Bible

uÇ©ƒ óc=M
¡õM 1
1. ¾eS< ƒ`ÑK¨< nM ŸÓ°²< "kÅc" ¾T>M Óe ¾¨× c=J” ƒ`Ñ<S<U "S[Ö' K¾"
”ÅTKƒ ’¨<:: eK²=I SêNõ pÆe e”M "¾}S[Ö"' "M¿"' SêNõ TK‹”
’¨<::
Te•¨h:- uÓ°´ òÅM ¨<eØ G<Kƒ ¯Ã’ƒ W “ c ›K<:: u}KÁ¾ ›Ñvw

c=ÖkS<v†¨<U ¾ƒ`Ñ<U M¿’ƒ ÁS×K< KUdK? kÅW - ›ScÑ’
kÅc - K¾
KUdK?:- "}kÅc<" c=M ŸS"ŸL†¨< ¨<Ö<“ "¾}KÁ‹G<" G<’< ”ÅTKƒ ’¨<::
2qa 6:17
SêNõ pÆe pÆe ¾}vKuƒ U¡”Á„‹U

1. cÜ¨< Ó²=›wN?` ^c< pÆe uSJ’<
2. eõ` lØ` ŸK?L†¨< ¾¯KT‹” M¿ M¿ SêNõ„‹ •ÏÓ u×U ¾}K¾
SêNõ uSJ’< ’¨<:: (¨.².}.)
2. SêNõ pÆe U”É’¨<;
1. SêNõ pÆe ^c<” ¾Ó²=›wN?` nM uTKƒ ÃÖ^M:: T` 7:13 aT@ 10:17

ÃIU TKƒ ¾Ó²=›wN?` nM ŸSJ’< ¾}’d Ó²=›wN?Ù íÉp ¨ÃU ¨<’}—
”ÅSJ’< SÖ” SêNñU U”U ¯Ã’ƒ ÓÉðƒ ¾K?Kuƒ (Innerant) “ ðêV
eI}ƒ ›Mv (Infallible) ’¨< TKƒ ’¨<:: (Ud 30:5' 2â?Ø 1:21' ÄN 10:35 S´
19:7)
2. ÏÓ u×U [»U ÉT@ ÁK¨< SêNõ c=J” ue`ßƒU [ÑÉ ¾SêNõ pÆe”
ÁIM e`ßƒ ÁK¨< ¾ÃT•ƒU ÃG<” K?L ¯Ã’ƒ SêNõ u¯KU LÃ Ÿ„ ¾KU::
ÁU w‰ dÃJ” u¯KT‹” s”s‹ G<K< ¾}}[ÑAS SêNõ SêNõ pÆe w‰
uSJ’< M¿ ÁÅ`ÑªM::
Te•¨h:- SêNõ pÆe Ÿ2000 uLÃ uT>J’< s”s‹ ¾}}[ÑAS c=J”

u¯KU G<K< ÁMÅ[cuƒ ›Ñ` ðêV ¾KU::
"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)
1
3. K²K¯KU QÃ¨ƒ ¾T>J’¨< ¾›UL¡ ¾TÇ” ÃM (¨”Ñ@M) ¾T>ÑKØuƒ w†—¨<
SêNõ SêNõ pÆe ’¨<:: aT@ 1:16 ”Ç=GJ” u[Ÿƒ ¾U“Ñ˜uƒ SêNõ ’¨<::
(ÄN 15:7) K¾ƒ—¨J” G<K‹K<ƒ w†— SêNõ ’¨<:: ”Ç=G‹M“ K¨<Ø TU×ƒ
¾T>‹M (Revolutionary) SêNõ ’¨<::
5. u¨<eÖ< ÁK¨< ]¡ ¨<’}—’ƒ ÅÓV ÃuMØ Ÿ¾ƒ—¨S×¨< k×Ã QÃ¨ƒU u`ÓÖ˜’ƒ ªeƒ“
SeÖƒ ‹LDM:: (ÄN 3:16)
6. ¾Ó²=›wN?`” kØ}— Gdw Kc‹ SÓKØ ¾‰K w†—¨< SêNõU `c< ’¨<::
ÃI”” TTELƒ ¾T>‹M ¾ÃT•ƒ SêNõU u¯KU LÃ ðêV ¾KU:: uT”—
¨Ñ–<ƒ
uSêNõ pÆe ¨<eØ w‰ ’¨<::
7. ¾SêNõ pÆe ª’— ßwØ (grand theme) Ñ@ ›=¾c<e w‰ ’¨<:: ŸSêNñ
SËS]Á eŸ SÚ[h É[e Ñ@ ›=¾c<e ¡è„e ª“¨< ÑìvQ`Ã “ SêNñ
K=ÑMÖ¨< ¾ðKÑ¨< T”’ƒ ’¨<:: c¨< SêNñ” ›”wx ¨Å ›=¾c<e "MS×
¾SêNõ pÆe Ø“~ Óu<” ›MSU TKƒ ’¨<:: (ÄN 5:39)
8. ¾¯KU” ÏT_' ÁdKð‹¨<” ]¡' ›G<” ÁdKð‹ ÁK¨<” G<’@ Ñ“ K=S×
ÁK¨<” ¾¯KU” •]¡' ¾¯KU” õíT@' ¾T>S×¨<” ›Ç=e cTÃ“ UÉ` SÓKØ
¾‰K SêNõU SêNõ pÆe w‰ ’¨<:: (›?ô 1:9)
3. ¾SêNõ pÆe ª’— ¯LT‹

1. c‹ ¨ÅÓ²=›wN?` ¾T>kù<uƒ”“' ¾T>[luƒ”' ¾T>É’<uƒ” S”ÑÉ
Td¾ƒ (ÄN 14:6 °w 7:25)
2. ŸÓ²=›wN?` Ò` ¾[l ’²=I ÅÓV ”Èƒ vK YÒ©“ S”ðd© ’<a S•`
”ÅT>Ñv†¨< SS]Á“' U¡` SeÖƒ (2Ö=V 3:14-17)
2
4. ¾SêNõ pÆe ØpV‹
SêNõ pÆe ¾ƒ¾KK? ¾K?K¨< ØpV‹” Kc‹ MÐ‹ Ãc×M:: ÓKcx‹”'
Qw[}cx‹”' ›Ñ^ƒ” ›eÅ“m K¨<Ù‹ ”Ç=ÁSÖ< ÁÅ[Ñ Lp SêNõ ’¨<::
U¡”Á~U nK< QÃ¨ƒ ÁK¨< (The living word) “ ¾T>W^ (Operative) eKJ’ ’¨<::
(°w 4:12) ¾SêNõ pÆe °¨<kƒ ŸT>cÖ¨< S”ðd©“ YÒ© ØpV‹ Øm„‡
¾T>Ÿ}K<ƒ “†¨<::
1. Ÿ•Ó²=›wN?` ÇÓS— KS¨KÉ (1â?Ø 1:23-25, Á° 1:18)
2. uT”—¨<U Ñ<ÇÃ LÃ ¾Ó²=›wN?`” ðnÉ KT¨p (Nª 17:11)
3. S”ÑÇ‹” ”Ç=Ÿ“¨”M” (›=Á 1:7-9, S´ 1:2-3)
4. •Ó²=›wN?`” Åe KTc–ƒ (1dS< 15:22)
5. Ö=›ƒ” uTÉ[Ó Ó²=›wN?`” ŸSuÅM KSÖup (S´119:11, ÄN8:31-35)
6. S”ÑÇ‹”” KT”éƒ (S´ 119:9 , 105)
7. ¾Mw Åe• “ Gc?ƒ KTÓ–ƒ (S´ 119 62, ›?` 15:16, ›=d 66:5)
8. ›e}ªÃ KSJ” (S´ 119:97 -104, 130)
9. •Ó²=›wN?`” KSõ^ƒ “ ¡w` KSeÖƒ (Ud 2:1-5)
10. uS”ðe pÆe KSVLƒ (Ud1:23 ,Nª10:44)
11. ”Å Ó²=›wN?` Gdw uSìKÃ ìKA•‹” SMe ”Ç=ÁÑ˜ (Ud15:7,28:9,ÄN15:7)
12. u›UL¡ òƒ KSÖw“ KS”íƒ (›?ô 5:26, ÄN 15:3)
13. Ÿc‹ ¨Ó“ Y`¯ƒ ’í KS¨<×ƒ (T` 7:6-13, T‚ 15:1-14)
14. S”ðd‹”” ¾SÑw” uS”ðe KTÅÓ (K<n 4:4 ,1â?Ø2:2 ,°w 5:12-14)
15. uQÃ¨‹” uTÑØS<” SŸ^“ ð}“ Ñ>²? uî“ƒ KSqU “ Lp” ›¨ÇÅp
LKS¨<Åp (T‚ 7:24-27)
16. Ç=ÁwKAe” KSªÒƒ “ KTg’õ (T‚4:1-11 ›?ô 6:17)
17. ŸeI}ƒ KSÖup (T‚ 22:29)
18. Ÿ›ÑMÒÄ‹ eI}ƒ ê” KSÖup (1’Ñ 13:1 -32, 2 ²?“ 18:21)
19. u•Ó²=›wN?` ¾}“p” ”Ç”J” (1 dS< 15:23)
20. u•Ó²=›wN?` ¾}ÖL” ”Ç”J” “ u`c< KS¨ÅÉ (Jc? 4:6)
21. ŸT>S×¨< ¾•Ó²=›wN?` õ`É KTUKØ (2’Ñ 22:8 -20, Ud 1:24-32)
22. ¾}[ÒÒ QÃ¨ƒ KSU^ƒ (Ud 1:33)
23. wì<° KSvM TKƒU uÓ²=›wN` òƒ UeÑ<” KSJ” (^° 1:3)
24. KT>ÖÃl” G<K< SMe KSeÖƒ (1â?Ø3:15, Ud 22:17-21)
25. K?KA‹ w²< ØpV‹ (S´ 19:7-11) ¨²}
3
5. SêNõ pÆe ¾}Ö^v†¨< eÁT@‹
1. SêNõ (SéQõƒ) /Scriptures/T` 15:28, K<n 24 :27, ÄN5 :39, aT@15:4
"SêNñ" /The Scripture/ ¾T>K¨< nM SêNõ pÆe” w‰ KSÓKî ¾T>ÁÑKÓM
nM c=J” KK?KA‹ SêNõƒ ›KSªK< SêNõ pÆe” M¿ ÁÅ`ÑªM:: (ÄN 10:35)
2. wK<Ã (›aÑ@) Ÿ=Ç”“ ›Ç=e Ÿ=Ç” (2qa 3:6,14)
3. ò}—¨<“ %EK—¨< Ÿ=Ç” (°w 8:7, 13)
4. QÃ¨ƒ ÁL†¨< /¾Ó²=›wN?`/ nLƒ (Nª 7:38, aT@3:2, °w 5:12)
5. ¾S”ðe cÃõ (›?ô 6:17)
6. ¾Ó²=›wN?` SêNõ (›=d 34:16)
7. ¾Ó²=›wN?` nM (rL 3:16, T`7:13, aT@ 10:17)
8. uS´S<` (119) ¨<eØ w‰ SêNõ pÆe Ÿ6 vL’c< ¾}KÁ¿ eÁT@‹ }Ö`…M::
(ŸS´S<` (19) Ò` ›’íê`
1) QÓ 2) Ue¡` 3) ƒ°³´ 4) Y`¯ƒ 5) nM 6) õ`É
Te•¨h:- ›ÃG<É ¾wK<Ã Ÿ=Ç” SéQõƒ” c=Ö\ uZeƒ uS¡ðM c=J”
uUIí` nM "“¡" ÃLD†ªM::
ÃIU TKƒ •- }¨<^ƒ (QÓ)
“- ’u=U (’u=Áƒ)
¡- Ÿ?~u=U (S´S<^ƒ“ SéQõƒ) “†¨<::
u›”É LÃU c=Öb†¨< uQÓ' u’u=Áƒ“' uS´S<^ƒ SéQõƒ •ÁK< ’u`' Ñ@•U
¾}ÖkS¨< u²=G< ›Ö^` ’u` (K<n 24:44, l.27)
6. SêNõ pÆe ¾}ScKv†¨< UdK?‹

1. Sw^ƒ “ w`H” (S´ 3. UÓw (›?` 15:16, ›=Ä 23:12,
119:105) ›.S.ƒ, T‚ 4:4, °w 5:14)
2. É”Ò¿” ¾T>ÁÅpp SÊh 4. ¨}ƒ (1â?Ø 2:2)

(›?` 23:29)
4
5. T`“ ¨KL (S´ 119:103) 8. Se}ªƒ (Á° 1:23-25)
(^° 10:9-10)
6. dƒ (›?` 23:29) 9. cÃõ (›?ô 6:17)
7. ¨<• (›?ô 5:26, ÄN15:3) 10. ²` (K<n 8:5-15)
7. uSêNõ pÆe ¨<eØ ¾}ÑKÖ¨< ›ÖnLÃ ¾J’ ¾Ó²=›wN?`

}ÅÒÒT> õLÔƒ
1. `c< w‰¨<” ›UL"‹” KSJ” SðKÑ<'
2. •— ¾`c< w‰ Q´w ”É”J” SðKÑ< “
3. uSÚ[hU `c< ^c< uS"ŸL‹” KS•` SðKÑ< ’¨<::
"’@ ›UL"‹G< J“KG<' “”}U Qú? ƒJ“L‹G<' ’@U uS"ŸL‹G<
›É^KG<::" (²K? 21:12, ^° 21:3)
5
8. ¾SêNõ pÆe •]¡
1.1. ¾}íðuƒ ²S”
SêNõ pÆe }îö KTKp ¾ðË¨< Ñ>²? 1600 ¯Sƒ ÁIM ÃJ“M ÃIU TKƒ
¾SËS]Á‡ ¾SêNõ pÆe ¡õKA‹ (¾QÓ SêNõƒ) Séõ ¾ËS\ƒ Ÿ.¡.M uòƒ
1400-1500 ¯.¯ ÑÅT c=J” ¾SÚ[h¨< ¾SîNõ pÆe ¡õM (¾ÄN”e ^°Ã) ¾}íð¨<
ÅÓV Ÿ96-100 ¯.U. vK¨< Ñ>²? ¨<eØ ’u[:: ÃI G<’@ SêNõ pÆe” }îö KTKp
•ÏÓ u×U [»U ²S” ¾ðË w†—¨< SêNõ ›É`Ô•M::
8.1.1. wK<Ã Ÿ=Ç”

wK<Ã Ÿ=Ç”:- Séõ ¾ËS[¨< Ÿ¡.M.u Ÿ1400-1500 ¯.¯. vK¨< Ñ>²? ¨<eØ c=J”'
¾SÚ[h¨< ¾wK<Ã Ÿ=Ç” ’u=Ã“ ìNò ÅÓV T>MŸ=Áe ’u[:: T>MŸ=Áe ¾ƒ”u=~”
SêNõ ¾íð¨< u425 pÉS ¡è„e (¯.¯.) c=J” Ÿƒ”u=} T>MŸ=Áe u%EL Ó²=›wN?`
u¾ƒ—¨MŸ=Áe eŸ ¡è„e SU×ƒ É[e ÁK¨< ¾400 ¯Sƒ Ñ>²? "¾Ú ²S”" }wKA
ÃÖ^M::
8.1.2. ¾Ú ²S” (The Period of Silency)

ÃI ²S” ’u=¿ T>MŸ=Áe ¾SÚ[h¨<” ¾wK<Ã Ÿ=Ç” SîNõ îö "Ö“kk u%EL
eŸUØUl ÄN”e S’dƒ É[e ¾’u[¨<” ¾400 ®Sƒ Ñ>²? ¾T>ÁdÃ ’¨< u²=I ²S”
¨<eØ Ó²=›wN?` Ÿ„ K¾ƒ—¨²? ’u`::
Te•¨h:- 1. u"„K=¡ “ u*`„Ê¡e ›wÁ} ¡è+Á“ƒ ”Å SêNõ pÆe ¡õM ŸÑ>²? u%EL
}kvÃ’ƒ ÁÑ–<ƒ ¾›ªMÉ (Deutrocanonical) SêNõƒ Síõ ¾ËS\ƒ u²=I ¾Ú•
²S” ›ÒTi LÃ u200 ¯.¯. pÉS ¡è„e LÃ c=J” }êð¨< ÁKlƒ ÅÓV Ÿ.¡.M u%EL
Ÿ100-200 ¯.U. ÑÅT ’u`:: ÃI ¾T>Ád¾¨< SéQõ~ ”ÅK?KA‡ SéQõƒ
uÓ²=›wN?` S”ðe U]ƒ ÁM}íñ“' ”Ç=GK¨< nM ¨<M' eUU’ƒ ¾T>K¨<” Ndw ¾T>ÑMØ c=J” uÓ]¡ s”s G<Kƒ ¯Ã’ƒ
Ÿ=Ç•‹ Ã•^K<:: ’²=IU "c<“+Ÿ?" uG<Kƒ Ÿ<M’ƒ vL†¨< ¨Ñ•‹ ¾T>ðçU Ÿ=Ç” c=J”
"ÇÁ+Ÿ?" ÅÓV Ÿ<M vMJ’< G<Kƒ ¡õKA‹ S"ŸM ¾T>Å[Ó Ÿ=Ç” ’¨<:: uSJ’²? ¨<eØ c=J” ¾SÚ[h¨< ¾›Ç=e Ÿ=Ç” SêNõ ÅÓV
Ÿ96-100 ¯.U. vK¨< Ñ>²? ¨<eØ }ê÷M::
¾wK<Ã Ÿ=Ç” SíQõƒ ¾›Ç=e Ÿ=Ç” SíQõƒ
5~ ƒ”u=} ƒ”u=} Á°qw ¾ÄN”e

ØpMKA‹ ›=dÃÁe T>M¡Áe ÑLƒÁ ^°Ã
¯.¯.1400/1500 740 425 45-49 96-100¯.U.
1600 ¯Sƒ ÁIM
9. SêNõ pÆe” KTéõ ›UL¡ ¾}ÖkSv†¨< c‹

•Ó²=›wN?` ÃI” ¾`c<” Gdw ¾}VL SêNõ pÆe KTéõ Ÿ40 ÁL’c< c‹”
}ÖpTEM:: u›”Ç”É SéQõƒ LÃ Ÿ›”É ¾T>uMÖ< ìNò‹ }dƒðªM::
KUdK?:- G. ²ÇÓU SêNõ” S<c? u=êð¨<U ¾SÚ[h¨<” ¡õM Ó” ¾íð¨< •`c<

›ÃÅKU (²Ç 34:5-8)
K. S´S<` SêNõ LÃ ¾}d}ñ ìNò‹ (ŸÇ©ƒ K?L)
›dõ (73)' ¾q_ MÐ‹ (84) ' ›?T” (88)' ›?” (89)' S<c? (90)
N. SêNð UdK? LÃ ¾}d}ñ (ŸcKV” K?L)
›Ñ<` (Ud 30)' MS<›?M (Ud 31)
S. ƒ”u=} ›?ÙÁe LÃ ¾}d}ñ
va¡ (›?` 36)
›UL¡ SêNõ pÆe” KTíõ ¾}ÖkSv†¨< c‹ uS<K< •ÏÓ u×U u}^^k
²S” “ G<’@ ¨<eØ Ã•\ ¾’u\ ”Ç=G<U ¾}KÁ¾ ¯Ã’ƒ ¾’<a Å[Í LÃ ¾’u\“
u°¨<kƒ Å[ÍU ðêV M¿’ƒ ¾’u^†¨< ’u\:: J•U G<K<U uS”ðe pÆe
¾}’Æ uSíó†¨< U¡”Áƒ ›”É ¯Ã’ƒ Gdw“ Ów ÁK¨<” SêNõ K=êñ
‹KªM:: (2â?Ø 1:21::)
7
1. ¾²S” M¿’ƒ:- KUdK? ÁIM uSËS]Á¨< ìNò uS<c?“ uSÚ[h¨<
ìNò uÄN”e S"ŸM Ÿ1600 ¯Sƒ ÁL’c ¾²S” M¿’ƒ ’u`:: G<K~
c‹ u’u\v†¨< [»U ¾²S“ƒ `kƒ ¾}’d ¾›SK"Ÿƒ' ¾vIM'
¾þK+"' ¾ÃT•ƒ' ¾‚¡•KAÍ= cò M¿’ƒ u=•Ù êG<ö‰†¨< Ó” ðêV
›”Æ Ÿ›”Æ ¾}eTS< “†¨<::
2. ¾’<a Å[Í:- ´p}— ¾’<a Å[Í LÃ ¾’u\ c‹” }ÖpTEM::

KUdK?:- ›Vî - LU Övm“ ¨`" KnT> (›V 7:14)
â?Øae “ ÄN”e - ›d ›ØTÏ ¾’u\ (T‚ 4:18-22)
:- Ÿõ}— ¾’<a Å[Í LÃ ¾’u\ƒ”U c‹ }ÖpTEM

Ç©ƒ - ”Ñ<Y
cKV” - ”Ñ<Y
S<c? - Seõ” ¾’u[::
3. ¾°¨<kƒ Å[Í:- •ÏÓ u×U ¾}T\

S<c? ¾Ówê” Øuw G<K< ¾}T[ (Nª 7:22)
ä¨<KAe ŸÑTMÁM ¾}T[ (Nª 22:3)
:- ÁM}T\ c‹
â?Øae“ ÄN”e - (Nª 4:13)
10. SêNõ pÆe ”Èƒ }íð;
[[
10.1 ¾êQðƒ SX`Á‹

SêNõ pÆe ³_ uÍ‹” ”ÅU”Ã²¨< ¯Ã’ƒ p`ê “ SM¡ ›M’u[¨<U::
U¡”Á~U SêNõ pÆe u}íðuƒ ²S” ”Å³_¨< ¯Ã’ƒ ¾êQðƒ SX`Á‹
(¨[kƒ' T}T>Á Ti” ¨²}...) ›M’u\U“ ’¨<::
Te•¨h:- ¨[kƒ KSËS]Á Ñ>²? ¾}W^¨< Ÿ¡.M. u%EL u2— S„ ¡õK ²S” u‰Ã“‹
›T"Ã’ƒ c=J” u%ELU u8—¨< S„ ¡õK ²S” u›[x‹“ u10—¨< S„ ¡õK ²S”
u›¨<aþ‹ K=¨p ‹LDM:: ¾êIðƒ Ti” ÅÓV KSËS]Á Ñ>²? ¾}W^¨< u1450 ¯.U.
uË`S“©¨< Ñ<}”u`Ó ›T"˜’ƒ ’u`::
uSJ’W^ ”Å¨[kƒ KSíõÁ’ƒ
¾T>ÁÑKÓM ’¨<:: SêNñ cò U”vw ¾T>Ã´ ŸJ’ w^“‡ }k×ØK¨< ÃWñ“
Ýõ“ Ýó†¨< LÃ uT>Å[Ñ<ƒ SÖpKÁ‹ ÃÖkKLK<:: ›w³—‡ ¾SêNõ
pÆe ¡õKA‹ ¾}íñƒU uw^“ LÃ ’u`::
KUdK?:- - ¾S<c? 5~ ØpMKA‹ (Pentateuch)
- ƒ”u=} ›=dÃÁe ¨²}...
Ø”•©¨< ¾SêNõ ØpMM

”ÓÇ=I SêNõ pÆe ›G<” Í‹” LÃ ”ÅU“¾¨< u²S“© SMŸ< ›”É LÃ
ŸSÖ[²< uòƒ Á”Ç†¨< ¾SêNõ pÆe ¡õKA‹ K¾w‰†¨< ¾}ÖkKK< ’u\:: T”uw
¾T>ðMÓU c¨< ›”Æ” ØpMM w‰ ›”e„ uS}`}` Á’w“ ŸÚ[cU u%EL ÖpMKA
TekSØ ’u[uƒ::
KUdK?:- Ñ@ ›=¾c<e uUŸ<^w c=Á’w K<n 4:16-20 }SMŸƒ
}ÚT]:- °w 10:7 2Ö=V 4:13
10.1.2 Å”ÑM (Papyrus) - ¾Å”ÑM }¡M ”Åw^“¨< G<K< KêQðƒ Y^ ¾ªK ¾¨[kƒ
¯Ã’ƒ ’u`:: u}KÃ ÅÓV ƒ””i Ã²ƒ ÁL†¨< SM°¡„‹“ êG<ö‹ ¾}íñƒ
ŸÅ”ÑM }¡M uT>²ÒÌƒ ¨[k„‹ LÃ ’u`::
KUdK?:- ¾â?Øae' ¾Á°qw“ ¾ÄN”e SM°¡„‹ ¨²}... uÅ”ÑM ¨[kƒ LÃ }êðªM::
Te•¨h:- ¾Å”ÑM }¡M u›Ñ^‹” K”"D Se]Á’ƒ ÁÑKÓLM::

u’²=I ¾¨[kƒ ¯Ã’„‹ LÃ ŸpÖL pÖKA‹' ŸØLgƒ ¨²}... ŸSdcK<ƒ ’Ña‹
uT>kSS< kKTƒ ŸSn u}c\ w°a‹ ›T"Ã’ƒ Ãêñ ’u`::
9
10.2 ¾SíõÁ s”s‹
uª’—’ƒ uSíõÁ s”s’ƒ ÁÑKÑK<ƒ ¾°w^ÃeØ (Hebrew) “ ¾Ó]¡ s”s‹ “†¨<::
¾wK<Ã Ÿ=Ç” SéQõƒ ¾}íñƒ u°w^ÃeØ s”s c=J” ¾›Ç=e Ÿ=Ç” SéQõƒ ÅÓV
u²S’< ¾dÃ”e“ ¾õMeõ“ s”s u’u[¨< Ó]¡ ’u`::
Te•¨h:- u›”Ç”É ¾wK<Ã Ÿ=Ç” SéQõƒ ¨<eØ ¾}¨c’< Ømƒ lØa‹ u›[TÃ¡
s”s }êðªM::
10.3 U°^õ“ lØa‹

¾SêNõ pÆe ìNò‹ uS”ðe ¾}’Æ uT>êñuƒ Ñ>²? ðêV U°^õ“ lØ`
›ÃÖkS<U ’u`:: eK²=I SêNó†¨< U”U ¡õMóÃ ¾K?K¨< ¨Ø “ }ŸÃ
’u`:: uSJ’²? u1228 ¯.U.
u”ÓK=´ ›Ñ` uU°^õ w‰ }ŸðK:: u²=I G<’@ Ÿ300 ¯Sƒ uLÃ uU°^õ }ŸõKA
¾q¾ c=J” ›ÖnkS< ¾uKÖ kLM ÃJ” ²”É u1551 ¯.U. uð[”dÃ ›Ñ` ulØa‹
}ŸóðK:: ”ÓÇ=I Ÿ²=Á ²S” uòƒ u1500 ¯Sƒ uLÃ ¾’u\ƒ ¡è+Á•‹ U°^õ“
lØ` ¾T>vM ðêV ›Á¨<lU ’u` TKƒ ’¨<::
11. ¾SêNõ pÆe k•“ (Canonicity)

k•“ ŸÓ]Ÿ< ""•”" ¾}¨cÅ nM c=J” ƒ`Ñ<S< u²S’< KSKŸ=Á’ƒ ¨ÃU
KSeð]Á’ƒ ”ÅT@ƒ` ¾T>ÖkS<uƒ Ÿg”uq ¾T>W^ uƒ` ’u`:: ¾SêNõ pÆe
k•“ e”M uSêNõ pÆe ¨<eØ ÁK<ƒ” 66 SíQõƒ u²=Á” ²S” Ÿ’u\ w²<
S”ðd© ŸT>SeK< SíQõƒ KSK¾ƒ ¾u?}¡è+Á” ª•‹“ ¾SêNõ pÆe UG<^”
(Scholars) ¾}ÖkTE†¨<” Seð`„‹ KTd¾ƒ ’¨<::
1.1. ¾SêNõ pÆe k•“ KU” ›eðKÑ;

1. ¾Ncƒ SêNõ„‹ “ SM°¡„‹ ucò¨< ¾}c^Û eKSÖ< ›T™‹
¾^d†¨<” ¨<’}— ¾SêNõƒ ¡õKA‹ T¨p eK’u[v†¨<
2. G<K •”Ç=nÖK< eLÅ[Ñ SêNõ„‡”
cwex SÖup ›eðLÑ> eK’u[ ’¨<::
KUdK?:- ”Ñ<Y Ç=ÄpMØÁ•e ¡èƒ“” KTØóƒ uT>M ¾}ÖkS¨< ›”Æ ²È
¾SêNõ pÆe ¡õKA‹” ¾cucw TnÖM ’u`::
10
2.2. ¾SêNõ pÆe k•“ Seð`„‹
u?}¡è+Á” ¾SêNõ~” ¯Ã’ƒ“ w³ƒ KS¨c” ¾}KÁ¿ Seð`„‹” }ÖpTK‹::
1. eƒ”óc Ó²=›wN?` (Inspiration):- SêNñ uÓ²=›wN?` S”ðe U]ƒ
KSíñ' uÃ²~' ußwÖ< uSM•¡~' uØpS< ¨²} S[Í TÓ–ƒ
(2â?Ø 1:21)
G. ¨<e×© UY¡`’ƒ:- uSêNñ ¨<eØ ¾T>Ñ–<ƒ” eKSêNñ U”’ƒ'
eKìNò¨< T”’ƒ ¾T>ÑMè S[Í‹”“ ¾Ó²=›wN?`”“ ¾’u=Á~” Ue¡`’ƒ
SðKÓ (²Ç 31:24-26, ›=Ác< 1:8, Sd 3:4, ›?` 36, ’I 8:1-8, Ç” 9:2, ²" 7:12
¾ä¨<KAe SM°¡„‹ uS<K<, 2â?Ø 3:15 ¨²}...)
K. ¨<Ý© UY¡`’ƒ:- ¾Y’ êG<õ Ã²~' ¾}î•¨<“ ¾SK¨Ø wn~' ¾ƒUI`ƒ
Ã²~ Lp’ƒ“ ØMkƒ' ¾TÁÇL¨< YM×’<' ¨²}... (eƒ”óc Ó²=›wN?`
¾T>K¨<” }SMŸƒ)
2. ¾›Ç=e Ÿ=Ç” Ue¡`’ƒ (Apostolicity):- Ñ@• ›=¾c<e ¡è„e“ Nª`Áƒ
uS[Í’ƒ ¾ÖkdD†¨<“ °¨<p“ ¾c×D†¨< SêNõƒ uSK< }kvÃ’ƒ
›Ó˜}ªM::
3. u›ÃG<É ²”É ÁL†¨< }kvÃ’ƒ:- K›Ç=e Ÿ=Ç”SéQõƒ ¾}kSÖ<ƒ
Seð`„‹ ”ÇK< J’¨< uª’—’ƒ Ó” ¾wK<Ã Ÿ=Ç” SéQõƒ ¾}cÖ<ƒ
K›ÃG<É ”ÅSJ’< SÖ” ’`c< ¾}kuLD†¨<” SéQõƒ G<K< SkuM ÓÈ
’¨<:: uSJ’¨< LÃ ¾T>ÁS×¨<
¾S”ðd© QÃ¨ƒ uÔ }î°• “ K›T–< ¾T>WÖ¨< G<K”}“© ›ÑMÓKAƒ
(KYÒ' S”ðe' ’õc<) ¾T>cÖ¨< ÖkT@ 2’ÑY 22:8 - 23:3, ’I 8
5. ¾}eTT>’ƒ Seð`ƒ (Consistency):- uSêNõ pÆe ¨<eØ "K<ƒ K?KA‹
SêNõƒ Ò` ÁKU”U }n`• SeTTƒ S‰M ›Kv†¨<::
3.3. ¾}KÁ¿ ¨<d’@‹

Ø”©… u?}¡è+Á” }ÅuLMk¨< ¾’u\ƒ” SêNõ„‹ uT×^ƒ u›^ƒ
ŸóðK‰†¨<:: ’²=IU:-
1. eUU’ƒ ÁL†¨< /Homologoumena/ ’²=IU ›G<” uSÅu—¨< SêNõ pÆe
¨<eØ ÁK<ƒ” uw³ƒ ÁÖnMLK<
2. eUU’ƒ ¾K?L†¨< /Antilegomena/ uÃ²†¨< ŸK?KA‡ SêNõƒ K¾ƒ ÁK<
11
3. ¾Ncƒ êOö‹ /Pseudepigrapha/ (¾›ªMÉ SêNõƒ ¾T>K¨<” }SMŸƒ)
4. Éwp êOö‹ /Apocrypha/ “†¨<:: (¾›ªMÉ SêNõƒ ¾T>K¨<” }SMŸƒ)
uSJ’<U Ø”¨<Á” ¾u?}¡è+Á” ›v„‹ ³_ u*`„Ê¡e“ u"„K=¡ }kvÃ’ƒ

ÁÑ–<ƒ” ¾›ªMÉ SêNõƒ ›ÃkuLD†¨þ" ¾}cucu¨< Ñ<v›? ¾›þ¡]ó” SêNõƒ ›çÅn†¨<:: u%ELU
u405 ¯.U. "ËaU" /Jerome/ SêNõ pÆe” uL+” c=}[Ñ<U "uþþ ÅTc<e" ƒ°³´
SêNö‡” ÚUb†ªM:: Ø”©¨<” ¾”ÓK=´— ƒ`Ñ’>e‚` ¾U’ƒ SÓKÝ LÃ G<K<U ¯Ã’ƒ ¾›ªMÉ SêNõƒ ¨<Ép }Å`ÑªM::
12. ¾›ªMÉ SêNõƒ (Deutrocanonicals)

1.1. ¾›ªMÉ SêNõ U”É“†¨<;
uSÅu—¨ SêNõ pÆe ÁK<ƒ SéQõƒ w³ƒ 66 c=J” u"„K="©ƒ“ u*`„Ê¡e
›wÁ}¡è+Á“ƒ ÅÓV ”ÅSêNõ pÆe ¡õM }Å`Ñ¨< ¾}ÚS\ K?KA‹ êOö‹
“†¨<:: Ñ@ ›=¾c<e ðêV Ÿ’²=I SêNõƒ Öpf ¾TÁ¨ŸðK< “†¨<

1. ›þ¡]ó (Apocrypha)
2. c=¨<ÈúÓ^ó (Pseudepigrapha) uSvM Ã•¨nK<::
1. ›þ¡]ó (Apocrypha):- "e¨<`" ¨ÃU "Éwp" TKƒ ’¨<:: U“MvƒU
”ÅSêNõ pÆe ›"M u›w³—¨< eKTÃ¿“ ›G<”U Ó” }Öwk¨< ÁK< uSJ’<
¾}c×†¨< eÁT@ ’¨<:: ¾›û¡]ó SêNõƒ 15 ÁIM c=J’< G<K²? Ÿ200 pÉS ¡è„e eŸ 100
¯.U. vK¨< Ñ>²? ¨<eØ ’u`:: ª“‡ (Original) êG<ö‹ u°w^ÃeØ' ›[TÃ¡“
Ó]¡ s”s‹ ¾}íñ c=J” eŸ›G<”U É[e uÓ]¡' uL+”' u›=ƒÄåÁ' uÓwê'
u›[w' uf]Á“ u›`S”Á }Öwk¨< ›K<:: SêNõ„‡ uÃ²†¨< ueÉeƒ
ÃŸðLK<:: u250 p.¡. ¨Å Ó]¡ u}}[ÑAS¨< ¾wK<Ã Ÿ=Ç” SêNõ pÆe LÃ
vÃÑu<U ke uke Ó” uK?KA‡ ÓMvà‹ LÃ ›”É u›”É •¾}ÚS\ ¾SÖ< ’u\::
’Ñ` Ó” ¾wK<Ã Ÿ=Ç” SêNõƒ Ÿ›UL¡ u}c×†¨< ›ÃG<Ê‹ ²”É ðêV ”Å
SêNõ pÆe ›"M }Å`Ñ¨< ›M}qÖ\U::
12
¾SêNñ Ã²ƒ ¾SêNñ ¯Ã’ƒ (eU) ¾}íðuƒ ²S”
ƒUI`•© 1 SêNð Øuw 30 p.¡.
2 SêNð c=^¡ 132 p.¡.
ÃT•© 3 Ùu=ƒ 200 p.¡.
¾õp` •]¡ 4 ÄÇ=ƒ 150 p.¡.
5 °´^ (1—) 150 - 100 p.¡.
•]"© 6 1— SnwÁ” 110 p.¡.
7 2— SnwÁ” 110 - 70 p.¡.
8 va¡ 150 - 50 p.¡.
ƒ”u=•© 9 ¾›?`T>Áe SM°¡ƒ 300 - 100 p.¡.
10 °´^ (2—) 100 ¯.U.
11 }[ð ›e‚` 140 - 130 p.¡.
12 ìKA} WKe~ Åmp 2—/1— ¡/² p.¡.
ƒ[" 13 fe“ 2—/1— ¡/² p.¡.
14 u?M“ É^Ô’< (Ç”›?M) 100 p.¡.
15 ìKA} U“c? 2—/1— ¡/² p.¡.
2. c=¨<ÈúÓ^ó (Pseudepigrapha):- ’²=I SêNõƒ ¾T>¨luƒ vI]Á†¨< ÅÓV

ðêV ¾ìNò‰†¨< T”’ƒ“ ¾}íñuƒ” ²S” upÖ< T¨p ›KS‰K< ’¨<::
u=J”U uÖpLL SMŸ< Ó” ¾}íñƒ Ÿ200 p.¡. eŸ 200 ¯.U. vK¨< Ñ>²? ëØ
’u`:: u›Ueƒ ¯Ã’ƒ Ã²ƒ ÃŸðLK<:-
¾SêNñ Ã²ƒ ¾SêNñ ¯Ã’ƒ (eU)
1 SêNð ›=Äu?M¿
ƒ[" 2 ¾›èÖ=Áe SM°¡ƒ
3 SêNð ›ÇU ¨N?ª”
4 ¾›=dÁe cT°ƒ’ƒ
5 SêNð H@•¡
6 ¾12~ ›v„‹ Ÿ=Ç”
^°Ã 7 ²?“ ’u=Áƒ ”eƒ
8 SêNð S<c?
9 SêNð va¡
10 SnwÁ” (1—)
ƒUI`•© 11 SnwÁ” (2—)
12 ¾›H>n` •]¡
13 S´S<[ cKAV”
p’@Á©
14 S´S<` 151
•]"© 15 ¾dÊn¨<Á” Y^
13
U”U ”"D ’²=I SêNõƒ uk•“© SêNõƒ ¨<eØ vÃ"}~“ u›ÃG<ÉU
}kvÃ’ƒ ¾K?L†¨< u=J’<U SêNõ~ Ó” u¨p~ w²< Y`ßƒ ¾’u^†¨<“
u›ÃG<Ê‹U u¡è+Á•‹U ²”É ¾¨l ’u`:: KUdK? ÁIM ÃG<Ç uíð¨< SM°¡ƒ
¨<eØ ŸSêNð H@•¡ ¾}Ökc< U”vx‹” “Ñ—K”:: ÃG<Ç 9,14-15
2.2. ¾›ªMÉ SêNõƒ ‹Óa‹

1. ¾ìNò‡ T”’ƒ u¨<M ›KS•¨p:- K?KA‡ ¾SêNõ pÆe êG<ö‹” T”
”Åíó†¨< KT¨p w²<U ›e†Ò] ›ÃÅK<U:: ¾›ªMÉ SêNõƒ Ó” ðêV
ìNòÁ†¨< ›Ã¨pU:: ”Å¨²? ¨ÃU ¾²S“ƒ ›ÖnkU eI}ƒ ÃÑ˜v†ªM:: KUdK?:- ›=¾c<e
dÃ¨KÉ "¾›w MÏ ›=¾c<e" wKA SÓKê SêNñ u’u=¿ u^c< dÃJ” Ñ@•
Ÿ}¨KÅ u%EL KSíñ T[ÒÑÝ ’¨<:: }.›?` 11:46
3. ¾]¡ Óßƒ:- ¾›ªMÉ SêNõƒ” °¨<p“ uSeÖƒ ŸSêNõ pÆe ¡õM
w”ÚU^†¨< Ÿª“¨< SêNõ Ò` w²< ¾]¡ Óß„‹” ÃðØ^K<::
KUdK?:- uª“¨<:- Ç”›?M ìKAƒ SìKÃ vKTqS< u›”uf‹ Ñ<ÉÕÉ }×K::
(ƒ.Ç” 6)
u›ªMÉ:- Ç”›?M ²”Ê uSÓÅK< Ñ<ÉÕÉ }×K (}.Ç” 13:26)
uª“¨<:- Ç”›?M ›”É k” w‰ u›”uf‹ Ñ<ÉÕÉ c=ÁÉ` (ƒ.Ç” 6:17-23)

u›ªMÉ:-Ç”›?M Kcvƒ k“ƒ u›”uf‹ Ñ<ÉÕÉ ¨<eØ q¾ (}.Ç” 13:39)
4. ¾›e}UIa (Doctrine) Óßƒ:-
uª“¨<:-Ñ”²w S¨<ÅÉ ¾Øóƒ G<K< e` ’¨<:: ’<aÂ Ãun—M... (1Ö=V 6:8-10)
u›ªMÉ:- Ñ”²w un˜ ›ƒuM (Sê. c=^¡ 11:24, 5:1)
uª“¨<:- Ñ<Muƒ G<K< K›=¾c<e eU Ã”u[Ÿ"M ... (òM 2:9-11)

u›ªMÉ:-¨Å ÝÑ<L u?ƒ uÑvI Ñ>²? ¾Åkk °×”' Ÿ²=IU ¯d' ŸMu< ŸÑ<u~
›UØ}I ›Ö=euƒ:: Á”” Ò’@’< ug}}¨< Ñ>²? ÃghM K²K¯KU
›ÃSKeU (Ùu=ƒ 6:16)
5. Ó’ƒ Ã•Ãu•M:- G. ¾c‹ lSƒ Zeƒ g=I ¡”É Á¡M ’u`::
(H@•¡ 2:12) ÃLM::
 (Zeƒ g= ¡”É:- ›”É g= ›Ueƒ S„ T@ƒ` ÑÅT ¨ÃU 1 Ÿ=.T@.

}Ÿ<M ÁIM SJ’<” Mw ÃLDM::)
K. ›u?T@K?¡ K66 ¯Sƒ ÁIM ”pMõ }—:: (}.›? 9:1)
14
6. K?KA‹ M¿ M¿ eI}„‹:-
1. uª“¨<:- Ç©ƒ u?}SpÅe "•W^KG<" wKA c=Áew Ó²=›wN?` Ó”
"›ƒW^M˜U" wKA ŸKŸK¨< (2dS< 7:1-6, 1²?“ 28:3)
u›ªMÉ:-Ó²=›wN?` u?}SpÅe "Y^" ›K¨< ÃLM (°´ e~›?M 1:22-23)
2. uª“¨<:- ›ÇU uuKe pÖM `n’<” gð’ ”Í= ¾uL¨< ¾¨<kƒ” ³õ ’¨<
(²õ 2:17, ²õ 3:7)
u›ªMÉ:- ›ÇU ¾uL¨< ¾uKe ³õ ’¨< (°´ e~›?M 1:7 1Sn 27:15)
3. ›=¾c<e ¡è„e "›<`›?M" ¾T>vM SM›¡ ”ÅJ’ ÁKØ”no }ê÷M::
(°´ c<~ 3:15, 31, 38 - U°^õ 4:1 }SMŸƒ)
4. Ã¤¨< SM›¡ ”Å "Ó²=›wN?` ›w" J•U }ê÷M
(°´ c<~ 5:1, 28, 29)
5. YLc? ¾T>K¨< nM ¾u?}¡è+Á” ›vƒ u’u[¨< "}`~K=Á”" Ÿ¡.M. u%EL ¾}cÖ
eÁT@ u=J”U ¾wK<Ã SêNõ ’¨< u}vK¨< u²=I SêNõ nK< }ê÷M
(°´ c<~ 4:5, ÄÇ=ƒ 11:19, c=^3:22)
6. uª“¨<:- u›=¾c<e eU e”çMÃ SMe “Ñ—K”:: (ÄN 14:13, 16:23)
u›ªMÉ:- ¾YÒ Ñ<elM“ çKAƒ ”Ç=cT ÁÅ`ÒM (°´ e~›?M 8:24)
7. SM›¡ ¨<gƒ c=“Ñ` (Ùu=ƒ 5:11-12)
8. Uêªƒ ìÉnK‹ (Ùu=ƒ 14:11, ŸaT@ 4:4-6, ÑL 2:21 ›e}ÁÃ)
9. ¾SnwÁ” ìNò ¾SêNõ pÆe ¨<kƒ ›ÖÁÁm ’¨<
(1Sn 19:9, 14, 23:1-2)
10. "çNò¨< ›=ƒÄåÁ© ÃJ””;" (c=^ 4:25, H@• 21:31)
11. "d~ ¾TÃÖó ƒK< ¾TÁ”kLó" ¾wK<Ã Ÿ=Ç” nM ’¨<”; (c=^ 7:17)
12. ¨<’ƒ ìNò¨< ¾wK<Ã Ÿ=Ç” ²S” c¨< ’¨<”; (c=^ 24:1-34, Øuw 5:1-6)
13. T`ÁU' â?Øae' Ó²=›wN?` ›w ¾T>K¨< eÁT@ uwK<Ã Ÿ=Ç” ðêS
›Ã¨lU:: ’Ñ` Ó” (c=^ 24:10, 12, 28, uØuw 2:12-18 }SMŸƒ)
14. ”e` “ c¨< c=’ÒÑ\ (}. ›?` 10:23-11:8)
15. }´"` uT¨<×ƒ ÅI”’ƒ (c=^¡ 7:33)
16. KS<c? ¾}WÖ¨< êLƒ ŸÉ”ÒÃ ¾}W^ u=J”U "Ÿ°”l" }wKA }ê÷M
(Ÿ<óK? 1:1, ²ì 34:1, 2qa 3:7 ›e}ÁÃ)
17. Ó²=›wN?` ŸSL¡ƒ Ò` c=S"Ÿ` (Ÿ<óK? 4:4, Ÿ›=d 40:13-15 ›e}ÁÃ)
18. ›ÇU N?ª”” uÑ’ƒ ¨<eØ ÁK ›¨nƒ (Ÿ<óK? 4:6, Ÿ²õ 4:1 Ò` ›e}ÁÃ)
19. ”edƒ G<K< u›”É s”s Ã“Ñ\ ’u` ÃLM (Ÿ<ó 5:2)
20. G<É uwK<Ã Ÿ=Ç” ”Èƒ }S[Ö‹; (H@•¡ 16:3)
21. x… ”ÅÖó‹ k[‹ (°´.l~ 9:21-23) ÃIU uvu=KA“¨<Á” x… ST["D”“
SØó…” ¾T>“Ñ[¨< ¡õM u?}¡è+Á“E uMTÉ ŸUe}U[¨< x… "›¡cK¨< ƒUI`ƒ Ò` ÃÒÝM::
u›ÖnLÃ ÃI”” uT>SdeK< w²< eI}„‹ ¾}VL ’¨<' Ÿ²=I G<K< uLÃ ÅÓV K?KA‡
SêNõƒ ÁTEK<ƒ” ¾k•“ Seð`„‹ K=ÁTEK< ›M‰K<U:: ¾k•“ Seð`„‹
¾T>vK<ƒU:-
1. Nª`Á© (ƒ”u=©) Seð`ƒ (Apostolicity)
2. u›ÃG<É “ uØ”… u?}¡è+Á” ÁL†¨< }kvÃ’ƒ
3. ¾}eTT>’ƒ Seð`ƒ (Consistency)
4. ¨<e×©“ ¨<Ý© Ue¡`’ƒ (Inspiration)
5. uu?}¡è+Á” LÃ ÁK¨< }ê°• (Recognition)
”ÓÇ=I ¾ƒ—¨ÅÓñ G<Kƒ ¯Ã’ƒ T[ÒÑÝ‹ ›K<::
1. ¨<e×© T[ÒÑÝ “
2. ¨<Ý© S[ÒÑÝ “†¨<::
1.1 ¨<e×© T[ÒÑÝ:- ¾U”K¨< uSêNõ pÆe u^c< ¨<eØ ¾}SKŸ~ƒ

¨<’‹ “ SêNñ u^c< ¾T>c×†¨< Ue¡`’„‹ “†¨<::
1.1.1 SêNõ pÆe ^c< ¾Ó²=›wN?` nM SJ’<” uw²< S„ uT>qÖ\

¾”vw ¡õKA‡ Á[ÒÓ×M:: KUdK? ÁIM ²õØ[ƒ 1 “ 2 #Ó²=›wN?Ù
... ›K$
²ÇÓU 6:6 - 9 #’@ ³_ ›”}” ¾T´²¨<” ÃI” nM$
›=Ác< 1:8 #¾²=I” QÓ SêNõ ... wÂ ›L²´G<U”;$
uSêNõ pÆe ¨<eØ #Ó²=›wN?Ù ›K$ #Ó²=›wN?` ”Ç=I ÃLM$ ¾T>K<

nLƒ •ÏÓ u×U uSÅÒÑU }êðªM:: ÃIU ¾}“Ñ[¨< nM Ÿ^c< ›õ
ukØ S¨<×~” ÁdÁM:: K?KA‹U Øpf‹ ¾SêNõ pÆe” ¾Ó²=›wN?`”
nM’ƒ Á[ÒÓ×K<::
2dS< 22:31, S´ 1:2, 12:6, Ud 30:5-6, ›=d 55:10, ›?` 15:16, Ç” 10:21,
²%< 22:38, ²Ç 18:18-20, ›?` 1:9 23:16-22, Q´ 2:7
1.1.2 Ñ@ ›=¾c<e ŸwK<Ã Ÿ=Ç” SêNõƒ uSØke ¾Ó²=›wN?` nM’~”

›[ÒÓ×DM::
uwK<Ã Ÿ=Ç” ¨<eØ ¾}íñƒ” ]¢‹' }›U^„‹' uSØke
¨<’}—’†¨<” ›[ÒÓ×DM:: KUdK?:-
- ¾õØ[ƒ ]¡ u²õØ[ƒ ”Å}íð¨< SJ’<” (T‚ 19:4)
- ¾›ÇU“ ¾N?ª”” ]¡ ¨<’}—’ƒ (T‚ 19:4-6)
- eK›u?M (T‚ 23:35)
- eKcÃ×” (K<n 11:18, Q´ 28:11-19)
- eK•I (T‚ 24:37,38)
- eKÄ“e (T‚ 12:39)
- eKKAØ T>eƒ (K<n 17:32) ¨²} ...
›=¾c<e ¾wK<Ã Ÿ=Ç” SêNõƒ” uSØkc<“ u`cðçS<
ƒ”u=© Øpf‹ ¨<’}—’ƒ uT[ÒÑÖ< ¾SêNõ~” ¾Ó²=›wN?` nM’ƒ
ÃuMØ ›dÃ…M::
16
1.1.3 kØ}— ¾J’ ¾Ó²=›wN?` nM uìNò‡ ’u=Áƒ uŸ<M }LM÷M
Ó²=›wN?` u}ÅÒÒT> u’u=Áƒ ›õ ¨<eØ uTKõ }“ÓbM:: ”Ç=G<U
^c< ¾’Ç†¨< nK<” dÃÚU\ dÃk”c< êðªM::
KUdK?:-1—’Ñ 14:18, 16:12,34, 2—’Ñ 9:36, 14:25, ›?` 37:2, ²"7:7,12
u²=IU U¡”Áƒ ¾’u=Á~” nM ¾TÁŸw` ¾`c<” nM ”ÇLŸu[ }ê÷M::
²Ç 18:19, 1dS< 10:8, 13:13-14, 15:3, 19, 23, 1—’Ñ 20:35, 36, ¨²}... 1qa
11:23, 14:37, 1qa 7:12 (ä¨<KAe ¾^c<” nM ŸÑ@ nM KÃ„ ›ekU×DM)
Ÿ²=IU u}ÚT] SêNõ pÆe c‹ u^d†¨< Kc‹ ¾íñƒ dÃJ”
uÓ²=›wN?` S”ðe uS’Çƒ pÆd” c‹ ¾íñƒ ”ÅJ’ Ã“Ñ^M::
2â?Ø 1:20, 21
eKJ’U uSêNõ pÆe ¨<’ƒ LÃ ¾Ó²=›wN?` eƒ”óe K=Á`õuƒ “

¾Ó²=›wN?` nMU SJ’< K=[ÒÑØ ‹LDM::
1.2 ¨<Ý© T[ÒÑÝ‹:- SêNõ pÆe ¾Ó²=›wN?` nM SJ’<” u^c<

w‰ ¾T>Áe[ÓØ dÃJ”' }Ö^×]‹” ”"D” KTdS” uT>‹K< w²<
S[Í‹ ¾}VL ’¨<::
1.2.1 ¾SêNõ pÆe }ŸÃ’ƒ “ ¨Ø’ƒ:- SêNõ pÆe }îö KTKp

¾ðË¨< Ñ>²? ¨Å 1600 ¯Sƒ ÁIM ¾T>ÖÒ ’¨<:: ”ÓÇ=I u²õØ[ƒ
ìNò“ u^°Ã ìNò S"ŸM ÃI” ÁIM ¾²S” `kƒ ›K:: ”Ç=G<U
›UL¡ nK<” KTíõ ¾}ÖkSv†¨< c‹ ¾}KÁ¾ ¾°¨<kƒ' ¾›“E“E`'
¾Yõ^' ¨²} M¿’ƒ ÁL†¨< c=J’< Ç=Á u}KÁ¾ ²S“ƒ LÃ
¾’u\¾TÃ}ª¨l c‹ ”Èƒ }ŸÃ’ƒ ÁK¨<“ ¨Ø’ƒ ÁK¨<
SêNõƒ K=îñ ‰K<; ÃI T”U K=Ÿ^Ÿ[¨< ÁM‰K“ ¾}íð¨< u›”É
S”ðe S]’ƒ w‰ SJ’<” Á[ÒÑÖ ¨<’ƒ ’¨<::
1.2.2 ¾SêNõ pÆd© SÑKØ ØMp’ƒ:- SêNõ pÆe ¨<’ƒ” uS<Lƒ“
u[mp’ƒ ¾T>Ád¾”” ÁIM ¾T>ÁdÃ K?L SêNõ u¯KU ¾KU:: ìNò‡
eK²S“© Ó˜„‹ U”U °¨<kƒ dÃ•^†¨< ¾í÷†¨< ’Ña‹ ³_
udÃ”d© UÙa‹ uŸ`W UÉ` lóa‹ ¾uKÖ K=[ÒÑÖ< ‹KªM::
¾Ó²=›wN??`” [mp Y^‹' °pÉ“ ¯LT¨<” uSÓKØ ”Ç=G<U
ƒ”u=© nKA‡ c=ðìS< uT¾ƒ ¾Ó²=Á›wN?` nM’~” ukLK< T[ÒÑØ
Ã‰LM:: ¾UÉ`” ¡w’ƒ' ¾´“w” ®<Åƒ' ¾UÉ`” uQª LÃ S”dðõ
'¾Éw ¢Ÿw' (polar bear)' ¾}ðØa” pÅU }Ÿ}M' UÉ` p`ç ›Mv
”Å’u[‹' u¨< ¾}gð’‹ ”Å’u`' }¡KA‹ ¾QÃ¨ƒ ÏT_ (The
beginning of life on earth) SJ“†¨<” K?KA‹ ¾}ðØa Øux‹” ¨²}... Ñ“
ŸÏT_¨< uØ”~ ²S” ¾}íð c=J” ³_ ”Åw`p Ó˜ƒ udÃ”c< ¯KU
}[ÒÓÖªM::
17
1.2.3 ¾SêNõ pÆe K<¯L© vI]Ã:- ¾}íð nM ¾J’¨< SêNõ pÆe“
QÁ¨< YÒ ¾J’¨< nM ›=¾c<e ¡è„e u}SddÃ SMŸ< YM×“†¨<
}ÑM×DM:: ÃIU TKƒ YÒ ¾J’¨< nM uêOõ ¾cð[¨<” nM
SKŸA© nM ”ÅJ’“ uS”ðd© ’Ña‹ G<K< LÃ ¾Su¾” YM×”
”Ç=G<U T”U K=n¨S¨< ¾TÃ‹M K<¯L©’ƒ ”ÇK¨< ›SM¡…M::
1.2.4 ¾SêNõ pÆe ¾TÁÇL¨< YM×”:- SêNõ pÆe uT”—¨<U ¾c¨<

MÏ LÃ uYM×” Ã“Ñ^M:: ¾c¨<” G<K< ØÁ}˜’ƒ “ Å"T’ƒ
›ÒM×DM:: uc‹ w°` u=íõU Ÿc‹ ¨Å c‹ dÃJ” ŸÓ²=›wN?`
¨Å c¨< ¾J’ ¾YM×” nM Áe}LMóM:: u’ÑYƒ LÃ uÉJ‹ LÃ'
uvKÖÑA‹' uSL°¡ƒ LÃ uM¿ õØ[ƒ LÃ ¾õ`É” nM ¾TdKõ
YM×” ›K¨<::
1.2.5 ¾SêNõ pÆe ƒUI`ƒ Lp’ƒ:- SêNõ pÆe Ÿc¨< ¨<kƒ uLÃ“
¨<Ü ¾J’<ƒ” UeÖ=` ÃÑM×M:: uT”—¨cÖ¨<
ƒUI`© ÑK× ÏÓ u×U õì<U“ ƒ¡¡M c=J” Ñ>²? ¾TÃKª¨<Ö¨<'
‚¡•KAÍ= ¾TÃi[¨<” ¨<kƒ ÃÑM×M:: Ÿ²=IU ¾}’d Ø”© SêNõ
¨ÃU ²S“© SêNõ ’¨< KTKƒ eKT>Áe†Ó` #²K¯KT© nM$ K=vM
‹LDM::
1.2.6 uY’îG<õ Ã²~:- u²=I [ÑÉ c=Ã u`ÓØ uc‹ u^d†¨< ‹KA
›KSíñ” uõØ’ƒ T¨p Ã‰LM:: u¨<eÖ< ¾T>Ñ–¨< Ã²ƒ G<K<”U
¾e’îG<õ ²`ö‹ Á"}} ’¨<:: ¾]¡ ²Ñv‹' ƒ”u=„‹' p’@‹'
}¨<’@ƒ' ¾Ù`’ƒ' ¾õp` ]¢‹” ¾Á² ’¨<:: ÃIU u¾ƒ—¨¨ÇÅ` ›ÃÑ˜U::
Ÿ²=IU u}ÚT] uSêNõ pÆe ¨<eØ vK¨< SM°¡ƒ“' ƒUI`ƒ
c‹ Y` ’kM ¾J’ ¾QÃ¨ƒ“ ¾¯LT K¨<Ø TU×†¨< SêNõ
pÆe ¾Ó²=›wN?` SKŸA© nM KSJ’< Te[Í ’¨<:: ŸnK<U ¾}’d
¾w²< Mõ ÓKcx‹ ”Ç=G<U GÑ^ƒ ]¡ }K¨<×DM:: c¨<” ¾T”íƒ'
¾SkÅe' ¾SK¨Ø ‹KA¨< ÁKØ`Ø` ¾Ó²=›wN?` nM KSJ’<
Te[Í ’¨<::
18
2. SêNõ pÆe õìK¨< nM uÓ]¡ s”s Theopneustos }wKA ¾}íð¨< c=J” ƒ`Ñ<S<U
#
›UL¡ õ ›K$ ”ÅTKƒ ’¨< ÃI u}íðuƒ ¾SêNõ pÆe ¡õM ¨<eØ u}KÁ¾
›}[ÕÑAU }kU×DM:: (2— Ö=V 3:16)
#
¾Ó²=›wN?` S”ðe ÁKuƒ SêNõ ... $ (1954 ƒ`Ñ<U)
#
pÆe SêNõ uS<K< uÓ²=›wN?` S”ðe S]’ƒ ¾}íð ’¨<$ (1980 ƒ`Ñ<U)
#
pÆdƒ SêNõƒ G<K< ¾Ó²=›wN?` S”ðe ÁKv†¨< “†¨<$ (›.S.ƒ)
"All scripture is given by inspiration of God” (KJV)"
"Every part of scripture is God – breathed" (The Message)
u}KÁ¿ ¾›}[ÕÑAU eM„‹ u=kSØU SW[•©¨< ¾"+Ä’>¨<e„e" Gdw Ó” ¾SêNõ

pÆe êG<ö‹ uS<K< uÓ²=›wN?` }ê°•“ S<K< }dƒö ¾}íñ SJ“†¨<” KTd¾ƒ
’¨<:: Ÿ²=IU u}ÚT] "SêNõƒ G<K<" ¾T>K¨< nM "graphe" ¾T>K¨< c=J” ÃIU
uSêNõ pÆe ¨<eØ ÁK<ƒ” SêNõƒ w‰ ¾T>ÑMê ”Í= KK?KA‹ S”ðd©
QƒS„‹ (SêNö‹' SêN?„‹ ¨²}...) ¾T>ÁÑKÓM ›ÃÅKU:: u²=G< Ñ<ÇÃ LÃ
¾}KÁ¿ ”Éð Gdx‹ (theories) ›K<:: ›UL¡ pÆdƒ SêNõ~” KTíõ ¨ÃU ¾`c<”
eƒ”óe ¾}ÖkS¨< u}KÁ¾ SÖ” “ Å[Í ’¨< uT>K< ›SK"Ÿ„‹ LÃ ¾}ÅÑñ
”Éð Gdx‹ “†¨<::
2.1 ¾eƒ”óc Ó²=›wN?` ›SK"Ÿ„‹ (”Éð Gdx‹)

KUdK?:- 1. ¾nM/UK<° ”Éð Gdw (Full inspiration of words)
¾SËS]Á‡ ¾SêNõ pÆe èOö‹ u}íñuƒ ¨pƒ Ó²=›wN?` ìNò‡”
unLƒ ›S^[Ø dÃk` S`…†ªM TKƒ ’¨<:: ÃIU ÁK S”ðe U]ƒ ¾}íð ¡õM
¾KU KTKƒ ’¨<::
2. ¾nM unM ”Éð Gdw (Mechanical and word inspiration)
›UL¡ nK<” Áíó†¨< ìNò‹” U”U }dƒö ”ÇÁÅ`Ñ< ›É`ÕM eK²=I ¾ìNò‡
U”U eT@ƒ ›M}íðU ¾T>M ’¨<:: ÃI ÅÓV ¾ìNò‡” N²”' Åe•' l× ¨²}...
¾TÁ"ƒƒ ”Éð Gdw ÁÅ`ÑªM::
3. ê”c - Gdv© (Idealistic approach)
Ó²=›wN?` ƒ¡¡K— nKA‡” dÃJ” KìNò‡ ¾c×†¨< ê”c Gdu<” w‰ ’¨<“
¾c‹ êOõ ’¨< ¾T>M ›SK"Ÿƒ c=J” ¾SêNõ pÆe vKu?ƒ c‹ ”ÅJ’<
Áe}U^M::
19
4. ŸòM •eƒ”óc Ó²=›wN?` (Partial inspiration)
ŸSêNõ pÆe ¾}¨c’< ¡õKA‹ w‰ “†¨< uÓ²=›wN?` S]’ƒ ¾}íñƒ ¾T>M
”Éð Gdw ’¨<::
5. ›Ç=c< *`„Ê¡c= (Neo-orthodoxy)
"`M v`ƒ ¾}vK c¨< Ák[u¨< ”Éð Gdw c=J” SêNõ pÆe uT>íõuƒ Ñ>²?
¾SKŸA© eƒ”óe É`h u=•Ù SêNñ ¨<eØ Ó” eI}ƒ ÃÑ˜uM ¾T>M ”Éð
Gdw ’¨<::
6. }ðØa›© eƒ”óe (Natural Inspiration theory)
ŸG<K< ¾Ÿó“ SêNõ pÆe” ”ÅT”—¨qØ` ›e}UIa ’¨<::
2.2 ¾eƒ”óc Ó²=›wN?` T[ÒÑÝ‹
2.2.1 ¾¡è„e Ue¡`’ƒ:- SêNõ pÆe ¾Ó²=›wN?` eƒ”óe KSJ’< ª“¨<”

Te[Í ¾U“Ñ–¨< Ÿ^c< Ÿ›=¾c<e ¡è„e ’¨<:: ŸG<K<U uLÃ ÅÓV •`c<
ŸSêNõƒ SØkc<“ Te}T\ SêNõƒ ÁL†¨<” YM×” ›[ÒÓ×DM::
uT‚ 5:18 SW[ƒ ŸQÓ ›”Ç=ƒ ’Øw ”"D ”ÅTMõ uS“Ñ` nK<
¾Ó²=›wN?` eƒ”óe SJ’<” ›e[É…M:: #›”Ç=ƒ ’Øw$ ¨ÃU nM
›MõU uTK~U Á”Ç”Ç=… nM ¾›UL¡ eƒ”óe SJ“E” ›Ñ<M…M::
uÄN 10:35 SêNñ K=h` ›Ã‹MU“
uT‚ 1:22-23 ¾wK<Ã Ÿ=Ç” nLƒ c=ðçS< uT¾ƒ... ¨²} u²=I U¡”Áƒ
SêNõ pÆe ¨<eØ ÁK< êG<ö‹ ¾c¨< ðÖ^ dÃJ’< uS”ðe uS’Çƒ
Síó†¨<” T¨p Ã‰LM:: 2 â?Ø 1:21
2.2.2 ¾U”vx‹ Ue¡`’ƒ:- u2Ö=V 3:16 LÃ ukØ ¾SêNõ pÆe nLƒ G<K<
¾Ó²=›wN?` eƒ”óe (S”ðe) ”ÇKv†¨< }ê÷M:: ÃIU nL„‡ ¨ÃU
¾SêNõ pÆe êOö‹ uS<K< eƒ”óc Ó²=›wN?` ”ÇKv†¨<
Á[ÒÓ×M:: ”Ç=GK¨< nM ìNò‡
¾^d†¨<” kØ}— Gdw ÁKU”U Óòƒ Síõ ”ÅTÃ‹K< ÁdÁM:: Ÿ²=IU
¾}’d ¾SËS]Á‡ (Original manuscripts) êOö‹ ðêV eI}ƒ ¾K?Kv†¨<
“†¨<::
20
3. ¾SêNõ pÆe ¨<e×© Ã²ƒ“ ›¨nk`
›ÃG<É ¾SéQõƒ SUI^” 39–<” ¾wK<Ã Ÿ=Ç” SéQõƒ KZeƒ ÃŸõLD†ªM::

ÃI””U ›ŸóðM Ñ@ ^c< uƒUI`~ }ÖpVuM:: ›ÃG<Ê‹ ÃI”” ›ŸóðL†¨<”
u›ß\ '“¡' wK¨< ÃÖ\M:: ÃIU TKƒ
1. • - }¨<^ƒ (QÑA‹)
2. “ - ’u=U (’u=Áƒ)
3. ¡ - Ÿ?~u=U (S´S<^ƒ“SéQõƒ) TKƒ ’¨<:: K<n 24:44
¾Y’ SK¢ƒ UG<^” uuŸ<L†¨< ÅÓV SéQõ„‡ u¨<e×†¨< "K¨< Ã²ƒ uS’dƒ
wK<Ã Ÿ=Ç”” u›^ƒ ›Ç=e Ÿ=Ç””U u›^ƒ Ã²„‹ ›ªp[ª†ªM::
}.l. ¾wK<Ã Ÿ=Ç” SéQõƒ
›¨nk` w³ƒ ¾SéQõ„‡ ¯Ã’ƒ
1 ¾QÓ SíQõƒ 5 Ÿ*]ƒ ²õØ[ƒ eŸ *]ƒ ²ÇÓU
2 ¾]¡ SíQõƒ 12 ŸSêNð ›=Ác< eŸ SêNð ›e‚`
3 ¾p’@ SíQõƒ 5 ŸSêNð ›=Äw eŸ SM¾ S•MÃ
4 ¾ƒ”u=ƒ SíQõƒ
- LLp ¾ƒ”u=ƒ SíQõƒ 3 Ÿƒ”u=} ›=dÃÁe eŸ ƒ”u=ƒ Q´p›?M
- ƒ””i ¾ƒ”u=ƒ SíQõƒ 14 Ÿƒ”u=} Ç”›?M eŸ ƒ”u=ƒ T>M¡Áe
ÖpLL 39
¾›Ç=e Ÿ=Ç” SéQõƒ

›¨nk` w³ƒ ¾SéQõ„‡ ¯Ã’ƒ
¾¨”Ñ@M SíQõƒ 4 ŸT‚e ¨”Ñ@M eŸ ÄN”e ¨”Ñ@M
•]¡ 1 ¾Nª`Áƒ Y^
SM°¡„‹
- ¾ä¨<KAe SM°¡„‹ 13 ŸaT@ SM°¡ƒ eŸ òMV“ SM°¡ƒ
- ¾°w^¨<Á” SM°¡ƒ 1 ¾°w^¨<Á” SM°¡ƒ
- ÖpLL SM°¡„‹ 7 Ÿ1— â?Øae eŸ ÃG<Ç SM°¡ƒ
ƒ”u=ƒ 1 ¾ÄN”e ^°Ã
ÖpLL 27
wK<Ã“ ›Ç=e ›ÖnLÃ 66
21
¾wK<Ã Ÿ=Ç” SíQõƒ ›¨nk` u´`´`
Ã²ƒ }.l. ¾SêNõƒ YU ìNò¨< ¾}íðuƒ ²S”
1 *]ƒ ²õØ[ƒ
SíQõƒ
2 *]ƒ ²ì›ƒ 1500/1400

¾QÓ
3 *]ƒ ²K?ª¨<Á” S<c? pÉS ¡è„e

4 *]ƒ ²%<Ml ›"vu=
5 *]ƒ ²ÇÓU
6 SêNð ›=Ác< ›=Ác< 1440 p.¡.
7 SêNð Sdõ”ƒ dS<›?M 1000-721 p.¡.
8 SêNð \ƒ dS<›?M 1000 p.¡.
9 SêNð dS<›?M kÇT© ¾“” MÏ ³u<É 930-722 p.¡.
¨ÃU dS<›?M
10 SêNð dS<›?M "M° ¾“” MÏ ³u<É 930-722 p.¡.
SíQõƒ
¨ÃU dS<›?M
¾•]¡
11 SêNð ’ÑYƒ kÇT© ›?ÙÁe 560-538 p.¡.

12 SêNð ’ÑYƒ "M° ›?ÙÁe 560-538 p.¡.
13 SêNð ²?“Sª°M kÇT© °´^ 450-400 p.¡.
14 SêNð ²?“Sª°M "M° °´^ 450-400 p.¡.
15 SêNð °´^ °´^ 440 p.¡.
16 SêNð ’IUÁ °´^ 440 p.¡.
17 SêNð ›e‚` U“Mvƒ S`Ê¡Äe 450-400 p.¡.
¨ÃU °´^
18 SêNð ›=Äw U“Mvƒ S<c?; 1440-440 p.¡.
Ç©ƒ'›dõ
SíQõƒ
19 S´S<` q_Á¨<Á”'S<c?' 1000 p.¡.

¾p’@
cKAV”'›?”
20 SêNð UdK? cKAV” 971-931 p.¡.
21 SêNð S¡ww cKAV” 971-931 p.¡.
22 S•M¾ S•MÃ cKAV” 971-931 p.¡.
23 ƒ”u=} ›=dÃÁe ›=dÃÁe 740-681 p.¡
24 ƒ”u=} ›?ÙÁe ›?ÙÁe/va¡ 627-575 p.¡
25 cqn¨ ›?ÙÁe ›?ÙÁe 586-575 p.¡
26 ƒ”u=} Q´p›?M Q´p›?M 597-571 p.¡
27 ƒ”u=} Ç”›?M Ç”›?M 605-536 p.¡
28 ƒ”u=} Jc?° Jc?° 760-723 p.¡
29 ƒ”u=} ›Vê ›Vê 760-750 p.¡
SíQõƒ
¾ƒ”u=ƒ
30 ƒ”u=} T>¡Áe T>¡Áe 735-700 p.¡

31 ƒ”u=} ›=¿›?M ›=¿›?M 835/500 p.¡
32 ƒ”u=} ›wÉ¿ ›wÉ¿ 586 p.¡
33 ƒ”u=} Ä“e Ä“e 785-750 p.¡
34 ƒ”u=} “JU “JU 660-630 p.¡
35 ƒ”u=} °”vqU °”vqU 605-598 p.¡
36 ƒ”u=} fö”Áe fö”Áe 640-620 p.¡
37 ƒ”u=} NÑ@ NÑ@ 520 p.¡
38 ƒ”u=} ²"`Áe ²"`Áe 520-515 p.¡
39 ƒ”u=} T>M¡Áe T>M¡Áe 433-420 p.¡
22
¾›Ç=e Ÿ=Ç” SíQõƒ ›¨nk` u´`´`
Ã²ƒ }.l. ¾SêNõƒ YU ìNò¨< ¾}íðuƒ ²S”

1 ¾T‚e ¨”Ñ@M T‚e 70-80 ¯.U.
SíQõƒ
¾¨”Ñ@M
2 ¾T`qe ¨”Ñ@M T`qe 65 ¯.U.

3 ¾K<ne ¨”Ñ@M K<ne 70-85 ¯.U.
4 ¾ÄN”e ¨”Ñ@M ÄN”e 90-100 ¯.U.
5 ¾Nª`Áƒ Y^ K<ne 70-85 ¯.U.

•]¡
6 ¨Å aT@ c‹ ä¨<KAe 55-56 ¯.U.

7 ¨Å qa”„e c‹ 1— ä¨<KAe 54 ¯.U.
8 ¨Å qa”„e c‹ 2— ä¨<KAe 55 ¯.U.
9 ¨Å ÑLƒÁ c‹ ä¨<KAe 49-50 ¯.U.
10 ¨Å ›?ôf” c‹ ä¨<KAe 60-62 ¯.U.
11 ¨Å òMåe¿e c‹ ä¨<KAe 60-62 ¯.U.
SM°¡ƒ
¾ä¨<KAe
12 ¨Å rLeÃe c‹ ä¨<KAe 60-62 ¯.U.

13 ¨Å }cKA”o c‹ 1— ä¨<KAe 50-51 ¯.U.
¾SM°¡ƒ SíQõƒ
14 ¨Å }cKA”o c‹ 2— ä¨<KAe 50-51 ¯.U.

15 ¨Å Ö=V‚e 1— ä¨<KAe 62-64 ¯.U.
16 ¨Å Ö=V‚e 2— ä¨<KAe 65-67 ¯.U.
17 ¨Å +„ ä¨<KAe 62-64 ¯.U.
18 ¨Å òMV“ ä¨<KAe 60-62 ¯.U.
19 ¨Å °w^¨<Á” ä¨<KAe ¨ÃU ›åKAe 67-68 ¯.U.
¨ÃU u`“ve
20 ¾â?Øae SM°¡ƒ 1— â?Øae 62-64 ¯.U.
›ÖnLÃ ¾SM°¡ƒ
21 ¾â?Øae SM°¡ƒ 2— â?Øae 65-67 ¯.U.

22 ¾ÄN”e SM°¡ƒ 1— ÄN”e 90-100 ¯.U.
SíQõƒ
23 ¾ÄN”e SM°¡ƒ 2— ÄN”e 90-100 ¯.U.

24 ¾ÄN”e SM°¡ƒ 3— ÄN”e 90-100 ¯.U.
25 ¾Á°qw SM°¡ƒ Á°qw (¾Ñ@¨”ÉU) 48/62 ¯.U.
26 ¾ÃG<Ç SM°¡ƒ ÃG<Ç (¾Ñ@¨”ÉU) 67-80 ¯.U.
¾ƒ”u=ƒ
SêNõ
27 ¾ÄN”e ^°Ã ÄN”e 90-100 ¯.U.
23
4. eKSêNõ pÆe ÖnT> ’Øx‹
¾SêNõ pÆe SêNõƒ w³ƒ ....................................66

¾U°^ö‹ w³ƒ .................................................................1,189
›ÖnLÃ ¾lØa‹ w³ƒ ...................................................31,102
¾}eó nKA‹ ......................................................................1,260
¾}KÁ¿ ƒ°³³ƒ .................................................................6,468
[ÏS< ¾c¨< eU ................................................................›=d 8:4 (13 òÅLƒ)
[ÏS< lØ` (Verse) ............................................................›e‚` 8:9
›ß\ lØ` ........................................................................ÄN 11:35
w²< U°^õ ÁK¨< SêNõ .............................................S´S<`
ƒ”g< SêNõ ....................................................................3— ÄN”e
[ÏU U°^õ ......................................................................S´S<` 119 (176 lØa‹)
›”É U°^õ w‰ ÁL†¨< 5 SêNõƒ ................................. ›wÉ¿'òMV“'2—“3—ÄN”e ÃG<Ç
¾Ó²=›wN?` eU ¾K?Kv†¨< SêNõƒ .......................›e‚`“ SM¾SMÃ (›.S.ƒ)
 ›=¾c<e ¡è„e Ÿ22 ¾wK<Ã Ÿ=Ç” SêNõ„‹ Øpf‹” uS¨<cÉ ›e}UbM::

 uT‚e ¨”Ñ@M 19 Ñ>²?' uT`qe ¨”Ñ@M 15 Ñ>²?' uK<ne ¨”Ñ@M 25 Ñ>²?' uÄN”e
¨”Ñ@M 11 Ñ>²? wK<Ã Ÿ=Ç”” ÖpdDM::
 ¾°w^¨<Á” SêNõ 85 ¯Ã’ƒ UdK?‹”“ Tw^]Á‹” ÃÖkTM::
 ¾^°Ã SêNõ 245 UdK?‹” (Figures) ÃÖpdM::
5. ¾SêNõ pÆe Ø“ƒ SS]Á‹
SêNõ pÆe” KTØ“ƒ ¾T>ðMÓ c¨< G<K< ¾T>Ÿ}K<ƒ” ›ÖnLÃ SS]Á‹

uØwp K=Á¨<p ÁeðMÑªM::
5.1 ¾SêNõ pÆe ª’— ¯LT ¾›”vu=¨<” õLÔƒ T`"ƒ dÃJ” ¾Ó²=›wN?`”
¨<’ƒ“ S”ÑÉ w‰ Td¾ƒ ”ÅJ’ T¨p'
5.2 SêNõ pÆe” ÏÓ uT¡u` KnKÁ¨<M T¨p
ÁeðMÒM
5.4 ÁKS”ðe pÆe `Ç SêNõ pÆe” S}`ÑAU eKTÃ‰M ›”vu=¨< Ñ@•
›=¾c<e” ”ÅÓM ›Ç–< ›É`ÑA uSkuM S”ðe pÆe” TÓ–ƒ ÃÑvªM::
5.5 nK<” "Ö’< u%EL u²¨ƒ` QÃ¨ƒ LÃ u}Óv` TªM“ SKTSÉ
ÁeðMÒM::
24
6. M¿ M¿ ¾SêNõ pÆe Ø“ƒ ²È‹
6.1 SêNõ pÆe T”uw:- ¾SêNñ” ¾}¨c’ U”vw T”uw' ¨ÃU U°^õ'
¨ÃU ›”Æ” S<K< SêNõ T”uw ^° 1:3 ÃI ¾”vw MTÉ vKTs[Ø'
u¾Ñ>²?¨<' u}SeÙ “ uU’ƒ ”Ç=G²?‹' u^Ç=Ä' u}k[ì< "c?„‹ ¨²}... aT@ 10:17
6.3 SêNõ pÆe” uØMkƒ TØ“ƒ:- ¾SêNõ pÆe ¡õKA‹” uØMkƒ
uSS`S` ƒ`Ñ<T†¨<” ¨ÃU SM°¡„‰†¨<” KTÓ–ƒ SVŸ` ’¨<::
Nª 17:11 ÃIU ²È u¨<eÖ< Zeƒ ’Ña‹” Á"ƒ•M::
6.3.1 UMŸ• (Observation):- u”vu< ¨<eØ ÁK<ƒ” ª’— ’Ña‹ SK¾ƒ
 ª’—¨< ÑìvQ`Ã T”’¨<;
 ¾}ðìS¨< ª’— É`Ñ>ƒ U”É’¨<;
 É`Ñ>~ ¾}ðìS¨< u¾ƒ—¨< Yõ^’¨<;
 É`Ñ>~ SŠ }ðìS;
 É`Ñ>~ KU” }ðìS;
 uU”vu< (Passage) ¨<eØ ÁK<ƒ ›dx‹ ”Èƒ Ãq^—K<;
6.3.2 ƒ`ÕT@ (Interpretation):- u›ÖnLÃ ¾U”vu< SM°¡ƒ U”É’¨<;
6.3.3 ƒÓu^ (Application):- uU”vu< ¨<eØ ÁK¨<” SM°¡ƒ "Ñ–< u•L u²¨ƒ`
QÃ¨‹” LÃ }ðíT> TÉ[Ó“ SKTSÉ:: KUdK? ¾T>Ÿ}K<ƒ” ØÁo‹
uT”dƒ ƒÓu^” TÇu` Ã‰LM::
 eKÓ²=›wN?`' eK›=¾c<e ¡è„e' eKS”ðe pÆe U” }T`Ÿ<;
 uU”vu< ¨<eØ ÁÑ–G<ƒ MKTSÅ¨< ¾T>Ñv Ø\ UdK? “ Le¨ÓÅ¨<
¾T>Ñv˜ SØö MUUÉ U”É’¨<;
 ŸU”vu< ÁÑ–G<ƒ uÓ²=›wN?`“ uc¨< òƒ ¾}×Kw˜ Lò’ƒ U”É’¨<;
 "K˜ ¾¡èƒ“ MUUÉ ¾T>u[••¨< Ø\ ÑA’@ ¾~ ’¨<
 uU”vu< ¨<eØ ¾}cÖ˜ ¾}eó nM U”É’¨<;
6.4 Øpf‹ TØ“ƒ (Memorization):- Øpf‹” unL‹” e¡”Ã³†¨<“
e¡”“Ñ^†¨< É[e ÅÒÓV TØ“ƒ::
6.5 ¾SêNõ pÆe }SeÙ (Meditation):- e“’w' e“Ö“ ¨²}... vÑ–“†¨<
SM°¡„‹ LÃ uìØ TcLcM “ nK<” TªHÉ (S´ 1:2, ›=Á 1:8)
25
Te•¨h:- SêNõ pÆe” KTØ“ƒ ¾T>ðMÓ c¨< u}‰K SÖ” KØ“ƒ ¾T>J’<
S`Í SêNõƒ” T²ÒËƒ Ã•ù•M::
KUdK?:- ¾}KÁ¿ ƒ`Ñ<U SêNõ pÆf‹' ¾SêNõ pÆe S´Ñu nLƒ'

Tw^]Á‹ (Commentaries) ¨²}...
¾›²ÒÌ çKAƒ:- SêNõ pÆe” “e}¨<M ²”É ›Ua›‹”” Ñ@

›w´„ Ã¡ð}¨< (K<n 24:44) ›T@”::
 Ç©ƒ óc=M
e.l. 0917804407
þ.X.l. 67 ÏT
E-mail – niguye2004@yahoo.com
26

Bible

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bible

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

uÇ©ƒ óc=M

Te•¨h:- uÓ°´ òÅM ¨<eØ G<Kƒ ¯Ã’ƒ W “ c ›K<:: u}KÁ¾ ›Ñvw

SêNõ pÆe pÆe ¾}vKuƒ U¡”Á„‹U

2. SêNõ pÆe U”É’¨<;

1. SêNõ pÆe ^c<” ¾Ó²=›wN?` nM uTKƒ ÃÖ^M:: T` 7:13 aT@ 10:17

Te•¨h:- SêNõ pÆe Ÿ2000 uLÃ uT>J’< s”s­‹ ¾}}[ÑAS c=J”

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

3. ¾SêNõ pÆe ª’— ¯LT­‹

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

6. SêNõ pÆe ¾}ScKv†¨< UdK?­‹

2. É”Ò¿” ¾T>ÁÅpp SÊh 4. ¨}ƒ (1â?Ø 2:2)

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

6. dƒ (›?` 23:29) 9. cÃõ (›?ô 6:17)

7. ¨<• (›?ô 5:26, ÄN15:3) 10. ²` (K<n 8:5-15)

7. uSêNõ pÆe ¨<eØ ¾}ÑKÖ¨< ›ÖnLÃ ¾J’ ¾Ó²=›wN?`

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

8.1.1. wK<Ã Ÿ=Ç”

8.1.2. ¾´U ²S” (The Period of Silency)

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

¾wK<Ã Ÿ=Ç” SíQõƒ ¾›Ç=e Ÿ=Ç” SíQõƒ

5~ ƒ”u=} ƒ”u=} Á°qw ¾ÄN”e

¯.¯.1400/1500 740 425 45-49 96-100¯.U.

1600 ¯Sƒ ÁIM

9. SêNõ pÆe” KTéõ ›UL¡ ¾}ÖkSv†¨< c­‹

KUdK?:- G. ²ÇÓU SêNõ” S<c? u=êð¨<U ¾SÚ[h¨<” ¡õM Ó” ¾íð¨< •`c<

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

2. ¾’<a Å[Í:- ´p}— ¾’<a Å[Í LÃ ¾’u\ c­‹” }ÖpTEM::

:- Ÿõ}— ¾’<a Å[Í LÃ ¾’u\ƒ”U c­‹ }ÖpTEM

3. ¾°¨<kƒ Å[Í:- •ÏÓ u×U ¾}T\

10.1 ¾êQðƒ SX`Á­‹

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

Ø”•©¨< ¾SêNõ ØpMM

KUdK?:- ¾â?Øae' ¾Á°qw“ ¾ÄN”e SM°¡„‹ ¨²}... uÅ”ÑM ¨[kƒ LÃ }êðªM::

Te•¨h:- ¾Å”ÑM }¡M u›Ñ^‹” K”"D Se]Á’ƒ ÁÑKÓLM::

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

10.3 U°^õ“ lØa‹

11. ¾SêNõ pÆe k•“ (Canonicity)

1.1. ¾SêNõ pÆe k•“ KU” ›eðKÑ;

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

3.3. ¾}KÁ¿ ¨<d’@­‹

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

uSJ’<U Ø”¨<Á” ¾u?}¡`e+Á” ›v„‹ ³_ u*`„Ê¡e“ u"„K=¡ }kvÃ’ƒ

12. ¾›ªMÉ SêNõƒ (Deutrocanonicals)

¾›ªMÉ (Deutro Canonical) SêNõƒ uª’—’ƒ uG<Kƒ ¾T>ŸðK< “†¨<

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

2. c=¨<ÈúÓ^ó (Pseudepigrapha):- ’²=I SêNõƒ ¾T>¨luƒ vI]Á†¨< ÅÓV

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

2.2. ¾›ªMÉ SêNõƒ ‹Óa‹

uª“¨<:- Ç”›?M ›”É k” w‰ u›”uf‹ Ñ<ÉÕÉ c=ÁÉ` (ƒ.Ç” 6:17-23)

uª“¨<:- Ñ<Muƒ G<K< K›=¾c<e eU Ã”u[Ÿ"M ... (òM 2:9-11)

 (Zeƒ g= ¡”É:- ›”É g= ›Ueƒ S„ T@ƒ` ÑÅT ¨ÃU 1 Ÿ=.T@.

K. ›u?T@K?¡ K66 ¯Sƒ ÁIM ”pMõ }—:: (}.›? 9:1)

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

”ÓÇ=I ¾ƒ—¨<U ¾›ªMÉ SêNõ ’²=I” ð}“­‹ TKõ ›Ã‹MU::

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

1. SêNõ pÆe õèU "¾Ó²=›wN?` nM" ’¨<

1.1 ¨<e×© T[ÒÑÝ:- ¾U”K¨< uSêNõ pÆe u^c< ¨<eØ ¾}SKŸ~ƒ

1.1.1 SêNõ pÆe ^c< ¾Ó²=›wN?` nM SJ’<” uw²< S„ uT>qÖ\

uSêNõ pÆe ¨<eØ #Ó²=›wN?`U ›K$ #Ó²=›wN?` ”Ç=I ÃLM$ ¾T>K<

1.1.2 Ñ@ ›=¾c<e ŸwK<Ã Ÿ=Ç” SêNõƒ uSØke ¾Ó²=›wN?` nM’~”

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

eKJ’U uSêNõ pÆe ¨<’ƒ LÃ ¾Ó²=›wN?` eƒ”óe K=Á`õuƒ “

1.2 ¨<Ý© T[ÒÑÝ­‹:- SêNõ pÆe ¾Ó²=›wN?` nM SJ’<” u^c<

Te•¨h:- uÓ°´ òÅM ¨<eØ G<Kƒ ¯Ã’ƒ W “ c ›K<:: u}KÁ¾ ›Ñvw

1. SêNõ pÆe ^c<” ¾Ó²=›wN?` nM uTKƒ ÃÖ^M:: T` 7:13 aT@ 10:17

Te•¨h:- SêNõ pÆe Ÿ2000 uLÃ uT>J’< s”s‹ ¾}}[ÑAS c=J”

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

3. ¾SêNõ pÆe ª’— ¯LT‹

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

6. SêNõ pÆe ¾}ScKv†¨< UdK?‹

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

6. dƒ (›?` 23:29) 9. cÃõ (›?ô 6:17)

7. uSêNõ pÆe ¨<eØ ¾}ÑKÖ¨< ›ÖnLÃ ¾J’ ¾Ó²=›wN?`

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

8.1.2. ¾´U ²S” (The Period of Silency)

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

1600 ¯Sƒ ÁIM

9. SêNõ pÆe” KTéõ ›UL¡ ¾}ÖkSv†¨< c‹

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

2. ¾’<a Å[Í:- ´p}— ¾’<a Å[Í LÃ ¾’u\ c‹” }ÖpTEM::

:- Ÿõ}— ¾’<a Å[Í LÃ ¾’u\ƒ”U c‹ }ÖpTEM

10.1 ¾êQðƒ SX`Á‹

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

Te•¨h:- ¾Å”ÑM }¡M u›Ñ^‹” K”"D Se]Á’ƒ ÁÑKÓLM::

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

3.3. ¾}KÁ¿ ¨<d’@‹

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

uSJ’<U Ø”¨<Á” ¾u?}¡`e+Á” ›v„‹ ³_ u*`„Ê¡e“ u"„K=¡ }kvÃ’ƒ

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

2. c=¨<ÈúÓ^ó (Pseudepigrapha):- ’²=I SêNõƒ ¾T>¨luƒ vI]Á†¨< ÅÓV

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

K. ›u?T@K?¡ K66 ¯Sƒ ÁIM ”pMõ }—:: (}.›? 9:1)

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

”ÓÇ=I ¾ƒ—¨<U ¾›ªMÉ SêNõ ’²=I” ð}“‹ TKõ ›Ã‹MU::

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

1. SêNõ pÆe õèU "¾Ó²=›wN?` nM" ’¨<

1.1.1 SêNõ pÆe ^c< ¾Ó²=›wN?` nM SJ’<” uw²< S„ uT>qÖ\

uSêNõ pÆe ¨<eØ #Ó²=›wN?`U ›K$ #Ó²=›wN?` ”Ç=I ÃLM$ ¾T>K<

1.1.2 Ñ@ ›=¾c<e ŸwK<Ã Ÿ=Ç” SêNõƒ uSØke ¾Ó²=›wN?` nM’~”

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

eKJ’U uSêNõ pÆe ¨<’ƒ LÃ ¾Ó²=›wN?` eƒ”óe K=Á`õuƒ “

1.2 ¨<Ý© T[ÒÑÝ‹:- SêNõ pÆe ¾Ó²=›wN?` nM SJ’<” u^c<

1.2.1 ¾SêNõ pÆe }ŸÃ’ƒ “ ¨Ø’ƒ:- SêNõ pÆe }îö KTKp

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

1.2.7 ¾SêNõ pÆe ¾SK¨Ø ÃM“ ¾QƒSƒ w³ƒ:- u¯KT‹” ¾SêNõ

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

2.1 ¾eƒ”óc Ó²=›wN?` ›SK"Ÿ„‹ (”Éð Gdx‹)

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

2.2 ¾eƒ”óc Ó²=›wN?` T[ÒÑÝ‹

2.2.1 ¾¡`e„e Ue¡`’ƒ:- SêNõ pÆe ¾Ó²=›wN?` eƒ”óe KSJ’< ª“¨<”

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

u›ß\ '“¡' wK¨< ÃÖ\M:: ÃIU TKƒ

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

6 ¨Å aT@ c‹ ä¨<KAe 55-56 ¯.U.

12 ¨Å rLeÃe c‹ ä¨<KAe 60-62 ¯.U.

14 ¨Å }cKA”o c‹ 2— ä¨<KAe 50-51 ¯.U.

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

5. ¾SêNõ pÆe Ø“ƒ SS]Á‹

SêNõ pÆe” KTØ“ƒ ¾T>ðMÓ c¨< G<K< ¾T>Ÿ}K<ƒ” ›ÖnLÃ SS]Á‹

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)

¾›²ÒÌ çKAƒ:- SêNõ pÆe” “e}¨<M ²”É ›Ua›‹”” Ñ@

"uÓ²=›wN?` SêNõ ðMÑ< ›”wu<U' ›ô ›´µ›M“" (›=d 34:16)