫‪ٕٙٙ‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫أ‪ -‬حٌفَ‪ٚ‬ق ـ‪ ٟ‬ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ‬

‫عل‪)2( ٍٝ‬‬
‫‪٣‬ج‪ ٖ٤‬اُ‪ ٍٜٞ‬اُؾَبث‪ٝ ٢‬االٗؾواف أُؼ‪٤‬به‪ٝ ١‬اُ‪ ٍٜٞ‬اُلو‪ ٢ٙ‬ك‪ ٢‬االرغب‪ٗ ٙ‬ؾ‪ ٞ‬اُزطوف ؽَت ٓزـ‪٤‬و اُوَْ‬
‫حٌع‪ٕ١‬ش حٌ‪ٓٛ‬رررررررررر‪ ٢‬ح‪ٔ٨‬لَحؾ حٌ‪ٓٛ‬ررررر‪ ٢‬ل‪ّ١‬ررررررررررش ص حٌي‪ٌ٨‬ش‬ ‫حٌمُٔ‬ ‫حٌّظؽ‪َ١‬‬
‫حٌّع‪١‬خٍ‪ ٞ‬حٌفَ‪ ٟٟ‬حٌّلٔ‪ٛ‬رش‬ ‫حٌلٔخر‪ٟ‬‬
‫ؼ‪َ١‬ىحي‬ ‫‪٘9،9-‬‬ ‫‪97،8 ٕ7،ٕٔ7‬‬ ‫حٌٍؽش حٌعَر‪١‬ش‬
‫ؼ‪َ١‬ىحي‬ ‫ٓ٘ٔ ‪9ٖ،ٔٔ-‬‬ ‫ٕٔٔ‪ٖٓ،9 ٘9،‬‬ ‫ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪٠ٍ ٛ‬رررررررررررررررررررخ‪ٔ٘ ٝ‬‬
‫ح‪١٤‬فخي‬ ‫حٌظطَؾ‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫‪ٕٓ،ٔٓ-‬‬ ‫‪ٕ8،9‬‬ ‫ٕ٘ٔ‬ ‫عٍُ حٌٕفْ‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫‪٘ٙ،7-‬‬ ‫‪ٔٔ،7 ٔٙ،ٖٔٙ‬‬ ‫حٌـؽَحـ‪١‬ش‬
‫حٌم‪ّ١‬ش حٌظخث‪١‬ش حٌـي‪١ٌٚ‬ش =ٕ‪ ٔٗ،‬عٕي ىٍؿش حٌلَ‪٠‬ش=ٗٔ ‪ِٔٚ‬ظ‪ ٜٛ‬حٌي‪ٌ٨‬ش =ٓ‪ٓ٘،‬‬
‫د‪-‬حٌفَ‪ٚ‬ق ـ‪ ٟ‬أّٔخ‪ ١‬حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ( ٌ‪٩‬د ‪، َ٩ٌٚ‬‬
‫عل‪)3( ٍٝ‬‬

‫‪٣‬ج‪ ٖ٤‬اُ‪ ٍٜٞ‬اُؾَبث‪ٝ ٢‬االٗؾواف أُؼ‪٤‬به‪ٝ ١‬اُ‪ ٍٜٞ‬اُلو‪ٝ ٢ٙ‬ه‪ٔ٤‬خ د أُؾَ‪ٞ‬ثخ ك‪ ٢‬أٗٔب‪ ٛ‬أُؼبِٓخ ُألة‬
‫ؽَت ٓزـ‪٤‬و اُوَْ‬

‫حٌ‪ٓٛ‬رررررر‪ ٢‬ح‪ٔ٨‬لررررَح ‪ٓٚ‬ررررر‪ ٢‬ل‪ّ١‬رررش ص حٌي‪ٌ٨‬رررررررررررش‬

‫ـَ‪ٟ‬رررر حٌّلٔررر‪ ٛ‬ح‪٦‬ك‪ٜ‬خث‪١‬ش‬ ‫حٌلٔخر‪ ٟ‬ؾ‬ ‫حٌعيى‬ ‫حٌمُٔ‬ ‫أّٔخ‪ ١‬حٌّعخٍِش‬
‫رش‬ ‫حٌّع‪١‬ررررخٍ ‪ٞ‬‬
‫‪ٞ‬‬
‫ىحي‬ ‫٘‪89،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫ٖٗ‪87،ٙ ٖٗ،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌررررررري‪ّ٠‬مَح‪ ٟ١‬حٌٍؽش حٌعَر‪١‬ش‬
‫ىحي‬ ‫‪ٓٔ،7‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫ٗٗ‪ٕ8،ٙ ٖٙ،‬‬ ‫ٍ‪٠‬رررررررررررررررررررخ‪ٔ٘ ٝ‬‬ ‫ٌ‪٥‬د‬
‫ح‪١٤‬فخي‬
‫ىحي‬ ‫٘‪ٔٔ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٕ8،ٙ‬‬ ‫‪29،41‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫عٍُ حٌٕفْ‬
‫ىحي‬ ‫٘‪7ٙ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٓ٘،ٙ‬‬ ‫ٔٗ‪99،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌـؽَحـ‪١‬ش‬
‫ىحي‬ ‫ٗ‪ٔ٘،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٕ7،9‬‬ ‫ٕٗ‪9ٕ،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس حٌٍؽش حٌعَر‪١‬ش‬
‫ىحي‬ ‫ٖ‪ٗ٘،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪12،8‬‬ ‫‪22،40‬‬ ‫ٍ‪٠‬رررررررررررررررررررخ‪ٔ٘ ٝ‬‬ ‫ٌ‪٥‬د‬
‫ح‪١٤‬فخي‬
‫ىحي‬ ‫ٖ‪ٔٙ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٕٔ،9‬‬ ‫‪43،40‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫عٍُ حٌٕفْ‬
‫ىحي‬ ‫ٖ‪8ٔ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪٘ٔ،8‬‬ ‫ٔٗ‪ٖٙ،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌـؽَحـ‪١‬ش‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٔ‪٘ٗ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٙ8،ٙ‬‬ ‫‪66،35‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫ح‪ّ٘٦‬خي ٌ‪٥‬د حٌٍؽش حٌعَر‪١‬ش‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٕ‪ٕٓ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫٘‪78،‬‬ ‫‪01،36‬‬ ‫ٍ‪٠‬رررررررررررررررررررخ‪ٔ٘ ٝ‬‬
‫ح‪١٤‬فخي‬

‫‪ٕٙ7‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٔ‪88،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪17،6‬‬ ‫‪99،35‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫عٍُ حٌٕفْ‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٕ‪ٓٔ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫٘‪89،‬‬ ‫‪ٕ7،ٖٙ‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌـؽَحـ‪١‬ش‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٔ‪ٔ٘،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٗٔ،7‬‬ ‫ٖ٘‪ٕٔ،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌظٍٔط‪٥ٌ ٟ‬د حٌٍؽش حٌعَر‪١‬ش‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٓ‪ٖٓ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٖ٘،7‬‬ ‫ٖٖ‪ٙٓ،‬‬ ‫ٍ‪٠‬رررررررررررررررررررخ‪ٔ٘ ٝ‬‬
‫ح‪١٤‬فخي‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٓ‪ٙٙ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٔٗ،7‬‬ ‫‪22،34‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫عٍُ حٌٕفْ‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٔ‪ٕٔ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪99،ٙ‬‬ ‫ٖ٘‪ٕٓ،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌـؽَحـ‪١‬ش‬
‫حٌم‪ّ١‬ش حٌظخث‪١‬ش حٌـي‪١ٌٚ‬ش = ٕ‪ ٔٗ،‬عٕي ىٍؿش حٌلَ‪٠‬ش = ٗٔ ‪ِٔٚ‬ظ‪ ٜٛ‬حٌي‪ٌ٨‬ش = ٓ‪ٓ٘،‬‬

‫عل‪)4( ٍٝ‬‬
‫‪٣‬ج‪ ٖ٤‬اُ‪ ٍٜٞ‬اُؾَبث‪ٝ ٢‬االٗؾواف أُؼ‪٤‬به‪ٝ ١‬اُ‪ ٍٜٞ‬اُلو‪ٝ ٢ٙ‬ه‪ٔ٤‬خ (د) أُؾَ‪ٞ‬ثخ ك‪ ٢‬أٗٔب‪ ٛ‬أُؼبِٓخ ُألّ‬
‫ؽَت ٓزـ‪٤‬و اُوَْ‬
‫حٌ‪ٓٛ‬ررررررررررررررر‪ ٢‬ح‪ٔ٨‬لررَحؾ ‪ٓٚ‬ررررررررر‪ ٢‬ل‪ّ١‬ررررررررش ص حٌي‪ٌ٨‬ررررررش‬
‫حٌّع‪١‬خٍ‪ ٞ‬ـَ‪ ٟٟ‬حٌّلٔ‪ٛ‬رش ح‪٦‬ك‪ٜ‬رررخ‬ ‫حٌعيى حٌلٔخر‪ٟ‬‬ ‫أّٔررررررررررررخ‪ ١‬حٌمُٔ‬
‫ث‪١‬ش‬ ‫حٌّعخٍِش‬
‫ىحي‬ ‫ٖ‪ٗ9،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪9ٓ،7‬‬ ‫ٓٗ‪ٓ٘،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌرري‪ّ٠‬مَح‪ ١‬حٌٍؽش حٌعَر‪١‬ش‬
‫ىحي‬ ‫٘‪ٔ٘،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٕٔ،9‬‬ ‫٘ٗ‪ٕٕ،‬‬ ‫ٍ‪٠‬خ‪ ٝ‬ح‪١٨‬فخي ٘ٔ‬ ‫‪َ٥ٌ ٞ‬‬
‫ىحي‬ ‫ٗ‪٘ٙ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪7ٗ،7‬‬ ‫ٕٗ‪ٕٔ،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫عٍُ حٌٕفْ‬
‫ىحي‬ ‫٘‪ٓٓ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٓٔ،8‬‬ ‫ٖٗ‪ٖٔ،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌـؽَحـ‪١‬ش‬
‫ىحي‬ ‫ٕ‪ٙٔ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪7ٖ،9‬‬ ‫‪٘ٙ،ٖ9‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌلّخ‪٠‬ررررررررش حٌٍؽش حٌعَر‪١‬ش‬
‫ىحي‬ ‫‪ٔ٘،7‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫٘‪78،‬‬ ‫ٖٗ‪ٙٙ،‬‬ ‫حٌِحثرررررررررريس ٍ‪٠‬خ‪ ٝ‬ح‪١٨‬فخي ٘ٔ‬
‫ىحي‬ ‫ٗ‪7ٔ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٙٔ،ٙ‬‬ ‫ٔٗ‪ٕٓ،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫عٍُ حٌٕفْ‬ ‫ٌ‪َ٥‬‬
‫ىحي‬ ‫٘‪ٓ8،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٔٔ،ٙ‬‬ ‫ٓٗ‪98،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌـؽَحـ‪١‬ش‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٔ‪ٗ8،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪7ٗ،7‬‬ ‫ٖ٘‪9ٙ،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫ح‪ّ٘٦‬رررررررخي حٌٍؽش حٌعَر‪١‬ش‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٓ‪ٗ٘،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٗ8،7‬‬ ‫ٖٖ‪87،‬‬ ‫ٍ‪٠‬خ‪ ٝ‬ح‪١٨‬فخي ٘ٔ‬ ‫ٌ‪َ٥‬‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٔ‪8ٕ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٔٔ،8‬‬ ‫‪8ٕ،ٖٙ‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫عٍُ حٌٕفْ‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٔ‪77،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٗٗ،7‬‬ ‫‪ٗٓ،ٖٙ‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌـؽَحـ‪١‬ش‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٓ‪ٖٖ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪9ٔ،8‬‬ ‫ٖٖ‪7ٙ،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌظٔرررررٍط‪ ٟ‬حٌٍؽش حٌعَر‪١‬ش‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٓ‪٘٘،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪87،8‬‬ ‫ٖٗ‪ٕٙ،‬‬ ‫ٍ‪٠‬خ‪ ٝ‬ح‪١٨‬فخي ٘ٔ‬ ‫ٌ‪َ٥‬‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٔ‪ٕٔ،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪8ٖ،7‬‬ ‫ٖ٘‪ٕ8،‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫عٍُ حٌٕفْ‬
‫ؼ‪ َ١‬ىحي‬ ‫ٓ‪ٙ8،‬‬ ‫ٖٖ‬ ‫‪ٓٔ،8‬‬ ‫ٕٗ‪ٖٗ.‬‬ ‫٘ٔ‬ ‫حٌـؽَحـ‪١‬ش‬
‫حٌم‪ّ١‬ش حٌظخث‪١‬ش حٌـي‪١ٌٚ‬ش = ٕ‪ ٔٗ،‬عٕي ىٍؿش حٌلَ‪٠‬ش = ٗٔ ‪ِٔٚ‬ظ‪ ٜٛ‬حٌي‪ٌ٨‬ش = ٓ‪ٓ٘،‬‬

‫‪٠‬ظزرر‪ِ ٓ١‬ررٓ حٌـرري‪ٚ ،ٗ(ٚ ،ٖ( ٓ١ٌٚ‬ؿرر‪ٛ‬ى ـررَ‪ٚ‬ق ًحص ى‪ٌ٨‬ررش اك‪ٜ‬ررخث‪١‬ش ـرر‪ ٟ‬حٌررّٕ‪٢‬‬
‫حٌي‪ّ٠‬مَح‪ٚ ٟ١‬حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ٌ‪٩‬د ‪ٌ َ٩ٌٚ‬ي‪١ ٜ‬خٌزخص حٌيٍحٓخص حٌعٍ‪١‬خ ٌ‪٩‬لٔرخَ ( حٌٍؽرش‬
‫حٌعَر‪١‬ش ‪٠ٍ ،‬خ‪ ٝ‬ح‪١٨‬فخي ‪ ،‬عٍُ حٌٕفْ ‪ ،‬حٌـؽَحـ‪١‬ش ‪ ، ،‬اً وخٔض حٌم‪ ُ١‬حٌظخث‪١‬رش حٌّلٔر‪ٛ‬رش‬
‫ٌ‪ٙ‬خ حوزَ ِٓ حٌم‪ّ١‬ش حٌظخث‪١‬ش حٌـي‪١ٌٚ‬ش حٌزخٌؽرش (ٕ‪ ،ٔٗ،‬عٕري ىٍؿرش كَ‪٠‬رش (ٗٔ‪ِٔٚ ،‬رظ‪ٜٛ‬‬
‫ى‪ٌ٨‬ش (٘ٓ‪ ، ،ٓ،‬ـ‪ ٟ‬ك‪ ٓ١‬وخٔض حٌم‪ّ١‬ش حٌظخث‪١‬ش حٌّلٔر‪ٛ‬رش ٌٍّٕطر‪ ( ٓ١‬ح‪ّ٘٨‬رخي ‪ٚ‬حٌظٔرٍط‪ٟ‬‬
‫‪٘ ،‬رر‪ ٟ‬ح‪ٛ‬ررؽَ ِررٓ حٌم‪ّ١‬ررش حٌظخث‪١‬ررش حٌـي‪١ٌٚ‬ررش حٌزخٌؽررش (ٕ‪ ،ٔٗ،‬عٕرري ىٍؿررش كَ‪٠‬ررش (ٗٔ‪،‬‬
‫‪ٕٙ8‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫‪ِٔٚ‬ظ‪ ٜٛ‬ى‪ٌ٨‬ش (٘ٓ‪ٌٚ .،ٓ،‬ؽَ‪ ٝ‬طلم‪١‬ك ِعَـش حٌفَ‪ٚ‬ق ر‪ ٓ١‬ح‪٨‬لٔخَ ٔـري ـر‪ ٟ‬حٌـري‪ٚ‬ي‬
‫(٘‪ٔ ،‬ظخثؾ طلٍ‪ ً١‬حٌظزرخ‪ّٔ٨ ٓ٠‬رخ‪ ١‬حٌّعخٍِرش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رش ٌر‪٩‬د ‪ٌٚ‬ر‪ٌ َ٩‬ري‪ٜ‬‬
‫حـَحى حٌع‪ٕ١‬ش‬

‫عل‪)5( ٍٝ‬‬
‫‪٣‬ج‪ٗ ٖ٤‬زبئظ رؾِ‪ َ٤‬اُزجب‪ ٖ٣‬الٗٔب‪ ٛ‬أُؼبِٓخ اُ‪ٞ‬اُل‪٣‬خ ُل‪ ٟ‬اكواك اُؼ‪٘٤‬خ‬
‫ىٍؿررررررررررررررررخص ل‪ّ١‬ش‪F‬‬ ‫ىٍؿرررررررررررررررخص حٌظزخ‪ٓ٠‬‬ ‫حٌظزخ‪ٓ٠‬‬ ‫حٌّظؽ‪َ١‬حص‬
‫حٌي‪ٌ٨‬ش‬ ‫ىحهرررررررررررررررررررررً حٌلَ‪٠‬ررش ىحهررً حٌّلٔ‪ٛ‬رش‬ ‫رررررررررررررررررررررررررر‪ ٓ١‬حٌلَ‪٠‬ش‬
‫رررررررررررررررررررررررررر‪ ٓ١‬حٌّـّ‪ٛ‬عخص حٌّـّ‪ٛ‬عخص‬ ‫حٌّـّ‪ٛ‬عخص‬
‫حٌّـّ‪ٛ‬عخص‬
‫ىحي‬ ‫٘‪88،‬‬ ‫‪٘ٙ‬‬ ‫٘‪٘ٗ،‬‬ ‫ٖ‬ ‫ٖٕ‪٘٘،‬‬ ‫حٌي‪ّ٠‬مَح‪١١‬ش ٌ‪٩‬د‬
‫ىحي‬ ‫‪ٕٗ،ٙ‬‬ ‫‪٘ٙ‬‬ ‫‪ٕٔ،8‬‬ ‫ٖ‬ ‫ٕ٘‪7ٕ،‬‬ ‫حٌي‪ّ٠‬مَح‪١١‬ش ٌ‪َ٩‬‬
‫ؼ‪١‬ررررررررَ‬ ‫ٔ‪9ٖ،‬‬ ‫‪٘ٙ‬‬ ‫‪7٘،8‬‬ ‫ٖ‬ ‫‪9٘،ٔٙ‬‬ ‫حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ٌ‪٩‬د‬
‫ىحي‬
‫ىحي‬ ‫ٓٔ‪8ٔ،‬‬ ‫‪٘ٙ‬‬ ‫‪ٓ٘،7‬‬ ‫ٖ‬ ‫‪ٕ8،7ٙ‬‬ ‫حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ٌ‪َ٩‬‬
‫ؼ‪١‬ررررررررَ‬ ‫ٓ‪ٖٕٗ،‬‬ ‫‪٘ٙ‬‬ ‫‪ٖٔ،ٙ‬‬ ‫ٖ‬ ‫ٔ‪99،‬‬ ‫ح‪ّ٘٨‬خي ٌ‪٩‬د‬
‫ىحي‬
‫ىحي‬ ‫‪9ٕ،9‬‬ ‫‪٘ٙ‬‬ ‫‪ٙ9،7‬‬ ‫ٖ‬ ‫‪ٖ٘،7ٙ‬‬ ‫ح‪ّ٘٨‬خي ٌ‪َ٩‬‬
‫ىحي‬ ‫ٖ‪ٗٔ،‬‬ ‫‪٘ٙ‬‬ ‫‪ٕٗ،7‬‬ ‫ٖ‬ ‫ٕٗ‪7٘،‬‬ ‫حٌظٍٔط‪٩ٌ ٟ‬د‬
‫ؼ‪١‬ررررررررَ‬ ‫ٓ‪ٕ٘،‬‬ ‫‪٘ٙ‬‬ ‫‪ٗٓ،8‬‬ ‫ٖ‬ ‫ٗ‪ٕٗ،‬‬ ‫حٌظٍٔط‪َ٩ٌ ٟ‬‬
‫ىحي‬
‫ِرررٓ ؿررري‪ٚ‬ي (٘‪ٔ ،‬ـررري اْ ل‪ّ١‬رررش ‪ f‬حٌّلٔررر‪ٛ‬رش ٌٍرررّٕ‪ ٢‬حٌررري‪ّ٠‬مَح‪ٌ ٟ١‬ررر‪٥‬د ‪ٌٚ‬ررر‪َ٥‬‬
‫‪ٚ‬حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ٌر‪ٚ َ٥‬ح‪ّ٘٤‬رخي ٌر‪ٚ َ٥‬حٌظٔرٍط‪ٌ ٟ‬ر‪٥‬د ٘ر‪ ٟ‬أوزرَ ِرٓ ل‪ّ١‬رش ‪ F‬حٌزخٌؽرش (‬
‫ٕ‪ِّٚ ،7٘8،‬ررخ ‪٠‬رريي عٍرر‪ٚ ٝ‬ؿرر‪ٛ‬ى ـررَ‪ٚ‬ق ِعٕ‪٠ٛ‬ررش عٕرري ِٔررظ‪ِ ٜٛ‬عٕ‪٠ٛ‬ررش ٘ٓ‪ ٓ.‬ررر‪ٓ١‬‬
‫حٌّـخِ‪١‬ع ‪ٌٍٚ‬ظعَؾ عٍ‪ ٝ‬حٌفَ‪ٚ‬ق ٌٍّـخِ‪١‬ع طُ حٓظويحَ ‪. L.S.D‬‬
‫عل‪) 6 ( ٍٝ‬‬
‫‪٣‬ج‪ٗ ٖ٤‬زبئظ اُلو‪ٝ‬م ك‪ ٢‬األ‪ٍٝ‬ب‪ ٛ‬اُؾَبث‪٤‬خ (‪ ) L.S.D‬ث‪ ٖ٤‬أُزـ‪٤‬واد‬
‫حٌظٍٔط‪ٟ‬‬ ‫حٌرررررررري‪ّ٠‬مَح‪ ٟ١‬حٌرررررررررري‪ّ٠‬مَح‪ ٟ١‬حٌلّخ‪٠‬ررررررررررش ح‪ّ٘٨‬خي‬
‫حٌِحثيس ٌ‪َ٩‬‬ ‫ٌ‪َ٩‬‬ ‫ٌ‪٩‬د‬
‫ٌ‪٩‬د‬ ‫ٌ‪َ٩‬‬

‫حٌّظؽ‪ َ١‬حٌ‪ ٢ٓٛ‬حٌلٔخر‪ٟ‬‬

‫ٖٕ‪9ٔ،‬‬ ‫‪ٕ9،ٔ9‬‬ ‫‪ٓٔ،ٖ7‬‬ ‫ٖٗ‪ٗٓ،‬‬ ‫ٗٗ‪ٙ٘،‬‬

‫ٕٓ‪7ٗ،‬‬ ‫ٕ٘‪ٖٙ،‬‬ ‫‪ٙٗ،7‬‬ ‫ٔ‪ٕ٘،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫حٌي‪ّ٠‬مَح‪ٙ٘،ٗٗ ٟ١‬‬

‫ٌ‪٩‬د‬

‫‪ٕٙ9‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫‪ٗ9،ٔ9‬‬ ‫ٕٗ‪ٔٔ،‬‬ ‫‪ٖ9،ٙ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٕ٘،ٔ-‬‬ ‫حٌي‪ّ٠‬مَح‪ٗٓ،ٖٗ ٟ١‬‬
‫ٌ‪َ٩‬‬

‫ٖٔ‪ٔ،‬‬ ‫‪7ٕ،ٔ7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٖ9،ٙ-‬‬ ‫‪ٙٗ،7-‬‬ ‫حٌلّخ‪٠‬رررررررررررش ‪ٓٔ،ٖ7‬‬

‫حٌِحثرررررررررررريس‬
‫ٌ‪َ٩‬‬

‫‪ٕٙ،ٗ-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪7ٕ،ٔ7-‬‬ ‫‪ٔٔ،ٕٗ-‬‬ ‫‪ٖٙ،ٕ٘-‬‬ ‫ح‪ّ٘٨‬رررررررررخي ‪ٕ9،ٔ9‬‬

‫ٌ‪َ٩‬‬

‫‪-‬‬ ‫ٗ‪ٙٗ،‬‬ ‫‪ٔ،ٖٔ-‬‬ ‫‪ٗ9،ٔ9-‬‬ ‫‪7ٗ،ٕٓ-‬‬ ‫حٌظٔررررررررٍط‪9ٔ،ٕٖ ٟ‬‬

‫ٌ‪٩‬د‬

‫ِرررٓ هررر‪٩‬ي حٌـررري‪ٚ‬ي ( ‪٠ ، ٙ‬ظزررر‪ ٓ١‬حْ حٌم‪ّ١‬رررش حٌّلٔررر‪ٛ‬رش ي ( ٗررر‪١‬ف‪ ،ٗ١‬عٕررري حٌرررّٕ‪٢‬‬
‫حٌي‪ّ٠‬مَح‪٩ٌ ٟ١‬د ‪ٚ‬حٌزخٌؽش (ٕ٘‪ ،ٖٙ،‬أوزَ ِٓ ل‪ّ١‬ظ‪ٙ‬خ حٌـي‪١ٌٚ‬ش حٌزخٌؽرش ( ٔٔ‪ ،ٖٗ،‬عٕري‬
‫ىٍؿظ‪ ٟ‬كَ‪٠‬رش (ٖ ‪ِٔٚ ،٘ٙ ،‬رظ‪ ٜٛ‬ى‪ٌ٨‬رش (ٓ‪٘ٚ ، ،ٓ٘،‬رٌح ‪٠‬عٕر‪ ٟ‬حْ ‪ٚ‬ؿر‪ٛ‬ى حٌفرَق رر‪ٓ١‬‬
‫حٌّـّ‪ٛ‬عخص ‪٠‬ع‪ٛ‬ى ٌ‪ٜ‬خٌق حٌّٕ‪ ٢‬حٌي‪ّ٠‬مَح‪٩ٌ ٟ١‬د ٌىزَ ‪ٓٚ‬ط‪ٙ‬خ حٌلٔخر‪. ٟ‬‬
‫صبُضبً‪ :‬ػوٗ ٗزبئظ اُ‪ٜ‬لف اُضبُش ‪ٝ‬رؾِ‪ِٜ٤‬ب ‪٘ٓٝ‬بهْز‪ٜ‬ب‬
‫‪َِ٠‬رر‪ ٟ‬حٌ‪ٙ‬رريؾ حٌؼخٌررغ حٌرر‪ ٝ‬طعررَؾ حٌع‪٩‬لررش ررر‪ ٓ١‬ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ ‪ٚ‬أّٔررخ‪١‬‬
‫حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ٌي‪ ٜ‬حـرَحى حٌع‪ٕ١‬رش ‪ٌ .‬ظلم‪١‬رك ًٌره طرُ حٓرظويحَ ِعخِرً حٍطزرخ‪ ١‬ر‪َٓ١‬ر‪ْٛ‬‬
‫ر‪ ٓ١‬ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ‪ٚ‬حّٔخ‪ ١‬حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ٌ‪٥‬د ‪ٌ َ٥ٌٚ‬ي‪ ٜ‬أـَحى حٌع‪ٕ١‬ش ‪.‬‬
‫عل‪)7 ( ٍٝ‬‬
‫‪٣‬ج‪ ٖ٤‬كالُخ االهرجب‪ ٛ‬ث‪ ٖ٤‬االرغب‪ٗ ٙ‬ؾ‪ ٞ‬اُزطوف ‪ٝ‬أٗٔب‪ ٛ‬أُؼبِٓخ اُ‪ٞ‬اُل‪٣‬خ ُألة ُل‪ ٟ‬اكواك اُؼ‪٘٤‬خ‬

‫حٌي‪ٌ٨‬رررررررررررش‬ ‫حٌم‪ّ١‬ش حٌظخث‪١‬ش‬ ‫ِعخًِ ح‪ٍ٨‬طزخ‪١‬‬ ‫ح‪٨‬طـررررررخٖ ٔلرررررر‪ ٛ‬حٌعيى‬

‫ح‪٦‬ك‪ٜ‬خث‪١‬ش‬ ‫حٌـي‪١ٌٚ‬ش‬ ‫حٌّلٔ‪ٛ‬رش‬ ‫حٌظطَؾ‬
‫أّٔخ‪ ١‬حٌّعخٍِش‬
‫ىحٌش‬ ‫‪91،10‬‬ ‫‪513،0‬‬ ‫حٌي‪ّ٠‬مَح‪٥ٌ ٟ١‬د‬
‫ىحٌش‬ ‫ٕ‪ٕٓ،‬‬ ‫‪31،14‬‬ ‫‪673،0‬‬ ‫ٓ‪ٙ‬‬ ‫حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ٌ‪٥‬د‬
‫ؼ‪َ١‬ىحٌش‬ ‫‪99،-12‬‬ ‫‪611،-0‬‬ ‫ح‪ّ٘٦‬خي ٌ‪٥‬د‬
‫ؼ‪َ١‬ىحٌش‬ ‫ٗٔ‪-ٕ٘،‬‬ ‫ٓ‪- ٙ7،‬‬ ‫حٌظٍٔط‪٥ٌ ٟ‬د‬
‫عٕي ىٍؿش حٌلَ‪٠‬ش = ‪ِٔ ٘8‬ظ‪ ٜٛ‬حٌي‪ٌ٨‬ش = ٓ‪. ٓ٘،‬‬
‫‪٠‬ظزرر‪ِ ٓ١‬ررٓ هرر‪٩‬ي ٔظررخثؾ ؿرري‪ٚ‬ي (‪ٚ ،7‬ؿرر‪ٛ‬ى ع‪٩‬لررش حٍطزررخ‪ ١‬ىحٌررش اك‪ٜ‬ررخث‪١‬خ ررر‪ٓ١‬‬
‫ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ ‪ ٚ‬أّٔررخ‪ ١‬حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش( حٌررّٕ‪ ٢‬حٌرري‪ّ٠‬مَح‪ّٔٚ ٟ١‬رر‪ ٢‬حٌلّخ‪٠‬ررش‬
‫حٌِحثيس ‪ ، ،‬اً وخٔض حٌم‪ّ١‬ش حٌظخث‪١‬ش حٌّلٔ‪ٛ‬رش حوزَ ِٓ ل‪ّ١‬ظ‪ٙ‬رخ حٌـي‪١ٌٚ‬رش حٌزخٌؽرش (ٕ‪،ٕٓ،‬‬
‫عٕررري ىٍؿرررش كَ‪٠‬رررش (‪ِٔٚ ،٘8‬رررظ‪ ٜٛ‬ى‪ٌ٨‬رررش (ٓ‪ ، ،ٓ٘،‬ـررر‪ ٟ‬كررر‪٠ ٓ١‬ظزررر‪ ٓ١‬عررريَ ‪ٚ‬ؿررر‪ٛ‬ى‬
‫ع‪٩‬لشحٍطزخ‪ ١‬ىحٌش حك‪ٜ‬خث‪١‬خ ر‪ ٓ١‬ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ‪ ٢ّٔٚ‬ح‪ّ٘٨‬رخي ‪ٚ‬حٌرّٕ‪ ٢‬حٌظٔرٍط‪ٟ‬‬

‫ٓ‪ٕ7‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫ٌ‪٩‬د ‪ ،‬حً وخٔض حٌم‪ّ١‬رش حٌظخث‪١‬رش حٌّلٔر‪ٛ‬رش ح‪ٛ‬رؽَ ِرٓ ل‪ّ١‬ظ‪ٙ‬رخ حٌـي‪١ٌٚ‬رش حٌزخٌؽرش (ٕ‪،ٕٓ،‬‬
‫عٕي ىٍؿش كَ‪٠‬ش (‪ِٔٚ ،٘8‬ظ‪ ٜٛ‬ى‪ٌ٨‬ش (ٓ‪. ،ٓ٘،‬‬
‫عل‪)8 ( ٍٝ‬‬
‫‪٣‬ج‪ ٖ٤‬كالُخ االهرجب‪ ٛ‬ث‪ ٖ٤‬االرغب‪ٗ ٙ‬ؾ‪ ٞ‬اُزطوف ‪ٝ‬اأٗٔب‪ ٛ‬أُؼبِٓخ اُ‪ٞ‬اُل‪٣‬خ ُألّ‬
‫حٌي‪ٌ٨‬رررررررررررش‬ ‫ِعخًِ ح‪ٍ٨‬طزخ‪ ١‬حٌم‪ّ١‬ش حٌظخث‪١‬ش‬ ‫حٌعيى‬ ‫ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ‬
‫حٌـي‪١ٌٚ‬ش ح‪٦‬ك‪ٜ‬خث‪١‬ش‬ ‫حٌّلٔ‪ٛ‬رش‬ ‫أّٔخ‪ ١‬حٌّعخٍِش‬
‫ؼ‪َ١‬ىحٌش‬ ‫ٔ‪-ٓٙ،‬‬ ‫ٓ‪- ٓ٘،‬‬ ‫حٌي‪ّ٠‬مَح‪َ٥ٌ ٟ١‬‬
‫ىحٌش‬ ‫ٕ‪ٕٓ،‬‬ ‫٘‪ٕٙ،‬‬ ‫ٓ‪ٕٙٗ،‬‬ ‫ٓ‪ٙ‬‬ ‫حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ٌ‪َ٥‬‬
‫ىحٌش‬ ‫ٖ‪-٘ٓ،‬‬ ‫ٓ‪-ٔٙ٘،‬‬ ‫ح‪ّ٘٦‬خي ٌ‪َ٥‬‬
‫ىحٌش‬ ‫ٗ‪89،‬‬ ‫ٓ‪ٕٖ،‬‬ ‫حٌظٍٔط‪َ٥ٌ ٟ‬‬
‫عٕي ىٍؿش حٌلَ‪٠‬ش =‪ِٔ ٘8‬ظ‪ ٜٛ‬حٌي‪ٌ٨‬ش = ٓ‪ٓ٘،‬‬
‫‪٠‬ظ‪٠‬ق ِرٓ هر‪٩‬ي ٔظرخثؾ ؿري‪ٚ‬ي (‪ ،8‬عريَ ‪ٚ‬ؿر‪ٛ‬ى ع‪٩‬لرش حٍطزرخ‪ ١‬ىحٌرش اك‪ٜ‬رخث‪١‬خ‬
‫ر‪ ٓ١‬ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ‪ٚ‬حٌّٕ‪ ٢‬حٌي‪ّ٠‬مَح‪ ، َ٩ٌ ٟ١‬اً وخٔض حٌم‪ّ١‬ش حٌظخث‪١‬رش حٌّلٔر‪ٛ‬رش‬
‫ح‪ٛ‬ررؽَ ِررٓ ل‪ّ١‬ظ‪ٙ‬ررخ حٌـي‪١ٌٚ‬ررش حٌزخٌؽررش (ٕ‪ ،ٕٓ،‬عٕرري ىٍؿررش كَ‪٠‬ررش (‪ِٔٚ ،٘8‬ررظ‪ ٜٛ‬ى‪ٌ٨‬ررش‬
‫(ٓ‪ ، ،ٓ٘،‬ـ‪ ٟ‬ك‪ ٓ١‬طز‪ٚ ٓ١‬ؿ‪ٛ‬ى ع‪٩‬لشحٍطزخ‪ ١‬ىحٌش حك‪ٜ‬خث‪١‬خ رر‪ ٓ١‬ح‪٨‬طـرخٖ ٔلر‪ ٛ‬حٌظطرَؾ‬
‫‪ ٢ّٔٚ‬حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ‪ٚ‬ح‪ّ٘٨‬خي ‪ٚ‬حٌظٍٔط‪ ، ٟ‬حً وخٔض حٌم‪ّ١‬ش حٌظخث‪١‬ش حٌّلٔ‪ٛ‬رش حوزَ ِرٓ‬
‫ل‪ّ١‬ظ‪ٙ‬خ حٌـي‪١ٌٚ‬ش حٌزخٌؽش (ٕ‪ ،ٕٓ،‬عٕي ىٍؿش كَ‪٠‬ش (‪ِٔٚ ،٘8‬ظ‪ ٜٛ‬ى‪ٌ٨‬ش (ٓ‪. ،ٓ٘،‬‬
‫ٓ٘بهْخ ٗزبئظ اُجؾش‬
‫‪٠‬ظز‪ٔ ِٓ ٓ١‬ظخثؾ حٌـريح‪ٚ‬ي حٌٔرخرمش ٗر‪ ٛ١‬حٓرظويحَ حٌرّٕ‪ ٢‬حٌري‪ّ٠‬مَح‪ٚ ٟ١‬حٌلّخ‪٠‬رش‬
‫حٌِحثيس ٌ‪٩‬د ‪ٌ َ٩ٌٚ‬زٕخط‪ٚ ُٙ‬طعِ‪ ٚ‬حٌزخكؼظخْ ٌٖ٘ حٌٕظ‪١‬ـش حٌ‪ٚ ٝ‬ع‪ ٟ‬ح‪٤‬رخا ‪ٚ‬ح‪ِٙ٨‬خص ررؤْ‬
‫حٓظويحِ‪ ٢ٌٍّٕ ُٙ‬حٌي‪ّ٠‬مَح‪ ٢ّٔٚ ٟ١‬حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ىحهً حٌز‪١‬رض ‪ٍ٠‬عرذ ى‪ٍٚ‬ح وز‪١‬رَح ـر‪ٟ‬‬
‫طّٕ‪١‬ش ٗو‪١ٜ‬خص حـَحى ح‪َٓ٨‬س ‪ ٌٖ٘ٚ ،‬حٌٕظ‪١‬ـش طظفك ِع حٌيٍحٓخص حٌظ‪ ٟ‬ط‪ٍٛٛ‬ض حٌر‪ ٝ‬حْ‬
‫ح‪١٨‬فخي حٌٌ‪ٕ٠ ٓ٠‬ظّ‪ ْٛ‬حٌَ أٓرَ طٔرظويَ حٌرّٕ‪ ٢‬حٌري‪ّ٠‬مَح‪ ٟ١‬ـرؤٔ‪٠ ُٙ‬ى‪ٔٛ‬ر‪ ْٛ‬أوؼرَ ٔـخكرخ‬
‫ـ‪ ٟ‬ع‪٩‬لخط‪ ُٙ‬ح‪٨‬ؿظّخع‪١‬ش ‪ٚ‬أوؼَ ِ‪ ٩١‬حٌر‪ ٝ‬كرذ حٌّٕخـٔرش ‪،‬وّرخ أٔ‪ٙ‬رُ ‪َ٠‬حعر‪ِ٘ ْٛ‬رخعَ‬
‫ح‪٢‬هَ‪ ٓ٠‬ـ‪ ٩٠‬عٓ ًٌره ـرؤٔ‪ ُٙ‬حوؼرَ كٔخٓر‪١‬ش ٌٍّريف ‪ٚ‬حٌرٌَ ُحٔ‪ٙ‬رُ حلرً ِر‪ٌٍّ٘ ٩١‬رخؿَس‬
‫‪ٚ‬حٌّ٘خكٕخص ‪ٚ ،‬أْ وً ٌ٘ح ‪٠‬ئى‪ ٞ‬حٌ‪ ٝ‬هٍك حـَحى ‪ّ٠‬ىرٕ‪ ُٙ‬طلّرً حعزرخا حٌل‪١‬رخس وّرخ حٔ‪ٙ‬رُ‬
‫‪٠‬ى‪ ْٛٔٛ‬لخىٍ‪ ٓ٠‬عٍ‪ ٝ‬حٌظفى‪ َ١‬حٌٔرٍ‪ ُ١‬ـ‪٠‬ر‪ ٩‬عرٓ حٌظعرخ‪ٚ ْٚ‬طلّرً حٌّٔرئ‪١ٌٚ‬ش ‪ٚ‬حٌٕ‪ٙ‬ر‪ٝٛ‬‬
‫رّـظّعخط‪. ُٙ‬‬
‫وّخ ‪٠‬ظز‪ ِٓ ٓ١‬حٌـيح‪ٚ‬ي حٌٔخرمش حْ ىٍؿش ح‪٨‬طـرخٖ ٔلر‪ ٛ‬حٌظطرَؾ ‪ٟ‬رع‪١‬ؿ ‪ٚ‬طفٔرَ‬
‫حٌزخكؼظررخْ ٘ررٌٖ حٌٕظ‪١‬ـررش حٌرر‪ٚ ٝ‬عرر‪ ٟ‬حٌطخٌزررخص رّؽ‪ٙ‬رر‪ َٛ‬حٌ‪ٓٛ‬ررط‪١‬ش ‪ٚ‬حٌظرر‪٘ ٟ‬رر‪ٔ ٟ‬خرعررش ِررٓ‬
‫طَر‪١‬ظ‪ ٓٙ‬ـ‪ ٟ‬حٌز‪١‬ض ِرٓ هر‪٩‬ي طعخِرً ح‪٨‬ررخا ‪ٚ‬ح‪ِٙ٨‬رخص ِع‪ٙ‬رٓ ‪ٚ ،‬طظفرك ٘رٌٖ حٌٕظ‪١‬ـرش ِرع‬
‫ىٍحٓش ( حٌّؽخِْ‪ ،ٕٓٓٗ ،‬حٌظ‪ ٟ‬طزر‪ ٓ١‬حْ ُ‪٠‬رخىس حٌظ‪ٛ‬ع‪١‬رش ‪ٚ‬أّ٘‪١‬رش حٌظَر‪١‬رش عٍر‪ ٝ‬حٌّرٕ‪ٙ‬ؾ‬

‫ٔ‪ٕ7‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫حٌ‪ٓٛ‬ط‪ ٟ‬ـ‪ ٟ‬ؿّ‪١‬ع ٗئ‪ ْٚ‬حٌل‪١‬خس ‪ٚ،‬عٍ‪ ٝ‬حٌّٔظ‪٩ٌ ٓ٠ٛ‬ـَحى ‪ٚ‬حٌـّخعرخص ‪ٚ ،‬حٌرٌ‪٠ ٞ‬ىر‪ْٛ‬‬
‫عٓ ‪٠َ١‬ك ؿّ‪١‬ع حٌّئٓٔرخص حٌظَر‪٠ٛ‬رش ‪ِٕٙٚ‬رخ حٌـخِعرخص ‪ٚ‬حٌّئٓٔرخص حٌؼمخـ‪١‬رش ‪ ،‬ـ‪٠‬ر‪٩‬‬
‫عررٓ ‪ٟ‬ررَ‪ٍٚ‬س طىؼ‪١‬ررؿ ِوظٍررؿ حٌزررَحِؾ ‪ٚ‬ح‪٘ٔ٨‬ررطش ‪ٚ‬حٌّلخ‪ٟ‬ررَحص ‪ٚ‬حٌٕرري‪ٚ‬حص ‪ٚ‬حٌٍمررخاحص‬
‫‪ٚ‬حٌلررر‪ٛ‬حٍحص حٌزٕرررخاس عرررٓ ‪٠َ١‬رررك حٌّئٓٔرررخص حٌّـظّع‪١‬رررش ‪ٚ‬حٌظررر‪ ٟ‬طٔررر‪ ُٙ‬رظَٓررر‪١‬ن حٌمررر‪ُ١‬‬
‫‪ٚ‬ح‪٨‬ىحد ح‪١ِ٩ٓ٨‬ش حٌ‪ٜ‬ل‪١‬لش ‪ ،‬وّخ حْ حهظ‪١‬خٍ حٌعخٍِ‪ ٓ١‬ـ‪ِ ٟ‬ـرخي حٌظَر‪١‬رش ‪ٚ‬حٌظعٍر‪٠ ُ١‬عري‬
‫أَِح ‪٠ٍَٟٚ‬خ ٌؽَ‪ ٝ‬حٌظ‪ٛ‬ؿ‪ٚ ٗ١‬ح‪ٍٗ٨‬خى ٌٍطٍزش ‪ (.‬حٌّؽخِٔ‪.،ٖ8 :ٕٓٓٗ ،ٟ‬‬
‫وّررخ ‪٠‬ظزرر‪ِ ٓ١‬ررٓ حٌـرريح‪ٚ‬ي حٌٔررخرمش حْ ٕ٘ررخن ع‪٩‬لررش ررر‪ ٓ١‬حٌظطررَؾ ‪ٚ‬رعرر‪ ٞ‬حّٔررخ‪١‬‬
‫حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ‪٘ٚ ،‬رٌٖ حٌٕظ‪١‬ـرش طئوري٘خ حٌيٍحٓرخص حٌظر‪ ٟ‬ر‪ٕ١‬رض حْ ٕ٘رخن أٍطزخ‪١‬رخ ل‪٠ٛ‬رخ‬
‫ر‪ ٓ١‬ح‪٨‬ـَحى حٌٌ‪ ٓ٠‬أٔ‪ّٛ٠‬ح ٌٍـّخعخص حٌّظطَـش ‪ِٚ‬عخٔخط‪ ُٙ‬رٔرزذ كَِرخْ أكري حٌ‪ٛ‬حٌري‪ٓ٠‬‬
‫أ‪ ٚ‬وٍ‪ّٙ١‬خ ِعخ ‪ ،‬ح‪ ٚ‬ؼ‪١‬خد حٌظؤػ‪ َ١‬حٌفخعً ٌٍ‪ٛ‬حٌي‪ ٓ٠‬ـر‪َِ ٟ‬كٍرش حٌطف‪ٌٛ‬رش ‪ٚ‬ورٌٌه ٌّرٓ ِرَ‬
‫رَّحكررً ‪٠‬ررؤّ ‪ٚ‬أكزررخ‪ ١‬ـرر‪١ ٟ‬ف‪ٌٛ‬ظررٗ ‪ ،‬أ‪ ٚ‬عررخٔ‪ِ ٝ‬ررٓ عم‪ٛ‬رررخص ؿٔرري‪٠‬ش ‪ِّ ،‬ررخ ‪٠‬عٕرر‪ ٟ‬أْ‬
‫حٌظٕ٘ررجش ح‪٨‬ؿظّخع‪١‬ررش ٌٍفررَى أكرري حٌع‪ٛ‬حِررً حٌـ‪٠َ٘ٛ‬ررش ٌظـٕ‪١‬رري حٌظطررَؾ ٌّ رٓ طررُ طـٕ‪١‬رريٖ ‪،‬‬
‫‪ٚ‬طفٔررَ حٌزخكؼظررخْ ٘ررٌٖ حٌٕظ‪١‬ـررش حٔررٗ عٍرر‪ ٝ‬حٌررَؼُ ِررٓ حْ ٌ‪ٓ٩‬ررَس ى‪ ٍٚ‬حٓخٓرر‪ ٟ‬ـرر‪ّٔ ٟ‬رر‪ٛ‬‬
‫ح‪٨‬ـررَحى ‪ٚ‬طٕ٘ررجظ‪ٚٚ ، ُٙ‬لررخ‪٠‬ظ‪ِ ُٙ‬ررٓ هرر‪٩‬ي ح‪٠‬ـررخى حٌـرر‪ ٛ‬ح‪ٓ٤‬ررَ‪ ٞ‬حٌّٕخٓررذ حٌررٌ‪ ٞ‬طؽّررَٖ‬
‫عخ‪١‬فظررخ ح‪٤‬ررر‪ٛ‬س ‪ٚ‬ح‪ِِٛ٤‬ررش حٌ‪٠‬ررَ‪٠ٍٚ‬ظخْ ٌّٕرر‪ ٛ‬حٌع‪ٛ‬ح‪١‬ررؿ ٌ‪ٙ‬رر‪٨ٛ‬ا ح‪٨‬رٕررخا ‪ًٌٚ ،‬رره ‪ْ٨‬‬
‫حٌعخ‪١‬فررش طؤهررٌ ِٔررخكش ‪ٚ‬حٓررعش ٌزٕررخا ٔفٔرر‪١‬ش حٌفررَى ‪ٚ‬طىرر‪ِ ٓ٠ٛ‬عررخٌُ ٗو‪ٜ‬رر‪١‬ظٗ ‪ٌ ،‬ررٌح عٍرر‪ٝ‬‬
‫ح‪٨‬رررخا ‪ٚ‬ح‪ِٙ٨‬ررخص حْ ‪٠‬عررخٍِ‪ ْٛ‬حرٕررخث‪ِ ُٙ‬عخٍِررش طظٕخٓررذ ‪ِٚ‬ررَحكٍ‪ ُٙ‬حٌعَّ‪٠‬ررش أرظرريحاح ِررٓ‬
‫حٌَّحكرررً ح‪ٌٚ٨‬ررر‪ِ ٝ‬رررَ‪ٍٚ‬ح رَّكٍرررش حٌطف‪ٌٛ‬رررش ‪ٚ‬حٌَّح٘مرررش ‪ًٌٚ ،‬ررره ِرررٓ هررر‪٩‬ي حٌّظخرعرررش‬
‫‪ٚ‬حٌَّحلزش ‪ٚ‬حٌظؤوي ِٓ ع‪٩‬لخط‪ِ ُٙ‬ع ح‪ٛ٨‬يلخا ىحهً ‪ٚ‬هخٍؽ حٌّيٍٓش ‪ٚ‬أؿَحا ِٕخل٘رخص‬
‫‪ٚ‬ك‪ٛ‬حٍحص ر‪ ٓ١‬ـظَس ‪ٚ‬أهَ‪ٚ ٜ‬حٌظ‪ ٟ‬طٔخُ٘ ـ‪ ٟ‬طعِ‪٠‬رِ حٌع‪٩‬لرخص ح‪٠٨‬ـخر‪١‬رش ىحهرً ح‪ٓ٨‬رَس‬
‫‪ٚ‬كّخ‪٠‬ش ح‪٨‬رٕخا ِٓ حٌ‪ٛ‬ل‪ ٛ‬رّ‪ٜ‬خثي حٌظطَؾ ‪ٚ‬ـىَٖ ‪ٌٚ ،‬ىٓ حٌظزخ‪ٕ٠‬خص ر‪ ٓ١‬ح‪َٓ٨‬س ‪٠‬ر‪ٛ‬ى‪ٞ‬‬
‫حٌرر‪ ٝ‬حهررظ‪٩‬ؾ ح‪٨‬طـخ٘ررخص ‪ٚ‬حٌررٌ‪ ٞ‬طظّؼررً ـرر‪ ٟ‬حٌّٔررظ‪ ٜٛ‬ح‪٨‬ؿظّررخع‪ٚ ٟ‬حٌّٔررظ‪ ٜٛ‬حٌظعٍ‪ّ١‬رر‪ٟ‬‬
‫ٌٍ‪ٛ‬حٌي‪ٚ ٓ٠‬حٌ‪ٟٛ‬ع ح‪٨‬لظ‪ٜ‬خى‪. َٓ٩ٌ ٞ‬‬
‫اُلَٖ اُقبٌٓ‪ :‬االٍز٘زبعبد ‪ٝ‬اُز‪٤ٕٞ‬بد ‪ٝ‬أُوزوؽبد‬
‫أ‪ٝ‬الً‪ :‬االٍز٘زبعبد‪ :‬ـ‪ٟٛ ٟ‬ا ٔظخثؾ حٌزلغ أٓظٕظـض حٌزخكؼظخْ ِخ‪: ٍٟ٠‬‬
‫ٔ‪ ٛ١ٗ.‬أٓظويحَ حٌّٕ‪ ٢‬حٌي‪ّ٠‬مَح‪ٚ ٟ١‬حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ٌ‪٥‬د ٌ‪٨ َ٥‬ـَحى حٌع‪ٕ١‬ش ‪،‬‬
‫ٕ‪.‬عيَ ٗ‪ ٛ١‬أٓظويحَ ّٔ‪ ٢‬ح‪ّ٘٤‬خي ‪ٚ‬حٌّٕ‪ ٢‬حٌظٍٔط‪٥ٌ ٟ‬د ‪٨ َ٥ٌٚ‬ـَحى حٌع‪ٕ١‬ش‪.‬‬
‫ٖ‪.‬أْ ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ‪ٟ‬ع‪١‬ؿ ٌي‪ ٜ‬حـَحى حٌع‪ٕ١‬ش ‪.‬‬

‫ٕ‪ٕ7‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫ٗ‪ٕ٘.‬ررخن ـررَ‪ٚ‬ق ًحص ى‪ٌ٨‬ررش حك‪ٜ‬ررخث‪١‬ش ـرر‪ ٟ‬حٌررّٕ‪ ٢‬حٌرري‪ّ٠‬مَح‪ٌ ٟ١‬رر‪٥‬د ‪ٌٚ‬رر‪ َ٥‬ررر‪ ٓ١‬حـررَحى‬
‫حٌع‪ٕ١‬ش‪.‬‬
‫٘‪ ٨.‬ط‪ٛ‬ؿي ـَ‪ٚ‬ق ًحص ى‪ٌ٨‬ش حك‪ٜ‬خث‪١‬ش ـ‪ ٢ّٔ ٟ‬حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ٌ‪٥‬د ر‪ ٓ١‬حـرَحى حٌع‪ٕ١‬رش ‪،‬‬
‫ـ‪ ٟ‬ك‪ ٓ١‬ط‪ٛ‬ؿي ـَ‪ٚ‬ق ـ‪ ٢ّٔ ٟ‬حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ٌ‪. َ٥‬‬
‫‪ ٨.ٙ‬ط‪ٛ‬ؿي ـَ‪ٚ‬ق ًحص ى‪ٌ٨‬ش حك‪ٜ‬خث‪١‬ش ـ‪ ٢ّٔ ٟ‬ح‪ّ٘٨‬خي ر‪ ٓ١‬حـَحى حٌع‪ٕ١‬ش ٌ‪٩‬د ـر‪ ٟ‬كر‪ٓ١‬‬
‫ط‪ٛ‬ؿي ـَ‪ٚ‬ق ـ‪ ٢ّٔ ٟ‬ح‪ّ٘٨‬خي ٌ‪. َ٩‬‬
‫‪ٚ.7‬ؿ‪ٛ‬ى ـَ‪ٚ‬ق ًحص ى‪ٌ٨‬ش حك‪ٜ‬رخث‪١‬ش ـر‪ ٟ‬حٌرّٕ‪ ٢‬حٌظٔرٍط‪ ٟ‬رر‪ ٓ١‬حـرَحى حٌع‪ٕ١‬رش ٌر‪٩‬د ‪ ،‬ـر‪ٟ‬‬
‫ك‪ ٨ ٓ١‬ط‪ٛ‬ؿي ـَ‪ٚ‬ق ـ‪ ٟ‬حٌّٕ‪ ٢‬حٌظٍٔط‪ ٟ‬ر‪ ٓ١‬حـَحى حٌع‪ٕ١‬ش ٌ‪. َ٩‬‬
‫‪ .8‬ط‪ٛ‬ؿي ع‪٩‬لش حٍطزخ‪ ١‬ىحٌش حك‪ٜ‬رخث‪١‬خ رر‪ ٓ١‬ح‪٨‬حطـرخٖ ٔلر‪ ٛ‬حٌظطرَؾ ‪ٚ‬حٌرّٕ‪ ٢‬حٌري‪ّ٠‬مَح‪ٟ١‬‬
‫ٌ‪٩‬د ‪ٚ‬حٌلّخ‪٠‬ش حٌِحثيس ٌ‪٩‬د ‪.‬‬
‫‪ ٨ .9‬ط‪ٛ‬ؿي ع‪٩‬لرش حٍطزرخ‪ ١‬ىحٌرش حك‪ٜ‬رخث‪١‬خ رر‪ ٓ١‬ح‪٨‬طـرخٖ ٔلر‪ ٛ‬حٌظطرَؾ ح‪ّ٘٨‬رخي ‪ٚ‬حٌرّٕ‪٢‬‬
‫حٌظٍٔط‪٥ٌ ٟ‬د ‪.‬‬
‫ٓٔ‪٨ .‬ط‪ٛ‬ؿي ع‪٩‬لش حٍطزخ‪ ١‬حك‪ٜ‬خث‪١‬خ ر‪ ٓ١‬ح‪٨‬طـخٖ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ‪ٚ‬حٌّٕ‪ ٢‬حٌي‪ّ٠‬مَح‪َ٩ٌ ٟ١‬‬
‫ٔٔ‪ .‬ط‪ٛ‬ؿرري ع‪٩‬لررش حٍطزررخ‪ ١‬حك‪ٜ‬ررخث‪١‬خ ررر‪ ٓ١‬ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ ‪ّٔٚ‬رر‪ ٢‬حٌلّخ‪٠‬ررش حٌِحثرريس‬
‫‪ٚ‬ح‪ّ٘٨‬خي ‪ٚ‬حٌّٕ‪ ٢‬حٌظٍٔط‪ٌ ٟ‬ي‪ ٜ‬حـَحى حٌع‪ٕ١‬ش‪.‬‬
‫صبٗ‪٤‬بً‪ :‬اُز‪٤ٕٞ‬بد ‪ٝ‬أُوزوؽبد‬
‫‪ٍَٟٚ .1‬س ىعُ ‪ٚ‬كيحص ح‪ٍٗ٨‬خى حٌٕفٔ‪ٚ ٟ‬حٌظ‪ٛ‬ؿ‪١‬ش حٌظَرر‪ِ ٞٛ‬رٓ حؿرً ِٔرخعيط‪ٙ‬خ عٍر‪ٝ‬‬
‫حٌم‪١‬خَ رّ‪ٙ‬خِ‪ٙ‬خ عٍ‪ ٝ‬حوًّ ‪ٚ‬ؿٗ ‪.‬‬
‫ٕ‪ٟ .‬رررَ‪ٍٚ‬س طمررري‪ِ ُ٠‬لخ‪ٟ‬رررَحص كررر‪ٛ‬ي ط‪ٟٛ‬ررر‪١‬ق ِف‪ٙ‬ررر‪ َٛ‬حٌظطرررَؾ ‪ٚ‬حٔ‪ٛ‬حعرررٗ ‪١ٚ‬رررَق‬
‫ِ‪ٛ‬حؿ‪ٙ‬ظ‪ٙ‬خ‬
‫ٖ‪ٍَٟٚ .‬س طل‪ ٓ١ٜ‬حٌطخٌزخص ِٓ ح‪٨‬ـىخٍ حٌيه‪ٍ١‬ش حٌظ‪ ٟ‬طئى‪ ٞ‬حٌر‪ ٝ‬حٌظطرَؾ ِرٓ هر‪٩‬ي‬
‫حٌل‪ٛ‬حٍ حٌ‪ٙ‬خىؾ حٌزٕخا ر‪ ٓ١‬حٌظيٍ‪١ٔ٠‬خص ‪ٚ‬حٌطخٌزخص ‪.‬‬
‫ٗ‪ٟ .‬ررَ‪ٍٚ‬س ط‪ٛ‬ع‪١‬ررش ح‪٨‬رررخا رخٓررخٌ‪١‬ذ حٌّعخٍِررش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ررش حٌ‪ٜ‬ررل‪١‬لش ٌٍظعخِررً ِررع ح‪٨‬رٕررخا‬
‫‪ٚ‬ح‪٨‬هطخٍ حٌّظَطزش ِٓ ٓ‪ٛ‬ا حٓظويحَ حٓخٌ‪١‬ذ حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش حٌوخ‪١‬جش ‪.‬‬
‫٘‪ٟ .‬ررَ‪ٍٚ‬س طرريع‪ ُ١‬ح‪٘ٔ٨‬ررطش حٌظرر‪ ٟ‬طعّررً عٍرر‪ ٝ‬حٌظلٍرر‪ ٟ‬رررخ‪٨‬ه‪٩‬ق ‪ٚ‬حٌٔررّخص حٌ٘و‪ٜ‬رر‪١‬ش‬
‫حٌـ‪١‬رريس ‪ٟ.ٙ‬ررَ‪ٍٚ‬س حْ طّررخٍّ حٌّئٓٔررخص ح‪٨‬ع‪١ِ٩‬ررش ‪ٚ‬حٌظَر‪٠ٛ‬ررش ى‪ٍ٘ٚ‬ررخ ـ‪ّ١‬ررخ ‪٠‬ظعٍررك‬
‫رخّٔخ‪ ١‬حٌظَر‪١‬ش حٌفعخٌش ‪ٚ‬حٌظ‪٠ ٟ‬ـذ حْ طّخٍّ ِع ح‪٨‬رٕخا ‪.‬‬

‫ٖ‪ٕ7‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫‪ٍَٟٚ .7‬س حٌظخو‪١‬ي عٍ‪ٍ ٝ‬عخ‪٠‬ش ح‪٨‬رخا ‪ٚ‬ح‪ِٙ٨‬خص ٌ‪٩‬رٕخا رخٌّٕ‪ ٢‬حٌري‪ّ٠‬مَح‪ِ ٟ١‬رٓ هر‪٩‬ي‬
‫حطخكش حٌفَ‪ٛ‬ش ٌ‪ٙ‬رُ ٌٍظفخعرً ِرع ر‪١‬جرظ‪ ُٙ‬حٌلرَس ‪ٚ‬حٌظعز‪١‬رَ عرٓ حـىرخٍُ٘ ‪ٚ‬عر‪ٛ‬ح‪١‬ف‪ ُٙ‬رخـرخق‬
‫ؼ‪ِ َ١‬م‪١‬يس ‪.‬‬
‫‪ٍَٟٚ .8‬س ط‪ٛ‬ع‪١‬ش حٌّـظّع رىً أ‪١١‬خـٗ ِٓ ِوخ‪ َ١‬حٌظع‪ٜ‬ذ رؤٔ‪ٛ‬حع‪ٙ‬خٌّوظٍفرش ‪ٚ‬حٌعّرً‬
‫عٍ‪ ٝ‬رغ ٍ‪ٚ‬ف حٌظٔخِق ‪ٚ‬حٌلٍُ ‪ٚ‬حٌظ‪ٛ‬ح‪ٟ‬ع ‪.‬‬
‫‪ .9‬حؿررَحا ىٍحٓررخص ٌٍظعررَؾ عٍرر‪ ٝ‬ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ ‪ٚ‬ع‪٩‬لظررٗ رررزع‪ ٞ‬حٌّظؽ‪١‬ررَحص‬
‫وخٌ٘و‪١ٜ‬ش ‪ٚ‬طمي‪ َ٠‬حٌٌحص ‪ٚ‬ح‪٨‬وظجخد ‪.‬‬
‫ٓٔ‪.‬حؿررَحا ىٍحٓررش ِمخٍٔررش ٌٍظعررَؾ عٍرر‪ ٝ‬حٍحا ‪١‬خٌزررخص حٌَّكٍررش ح‪١ٌٚ٨‬ررش ِررع ‪١‬خٌزررخص‬
‫حٌيٍحٓخص حٌعٍ‪١‬خ رٕفْ حٌّظؽ‪َ١‬حص ‪.‬‬
‫أُٖبكه‪:‬‬
‫‪ .‬أرٓ ِٕظ‪ٌٔ ، ٍٛ‬خْ حٌعَد ‪ ،‬حٌمخَ٘س ‪ ،‬ىحٍ ‪ٛ‬خىٍ ‪ ، ٔ١،‬ر‪َٚ١‬ص ‪ٌ ،‬زٕخْ ‪.ٕٖٓٓ،‬‬
‫‪ .‬أر‪ ٛ‬حٌٕ‪ِ ، ً١‬لّ‪ٛ‬ى حٌٔ‪١‬ي ‪ ،‬عٍرُ حٌرٕفْ ح‪٨‬ؿظّرخع‪ ، ٟ‬ىٍحٓرخص عَر‪١‬رش ‪ٚ‬عخٌّ‪١‬رش ‪ٔ١،‬‬
‫‪ِ،‬ىظزش ٓع‪١‬ي ٍأـض ‪ ،‬حٌمخَ٘س ‪.ٔ98ٗ،‬‬
‫‪ .‬أٗ‪ٛ‬حْ ‪ ،‬كٔ‪ ٓ١‬حٌلّ‪١‬ي ‪ ،‬حٌظطرَؾ ‪ٚ‬ح‪ٍ٘٨‬رخد ِرٓ ِٕظر‪ ٍٛ‬عٍرُ ح‪٨‬ؿظّرخ ‪ِ ،‬ئٓٔرش‬
‫ٗزخد حٌـخِعش ‪ ،‬ح‪ٓ٨‬ىٕيٍ‪٠‬ش ‪.ٔ997 ،‬‬
‫‪ .‬ؿررخرَ‪ ،‬عزرري حٌلّ‪١‬رري ؿررخرَ ‪ٔ ،‬ظَ‪٠‬ررخص حٌ٘و‪ٜ‬رر‪١‬ش ‪ ،‬حٌمررخَ٘س ‪،‬ىحٍ حٌٕ‪٠ٙ‬ررش حٌعَر‪١‬ررش ‪،‬‬
‫‪. ٔ978‬‬
‫‪.‬هطخد ‪ َ١ّٓ ،‬كخِي ‪ ،‬طزخ‪ ٓ٠‬أٓخٌ‪١‬ذ حٌظٕ٘جش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ‪ٚ‬ع‪٩‬لظ‪ٙ‬خ رخٌٔرّخص حٌ٘و‪ٜ‬ر‪١‬ش ‪،‬‬
‫ٖٓ ‪ ،‬حٌٕٔش ‪ ، 8‬حٌ‪١ٙ‬جش حٌّ‪٠َٜ‬ش حٌعخِش ٌٍىظخد ‪،ٔ99٘،‬‬
‫‪ٍ .‬حؿق ‪ ،‬أكّي عِص ٍحؿق ‪ ،‬أ‪ٛٛ‬ي عٍُ حٌٕفْ ‪ ،‬ح‪ٓ٨‬ىٕيٍ‪٠‬ش ‪ٕٖٓٓ ،‬‬
‫‪ .‬حٌِر‪١‬رري‪َِ ، ٞ‬ط‪٠‬رر‪ ، ٝ‬طررخؽ حٌعررَ‪ِ ّٚ‬ررٓ ؿرر‪ٛ‬حَ٘ حٌمخِ‪ٓٛ‬رر‪ ، ٟ‬طلم‪١‬ررك أرررَح٘‪ُ١‬‬
‫حٌظَُ‪.ٔ98ٗ، ٞ‬‬
‫‪ُ٘ .‬ررَحْ ‪ ،‬كخِرري عزرري حٌٔرر‪ ، َ٩‬عٍررُ حٌررٕفْ ح‪٨‬ؿظّررخع‪ ، ٟ‬حٌمررخَ٘س ‪ ،‬عررخٌُ حٌىظررذ ‪،‬‬
‫ٖٕٓٓ‬
‫‪ٓ .‬رررىَٕ ‪ ،‬ؾ ‪ ،‬د ‪ٓ ،‬ررر‪١‬ى‪ٌٛٛ‬ؿ‪١‬خ حٌٔرررٍ‪ٛ‬ن ح‪ٔٔ٨‬رررخٔ‪، ٟ‬طَؿّرررش عزررري حٌمرررخىٍ ‪ٓٛ٠‬رررؿ ‪،‬‬
‫حٌى‪٠ٛ‬ض ‪ِ ،‬طخرع حٌَٓخٌش ‪. ٔ98ٓ ،‬‬

‫ٗ‪ٕ7‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫عبٓؼخ ك‪٣‬بُ‪٤ًِ – ٠‬خ اُزوث‪٤‬خ األٍبٍ‪٤‬خ‬
‫ٗورو‪ ٢‬ث‪ٞ‬ػ‪٘٤‬ب ٖٓ اعَ ‪ِٛ‬جز٘ب هؤ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬خ ُزؾل‪٣‬بد ‪ٝ‬اهؼ‪٤‬خ‬ ‫أُإرٔو اُؼِٔ‪٢‬‬
‫‪ٍ ، ُ١ٍٓ .‬ـمش ٔخ‪٠‬ؿ ‪ ،‬أٓخٌ‪١‬ذ حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ‪ٚ‬ع‪٩‬لظ‪ٙ‬خ ريحـع ح‪ٔ٨‬ـرخُ حٌيٍحٓر‪ٌ ٟ‬ري‪ٜ‬‬
‫‪١‬خٌزرررخص وٍ‪١‬رررش حٌّـظّرررع ـررر‪ ٟ‬ح‪ٍ٨‬ىْ ‪ٍٓ ،‬رررخٌش ىوظررر‪ٍٛ‬حس ؼ‪١‬رررَ ِٕ٘ررر‪ٍٛ‬س ‪ ،‬حٌـخِعرررش‬
‫حٌّٔظٕ‪٠َٜ‬ش ‪.ٕٓٓٓ ،‬‬
‫‪ .‬حٌ٘خ‪ٓ ، ٞٚ‬عخى ٓزظ‪ ٚ ٟ‬حٌّ‪َُ٘ ، ٞٛٓٛ‬حا ٍإ‪ٚ‬ؾ ‪ ،‬ع‪٩‬لش أّٔخ‪ ١‬حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رش‬
‫ررري‪ ٍٚ‬حٌـخِعررش ـرر‪ِٛ ٟ‬حؿ‪ٙ‬ررش حٌظطررَؾ ِررٓ ‪ٚ‬ؿ‪ٙ‬ررش ٔظررَ حٌطخٌزررخص ‪َِ ،‬وررِ حٌزلرر‪ٛ‬ع‬
‫حٌظَر‪٠ٛ‬ش ‪ٚ‬حٌٕفٔ‪١‬ش ‪،‬ؿخِعش رؽيحى ‪. ٕٓٔ8،‬‬
‫‪ .‬حٌ‪ٜ‬ررخ‪ٛ ، ٞٚ‬رر‪٩‬ف ‪ ،‬حٌظطررَؾ حٌرري‪ٚ ٟٕ٠‬حٌررَأ‪ ٞ‬ح‪٢‬هررَ ‪ ،‬ح‪٨‬ـررخق حٌي‪١ٌٚ‬ررش ٌ‪٩‬عرر‪، َ٩‬‬
‫حٌمخَ٘س ‪.ٔ99ٖ ،‬‬
‫‪ .‬عزرري حٌٔررظخٍ ‪ ،‬أرررَح٘‪ ُ١‬عزرري حٌٔررظخٍ ‪ ،‬حٌزلررغ عررٓ حٌمرر‪ٛ‬س حٌظٔررٍط‪١‬ش ـرر‪ ٟ‬حٌ٘و‪ٜ‬رر‪١‬ش‬
‫‪ٚ‬حٌّـظّع ‪ ،‬حٌَّوِ حٌعَر‪ٚ ٌٍَٕ٘ ٟ‬حٌظ‪٠ُٛ‬ع ‪ ،‬حٌمخَ٘س ‪.ٔ99ٕ ،‬‬
‫‪.‬عزي حٌٔخىس ‪ ،‬عزي حٌٔـخى عزي ‪ ،‬حٌظ‪ٛ‬ؿٗ ٔل‪ ٛ‬حٌظطَؾ ‪ٚ‬ع‪٩‬لظٗ رٍٔ‪ٛ‬ن طؤو‪١‬يحص حٌرٌحص‬
‫ٌي‪ٍ١، ٜ‬زش ؿخِعرش حٌز‪ٜ‬رَس ‪،‬رلرغ ِٕ٘ر‪ ٍٛ‬ـر‪ِ ٟ‬ـٍرش أ‪ٍٚٚ‬ن ‪ ،‬حٌعريى حٌؼخٌرغ ‪ ،‬حٌّـٍري‬
‫حٌعخَٗ ‪.ٕٓٔ7 ،‬‬
‫‪ .‬حٌعظخر‪ ، ٟ‬عزي ِـ‪١‬ي ‪ِٛ ،‬لع حٌ‪٠‬ز‪ٚ ٢‬ع‪٩‬لظٗ رؤٓخٌ‪١‬ذ حٌّعخٍِش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬ش ٌي‪ٍ١ ٜ‬زرش‬
‫حٌَّكٍش حٌيٍحٓ‪١‬ش حٌّظ‪ٓٛ‬طش ‪ٍٓ ،‬خٌش ِخؿٔظ‪ َ١‬ؼ‪ٍِٕٛ٘ َ١‬س ‪،‬وٍ‪١‬ش حٌظَر‪١‬ش ‪ /‬أرٓ ٍٗري‬
‫‪ ،‬ؿخِعش رؽيحى ‪.ٕٓٓٔ ،‬‬
‫‪ .‬عزرري حٌعِ‪٠‬ررِ ‪،‬أِ‪١‬ررَس ‪ٓ ،‬رر‪١‬ى‪ٌٛٛ‬ؿ‪١‬ش حٌظ‪ٛ‬حـررك حٌٕفٔرر‪ ٟ‬ـرر‪ ٟ‬حٌطف‪ٌٛ‬ررش حٌّزىررَس ‪، ٔ١ ،‬‬
‫حٌى‪٠ٛ‬ض ‪ِ ،‬ىظزش حٌف‪٩‬ف ٌٍَٕ٘ ‪ٚ‬حٌظ‪٠ُٛ‬ع ‪. ٔ99ٓ ،‬‬
‫‪ .‬عٔخؾ ‪ِ،‬لّ‪ٛ‬ى عزي حٌّـ‪١‬ي ‪ِ ،‬ظخَ٘ حٌظطرَؾ حٌري‪ٌ ٟٕ٠‬ري‪ٍ١ ٜ‬زرش حٌّريحٍّ حٌؼخٔ‪٠ٛ‬رش‬
‫ِٓ ‪ٚ‬ؿ‪ٙ‬ش ٔظَ ِعٍ‪ ُّٙ١‬ـر‪ِ ٟ‬لخـظرش ؼرِس ‪ ،‬رلرغ ِٕ٘ر‪ ٍٛ‬ـر‪ِ ٟ‬ـٍرش ؿخِعرش ـٍٔرط‪ٓ١‬‬
‫ٌ‪٩‬رلخع ‪ٚ‬حٌيٍحٓخص ‪ ،‬حٌّـٍي حٌٔخىّ ‪ ،‬حٌعيى حٌؼخٌغ ‪ ،‬أوظ‪ٛ‬رَ ‪، ٕٓٔٙ،‬‬
‫أرررَح٘‪ ، ُ١‬عٍررُ حٌررٕفْ ح‪٨‬ؿظّرررخع‪ِ، ٟ‬ىظزررش ُ٘ررَحا حٌ٘ررَق ‪ ،‬حٌمرررخَ٘س ‪،‬‬ ‫‪ .‬ع‪١‬رري ‪،‬‬
‫ٕٓٓٓ‪.‬‬
‫‪ِ .‬زخٍن ‪ ،‬أكّي ٔ‪ ، َٜ‬حٌظٍ‪ٛ‬ع حٌٕفٔر‪ٚ ٟ‬ع‪٩‬لظرٗ رؤّٔرخ‪ ١‬حٌّعخٍِرش حٌ‪ٛ‬حٌي‪٠‬رش ٌري‪ٍ١ ٜ‬زرش‬
‫ؿخِعش رؽيحى ‪ٍٓ ،‬خٌش ِخؿٔظ‪ ، َ١‬وٍ‪١‬ش حٌظَر‪١‬ش ‪ /‬أرٓ ٍٗي ‪ ،‬ؿخِعش رؽيحى ‪. ٕٓٔٓ،‬‬
‫‪ِ ،‬لّر‪ٛ‬ى ‪ ،‬ح‪٨‬طـررخٖ ٔلرر‪ ٛ‬حٌظطررَؾ ‪ٚ‬ع‪٩‬لظررٗ رخٌلخؿررخص حٌٕفٔرر‪١‬ش ٌرري‪ٍ١ ٜ‬زررش‬ ‫‪.‬‬
‫ؿخِعررش ح‪ُ٘٨‬ررَ رؽررِس ‪ٍٓ ،‬ررخٌش ِخؿٔررظ‪ ، َ١‬وٍ‪١‬ررش حٌظَررر‪ / ٟ‬لٔررُ عٍررُ حٌررٕفْ ‪ ،‬ؿخِعررش‬
‫ح‪ ، َُ٘٤‬ـٍٔط‪. ٕٕٓٔ، ٓ١‬‬

‫٘‪ٕ7‬‬
 ‫رؾذ ّؼبه‬ ‫خ‬٤ٍ‫خ األٍب‬٤‫خ اُزوث‬٤ًِ – ٠ُ‫ب‬٣‫عبٓؼخ ك‬
‫خ‬٤‫اهؼ‬ٝ ‫بد‬٣‫خ ُزؾل‬٤ِٔ‫ ػ‬ٟ‫ِجز٘ب هؤ‬ٛ َ‫٘ب ٖٓ اع‬٤‫ػ‬ٞ‫ ث‬٢‫ٗورو‬ ٢ِٔ‫أُإرٔو اُؼ‬
‫ حٌّـٍررش‬، ٓ‫ِرر‬٤‫ررك ح‬١‫ طلم‬ٟ‫أػَ٘ررخ ـرر‬ٚ َ٩‫ٓرر‬٨‫ ح‬ٟ‫ش ـرر‬١‫ٓررط‬ٌٛ‫ ح‬، ‫ي ـررخٌق‬١‫ ٓررع‬،ٟ‫ حٌّؽخِٔرر‬.
. ٖ8، ٔ9 ،ٕٓٓٗ ، ٝ‫خ‬٠ٌَ‫ ح‬، ‫ذ‬٠ٍ‫حٌظي‬ٚ ‫ش‬١ِٕ٤‫ش ٌٍيٍحٓخص ح‬١‫حٌعَر‬
. Bieag ، n. education psychology ، Hougton ،
miffline.com،Boston،1988.
. Lamp، m.، the role of father in child development wiley
&son.Inc.، newyork،1963.
. Websters، Webster‖s new dictionary of synonyms ، Merriam
Webster، inc ، publishers، 1984 .

ٕ7ٙ

View publication stats