11.12.

2023

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞININ SONUÇLARI

1.Dünya Savaşı'nın sonucunu değiştiren olay Öncelikle Rusya'nın savaştan çekilmesi

bundan da Daha önemlisi Amerika'nın savaşa girmesi Amerikanın 2 Nisan 1917'de savaşa
girmesi savaşın kaderini değiştirecek daha önce Almanya'nın lehine olan savaşın
göstergeleri Artık tamamen itilaf devletlerinin lehine dönecek ve Alman general Ludendorff
Son Bir Defa kendi ülkesinin batı cephesinde bir saldırı gerçekleştirecek Ama tabi
Amerika'nın cephede olması bu son saldırının kaderini Almanların aleyhine döndürecek
orada en önemli olay Amerika'nın güçlü silahlarla cepheye girmesi ve Amerikan yapımı olan
tanklar savaş alanını birbirine katacak. Almanya'nın bu durumu kendisinin müttefiki olan bu
devletler tarafından da fark edilecek ve artık Almanya'nın Savaşı kaybettiği noktasında ilk
çağrı Romanya'dan gelecek 1918 yılında Mayıs ayında Romanya savaştan çekildiğini ilan

Ç
edecek ilerleyen günlerde ve Eylül ayında Bulgaristan aynı açıklamayı yapacak arkasından
30 Ekim'de Mondros Ateşkes Antlaşması ile Osmanlı Devleti ve en sonunda 11 Kasım
1918'de Almanya'da savaşta teslim olduğunu açıklayacak İşte bu şekilde biten savaşın

EN
Avrupa çok önemli sonuçları olacak Avrupa'ya öğrettiği çok önemli şeyler var Bunlar;
Ekonomik, Toplumsal, Siyasi sonuçlar.

Ekonomik Sonuçlar;

Şimdi 1 Dünya Savaşı'na baktığımızda savaşan ülkeler için çok yıkıcı bir etkisi olduğunu
G
görüyoruz sadece savaşta kaybeden Ülkeler değil kazanan ülkeler bile ciddi şekilde bu
savaştan etkileniyor Peki neden?

Çünkü Savaşın sonucunda ülkelerin ekonomileri tamamen bitiyor bunun sebebi de daha
IŞ

önce tüketime yönelik mal üreten fabrikaların savaş boyunca Savaş malzemelerini
üretmeye kaydırmaları. Bu durumda ekonomilerini çok ciddi şekilde olumsuz etkileyecek.
yine savaşın bir başka önemli etkisi Avrupalı devletlerin çok fazla maddi kayıp yaşamaları
Fabrikalar binalar yani maddi olarak Ellerinde ne varsa çoğu ellerinden kayboluyor, yıkılıyor.
R

Neticede enflasyonla düşen ulusal para değeri giderek büyüyen ve ödenmesi imkansızlaşan
noktalara dönecek Niye Çünkü bu maddi kayıpları karşılamak için devletler para kaynağı
yaratmaya çalışacaklar. bu kaynak ise olandan borç alma şeklinde olacak. para değeri
BA

olarak baktığımızda savaşın bedeli 350 milyar dolar olacak. zaten imzalanan Versay Barış
Antlaşması ile 350 milyar dolarlık bedelin 56 milyar dolarını Almanya'nın üzerine borç olarak
eklenecek. Almanya bu 56 milyar dolarlık borcu ödeyemeyecek. maddi kayıtlar bunlar iken
insan kaybı ise 10 milyon fazla insanın hayatını kaybettiği görülüyor. 20 milyondan fazla
insan sakat hale geliyor. Bütün bunlar Avrupa'da çok ciddi manada ekonomik çöküşün
sebeplerini teşkil etmektedir.

Birinci Dünya Savaşı'nın diğer bir sonucu Avrupa'daki ekonomik sistemi dönüştüyor.
daha önceleri Avrupa'da kapitalist sistem özel şirketlerin desteklendiği sistem hakimken artık
bu çökmüş olan Avrupa Ekonomik sisteminde hükümetler artan bir şekilde kendi ekonomik
hayatlarına müdahil olmaya başlayacaklar ve bunu ilk olarak gümrük tarifelerinin artırılması
şeklinde uygulayacaklar yani içeriye mal satımı için giren devletlere yüksek gümrükler
uygulayacaklar kendi milli endüstrilerini ya da sanayilerini koruma kanunları çıkarmaya
başlayacaklar. kaybetmiş oldukları pazarların yerine yeni pazarlar aramaya başlayacaklar.
Yeni hammadde kaynakları aramaya başlayacaklar Ama bütün bunları daha önce üreticiler

1
 11.12.2023

ve özel şirketler yaparken devlet bizzat bunu kendisi yapmaya başlayacak. Savaştan sonra
çalışacak insan bulmakta zorlandıkları için işçilerin haklarını koruyacak yasalar çıkarmaya
başlayacaklar. Bir başka önemli nokta da şu kapitalizmin dönüşmeye başladığının en
önemli göstergesi de ilk defa birinci dünya savaşıyla beraber planlı ekonomi işlemeye
başlayacak. İşte bu ekonomik sistemin dünya ekonomisine girdiği dönem birinci dünya
savaşının sonucuyla beraber. Tarihte ilk kez devlet, toplumun tüm zenginliğini kaynaklarını
geleneksel değerlerini belirli bir amaç doğrultusunda kendisi yönetmeye başlayacak. Bazı
üretim alanlarında özel şirketler üretime devam edecekler fakat bu durumda devlete ağır
vergiler ödemeyi kabul edecekler. Birinci dünya savaşından sonra ülkeler içinde ekonomisine
en fazla müdahale eden Almanya olacak. Çünkü Almanya savaştan daha aç bir şekilde
çıkacak halk yiyecek ekmek bulamayacak. Tüm bunların neticesinde devlet idaresinin
avrupa ekonomilerine hakim olmasıyla sonuçlanacak. Birinci dünya savaşının bir başka

Ç
önemli sonucu devletler birinci dünya savaşının getirmiş olduğu ağır yüklerden
kurtulabilmek için para bulmak isteyeceklerdir. Harcayacak para yaratmak zorundalar. Bu
yüzden hükümetler çok ağır vergiler koyacaklar halka. Ardından devlet, devlet tahvilleri

EN
basmaya başlayacak ya da karşılığı olmayan paralar basılacak. Yine devletler banklarını
bazı kurumlarına kredi açmaya zorlayacaklar. Neticede bu avrupada çok büyük bir talep çok
düşük bir arz var. Halkın ihtiyacının çok olması bunu karşılayacak malın olmaması şeklinde.
İşte avrupa'da bu dönemde bu var. Bu şekilde elindeki malın marjinal değeri çok fazla artar.
Bu da enflasyonun patlamasına sebep olur. Bundan en fazla geliri sabit olan orta sınıf
etkileniyor. Hükümetler ihtiyacı olan parayı karşılamak için borç kaynağı aramaya
G
başlayacaklar. Borçlanmaya başlayacaklar. Bir noktada geleceğini ipotek altına aldırıyorlar
ve dış borçlanmaya gidiyorlar. Bu dış borçlanma da en tehlikeli olanıdır. Savaşın sonuna
gelindiğinde bütün ülkelerin müracaat ettiği kaynak Amerika olacak. Bu da Avrupa
devletlerinin Geleceklerini amerikanın ipoteğine bırakmaları demek. Hala bu ipoteği ödemiş
değiller hala amerikanın söylemlerinin ve yönlendirdiği politikaların dışında adım atması
IŞ

mümkün değil işte bunu başlangıcı birinci dünya savaşının sonunda içine düştüğü çamur
batağı diyebiliriz. Avrupalı devletler bu borcu ödemek için satın aldıklarından daha çok
satmaları gerekiyor. Tüketim yerine üretmeleri gerekiyor. Savaşın bir başka sonucu da
savaşan ülkelere aşırı derecede borçlanma yükünü getirmesi oluyor.
R

Peki Savaş bu kadar ekonomik yıkım getirirken Avrupa devletleri Bundan nasıl
etkileniyor?
BA

Almanya başta olmak üzere neredeyse bütün avrupa ülkeleri dünya ekonomik sisteminden
bir süre çıkmak zorunda kalıyorlar. Bu şu anlama geliyor. 1700’lü yıllardan beridir avrupa ve
dünyada ticarete denize sanayiye hakim olan avrupa ülkeleri bu üstünlüklerini dünyanın
başka ülkelerine kaptırıyorlar. Özellikle japonya amerika ya da dünyanın başka ülkelerine
kaptırıyolar demek. Bir başka önemli sonucu ise Avrupalılar artık dünya ticaretinde alışkın
olduğu rakiplerinden ziyada başkalarıyla da uğraşmak zorunda kalıyorlar. Bir başka önemli
yanı da şu Avrupa’nın her şeyde üstün olduğu dönem Birinci Dünya Savaşından sonra
kapanacak. Bunların olma sebebi şu daha önce tüm alanlarda üretim yapan merkez avrupa
iken savaş başladıktan itibaren fabrikalarını savaş malzemesi üretmeye dönüştürüyor.
Dışarıda ki devletlerin Avrupadan aldığı malları karşılayamamasından sonra artık biz bunu
nasıl üretebiliriz diyecekler. Özellikle kömür madenlerinde ki lokomotifleri avrupadan alırken
bunu biz üretelim şeklinde düşünüyorlar. Arjantin de çok ciddi lokomotifler üretmeye
başlayacaklar. Buna brezilya girecek o da lokomotif üretecek. Tekstilin merkezi olan

2
 11.12.2023

İngiltere'de Manchester dokumaları çok meşhurken merkezi Hindistan, Çin, Güney

Amerika'ya doğru kayacak. İngiltereyi geçen ülkeler haline gelecekler. Yani bir çok alanda
Avrupa'nın üretip dünyaya verdiği ürünler üretilmemesinden dolayı farklı devletler tarafından
üretilecek bu da üretimde Avrupanın üstünlüğünün artık sona erdiğinin bir göstergesi olarak
ortaya çıkacak. Yine birinci dünya savaşının topluma olan etkileri de çok derin.

Toplumsal Sonuçlar;

Toplumu da ciddi manada etkileyecek. En önemli etkisi halk arasında ki milliyetçi duyguların
derecesi. Kazanmanın veya kaybetmenin üzüntüsünü birlikte paylaşmak. Bütün bu durumlar
Avrupa'da militarist bir milliyetçiliğin doğmasına neden olacak. Yine savaşın sonucunda

Ç
toplumsal dengeler karışacak. Özellikle yaşlı ve genç nüfus arasındaki denge bozulacak
Toplumun nüfusu ağırlıklı olarak yaşlanacak çünkü Gençlerin çoğunun yaşanan savaşlarda
hayatını kaybetmelerinden dolayı yaşlı nüfus artacak. Yine cinsler arasındaki denge

EN
bozulacak kadın nüfus oranı erkek nüfus oranının önüne geçecek. Yine dengenin bozulduğu
bir başka alan sanayi konusu. Sanayide daha önce erkek işçiler çalışırken erkeklerin
cepheye gitmesnden dolayı savaş malzemesi üreten sanayi kollarında kadınlar çalışmaya
başlayacak. Tabi kadınlar 4 yıl boyunca burada paralarını kazanma kendi başlarına geçinme
duygularını öğrenip alışacaklarından dolayı savaşında sonucunda da bunun devam etmesini
isteyecekler bu da ilerleyen dönemlerde feminist hareketlerin ortaya çıkmasına sebep
G
olacak. Kadınlar sadece işi burada bırakmayacaklar demek ki biz çalışıp hayatlarımızı
kazanabiliyormuşuz kendi başımıza hayatımızı idame ettirebiliyormuşuz. O zaman kendi
idarecilerimizi seçmek için oy kullanalım ya da biz de seçilelim diyorlar. Sonucunda avrupa
kadın ve erkek eşitliği üzerine yeniden şekillenmeye başlayacak.
IŞ

Siyasi Sonuçlar;

Güç artık Avrupa'nın dışına çıkıyor yani Avrupa'nın kanatlarında bulunan ülkelere geçiyor
ve artık Avrupa'nın dünya politikasında ki sütünlüğü artık tarih oluyor. Peki hangi kanatlar
R

bunlar bir tarafta Japonya bir tarafta Amerika. İkinci dünya savaşına geldiğimizde güç
paylaşımına rusya da dahil olacak. Arkasından siyasal sonuç olarak yapılan savaşların
muhasebesinin görülmesi lazım. Kaybedenin kazanana vermesi gerekenler veya ortada ki
BA

malın paylaşımı şeklinde. İşte bu durumda birinci dünya savaşının sonucunda muhasebeyi
görmek için Pariste Paris Barış Konferansı düzenlenir. Burada alınan kararlar neticesinde
Paris Barış Antlaşması yapılır. Bu konferansa öncülük eden üç devlet adamı var. Bunlar;
İngiliz Başbakanı Lloyd George, Amerikan başkanı Woodrow Wilson ve Fransa
Cumhurbaşkanı Georges Clemenceau. Bu üç ülkenin yanında İtalya ve Japonya’nın da
çok önemli rol üstlendiğini görmekteyiz. İmzalanan bu antlaşma ile ülkeler ile yapılacak olan
antlaşmalar belirlenecek. Buna göre;

Almanya ile 28 Haziran 1919’da Versay Antlaşması,

Avusturya ile 10 Eyül 1919’da Saint-Germain Antlaşması,
Bulgaristan ile 27 Kasım 1919 Nöyyi,
Macaristan ile 4 Haziran 1920’de Trianon Antlaşması,
Osmanlı ile 10 Ağustos 1920’de Sevr Antlaşması imzalanacak.

3
 11.12.2023

Bu antlaşmalar içinde en önemli olanı Almanya ile imzalanan Versay’dır. Versay

Antlaşması’nın maddelerinin hayata geçirilememesi ya da adaletsizliklerin bu antlaşma
metinlerinde çok ciddi bir şekilde ayyuka çıkarılmasından dolayı buna itiraz eden Almanya
1939 yılında dünyanın yeni bir savaşa girmesinin önünü açacak. Denir ki Versay Barış
Antlaşması Almanya’yı bitiren bir anlaşma olmuştur çok ağır şartlarda yoğun bir anlaşma
olmuştur yani Almanya’yı bir daha belini doğrultamaması için yapılmış bir antlaşmadır. Fakat
eğer Almanya’nın başına tekrardan bela olmamasını gerçekten istemiş olsalardı 36 krallığın
her birini ya bağımsız hale getirir küçük küçük prenslikler yaparlardı ya da hangi ülkelerden
koptularsa tekrardan onlara entegre edebilirlerdi ama yapmadılar. Dolayısıyla Versay da ağır
metinler olabilir ama hiçbiri Almanya’ya öldürücü darbeyi vurmak için imzalatılmış bir
anlaşma olduğunu göstermiyor.

Ç
Bu Versay Antlaşmasının Almanya açısından çok önemli noktaları vardır. Bunlar;

Birincisi üzerlerine yüklenen 56 milyar dolarlık savaş tazminatı,

EN
İkincisi ise Alman ordusuna konan kısıtlama. 10 binden fazla asker bulunduramaması,
silah, gemi üretememesi. Bunun haricinde 440 maddelik bu anlaşmada 2 Dünya Savaşı'na
giden önemli bir karar o da şu Alsas-Loren ve Saar bölgesinin Fransa’ya bırakılması, Ren
bölgesinin Almanya’da kalması. Daha sonra da zaten Fransa bu Ren bölgesini alabilmek için
Almanya ile dalaşacak.
G
Üçüncü nokta Almanya’nın önemli topraklarından Poznan’ın ve Batı Prusya’nın
Polonya’ya verilmesi. Artık Polonya da kara devletinden ziyade denizlere açılan bir devlet
konumuna geliyor.
IŞ

Dördüncü nokta ise Dantzig şehri Almanlardan alınacak. Milletler cemiyetinin himayesi
altında serbest bir şehir olarak korunacak. İkinci Dünya Savaşında da Dantzig önemli bir
merkez haline gelecek.
R

Diğer ülkeler içinde durum aynı onlara da bir takım borçlar yüklenecek çok ağır bir kısmı
Almanya ya kalacak. Netice de Birinci Dünya Savaşı’nın sonucunda imzalanan Paris Barış
Antlaşmasıyla ülkeler refaha erdik derken bunun tam bir başarısızlık olduğunu çok
BA

geçmeden anlayacaklar. Çünkü Avrupalı devletler yeniden kapışacaklar. Birinci Dünya

Savaşı’nın sonucnda imzalanan bütün anlaşmalarda ülkeler kısa vadeli çıkarlarını korumak
uğruna Avrupa’nın geleceğini ipotek altına alacaklar. En büyük sebebi budur. Yine burada
yapılan haksızlık ikinci dünya savaşının tohumlarının ekilmesine neden olacak ve neticede
Avrupalı devletler 1939’da ikinci kez kapışacaklar.

Peki 1919 ile 1939 arasında ne oldu da bu devletler ikinci kez savaştılar?

Öncelikle bir çok faktör var bunların en önemlilerinden bir tanesi ve

Birincisi hangi ülke ile olursa olsun savaşı kaybeden ülkeler ile imzalanan Barış
Antlaşmalarında yapılan aşırı haksızlıklar adaletsizlikler savaşın çıkmasının en büyük
sebeplerinden bir tanesi.

4
 11.12.2023

İkinci önemli faktör İtalya faktörü. İtalya birinci dünya savaşı öncesi iki yönlü genişlemek
istiyordu. Hem Avrupa da hem de Kuzey Afrika da sömürge topraklarını genişletmek
istemişti ama bunları yapabilmesi için farklı devletler ile hareket etmesi gerekiyor. Avrupa da
ilerleyebilmesi için İngiltere ve Fransa'yla, Sömürgelerde ilerleyebilmesi için de Almanya ile
hareket etmesi gerekiyor. Bundan dolayı politik olarak oynadığı oyunların bedelini birinci
dünya savaşının sonucunda ki kazanım anlaşmalarında ağır ödeyecek. Kendisine vaad
edilen toprakların hiçbiri İtalya’ya verilmeyecek. Bu durum da İtalya’da büyük bir öfkenin
oluşmasına zemin hazırlayacak ve yeni bir paylaşım savaşının başlaması için de elinden
geleni yapan bir devlet konumuna dönüşecek.

Üçüncü faktör İngiltere faktörü. İngiltere Birinci Dünya Savaşı'nın ayak sesleri duyulmadan

Ç
önce devletler arası denge politikası sürdürmek isteyen bir devletken birinci dünya savaşının
sonucunda artık bu politikadan vazgeçip her şeyi İngiltere’nin kazanımları üzerine
kurgulamaya başlayacak.

EN
Dördüncü faktör ise birinci dünya savaşından sonra kurulan güç dengesinin temel öğesi
haline gelen Amerika Birleşik Devletleri dünya barışını korusun diye kurmuş olduğu milletler
cemiyetine üye olmayacak. Bizzat kendisi planlayacak, kuracak, imzayı kendi atacak ama
attığı imzayı onaylasın diye parlamentoya sunduğunda amerikan parlamentosu milletler
cemiyetine girmesini istemeyecek ve amerika en azından göreceli bir süre Avrupa
G
siyasetinden uzak duracak. Bu da ikinci dünya savaşının çıkmasının en temel sebeplerinden
biri olacak. Nasıl etkili oluyor? Çünkü amerikanın ağırlığını tamamen üzerinden atmış olan
İngiltere ve Fransa iki savaş arası dönemde aldıkları kararların hepsinde adaletsiz bir siyaset
takip edecekler. Bu da avrupalı devletlerin birbirlerine olan kinini ve nefretini arttıracak.
IŞ

Beşinci faktör 1917 Bolşevik İhtilalinden dolayı Sovyetler birliği Avrupa siyasetinden
dışlanacak. Rusya'nın belirli bir süre Avrupa siyasetinin dışında kalması İkinci dünya
savaşının çıkmasının önemli sebeplerinden biri. Çünkü dışarıda kalan bu Sovyetler birliği
tekrar dahil olabilmek için kendisine müttefik arayışına girişecek ve işler çığırından çıkacak.
R

Neticede bu faktörlerin etkisiyle 1939’da Avrupa devletleri yeniden savaşa girişecekler.

BA

5
 11.12.2023

İKİ DÜNYA SAVAŞI ARASI DÖNEM

1919 - 1939 Arası Dönem taşıdıkları özelliğe göre 3’e ayırarak incelemekteyiz.

1) 1919 - 1925 Barış Antlaşmalarının Korunması Dönemi : Bu dönemde kazanan

devletler kazanan ülkeler ile yapmış oldukları anlaşmaların hükümlerinin yerine
getirilmesi için çabalıyorlar. Çaba derken yani her ülke barış antlaşmalarının geregini
yerine getirsin istiyorlar. Dolayısıyla bu döneme “Barış Antlaşmalarının Korunması
Dönemi” denmektedir.

2) 1925 - 1930 Locarno Antlaşmaları Dönemi : Bu dönemde devletlerarası sorunları

hallettiği düşünülen Locarno antlaşmaları imzalanıyor.

Ç
3) 1930 - 1939 Yıkılma Dönemi : Atılan bütün adımların Avrupa devletlerini savaşa
götürecek derecede yıkılması yani yıkılma dönemi denmektedir. Fakat birinci ve ikinci

EN
dünya savaşı arasında en önemli siyasi benzerlik 1930’a kadar almanlar tıpkı
kendileri gibi avrupa siyasetinin dışına itilmiş olan sovyetler birliği ile birlikte hareket
edebilmek için bir takım anlaşmalar imzalayacaklar. Birbirleri ile hareket etmeye
çalışacaklar ama hitler 1933’de Alman siyasetinin başına geçince Sovyetler birliğini
elinin tersiyle itecek ve onu yalnız bırakacak bu da Sovyetler birliğinin diğer Avrupa
ülkelerine yaklaştıracak. Aynı Bismarck ile 2.Wilhelm’in yapmış olduğu gibi.
G
IŞ
R
BA