 Hafidh Ibën Kethir

RREFIME
Per të Dërguarit e Allahut
(Paqja qoftë mbi ta)

Botimi I dytë

*”Vërtetë, Net ë kemi frymëzuar ty (O Muhammed) siq fryëzuam Nuhin dhe

Pejgamberët pas tij. Ne gjithashtu frymëzuam Ibrahimin Ismailin, Is‟hakun,
Jakubin, dhe Al-Asbat ( dymbëdhjet bijtë e Jakupit) Isain, Ejubin, Junuzin,
Harunin, dhe Sylejmanin. Dhe Daudin Ne I dhamë Zeburin . * Ka të Dërguar që
Ne t‟I kemi përmendur më pare, ka edhe të Dërguar që Ne nuk t‟I kemi
përmendur ty , dhe Musait Allahu I foli drejtëperdrejtë me fjalë.* Të Dërguar si
përgëzues dhe si paralajmërues në mënyrë që njerëzimit të mos ketë më arsye
për tu shfajësuar ndaj Allahut pas të Dërguarve. Dhe Allahu është kurdoherë I
Gjithëfuqishëm, më I Urti, Gjithëgjykues.” (Nisa,163-165)

“Të Dërguarit janë vëllezër, vetëm që nuk I ka lindur një nënë. Feja e tyre
është një, ndërsa nënat I kanë të ndryshme.”

(Buhariu, Muslimi dhe Ahmedi)

 07-04-, 12:55
-
-

PARATHENIE

Falënderimet I takojne Allahut, me mirësinë e të Cilit plotësohen të mirat.

Paqja dhe bekimet qofshin për të Dërguarin e Tij. Sa here që njeriu ka
dëshiruar të njihet me mënyrën e përmirësimit të gjendjes dhe të rrethit të tij
është ballafaquar me nevojën e njohjes së të kaluarës dhe mënyrës së si janë
gjetur zgjidhje për problemet e ndryshme. Ato zgjidhje madje kanë qenë
reflektim I orvatjeve njerëzore për të gjetur rrugëdalje.Padyshim mënyra më
efikase e dhënies kuptim jetës njerëzore është ajo buron nga shpallja e cila e
ka percjelle njeriun gjate gjith jetes se tij. Kjo shpallje qiellore gjithnje eshte
percjelle edhe nga perkthimi praktik I mesimeve hyjnore I realizuar nga te
autorizuarit dhe te zgjedhurit e Allahut per te transmetuar zbulesen dhe
mesimet e saj deri te njerzimi.Ata te autorizuar padyshim jane Pejgamberet
dhe te Derguarit e Allahut paqja dhe shpetimi qofte mbi ta. Te Derguarit e
Allahut I takojne llojit njerezor dhe kjo assesi nuk eshte rastesi. Urtesia e
kesaj qendron ne faktin se Allahu ka dashur qe mesimet qe burojne nga
shpallja hyjnore te jene te kapshme te kuptushme dhe lehtesisht te
praktikueshme per at ate cileve u dedikohen. Sa te shumta do te ishin
justifikimet e njerezve per mosbindje ndaj mesimeve hyjnore sikur Allahu te
zgjidhte krijesa te tjera perveq njeriut per t‟ia kumtuar shpalljen njerezimit.
Me arsye shumekush do te thoshte se eshte e lehte per engjujt , per shembull,
te jene te bindur dhe te degjueshem ndaj Allahut, kur dihet se ata nuk kane
epshe, cytje te djallit dhe anime negative. Kjo eshte njera prej urtesive shume
të mëdha pse Allahu zgjodhi njerëzit si kumtues të Fjalës së Tij. Duke u nisur
nga kjo jeta e te Derguarve te Allahut gjithnje ka qene dhe eshte interesante
per t‟u studiuar, sepse ato jane biografi qe permbajne nje thesar te qmueshem
te veprimtarise, urtesise, durimit dhe sacrifices.
Lexuesi me kete liber ne dore eshte ne gjendje qe ne menyren me te sakte te
mundshme te paraftyroje se si ishte jeta e te Derguarve te Allahut. Ketu ai do
te njohe vuajtjet dhe sakrificat e tyre. Ata, edhe pse ishin te zgjedhurit dhe te
dashurit te Allahut , pa me te voglen veshtiresi t‟ua bente atyre jeten te lehte
te kendshme dhe pa probleme. Por si do ta kuptonte njerezimi realitetin se
rruga deri te suksesi eshte e shtruar me gjemba? Rruga e lumturise ka shenjat
e veta identifikuese qe ebejne njeriun te ndihet I sigurt se e ka gjetur rrugen.
Ato shenja jane veshtiresite dhe sakrificat. Ato ishin percjellese te
vazhdueshme ne rrugen ku ecen te gjithe te Derguarit e Allahut pa perjashtim.
Dijetaret Islam nuk e kane lene anash kete pjese me te ndritshmen e histories.
Ne punimet e veqanta ata kane trajtuar biografine dhe jeten e te derguarve te
Allahut, paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi ta.
Dhe si rezultat I keti angazhimi kemi shume libra plot me pershkrime te kesaj
periudhe historike. Nje liber qe meriton te veqohet eshte libri “ Fillimi dhe
mbarimi” (El-bidajetu ven-nihajeh”), I autorit Iben Kethir.
Vepra “Rrefime mbi Pejgamberet” eshte vetem nje pjese vepres aq te
vellimshme “ Fillimi dhe mbarimi”. Ketu autori trajton periudhen nga ademi
deri tek Isai. Si tradicionalist I njohur islam, ai eshte mbeshtetur ne keto
burime: Ne Kur‟an, ne hadith, ne transmetimet e dijetareve islam, e
ngandonjeher edhe ne transmetimet e te krishtereve dhe te hebrenjeve. Ketu
ai ishte shume I perpikte. P.sh gjate citimit te cilitdo hadithi ai thekson se kush
e transmeton dhe shkallen e autencitetit te tij, kur eshte nevoja. Si regjistrues
autentik I trashegimise shkencore ai besnikerisht permend transmetime te
ndryshme madje edhe te kun dertat, ne menyre qe pastaj te deklarohet per at
qe eshte me e themelte. Zakonisht pas kesaj thote: “E Allahu e di me se miri”.
Duke pasur parasysh faktin se autori bene pjese ne grupinn e dijetareve te
medhenje te hadithit, gje qe reflektohet edhe ne punimet shkencore dhe ne
librat e tij, e shohim te rruges te nenvizojme se librin qe nga fillimi deri ne fund
e pershkon perpikeria se ciles I eshte permbajtur Ibën Kethiri duke e filluar
rrefimin me ate qe permendet ne Kur‟an, pastaj duke permendur hadithet
autentike e pastaj duke permendur edhe transmetime tjera. Nganjeher
permend edhe transmetime shkencerisht te pabaza, por gjithnje duke treguar
shkallen dhe arsyen e pavertetesise, me qellim te evidentimit te bindjeve te
gabuaraqe kane disa njerez lidhur em temen qe ai e trajton, argumentet e
pabaza qe ata permedin dhe ne fund I kritikon dhe I hedh poshte qendrimet e
tyre te gabuara. Gjate leximit te ketyre gjerave duhet pasur vemendje be
menyren qe te mos shkaktohet hutim.
Kjo fryme shkencore dhe metodologji burimore e shoqeron lexuesi prej fillimit
e deri ne fund dhe e bene at te ndjehet sikur eshte futur me tere qenien e vte
ne thellesi te kohes net e cilen jetuan koloset qe lane gjurme te pashlyeshme
ne historine njerezore. E tere kjo nuk duhet perjetuar thjeshte vetem si nje
histori, momentet e se ciles do te na bejne te perjetojme nje kenaqesi
momentale, por porosia dhe mesimi I vertete qe duhet nxjerre nga ky liber
eshte qe te kuptohet se te Derguarit me veprimtareine dhe sakrificen e tyre
dhane shembullin me te ndritshem se si duhet te jete perkushtimi ndaj idealit
devotshmeria ndaj kauzes dhe bindja e nenshtrimi ndaj mesimeve te Krijuesit
Ata edhe pse me te dashurit dhe me te privelegjuarit tek Allahu, na treguan me
jeten e tyre se suksesi vjen me durim, fitorja vjen me sacrifice dhe xheneti me
perulje maksimale ndaj ligjit te Allahut.
Libri “Fillimi dhe mbarimi” (El-bidajetu ven-nihajeh) I autorit Iben kethir eshte
nje veper kapitale ne trashegimine shkencore dhe kulturore islame, ndersa
perkthimi I pjeses se pare te tij “ Rrefime mbi Pejgamberet” eshte symbol I
perpjekjeve modeste per t‟u pasturuar libraria islame shqipe dhe qe lexuesit
shqipfoles t‟I ofrohet edhe nje veper nga historia e ndritshme islame, e cila nis
me fillimin e jetes njerezore ne Toke. Shpresojme se realiteti do te deshmoje
se sa e madhe ka qene nevoja e libraries islame shqipe per nje liber te ketille.

Ekrem Avdiu

 07-04-, 13:11

-
-

KRIJIMI I ADEMIT

(Paqja e Allahut qoftë mbi të)

Allahu I Lartmadherishem thotë: * Kur Zoti yt u tha engjejve: “Une do te caktoj

perfaqesuesin ne Toke!” – ata thane: “A do ta besh (perfaqesues) ne te ate qe
do te beje qrregullime e do te derdhe gjak? E net e madherojme e te
lavderojme dhe vetem ty te adhurojme.‖ Ai tha: “Une di qe ju nuk dini.” *Dhe
allahu ia mesoi Ademit emertimet e te gjitha sendeve e pastaj ua paraqiti ato engjejve e
u tha : “Mi tregoni emrat e ketyre sendeve nese e flisni te verteten !‖ * “Qofsh I
lavderuar !‖ thane ata- “ne dime vetem ate qe na ke mesuar Ti, Ti je I
Gjithedijshem dhe I Urte.‖ * ― O Adem ― tha Ai ―tregoju ti emrat e tyre!
” Dhe, kur ua tregoi emrat, Allahu tha: “A nuk ju kam thene se vetem Une I di
fshehtesite e qiejve e te tokes dhe vetem Une e di ate qe punoni haptazi dhe
ate qe e fshihni “ * Kur u thame engjejve : Beni sexhde (peruljuni) Ademit!‖- ata
bene sexhde por Iblisi nuk deshi, ai e rriti mendjen dhe u be I pa fe. *Ne
thame: O Adem vendosuni ti dhe gruaja jote ne Xhehnet dhe hani net e sa te
doni dhe prej nga deshironi por mos iu afroni kesaj peme e t‟I shkaktoni vetes
padrejtesi .” *Dhe shejtani I shtyri te gabojne per shkak te kesaj peme e I
nxorri nga vendi ku ishin. “Zbritni” – u thame Ne – “ Do te jeni armiq te njeri
tjetrit, e ne Toke do te qenroni dhe do te jetoni deri ne afatin e caktuar!”
Ademi I pranoi disa fjale nga Zoti I vet e Ai ia fjale nga Zoti I vet e Ai ia fail
gabimin . Ai me te vertete , I pranon pendimet . Ai eshte I Meshirshem. * Ne u
thame: “Zbritni qe te gjithe prej tij (Xhehnetit). Juve me te vertete, do t‟ju vije
ushezimi prej Meje, dhe ata qe I permbahen udhezimit Tim, nuk do te kene
frike nga asgje dhe nuk do te pikellohen per asgje. * E, ata qe nuk duan te
besojne dhe I mohojne argumentete Tona – do te jene banore te Xhehnemit: -
e net e do te mbesin pergjithmone.” (Bekare 30-39)

I Lartemadherishmi gjithashtu thotë: “Rasti I Isait te Allahu, eshte njesoj se rasti I

Ademit, e ka krijuar prej dheu e pastaj I ka thene: Behu!” – dhe ai eshte bere.‖
(Ali Imran,59) I Lartemadherishmi, pastaj thote: “O njerez druajuni Zotit tuaj I Cili ju
ka krijuar prej nje njeriu, e nga ai e ka krijuar edhe bashkeshoretn e tij, kurse
prej ketyre te dyve krijoi shume meshkuj e femra. Dhe druajuni Allahut me
emrin e te Cilit ju kerkoni njeri tjetrit diqka mos I nderpritni lidhjet
farefisnore.

-9-

 07-04-, 13:13

-
-

Se, Allahu me te vertete gjithnje vigjilon mbi ju.” (Nisa,1)

I Lartemadherishmigjithashtu thote: “O ju njerez Ne ju krijojme ju prej nje
mashkulli dhe nje femre dhe ju ndajme ne popuj e ne fise, per t‟u njohur (mes
vetes). Me I pranueshmi tek Allahu eshte ai, I cili me se shumti I frikesohet
Atij. Allahu me te vertete, I di te gjitha dhe asgje nuk eshte e fshehte per Te.‖
(Huxhurat, 13).
Pastaj Allahu I Madheruar thote: “Ai ( Allahu) eshte qe ju krijoi ju prej nje njeriu, -
e nga ai krijoi bashkeshorten e tij, qe te qetesohet me te. Dhe kur e mbuloi ,
ajo u ngarkua me nje barre te lehte dhe e barti ate. E, kur ajo u rendua, ata te
dy iu luten Allahut, Zotit te tyre: “Nese na dhuron pasardhes te shendoshe, ne,
me te vertete do te jemi falenderues!.‖ (A‘raf,189).
Ne nje vend tjeter Allahu I Madheruar thote: ―Ne ju krijuam juve pastaj ua dhame
formen, e u thame engjejve: “Beni sexhde Ademit” , e te gjithe I bene sexhde,
perpos Iblisit,- ai nuk deshi ta bente kete.* “Qka te pengoi ty te besh sexhde,
kur te urdherova? “ pyeti Ai. “Une jam me I mire se ai: mua me ke krijuar nha
zjarri, e ate nga balta”. U pergjigj ai. “E atehere zbrit nga Xhehneti” tha Ai, “ty
nuk te takon te inatosesh net e: dil, me te vertete, ti je prej te urryerve” “Me
jep afat deri ne ringjalljen e tyre” tha ai. “Te jepet afati” tha Ai. “ E per shkaka
se Ti ke caktuar e kam rene ne lajthitje” tha “betohem se do t‟u dal ne prite ne
rrugen Tende, e do tu qasem atyre edhe perpara edhe permbrapa,edhe nga e
djathta edhe nga e majtadhe do te shohesh se shumica prej tyre nuk do te jene
falenderues” “Dil prej andej I qortuar dhe I poshteruar” , tha Ai. Me ty edhe me
te gjith ata qe shkojne pas teje, do ta mbush Xhehnemin! * E ti, o Adem dhe
bashkeshortja jote banoni ne Xhehnet dhe ahni q‟te deshironi aty por mos iu
afroni kesaj peme, e te beheni zullumqare te vetvetes!” *Dhe djalli filloi t‟ju
peshperite per tua zbuluar pjeset e turpshme te trupit te tyre te cilat I kishin
te mbuluara , e tha : “Zoti juaj ua ka ndaluar kete peme vetem per ate qe te
mos beheni engjej ose qe te mos jeni te pavdekshem , dhe iu betua atyre
(duke thene) : “Une jam, me te vertete, keshilltare I juaji me I sinqerte” Dhe I
mashtroi me tradheti. E, kur e shijuan pemen iu zbuluan vendet e turpshme te
trupit dhe nisen te mbuloheshin me gjethet e Xhehnetit. “A nuk ua kam
ndaluar ate peme?” u thirri Zoti I tyre, “ dhe a nuk ju kam thene : “Me te
vertete djalli eshte armiku juaj I hapet?” “ O Zoti yne” thane ata, Ne vetes I
beme padrejtesi dhe nese Ti nuk na fale dhe nuk na meshiron, ne mesiguri do
te jemi te humbur.” “Dilni” u tha Ai. “Ju do te jeni armiq te njeri tjetrit! Ne
Toke do te banoni dhe aty do te mbeteni deri ne vdekje. * Net e do te jetoni
net e do te vdisni dhe prej saj do te ringjalleni.” *( A‘raf,11-25)
-10-

 07-04-, 13:16
-
-

Ne nje vend tjeter Allahu I Lartesuar thote: ―Prej tokes ju kemi krijuar, net e do t‟ju
kthejme dhe prej saj perseri do t‟ju nxjerrim.” ( Ta Ha 55)
I Lartemadherishmi, gjithashtu thote: “Ne e krijuam njeriun prej deltine, prej balte
te ndenjur, e qysh me pare I krijuam xhinet nga zjarri I flaket. Dhe kur Zoti yt
u tha engjejve: “Une do ta krijoj njeriun prej deltine, prej balte te ndenjur, e
kur ta formesoj ate dhe t‟ia frymezoj shpirtin, ju beni sexhde atij” *Te gjithe
engjejt bashkerisht I bene sexhde atij perveq iblisit. Ai nuk pranoi te bente
sexhde se bashku me ta. “O Iblis” tha Ai “perse nuk bere sexhde?” “Nuk me
takon mua” tha ai, t‟I beje sexhde njeriut, te cilit e ke krijuar prej deltine , prej
balte te ndenjur.” “Atehere dil nga Xhehneti” tha Ai, “ ti ne te vertete je I
mallkuar dhe le te mbetet mallkimi mbi ty deri ne Ditetn e Kiametit” “ O Zoti im
tha ai me jep afat deri ne diten kur do te ringjallen ata” “ Te jepet afati” tha
deri ne Diten tanime te caktuar. O Zoti im tha me qe me ke shpënë ne lajthitje
une ne Toke do t‟ua zbukuroje atyre veset dhe te gjithe do t‟I shpie ne
mashtrim , perveq roberve te Tu te sinqerte” * “Kjo eshte rruga e drejte se
ciles do t‟I mbahem Une tha Ai “Ti me te vertete nuk do te kesh kurfare
pushteti mbi roberit e Mi, perveq ndaj atyre qe pasojne ty, atyre te humburve.
* Vendtakimi I the gjithe atyre do te jete Xhehnemi. Ai do t‟I kete shtate dyer
dhe neper secilen dere do te kaloje nje numer I caktuar. (Hixher 26-44).
I Lartemadherishmi pastaj thote: “ Dhe kur u thame engjejve: Beni sexhde Ademit,
ata ate gjithe I bene sexhde atij perveq Iblisit” Valle une ti beje sexhde atij, te
cilin Ti e ke krijuar prej balte? Tha. “Me thuaj” tha pastaj, “Ja tek eshte ky, te
cilin e ke ngritur me lart se mua, nese me jep afat deri ne Diten e Kijanmetit,
me siguri do t‟I pervetesoj pasardhesit e tij, perveq nje numri te vogel nga ta. “
* “ Shko” I tha Ai. Per ata qe te pasojne ty dhe per ty Xhehnemi do te jete
denim. Dhe beje per vete – me zerin tend- ke te mundesh nga ata, dhe
nderseje ne ta kaloresine dhe kembesorine tende, e behu pjesetar ne pronen
dhe ne femijet e tyrem dhe jepju premtime! – e djalli vetem I mashtron – por
me te vertete ti nuk do te kesh kurfar pushteti ndaj roberve te Mi!” E, Zoti yt
eshte Mbrojtes I mjaftueshem.) Isra, 61-65)
I Lartemadherishm I po ashtu thote: “E kur u thame engjejve : “Beni sexhde
Ademit” ata qe te gjithe bene sexhde perpos Iblisit. Ai ishte nga xhinet dhe
nuk e respektoi urdherin e Allahut . A mos valle ate dhe pasardhesit e tij do t‟I
mernin per miq- perpos Meje, duke qene se ata jane armiqet tuaj? Sa kembim
I shemtuar qe eshte ky per zullumqaret‖ (Kef, 50).
Pastaj Allahu I Madherishem thote: E Ademit qe ne fillim I patem urdheruar por
harroi dhe nuk u tregua I vendosur . * Kur u thame engjejve : “Beni sexhde
Ademit” at ate gjithe e bene perpos Iblisit: ai kundershtoi. “ O Adem” them Ne,
“ky eshte me te vertete armik yti dhe I gruas sate andaj assesi mos I lejo qe
t‟ju nxjerre nga Xhehneti, e qe pastaj te perjetosh mundime”.

11

 08-04-, 12:52

-
-

*Ne te nuk mund te jesh as I uritur, as I zhveshur. Net e nuk do te kesh as etje
, as vape. Por shejtani filloi t‟I peshperiste e t‟I fliste: “O Adem a do te ta tregoj
pemen e amshimit dhe sundimit qe nuk zhduket fare?” *Dhe at ate dy e
hengren nga ajo peme dhe iu zbuluan vendet e turpshme te trupit te tyre e
nisen te mbuloheshin me gjethe te Xhehnetit keshtu Ademi nuk zbatoi
urdherin e Zotit te vet dhe u shmang nga rruga.
*Pastaj Zoti I tij e beri at te zgjedhur, ai fali gabimin dhe e udhezoi ne rruge te
drejte. *”Dilni prej aty qe te gjithe “ tha Ai, “ do te jeni armiq te njeri-tjetrit.
Do t‟ju arrije juve udhezimi nga ana ime, e ai qe do te pasoje udhezimin Tim,
nuk do te humbas e as qe do te jete fatkeq. * E, ai qe shmanget nga Libri Im, ai
do te kete jete te veshtire dhe ne Diten e Gjykimit do ta ringjallim ate te
verber.” “O Zoti im” do te thot ai, “perse me ringjalle te verber, kur une kam
pasur te parit me pare? * Ai do te thote: “ Keshtu edhe ty te kane ardhur
argumentet Yona, porse ti I ke harruar, andaj edhe ti sot, gjithashtu do te jesh
I harruar!” ( Ta Ha 115-126)
I Lartemadherishmi me tej thote: *”Thuaj: Ky (Kur‘ani) eshte lajm I madh, e ju po
shmangeni nga ai. * Une nuk kam ditur asgje per engjejt e zgjedhur, kur ata
polemizuan mes vete-* mua me shpallet vetem qe te paralajmeroj qarte.” “Kur
Zoti yt u tha engjejve: “Une do ta krijoj njeriun prej deltine e kur t‟ia jap
formen dhe t‟ia frymezoj shpirtin, ju beni sexhde atij” “Te gjithe engjejt gjer
tek I fundit bene sexhde perveq Iblisit- ai shfaqi mendjemadhesi dhe u be
mohues. “O Iblis” , tha Ai “Q‟te shtyri ty qe te mos besh sexhde para atije qe
kam krijuar Une me dy duart e Mia? A mos je bere mendjemadh apo mendon
se je I lartesuar? “ “Une jam me I mire se ai, tha ai, “mua me ke krijuar nga
zjarri, kurse kurse at prej deltine.” * “ E, atehere dil nga Xhehneti” tha Ai,
“qofsh I mallkuar” * Mallkimi Im do te percjelle deri ne Diten e Gjykimit! * “ O
Zoti im!” ta ai, “ me jep afat deri ne Ditene caktuar.” *” Pasha Madherine
Tende” , tha me siguri te gjithe ata do t‟I shpie ne rruge te gabuar, perveq
roberve te Tu te sinqerte. “Betohem me te verteten dhe e flas te verteten “ ,
tha Allahu,: me siguri, une do ta mbush Xhehnemin me ty dhe me te gjithe ata
qe te pasojne ty.” * Thuaj: Une nga ju nuk kerkoj kurfar shperblimi per kete
dhe une nuk jam nga ata qe paraqiten te atille ( qfare nuk jane). “Kur‟ani eshte
padyshim keshille epr tere boten! * Fhe ju, se shpejti do ta kuptoni porosine e
tij.” ( sad, 67-88)
Kjo eshte e tere ajo qe ne vende te ndryshme te Kur‘anit, thuhet per kete ngjarje, e te
tere kete tanime e kemi komentuar ne Tefsirin tone.
Tani ketu do ta parashtrojme vete rrjedhen e ngjarjes, ne perputhje me keto ajete fisnike
dhe em hadithet e te derguarit te Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) . E
nga Allahu kerkojme ndihme per kete!.

-12-

 08-04-, 13:26

-
-

I Lartemadherishmi na informon se u eshte drejtuar engjejve me fjalet: “Une do te

caktoj perfaqesuasin ne Toke” ( Bekare 30). Pastaj na informon per deshiren e Vet,
qe ta krijoje Ademin dhe pasardhesit e tij, te cilet do ta zavendesojne njeri-tjetrin: ―Ai
bent a zavendesoni njeri-tjetrin ne Toke” ( En‟am 165), si dhe me fjalet: “Dhe
u ben juve zevendes ne Toke” (Nemel 62).
Ne kete menyre, Ai I ka njoftuar engjejt, qe te vene ne pah rendesine e krijimit te Ademit
dhe te pasardhesve te tij, ashtu siq di te paralajmerohet zakonisht ndonje gje e
rendesishme para se te ndodhe ajo.Engjejt ne menyre qe te kuptojne dhe te zbulojne
urtesine e kesaj, e nga ana tjeter qe te mos vihen ne kundershtim apo ta zvogelojne
vleren e gjinise njerezore ose nga zilia siq u duket disa muffesireve xhahile (injorante)
shtrojne pyetjeL: “A do ta besh ( perfaqesues) net e qe do te beje qrregullime e do
te derdhe gjak?” ( Bekare 30).

Qendrimi I Katades eshte se engjejt e kane ditur se do te ndodhe keshtu, meqe kete e
kishin pare te xhinet, te cilet jetonin ne Toke para Ademit (paqja qofte mbi te).
Abdullah b. Umeri ka thene: ―Xhinet kane ekzistuar dy mije vjet para Ademit, e kane
derdhur gjak. Prandaj Allahu dergoi kunder tyre nje ushtri engjejsh, te cilet I perzune ata
ne ujdhesat e detit.‖
Nga Ibni Abbasi transmetohet nje mendim I ngjajshem me kete, ndersa El- Hasani thote
se (engjejt) kane qene te frymezuar per kete.
Disa dijetare te tjere konsiderojne se kete e kane kuptuar nga Leuhul Mahfudhi. Sipas
tyre kete ua kane percjelle Haruti e Maruti, e keta I ka njoftuar Sixhili, engjejt mbi ta.
Mendim te ketille ka Iben Hatimi nga Ebu Xha‘fer el-Bekiri.
Perkitazi me kete ekziston edhe nje mendim se engjejt e kane ditur se qdo gje eshte
krijuar nga toka (dheu) duhet t‘I kete edhe veqorite e saj. ―E net e madherojme e te
lavderojme dhe vetem Ty te adhurojme.‖ ( Bekare 30) d.m.th ne vazhdimisht te
adhurojme dhe askush prej nesh nuk eshte I padegjueshem. Nese I krijon njerezit per te
Te adhuruar, ja ku tek jemi ne, n Te adhurojme pareshtur edhe naten edhe diten.
―Ai tha: “Une di ate qe ju nuk dini.‖ (Bekare,30) d.m.th. Une perkitazi me krijimin e
tyre e di shkakun te cilit ju nuk e dini. Nder ta do te kete te Derguar, ferrefyes, te
sinqerte, shehide dhe njerez te mire.
Pastaj ua parashtron perparesine e Ademit kundrejt tyre nga pikpamja e dijenise duke
thene: “Dhe Allahu ia mesoi Ademit emertime e te gjitha sendeve….‖(Bekare,31).

Ibni Abbasi thote se keto jane emertimet me ndihmen e te cilave njerezit I dallojne
shtazet, token,detet, malet, devet,gomaret, popujt etj.

-13-

 12-04-, 13:31

-
-

Muxhahidi thote: ― Ia ka mesuar emertimet e eneve dhe te qypave, te vegshave

(vorbave) e te ngjashme. Muxhahidi gjithashtu thote: ―Ia ka mesuar emertimet e te gjitha
shtazeve, te shpezeve dhe te gjitha sendeve . ―Mendim te ketille kane edhe Se‘id b.
Xhubejri, katade etj.
ER-Rebi u thote: ―Ia ka mesuar emrat e te gjithe engjejve‖, ndersa Abdurrahman b. Zejdi
konsideron se: Ia ka mesuar emrat e pasardhsve te tij.‖

Qendrimi me I drejte eshte ai I cili thote se, Allahu I Madheruar ia ka mesuar Ademit
emertimet e krijesave te Veta dhe te veprave te tyre, prej me te voglave deri te me të
medhatë, siq na terheqe vemendjen edhe Ibni Abbasi ( Allahu qofte I kenaqur me te).
Ne kete kuptim , Buhariu shenon nje hadith te cilin e shenon edhe Muslimi nga Se‘idi dhe
Hishami, keta nga Katade, e ky nga Enes b. Maliku, e ky nga I derguari I Allahut ( Paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te), se ka thene: ―Diten e Gjykimit besimtaret do te
tubohen e do te thone: ―Sikur ta gjenim dike, I cili do te angazhohej te Zoti yne per ne‖ –
e do te shkojme tek Ademi e do t‘I thone: ―Ti je babai I gjinise njerezore. Allahu te ka
krijuar me doren e Vet . I ka urdheruar engjejt te te bejne sexhde. T‘I ka mesuar
emertimet e te gjitha gjerave… ‖ duke cituar hadithin gjer ne fund.

“ …..E pastaj ua paraqiti ato engjejve e u tha : “Mi tregoni emrat e ketyre
sendeve, nese e flisni te evrteten!‖ ( Bekare 31).
Hasan el-Basriu thote: ―Kur Allahu deshiroi te krijoje Ademin, engjejt thane: ―Zoti yne nuk
do ta krijoje asnje krijese e qe net e most e jemi me te ditur se ajo (krijese)‖ , prandaj
jane vene ne sprove.‖ Keto jane fjalet e Lartemadherishmit: “…nese e flisni te
verteten ! ― (Bekare,31)
Perkitazi me kete qeshtje ka edhe mendime te tjera te cilat I kemi parashtruar ne Tefsirin
tone.

― Qofsh I lavderuar!” ,- thane ata- “ ne dime vetem ate qe na ke mesuar Ti, Ti je

I Gjithedijshem dhe I Urte.” (Bekare, 32). D.m.th. Ti je lart asaj qe cilitdo te dije
qfaredo nga dituria Jote, e qe Ti te mos kesh mesuar ate. Ne kuptim I Lartemadherishmi
thote: “Dhe prej asaj qe di Ai te tjeret dine vetem aq sa deshiro Ai.‖ ( Bekare,
255).
O Adem “ tha Ai “ tregoji ti emrat e tyre! “ Dhe kur ua tregoi emrat Allahu tha:
“ A nuk ju kam thene se vetem Une I di fshehtesite e qiejve e te Tokes dhe
vetem Une e di ate qe punoni haptazi dhe ate e fshihni .” ( Bekare 33) d.m.th e di
ate qe eshte e fshehte si dhe ate qe eshte e hapet.

-14-

 12-04-, 14:05

-
-

Sipas disa dijetareve, me fjalet e te Lartmadherishmit: “Une e di ate qe punoni

haptazi” , mendohet ne fjalet e engjejve: “A do ta besh ( perfaqesues) ne ate qe do
te beje qrregullime” , e me fjalet : “dhe ate qe e fshihni‖ ne fjalet e Iblisit, I cili, e
fshehu mendjemadhesine dhe ziline e vet ndaj Ademit ( paqja e Allahut qofte mbi te).
Kete mendim e perfaqesojne Se‘id b. Xhubejri, Muhaxhid, Es-Suddiji, Dahhaku dhe
Theuriu. Per mendim te ketille eshte eprcaktuar edhe Ibni Xheriri.
Ebu El-Alijje, Rebi‘u, El-hasani dhe Katade thone se fjalet e te Lartmadherishmit: “dhe
ate qe e fshihni‖ – kane te bejne me fjalet e engjejve: ―Zoti yne nuk do te krijoje asnje
krijese, e qe net e mos jemi me te ditur se ajo ( krijese)‖

Fjalet e te Lartmadherishmit : “Kur u thame engjejve: “Beni sexhde Ademit!” – ata

bene sexhde, por Iblisi nuk deshi, ai e rriti mendjen.‖ (Bekare 34), shprehin
respektin e Allahut ndaj Ademit, te cilin e krijoi me doren e Vet dhe e frymezoi ate me
Frymen e Vet. Ne kete kuptim I Lartmadherishmi, ne nje vend tjeter thote: “ e kur ta
formesoj ate dhe t‟ia frymezoj shpirtin, ju beni sexhde atij! ― (Hixher,29).
Pra Allahu I Lartesuar e ka dekoruar Ademin me kater gjera:
-e ka krijuar ate me doren e Vet fisnike,
- net e ka frymezuar nga Fryma e Vet,
- I ka urdhedhuar engjejt qe t‘I bejne sexhde atij dhe,
- ia ka mesuar te gjitha emertimet e te gjitha gjerave.

Prandaj Musai me te cilin Allahu I Madherishem ka folur drejtepersedrejti, atehere kur pat
diskutuar me Ademin ne shoqeri te lartesuar, per qka do te behet fjale me vone, ka
thene: Ti o Adem je babai I mbare njerezimit, Allahu te ka krijuar ty me doren e Vet, net
y ka frymezuar nga Fryma e Vet, I ka urdheruar engjejt te te bejne sexhde dhe t‘I ka
mesuar emertimet e te gjitha gjerave.‖ Keshtu do t‘I thone edhe njerezit e tjere ne Diten
e Gjykimit. Kete vetem e permendem, ngase perkitazi me kete, ne dashte Zoti me vone
do te flasim gjeresisht.

Ne ajetin tjeter Allahu thote: “Ne e krijuam Ademin, pastaj ia dhame formen e
engjejve u thame: “Beni sexhde Ademit” e te gjithe I bene sexhde, perpos
Iblisit, -ai nuk deshi ta bente kete.” “Qka te pengoi ty te besh sexhde, kur une
te urdherova?”pyeti Ai. “Une jam me I mire se ai: mua me ke krijuar nga zjarri
e ate nga balta!” u pergjigj ai.‖ (A‘raf 11-12).
Hasan el-Basriu thote: ―Ketu Iblisi iu ka qasur analogjise dhe ky eshte I pari qe e ka bere
kete.‖ Muhammed b. Sirini thote: ―I pari qe e ka perdorur analogjine eshte Iblisi. Diellin
dhe Henen njerezit kane filluar t‘I adhurojne mu me kete.‖ Keto dy mendime I percjelle
Ibni Xheriri.

-15-

 12-04-, 15:32

-
-

Kjo do te thote se Iblisi, duke e krahasuar veten me Ademin, e ka ardhur ne perfundim se

vete eshte me I vlefshem se ai, ndaj nuk ka pranuar t‘I beje sexhde atij, edhe pse per
kete, se bashku me engjejt e tjere, ka qene I urdheruar. Ne rast se analogjia eshte ne
kundershtim me tekstet ( e Kur‘anit dhe sunetit), atehere ajo eshte e gabuar dhe si e tille,
nuk mund te pranohet dot. Ne rastin e permendur analogjia nuk ka qene e vyeshme
meqë toka ( dheu) eshte me e mire dhe me e dobishme sesa zjarri. Toka eshte e qetë e
patekeqe dhe fisnike, ndersa zjarri I pakëndrrushem tekanjoz, I paparashikueshem dhe I
gatshem qe ta djege e ta shkrumboje qdo gje para vetes.
Veq kesaj, Allahu I Lartesuar e ka dekoruar Ademin me ate qe e ka krijuar me doren e
Vet dhe e ka frymezuar me Frymen e Vet. Prandaj edhe I ka urdheruar engjejt qe t‘I
bejne sexhde atij.
Ne lidhje me kete I Lartmadherishmi thote: “Dhe kur Zoti yt u tha engjejve : Une do
ta krijoj njeriun prej deltine prej balte te ndenjur e kur ta formesoj ate dhe t‟ia
frymezoj shpirtin, ju beni sexhde atij” Te gjithe engjejt bashkerisht , I bene
sexhde atij perveq Iblisit. Ai nuk pranoi te bente sexhde se bashku me ta. “O
Iblis, tha Ai perse nuk bere sexhde ? “Nuk me takonmua , tha ai, “t‟I beje
sexhde njeriut te cilit e ke krijuar prej deltine, prej balte te ndenjur.” “Atehere
dil nga Xhehneti” tha Ai, “tin e te vertete je I mallkuar dhe le te mbetet
mallkimi mbi ty deri ne Diten e Kiametit” (Hixher 28).
Shejtani edhe e ka merituar kete nga Allahu I Lartmadherishem pasi e perbuzte dhe e
perqmonte Ademin me kembengulje, duke tentuar qe te ngrihet mbi te njekohesisht duke
e kundershtuar urdherin e Zotit dhe duke u inatosur me fjalet e Tij, qe kishin te bejne me
Ademin ( paqja e Allahut qofte mbi te).
Ne fillim nisi te arsyetohej por kjo nuk I ndihmoi aspak. Perkundrazi arsyetimi I tij ishte
edhe me I shemtuar se vete mekati, te cilin tanime e kishte bere. Perkitazi me kete I
Lartmadherishmi thote:“Dhe kur u thanme engjejve : “Beni sexhde Ademit” at ate
gjithe I bene sexhde atij, perveq Iblisit! “Vallë une ti beje sexhde atij, te cilin
Ti e ke krijuar prej balte? tha. “Me thuaj , tha pastaj ja tek eshte ky, te cilin e
ke ngritur me larte se mua, nese me jep afat deri ne Diten e Kiametit, me siguri
do t‟I pervetesoj pasardhesit e tij, perpos nje numri te vogel nga ata. “shko” I
tha Ai. “Per ata qe te pasojne ty, dhe epr ty, Xhehenemi do te jete denim. *
Dhe, beje per vete- em zerin tend – ke te mundesh nga ata, dhe nderseje net a
kaloresine dhe kembesorine tende, e behu pjesetar ne pronen dhe ne femijet e
tyre, dhe jepju premtime! – e djalli vetem I mashtron - por, me te evrtete ti
nuk do te kesh kurfar pushteti mbi roberit e Mi” E, Zoti yt eshte mbrojtes I
mjaftueshem” ( Isra, 61-65)

-16-

 13-04-, 13:13

-
-

Ne suren Kehf I Lartmadherishmi thote: “E kur u thame engjejve: “Beni sexhde

(peruljuni) Ademit” Ata qe te gjithe I bene sexhde, perpos Iblisit. Ai ishte nga
xhinet dhe nuk respektoi urdherin e Allahut . a mos vallë ata dhe pasardhesit e
tij do t‟I merrni per miq – perpos Meje? E ata jane armiqet tuaj. Sa kembim I
shemtuar qe eshte ky per zullumqaret” (Kehf 50). d.m.th ai qellimisht ga inati dhe
nga kryelartesia e vet, doli nga perulja ndaj Allahut dhe kundershtoi ta zbatonte urdherin
e Tij. Kjo ka ngjare vetem per shkak te natyres se tij te prishur dhe pasionit te ulet te tij,
I cili e tradhetoi atehere pikerisht kur e ka pritur me se paku. Ai siq e pranon edhe vete
eshte krijuar nga zjarri.
Ne kete kuptim ne hadithin te cilen e shenon Muslimi ne Sahihun e tij, nga Aishja ( Allahu
qofte I kenaqur me te) transmetohet se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ka thene: ―Engjejt jane krijuar nga drita, xhinet nga flaka dhe zjarri ndersa
Ademi ashtu siq ju eshte pershkruar.‖
Hasan el-Basriu thote: ―Iblisi kurre dhe asnje qast nuk ka qene engjell‖ Shehr b. Haushebi
thote: ―Ka qene njeri nga xhinet, e Allahu, atehere kur paten bere qrregullime ne Toke, e
ka derguar nje ushtri egjejsh kunder tyre, me q‘rast I mbyten ata dhe I perzune ne
ujdhesa. Iblisi ishte nder roberit e zene e engjejt e moren me vete ne qiell, ku ka
qendruar nje kohe. Kur u udheruan engjejt te bejne sexhde ai I kundershtoi ta bente
kete‖

Ibni Mesudi, Ibni Abbasid he disa as‘habe te tjere, nder te cilet edhe Se‘id b. El-
Musejjebi, thone: ―Iblisi ka qene udheheqes I engjëjve ne qiellin me afer nesh.‖ Ibni
Abbasi thote: E ka pasur emrin Azazil‖
Ne nje version tjeter nga Ibni Abbasi thuhet se e ka pasur emrin El-Harith. En-Nakkashi
thote se e ka ofiqin Ebu Kurdus. Ibni Abbasi shton: ―Ka qene ne nje grup engjëjsh , te
cilen jane quajtur xhinë. Detyra e tyre ka qene qe t‘I ruajne kopshtet e Xhehnetit. Ai ne
mesin e tyre ka qene njeri nga me te afermit , me te njohurit dhe me te devotshmit: I ka
pasur kater pale krahë, me vone Allahu e shndrroi ate ne shejtan te mallkuar.‖
Ne suren Sad Allahu I Madheruar thote: *‖ Kur Zoti yt u tha engjëjve: “Une do ta
krijoj njeriun prej deltine, e kur t‟ia jap formen dhe t‟ia frymezoj shpirtin ju I
beni sexhde atij!” *” Te gjithe engjëjt gjer tek I fundit bene sexhde, eprveq
Iblisit ai shfaqi mendjemadhesi dhe u be mohues. *” O Iblis” tha Ai “Q‟te shtyri
ty qe te mos besh sexhde para atij qe e kam krijuar Une me duart e Mia? A mos
je bere mendjemadh, apo mendon se je I lartesuar?” * “ Une jam me I mire se
ai, “mua me ke krijuar nga zjarri, kurse ate prej deltine.” * “ E atehere dil nga
Xhehneti” tha Aim “qofsh I mallkuar*
-17-

Mallkimi Im do te percjelle deri ne Diten e Gjykimit.* O Zoti im “ tha ai me jep

afat deri ne Diten kur do te ringjallen ata.” Te jap tha Ai deri ne Ditene
caktuar” Pasha Madherine Tende” tha ai em siguri te gjithe ata do t‟I shpie ne
rruge te gabuar perveq roberve te Tu sinqerte” * “Betohem me te Verteten dhe
e flas te verteten” tha Allahu, me siguri, une do ta mbush Xhehenemin me ty
dhe me te gjithe ata qe te pasojne ty” ( Sad 71-85).
E ne suren A‘raf Allahu thote: “ E per shkak se Ti ke caktuar e kam rene ne lajthitje
“ tha betohem se do tu dal ne prite ne rrugen Tendem e do t‟u qasem, atyre
dhe perpara edhe permbrapa, edhe nga e djathta edhe nga e majta, dhe do ta
shhohesh se shumica prej tyre nuk do te jene falënderues” (A‘raf 16-17). D.m.th
per shkak se me ke shpene ne lajthitje me siguri do t‘u pergadis te gjitha kurthet e
mundura dhe do t‘u qasem nga te gjitha anet . I limtur do te jete ai I cili nuk e degjon
ate, e fatkeq eshte ai I cili do ta pesoje ate.
Imam Ahmedi thotë: ―Na ka treguar Hashim b. El-Kasimi qe e ka degjuar nga Ebu Ukajli (
Abdullah b. Ukajl eth-Thekafiu), se ka percjelle Musa b. El-Musejjebi, nga Salim b. Ebi el-
Xhadi, I cili e ka degjuar Sebreh b. Ebi Fakihun se ka thene: ―E kam degjuar te Derguarin
e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) duke thene: ―Me te vertete shejtani
u del njerezve perpara neper rruge….‖ Dhe e citon hadithin deri ne fund, siq permendem
gjate pershkrimit te Iblisit.
Komentatoret ndahen ne mendime perkitazi me qeshtjen se cilet engjëj kane urdheruar
t‘I bejne sexhde Ademit. Shumica mendojne se kjo ka te beje me te gjithe engjëjt meqe
keshtu kuptohet nga domethenja e pergjithshme e ajeteve, te cilet flasin lidhur me kete.
Disa mendojne se kjo I perket vetem engjëjve qe gjenden ne Toke. Nje qendrim te ketille
transmeton Ibni Xheriri nga Ibni Abbasi perms Dahhakut. Edhe pse mendimin e ketille e
kane pranuar disa mufessire te brezave te mevonshem, duhet te permendet se zingjiri I
ketije transmetimi eshte I keputur ( munkati‘i) dhe se ka kontest te pasigurte ( fihi
nekaretun).
Qendrimi I pare eshte me I drejte ngase ne kete na udhezon edhe teksti I
hadithit; ―……dhe Ai urdheroi engjejt e Vet qe t‘I bejne sexhde Ademit .‖ Ndonese edhe
kjo eshte domethenje e pergjithshme…Allahu e di me se miri q‘eshte e sakte!.
Fjalet e te Lartesuarit drejtuar Iblisit: “E atehere zbrit nga Xhehneti” (A‘raf 13) dhe
―Dil prej andej” (A‘raf 18) jane argument se ai ka qene ne qiell prej nga edhe eshte
urdheruar qe te zbrese.

-18-

 13-04-, 15:10

-
-

Me kete, I ka zbritur si shkalla ashtu edhe pozita qe e kishte fituar me ibadet dhe me
sjellje si te engjëjve ne degjueshmeri dhe me roberim.Kjo iu mor ngase u be
mendjemadh, ziliqar dhe iu kundervu Zotit te vet, andaj qe e perzene ne Toke, I qortuar
dhe I poshteruar.

Allahu I Madherishem e ka urdheruar Ademin qe te vendoset ne Xhehnet se bashku me

bashkeshorten me fjalet: “ O Adem vendosuni ti dhe gruaja jote ne Xhehnet dhe
hani net e sa te doni dhe prej nga deshironi por mos iu afroni kesaj peme e t‟I
shkaktoni vetvetes padrejtesi. ― ( Bekare 35).

Ne suren A‘raf I Lartemadherishmi tote: “Dil prej andej I qortuar dhe I poshteruar “
tha Ai. Me ty dhe me te gjithe ata qe shkojne pas teje, do ta mbush xhehnemin
* E ti o Adem dhe bashkeshortja jote banoni ne Xhehnet dhe hani q‟te
deshironi aty, por mos iu afroni kesaj peme, e te beheni zullumqare te vetvetes
“ ( A‘raf 18-19).

Ai gjithashtu thote: “Kur u thame engjëjve: “Beni sexhde Ademit” at ate gjithe e
bene atë perpos Iblisit,; ai kundershtoi. “ O Adem thame ne “ ky eshte me te
vertete armiku yt dhe I gruas sate, prandaj assesi mos I lejo q t‟ju nxjerre nga
Xhehneti, e qe pastaj te eprjetosh mundime. * Net e nuk do te jesh as I uritur
as I zhveshur. * Ne te nuk do te kesh as etje as vape” ( Ta Ha 116-119).

Nga konteksti I ketyre ajeteve kuptohet se Hava eshte krijuar para hyrjes se Ademit ne
Xhehnet, meqe Allahu I Madherishem thote: “E ti o Adem! Dhe bashkeshortja jote
banoni ne Xhehnet….‖( A‘raf 19). Mendim te ketille ka edhe Is‘hak b. Bishri, siq
kuptohet edhe nga keto ajete.
Mirepo Es-Suddiji nga Ebu Salihu dhe Ebu Maliku e keta nga Ibni Abbasi, Murre b. Mes‘udi
dhe nga as‘habet te tjere, transmetojne se kane thene: ―Iblisi eshte perzere nga
Xhehneti, e Ademi eshte vendosur ne te. Ademit I ishte merzitur te bridhte vetem neoper
Xhehnet pa bashkeshorte, afer se ciles do te qetesohej. Keshtu njehere fjeti, dhe kur u
zgjua, e pa prane kokes se vet nje grua duke ndenjur ulur. Allahu e ka krijuar ate nga
brinja e Ademit. ― Kush je ti?‖ e pyeti ai. ―Grua‖ u pergjigj ajo ―E perse je krijuar‖ pyeti ai
perseri ?‖ . Ajo u pergjigj: ―Qe te qetesohesh afer meje.‖ Engjëjt duke deshiruar ta
vertetonin dijenine e tij pyeten: ―O Adem si quhet ajo?‖ Ai u pergjigj ―Hava‖. ―E perse
quhet Hava?‖ pyeten ata. ―Ngase eshte krijuar nga diqka qe eshte gjalle‖ u pergjigj ai.

Muhammed b. Is‘haku transmeton nga Ibni Abbasi se ajo eshte krijuar nga brinja e tij me
e shkurter ne anen e majte. Kjo ka ngjare deri sa ishte fjetur, e ne vend te kesaj brinje,
zbrazetira I eshte plotesuar me mish.
Vertetimin per kete e kemi ne fjalet e te Lartmadherishmit: “O njerez Druajuni Zotit
tuaj, I Cili ju ka krijuar prej nje njeriu, e nga ai e ka krijuar edhe
bashkeshorten e tij, kurse prej ketyre te dyve krijoi shume meshkuj dhe
femra.‖ ( Nisa 1).

-19-

Vertetimin per ketee kemi edhe ne keto fjale te te Lartmadherishmit: ―Ai (Allahu) eshte
qe u krijoi ju prej nje njeriu, - e nga ai bashkeshorten e tij, qe te qetesohet me
te. Dhe kur e mbuloi ate, ajo u ngarkua me nje barre te lehte dhe e barti ate. E
kjur ajo u rendua at ate dy iu luten Allahut…..”(A‘raf, 189), per kete ajet dhashte
Zoti do te flasum ma vone.

Buhariu dhe Muslimi, ne Sahihet e tyre shenojne hadithin te cilin e transmeton Za‘idi nga
Mejesere el-Eshxha‘iu ky nga Ebu Hazimi, e ky nga Ebu Hurejre, net e cilin qendron se I
Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ―Kini sjellje te mire ndaj
grave! Gruaja eshte krijuar nga brinja, e pjesa me e shtrember e brinjes eshte pjesa e
eperme e saj. Nese provon ta drejtosh, do ta thyesh atë, e nese e lë ashtu si eshte, ajo
mbetet e shtrember. Ndaj silluni mire me grate ‖ Ky eshte citat I Buhariut.

Mufessiret ndahen ne mendime ne komentimin e fjaleve te te Lartemadherishmit:

―…..por mos iu afroni kesaj peme.‖ (Bekare 35)

Disa thone se me kete mendohet ne hardhi. Nga Ibni Abbasi, Se‘id b. Xhubejri, Sha‘biu,
Xha‘d b. Hubejri, Muhammed b. Kajsi dhe Es-Suddiji, ne verzionin e Ibni Abbasit, Ibni
Mes‘udit dhe te disa as‘habeve te tjere qendron: ―Hebrenjet konsiderojne se ky eshte
gruri. ― Keshtu transmetohet nga Ibni Abbasi, Hasan el-Basriu , Vehb b. Munebbihu, Atije
el-Aufi, Ebu Maliku, Muharrib b. Deththari dhe Abdurrahman b. Ebi Lejla.

Vehbi shton: ―Kokrra e ketij gruri eshte me e bute se gjalpi dhe me e ëmbël se mjalti.‖
Theuriu nga Ebu Huseini, e ky nga Ebu Maliku, transmeton se me ajetin: “…por mos iu
afroni kesaj peme.‖ Mendohet ne palme. Nderkaq Ibni Xhurejxhi transmeton se
Muxhahidi mendon se ky ka qene fiku. Kete mendim e perfaqesojne Katade dhe Ibni
Xhurejxhi, ndersa Ebu Aliu thote: ―Ky ka qene asi lloj druri qe I cili ha nga frutet e tij,
detyrohet te beje nevojen, e ne Xhehnet nuk behet nevoja.‖

Keto mospajtime nuk jane te medha. Allahu nuk permend se qfare druri ka qene ky. Sikur
te ishte e rendesishme dhe e nevojshme ta dime kete, Allahu me siguri do ten a tregonte.
Rasti I njejet eshte edhe me gjera te tjera, te cilat nuk jane cekur ne Kur‘an.

Mirepo kur eshte fjala per mospajtimet e komentatoreve ne pikpamje te Xhehnetit net e
cilen eshte vendosur Ademi, se a eshte ai ne qiell apo ne Toke, eshte nevoja qe te gjitha
mendimet te shqyrtohen mire dhe te merret nje qendrim perkitazi me kete qeshtje.

-20-

 16-04-, 11:44

-
-

Shumica e dijetareve konsiderojne ai eshte ne qiell, d.m.th. Xhenetul – Me‘va, meqe kjo
kuptohet nga shume ajete dhe hadithe, siq jane fjalet e te Lartmadherishmit: ―O Adem
vendosuni ti dhe gruaja jote ne Xhehnet….” (Bekare 35) .
Elifi dhe lami ( nyje e caktuar ne fjalen El-Xhehnete) nekuptojme se ky nuk eshte qfaredo
Xhehneti, por ai I cili tanime eshte I njohur, e sipas Islamit, ky eshte vendbanimi ne
―Xhehnet-Me‘va.‖ Rastin e njejt e kemi edhe ne fjalet e Musait ( paqja e Allahut qofte mbi
te): ―Perse e nxorre veten dhe na nxorre neve nga Xhehneti ( El-Xhehneti)….?‖
Kjo eshte nje pjese e hadithit, per te cilin do te bejme fjale ende.
Ne Sahihun e tij, Muslimi shenon hadithin nga Ebu Malik el-Eshxhe‘iu, emir I te cilit eshte
Sa‘d b. Tarik, ky nga Ebu Hazim Seleme b. Dinari, ky nga Ebu Hyrejre dhe Ebu Maliku, ky
nga Reb‘iu, e ky nga Hudhejfe, se I Derguari ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
ka thenë: ―Allahu do t‘I tuboje te gjithe njerezit, e besimtaret, kur do t‘u afrohet Xhehneti,
do te shkojne tek Ademi e t‘I thone: O babai yne, lutu qe ten a happen dyert e Xehnetit! ―
E ai do te thote: ―E q‘ju ka perzene nga Xhehneti diq tjeter, perveq mekatit te babait
tuaj….‖

Pastaj e citon hadithin deri ne fund . Ky hadith ngërthen ne vete argument te forte se
fjala eshte per Xhenetul-Me-va-në, ndonese edhe ketu ekzistojne disa momente
kontestuese.

Disa myfessire te tjere thone se Xhehneti, net e cilin eshte vendosur Ademi, nuk ka qene
Xehneti I perhershem ( I amshueshem) sepse ne te e ka pasur te ndaluar te haje nga nje
peme, net e ka fjetur, iu ka afruar Iblisi dhe eshte nxjerre nga ai. E gjithe kjo eshte e
palidhshme me Xehnetin e vertete.

Kete qendrim e perfaqesojne edhe Ubejj b. Ka‘bi Abdullah b. Abbasi, Vehb b. Munebbihu
dhe Sufjan b. Ujejne.Ibni Kutejbe e mbeshtet ne vepren e tij ― El-Me‘arif‖, si dhe kadiu
Mundhir b. Se‘id el_betuti ne Tefsirin e tij. Ky I fundit perkitazi me kete qeshtje ka
shkruar nje veper te veqante. Nje qendrim te ketille ai transmeton edhe nga imam Ebu
Hanifja dhe nxenesit e tij, Allahu I meshirofte!

Pastaj qendrim te njejte transmeton ne Tefsirin e tij edhe Ebu Abdullah Muhammed b.
Umer er-Razi b. Hatib er Rejji nga Ebu El-Kasim el-Belhiu dhe Ebu Muslim el-Asbehaniu;
ndersa Kurtubiu kete e transmeton ne Tefsirin e tij nga mu‘etezilinjte dhe kaderinjte.
Ne favor te ketije qendrimi flasin edhe citatet nga Teurati (Tora), Lirbri I shenjte I
hebrenjeve dhe I krishtereve.

Mbi divergjencat ne lidhje me kete qeshtje kane shkruar: Ebu Muhammed b.Hazmi, ne
vepren ―El-Milelu ven-Nihalu‖; Ebu Muhammed b. Atijje ne Tefsirin e tij;

-21-

Ebu Isa er-Rummani ne Tefsirin e tij ( me veshtrim te veqante per shumicen qe

prfaqesojne mendimin e pare ) ; Ebu El-Kasim er-Ragibi dhe kadiu El-Maverdi ne Tefsirin
e tij. Ky thote: ―Perkitazi me Xhehnetin, net e cilin kane qene te vendosur ata dy (Ademi
dhe Hava) dijetaret deklarohen per njerin nga dy qendrimet : se ky ka qene xhehneti I
vertete , Xhehneti I perhershem ( I amshueshem) dhe se ky ka qene Xhehneti te cilin
Allahu I Lartesuar e ka krijuar vetem per keta dy.

Sipas qendrimit te dyte, Xhehneti te cilin Allahu ua ka pergaditur ketyre dyve, ka qene
Xhehneti I sprovimit e jo Xhehneti I vertete, xhehneti I perhershme, I cili fitohet si
shperblim.
Ata te cilet perfaqesojne qendrimin e dyte, ndahen ne dy drejtime. Disa thone se ky ka
qene Xhehneti ne qiell, meqe u eshte urdheruar te zbresin nga ai. Ky eshte mendim I
Hasanit. Disa thone se ai ka qene ne Toke, meqe Allahu I Madherishem I ka sprovuar
keta dy me mekate ne atë Xhehnet, duke ua ndaluar vetem nje peme e jo edhe fruta te
tjera. I ketij mendimi eshte edhe Jahjai.

E tërë ajo qe u permend, ka ndodhur pas kundershtimit te urdherit nga ana e Iblisit qe t‘I
bente sexhde Ademit. Megjithate, Allahu e di me se miri se cili prej ketyre qendrimeve
eshte me I drejte. Pra Ibni Jahjai flet per tri qendrime, ndonese nga fjalet e tij nuk mund
te kuptohet se per cilin qendrim eshte deklaruar ai vete.

Ebu Abdullah er-Raziu ne Tefsirin e tij lidhur me kete qeshtje, parashtron kater qendrime:
tre qe I parashtron edhe Meverdi dhe sipas te katërtit: I padeklaruar. Madje edhe e
parashtron qendrimin e Ebu Ali el-Xhebaiut se ky ka qene Xhehneti ne qiell, mirepo nuk
ka qen Xhehnetu;-Me‘va.

Perfaqesuesit e qendrimit te dyte parashtrojne pyetje net e cilat duhet pergjigjur. Ata
thone se s‘ka dyshim se Allahu pas kundershtimit te Iblisit t‘I beje sexhde Ademit , e ka
perzene ate duke I urdheruar qe te dale nga Xhehneti. Ky urdher ka qene I prere dhe nuk
ka mundur as te kundershtohet e as te kontestohet dot.

Prandaj Allahu I Madherishem ka thene: “Dil prej andej I qortuar dhe I

poshteruar” (A‘raf 18). I Lartmadherishmi gjithashtu ka thene: “ E atehere zbrit nga
Xhehneti” tha Ai, “ty nuk te takon te inatosesh net e dil me te vertete, ti je prej
te urryerve‖ (A‘raf 13). Ne nje vend tjeter, ka thene: “E atehere dil nga Xhehneti”
tha Ai, “ qofsh I mallkuar‖ ( Sad 77)

Me trajten e shkurter te përemrit “të‖ ne kete ajet mendohet: ne Xhehnet, ne qiell ose ne
pozite. Me cilindo prej ketyre tri gjerave qe ka te beje ky përemer, eshte e qarte se
qendrimi I Iblisit ne vendin nga eshte perzene dhe eshte larguar, nuk ka qene I kaderit,
d.m.th nuk ka qene e caktuar qe te qendroje aty, e as te shetise e te kaloje atypari.

-22-

 16-04-, 13:34

-
-
Dijetare e permendur me larte thone se, nga citatet Kur‘anore duket qarte se Iblisi I ka
peshperitur Ademit dhe iu ka drejtuar me keto fjale: “Por shejtani filloi t‟I
peshperiste e t‟I fliste: O Adem a do të ta tregoj pemën e amshimit dhe
sundimit qe nuk zhduket fare” (Ta-Ha , 120) ose “Zoti juaj ua ka ndaluar këtë
pemë vetëm per atë që most e beheni engjëj ose qe te mos jeni te
pavdekshem” dhe iu betua atyre ( duke thene): “Une jam , me te vertete,
keshilltare I juaji me I sinqerte” (A‘raf,21.21)

Pra eshte e qarte se ai eshte takuar me tan e Xhehnet .

Ne kete pyetje kane marre pergjiegjje se ai ka mundur te takohet me tan e Xhehnet kalim
e siper, porse aty nuk ka banuar perhere. Ose se ka mundur t‘u peshperite nga dyert e
Xhehnetit apo nga nenqielli, mirepo pergjegjija e trete eshte kontestuese. Allahu e di me
se miri.
Ata qe perfaqesojne kete qendrim si argument marrin hadithin te cilin e shenon Abdullahu
djali I imam Ahmedit, ne vepren ―Ez-Zijadat‖ nga Hudbe b. Halidi, ky nga Hammad b.
Seleme, ky nga Humejdi, ky nga Hasan el- Basriu, ky nga Jahja b. Damre es-Sa‘diu, ky
nga Ubejj b. Ka‘bi se ka thene: ―Kur Ademi ishte ne shtrat te vdekjes, shafqi deshiren per
nje kalavesh rrushi te Xhehnetit, andaj bijte e tij u nisen ta kerkonin atë.

Rruges u takuan me engjëjt te cilen I pyeten: O bijtë e Ademit ku jeni nisur keshtu? ―
Babai na eshte permalluar per nje kalavesh rrush te Xhehnetit u pergjigjen ata. Engjejt
thane: ―Kthehuni prapa mjaft keni bere tanimë‖
Pastaj atij I erdhen engjëjt ia moren shpirtin, e lane dhe e mbeshtollen me qefin; Xhibrili
ia fail xhenazen, e engjejt e tjere u fallen prapa tij. Kur e varrosen, thane: Keshtu do te
veproni me personat e vdekur‖

Ky hadith me sened dhe me tekst te plote do te citohet kur te flasum per vdekjen e
Ademit (paqja e Allahut qofte mbi te).

Ata me tej thone: ―Po qe se do te ishte e pamundur qe te hyhet ne Xhehnet, net e cilin
pat banuar Ademi, nga I cili deshiroi rrush, atehere bijte e tij as qe do te shkonin ta
kerkonin atë. Kjo na bebe te ditur se Xhehneti ne fjale ka qene ne Toke e j one qiell‖
Allahu e di me se miri.

Ata shtojne: ―Fakti se elifit dhe lamit ne ajetin: "E ti o Adem!, dhe bashkeshortja jote
banoni ne Xhehnet….‖ (El-Xhehnete), nuk u ka paraprire asgje qe do t‘u perkiste
diqkaje mund te merren si mendim korrekt se ai ka qene diqka I gjithenjohur dhe I
gjithepranishem ne bote.

Mirepo nga konteksti I ketyre ajeteve kuptohet se Ademi eshte krijuar nga toka (dheu)
dhe nuk ekziston asnje argument I sigurte se ai eshte ngritur ne qiell. Kete e mbeshtetet
konfirmimi se Ademi eshte krijuar qe te jetoje ne Toke. Ne kuptim te ketille Allahu u
shpalli engjëjve : “Une do te caktoj perfaqesuesin ne Toke” ( Bekare 30).

-23-

Ata pohojne se ne kete menyre duhet te kuptohen edhe fjalet e te Lartmadherishmit: “Ne
I kemi vene ne sprove ata, sikunder qe I vume ne sprove pronaret e nje
kopshti…‖ (Kalem 17).

Elifi dhe lami nuk perdoren per nocionet te pergjithshme, ndersa ne kete tekst nuk u ka
paraprire asgje qe do t‘u perkisnin diqkaje, prandaj kane te bejne me diq te njohur per
vetedijen e njerezve e qe mund te konkludohen nga vete konteksti . Pra ka te beje me
kopsht (El-Xhehnet).

Fakti se ketu flitet per zbritje thone ata, nuk do te thote se zbritja doemos ka ndodhur
nga qielli , meqe Allahu I Lartesuar thotë:
“O Nuh” I që thënë, ( folja: hebeta) ― zbrit me pershendetjet Tona dhe me
dhuntitë Tona per ty dhe epr pasardhesit e atyre qe gjenden me ty…‖ ( Hud 48).
Nuhi gjendej ne barke, kur ajo u ndal ne bregun Xhudijj, pasi qe uji u terhoq nga
siperfaqja e tokes.

Atehere qe I urdheruar te zbrese “hebete‖ ne toke se bashku me bashkeudhetaret e tij,

me bekim mbi të dhe mbi ata. Pastaj I Lartesuari thotë: “…..Zbritni ne qytet, atje do
te gjeni ate qe kerkoni….‖ (Bekare 61).

Gjithashtu I Lartemadherishmi thotë: “….e ka madje gjithashtu (gure) te cilet nga

frika rrezohen para Allahut…..‖(Bekare 74). Keta jane shembuj nga Kur‘ani. Ne
hadithe dhe pergjithesisht ne gjuhen arabe, ka me shume shembuj te tille .
Ata me tej thone se agje nuk kundershton qendrimin se Xhehneti, net e cilin ka banuar
Ademi ka qene me I larte se trevat e tjera ne Toke.

Ne te kane ekzistuar lloje te ndryshme te drunjeve, te frutave, te embelsive , te bukurive

dhe te kenaqesive siq thote Allahu I Madherishem: “Ne te nuk do te jesh as I uritur
as I zhveshur.‖ (Ta Ha 118); qe do te thote se brendia jote nuk do te vuaj nga uria, e
as qe pamja jote e jashtme do te jete e pambuluar pastaj " Ne te nuk do te keshe as
etje e as vape (Ta Ha 119) qe do te thote se brendia jote nuk do te vuaj as nga etja e
as qe pamja jote e jashtme do te vuajë nga dielli percellues.

Pra net e dyja keto raste njera prane tjetres, jane parashtruar keto qeshtje, per shkak te
ngjashmerise se tyre.

Kur Ademi shijoi frytin e pemes se ndaluar, qe I perzene ne Toke ku u ballafaqua ne

menyra, me mundime me veshtiresi me brenga me sprovime etj, ne Toke , net e cilen do
te paraqiten njerez me besime te ndryshme, me moral, me vlera , me vepra , me
aspirate, me qellime dhe me fjale te ndryshme. I Lartmadherishmi thotë: “….e ne Toke
do te qendroni dhe do te jetoni deri ne afatin e caktuar‖ ( Bekare 36).

-24-

 18-04-, 11:21

-
-

Nga kjo nuk nenkuptohet doemos se deri atehere kane qene ne qiell. Ja nje shembull te
ngjajshem ne fjalet e Lartmadherishmit: “ dhe pas kesaj u thame bijve te Israilit :
“Vendosuni ne toke, e kur te vije Dita e Kiametit do t‟ju sjellim juve te perzier.‖
( Isra 104) e eshte e njohur se para kesaj ata kane qene ne Toke e jone qiell.

Ata me tej thone se ky qendrim I tyre nuk perputhet me qendrimin e atyre qe e mohojne
sot ekzistimin e Xhehnetit dhe te Xhehnemit. Keto dy qendrime nuk kushtezojne njeri
tjetrin sepse te gjithe nga brezi I pare dhe shumica e brezave te mevonshem besojne ne
ekzistimin e Xhehnetit dhe te Xhehnemin ne baze te ajeteve dh te haditheve qe flasin per
ta. E Allahu e di me se miri se qka eshte e sakte.
Fjalet e Allahut te Madheruar: “Dhe shejtani I shtyri qe te gabojne per shkak te
kesaj peme e I nxorri nga vendi ku ishin….” (Bekare 36) I perkasin Xhehnetit. “ e I
nxorri nga vendi ku ishin‖ d.m.th I nxorri nga mireqenja , rehatia e kenaqesia dhe I la
ne kete bote, ku do te mundohen, do te vuajne dhe do te pikellohen. Iblisi e beri kete
ashtu qe u peshperiti dhe en zemrat e tyre ua zbukuroi premtimet e vea te rrejshme.

Ne kete kuptim I Lartmadherishmi thote: ―Dhe djalli filloi t‟u peshperite, per t‟ua
zbuluar pjeset e turpshme te trupit te tyre, te cilat I kishin te mbuluara, e tha :
“Zoti juaj ua ka ndaluar kete peme vetem per ate qe te mos beheni engjëj ose
te mos jeni te pavdekshem. ― (A‘raf 20); dmth shejtani u thoshte se pema u ishte
ndaluar vetem per ate qe te mos behen engjëj ose te pavdekshem. Me fjalet te tjera ka
dashur t‘u thote : nese shijoni ate do te beheni te tillë.

“Dhe iu betua atyre (duke thene) : ―; dmth iu betua se po fliste te verteten . “Une
jam, me te vertete, keshilltare juaji me I sinqerte‖ (A‘raf 21). I Lartmadherishmi ne
nje ajet tjeter thote:“….O Adem, a do ta tregoj pemen e amshimit dhe sundimin
qe nuk zhduket fare? ― (Ta Ha 120); a deshiron te ta tregoj pemen me anen e se ciles
do te mbetesh perhere ne mireqenjen dhe ne mbreterine e cila nuk do te nderpritet
kurre, por me kusht qe ta provosh dhe ta shijosh frytin e saj. Mirepo kjo ngjallje e forte
ndjenjash dhe joshje terheqese ishin vetem premtim I rrejshem I cili ne realitet nuk ka
mundur assesi te njemendesohet.
Me shprehjen “pemen e amshimit‖ shejtani ka menduar ne ate qe nese Ademi e shijon
frytin e tij atehere do te behet I perjetshem. Ndoshta kjo do tem und te ishte ajo peme
per te cilen Imam Ahmedi transmeton kete hadith: ― Na ka treguar Abdurrahman b.
Mehdiu se ka degjuar nga Shu‘be ky nga Ebi Dahhaku, e ky nga Ebu Hurejre se
Resulullahu ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ― Ne Xhehnet ekziston
nje dru, nen hijen e te cilit kaloresi mund te kaleroje njeqind vjet, e megjithate te mos
arrije deri ne fundin e tij. Ky eshte druri I perjetshme ( I amshueshem).

-25-

Hadithin e njejte Ahmedi e citon edhe me nje sened tjeter, I cili vijon perms Gunderit ,
Haxhxhaxhit dhe Shu‘bes . Kete hadith po ashtu nga Shu‘be, e shenon Ebu Davudi si dhe
Et-Tajalisi ne Musnedin e tij. Gunderi thote se e ka pyetur Shu‘ben a qendron ne
hadith: ―Ky eshte druri I perjetshem ( I amshueshem)‖ , e ai I eshte pergjigjur se ne
hadith nuk e kziston fjala ―Ky eshte‖.
Kete thenie te fundit e citon vetem Ahmedi.

I Lartmadherishmi me tej thote: “Dhe I mashtroi me tradhti. E kur e shijuan

pemen, iu zbuluan vendet e turpshme te trupit dhe nisen te mbuloheshin me
gjethet e Xhehnetit….‖ (A‘raf 22).

Ne kaptinen Ta Ha I Lartmadherishmi thote ngjashem me kete: “Dhe at ate dy e

hengren nga ajo peme dhe iu zbuluan vendet e turpshme te trupit te tyre e
nisen te mbuloheshin me gjethe te Xhehnetit….(Ta Ha 121). Hava e shijoi frytin e
saj peme para Ademit, e pastaj e nxiti edhe ate qe ta bente kete . Allahu e di me se miri.

Kete e mbeshtet edhe hadithi te cilin e shenon Buhariu, ―Na ka treguar Bisher b.
Muhammedi, ketij I ka treguar Abdullahu, ketij Ma‘meri nga Hemmam b. Munebbihu, ketij
Ebu Hurejre (Allahu qofte I kenaqur me te) , I cili transmeton se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ―Sikur te mos ishin bijte e Israilit,
mishi nuk do te prishej fare dhe sikur te mos ishte Hava, asnje grua nuk do ta kishte
mashtruar burrin e vet‖
Me kete zingjir te transmetuesve vetem Buhariu e citon kete hadith. Buhariu dhe Muslimi
ne Sahihet e tyre e shenojne edhe perms Abdurrezakut, I cili e ka degjuar nga Ma‘meri,
ky nga Hemmami, e ky nga Ebu Hurejre. Kete hadith Ahmedi dhe Muslimi e citojne me
nje sened krejtesisht tjeter, I cili vijon perms harun b. Ma‘rufit – Ebu Vehbit – Amer b.
Harisit – Ebu Junusit dhe Ebu Hurejres.

*** Ne Teurat – librin e hebrenjeve dhe te krishtereve – qendron se gjarpri e ka nxitur

Haven ta shijoje frytin e pemes , duke ia vene ne pah se pema eshte e mire per ta ngrene
dhe e deshirueshme per menquri. Kur Hava pas katandisjes se gjarprit, shijoi frytin e
pemes ajo e nxiti edhe Ademin ta bente kete. Ketu Iblisi nuk permendet fare. Ne ata qast
syte iu qelen dhe e verejten se ishin lakuriq, andaj filluan te mblidhnin gjethe te fikut e te
mbulohen me to. Pra ne Teurat qendron se ata kane qene lakuriq edhe para kesaj vepre.
Vehb b. Munebbiu thote: ―Veshja e tyre deri atehere ka qene drita ne vendet e turpshme
te trupit te tyre‖

-26-

 18-04-, 12:58
-
-

Thenia e cituar ne Teurat, qfare e kane sot ata eshte e shtremberuar me siguri gjate
perkthimit te tij, meqe mund te perktheje qdokush nga nje gjuhe ne gjuhen tjeter, e
veqanarisht ai qe nuk e njeh gjuhen arabe dhe qe nuk e njeh mire vepren te cilen e
perkthen.
Prandaj tek ata ne perkthimin e Teuratit na arabishte, ekzistojne shume gabime si ne fjale
ashtu edhe ne domethenje. Kur‘ani Famemadh, ne te kunderten, tregon sheshit se Ademi
dhe Hava kane pasur rroba: O bijt e Ademit le te mos u mashtroje kursesi djalli,
ashtu si I nxorri prinderit e tuaj nga Xhehneti, duke ua zhveshur rrobat per t‟ju
pare vendet e turpshme te trupit te tyre…” (A‘raf 27). Fjalet e askujt nuk mund t‘I
hedhim poshte keto thenie te Kur‘anit. Allahu e di me se miri.

Iben Ebi Hatibi thote se ka degjuar nga Alijj b. El-Hasan b. Eskabiu, ky nga Alijj b. Asimi,
ky nga Se‘id b. Ebi Arube, ky nga Katade, ky nga Hasani, ky nga Ubejj b. Ka‘bi se I
Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te), ka thene: ―Allahu e ka
krijuar Ademin me trup e me floke te gjate porsi palma. Kur e shijoi frytin e pemes, filluan
t‘I binin rrobat dhe gjeja e pare qe u duk tek ai, qe pjesa e turpshme e tij. Kur e pa
vendin e turpshme, nisi te vrapoje neper Xhehnet, por floket iu ngerthyen pas nje druri
andaj e shkuli ate. Atehere Meshiruesi e thirri: ―O Adem a mos valle poi k prej Meje? ―
Posa degjoi Meshiruesin Ademi tha: O Zot …. Jo por po iki se po vjen turp‖ .

Theuriu nga Iben Ebi Lejla, ky nga El-Minhal b. Amri ky nga Se‘id b. Xhubejri, e ky nga
Ibni Abbasi ne lidhje me fjalet e te Lartmadherishmit “e nisen te mbuloheshin me
gjethet e Xhehnetit‖ thote se ato kane qene gjethet e fikut. Senedi (zingjiri I
transmetuesve) ketu eshte I drejte, por mund te ngjaje se ky mendim eshte marre nga
ehli kitabet, meqe fjalet ne ajetin e permendur jane me kuptim te pergjithesuar. Allahu e
di me se miri.

Hafidh Iben Asakiri perms Muhammed b. Is‘hakut transmeton nga Hasan b. Dhevkani, ky
nga Hasan El-Basriu e ky nga Ubejj b. Ka‘bi, se Muhammedi (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ka thene: ―Babai I juaj Ademi ka qene I gjate porsi palma- gjashtedhjete
kut ( berryla). Floket I ka pasur te bujshme dhe pjeset e turpshme te mbuluara. Kur e
beri gabimin ne Xhehnet, iu shfaqen pjeset e turpshme, ndaj doli nga aid he duke kaluar
prane nje druri, floket iu ngerthyen pas tij. Aty e therriti Zoti I tij: ― A mos valle poi k prej
Meje o Adem? ― O Zoti im jo prej Teje, u pergjigj ― por kam turp per ate qe kam bere‖.

-27-

Ibni Asakiri kete hadith e shenon edhe me nje sened tjeter, I cili vijon perms Se‘id b. Ebi
Arubes – Katades – El – Hasanit Jahja b. Damreut – Ubejj b. Ka‘bit dhe Muhammedit
( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ).

Ky sened eshte me I sakte, ngase Hasan el-Basriu nuk ka jetuar ne kohen kur ka jetuar
edhe Ubejj b. Ka‘bi.

Ky hadith transmetohet edhe senedin e trete , I cili vijon perms Hajtheme b. Sulejman El-
Atrabulsiut, Muhammed b. Abdulvehhabit, Ebu Mirsafe el-Askalanit, Adem b. Ebi Ijasit,
Sinanit, Katades. Enesit dhe me ne fund te Derguarit te Allahut ( paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te)

*”A nuk ua kam ndaluar ate peme? U thirri Zoti I tre, “ dhe a nuk ju kame
thene: “Me te vertete djalli eshte armiku I juaj I hapet? “O Zoti yne thane ata,
“Ne vetes I beme padrejtesi dhe nese Ti nuk na fale dhe nuk na meshiron, ne
mesiguri do te jemi te humbur” ( A‘raf 22-23).

Ky eshte pranim mekati, kthim ne neshtrueshmeri, perulesi pendim modesti dhe kerkim
ndihme nga I Lartmadherishmi ne qastet e veshtira. Kushdo qe e ka praktikuar kete
fshehtesi nga pasardhesit e Ademit, ka perfunduar me sukses edhe en kete bote edhe ne
boten tjeter.

“Dilni” u tha Ai.”Ju do te jeni armiq te njeri-tjetrit! Ne Toke do te banoni dhe

aty do te mbeteni deri en vdekje.‖(A‘raf 24)

Keto fjale I jane drejtuar Ademit, Haves dhe Iblisit e sipas disave edhe gjarprit te cilet
jane urdheruar te dalin nga Xhehneti ne qastin kur njeri tjetrit iu bene armhiq te
perbetuar.
Ne favor te mendimit se edhe gjarpri ka qene me ta eshte nje hadith autentik,net e cilin I
Derguari ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) urdheron qe te mbyten gjarperinjet
me keto fjale:‖Qëkur kemi shpallur lufte kunder tyre ne nuk jemi pajtuar me ta‖
Fjalet e Larmadherishmit: ―Dilni prej aty qe te gjithe” tha Ai “ do te jeni armiq te
njeri tjetrit….‖ (Ta Ha 123) u jane drejtuar Ademit dhe Iblisi me q‘rast Hava I priret
Ademit ndersa gjarpri shejtanit.

Sipas disa te tjereve kjo u perket qe te gjitheve, edhe pse urdhri eshte dhene ne trajten e
shumesit per dy vete.Shembull te ngjashem hasim edhe ne fjalet e
Lartmadherishmit: “Edhe Davudin dhe Sylejmanin kur gjykuan mbi te lashtat, ne
te cilat kishin kullotur naten bagetia ( pa barinj), e Ne kemi qene deshmitare te
tyre.‖ ( Enbija 78) Keshtu eshte thene edhe pse dihet se , kur gjykatesi gjykon ndermjet
du paleve: te pandehurit dhe paditesit. Mirepo ketu eshte then: “…e Ne kemi qene
deshmitare te gjykimit te tyre.‖ ( shumesi per me teper se dy vetë)

-28-

 18-04-, 14:24

-
-

Per sa I perket permendjes se fjales “zbritni” dy here ne fjalet e te

Lartmadherishmit: “Zbritni”- u thame Ne – “ Do te jeni armiq te nejri tjetrit, e ne
toke do te qendroni dhe do te jetoni deri ne afatin e caktuar * Ademi I pranoi
disa fjale nga Zoti I vet e Ai ia fail gabimin. Ai me te vertete I pranon
pendimet. Ai eshte I Meshirshem. Ne u thame: “Zbritni qe te gjithe prej tij
(Xhehnetit). Juve me te vertete do t‟ju vije udhezimi prej Meje dhe ata qe I
permbahen udhezimit Tim, nuk do te kene frike nga asgje dhe nuk do te
pikellohen per asgje. * E ata nuk duan te besojne dhe I mohojne argumentet
Tona- do te jenë banore te Xhehnemit; - e net e do te mbesin pergjithmone” (
Bekare 30-39), disa mufessire thone se me urdherin e pare mendohet ne zbritjen nga
Xhehneti ne qiellin me te afert per ne (te dunjase), e me te dytin, ne zbritjen nga qielli ne
Toke.
Mirepo te kuptiarit e ketille nuk ka mbeshtetje meqe fjalet e te Lartmadherishmit:
―Zbritni “ u thame Ne – “ Do te jeni armiq te njeri tjetrit e ne Toke do te
qendroni dhe do te jetoni deri ne afatin e caktuar!, na japin te kuptojme se me
urdherin e pare mendohet ne zbritjen ne Toke. Allahu e di me se miri.
Te kuptuarit e drejte eshte se Allahu e ka perseritur urdherin ne Kur‘an dy here, edhe pse
ne realitet ketu eshte fjala vetem per nje urdher.

Mirepo qe te dy keto kuptime ndriqojne urtesi. Keshtu krahas urdherit te pare ka

permendur armiqesine reciproke, e me te dytin, ka kushtezuar: ―Kush deshiron te jete
fatlum, duhet ta pasoje udhezimin te cilin do ta dergoje, e kush nuk deshiron te jete I
degjueshem, do te jete fatkeq.‖ Per menyren e te shprehurit te ketille ne Kur‘anin
Famemadh ka edhe shume shembuj tjete.

Hafidh Iben Asakiri nga Muxhahidi transmeton se ka thene: ―Allahu I Lartesuar I ka

urdheruar dy engjëj qe t‘I largojne Ademin dhe Haven nga afersia e Tij, e Xhibrili ia ka
hequr Ademit kuroren nga koka, ndersa Mikaili ia ka shthurur kuroren e bisqeve, me
q‘rast nje degëz e gërvishti Ademin. Ademi mendoi se aty per aty do te hidhet dënimi net
e, ansaj uli koken e tha: ―Me fal, Me fal‖ Atehere Allahu I tha: ―Vallë a prej meje po ik?‖ ―
Jo por turperohem prej Teje o Zot‖ u pergjigj Ademi‖.
El-Evza iu transmeton nga Hasani – Ibni Atijje- se Ademi ka banuar ne Xhehnet njeqind
vjet, ndersa ne nje rivajet tjeter – gjashtedhejet , e per Xhehnetin ka qarë shtatëdhjet
vjet, per shkak te mëkatit qe ka bere, ndersa per djalin e vrarë ka qarë dyzet vjet. Kete e
shenon Ibni Asakiri.

-29-

Iben Ebi Hatimi thote: ―Na ka treguar Ebu Zur‘ah se e ka degjuar Uthman b. Ebi Shejben
ky nga Xheriri e ky nga Se‘idi se Ibni Abassi ka thene: ―Ademi ( paqja e Allahut qofte mbi
te]) eshte leshuar (ka zbritur) ne vendin Dihna, ndermjet Mekës e Taifit‖

Nga Hasani transmetohet qe ka thene se Ademi eshte leshuar ne Indi, Hava ne Xhidde,
Iblisi ne Destemjan – disa milje larg Basres, e gjarperi ne Asbehan. Kete gjithashtu e
shenon edhe Ibni Hatimi. Es-Suddiji thotë: se Ademi eshte leshuar ne Indi, e se bashku
me te edhe Haxherul-esvedi ( Guri I zi). Veq kesaj Ademi ka marre ne dore edhe gjethe
te Xhehnetit, te cilat I ka mbjelle ne Indi, ku kane mbire drunje aromatike.
Nga Ibni Umeri transmetohet se Ademi eshte leshuar ne Safa, e Hava ne merve. Kete
gjitheashtu e transmeton edhe Iben Hatimi.

Abdurrezaku transmeton se ka degjuar nga Ma‘meri, ky nga Aufi, ky nga Kusame b.

Zuhejri, e ky nga Ebu Musa el-Eshariu, se ka thene: ―Kur Allahu e zbriti Ademin ne toke e
mesoi ate per te gjitha punet dhe e furnizoi me fruta nga Xhehneti. Pra keto frutat tuaja
jane nga Xhehneti por keto prishen, e ato te Xhehnetit nuk prishen fare.

El-Hakimi ne vepren e tij ―El-Musderek‖ thotë: ―Na ka treguar Ebu Beker b. Belviu se ka
degjuar nga Muhammed b. Ahmed b. Nedri, ky nga Mu‘avije b. Amri , ky nga Zejdi, ky
nga Amman b. Ebi Mu‘avije el-Bexhali, e ky nga Se‘id b. Xhubejri, se Ibni Abbasi ka
thene: ―Ademi eshte vendosur ne Xhehnet ndermejt ikindise dhe perendimit te Diellit, e jo
ne ndonje kohe tjeter.‖

El-Hakimi me tej thotë: ―Ky rivajet eshte sahih sipas kushteve te Buhariut dhe te Muslimit,
ndonese ata nuk shenojne kete.‖ Muslimi ne Sahihun e tij transmeton nga Zuhriu, ky nga
A‘rexhi e ky nga Ebu Hurejre, se Muhammedi (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
ka thene: ―Dita me e mire net e cilen lind Dielli, eshte xhumaja (premte). Ate dite eshte
krijuar Ademi, ate dite ka hyre ne Xhehnet dhe ate dite eshte perzene prej tij.‖

Ne te njejtin Sahih ne nje transmetim tjeter qendron: ―Ate dite do te ndodhe Kiameti‖
Ahmedi thote se ka degjuar nga Muhammed b. Mus‘abi, ky nga Evzaiu, ky nga Ebu Amari,
ky nga Abdullah b. Ferruhi. E ky nga Ebu Hurekre, se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Dita me e mire net e cilen lind Dielli eshte
xhumaja ( premtja). Ate dite eshte krijuar Ademi, ate dite ka hyre ne Xhehnet, ate dite
eshte perzene prej aty dhe ate dite do te ndodhe Kiameti. Ky rivajet I ploteson kushtet e
Muslimit.

-30-

 19-04-, 14:19

-
-

Ibni Asakiri transmeton nga Ebu El-Kasim el-Begaviu, se ka degjuar nga Enesi, se I
Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ―Ademi dhe Hava
jane leshuar ne Toke lakuriq. Kane qene te mbeshtjellur vetem me gjethe te Xhehnetit.
Ademin e dogji dielli, andaj filloi te qajë duke thene: ―Oj Have me dogji dielli. Pastaj
Xhibrili pruri pambuk dhe e urdheroi Haven qe te tjerre duke I treguar paraprakisht se si
behet kjo, e Ademit qe te end e te thurrë, duke I treguar edhe atije se si behet kjo‖ Ai
shton: ―Ademi nuk ka pasur meredhenje me bashkeshorten e tij ne Xhehnet. Kete e ka
bere vetem atehere kur pas mekatit dhe pas shijimit te pemes se ndaluar qene te perzene
nga Xhehneti. ― Pastaj thotë: ―Ata dy flinin ndaras; njeri flinte ne ndonje lugore, e tjetri
afer tij. Keshtu vepronin deri sa erdhi Xhibrili tek Ademi dhe e urdheroi qe te bashkohej
me Haven duke e mesuar ate se si do te kete me te maredhënje intime. Kur u bashkua
me te si burre e grua, erdhi Xhibrili dhe e pyeti: ―Si te doli gruaja?‖ ―E bukur‖ u pergjigj
ai‖

Mirepo ky hadith nuk eshte I besueshem dhe ne asnje menyre nuk mund t‘I pershkruhet
te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Ka te ngjare se keto jane fjalet e dijetareve te mevonshem. Ndoshta te Se‘id b. Mejserit,

perkatesisht Ebu Imran el-Bekrij el-Basriut, per te cilin Buhariu thote se theniet e tij nuk
mund te pranohen besnikerisht. Ibni Hibani thote se ai transmeton hadithe te rrejshme, e
Ibni Adijji thote se ky I ka sjelle dem te madh shkences se hadithit.

Persa u perket fjaleve te te Lartmadherishmit: “ Ademi I pranoi disa fjale nga Zoti I
vet e Ai ia fail gabimin, me te vertete, I pranon pendimet. Ai eshte
Meshirshem” (Bekare 37), disa mendojne se kjo ka te beje me fjalet : O Zoti
yne” thane ata, “Ne vetes I beme padrejtesi dhe nese Ti nuk na fale dhe nuk na
meshiron, ne me siguri do te jemi te humbur.” (A‘raf 23). Ky qendrim percillet nga
Muxhahidi, Se‘id b. Xhubejri, Ebu El-Aliu, Er-Rebi‘a b. Enesi, Hasani, Katade, Muhammed
b. Ka‘bi, Halid b. Mi‘dani, Ata‘ el-Horosani dhe Abdurrahman b. Zejd b. Eslemi. Ibni Hatimi
thote se ka degjuar nga Ali b. El-Hasan b. Eskabi , ky nga Alijji b. Asimi ky nga Se‘id b.
Ebi Arube, ky nga Katade, ky nga Hasani e ky nga Ubejj b. Ka‘bi, se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Ademi ( paqja e Allahut qofte mbi
te) ka thene: ―O Zoti im , nese pendohem, a do te me kthesh ne Xhehnet?‖ ―Po‖ u
pergjigj Zoti‖ Per kete mendohet me fjalet: ―Ademi pranoi disa fjale nga Zoti I vet e
Ai ia fail gabimin‖ (Bekare 37)
-31-

Mirepo ky hadith eshte garib dhe ekziston nderprerje ne zingjirin e transmetuesve.

Iben Ebi Nuxhejxhi transmeton se Muxhahidi ka thene: ―Keto kane qene fjalet:‖ O Zot nuk
ka zot tjeter perveq Teje, lavderimi dhe falenderimi te takojne vetem Ty. O Sunduesi im,
vetvetes I kam bere padrejtesi , ndaj me fal, ngase Ti je me I Meshirshmi nga te
meshirshmit . O Zot nuk ka zot tjeter perveq Teje, lavderimi dhe falenderimi te takojne
vetem Ty . O Sunduesi im, vetvetes I kam bere padrejtesi, ndaj me fal , ngase Ti je Ai I
Cili pranon pendimin Ti je Meshirues.‖

Hakimi ne Mustedrekun e tij, permes Se‘id b. Xhubejrit transmeton se Ibni Abbasi,

perkitazi me fjalet: “Ademi I pranoi disa fjale nga Zoti I vet, e Ai ia fail gabimin‖
ka thene: ―Ademi ka pyetur: ―O Sundues im, a me krijove Ti me doren Tende? ― ―Po‖
eshte pergjigjur. Pastaj ka pyetur: ―A ke frymezuar ne mua nga fryma Jote?‖ ―Po‖ eshte
pergjigjur. ―Kur teshtiva a me the: ―Allahu te meshirofte‖ A nuk eshte meshira Jote mbi
hidherimin Tend?‖ ―Po‖ ka thene. ―Atehere a do te me kthesh perseri ne Xhehnet nese
pendohem?‖ ―Po‖ I eshte pergjigjur Allahu.‖ Pastaj Hakimi shton: ―Senedi I ketij hadithi
eshte I sakte, por Buhariu dhe Muslimi nuk e shenojne kete‖

Hakimi , Bejhekiu dhe Ibni Asakiri, permes Abdurrahman b. Zejd b. Eslemit, transmetojne
se ky ka degjuar nga babai I tij, ky nga gjuhi I tij, ky nga Umer b. El-Hattabi se I Derguari
I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ―Kur beri mekat Ademi tha:
―Pash Muhammedin , te lutem te me falesh‖ Allahu e pyeti: ―Prej nga di ti per
Muhammedin, e ende s‘e kam krijuar ate?‖ Ademi u pergjigj: ―O Sunduesi im, kur me
krijove me doren Tend edhe me frymezove nga fryma Jote, une e ngrita koken dhe ne
shtyllat e Arshit pashe mbishkrimin: ―Nuk ka zot tjeter perveq Allahut, Muhammedi eshte
I Derguari I Allahut‖ E kam ditur se Ti krahas emrit Tend, do ta permendesh vetem atë qe
Të eshte me I dashuri nga te gjitha krijesat e tjera‖. Allahu ne kete me tha: ―Ke te drejte
o Adem. Ai me eshte krijesa me e dashur, prandaj, pasi me lute ne emer te tij, tanime të
kam falur. Sikur te mos ishte Muhammedi, as ty nuk do te kish krijuar.‖

Bejhekiu thote: ―Hadithin ne kete version, e transmeton vetem Abdurraman b. Zejd b.

Eslemi. Mirepo ky hadith eshte daif ( I dobët). ―Allahu e di me se miri.
Ne kuptim te ketij ajeti I Lartmadherishmi ne nje vend tjeter thote: ―….keshtu Ademi
nuk e zbatoi urdherin e Zotit te vet dhe u shmang nga rruga. * Pastaj Zoti I tij
e beri ate te zgjedhur ia fail gabimin dhe e udhezoi ne rruge te drejte.‖ (Ta Ha
121-122).

-32-

 19-04-, 14:56

-
-

DIALOGU NDERMJET ADEMIT DHE MUSAIT

( paqja e Allahut qofte mbi ta)

Buhariu thote: ―Na ka treguar Kutejbe se ka degjuar nga Ejjub b. En- Nexhxhari, ky nga
Jahja b. Ebi Kethiri, ky nga Ebu Seleme, e ky nga Ebu Hyrejre, se I Derguari I Allahut
( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ―Ne nje rast Musai e qortoi Ademin:
―Ti je ai qe per shkak te mekatit tend, njerezit jane perzene nga Xhehneti dhe ti ke bere
ata fatkeq‖ Ademi tha: ― O Musa ti je ai te cilin Allahu e ka zgjedhur me Shpalljen e Vet
dhe me te cilin ka folur drejtperdrejt. A mos valle me qorton per diqka qe eka shkruar
Allahu para se te me krijonte.‖ – ose ka thene: ―….qe me ka caktuar Allahu para se te me
krijonte?‖ Pastaj I Derguari ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) tha: ―Keshtu
Ademi e ngadhenjeu Musain ne polemike‖.

Kete hadith e shenon edhe Muslimi permes Amër en- Nakidit. E shenon edhe En-Nesaiu
permes Muhammedi b. Abdullah b. Jezidit e ky nga Ejjub b. En-Nexhxhari. Ebu Mes‘ud
ed-Dimishki thote: ―Ne lidhje me kete, Buhariu dhe Muslimi nuk shenojne ndonje hadith
tjeter pos ketij . ― Kete hadith e shenon Ahmedi nga Abdurrezeku, ky nga Ma‘meri, ky nga
Hemami e ky nga Ebu Hurejre. E transmeton edhe muslimi nga Muhammed b. Rafi‘u, e ky
nga Abdurrezaku.

Imam Ahmedi, duke transmetuar kete hadith, thote se ka degjuar nga Ebu Kamili, ky nga
Ibrahimi, ky nga Ebu Shihabi, ky nga Humejd b. Abdurrahmani, e ky nga Ebu Hurejre, e I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ―Ademi dhe Musai
polemizuan mes veti, ndersa Musai tha: ―A je ti Ademi te cilin mekati I vet e perzuri nga
Xhehneti? ― Ademi iu peegjigj: ―A je ti Musai te cilin Allahu e zgjodhi me Shpalljen dhe me
te Folurit e Vet dhe I cili tani me qorton per diqka qe ka qene e percaktuar madje edhe
para se te krijohemi?‖ I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
tha: ―Keshtu Ademi e ngadhnjeu Musain ne polemike .‖ Kete e perseriti dy here‖.

-33-

Une shtoj se Buhariu dhe Muslimi kete hadith e transmetojne edhe permes Zuhriut ky
ngaHumejd b. Abdurrahmani ky nga Ebu Hurejre e ky nga I Derguari I Allahut ( paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te), se ka thene ―Ademi dhe Musai polemizuan mes vete,
ndersa Musai tha: ―O Adem ti je ai te cilin Allahu e krijoi me doren e Vet dhe te frymezoi
nga fryma e vet. Ti I ke mashtruar njerezit dhe I ke nxjerre nga Xhehneti‖ Ademi ne kete
u pergjigj: ― E ti o Musa je net e cilin Allahu e zgjodhi me te Folurit e Vet. Me qorton mua
diqka qe kam bere, eshe pse Allahu ma ka caktuar kete para se t‘I krijonte qiejt dhe
token‖ I Derguari I Allahut atehere ka thene: ―Keshtu Ademi e ngadhnjeu Musain ne
polemike.‖

Kete hadith e shenojne edhe Tirmidhiu dhe Nesaiu permes Jahja b. Habib b. Adijjit, ky
nga Ma‘mer b. Sulejmani, ky nga babai I tij, ky nga A‘meshi dhe me tej me sened te njejt.
Tirmidhiu thote se hadithi eshte garib, per shkak te Sulejman et-Tejmiut I cili transmeton
nga A‘meshi. Ai me tej thote: ―Disa kete hadith e transmetojne nga A‘meshi , nga Ebu
Salihu, nga Ebu Se‘idi‖

Une kete e shtoj: ―Keshtu e transmeton Hafidh Ebu Beker el-Bezzari ne Musnedin e tij,
nga Muhammed b. Muthenna ky nga Mu‘adh b. Esedi ky nga Fadel b. Musai, ky nga
A‘meshi, ky nga Ebu Salihu e ky nga Ebu Se‘idi.

Veq kesaj e transmeton edhe El-Bezzari me senedin I cili vijon permes Amer b. el-Felasit
– Ebu Muaviu- A‘meshi – Ebu Salihut – Ebu Hurejres ose Ebu Se‘idit deri te Muhammedi
( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ).

Ahmedi thote se kete hadith e ka degjuar nga Sufjani, ky nga Amri, ky nga Tavusi, e ky
nga Ebu Hurejre se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene: ―Ademi dhe Musai polemizuan mes vete, ndersa Musai tha: ―O Adem ti je babai
yne, na ke bere fatkeq dhe na ke nxjerr nga Xhehneti‖ Ademi ne kete u pergjigj: ― E ti o
Musa je ai te cilin Allahu e zgjodhi me te Folurit e Vet‖ , e Murre thote: ―me Shpalljen e
Vet‖ - ― dhe Me doren e Vet te ka shkruar. A mos valle me qorton per diq qe Allahu ka
caktuar te me ngjajë dyzet vjet para se te me krijonte?‖ I Derguari I Allahut
shtoi: ―Keshtu Ademi ngadhnjeu Musain ne polemike. Keshtu Ademi ngadhnjeu Musain
me polemike. Keshtu Ademi ngadhnjeu Musain me polemike.‖

-34-

Kete hadith gjithashtu e transmeton edhe Buhariu nga Alijj b. El-Mediniu, ky nga Sufjani,
ky nga Amri, ky nga Tavusi, ky nga Ebu Hurejre se I Derguari ( paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Ademi dhe Musai polemizuan mes vete, ndersa Musai
tha: ―O Adem ti je babai yne; na ke bere fatkeq dhe na ke nxjerre nga Xhehneti.‖ Ademi
u pergjigj: ―O Musa Allahu te ka zgjedhur ty me te Folmen e Vet dhe me doren e Vet te
ka shkruar ty. A mos valle me qorton per diqka qe Allahu ka caktuar te me ngjajë dyzet
vjet para se te me krijonte?‖ I Derguari tha: ―Keshtu Ademi e ngadhnjeu Musain me
polemike.‖

Sufjani shenon nje hadith te ngjajshem me kete, zingjirin e transmetimeve I cili vijon
permes Ebu Ez-Zinadit – El- A‘rexhit – Ebu Hurejres gjer tek I Derguari I Allahut ( paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Kete hadith me dhjetra senede e transmetojne te gjithe autoret e koleksioneve te

haditheve perveq Ibni Maxhes. Senedi I ketij hadithi vijon permes Sufjan b. Ujejnes, Amer
b. Dinarit, Abdullah b. Tavusit, babait te tij dhe Ebu Hurejres deri tek I Derguari I Allahut
( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Ahmedi, duke shenuar kete hadith thote se e ka degjuar nga Abdurrahmani, ky nga
Hammadi, ky nga Ammari, ky nga Ebu Hurejre e ky nga I Derguari ( paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te ) se ka thene: ― Ne nje rast Musai u takua me Ademin dhe e pyeti: A
je ti Ademi, te cilin Allahu e krijoi me doren e Vet, I urdheroi engjejt t‘I bejne sexhde dhe
e vendosi ne Xhehnet e ti bëre atë që ke bërë?‖ Ademi ne kete eshte pergjigjur: ―A je ti
Musai, me te cilin ka folur Allahu drejtpersedrejt, te cilin e ka zgjedhur me Shpalljen e Vet
dhe ia ka dhene dhe ia ka dhene Teuratin? A jam me I vjeter une apo percaktimi I
Allahut? Jo por percaktimi I Allahut u pergjigj Ademi dhe keshtu e ngadhnjeu Musain ne
pergjigje.‖
Ahmedi thote se kete hadith e ka degjuar nga Affani, ky nga Hammadi, ky nga Ammar b.
Ebi Amamri, ky nga Ebu Hurejre e ky nga I Derguari ( paqja she shpetimi I Allahut qofte
mbi te)

Sipas nja transmetimi tjeter, ai e ka degjuar permes Humejdit, ky nga Hasani, e ky nga
nje njeri, per te cilin Hammadi konsideron se ka qene Xhundub b. Abdullah el-Bexhali, se
I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Musai e takoi
Ademin…‖, pastaj citon hadithin gjer ne fund.

Hadithin me kete sened e transmeton vetem Ahmedi.

-35-

 19-04-, 16:50

-
-

Veq kesaj Ahmedi thote se ka degjuar nga Hyseini, ky nga Xheriri – perkatesisht Ibni
Hazimi ky nga Muhammedi – perkatesisht Ibni Sirini, ky nga Ebu Hurejre , e ky nga I
Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) se ka thene: ―A je ti ai
Ademi te cilit Allahu e krijoi me doren e Vet, I urdheroi engjëjt t‘I bejne sexhde dhe e
vendosi ne Xhehnet, e t‘I megjithate bëre atë që bëre?‖ Ademi u pergjigj:‖ A je ti ai , me
te cilin ka folur Allahu dhe te cilit ia ka shpallur Teuratin?‖ ―Po une jam‖ iu pergjigj . ― A
konsideron ti se ajo tanimë ka qene e caktuar, para se te krijohem une?‖ pyeti Ademi.
―Po‖ u pergjigj Musai.‖

I Derguari pastaj tha: ―Keshtu e ngadhnjeu Ademi Musain ne pergjegjie. Keshtu e

ngadhnjeu Ademi Musain ne pergjegjie.‖

Kete hadith e transmeton keshtu edhe Hammad b. Zejdi nga Ejjubi dhe Hishami, keta nga
Myhammed b. Sirini, ky nga Ebu Hurejre, e ky nga I Derguari I Allahut ( paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te). Keshtu e transmeton edhe Alijj b. Asimi nga Halidi dhe
Hishami, e keta nga Muhammed b. sirini. Te dy keta zingjire e transmetuesve I plotesojne
kushtet e Buhariut dhe Muslimit.
Ibën Ebi Hatimi thote se ka degjuar nga Junus b. Abdul-A‘lai, ky nga Ibni Vehbi, ky nga
Enes b. Ijadi, ky nga Harith b. Ebi Dijabi, ky nga jezid b. Hyrmuzi, ky nga Ebu Hurejre, e
ky nga I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) se ka
thene: ―Ademi dhe Musai polemizonin te Sunduesi I tyre, e Ademi e ngadhnjeu Musain ne
pergjegjie. Musai I tha: ―A je ti ai te cilin Allahu e krijoi me doren e Vet , e frymezoi nga
Fryma e Vet I urdheroi engjëjt t‘I bejne sexhde dhe e vendosi en Xhehnet dhe epr shkak
te mëkatit te te cilit eshte përzënë nga Xhehneti ne Toke?‖ Ne kete Ademi iu pergjigj: ― A
je ti ai Musai te cilin Allahu e zgjodhi me te Folmen e Vet dhe ia dha pllakat, net e cilat ka
shpjegime per qdo gjë dhe te cilin e afroi afer Vetes, ne menyrë qe te flas me të?‖ Per sa
kohe e ka shkruar Teuratin?‖ ―Per dyzet vjet‖ u pergjigj Musai. Ne kete Ademi e pyeti: ―E
a ke hasur ne Teurat ne keto fjale: ―…keshtu Ademi nuk e zbatoi urdherin e Zotit
te vet dhe u shmang nga rruga.‖ (Ta ha 121). ―Po‖ u pergjigj. Ademi tha: ―A mos
vallë me qorton per diqka qe Allahu ka caktuar te me ndodhe dyzet vjet para lindjes
sime?

Pastaj I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) tha: ―Keshtu
Ademi e ngadhenjeu Musain ne polemike‖

El-Harithi thote se kete hadith e ka degjuar nga Abdurrahman b. Hurmuzi, ky nga Ebu
Hurejre e ky nga I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Muslimi kete hadith e shenon nga Is‘hak b. Musa el-Ensariu, ky nga Enes b. Ijadi ky nga
El-Harith b. Abdurrahman b. Zebabi, ky nga jezid b. Hyrmuzi dhe El-A‘rexhi, keta nga Ebu
Hyrejre, e ky nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ).

-36-

Ahmedi e citon nga Abdurrezaku ky nga Ma‘meri, ky nga Zuhriu, ky nga Ebu Seleme, ky
nga Ebu Hurejre, e ky nga I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) se ka thene: ―Ademi dhe Musai kundershtoheshin mes vete, e Musai tha: ―O Adem ti
je ai qe I ke shpënë pasardhesit e tu në zjarr.‖ Ne kete Ademi tha: ―Allahu te ka zgjedhur
ty me Shpalljen e Vet dhe me te Folmen e Vet dhe te ka shpallur ty Teuratin. A ke hasur
ne Teurat se une jam përzënë nga Xhehneti?‖ Po‖ u pergjigj. Keshtu Ademi e ngadhnjeu
Musain ne pergjegjie‖

Ky hadith I ploteson kushtet e Buhariut dhe te Muslimit, por ata nuk e shenojne kete. Ne
fjalet: ―ti je ai, qe I ke shpënë pasardhesit e tu ne zjarr.‖ Ekziston :en-nekareh‖ (
kontradiktë me hadithet e tjera)

Te gjitha keto qe parashtruan deri me tani, jane rivajete te haditheve qe I transmeton bu

Hurejre. Pra prej tij I percjellin: Humejd b. Abdurrahmani, Dheukuani, Ebu Salihu, Es-
Simmeni, Tavus b. Kajsani, Abdurrahman b. Hurmuzi, El-A‘rexhi, Ammar b. Ebi Ammari,
Muhammed b. Sirini, Hemmam b. Munebbihu, Jezid b. Hurmuzi dhe Ebu Seleme b.
Abdurrahmani.

Kete hadith e transmeton edhe Hafidh Ebu Ja‘la el-Musili ne Musnedin e tij, nga umer b.
El-Hattabi, Allahu e meshirofte. Ky thote se ka degjuar nga El-Harith b. Miskin el-Mirsrij ,
ky nga Abdullah b. Vehbi, ky nga Hisham b. Sa‘di, ky nga Zejd b. slemi, ky nga babai I tij,
ky nga Umer b. El-Hattabi, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) ka thene: ― Musai ( paqja e Allahut qofte mbi te) ka thene: ―O Zoti im na trego
Ademin, I cili edhe neve na nxorri nga Xhehneti‖. Kur Allahut e tregoi Ademin, Musai tha:
―A je ti Ademi?‖ ―Po‖ u pergjigj ai, .Musai pyeti: ―A je ti ai ne te cilin allahu e ka frymezuar
nga Fryma ( Shpirti I Shenjtë) , I ka urdheruar engjëjt t‘I bejne sexhde dhe ia ka mesuar
emertimet e te gjitha sendeve?‖ ―Po‖ u pergjigj ai. ―Atehere qfare te shtyri ten a
nxjerresh nga Xhehneti edhe neve edhe vehten?‖ pyeti ai. E Ademi ne kete pyeti: ―Kush
je ti?‖ ―Une jam Musai‖ tha ai. ― A je ti ai Musai, I cili u eshte derguar bijve te Israilit? A je
ti me te cilin Allahu ka folur pas perdes, pa asnje ndërmjetës nga krijesat e Veta? ―Po‘ u
pergjigj. Ne kete Ademi tha: ―A mos vallë me qorton per diqka qe Allahu e ka caktuar te
ndodhe qysh me pare? ― I Derguari pastaj shtoi: ―Keshtu Ademi e ngadhnjeu Musain ne
pergjegjie. Keshtu Ademi e ngadhnjeu Musain ne pergjegjie.

Kete hadith e shenon edhe Ebu Davudi nga Ahmed b. Salih el-Misrij, e ky nga Ibni vehbi.

-37-

 20-04-, 11:28

-
-

Ebu Ja‘la thote se kete hadith e ka degjuar nga Muhammed b. El-Muthenna ky nga
Abdulmelik b. Es-Sabah el-Mesmeiju, ky nga Imrani, ky nga Er-Rudejniju, ky nga Ebu
Mixhlezi, ky nga jahja b. Ja‘meri, ky nga Ibni Umeri, e ky nga Umeri. Ebu Muhammedi
thote: ―Jam më se I sigurte qe ai transmeton nga I Derguari I Allahut ( paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―U takuan Ademi dhe Musai, e Musai I tha
Ademit: ―Ti je babai I njerezimit. Allahu te ka vendosur ne Xhehnet dhe I ka urdheruar
engjëjt te te bejne sexhde.‖ Ne kete Ademi tha: ―O Musa a nuk po e kupton se kjo ka
qene e caktuar per mua?‖

I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ne fund ka

thene: ―Keshtu Ademi e ngadhnjeu Musain ne pergjegjie. Keshtu Ademi e ngadhnjeu
Musain ne pergjegjie.‖ Edhe ky zingjir I transmetuesve eshte me I mire. Allahu e di me se
miri.

Me lart cituam versionin e ketij hadithi I cili vijon permes Fadël b. Musait, A‘meshit, Ebu
Salihut, Ebu Se‘idit, pastaj permes imam Ahmedit, affanit, hammad b. Selemes, humejdit
dhe atij njeriu. Hammadi thote: ―Mendoj se ky ka qene Xhundub b. Abdullah el-Bexhali‖
gjer te I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) : ―Ademi e ka takuar
Musain….‖, e me tej vazhdon I gjithë hadithi.

Per sa I perket ketij hadithi njerezit e kane kuptuar kete ne menyra te ndryshme. Keshtu
disa nga kaderinjtë kete e mohojne meqe faji I vishet kaderit.

Mirepo disa xhebrinj kete e marin si argument ngase sipas te gjitha gjasave u shkon atyre
ne favor duke qene se net e qendron: ―Keshtu Ademi e ngadhnjeu Musain ne
pergjegjie.‖ , e ky ka ngadhënjyer duke u arsyetuar me kaderin. Perkitazi me kete do te
flasim me vone gjerësisht.

Disa thone se Ademi ka ngadhënjyer ne pergjegjie per shkak se Musai e ka fajesuar

mëkatin, per te cilin tanimë ishte penduarm, e ai që pendohet për mëkatin e bërë,
konsiderohet sikur te mos e ketë bërë atë fare.

Disa thonë se Ademi e ka mundur Musain ne pergjegjie per shkak se ishte me I moqëm
se ai. Disa thone se kjo ka ndodhur per shkak se ai ishte babai ( stergjyshi) I tij. Ka edhe
te tillë që thonë se kjo ka ndodhur per shkak se ata kane pasur Ligje te ndryshme fetare.
Dhe me ne fund disa pandehin se kjo ka ngjare per shkak se ata dy jane ne boten e
Berzahut, ku u jane nderprere te gjitha obligimet.

Eshte e pakontestueshme se ky hadith eshte transmetuar ne versionet te ndryshme.

Ndonjehere citohet vetem per nga domethenja. Ne kete rast autenticiteti I tij eshte I
kontestueshem. Esemca e hadithit te cilin e shenojne Buhariu, Muslimi dhe te tjere, eshte
se ai (Ademi) ka qene I qortuar per shkak se edhe veten edhe pasardhesit e tij, I ka
nxjerre nga Xhehneti. Ne kete Ademi eshte pergjigjur: ―Nuk ju kam nxjerre une prej aty,
por Ai, I cili e ka parashikuar qe te dilni nga Xhehneti, ashtu qe kam shijuar frutin e
pemes se ndaluar. Ai I cili e ka parapare kete, Ai edhe e ka caktuar kete, para se te jem I
krijuar une.

-38-

E ky eshte Allahu e ti me qorton per diqka me qka une nuk kam asgje, pos qe pema nga
e cila kam shijuar ka qene e ndaluar per mua. Prandaj une nuk jam fajtore qe nxjerrja
nga Xhehneti, ishte e lidhur me kete. Une as veten as ju nuk ju kam nxjerre nga
Xhehneti, por percaktimi I Allahut dhe vetem Ai e di se qfare urtesie fshihet ne kete.‖ Per
kete shkak Ademi e ka ngadhenjyer Musain ne pergjegjie.

Ai I cili e mohon kete hadith ai eshte I qoroditur meqe nga Ebu Hurejre e ka percjelle nje
numer shume I madh transmetuesish (mutevatir) e te mos flasim per vete Ebu HUrejren
edhe drejtesine, mbamendjen e saktesinë r tij.

Perveq kesaj kete hadith e transmetojne edhe as‘habet e tjere, per kete qka kemi folur
deri tani.

Ai I cili e komenton kete menyre te qoroditur siq pame me lart ai nuk I kupton as fjalet as
domethenjen e tij. E, ne kete ( perkrahje te padrejte) nuk ekziston askush me I nje
anshem se sa xhebrinjet.

Konfirmimet e tyre jane kontestuese nga shume shkaqe:

1. Musai ( paqja e Allahut qofte mbi te) nuk ka mundur te kritikoje per vepër, per te cilen
kryerësi I saj tanimë eshte penduar.

2. Vete Musai e ka mbytur një njeri te pafajshëm, per qka eshte penduar dhe e ka lutur
Allahun: “ O Zoti im Une me te vertete I kam bere vetvetes zullum, ndaj me fal :
Dhe Ai e fali.‖ ( Kasas 16)

3. Po qe se pergjegjeja pas qortimit per mëkatin e bërë do te ishte se ky eshte I njeriut I

cili eshte caktuar para se te jete I krijuar, atehere qdonjeri qe do te kritikohej per mëkatin
e bërë, do te thirrej ne percaktimin I cili I ka paraprire atij me q‘rast kisasi dhe hududi (
ndeshkime sheriatike) do te ishin te teperta. Dhe sikur kaderi te merrej per fajtor, atehere
secili do te ishte arsyetuar me kete per mëkatet e bëra, nga te imëtat e deri tek te
mëdhatë, qe do te rezultonte me pasoja te tmerrshme.

Prandaj nje dijetare ka thene se pergjegjia e Ademit ka qene arsyetim me kaderin e

fatkeqësisë ( zbritjes nga Xhehneti) e jot e mëkatit që e ka bërë. Allahu e di me se miri.

-39-

 20-04-, 11:34

-
-

HADITHET QE FLASIN PER KRIJIMIN E ADEMIT

(Paqja e Allahut qofte mbi te)

Imam Ahmedi thote se ka degjuar nga Jahja dhe Muhammedi b.Xha‘feri, keta nga Aufi,
ky nga Kasam b. Zuhejri, e ky nga Ebu Musai, se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Allahu I Madherishem e ka krijuar Ademin me nje
grusht dhe, te cilin e ka marre nga te gjitha llojet e tij. Prandaj pasardhesit e Ademit jane
porsi dheu: ekzistojne njerez te bardhe, te kuq, te zinj, dhe ngjyrash te tjera ndermjet
ketyre.‖

Ai , kete hadith e transmeton edhe nga Huzai ky nga Aufi, ky nga Kasam b. Zuhejri, e ky
nga Esh‘ariu, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:
― Allahu e ka krijuar Ademin me nje grusht dhe, te cilin e ka marre nga te gjitha llojet e
tij. Prandaj pasardhesit e Ademit jane porsi dheu: ekzistojne njerez te bardhe, te kuq, te
zinje, dhe ngjyrash te tjera ndermjet ketyre. Ekzistojne njerez te hareshem e me natyre
te pikelluar dhe ndermjet ketyre. Ekzistojne njerez te mire dhe te këqinjë dhe ndermjet
kesaj.‖

Nje hadith te ketille e transmetojne edhe Ebu Davudi dhe Tirmidhiu, Ibni Hibbani
ne Sahihun e tij transmeton nga Auf b. Ebi Xhemil, A‘rabiu, ky nga Kasam b. Zuhejri, ku
nga Ebu Musa Abdullah b. Kajs Esh‘ariu, se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene…., dhe e citon tekstin e hadithit.

Tirmidhiu thote: ―Ky hadith eshte hasen-sahih.‖

Es-Suddiji transmeton nga Ebu Maliku dhe Ebu Salihu, keta nga Ibni Abbasi e ne nje
version tjeter nga Murre, ky nga Ibni Mes‘udi, e ky nga disa sahabë te te Derguarit ( paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Allahu I Lartmadherishem e ka derguar
Xhibrilin ne Tokë per te marre nga ajo deltine ( argjilë) por Toka tha: ―Kerkoj mbrojtje
nga Allahu prej teje dhe prej asaj qe te me cungosh e te me shëmtosh.‖ Atehere ai u
kthye pa kryer pune, e tha: ―O Zoti im, Toka kerkoi mbrojtjen Tënde, prandja nuk mora
asgje nga ajo.‖ Atehere Allahu dërgoi Mikailin, e Toka përsëri kerkoi mbrojtje nga Allahu,
prandaj edhe ky u kthye pa kryer pune dhe tha njesoj sikurse Xhibrili. Atehere Allahu e
dërgoi Ebgjëllin e vdekjes, e Toka perseri kerkoi mbrojtje, por ai I tha: ― Une kerkoj
mbrojtje nga Allahu qe te mos kthehem pa e zbatuar urdherin.‖ Ai mori nga siperfaqja e
saj dhe nga vendet e ndryshme deltine ( argjilë) te bardhe te kuqe dhe te zezë dhe I
perziu ato. Prandaj njerezit jane me ngjyra te ndryshme. Ai e lagu dheun, deri sa u bë
deltine e ngjitshme, dmth u bashkuan pjeset njera me tjetren. Pastaj I Lartmadherishmi u
tha engjëjve: “Une do ta krijoj njeriun prej deltine, e kur t‟ia jap formen dhe t‟ia
frymezoj shpirtin, ju I beni sexhde atij‖ ( Sad 71-72).

Allahu I Madherishem e ka krijuar Ademin me doren e Vet, që Iblisi te mos bejet

mendjemadh ndaj tij. E ka krijuar si njeri. Ai ka qene trup nga deltina dyzet vjet, duke
llogaritur se viti eshte I gjate sa java. Me nje rast engjëjt hasën në të dhe u frikësuan nga
ajo që pane. E Iblisi u frikësua më së shumti. Kur më vonë kalonte pranë tij, ai e godiste,
e trupi I tringëllonte mu sikurse shtambat nga balta e tharë.

-40-

Ne kete kuptim jane fjalet e te Lartmadherishmit: “Ai e krijoi njeriun prej baltes se
tharë, ashtu siq eshte vorba e pjekur.‖ ( Rahman 14).

Pastaj Iblisi thoshte: ―Perse je krijuar?‖

Pastaj hynte ne trup permes gojës dhe dilte nga prapanica, e u thoshte engjëjve: ―Mos u
frikesoni prej ketij , Zoti juaj eshte I perhershëm , e ky këtu eshte I zbrazët. Sikur te
kasha pushtet mbi këtë, une do ta thërmoja atë cope e qikë.‖
Kur erdhi qasti që Allahu t‘ia frymëzojë shpirtin, u tha engjëjve : ―Kur t‘ia frymëzoj shpirtin
ju beni sexhde atij‖ Kur ia frymëzoi shpirtin, e shpirti I erdh gjer te koka ai teshtiu, e
engjëjt I thane: ―Thuaj el-hamdu-lil-lahi‖ Kur tha ―el-hamdu-lil-lahi‖ , Allahu I tha: ―Te
meshirofte Zoti yt‖ Kur shpirti I hyri ne sy, ai pa frutta e Xhehnetit, e kur hyri ne stomak,
deshiroi qe te hante dhe brofi para se shpirti t‘I hynte ne këmbë, duke nxituar kah frutat
e Xhehnetit.

Kjo mund te kuptohet nga fjalët e Lartmadherishmit: “Njeriu eshte krijuar me cilësi
nxituese ( eshte I ngutshëm) …..(Enbija 37). ― Te gjithë engjëjt bashkërisht I
bene sexhde atij, perveq Iblisit. Ai nuk pranoi te bente sexhde se bashku me
ta.‖ (Hixher 30-31)

Me tej e parshtron ngjarjen ne tërësi.

Per disa gjëra te cekura ketu ekziston vërtetimi ne hadithe, mirepo shumë janë marrë nga
israilijjatet.

Keshtu Imam Ahmedi thote se ka degjuar nga Abdussamedi, ky nga Hammadi, ky nga
Thabiti, e ky nga Enesi, se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te )
ka thene: ―Kur Allahu e krijoi Ademin e la ate sa ka dashur Vet, e Iblisi filloi te sillej rrotull
tij. Kur e pa se eshte I zbrazet permbrenda, kuptoi se ky eshte krijese, prandja nuk
frikesohej më prej tij.‖

Ibni Hibbani ne Sahihun e tij thote se ka degjuar nga Hasan b.Sufjani, ky nga Hudbe b.
Halidi, ky nga Hammad b. Seleme, ky nga Thabiti e ky nga Enesi se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: :Kur Ademit iu frymezua shpirti dhe
kur I erdhi gjer te koka, teshtiu e tha ―Falenderimi I qofte Allahut , Sunduesit te te gjitha
botëve‖ per qka I Lartmadherishmi tha: ―Allahu te meshirofte‖

Hfidh Ebu Beker el-Bezzari thote se ka degjuar nga Jahja b. Muhammed b. Es-sekeni, ky
nga Hibban b. Hilali, ky nga Mubarek b. Fudaleh, ky nga Ubejdullahu, ky nga Hibabi, ky
nga Hasf b. Asim b. ubejdullah b. Umer b. El-Hattabi. E ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari
I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Kur Allahu e krijoi
Ademin teshtiu e tha: ―Falenderimi I qofte Allahut ― e Allahu tha: Te meshirofte Sunduesi
yt, o Adem‖
-41-

 20-04-, 13:50

-
-

Ky zingjir I transmetuesve eshte I mire , por megjithate ata nuk e shenojne kete.

Umer b. Abdulazizi thote: ―Kur u urdheruan engjëjt te bejne sexhde, Israfili e beri I pari,
andaj Allahu beri që Kur‘ani t‘I jetë shkruar ne ballë.‖ Kete e transmeton Ibni Asakiri.

Hafidh Ebu Ja‘la thote se I ka treguar Ukbe b. Mukrimi, e ketij Amër b. Muhammedi, e ky
ka degjuar nga Ismail b. rafi‘el Makburiu, e ky nga Ebu hurejre, se I derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene‖ ―Allahu e ka krijuar Ademin nga
dheu. Se pari e ka bere deltine, e pastaj e ka lene deri sa deltina eshte ndenjur dhe thare.
Pastaj e ka formesuar dhe e ka lene deri sa deltina eshte bere sikurse shtambat ( enet e
argjilta). Iblisi kalonte prane tij e thoshte: ―Ti me siguri je krijuar per diq shume te
rendesishme.‖ Pastaj Allahu e frymezoi ne te shpirtin. Se pari ku ka hyre shpirti, kane
qene syte dhe te parit. Atehere Ademi teshtiu, e allahu ia shprehu meshiren e Vet duke I
thene: ―Te meshirofte Sunduesi yt‖ Pastaj Allahu I tha: ―O Adem shko te ai grup (
engjëjsh) dhe mbaje n‘mend qka te thone ata‖ Kur u afrua u thirri selam, e ata u
pergjigjen :‖ Ve alejkes-selamu ve rahmetullahi ve berekatuhu ( edhe mbi ty qofte paqja
meshira dhe bereqeti I Allahut) ― Atehere Allahu I tha: ―O Adem kjo eshte pershendetja
jote dhe pershendetja e pasardhesve te tu.‖ ―E q‘domethene pasardhesit e tu, o Sunduesi
im?‖ , pyeti Ademi e Allahu I tha: ― Zgjedhe njëren dorë Timen , o Adem?‖ ― Po e zgjedh
dorën e djathtë, e te dyja jane duart e Sunduesit tim jane te djathta , tha ai. Atehere
Allahu e hapi doren e Vet, e aty u paraqiten pasardhesit e Ademit. Disave prej tyre u
shkelqente goja nga nuri, e Ademit veqanarisht ia terhoqi vëmendjen drita e nje njeriu,
prandaj pyeti: ― O Sundues, kush eshte ky?‖ ― Ky eshte pasardhesi yt Davudi‖ u pergjigj.
―O Sundues sa ia ke caktuar te jetoje ?‖ ―Gjashtëdhjet vjet‖ tha Allahu. ― O Sundues‖ tha
ai ―jepi atij nga jeta ime qe t‘I mbushe njëqind vjet.‖ Allahu caktoi keshtu dhe per kete
mori dëshmitare. Kur Ademit I kaloi afati I jetes, Allahu ia dergoi Engjëllin e vdekjes, e
Ademi tha: ―A nuk me kane mbetur edhe dyzet vjet jete? ― A nuk ja fale pasardhesit tend
Davudit?‖ u pergjigj engjëlli. Ademi mohoi kete, ndaj mohojne edhe pasardhesit e tij.
Harroi, andaj harrojne edhe pasardhesit e tij.‖

Kete hadith e transmetojne edhe Hafidh Ebu Bekër el-Bezzari, Tirmidhiu dhe Nesaiu ne
vepren ―Dita dhe nata‖ ( El-jeum vel-lejle) permes safuan b. Isait, ky nga Harith b.
Abdurrahman b. Ebu Dhiabi, ky nga Seid el-Makburiu, ky nga Ebu Hurejre e ky nga I
Derguari ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

-42-

Tirmidhiu e vlereson si hasen- garib me kete zingjire te transmetuesve. Nesaiu thote se

ky eshte munker ( I refuzuar). Kete hadith e transmeton edhe Muahmmed b. Axhlani nga
babai I vet, ky nga Se‘id el-Makburiu, e ky nga Abdullah b. salami.

Tirmidhiu thote se ka degjuar nga Abd b. Humejdi, ky nga Ebu Salihu, e ky nga Hisham b.
Sa‘di ky nga Zejd b. Eslemi, ky nga Ebu salihu, e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I
Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ―Kur Allahu e krijoi Ademin,
e ferkoi ate epr shpine, e nga kurrizi I dolen te gjithe pasardhesit te cilet Allahu do t‘I
krijonte si pasardhes te Ademit deri ne Diten e Gjykimit. Allahu beri qe secili prej tyre te
kete nur ( drite) para syve. Pastaj ia tregoi Ademit, e Ademi pyeti: ―O Sundues kush jane
keta? ―Keta jane pasardhesit e tu‖ u pergjigj Allahu. Atehere ai e verejti nje njeri, drita e
te cilit I pelqeu veqanarisht dhe e [yeti: ― O Sundues kush eshte ky?‖ Allahu I tha: ―Ky
eshte njeriu qe do te jetë ndër brezat e fundit te pasardhesve të tu, me emrin Davud.‖ ―
O Sundues‖ pyeti perseri Ademi, ― e sa ia ke caktuar te jetojë?‖ ―Gjashtëdhjete vjet ― u
pergjigj Allahu. ― O Sundues‖, tha Ademi, ―jepja nga jeta ime edhe dyzet vjet.‖

Kur Ademit I kaloi jeta I erdhi Engjëlli I vdekjes pyeti: ― A nuk me kane mbetur edhe
dyzet vjet?‖ ― A nuk ja fale ato pasardhesit tënd Davudit?‖ Ai e mohoi kete, ndaj mohojne
edhe pasardhesit e tij. Harroi andaj harrojne edhe pasardhesit e tij. Gaboi prandaj
gabojne edhe pasardhesit e tij.‖

Tirmidhiu e vlerëson kete hadith si hasen-sahih ( I mirë – autentik). Ky hadith shenohet

edhe ne shume transmetime permes Ebu Hurejres nga I Derguari I Allahut ( paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te)..

Hakimi e citon ne Mustedrekun e vet permes Ebu Ne‘im El-Fadel b.Dukajnit dhe e
vlereson si sahih, sipas kushteve te Muslimit, porse nuk e shenon as Muslimi as
Buhariu.Kete hadith Ebu Hatimi e transmeton nga Abdurrahman b. Zejd b. Eslemi, ky nga
babai I vet, ky nga Ata‘ b. Jesari, ky nga Ebu Hurejre e ky nga I Derguari I Allahut ( paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) perveq që aty qëndron: ―Pastaj ia tregoi Ademit e
tha: O Adem keta jane pasardhesit e tu.‖ Duke vërejtur se ndër ta kishte njerëz te gjymtë
( sakatë) kurrizdalë, te verbër, dhe me të meta të tjera, Ademi pyeti: ― O Sundues perse
ua ke bërë këtë pasardhesve të mi?‖ ―Që të jenë falënderues për dhuntitë e mia?‖ u
pergjigj Allahu.‖

Ai pastaj paraqit rastin me Davudin, qe do te citohet ne transmetimin e Ibni Abbasit.

-43-

 20-04-, 14:41

-
-

Imam Ahmedi ne Musnedin e tij thote se ka degjuar nga Hajtheme b. Harixhe, ky nga
Ebu Er-Rebi‘u ky nga Junus b. Mejseri, ky nga Ebu Idrisi, ky nga Ebu Derdai, e ky nga I
Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) se ka thene: ―Kur Allahu e
krijoi Ademin, ia preku shpatullen e djathte dhe I nxorri pasardhesit e tij te bardhe porsi
margaritarë. Pastaj ia preku shpatullen e majtë dhe I nxorri pasardhesit e tij te zinj porsi
thëngjilli. Atehere u tha atyre nga ana e djathtë : ―Keta do të hyjnë në Xhehnet dhe kjo
ka marre fund‖ Pastaj u tha atyre ne anen e majtë: ― Keta do te hyjne ne zjarr dhe kjo ka
marrë fund‖

Ibën Ebi Dunja thote se ka degjuar nag Helef b. Hishami, ky nga Hakem b. Sinani, ky nga
Hushibi, e ky nga Hasani, se ka thene: ―Kur Allahu e krijoi Ademin, nga ana e djathtë e tij
I nxorri banoret e Xhehnetit, e nga ana e majtë banoret e Xhehnemit . Pastaj jane
shperndare neper Toke. Disa prej tyre ishin te verbër, disa prej tyre te shurdher, e disa
me të meta te tjera, andaj Ademi pyeti: ― O Sindues a nuk krijove pasardhesit e mi
njesoj?‖ U pergjigj: ― O Adem kam dashur te me falënderojne.‖

Citat te ngjajshem paraqet edhe Abdurrezaku nga Ma‘meri, ky nga Katade, e ky nga El-
Hasani.
Kete hadith e transmeton edhe Ebu Hatimi.

Ibni Hibbani ne Sahihun e tij thote s eka degjuar nga Muhammed b. Is‘hak b. Hudhejmi,
ky nga Muhammed b. Beshari, ky nga Saufan b. Isai, ky nga Harith b. Abdurrahman b.
Ebi Dhubabi, ky nga Se‘id el-Makburiju, ky nga Ebu Hurejre, e ky nga I Derguari I Allahut
( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) se ka thene: ― Kur Allahu e krijoi Ademin dhe
ia frymezoi shpirtin, Ademi teshtiu e tha‖ ― Falenderimi I qofte Allahut‖ e Allahu I tha:‖ Te
meshirofte Sunduesi yt! O Adem shko tek ata engjëj dhe pershendeti me selam‖ Ademi
shkoi e u tha : ― Es-selamu alejkum‖ Ata u pergjigjen: ― Ve alejkes-selamu ve
rahmetullahi‖ ( Edhe mbi ty qofte shpetimi dhe meshira e Allahut) Kur u kthye, Sunduesi I
tha: ― Kjo eshte pershendetja jote dhe e pasardhesve te tu.‖ Pastaj Allahu duke I mbajtur
grushtat e mbyllur I tha: ―Zgjedhe cilen te duash?‖ ―Po e zgjedh dorën e djathtë te
Sunduesit tim, e qe te dyja duart e Sunduesit tim jane te djathta dhe te uruara‖ Atehere
Allahu I hapi, e ne to ishte Ademi dhe pasardhesit e tij. ― O Sundues kush jane keta
njerez?‖ pyeti Ademi. ―Jane pasardhesit e tu. Iu pergjigj Allahu. Cdo personi I shkruante
ndermjet syve se sa do te jetojë. Nder ta ishte edhe nje njeri, fytyrndritshëm – ose nder
me te ndritshmit, te cilit I ishte caktuar te jetoje vetem dyzet vjet. ― O Sundues kush ky?
Pyeti Ademi

-44-

― Ky eshte pasardhesi yt Davudi‖ u pergjigj. Allahu ia ka caktuar dyzet vjet jetese. ― O

Sundues, zgjatja jetën‖ u lut Ademi. ― Aq I eshte caktuar‖ u pergjigj Ai, e Ademi tha: ―
Une nga jeta ime ia jap atij gjashtedhjet vjet‖ Ja tek je ti, ja tek eshte ai‖ tha Allahu. ― E
tani hyr ne Xhehnet‖ Ademi qendroi ne Xhehnet sa deshi Allahu, e atehere qe I përzënë.
Gjate kesaj kohe, Ademi I numeronte vitet e veta. Kur I erdhi Engjëlli I vdekjes, Ademi
tha: ― Je ngutur pak, meqë mua më eshte caktuar te jetoje njëmijë vjet.‖ ― Po por prej
atyre ia ke dhuruar pasardhesit tend gjashtëdhjet vjet.‖ U pergjigj. Ademi mohoi kete,
andaj mohojne edhe pasardhesit e tij. Harooi , prandaj harrojne edhe pasardhesit e tij.
Qe prej atehere eshte urdheruar qe te shkruhet dhe te merren dëshmitaret.‖

Buhariu thote se ka degjuar nga Abdullah b. Muhammedi, ky nga Abdurrezaku, ky nga

Ma‘meri, ky nga Hemmam b. Munebiu, e ky nga Ebu Hurejre se I Derguari I Allahut
( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ― Allahu e krijoi Ademin me gjatesi
gjashtëdhjetë arshinë, e I tha: ―Shko dhe jepi selam atij grupi engjëjsh dhe degjo se si do
te pergjigjen, meqë kjo do te jete pershendetja jote dhe e pasardhesve te tu.‖ Kur iu
afrua ai u tha: ―Es-selamu alejkum‖ kurse ata u pergjigjen: ― Ve alejkes-selamu ve
rahmetullah‖ Cdonjeri qe do te hyjë ne Xhehnet do te ketë formen e Ademit, edhe pse
njerezit prej atehere e deri me tani jane gjithnje e me te shkurter per nga gjatësia‖

Kete hadith e shenon keshtu Buhariu ne kapitullin me titull ―Isti‘dhan‖ nga Jahja b.
Xhaferi kurse Muslimi nga Muhammed b. Rafi. Keta te dy e transmetojne nga
Abdyrrezaku.

Imam Ahmedi thote se ka degjuar nga Reuhi, ky nga Hammadi b. Seleme, ky nga Alijj b.
Zejdi, ky nga Se‘id b. El- Musejjebi, e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I Allahut ( paqja
dhe shpetimi I allahut qofte mbi ta) ka thene: ―Ademi ka qene I gjate gjashtëdhjete
arshine, e I gjërështatë arshinë.‖ Kete hadith e shenon vetem Ahmedi.

Imam Ahmedi, gjithashtu thote se ka degjuar nga Affani, ky nga Hammad, b. Seleme, ky
nga Alijj b. Zejd, ky nga Jusuf b. Mehrani, e ky nga Ibni Abbas, se ka thene: ―Kur u shpall
ajeti mbi borxhin , I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
tha: ―Ademi ka qene I pari qe ka mohuar, Ademi ka qene I pari qe ka mohuar. Kur Allahu
e krijoi Ademin, e ferkoi atë per shpine dhe prej aty I nxorri te gjithe pasardhesit te cilet
do te jenë te krijuar deri ne Diten e Gjykimit dhe pastaj ia tregoi atij. Duke shikuar, Ademi
vërejti nje njeri me fytyre te uruar dhe pyeti: ― O Sundues kush eshte ky?‖ Allahu tha: ―
Ky eshte pasardhesi yt Davudi.‖ ― Sa do te jetoje o Sundues?‖ pyeti Ademi.

-45-

 21-04-, 13:27

-
-

―Gjashtëdhjetë vjetë‖ u pergjigj Allahu. ― O Sundues‖ tha Ademi ― shtoja jetën‖. ―Po nese
ia jep nga jeta jote.‖ u pergjigj. Ademi I kishte te caktuara njëmijë vjet jetë. E ia dha atij
dyzet vjet. Allahu e shenoi kete dhe I mori engjëjt per deshmitare. Kur I kaloi jeta Ademit
erdhen engjëjt per t‘ia marrë shpirtin, e Ademi tha: ― Me kane mbetur edhe dyzet vjet
jete‖ Ata thane : ―keto ia ke falur pasardhesit tend, Davudit.‖ ― Jo se kam bërë këtë‖ u
pergjigj Ademi. Atehere Allahu ia tregoi ate qe kishte shkruar e engjëjt deshmuan kunder
Ademit.‖

Ahmedi gjithashtu thote se ka degjuar nga Esved b. Amiri, ky nga Hammad b. Seleme, ky
nga Alijj b. Zejdi, ky nga Jusuf b. Mehrani, e ky nga Ibni Abbasi, se I Derguari I Allahut
( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ― I pari qe ka mohuar ka qene
Ademi.‖

Kete e ka perseritur tri here. ― Kur Allahu e krijoi ate, e ferkoi pas shpine , I nxorri
pasardhesit e tij dhe ia tregoi atij. Ademi e pa nje njeri me fytyre te ndritshme e tha: ― O
Sundues shtoja jeten.‖ ― Po nese ia jep ti nga jeta jote‖ u pergjigj Allahu. Ademi ia dha
dyzet vjet nga jeta e vet. Allahu e shenoi kete dhe thirri engjëjt te beheshin deshmitare.
Kur Allahu deshi t‘ia merrte shpirtin, Ademi tha: ― Me kane mbetur edhe dyzet vjet jete.‖ I
qe thënë: ― Keto ia ke falur pasardhesit tend Davudit.‖ Mirepo ky e mohoi kete, e Allahu
ia tregoi atë qe kishte shkruar dhe solli deshmi kunder tij. Megjithate, Allahu I ka dhene
jetë Davudit njëqind e Ademit një mijë vjet.‖.

Kete thenie e citon vetem Ahmedi. Alijj b. Zejdi nuk eshte I besueshme kur eshte fjala per
te, duhet te kihet kujdes.

Taberaniu transmeton nga Alijj b. Abdurrezaku , ky nga Haxhxhaxh b. Minhali, ky nga

Hammad b. Seleme, ky nga Alijj b. Zejdi, ky nga Jusuf b. Mehrani, ky nga Ibni Abbas,
edhe nga disa te tjerem se Hasani ka thene: ―Kur eshte shpallur ajeti per borxhin ,
Muhammedi ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― I pari qe ka mohuar
ka qene Ademi. ‖ Kete e ka perseritur tri here . Pastaj e citon hadothin deri ne fund.

Imam Malik b. Enesi ne Muvetta-ne e tij, transmeton nga Zejd b. Ebu Enise, se ka degjuar
nga Abdullah b. Abdurrahman b. Zejd b. El-Hattabi, e ky nga Muslimi b. Jaser el-
Xheheniu, se Umer b. El-Hattabin e kane pyetur per ajetin: “ Dhe kur Zoti Yt – nga
kurrizi I bijve te Ademit nxorri pasardhesit e tyre, kerkoi prej tyre qe te
deshmojne kunder vetvetes. ( U tha atyre) : “A jam Une Zoti juaj? “ Ata thane: “
Po je, ne deshmojme per kete .‖ ( A‘raf 172) ka thene: ― E kam ndegjuar te Derguarin
e Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) se kur eshte pyetur per kete ajet, ka
thene: ― Kur Allahu e krijoi Ademin , ia ferkoi shpinen me te djathten e Vet dhe prej aty
nxorri pasardhesit e tij e tha: ― Keta I kam krijuar per Xhehnet dhe keta do te punojne
vepra te xhehnetlinjeve.‖
-46-

Pastaj perseri ferkoi Ademit shpinen dhe perseriprej aty nxorri pasardhesit e tij e tha: ―
Keta I kam krijuar per Xhehnem dhe keta do te punojne vepra te xhehnemlinjeve.‖

Nje njeri tha: ― O I Derguar I Allahut perse atehere te punohet?‖ I Derguari u pergjigj: ―
Kur Allahu e krijon dike per Xhehnet atehere e udhezon te beje vepra te xhehnetlinjeve,
ne menyren qe te vdes si xhehnetli, e kur Allahu e krijon dike per Xhehnem atehere e
udhezon te beje vepra te xhehnemlinjeve ne menyren qe te vdes si xhehnemli.‖

Kete hadith e transmetojne keshtu: Ahmedi, Ebu Davudi, Tirmidhiu, Nesaiu, Ibni Xheriri,
Iben bi Hatimi dhe Ebu Hatimi. Iben Hibbani ne Sahihun e tij e transmeton ne disa
verzione nga Imam Maliku.

Tirmidhiu thote se ky hadith eshte hasen, por Muslim b. Jasari nuk ka mundur ta degjoje
kete nga Umeri. Keshtu thone edhe Ebu Hatimi dhe Ebu Zur‘zah, perveq Ebu Hatimi
shton: ― Ndermjet tyre eshte Ne‘im b. Rebi‘u.‖

Kete hadith Ebu Davudi e transmeton nga Muhammed b. Musaffi, ky nga Bekijju, ky nga
Umer b. Xhes‘ami ky nga Zejd b. Ebu Enise, ky nga Abdulhamid b. Abdurrahman b. Zejd
b. El-Hatabbi, ky nga Muslimi b. Jasari, ky nga Ne‘im b. Rebi‘u, se ka thene: ― Kam qene
tek Umer b. El-Hattabi kur u pyet per kete ajet….‖ Dhe pastaj e citon hadithin.

Hafidh Ed-Darekutni thote: ― Umer b. Xha‘sem Ebu Ferve b. Jezid b. Sinan er-Rehavi
pajtohet me Zejd b. Ebu Enisen dhe me siguri fjalet e tyre jane me te besueshme se te
Malikut, Allahu e meshirofte‖

Tekembramja te gjitha keto hadithe na bejne me dije se I Lartmadherishmi I ka nxjerre

pasardhesit e Ademit nga kurrizi I Ademit, I ka ndare ata ne anen e djathte dhe ne anen
e majte, e pastaj ka thene : ― Keta do te hyjne ne Xhehnet, e keta do te hyjne ne
Xhehnem dhe fund‖

Per sa I perket thirrjes se njerezve qe te deshmojne kunder vetvetes duke pranuar

Njeshmerine e Zotit, per kete nuk flitet ne hadithet autentike, prandaj nderlidhja e
komentimit te ajetit 172 te sures A‘raf me kete eshte kontestuese per qka kemi folur
gjeresisht ne Tefsirin tone.
Aty I kemi cituar hollesisht te gjitha hadithet qe flasin ne lidhje me kete ceshtje andaj
kush deshiron te informohet me hollesisht per kete, le te shoh aty! Allahu e di me se miri.

Imam Ahmedi transmeton edhe nje hadith te cilin e ka degjuar nga Husein b.
Muhammedi, ky nga Xheriri ( Iben Hazmi), ky nga Kulthlum b. Xhebri, ky nga Se‘id b.
Xhubejri, e ky nga Ibni Abbasi se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) ka thene: ― Allahu ka marre premtimin nga kurrizi I Ademit ( paqja e Allahut qofte
mbi te) ditën e Arafatit. Atehere Ai ka nxjerre prej aty pasardhesit e tij, I ka vendosur
para vetes dhe I ka pyetur: ― A jam Une Zoti juaj?” Ata thane: “ Po je, ne
deshmojme per kete.” Ne ju kemi bere deshmitare qe te mos thoni ne Diten e
Kiametit: “ Ne per kete nuk kemi qene te informuar.” Ose qe te mos thoni: “ Me
te evrtete te paret tane I kan bere shok Allahut para nesh, e ne jemi brezi pas
tyre. A mos vallë, do te na ndeshkosh per ate c‟kane punuar gënjeshtaret? ― (
A‘raf 172-173).

-47-

 21-04-, 15:05

-
-

Ky hadith eshte me zingjir te mire dhe te forte , I cili ploteson kushtet e muslimit. E
transmeton Nesaiu dhe Ibni Xheriri. Hakimi e shenon ne Mustedrekun e tij nga Husein b.
Muhammed el-Merveziu. Hakimi thote se senedi I tij eshte sahih, porse Buhariu dhe
Muslimi nuk e shenojne kete. Dallimi ekziston vetem rreth Kulthum b. Xhebrit, ngase prej
tij transmetohen edhe fjalet e te Derguarit te Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) edhe fjalet e tij personale.

Po ashtu ekziston edhe transmetimi nga Se‘id b. Xhubejri, se keto jane fjalet e Ibën
Abbasit. Aufi, Valibiu, Dahhaku dhe Ebu Xhemre, gjithashtu I transmetojne si fjalet e Iben
Abbasit.

Ekzistojne shume hadithe te ketilla dhe ato jane me te vertetuara. Allahu e di me se miri.
Keshtu edhe nga Abdullah Iben Umeri transmetohet se keto jane fjalet edhe te Ibni
Abbasit edhe te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te). Versioni I pare
eshte me I besueshem.

Shumica prej tyre te cilet percaktohen per mendimin se premtimi eshte marre nga
njerezit, bazohen ne fjalet e Imam Ahmedit, I cili thote se ka degjuar nag Haxhxhaxhi, ky
nga Shu‘be, ky nga Ebu Imran Xhuniji, e ky nga Enes b. Maliku, se I Derguari I Allahut
( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Ne Diten e Gjykimit do t‘I thuhet
xhehenemliut: ― Sikur te ishte jotja e tërë ajo qe gjendet ne Toke, a do ta jepje per t‘u
shpenguar nga kjo?‖ ― Po‖ do te pergjigjet. Ne kete Allahu do t‘I thote: ―Prej teje pata
kerkuar diqka qe eshte shume me e lehte se kjo. Derisa ishe ne kurrizin e Ademit, prej
teje mora premtimin se askë nuk do ta konsiderosh te barabart me Mua, e së këndejmi
me pershkrove shok.‖

Buhariu dhe Muslimi kete hadith e transmetojne nga Shu‘be.

Perkitazi me fjalet e te Lartmadherishmit: “Dhe, kur Zoti Yt – nga kurrizi I bijve te

Ademit nxorri pasardhesit e tyre‖ dhe te atyre nga ajetet vijuese, Ebu Xha‘fer er-
Raziu percjelle nga Rebi‘ b. Enesi, ky nga Ebu El-Alijje, e ky nga Ubejj b. Ka‘bi, se ka
thene: ―

- 48-

― Ate ditë te gjithe njerezit qe do te lindin deri ne Diten e Gjykimit jane tubuar para Tij;
dhe I ka krijuar, u ka dhene formen, prej tyre ka marre premtimin dhe ka deshmuar: ― A
Jam Une Zoti Juaj?‖ ― Po je ― jane pergjigjur ata. Atehere Ai u ka thene: ― Per deshmitare
po I therras shtate qiej, shtate toket dhe babane tuaj, Ademin, qe te mos thoni ne Diten
e gjykimit se per kete nuk keni ditur gjë. Dijeni se nuk ka zot dhe sundues tjeter perveq
Meje. Mos e konsideroni askë te barabarte me Mua. Do t‘u dergoj pejgambere, te ciliet do
t‘ua perkujtojne premtimin dhe kontraten qe ma keni dhënë; do t‘ju dergoj Librin Tim‖

― Deshmojme se Ti je Sundues dhe Zot dhe se nuk ka sundues as zot tjeter‖ jane
pergjigjur ata, dhe keshtu e kane shprehur perkoresine ( te bindurit) e tyre.

Ai e ka ngritur babanë e tyre, Ademin I cili I ka shikuar ata dhe ka verejtur se ne mesin e
tyre ekzistojne njerez te pasur e te varfër, te hijshem e te shemtuar. ― O Sundues, sikur
t‘I beje të njejte! ― eshte lutur Ademi, e Allahu eshte pergjigjur: ― E kam ëndje te me jene
falenderues ―

Ndër ta I ka pare edhe pejgamberet te cilet ndriqonin porsi kandila. Ata kane dhene zotim
te posaqem per pejgamberine dhe ferrëfimin e tyre. Perkitazi me kete Allahu I Lartesuar
thote: ― ( Kujtoje ti o Muhammed !) kur nga pejgamberet Ne morem zotimin e tyre;
edhe prej teje, prej Nuhit, prej Ibrahimit , prej Musait, prej Isait, te birit te
Merjemes. Ne prej tyre morëm zotim te forte….” ( Ahzab 7).

Pastaj: ― Ti drejtoje fytyren tende kah Islami, si besimtar I vertete I fesë,

krijimtarise se Allahut, sipas se ciles Ai I ka krijuar njerëzit – nuk duhet te
nderrohet krijimtaria e Allahut, meqe ajo eshte fe e drejte, por shumica e
njerezve kete nuk e dine.” ( Rum 30).

Pastaj: “ Ky (Muhammedi) eshte paralajmerues, si paralajmeruesit e

meparshem.” ( Nexhm 56) dhe gjithashtu: “ Ne e kemi ditur se shumica prej
tyre nuk do t‟I permbahen zotimit dhe e kemi ditur se shumica prej tyre me te
vertete, do te jene mekatarë.‖ ( A‘raf 102)

Kete transmetim, ne Tefsiret e tyre permes Ebu Xha‘ferit, e shenojne: Abdullah b.

Ahmedi, Iben Ebu Hatimi, Ibnu Xheriri dhe Ibni Mirdevejhu.

Veq kesaj nga Muxhahidi, Ikrime, Se‘id b. Xhubejri, Hasan el-Basriu, Katade , Es- Suddiji
dhe shume dijetare te tjere nga brezi I pare, percillen shume transmetime me permbajtje
te ngjashme me keto hadithe.

Me lart theksuam se te gjithe engjëjt, kur urdheroi Allahu I Madherishem t‘I bejne sexhde
Ademit, e zbatuan urdherin e Allahut, perveq Iblisit, I cili refuzoi ta bente kete, per shkak
te zilisë dhe armiqesise qe kishte ndaj Ademit.

Per kete shkak Allahu e ka perzene nga Meshira e Tij dhe ia ka bere atë te paarritshme,
me c‘rast si I percmuar dhe I mallkuar, eshte leshuar ne Tokë.
- 49 -

 21-04-, 15:56

-
-

Imam Ahmedi thote se ka degjuar nga Vek‘iu, nga Ja‘lai e Muhammedi, te bijte e Ubejdit;
keta nga El-A‘meshi, ky nga Ebu Salihu, e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I Allahut
( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene:

― Kur njeriu lexon ajetin e sexhdes dhe bënë sexhdem shejtani terhiqet duke qarë dhe
duke thene: ― I mjeri une! Njeriu urdheruar te beje sexhde dhe e bene atë, per qka do te
hyje ne Xhehnet, ndersa une jam urdhruar, e kam refuzuar ta beje kete , andaj do te hyj
ne zjarr.‖

Muslimi shenon kete hadith permes Veki‘ut dhe Muaviut, e ky nga El-A‘meshi.

Kur Ademi u vendos ne Xhehnet, duke mos hyre ne ate se a ka qene ai (xhehneti) ne qiell
apo ne Toke, per qka folem me siper , me te shoqen, Haven, kane ngrene sa kan dashur
dhe prej nga kane deshiruar. Kur e shijuan frytin e pemes se ndaluar, atyre u rane rrobat
qe I kishin ne trup dhe qene te leshuar ne Toke. Ne lidhje me ate se cili vend ne Toke qe
ky tanime folem gjeresisht.

Ekzistojne mendime te ndryshme se sa kohe ka qendruar Ademi ne Xhehnet. Disa thone

se kjo ka zgjatur vetem nje pjese e dites, siq e llogarisim ne sot.

Ne kete kuptim e cituam hadithin ne transmetim te Muslimit nga Ebu Hurejre, se I

Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:

― Ademi eshte krijuar ne castet e fundit te dites se premte.‖

Po ashtu cituam edhe hadithin net e cilin qendron:

‖ Ademi eshte krijuar diten e premte dhe eshte perzene nga ai diten e premte.‖

Nese ka te beje me te njejten dite, rezulton se eshte krijuar dhe eshte perzene nga
Xhehneti te premten. Me lart thame se, gjashte dite jane sikurse edhe keto ditet tona .
Pra ai ne Xhehnet ka qendruar vetem nje pjese te dites se ketille si e jona.

Mirepo nje kuptim I tille eshte kontestues. Po qe se përzënia e tij ka ndodhur ne ndonje
dite tjeter, e jo e te njejten dite kur edhe eshte krijuar, apo nese e marrim se ato dite
jane me te gjata gjashte mije vjet, sic pohojne Ibni Abbasi, Muxhahidi dhe Dahhaku, per
qka percaktohet edhe Ibni Xheriri, atehere del se ai ka qendruar ne Xhehnet nje kohe
mjaft te gjate.

Ibni Xheriri thote: ― Eshte e njohur se ai eshte krijuar ne oren e fundit te se premtes, e
nje ore e asaj dite eshte e barabart me tetëdhjet e tre vjetë e kater muaj.

Ai si trup nga deltina, para se te frymezohej net e shpirti, I ka kaluar dyzet vjet. Pra ai en
Xhehnet, para se qe eshte përzëneë prej aty, I ka kaluar dyzet e tre vjete e kater muaj.‖
Allahu e di me se miri.

Abdurrezaku transmeton nga Hisham b. Hasani, e ky nga A‘ta b. Ebi Rebbahi, se ka

thene: ― Kur qe I leshuar Ademi ne Toke, e kokën ne qiej, e Allahu e zvogeloi ne
gjashtedhjete arshine.‖ Nje rivajet I ngjashem percillet edhe nga Ibni Abbasi.

-50-

Ky konfirmim eshte I kontestueshme, per shkak te hadithit tanime te cituar, per te cilin
dijetaret thone se eshte sahih. Ebu HUrejre transmeton nga I Derguari I Allahut ( paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) se ka thene:

― Allahu e krijoi Ademin me gjatesi prej gjashtedhjete arshine dhe qe atehere e gjer me
sot njerezit gjithnje zvogelohen.‖

Sipas ketij hadithi ai nuk eshte krijuar me I gjate se gjashtedhjete berryla. Pasardhesit e
tij pareshtur zvogelohen per nga gjatesia.

Ibni Xheriri transmeton nga Ibni Abbasi se Allahu I Lartesuar ka thene:

― O Adem une kam nje vend te shenjtë nen Arsh. Shko atje dhe ma nderto nje tempull
aty, e pastaj rreth tij ben tavaf, siq bejne engjëjt tavaf rreth Arshit Tim‖

Allahu ia dergoi nje engjëll I cili ia tregoi vendin dhe ia mesoi ceremonite e duhura. Ai me
tej, thote se cdo hap qe e ka bere atehere Ademi, mëpastaj eshte bere ritual.

Prej tij gjithashtu transmetohet se ka thene: ― Gjëja me e pare qe ka ngrene Ademi ne

toke, kane qene shtatë kokrra grure, te cilat ia pat sjelle Xhibrili, me c‘rast kishte pyetur: ―
C‘eshte kjo? ― ― Kjo eshte nga pema e ndaluar.‖, tha. ― Cfare do te beje me to?‖ , pyeti
Ademi . ―Mbjelli ne toke‖, iu pergjigj.

Ademi veproi keshtu dhe prej cdo kokrre mbine njeqind mije kallinje. Kur u rrit gruri dhe
u pjek, Ademi e korri ate, e fshiu, e bloi, e gatoi, beri buke dhe e hengri, duke dhene
mund te madh ne keto pune.

Perkitazi me kete Allahu I Madherishem I ka thene: “….andaj assesi mos I lejo qe t‟ju
nxjerre nga Xhehneti, e qe pastaj te perjetosh mundime.‖ ( Ta ha 117).

Rrobat e para qe kane pasur ata, ishin prej leshi te deles. Ademi e ka qethur ate, e pastaj
se bashku e kane tjerrë dhe Ademi e pat thurrur nje gunë per vete kurse per Haven nje
kemishe te gjate dhe nje vel.

Dijetaret nuk pajtohen në atë se a I ka lindur Ademit dhe Haves ndonje femije ne
Xhehnet apo jo. Disa thone se femijet e pare I kane lindur ne Toke. Disa mendojne se
femijet kane filluar t‘u lindin ne Xhehnet dhe se ne Xhehnet jane lindur Kabili me te
motren. E Allahu e di me se miri.

Ata pastaj thone se Hava gjithnje ka lindur binjake, mashkull e femër, dhe se meshkujt
ishin te urdheruar qe te martoheshin me motrat nga lindja tjeter, e jo me binjake, keshtu
qe askush prej tyre nuk ka mundur ta martoje motren e vet binjake.

- 51 -

 22-04-, 14:05

-
-

RREFIMI MBI BIJTE E ADEMIT, KABILIN DHE HABILIN

Allahu I Madheruar thote:

“ Tregoju saktesisht atyre ngjarjen e dy bijve te Ademit kur at ate dy flijuan

kurbane, njerit iu pranua, kurse tjetrit jo. Ky tha: “ Une me siguri do te te
vras!” “ Allahu pranon vetem nga te devotshmit” I tha tjetri. “ Edhe nese ti qon
dorë te me vrasesh, une nuk do te qojë dorë ne ty qe te te vras, meqë une I
frikësohem Allahut, Zotit te botëve. Une deshiroj qe tit e bartesh edhe mëkatin
tim edhe mëkatin tend, e keshtu te behesh nder banoret e zjarrit. E ky eshte
ndeshkim per zullumqaret.”

“ Dhe epshi I tij e nxiti ne vrasjen e te vellait dhe e mbyti atë. Keshtu ai u be
njëri nga te humburit. * Atehere Allahu dergoi nje sorrë qe te rrëmihë neper
toke , per ti treguar atij se sit a mbuloje trupin e vdekur te te vellait. E ai tha: “
I mjeri une, a nuk mundkam edhe une ta mbuloj trupin e vdekur të tim vëllai,
sikurse ajo sorrë” Dhe u pendua.‖ ( Ma‘ide 27-31)

Per kete ngjarje me ndihmen e Allahut dhe me falenderimin e Tij, kemi shkruar gjeresisht
ne Tefsirin tone te surja Ma‘ide.

Ketu do te permendim shkurtimisht vetem nje pjese nga ajo qe transmetohet nga
dijetaret e brezave te mëhershëm (selef).

Es-Suddij transmeton nga Ebu Maliku dhe Ebu Salihu, e keta nga Ibni Abbasi – sipas nje
senedi tjeter nga Murre, e ky nga Ibni Mes‘udi dhe shume as‘habe te tjere – se Ademi
pasardhesit meshkuj nga nje lindje e ka martuar m femra te lindjes tjeter.

Keshtu Habili deshironte ta martonte binjaken e Kabilit, e cila ishte me e vjeter dhe me e
bukur. Mirepo Kabili deshironte ta merrte ate qe ishte e caktuar per Habilin , porse Ademi
e urdheroi qe ta martoje binjaken e Habilit. Pasi qe Kabili nuk pranoi, Ademi urdheroi qe
secili te flijoje nga nje kurban, e ai vetë u nis per ne Meke per ta kryer haxhin. Para se te
nisej, Ademi kerkoi nga qiejt qe te kujdeseshin per femijet e tij, porse ata refuzuan kete.
Pastaj kerkoi nga toka dhe nga malet, por edhe ato refuzuan, prandaj Kabili e mori kete
amanet mbi vete.

Kur shkoi Ademi ata dy I flijuan kurbanet e veta. Habili kishte bageti, prandaj e flijoi nje
dele te mire e të re, ndersa flijimi I Kabilit ishte nje vandak me drithë. Kur u leshua zjarri,
e gelltiti kurbanin e Habilit, kurse kurbanin e Kabilit as qe e preku. Per kete Kabili u
hidherua e tha se do te mbys Habilin, ne menyre qe te mos martohet me motren e tij.

E Habili iu pergjigj se Allahu pranon kurbanin vetem prej te devotshmëve.

Kjo transmetohet ne shume senede edhe nga Ibni Abbasi edhe nga Abdullah b. Amri I cili
shton: ―Betohem ne Allahun se I mbyturi ka qene me I forte, por të përmbajturit e tij ka
penguar te ngre dore ne villain e vet‖

-52-

Ebu Xh‘afer el-Bakiri thote se Ademi ka qene I pranishem, kur u flijuan kurbanet dhe kur
u pranua ai I habilit e u debua ai I Kabilit. Atehere Kabili pat thene: ― Prej Habilit u pranua
kurbani, ngase ti ke bere dua ( lutje) per te, e per mua jo.‖ Kabili iu kercenua Habilit se
do ta vriste, deri sa Ademi nuk ishte I pranishem. Kur ra nata dhe Habili u vonua me
kopenë qe ruante, Ademi e dergoi Kabilin te kuptonte shkakun e mungeses se tij. Ai vajti
dhe kur e takoi I tha: ― Prej teje u pranua kurbani, e prej meje jo‖ Allahu pranon vetem
nga te devotshmit iu pergjigj Habili, e Kabili u hidherua dhe e goditi ate me nje cope
hekuri qe e kishte ne dore me c‘rast e vrau.

Sipas mendimit te dyte ate e ka gjetur duke fjetur ia ka qare koken me nje gure dhe e ka
vrare. Sipas menimit te trete e ka furor dhe e ka kafshuar, ashtu siq kafshojne bishat dhe
prej kesaj ka vdekur. Allahu e di me se miri.

Pasi qe iu kercenua I vellai se do ta vriste, Habili I tha: “ Edhe nese ti con dore te me
vrasesh, une nuk qoj dore net y te te vras, meqe une I frikesohem Allahut Zotit
te boteve” ( Ma‘ide 28)

Keto fjale te tij na bejne te kuptojme se ai ka qene I edukuar mire, dhe se I eshte
frikesuar Allahut, ne nje ane, e nga ana tjeter, nuk ka dashur qe t‘I sjelle vellait kurfar te
keqe.

Ne kete kuptim Buhariu dhe Muslimi transmetojne se I Derguari I Allahut ( paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:

:" Kur te perleshen dy muslimanë me shpatat e tyre ( per ta vrare njeri tjetrin) edhe
vrasesi edhe I vrari jane per Xhehnem‖ Sahabet pyeten : ― O I Derguar I Allahut, per
vrasesin e kemi te qarte, por perse edhe I vrari?‖ ― Sepse edhe I vrari ka pasur per qellim
ta vrase tjetrin.‖ U pergjigj ai.

“ Une deshiroj qe ti te bartesh edhe mëkatin tim edhe mëkatin tend, e keshtu
te behesh nder banoret e zjarrit, E ky eshte ndeshkim per zullumqaret. ― ( Maide
29) d.m.th une nuk dua te mbys, edhe pse jam me I fuqishem se ti. Ti ke vendosur qe
kunder meje te besh atë, qe une kurre nuk do ta beja kunder teje; qe ta bartesh edhe
mëkatin tim edhe mëkatin tend, qe do te thote, ta marresh mbi vete mëkatin, per shkak
te vrasjes sime, prane mëkateve qe I ke pasur me pare.

Keto jane fjalet e Muxhahidit, Es-Suddijit, Ibni Xheririt dhe disa te tjereve. Prej ketu
nenkuptohet se mekatet e te vrarit, me vetë aktin e vrasjes percillen ne vrasesin, siq
konkludojne disa gabimisht.

-53-

 22-04-, 15:02

-
-

Ibni Xheriri deshmon njëzëshmërine e dijetareve islam ( ixhma‘in) se kjo nuk eshte e
vertete. Per sa I perket hadithit te cilin e citojne ata qe nuk e njohin mjaft te Derguarin e
Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) : ― Vrasesi nuk ia le asnje mëkat te
vrarit.‖ Mund te thuhet se ky hadith nuk ka kurfar baze ne veprat net e cilat jane tubuar
hadithet sahih, hasen ose daif.

Mirepo Diten e Gjykimit do te kete raste qe I vrari te kerkoje hakun nga vrasesi, e veprat
e mira te vrasesit nuk do tem und te japin satisfaksion per kete me c‘rast nje pjese e
mëkateve te te vrarit do te vihen ne ngarkim të vrasesit. Kjo afirmohet ne hadithet sahih,
te cilat flasin pergjithesisht per shperdorimin e forces, e vrasja eshte njera nga aspektet e
tilla. E, Allahu e di me se miri.

Ne, falenderimi I qofte Allahut kete ekemi shtjelluar gjeresisht ne Tefsirin tone.

Imam Ahmedi, Ebu Davudi dhe Tirmidhiu shenojne nga Sa‘d b. Ebi Vekasi se, me rastin e
vrasjes se Uthman b. Affanit, ka thene: ― Deshmoj se I Derguari I Allahut ( paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:

"Me te vertete do te ndodhe nje trazire gjate se ciles ai qe rri ulur do te jete me I mire se
ai qe qendron ne kembe, ai qe qendron ne kembe do te jete me I mire se ai qe ecë,
ndersa ai qe ecë do te jete me I mire se ai qe vrapon. ‖

Dikush pyeti: ― E, cka nese hyn ne shtepi dhe ngre dorë te me vras?‖

― Behu si biri I Ademit‖ u pergjigj I Derguari ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ),
perveq qe ne kete version qendron: ―Behu si djale me I mire I Ademit‖

Ne nje hadith te ngjajshem nga Ebu Dherri e transmetojne: Muslimi, Ebu Davudi,
Tirmidhiu dhe Ibni Maxhe.

Imam Ahmedi thote se kete hadith e ka degjuar, ne nje version diq tjeter, nga Ebu
Muavije dhe Vekiu keta nga El-A‘meshi, ky nga Abdulla b. Murre, ky nga Mesruku, e ky
nga Ibni Mes‘udi, se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene:

― Askush askë nuk do ta vrasë, e qe nje pjese te fajit te mos barte djali I madh I Ademit,
meqe ai I pari e ka shpikur vrasjen‖

Kete hadith e transmetojne autoret e gjashte koleksioneve te haditheve me autentike,

perveq Ebu Davudit. Te gjithe e percjellin permes El-A‘meshit.

-54-

Veq kesaj nga Abdullah b. Amer b. El-Asi dhe Ibrahim en-Neha‘iu transmetohet nje
version identik I ketij hadithi.

Ne veri te Damaskut ne kodren Kasijun gjendet nje shpelle e cila quhet ―Shpella e
gjakut‖. Ajo eshte e njohur per shkak se besohet qe atypari Kabili e ka vrare Habilin
Mirepo kjo eshte percjelle nga ehli kitabet dhe Allahu e di me se miri a eshte kjo e sakte
apo jo.

Hafidh Ibn Asakiri ne Jeteshkrimin e Ahmed b. Kethiri per te cilin thuhet se eshte I mire
thote se e ka pare ne ënderr te Derguarin e Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te), Ebu Bekrin, Umerin dhe Habilin. Kishte kerkuar nag Habili qe te betohet se aty
eshte gjaku I tij, e ai betohet.

Prandaj e luti Allahun e Lartesuar qe ne ate vend te pranohet duaja ( lutja) e Allahu I
Lartmadherishem ia pranoi lutjen. Per kete e perkrahu edhe I Derguari I Allahut ( paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) keshtu qe ai, Ebu Bekri dhe Umeri e vizitojne kete
vend qdo te enjte.

Megjithate kjo eshte vetem ënderr. Edhe nese eshte percjelle saktesisht nga Ahmed b.
Kethiri nuk mund qe ne baze te saj te miratohen dispozita sheriatike. Allahu e di me se
miri.

“ Atehere Allahu dergoi nje sorrë, qe te rrëmihe neper toke, per t‟I treguar atij
se sit a mbuloje trupin e vdekur te te vellait. E ai tha: “ I mjeri une, a nuk
mundkam edhe une ta mbuloj trupin e vdekur te tim vellai , sikurse kjo sorrë”
Dhe u pendua.‖ ( Maide 31)

Disa thone se pas vrasjes se te vellait, Kabili e ka bartur ne shpine trupin e tij te vdekur
plot nje vit. Disa te tjere thone se e ka bartur madje edhe njeqind vjet. E barte keshtu
deri sa Allahu ia dergoi dy sorra. Es-Suddij, duke u thirre ne as‘habe, transmeton se
sorrat kane qene vellezer, se jane perlare mes vete dhe se njeri e ka mbytur tjetrin. Ai qe
kishte mbetur gjalle, e rrëmihu nje grope ne toke, e vendoi net e trupin e te vrarit dhe e
mbuloi atë. Kur e pa kete Kabili, mendoi:

― I mjeri une, a nuk mundkam edhe une ta mbuloj trupin e vdekur të tim vëllai,
sikurse kjo sorrë” Pastaj veproi sikurse sorra dhe e varrosi trupin e të vëllait."

Disa historian dhe biograf (jeteshkrues) thone se Ademi, per shkak te kesaj vrasjeje, ishte
pikelluar aq shume saqe ka thurur edhe vargje, te cilat Ibni Xheriri I transmeton nga Ibni
Humejdi:

―Toka dhe qdo gjë c‘eshte në të ndryshoi,

E fytyra e saj u bë e pluhurosur, e shëmtuar.
Cdo gjë që ka ngjyrë e shije, ndryshoi,
Dhe pak cka ne Toke, mbeti e zbukuruar.‖

Atehere Ademi kishte degjuar nje zë:

― O baba I Kabilit , te dy ata jane të vrarë,

Ai I gjalli, si dhe I vdekuri, eshte vrarë,
Meqë ai bëri kob, te cilit I frikësohej or,
Se do te vijë duke qarë.‖

-55-

 22-04-, 15:49

-
-

Mirepo eshte kontestuese se a jane keto fjale te Ademit. Eshte e mundur qe Ademi, ne
pikellim e siper te kete thene me gjuhen e vet diqka te ngjashmem e qe me vone disa
njerez t‘I kene recituar ato. Mirepo perkitazi me kete, mendimet jane te ndara. Allahu e di
me se miri se qka eshte e sakte nga e gjithe kjo.

Muxhahidi me tek thote se Kabili eshte ndeshkuar net e njejten dite, ashtu qe nëngjuri iu
kishte bashkëngjitur me kërdhokullen dhe se ishte I detyruar qe prore ta percjelle diellin
me fytyre, per shkak te mëkatit te bere, padrejtesisht se shkaktuar dhe te smirës qe
kishte ndaj vëllait.

Ne nje hadith I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) thotë:

― Nuk ekziston asnjë mëkat, per shkak te te cilit Allahu ndëshkon me shpejtësi qe ne kete
bote, sic eshte zullumi dhe nderprerja e lidhjeve farefisnore.‖

**Ne Librin e shenjte te ehli kitabeve per te cilin mohojne se eshte Teurati, kam gjetur se
qendron : ― Allahu ia ka shtyre Kabilit ndeshkimin.‖

Pas vrasjes ai eshte vendosur ne vendin e quajtur Nud, ne lindje te Adenit, te cilin e
quajne Kanin. Aty lind djali Hanuh, e ketij djali Ander , ketij djali Mihvajil, ketij djali
Muteveshil, e ketij djali Lamek. Lameku martohet me dy gra : Adën dhe Salën. Ada ia lind
Ebelin.

Ky eshte I pari qe ka banuar neper tenda dhe qe e ka fituar pronën. Ajo ia lind Nubelin.
Ky eshte I pari qe perdori instrumente te harqeve dhe frymore.

Sala ia lind Tubalkinin. Ky qe I pari qe e perpunoi plumbin dhe hekurin. Ajo po ashtu ia
lind edhe nje vajz, te cilen e pagezoi me emrin Neomë.

Pastaj Ademi bashkohet me te shoqen, ajo lind nje djale te cilit I lë emrin Shit. Allahu e
pat falë atë në vend te Habilit, te cilin e kishte vrare Kabili. Shitit I lind djali Enushi.

Atje me tej thuhet: ― Kur u lind Shiti, Ademi ishte 130 vjeq dhe pas kesaj ka jetuar edhe
800 vjet.

Kur u lind Enushi, Shiti ishte 165 vjeq. Pastaj ka jetuar edhe 807 vjet.

Perveq Enushit ai ka pasur edhe djem e vajza te tjera.

-56-

Kur Enushit I lindi djali Kainani, ishte 90 vjeq. Pas kesaj ka jetuar edhe 850 vjet duke
lindur djem e vajza.

Kur Kainani ishte 80 vjeq, I lindi djali Melajili. Me pas ka jetuar edhe 840 vjet duke lindur
djem e vajza.

Kur Melajili ishte 65 vjeq, I lindi djali Jaredi. Pas kesaj ka jetuar edhe 830 vjet duke lindur
djem e vajza.

Kur Jaredi ishte 162 vjeq, I lindi Hanuhi. Me pas ka jetuar edhe 800 vjet, duke lindur
djem e vajza.

Kur Hanuhi ishte 65 vjeq, I lindi Meteveshliu. Pas kesaj ka jetuar edhe 300 vjet, ( ne nje
botim tjeter thuhet 800) duke lindur djem e vajza.

Kur Meteveshliu ishte 187 vjeq I lindi djali Lameku. Pas kesaj ka jetuar edhe 782 vjet
duke lindur djem e vajza.

Kur Lameku ishte 82 vjeq I lindi Nuhi. Pas kesaj ka jetuar edhe 595 vjet duke lindur djem
e vajza.

Kur Nuhi ishte 500 vjeq linden: Sami, Hami dhe Jafethi.‖ Mu keshtu qendron ne Librin e
tyre.
Mirepo shume dijetare dyshojne ne saktesine e ketyre thenieve, veqmas kur jane ne
pyetje vitet. Eshte e qarte se aty ka mjaft gjera te shtuara, te cilat disa veta I kane thene
si shtojca apo si komentime.

Pastaj aty ekzistojne shume gabime, te cilat ne dashte Zoti do t‘I pasqyrojme kur te vije
koha per nej gje te tille.

Imam Ebu Xha‘fer b. Xheriri ne Historine e tij thote se Hava ia ka lindur Ademit dyzet
femije, ne 20 lindje.

Keshtu shenon edhe Ibni Is‘haku dhe I numeron qe te gjithe emer per emer. Disa te tjere
thone se ka lindur 120 here dhe qdo here djale qike. Te paret kane qene Kabili me
motren, e I fundit Abdulmugithi me te motren Ummulmugith.

Me vone njerezit u shumuan dhe u shperndane neper Toke. Ne kete kuptim I Lartesuari
thote:

: “ O njerez Druajuni Zotit tuaj, I Cili ju ka krijuar prej nje njeriu, e nga ai e ka
krijuar edhe bashkeshorten e tij, kurse prej ketyre te dyve krijoi shume
meshkuj e femra….” ( Nisa 1)

Disa historian thone se Ademi ka vdekur vetem atehere kur perjetoi t‘I shohe 100 mije
pasardhes te tij: femije dhe niper. Allahu e di me se miri.

* “ Ai ( Allahu) eshte qe ju krijoi juve prej nje njeriu, - e nga ai krijoi

bashkeshorten e tij, qe te qetesohet me te. Dhe kur e mbuloi atë, ajo u
ngarkua me nje barre te lehte dhe e barti atë, E kur ajo u rendua, at ate dy iu
luten Allahut Zotit te tyre: “ Nese na dhuron pasardhes te shendoshe, ne me te
vertete, do te jemi falenderues” E kur Ai u dhuroi pasardhes te shendoshe ,
pasradhesit e tyre I bene te tjeret te barabarte me Të, në atë qe ua dha Ai –
por Allahu eshte shume I lart mbi ata, te cilet I konsiderojne te barabarte me
të.” ( A‘raf 189-190)

-57-

 23-04-, 12:32
-
-

Ne keto ajete Allahu I Lartesuar se pari flet per Ademin e pastaj per gjinine njerezore
pergjithesisht. Ne tekstin e metejshem, nuk mendohet ne Ademin e Haven, porn e tere
gjinine njerezore.

Rasti I njejte eshte edhe me fjalet:

“ Ne e kemi krijuar njeriun nga qenesia e Tokes, e pastaj – si nje pike fare, e
kemi vendosur ne vend te sigurte. ― ( Mu‘minum, 12-13)

Rasti I tille eshte edhe me fjalet: “ Ne e kemi zbukuruar qiellin me te afert me yje
te shendritshme dhe kemi bere qe zjarri I tyre t‟I godase shejtanet. ― ( Mulk 5) e
dihet se qdo yll nuk I godet shejtanat por edhe ketu me gjera konkrete mendohet ne ato
te pergjithshme.

Imam Ahmedi thote se ka degjuar nga Abdussamedi, ky nga Umer b. ibrahimi, ky nga
katade ky nga El-Hasani, e ky nga Semre, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene:

― Haves ne fillim I vdisnin femijet, prandja iu afrua Iblisi e I tha: ― Jepja emrin
Abdulharith, se do te jetoje.‖ Ajo beri keshtu, e femija I mbeti gjalle. Kjo me te vertete ka
qene pune dhe peshperitje djallezore.‖

Kete e shenojne edhe Tirmidhiu, Ibni xheriri, Iben Ebu hatimi dhe Mirdevejhu ne Tefsirin
e tyre kur e komentojne kete ajet. Hakimi e shenon kete ne Mustedrekun e vet. Kete
hadith te gjithe e percjellin nga Abdusamedi. Hakimi thote se zingjiri I transmetuesve
eshte I vyeshem, megjithese nuk shenon as Buhariu as Muslimi.
Tirmidhiu thote se ky eshte hasen garib dhe si I tille transmetohet vetem nga Umer b.
Ibrahimi. Disa kete e percjellin si fjale te vete Abdusamedit e jo si fjale te te Derguarit
( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dobesi kjo qe ndikon ne hadith.

Sipas te gjitha gjasave keto jane fjalet e ndonje as‘habi, prandja nuk mund te pranohet si
hadith, meqe si duket ai ka mare nga hebrenjte ( israilijjat). Ekziston edhe nje version
tjeter I ketij transmetimi I cili I pershkruhet Ibni Abbasit edhe pse eshte e qarte se kjo
eshte marre nga Ka‘b el-Anhari. Allahu e di me se miri.

Hasan el-Basriu I ka komnetuar ndryshe ajetet e permendura, e sikur te ishte transmetimi

I permendur me te vertete nga I Derguari ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ky
me siguri nuk do te kishte mendim tjeter per kete. E Allahu e di me se miri.

-58-

Allahu I ka krijuar Ademin dhe Haven qe te jene stergjysher te gjinise njerezore, ne

menyre qe prej tyre te shumohen meshkuj dhe femrat, e atehere si eshte e mundur qe
femijet te cilet I lindte Hava, te mos mbesin gjalle, siq thuhet ne transmetimin e
permendur? Prandaj eshte me se e sigurte se eshte gabim t‘I pershkruhen keto fjale te
Derguarit te Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Keto duhet te jene fjalet e ndonje sahabiu. Allahu e di me se miri. Kete falenderimi I
qofte Allahut e kemi trajtuar hollesisht ne Tefsirin tone.

Veq kesaj Ademi dhe Hava kane qene shume me te devotshem se sa thuhet per tan e
kete transmetim. Ademi eshte babai I njerezimit, te cilin Allahu e krijoi me doren e Vet, ia
frymezoi shpirtin, I urdheroi engjëjt qe t‘I bejne sexhde, ia mesoi emertimet e te gjitha
gjerave dhe e vendosi ne Xhehnet.

Ibni Hibbani ne Sahihun e tij transmeton nga Ebu Dheri se ne nje rast kishte pyetur: ― O I
Derguar I Allahut sa Ferrëfyes ( nebijjë) kane qene?‖ eshte pergjigjur : ― Njeqind e njezet
e kater mije.‖ ― O I Derguar I Allahut, e sa prej tyre kane qene te Derguar te Allahut (
resule)?‖ pyeti perseri . ― Mjafte treqind e trembedhjete.‖ u pergjigj.

O I Derguar I Allahut e kush ka qene I pari prej tyre?‖ pyeti ― Ademi‖ iu pergjigj. ― O I
Derguar I Allahut a eshte ai edhe I Derguar edhe Ferrëfyes?‖ pyeti.

― Allahu e krijoi atë me dorë te Vet dhe ia frymezoi atij, pasi e pat formesuar.‖ U pergjigj I
Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Teberaniu thote se ka degjuar nga Ibrahim b. Naile Asbehaniu, ky nga Shejban b.

Ferruhi, ky nga Nafi‘ b. Hurmuzi, ky nga Ata‘ Rebbahi, e ky nga Ibni Abbasi, se I Derguari
I Allahut ( paqja dhe meshira e Allahut qofte mbi te) ka thene:
― A deshironi t‘ju tregoj se cili engjëll eshte me I zgjedhuri? Ky eshte Xhibrili. Ng ate
Derguarit me I zgjedhuri eshte Ademi , dita me e vlefshme eshte premtja , muaji me I
vlefshem eshte Ramazani, nata me e vlefshme eshte Lejletul kadër, e gruaja me e
zgjedhur eshte Merjemja, e bija e Imranit.‖

Ky sened eshte daif, meqë Ibni Me‘ini thote se , Nafi‘ b. Hurmuzi eshte genjeshtar.
Ahmedi, Ebu Dherri, Ebu Hatimi, Ibni Hibbani dhe te tjere, thone se nuk eshte I
besueshem. Allahu e di me se miri.

Ka‘b el-Ahbari ka thene: ― Askush ne Xhehnet nuk do te kete mjekërr, perveq Ademit.
Mjekrra e tij do te jete e zezë dhe e gjate deri ne kërthizë. Ne kete bote, ofiqi I tij eshte
Ebu el-Besher ( babai I nerezimit) , ndersa ne Xhehnet ofiqi I tij do t‘I jetë Ebu
Muhammed ( babai I Muhammedit) .‖

-59-

 23-04-, 13:21

-
-

Ibni Adijji, permes shejh Ibni halidit, transmeton nga Hammad b. Seleme, ky nga Amër b.
Dinari, e ky nga Xhabir b. Abdullahu, se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ka thene:

― Banoret e Xhehnetit do te quhen sipas emrave te tyre, pervec Ademit te cilin do ta

quajne Ebu Muhammed‖

Ibni Adijji kete transmeton edhe permes Ali b. Ebu talibit, porse ky eshte transmetim I
dobet, shikur nga cdo aspekt. Allahu e di me se miri.

Ne hadithin mbi Isranë, te cilin e transmetojne Buhariu dhe Muslimi, qendron: ― Kur I
Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) arriti tek Ademi ne qiellin e pare, ky I
tha: ― Mirëse vjen o bir I mire dhe Pejgamber I mire.‖ Nga ana e djathte e tij kishte
shume njerez, e gjithashtu edhe nga ana e majte. Mirepo kur shikonte ne anen e djathte-
qeshte e kur shikonte ne anen e majte – qante. Une e pyeta: ― O Xhibril, kush eshte
ky? Ai m‘u pergjigj: ― Ky eshte Ademi, e ata jane shpirterat e pasardhesve te tij. Kur
shikon anen e djathte – ku jane xhenetlinjte – qesh, e kur shikon anen e majte
xhehnemlinjte – qan‖. Ketu paraqiten vetem domethenjen e hadithit.

Ebu Beker el-Bezzari thote se ka degjuar nga Muhammed b. El-Muthenna, ky nga Jezid b.
Haruni, e ky nga Hisham b. Hassani, se Hasani ka thene: ― Mendja e Ademit ka qene
sikurse mendja e te gjithe femijeve te tij.‖

Perkitazi me fjalet e te Derguarit te Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te )
―Pastaj kalova prane Jusufit dhe pashe se atij I ishte dhene gjysma e bukurise‖ disa
dijetare thone se kjo do te thote se ai ka pasur vetem gjysmen e bukurise se Ademit
( paqja e Allahut qofte mbi te). Kjo eshte ne perputhje meqe Allahu I Lartesuar e ka
krijuar dhe e ka formesuar Ademin me doren e Vet fisnike dhe net e ka frymezuar nga
fryma e Vet, e Ai krijon gjera me te bukura.

Ne I kemi parashtruar fjalet permes Abdullah b. Umerit dhe Ibni Umerit te cilat
konsiderohen si fjale te as‘habeve e sipas disave e te Derguarit ( paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) :

― Kur Allahu e krijoi Xhehnetin engjëjt thane: ― O Zoti yne na dhuro neve kete , e njerezve
ua ke krijuar Token qe te hane e te pine në të.‖ ― Pasha madherine dhe lavdine Time,
Une nuk do ta vë ne rrafsh te njejte atë që e kam krijuar me dorën Time me atë që I kam
thënë bëhu, e ai eshte bërë‖ u pergjigj Allahu‖.

Ekziston nje hadith te cilin e transmetojne Buhariu, Muslimi dhe disa te tjere, em disa
zingjire te transmetuesve se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) ka thene:

― Allahu e krijoi Ademin sipas pamjes se Tij‖

-60-

Dijetaret flasin per kete hadith dhe marin qendrime te shumta, por ketu nuk eshte vedi qe
t‘I parashtrojme ato, Allahu e di me se miri.
VDEKJA E ADEMIT DHE POROSIA E TIJ TE BIRIT TE VET , SHITHIT

Fjala ―shith‖ dmth ―dhurate e Allahut‖ . Ademi dhe Hava e quajten keshtu meqe u lind pas
vrasjes se Habilit.

Ebu Dherri transmeton nga I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te)‖ ―Allahu I ka shpallur njeqind e kater suhufe ( flete, faqe) prej te cilave vete Shitit ia
ka shpallur pesedhjet.‖

Muhammed b. Is‘haku thotë: ―KUr iu afrua vdekja Ademit, ai e porosity Shithin ia

mesonte dite e nate llogaritjen e kohes, ia mesonte ritualet e dites e te nates dhe I
tregonte per permbytjen e cila do te ndodhe me vone.‖

Ai pastaj thote: ―Thuhet se origjina e te gjithe njerezve te gjalle sot rrjedh nga Shithi,
ndersa pasardhesit e djemve te tjere te Ademit kane vdekur dhe jane zhdukur qe te
gjithe‖ llahu e di me se miri.

Kur vdiq Ademi (paqja e Allahut qofte mbi te) – e kjo ka ngjare diten e premteAllahu ia
dergoi engjëjt nga Xhehneti te cilet sollen me vete qefinet dhe gatitjet e tjera. Ademi (
paqja e Allahut qofte mbi te) ia la djalit te vet porosine, e ata I shprehen ta‘zijet (
ngushellim) atij. Ibni Is‘haku shton: ― Atehere ndodhi zënia e Diellit dhe e Hënës e cila
zgjati plote shtate dite e shtate nete.‖

Abdullah b. El-Imam Ahmedithote se ka degjuar nga Hudbe b. Halidi , ky nga Hammad b.

Seleme, ky nga Humejdi, ky nga Hasani e ky nga jahjai perkatesisht Iben Damre Sa‘diu se
ka thene : ― Ne Medine e kam pare nje shejh duke mbajtur ligjerate. Pyeta se kush ishte
ai, e me thane se ky eshte Ubejj b. Ka‘bi. Ai tha : ― Kur iu afrua vdekja Ademit, u tha
djemve: ― O bijte e mi, jam permalluar per fruta te Xhehnetit.‖

Ata u nisen ne gjurmim per frutat e Xhehnetit dhe u takuan me engjëjt te cilet bartnin me
vete gatitjen dhe qefinet . me vete kishin shetër , lopata dhe shporta. Engjëjt I pyeten: ―
O bijte e Ademit qka po doni dhe qka po kerkoni? ― Ata u pergjigjen: ― Babai na eshte
semure, e u permallua per fruta te Xhehnetit‖ ― Kthehuni‖ thane ata, meqe jeta e babait
tuaj ka marre fund.

Kur erdhen Hava I njohu andaj u mbeshtet edhe më për Ademin, por ai I tha: ― Largohu
prej meje, se mua me erdhi radha para teje, e engjëjt le ta kryejn urdherin e Zotit te
Madherishem.‖

Pastaj ngjëjt ia moren shpirtin, e lanë, e mbështollen me qefine, e balsamuan, ia happen

varrin, ia fallen xhenazen dhe e leshuan ne varr.Pastaj e mbuluan duke thene: ― O djemte
e Ademit keshtu do te veproni net e ardhmen. ( zingjiri I transmetuesve te ketij hadithi
eshte I besueshme)

-61-

 26-04-, 12:01

-
-

Ibni Asakiri transmeton nga Shejban b. Ferruhi, se ka degjuar nga Muhammed b. Zijadi,
ky nga Mejmun b. Mehrani, e ky nga Ibni Abbasi, se I Derguari ( paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene:

― Engjejt kane thirrur kater tekbire ne xhenazen e Ademit, Ebu Bekri do t‘I therrase kater
tekbire ne xhenazen e Fatimes, Umeri do t‘I therrase kater tekbire ne xhenazen e Ebu
Bekrit, e Suhejbi do t‘I therrase kater tekbire ne xhenazen e Umerit.‖

Ibni Asakiri pastaj thote: ― Kete rivajet e transmetojne edhe te tjeret perveq Mejmuni
percjell nga Ibni Umeri.‖

Ka mendime te ndryshme perkitazi me ceshtjen se ku eshte varrosur Ademi ( paqja e

Allahut qofte mbi te) Mendimi me I njohur eshte se ai eshte varrosur ne kodren ku edhe
eshte leshuar ne Indi. Sipas qendrimit te dyte kjo eshte kodra Ebu Kubejs afer Mekës.
Sipas mendimit te trete , Nuhi ( paqja e Allahut qofte mbi te) gjate kohes se permbytjes e
ka marre trupin e tij se bashku me te Haves net abut dhe I ka varrosur ne Jerusalem.
Keshtu thoye Ibni Xheriri.

Ibni Asakiri thote se koka e Ademit eshte varrosur te xhamia e Ibrahimit e këmbët te
shkembinjet e Jerusalemit dhe se Hava ka vdekur nje vit pas tij.

Ne lidhje me ceshtjen se sa ka jetuar Ademi ekzistojne disa mendime te ndryshme. Ne

cituam me heret hadithin te cilit e transmetojne Ibni Abbasi si dhe Ebu Hurejre , net e
cilin I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) thote ne Leuhul-
Mahfudh eshte e shkruar se ai do te jetoje nje mije vjet.

***Ne Teurat qendron se ka jetuar nëntëqind e tridhjete vjet. Mirepo kjo aspak nuk e
zvogelon vleren e hadithit meqe kjo nuk eshte e sigurte dhe refuzohet per shkak se bie
ne kundershtim me transmetimet autentike e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te).

Veq kesaj fjalet e tyre mund te harmonizohen me fjalet e hadithit, sepse ajo qe thuhet ne
Teurat nese eshte e besueshme ka te beje me qendrimin e tij ne Toke, pas zbritjes nga
Xhehneti.

Keta jane gjithsejt 930 vjet diellore qe u pergjigjen 957 vjeteve hënorë. Kur ia shtojme
ketyre 43 vjet qe I ka kaluar ne Xhehnet para përzënjes, siq thotë Ibni Xheriri dhe disa te
tjere, I fitojme njemijevjet.

Ata‘ el-Hurasani thote: ― Kur ka vdekur Ademi te gjitha krijesat e gjalla kane qare shtate
dite per te.‖ Kete e thote Ibni Asakiri.

-62-

Pas vdekjes se Ademito bligimet e pejgamberise I ka mare persiper Shiti (paqja e Allahut
qofte mbi te). Edhe ai ka qene Pejgamber siq thuhet ne hadithin qe e transmeton Ibni
Hibbani ne Sahihun e tij, nga Ebu Dherri, e ky nga I Derguari I Allahut ( paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) , e net e cilin thuhet se atij I jane shpallur pesedhjet
suhufe ( fletë).

Kur iu afrua vdekja , ai e testamentoi djalin e vet, Enushin I cili e mori udheheqjen , e pas
tij djali I tij Kainani .

Pas tij udheheqjen e mori djali I tij Melaijli. Ky eshte ai per te cilin persianet pohojne se
ka mbreteruar mbi shtate mbreteri, I pari ka prerë drunj dhe ka ndertuar qytete e
fortifikata te medha, e ka ndertuar qytetin Babiloni dhe qytetin Es-Susul-Aksa. Gjithashtu
pohojne se ai ka ngadhënjyer ushtrine e Iblisit e I ka perzene ata ne skajet e botes dhe
ne gryka malore, me c‘rast ka vrare shume xhinë e shejtane. Pastaj thone se ka pasur nje
kurore te madhe , se ka pasur ëndje t‘u mbante fjalime dhe se mbretëria e tij ka zgjatur
dyzet vjet.

Pas vdekjes se tij, udheheqjen e tij e mori djali I tij Jerdi, e kur edhe ketij I afrohet
vdekja, e testamenton djalin e tij Hanuhin, e ky sipas asaj qe eshte e njohur, eshte Idrisi
( paqja e Allahut qofte mbi te).

-63-

 26-04-, 15:25

-
-

IDRISI
( paqja e Allahut qofte mbi të)

Allahu I Lartesuar thotë:

*‖Dhe përmende ( o Muhammed) në Libër ( Kur‘an) Idrisin! Ai ka qene (

njeri) shume I sinqerte dhe Ferrëfyes, dhe Ne e kemi ngritur atë në vend të
lartë‖ ( Merjem 56-57).

Pra Allahu I Lartesuar e lavderon Idrisin dhe I jep atij karakteristika te pejgamberise dhe
te sinqeritetit te madh. Ky eshte Hanuhi te cilin e kemi permendur tanimë. Ai eshte
paraardhës I drejteperdrjete I te Derguarit ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi të),
sic e theksojme shume njohes te gjenealogjise.

Ky eshte I pari nga pasardhesit e Ademit te cileve pas Ademit dhe Shithit ( Allahu qofte I
kenaqur me te) u eshte dhene pejgamberia.

Ibni Is‘haku thote se ky eshte I pari qe ka shkruar me pendë. E ka takuar Ademin dhe, ne
kohen e tij ka jetuar 308 vjet. Disa njerez mendojne se net e mendohet ne hadithin qe e
transmeton Muavije b. Hakem es-Sulemi, net e cilin thuhet se I Derguari I Allahut (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka qene pyetur mbi parashikimin ( profecine) me
ndihmen e vijave ne rërë, me c‘rast eshte pergjigjur : ― Ka ekzistuar nje Pejgamber I cili
ashtu I terhiqte vijat ne rërë, e vijat e te cilit qëllonin, ajo ishte ajo‖

Shume dijetarë nga fusha e tefsirit dhe te fikhut ( dispozitave sheriatike) thone se ai
eshte I pari qe eshte marre me kete, andaj e quajne : Hurmusulheramise ( Profet mbi
profetet), dhe per te flasin shume te paverteta sic flasin per te Derguarin, per njerezit e
ditur, per urtakët dhe per evliatë.

“ Dhe Ne e kemi ngritur atë në vend te lartë‖ Me kete mendohet per ate qe eshte
transmetuar ne menyre autentike ne koleksionet e Buhariut dhe te Muslimit, ne hadithin
mbi Isranë dhe Mi‘raxhin, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) e ka takuar atë në qiellin e katërt.

-65-

Ibni Xheriri thote se ka dëgjuar nga Junusi, ky nga Abdul-a‘lai, ky nga Ibën Vehbi ky nga
Xherir b. Hazimi, ky nga A‘meshi, ky nga Shemre b. Atijji , ky nga Hilal b. Jessafi se ka
thene: ― Ibni Abbasi ne praninë time, e ka pyetur Ka‘bin : -cfare mendohet me fjalet e te
Lartmadherishmit per Idrisin:

“ dhe Ne e kemi ngritur atë ne vend të lartë.‖ e ai eshte pergjigjur: -Allahu I ka

shpallur Idrisit:- ― Une per cdo dite do ta ngre graden per aq sa meritojne te gjithe bijtë e
Ademit‖

Me siguri mendohet per ata qe kane jetuar ne kohen e tij, andaj deshironte qe te arrije sa
më shume.

Atehere I erdhi nje engjëll me te cilin ishte shok , e Idrisi I tha: - Allahu më ka shpallur
kete dhe kete, bisedo per kete me Engjëllin e vdekjes, ne mënyrë që të bëjë sa me
shume vepra te mira!

Ky e mori ne krahet e vet dhe e ngriti ne qiell. Kur arritem ne qiellin e katërt I takoi
Engjëlli I vdekjes, I cili pikërisht lëshohej poshtë. Kur ky engjëll I tregoi Engjëllit të
vdekjes se c‘e kishte lutur Idrisi , Engjëlli I vdekjes tha: ― E ku eshte Idrisi‖ Ky u pergjigj:
― Ja ketu ne krahët e mi.‖
Engjëlli I vdekjes tha: ― Sa gjë e cuditshme! Jam dërguar qe shpirtin e Idrisit ta pranoj ne
qiellin e katërt, andaj I bëja vetes pyetje: - Si do t‘a pranoj shpirtin ne qiellin e katert kur
ai eshte ne Toke.‖ Dhe keshtu aty ia pranoi shpirtin.

Per kete mendohet me fjalet Lartmadherishmit: “ dhe Ne e kemi ngritur atë në vend
te larte”

Kete e shënon edhe Iben Ebi Hatimi gjate komentimit te ketij ajeti, vetem qe tek ai
qendron se Idrisi I ka thene engjëllit: ― Pyete Engjëllin e vdekjes edhe sa kohe me ka
mbetur gjer ne vdekje?‖ Ky derisa ende ishin se bashku e ka pyetur : ― Edhe sa I ka
mbetur te jetoje?‖ Engjëlli I vdekjes eshte pergjigjur: ― Nuk e di perderisa nuk e shoh atë‖
Kur e pa tha: ― Je duke me pyetur per njeriun , te cilit nga jeta I ka mbetur vetem edhe
nje qast.‖ Kur ky engjëll shikoi nën krahët e vet ku ishte Idrisi, vërejti se, pa hetuar gjë,
kishte dhënë shpirt‖ Mirepo këto janë israilijjate ( hebraizma), ku ekzistojne disa hollesi
qe nuk mund te pranohen dot.

Perkitazi me fjalet e te Lartmadherishmit: “ dhe Ne e kemi ngritur atë ne vend me te

larte”

Ibën Ebi Nuxhejxhi thotë se Muxhahidi ka thene: ― Idrisi eshte ngritur ashtu sic eshte
ngritur edhe Isai, dhe nuk ka vdekur ―. Nëse me këtë mendon se ai ende nuk ka vdekur
deri tani, kjo eshte kontestuese, e nese ka menduar se eshte ngritur I gjalle ne qiell, e aty
lart ka dhene shpirt, atehere kjo nuk eshte ne kundershtim me atë qe permend Ka‘b el-
Ahbari. Allahu e di me se miri se si ka ndodhur kjo.

Perkitazi me fjalet e te Lartmadherishmit: “ dhe Ne e kemi ngritur atë në vend te

larte‖, Aufi transmeton nga Ibni Abbasi: ― Ai eshte ngritur ne qiellin e gjashte dhe aty ka
vdekur.

-66-

Te njejten gje e thote edhe Dahhaku. Mirepo hadithi I Buhariut dhe I Muslimit eshte me
autentik, e aty thuhet se ai eshte ne qiellin e katert; mendim te ketille perfaqeson
Muxhahidi dhe disa te tjere.

Hasan el-Basriu perkitazi me fjalet e te Lartmadherishmit: “ dhe Ne e kemi ngritur atë

ne vend me te larte” thote se me kete mendohet ne Xhehnet. Disa thone se ky eshte
ngritur qysh gjate jetes se babait te vet, Jerdit, djalit te Melailit. Allahu e di me se miri.
Disa te tjere thone se Idrisi nuk ka qene para Nuhit, por gjate kohes se bijve te Israilit.

Buhariu thote: : Nga Ibni Mesudi dhe nga Ibni Abbasi transmetohet se Iljasi ne realitet
eshte Idrisi. Per kete gjejne mbeshtetje ne hadithin mbi Isra‘ne te cilin e transmeton
Zuhriu nga Enesi. Net e qendron se derisa I Derguari ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) kishte kaluar prane tij, ai kishte thene: ―Mire se erdhe vella I mire dhe Pejgamber
I mire‖

E nuk ka thene ashtu si Ademi dhe Ibrahimi: ― Mire se erdhe Pejgamber I mire dhe bir I
mire‖ . Ata thone : ― Sikur Idrisi paraardhesi I tij I drejteperdrejte atehere do t‘I drejtohej
me fjalet sikurse edhe ata.

Mirepo ky nuk eshte argument dhe nuk eshte e domosdoshme qe te jete keshtu, meqe
ndoshta transmetuesi nuk e ka mbajtur mire ne mend tekstin e hadithit. Ndoshta Idrisi I
eshte drejtuar keshtu pershkak te modesties dhe përulësisë se tij, dhe nuk ka qene e
domosdoshme t‘I pemendet thirrja e atësisë, sikurse edhe Ademit, babait te njerezisë.
Nga ana tjeter Ibrahimi eshte quajtur mik I Allahut, nga se eshte I Derguar me I pranuar
dhe me I zgjedhur, ulul‘azm, pas Muhammedit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te).

Bekimi I Allahut qofte mbi të gjithë ata.

-67-

 27-04-, 13:17

-
-

NUHI
(paqja e Allahut qofte mbi te)

Ky eshte Nuhi, djali I Lameut, te birit te Muteveshilit,te birit te Hanuhit – e ky eshte Idrisi
– djali I Jaredit, te birit te Melailit, te birit te Kainanit, te birit te Enushit, te birit te Shithit,
te birit te Ademit (paqja e Allahut qofte mbi te), babait te njerezimit.

Sipas thenieve te Ibni Xheririt dhe te disa te tjereve, ky eshte lindur 126 vjet pas vdekjes
se Ademit (paqja e Allahut qofte mbi te).

Sipas llogaritjes se te krishtereve dhe te hebrenjeve, per qka folem me heret, ndermjet
vdekjes se Ademit dhe lindjes se Nuhit, kane kaluar 146 vjet . Ndermjet tyre siq thekson
Hafidh Ebu Hatim b. Hibani ne Sahihun e tij, kane qene dhjete breza ku thote: ― Na ka
treguar Muhammed b. Umer b. Jusufi se atij I ka rrefyer Muhammed b. Abdulmelik b.
Zinxhevejni te cilit I ka treguar Ebu Teube, e ketij Muavije b. Selami se ka degjuar nga I
vellai Zejd b. Selami, ky nga Ebu Selami, ky nga Ebu Umame, se nje njeri ka pyetur: ― O I
Derguar I Allahut a ka qene ademi Pejgamber‖ Eshte pergjigjur: ― Po Allahu ka folur me
te‖ Perseri pyeti: ― Sa ka ndermjet tij dhe Nuhit?‖ I Derguari u pergjigj: ―Dhjetë breza‖.

Une shtoj se ky hadith I ploteson kushtet te cilat I parashtron Muslimi megjithate ky nuk
e shenon kete.

Buhariu ne Sahihun e tij shenon nga Ibni Abbasi: ― Mes Ademit dhe Nuhit kane qene
dhjete breza dhe te gjithe kane qene muslimane‖

Nese me nocionin karn ( shekull brez) mendohet ne njeqind vjet, siq konsiderojne
shumica e njerezve, atehere ndermjet tyre me siguri kane qene nje mije vjet. Eshte e
mundur qe kjo periudhe te kete qene edhe me e gjate nese marim parasysh se Ibni
Abbasi thote se ne Islam kane qene dhjete breza, e ndoshta ndermjet tyre ka pasur edhe
me shume shekuj kur njerezit nuk kane qene ne Islam.

Mirepo hadithi te cilin e transmeton Ebu Umame kete e perkufizon ne ―dhjete breza‖
ndersa Ibni Abbasi shton se ka qene ne Islam.

Pra kjo mohon konfirmimin e disa historianeve te krishtere, hebrej e te tjere te cilet
pandehin se Kabili dhe pasardhesit e tij kane qene adhurues te zjarrit. Allahu e di me se
miri.

-69-

Nese megjithate me termin karn mendohet ne brezin njerezor, siq eshte rasti ne fjalet e
te Lartmadherishmit:
“Sa e sa breza Ne I kemi shkaterruar pas Nuhit!” ( Isra 17), ose: ― Ne pas tyre –
krijuam breza te tjere.‖ (Mu‘minun, 31) ose ― …si dhe shume breza ndermjet
tyre.‖ ( furkan 38) ose : “ E sa e sa breza Ne I kemi shkaterruar para tyre” (
Merjem 74 dhe 98).

I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:

― Brezi me I mire eshte brezi im‖ (d.m.th ata qe jetojne me mua).

Brezat para Nuhit (paqja e Allahut qofte mbi te) kane jetuar shume gjatë. Sipas kesaj
ndermjet Ademit dhe Nuhit kane kaluar mijera vjet. E Allahu e di me se miri.

Thëne shkurt Allahu I Lartesuar e ka derguar Nuhin (paqja e Allahut qofte mbi te) duke
qene se njerezit paten filluar t‘I adhurojne idhujt e tagutët dhe kishin rënë ne lajthitje e
në kufër. Allahu e ka derguar atë nga mëshira e Tij ndaj robërve te Vet dhe ky eshte
Resuli ( I Derguari I Allahut) I pare qe iu eshte derguar banoreve te Tokes; qe do ta
vertetojne edhe vetë ata kur Ditene Gjykimit do te qendrojne para Allahut.

Ibni Xheriri dhe disa te tjere thone se populli I tij eshte quajtur ― Benur-Rasib‖ ( te bijtë e
Rasibit).

Mendimet e historianeve jane te ndryshme lidhur me ate se sa vjeq ka qene kur u bë

Resul. Disa thone se ka qene pesëdhete vjeq disa treqind vjeq e disa te tjere katërqind e
tetëdhjete. Keto mendime I cek Ibni Xheriri duke ia pershkruar te tretin Ibni Abbasit.

Allahu I Madherishem ne shume vende te Kur‘anit Famëlarte na rrefen per te, per popullin
e tij, per ndeshkimin me permbytje te atyre te cilet nuk donin te besonindhe mbi ate se si
e ka shpetuar atë dhe ata qe kane qene ne barkë. Per kete flet ne suret: A‘eaf, Junus,
Hud,Enbija, Mu‘minum, Shu‘ara, Ankebut, Saffat, Kamer dhe me ne fund sipas tij eshte
quajtur nje sure e veqnatë.

Keshtu ne suren A‘raf, Allahu I Lartesuar thotë:

“ Ne me te vertete ua kemi derguar Nuhin popullit te tij, I cili u tha: “ O populli

im Adhurone Allahun, ju nuk keni zot tjeter pervec Tij! Une frikesohem per ju
nga denimi ne Ditën e Madhe!” * E krerët e popullit te tij thane: “ Ne me te
vertete mendojme se ti je ne lajthitje te madhe.” * Ai tha: “ O populli im Une
nuk jam ne kurfarë lajthitje, porse jam Pejgamber nga ana e Zotit te botëve!*
Ua komunikoj urdhërat e Zotit tim dhe ju keshilloj ju, dhe une di nga Allahu atë
qe nuk e dini ju.* A po quditeni qe keshilla nga Zoti juaj ju vjen me ane te nje
njeriu nga mesi I juaj, qe t‟ju tërheqë vërejtjen, ne menyre qe te jeni te
devotshme dhe t‟ju meshiroje Allahu?”

-70-

• “ Por ata e konsideruan atë gënjeshtarë, andaj e shpetuam atë dhe ata qe
ishim me të ne barkë, ndersa I fundosëm ata te cilet I konsideruan gënjeshtra
argumentet Tona. Ata me te vertete kane qene popull I verber” ( A‘raf 59-64)

Ne suren Junus Allahu thotë:

“ Rrefeju atyre lajmin mbi Nuhin! Kur ai I tha popullit te vet : “ O populli im
nese ju vjen rëndë qëndrimi im ne mesin tuaj dhe verejtjet e mia me
argumente te Allahut – e une I mbeshtetem Allahut – atehere se bashku me
idhujt tuaj tubohuni dhe vendosni dhe kjo te mos jete e fshehtë, e pastaj
zbatoni atë në mua dhe mos pritni! * E nese ktheheni ani, une prej jush nuk
kerkoj kurrfarë shpërblimi. Mua do te me shperbleje vetem Allahu, dhe une
jam I urdheruar qe te jem musliman.” * Por ata e konsideronin atë gënjeshtarë
kurse Ne e shpëtuam atë dhe te gjithe ata qe ishin me ten e barkë dhe I beme
mëkëmbës, kurse I permbytem ata qe përgënjeshtruan argumentet Tona! Shih
se si perfunduan ata qe ishinte paralajmëruar!” ( Junus 71-73)

Pastaj ne suren Hud Allahu thotë:

*” Dhe Ne ia derguam Nuhin popullit te tij.” “ Une me te vertete jua terheq

verejtjen haptazi” thoshte ai, * qe te mos adhuroni askend tjeter perveq
Allahut. Une per ju I druaj denimit te Dites se dhembshme.” E krerët e popullit
te tij ata qe nuk kishin besuar thane: “ Me sa shohim ne, ti je njeri sikurse edhe
ne , dhe ne shohim se, pa menduar fare, ty pot e pasojne vetem ata qe jane
askushi ndër ne; ne nuk shohim se jeni diq me te mire se ne. Perkundrazi ne ju
konsiderojme per gënjeshtarë “ * “ O populli im tha ai, c‟mendoni ju nese une
jam ne rrugën e drejte te Zotit tim dhe nese Ai me ka dhene mëshirën e Vet – e
ju jeni te verbër per kete, a mos vallë do t‟ju detyrojme qe perkunder vullnetit
tuaj ta pranoni kete? * O populli im! Une per kete nuk kerkoj nga ju kurfar
pasurie, shperblimi im eshte vetem tek Allahu. Dhe une nuk do t‟I deboj ata qe
besojne, ata do te takohen me Zotin e tyre; mirepo une po e shoh se ju jeni
popull qe nuk di. * O populli im! Kush do te me mbronte nga Allahu sikur t‟I
deboj ata? A nuk po kuptoni? * Une nuk ju them: “ Tek une jane thesaret e
Allahut‟ , - e as: „ Une e di gajbin ( te fshehten)‟ – e as qe them: „Une jam
engjëll, e as qe them per ata, te cilet syte tuaj I shikojne me perbuzje: „Allahu
nuk do t‟u jape kurfar te mire. – Allahu e di me se miri se c‟ka ka ne shpirtrat e
tyre – sepse atehere do te isha njeri I padrejte.” * Ata I thanë: “ O Nuh, ti bere
polemike me ne dhe madje e teprove ne polemiken tone. Hajde le te na ndodhe
ajo me qka na kercenohesh ti, nese flet te verteten!” * “ Nese do Allahu” tha ai.
“ Ai do t‟ua jape atë dhe ju nuk do tem und t‟I ikni assesi. * Keshilla ime nuk do
t‟ju bëjë dobi, edhe sikur te doja t‟ju keshilloja – nese Allahu do qe t‟ju lërë ne
lajthitje. Ai eshte Zoti kuaj dhe ju tek Ai do te ktheheni.”

-71-

 27-04-, 14:19

-
-

Vallë ata të thonë:” Nese e kam trilluar une, mëkati eshte I imi, e une nuk kam
asgjë me mëkatet qe beni ju!” * Dhe Nuhit I qe shpallur : “ Nga populli yt më
askush nuk do te besoje perveq atyre qe tanimë kanë besuar, andaj mos u
pikello per atë qe punojne ata! * Dhe ndërtoje barkën nën mbikqyrjen Tonë
dhe frymëzimin Tonë, dhe mos M‟u drejto më për jobesimtarët, ata do të jenë
të përmbytur!” * Dhe ai ndërtonte barkën . E kurdoherë që pranë tij kalonin
krerët e popullit te tij, e perqeshnin atë. “ Nese ju talleni me ne” edhe en do te
tallemi me ju, ashtu siq talleni edhe ju. * Dhe do të kuptoni se kujt do t‟I vijë
ndeshkimi poshtërues dhe kush do te jete ne vuajtje te perhershme.” * Dhe
kur arriti percaktimi Ynë, e uji nisi te gufoje, Ne thamë: “ Ngarko ne te nga qdo
lloj gjallese nga nje qift, familjen tënde – perveq atyre per te cilet tanimë
eshte thënë – dhe ata qe besojne” e pak ka pasur te atille qe kan besuar me të!
* Dhe ai tha: “ Hipni në të! Me emrin e Allahut le të lundrojë dhe le të ndalet!
Zoti im, me te vertete eshte Falës dhe eshte Meshirues.” * Dhe ajo lundronte
me ta neper valet e mëdha e te larta sa mallet, ndersa Nuhi e thërriste te birin
e vet I cili ishte mjaft larg: “ O biri im! Hip me ne, e mos u bëj nga mohuesit!” “
Do te strehohem ne ndonje kodër” tha ai, “ e cila do te me mbroje nga uji.” E
Nuhi tha: “ Sot askush nuk do te kursehet nga ndëshkimi I Allahut perveq atij
te cilin e meshiron Ai! “ E nje vale I ndau ata, dhe ai qe mbytur. * Dhe qe
thënë: “ O Tokë gëlltite ujin tend, dhe ti o qiell pusho ! Dhe uji u tërhoq e u
plotësua përcaktimi I Allahut , ndersa barka u ndal ne El-Xhudijj, dhe qe thene:
“ Qofte larg populli I pa fe” * Ndersa Nuhi e pat lutur Zotin e vet duke thene: “
O Zoti im ! biri im eshte nga familja ime premtimi yt eshte I vertete Ti je me I
Urti I te urtëve!” * “ O Nuh” tha Ai, “ ai nuk eshte nga familja jote, ai punon ate
qe nuk vyen , prandaj mos u lut per ate qe nuk e di ti! Te keshilloj qe te mos
behesh injorant” “ O Zoti im “ tha ai “ une mbeshtetem tek Ti ( per t‟u ruajtur)
qe te kerkoj ate per qka nuk kam njohuri dhe nese Ti nuk me fal e nuk me
meshiron, do te jem I humbur. * Dhe qe thene: “ O Nuh – zbrit me selamin
Tone dhe me dhuntit Tona per ty dhe per popujt qe do te lindin nga ata qe jan
me ty! E do te kete edhe popuj te cileve do t‟ua mundesojme qe te kenaqen, e
qe pastaj do t‟I godase nga Ne dënimi I dhembshëm! “ * Keto jane lajmet e
gajbit, qe Ne t‟I shpallim ty ( O Muhammed). Nuk I ke ditur as ti, as populli yt
para kesaj. Andaj behu I durueshem! Se me te vertete, fundi do te jete ne
favor te te devotshmëve.” ( Hud 25-49)

Ne suren Enbija, Allahu thotë:

“ Edhe Nuhi, kur Na u lut me perpara, ne iu pergjigjem atij dhe e shpëtuam ate
dhe familjen e tij nga mjerimi I madh, * dhe I ndihmuam atij kunder popullit I
cili I mohonte argumentet Tona. Ata kane qene njerez te keqinj, andaj I
permbytem qe te gjithe” ( Enbija 76-77)

-72-

Ne suren Mu‘minun Allahu thotë:

“ Ne e kemi derguar Nuhin te populli I tij dhe ai u tha: “ O populli im adhurone

vetem Allahun! Ju nuk keni te adhuruar tjeter perveq Tij. Vallë a nuk doni te
jeni te devotshëm?” * Por krerët ( paria) e popullit te tij qe nuk besonin thane:
“ Ky eshte vetem njeri sikurse edhe ju, I cili deshiron te jete më autoritativ se
ju! Sikur te donte Allahu, do t‟I dërgonte engjëjt! Keshtu diqka nuk kemi
degjuar nga te paret tane te lashte. * Ai eshte vetem njeri I marre, e lereni ate
njefare kohe!” * “ O Zoti im tha ai “ me ndihmo meqë ata me konsiderojne per
gënjeshtarë” * Dhe Ne I shpallëm atij: “ Nderto barkën nen mbikqyrjen Tone
dhe sipas frymezimit Tone e kur te vije urdheri Yne dhe te gufoje uji, ti ngarko
net e prej qdo lloji nga nje qift, dhe familjen tende, perpos atyre per te cilet
tanimë eshte thene. Dhe mos M‟u drejto ( lut ) per ata qe nuk besojne , se ata
me te vertete do te jene te permbytur! * E kur te vendosesh ne barke ti dhe ata
qe jane me ty thuaj: “ Qofte I lavderuar Allahu I Cili na shpetoi nga populli
zullumqare!” * Dhe thuaj : “ O Zoti im me zbarko ne vend te bekuar, Ti kete e
ben me se miri!” * Ne kete me te vertete, ka mesime, dhe Ne me te vertete, I
veme ne sprove ( njerezit) ― ( Mu‘minun 23-30)

Ne suren Shu‘ara Allahu thotë:

Populli I Nuhit I konsideronte gënjeshtarë pejgamberet. * Kur vëllai I tyre –

Nuhi u tha: “ Vallë a nuk I frikesoheni ju Allahut? * Me te vertete une jam
Pejgamber I besuar per ju, * ndaj frikesojuni Allahut dhe behuni te
degjueshem ndaj meje! * Per kete nuk kerkoj nga ju kurfarë shperblimi,
shperblimi im eshte vetem te Zoti I botëve. * Andaj frikesojuni Allahut dhe
behuni te degjueshme ndaj meje!” * Ata thane: “ Vallë a te besojme ty, kur te
pasojne vetem ata qe jane askushi dhe nje hiq? “ * “ Une nuk di” tha ai, “ se
c‟kane punuar ata. * Ata do te japin llogari dijeni per kete, vetem para Zotit
tim, e une nuk do t‟I dëboj besimtarët! * Une jam vetem paralajmerues I
qarte” * Ata thane: O Nuh nese nuk pushon me siguri do te jesh I gurezuar ( I
goditur me gure)” “ O Zoti im tha ai” populli im me konsideron per
gënjeshtarë, andaj Ti gjyko mes meje dhe atyre dhe me shpeto mua e
besimtarët qe jane me mua” * Dhe Ne e shpetuam ate dhe ata qe ishin me ten
e barken e ngarkuar plote, * e pastaj te tjeret I permbytem . * Me te vertete
ne kete ka mesim ( keshilla) por shumica e tyre nuk jane besimtarë. * E Zoti yt
me te vertete eshte I Plotfuqishëm dhe Meshirues‖ ( Shu‘ara 105-122)

Ne suren Ankebut Allahu thotë:

“ Ne e kemi derguar Nuhin te populli I tij – e ai qendroi ne mesin e tyre nje

mije pa pesedhjete vjet, e I perfshiu ata permbytja, meqe ishin zullumqarë. *
Dhe Ne e shpetuam atë dhe ata qe ishin ne barke, dhe beme mesim per te
gjitha botët” ( Ankebut 14-15)
-73-

 28-04-, 13:08

-
-

Ne suren Saffat Allahu thote:

“ Dhe kur Nuhi na thërriti në ndihmë, Ne iu pergjigjem bukur dhe e shpetuam

ate me familjen e tij, dhe ua kemi lene kujtim brezave te mevonshem.
Pershendetje (salami) per Nuhin per te gjitha botët! * Keshtu Ne I shpërblejme
ata qe bejne vepra te mira. * Me te vertete ai eshte nga robërit Tanë
besimtare. * Pastaj I permbytem te tjeret ― ( Saffat 75-82)

Ne suren Kamer Allahu thotë:

“ Para tyre populli I Nuhit nuk ka besuar dhe e përgënjeshtronin robin Tone
dhe thoshin : “ I marrë” andaj ishte I penguar. * Dhe ai e luti Zotin e vet: “ Une
jam I mundur ( nga populli im) andaj me ndihmo!” * Dhe Ne ia hapem ujit dyert
e qiellit, qe rrodhi pa u ndalur, dhe bëmë qe nga toka te shperthejne burime, e
ujerat u takuan sic kishte qene caktuar. * Kurse atë e bartëm në barkë, prej
dërrasash dhe kunjash, * e cila lundronte nen mbikqyrjen Tone. Ky ishte
shpërblim për atë që ishte dëbuar. * Dhe Ne e lame kete si mesim – por a ka
kush qe do ta pranojë kete se? * Dhe qfare ka qene dënimi Im dhe
paralajmerimet e Mia? ! * Dhe Ne e bëmë Kur‟anin te lehte per t‟u kuptuar – e
a ka kush qe e kupton atë? ― ( Kamer 9-17)

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë:

“ Ne kemi derguar Nuhin te populli I tij: “ Terhiqja verejtjen popullit tend para
se ti arrije ndeshkimi I dhembshem “ * “ O populli im “ u tha ai une ju terheq
verejtjen qarte: * adhurone Allahun frikesohuni Atij dhe me degjoni mua * Ai
do t‟ua fale mëkatet dhe do t‟ju lere ne jete deri ne qastin e caktuar. E kur te
vije qasti I caktuar I Allahut ai nuk mund te shtyhet dot! Sikur ta dini kete! “ “
O Zoti im tha ai une e thërrita popullin tim ditë e natë , porse thirrja ime I
largoi ata edhe me teper. * Dhe kurdohere qe I therrisja per t‟ua falur Ti ata I
fusnin gishterinjet ne veshë dhe mbuloheshin me rrobat e veta – dhe ne kete
ishin kembengules dhe shume mendjemedhenje. Pastaj I therrita haptazi e u
flisja publikisht dhe fshehurazi: * Kerkoni falje nga Zoti juaj sepse Ai vertete
fal shume.* Ai do t‟ju dërgoje shi te bollshëm do t;ju ndihmoje me pasuri dhe
me femije dhe do t‟ju jap kopshte dhe lumenj! * C‟eshte me ju qe nuk
frikesoheni Madherise se Allahut, e Ai ju ka krijuar ju ne faza? ! A nuk po e
shihni se si Allahu I ka krijuar shtate qiejt njerin mbi tjetrin dhe ne to e ka bere
Hënën e ndritshme kurse Diellin e ka bere fener ( ndriques)? * Allahu ju ka
krijuar nga toka ( dheu) ashtu si bimet, pastaj do t‟u ktheje net e dhe prej saj
serish do t‟ju nxjerre. * Allahu ua ka bere Tokën te rrafshet qe te ecni neper te,
neper rruge te gjëra. “ O Zoti im tha Nuhi ata me kundershtuan mua dhe u
dhane pas tyre pasuria dhe femijet e te cileve vetem ua rrisin shkaterrimin. Ata
kurdisnin intriga te medha dhe thonë:” Mos I braktisni kurrsesi zotet tuaj! Mos
e braktisni kursesi Veddin, as Suvane, as Jeguthin, as Ja‟ukun e as Nesrin! .

-74-

Dhe keshtu shume sish I shpënë ne lajthitje; e Ti jepu zullumqareve lajthitje

edhe me te madhe! * Per shkak te mëkateve te tyre ata jane permbytur dhe do
te hidhen ne zjarr, e nuk do te gjejne ndihmes tjeter perveq Allahut.* “ O Zoti
im” tha Nuhi mos ler ne toke asnje jobesimtar sepse nese Ti I lë ata – ata do t‟I
shpien ne lajthitje roberit e Tu dhe do te lindin vetem mëkaterë dhe
jobesimtarë! * O Zoti im ! me fal mua, prinderit e mi ata qe hyjne ne shtepine
time si besimtarë dhe te gjithe besimtarët e besimtaret, ndersa zullumqareve
shtoju vetem shkatërrim” ( Nuh 1-28)

Ne në Tefsirin tone kemi folur per qdo citat veq e veq, e tani do ta parashtrojme
permbajtjen e tere rrefimit sipas ketyre citateve, haditheve dhe transmetimeve te tjera.

Allahu I Lartesuar ne shume vende te Kur‘anit permend Nuhin ( paqja e Allahut qofte mbi
te) dhe e lavderon atë, ndersa I qorton at ate cilet I jane kundërvene atij. Keshtu I
Lartesuari me suren Nisa thote:

“ Net e shpallim ty ashtu siq I kemi shpallur Nuhit dhe Ferrëfyesve pas tij; e Ne
I kemi derguar shpallje edhe Ibrahimit, Ismailit, Is‟hakut, Jakubit dhe niperve
te tij, Isait, Ejjubit, Junusit, Harunit, Sylejmanit, e Davudit ia kemi dhene
Zeburin. * Dhe ( kemi derguar) pejgambere per te cilet te kemi treguar me pare,
dhe Pejgambere per te cilet nuk te kemi treguar ende, - e Allahu me siguri ka
biseduar me Musain. * ( kemi derguar) Pejgambere te cilet sillnin lajme te
gezuara dhe paralajmeronin ( qortonin) keshtu qe njerezit te mos kenë ndonje
arsyetim para Allahut. E Allahu eshte I Plotefuqishem dhe I Urtë” ( Nisa 163-
165).

Ne suren En‘am Allahu thotë‖

“ Ky eshte argumenti Yne te cilin Ne ia dhamë Ibrahimit kunder popullit te tij.

E Ne e ngrehim ne shkalle te larte ke te duam Vetë. Me te vertete Zoti yt eshte
I Urtë dhe I Gjithedijshem. * Ne ia dhuruam atij Is‟hakun dhe Jakubin; dhe
secilin prej tyre e udhëzuam – e Nuhin e patem udhëzuar qysh me pare – dhe
nga pasardhesit e tij Davudin, Sylejmanin, Ejjubin, Jusufin, Musain dhe
harunin. Dhe, keshtu Ne I shperblejme ata qe punojne vepra te mira – dhe
Zekerijane, Jahjane, Isain, Iljasin – te gjithe keta kane qene te mire dhe
Ismailin, El-Jesa‟in, junusin dhe Lutin – te gjithe ketyre u kemi dhene
perparesi mbi te tjeret – edhe disa nga paraardhesit e tyre; pasardhesit e tyre
dhe vellezerve te tyre – Ne I kemi zgjedhur ata dhe I kemi udhezuar ne rrugen
e drejte” ( En‘am 83-87).

Rrefimi mbi Nuhin ne suren A‘raf eshte parashtruar me lart.

Ne suren Teube Allahu thotë:

“ A nuk ju erdhi lajmi per ata qe ishin para tyre: per popullin e Nuhit, per
popullin e Adit dhe te Themudit, per popullin e Ibrahimit, per banoret e
medjenit dhe per ata, vendbanimet e te cileve jane permbysur? Pejgamberet e
tyre – u sollen argumente te qarta, e Allahu nuk u beri atyre padrejtesi, porse
ata vetvetes I bene padrejtesi ( Teube 70)

-75-

 28-04-, 13:54

-
-

Rrefimi per Nuhin ne suren Junus eshte parashtruar me siper,

Ne suren Ibrahim Allahu thotë:

“ A nuk ju ka ardhur lajmi per ata qe kane qene para jush: per popullin e Nuhit,
te Adit, te Themudit dhe per ata pas tyre? – Vetem Allahu I di ata! –
Pejgamberet e tyre kane ardhur me argumente te qarta, por ata I vinin duart
ne goje ( me tallje dhe pezëm) e thoshin: “ Ne nuk besojme ne atë qe po sillni ju,
dhe dyshojme shume ne atë qe po thërrisni ju” ( Ibrahim9)

Ne suren Isra I lartmadherishmi thotë:

“ O pasardhesit e tyre qe Ne I bartem me Nuhin ( ne barkë)! Ai ( Nuhi) me te

vertete ka qene rob mirenjohes” ( Isra 3)

Ne te njejten sure Allahu I Lartesuar gjithashtu thotë‖

“ Sa e sa breza Ne I kemi shkaterruar pas Nuhit! E mjafton qe Zoti yt I di dhe I

sheh mëkatet e robërve te Vet” ( Isra 17)

Rrefimet per Nuhin, ne suret Enbija, Mu‘minun, Shu‘ara dhe Ankebut, jane parashtruar
tanimë.

Ne suren Ahzab I Lartmadherishmi thotë:

* ― (Kujtoje ti o Muhammed) kur nga Pejgamberet Ne morem zotimin e tyre; dhe

prej teje, edhe prej Nuhit, prej Ibrahimit, prej Musait, prej Isait, te birit te
Merjemes . Ne prej tyre morëm zotim te forte. ― ( Ahzab 7)

Ne suren Sa‘d I Lartmadherishmi thotë:

“ Edhe perpara ka mohuar populli I Nuhit dhe Adi, edhe faraoni- pronar I
godinave te medha – edhe Themudi edhe populli I Lutit edhe banoret e Ejkes;
keta jane aleatë. Të gjithe keta I kane konsideruar Pejgamberet gënjeshtarë,
andaj merituan ndeshkimin Tim” ( Sa‘d 12-14).
Ne suren Gafir I Lartemadherishmi thote:

"Para tyre populli I Nuhit mohoi, si dhe grupet e tjera aps tyre. Secili popull u
perpoq te rrëmbeje Pejgamberin e vet, dhe u mundua qe me gënjeshtra ta
heshtin te Verteten, andaj une I kam ndeshkuar ata; q cfare ka qene dënimi Im
se! * Dhe keshtu u njemendesua fjala e Zotit tend. Mbi ata qe nuk donin te
besonin se do te jene banorë te zjarrit” ( Gafir 5-6)

Ne suren Shura I Lartmadherishmi thote:

“ Ai ju percakton nga feja atë qe e ka urdheruar Nuhin dhe atë qe te shpallim

ty, dhe ate qe e urdheruam Ibrahimin, Musain, Isain: “ Aplikoni fenë e drejtë
dhe mos u përqani në të! “ Per idhujtarët eshte shume e rende ajo qka po I
thërret ti. Allahu e zgjedh per Vete kë të dojë Vetë dhe e udhëzon atë qe I
drejtohet me lutje” ( Shura 13)

Ne suren Kaf I Lartmadherishmi thotë:

“ Para tyre kane mohuar: populli I Nuhit, banoret e Ressit, dhe te Themudit,
Adi, populli I faraonit, populli I Lutiti, * banoret e Ejkes dhe populli I Tubbe‟it.
Te gjithe ata I kane përgënjeshtruar Pejgamberet dhe merituan dënimin Tim. ―
( Kaf 12-14)

-76-

Ne suren Dharijat I Lartmadherishmi thotë:

“ Edhe populli I Nuhit qe me pare. Ata me te vertete kane qene popull

mëkatar” (Dharijat 46)

Ne suren Nexhm Allahu thotë:

“ Edhe populli I Nuhit që më parë I cili ishte nder brezat me te vrazhdë dhe me
te shfrenuarit.” ( nexhm 52)
Rrefimi per Nuhin ne suren Kamer eshte parashtruar me herët, ndersa ne suren Hadid, I
Lartmadherishmi thotë:

“ Ne e kemi derguar Nuhin dhe Ibrahimin dhe disa pasardhesve te tyre ua kemi
dhene pejgamberine dhe Librin. Disa prej tyre jane ne rruge te drejte e
shumica prej tyre jane mëkatarë. ― (Hadid 26)

Ne suren Tahrim I Lartmadherishmi thotë:

“ Atyre qe nuk besojne Allahu u sjell shembull gruan e Nuhit dhe gruan e Lutit:
ato ishin te martuara per dy robber Tanë te ndershëm, por ato qenë hipokrite
ndaj tyre – andaj tek Allahu ata te dy nuk do te mund t‟u ndihmojne aspak
atyre dhe do t‟u thuhet: “ Hyni qe te dyja ne zjarr se bashku me ata qe jane
duke hyre ne të”: ( Tahrim 10)

Sa I perket permbajtjes se ndodhiveqe I kane ngjare Nuhit dhe popullit te tij, ne bazë te
Kur‘anit te hadithit dhe te tradites, tanime I parashtruam fjalet e Ibni Abbasit se ndermjet
Ademit dhe Nuhit kane qene dhjete breza, dhe qe te gjithe kane qene ne Islam. Kete e
transmeton Buhariu. Gjithashtu thame se nocioni karn nenkuptohet brezi apo shekulli.
Pastaj pas ketyre brezave te ndershëm, kane ndodhur disa gjëra te cilat njerëzit e asaj
kohe I kane shtyre t‘I adhurojne idhujt.

Shkaqet per kete Buhariu I shenon ne nje transmetim. Sipas tij, Ibni Xhurejxhi thote se ka
degjuar nga A‘ta se Ibni Abbasi duke I komentuar fjalet e të Lartmadherishmit: “ Mos e
braktisni kursesi Veddin, as Suvanë, as Ja‟ukun, as Nesrin” ka thene: ― Keta jane
emra te njerezve te mire nga populli I Nuhit. Shejtani u ka peshperitur pasardhesve te
tyre, qe te ngrenin statuja ( shtatore) ne vendet ku banonin ata, dhe t‘I emertojne me
emrat e tyre. Keta edhe vepruan keshtu porse nuk I adhuronin ato. Mirepo kur u zhduk
ky brez keto statuja filluan te adhuroheshin.‖

Ibni Abbasi me tej thotë‖ : Keto statuja qe ishin ngritur ne kohen e popullit te Nuhit
pastaj u adhuruan edhe nder arabët‖

Njesoj transmeton edhe Ikrime, Dahhaku, Katade dhe Muhammed b. Is‘haku.

-77-
 28-04-, 16:07

-
-

Ibni Xheriri ne Tefsirin e tij thotë: ― Na ka treguar Ibni Humejdi, se ketij I ka rrëfyer
Mehrani, se ka degjuar nga Sufjani ky nga Musai, e ky nga Muhammed b. Kajsi se ka
thene: ― Ata kane qene njerez te mire ndermjet kohes se Ademit dhe Nuhit. Kane pasur
pauses te vet, te cilet I imitonin keta. Pas vdekjes se tyre thane: ― Sikur t‘I fotgrafonim,
do te bënim me mire ibadet, kur te na kujtoheshin?‖

Dhe keshtu I fotografuan ata.Por pasi qe keta vdiqen dhe pas tyre erdhen te tjeret iu
afrua Iblisi e u tha: Ata (para juve) I adhuronin dhe ne emer te tyre madje binte edhe
shi. Keshtu filluan t‘I adhurojne njerezit‖

Ibën Ebi Hatimi transmeton se Urve b. Ez-Zubejri ka thene: Veddi, Ja‘uku, Suva‘I, dhe
Nesri kane qene djemtë e Ademit. Veddi ka qene me I madhi dhe me se tepermi I ka
beret e mira Ademit‖

Ibën Ebi Hatimi gjithashtu transmeton: ― Na ka treguar Ahmed b. Mensuri, se atij I ka

rrefyer El-Hasan b. Musai, ketij Ja‘kubi, se ka degjuar nga El-Mutahheri, se tek Ebu Xhafer
el-Bakiri, deri sa ishte ne namaz e siper, eshte permendur Jezid b. El-Muhel-lebi. Kur e
kreu namazin tha: ― E permendet Jezid b. El-Muhel-lebin.

Ai eshte vrare ne rajonin net e cilin per te paren here eshte adhuruar dikush tjeter perpos
Allahut.‖

Pastaj e permendi Veddin e tha: Ai ka qene njeri I mire dhe I dashur ne mesin e popullit
te vet. Kur vdiq ai njerezit tuboheshin rreth varrit te tij ne Babiloni dhe ndienin dhembje
per te.

Kur Iblisi pa se sa ishin te pikelluar dhe sa dhembshuri ndienin per te, u shendrrua ne
figure te njeriut e u tha: ― Po e shoh se sa ju dhimbset ky njeri. A deshironi t‘ua fotografoj
ate dhe fotografia e tij te vihet ne vendin ku tuboheni ju?‖ Ata u pergjigjen se po e ai ua
beri fotografine e tij, te cilen e vune ne vendin ku tuboheshin dhe filluan ta perkujtonin
atë. Kur Iblisi verejti se po e permendin prore u tha: ― A deshironi qe ne shtepine e secilit
prej jush të ngre nga nje statujë te tij?‖ Thanë po‖ Dhe ne qdo shtepi e ngriti nga nje
statuje te tij, keshtu qe njerezit filluan ta kujtojne edhe ne kete menyre.

Pasardhesit e tyre e kane perjetuar kete duke shikuar se si vepronin keta. Dhe sa here qe
vinin pasardhesit e rinjë, Iblisi I mesonte se si ta kujtojne atë, derisa femijet e femijeve te
tyre I bindi, qe ta marin per perëndi dhe filluan ta adhuronin ne vend te Allahut te
Madherueshem.

Keshtu statuja te cilen e quanin ― Vedd‖ ishte gjeja e pare qe filluan ta adhurojne ne vend
te Allahut te Madherishëm.

Nga ky kontekst shihet se secilen statujë filluan ta adhurojne grupe te veqanta njerezish.
Me kalimin e kohes ata kane kaluar nga fotografia ne figura te modeluara ne menyrë qe
te ndikonin me fuqishëm, e pastaj I adhuronin ata, pos Allahut te Lartesuar.

-78-

Ekzistonin shume menyra te adhurimit te ketyre statujave, te cilat I kemi parashtruar ne

vende perkatese ne Tefsirin tone. Falenderimi I qofte Allahut.

Në Sahihët e Buhariut dhe te Muslimit eshte vertetuar se I Derguari I Allahut ( paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) kur ne nje rast para tij Ummu Selemja dhe Ummu Habibja
permenden nje kishë me emrin ―Maria‖ te cilen e paten pare ne Abisini, dhe filluan t‘I
pershkruajne pikturat e bukura te saj, tha: ― Ata jane njerez qe en varrin e ndonje njeriu
te mire pas vdekjes se tij ndertonin faltore, e pastaj në të I vizatonin ato piktura. Tek
Allahu keta jane me te keqinjtë‖

Me kete deshirohet te thuhet se Allahu I Lartesuar kur u perhapen qrregullimet ne Toke

dhe u shumezuan mjerimet duke u adhuruar idhujt e dergoi robin dhe te Derguarin e Vet
Nuhin ( paqja e Allahut qofte mbi te) qe t‘I therriste njerezit ta adhuronin vetem Allahun
Nje te Vetmin, I Cili nuk ka shok dhe t‘I pengonte at ate adhuronin qfaredo qofte tjeter
perveq Atij.

Ky ka qene I Derguari ( Resuli) I pare te cilin Allahu e ka derguar ne Toke. Keshtu

qendron ne Sahihet e Buhariut dhe te Muslimit. Ata shenojne se Ebu Hajjani ka degjuar
nga Ebu Zur‘a b. Amer b. Xheriri, e ky nga Ebu Hurejre se I Derguari I Allahut ( paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ne hadithin mbi Shefa‘tin ka thene:
― Dhe ata do te vijne tek Ademi e do t‘I thone: ― O Adem ti je babai I njerezimit. Allahu te
krijoi ty me doren e Vet, te frymezoi nga Fryma e Vet, I urdheroi engjëjt te te bejnë
sexhde, e ata e bene kete, dhe te vendosi ne Xhehnet, e vallë a nuk do te angazhohesh
per net e Zoti yt? A nuk po e sheh se ne cfare gjendje jemi dhe qka na ka gjetur ne? – Ai
do t‘u thote: - ― Zoti Im eshte hidheruar shume ashtu si nuk ka qene kurre me pare, dhe
nuk do te jete kurre pasketaj. Me pat ndaluar nje pemë e une nuk e dëgjova Allahun! Nuk
di se cfarë të bëjë me vetveten? Shkoni te dikush tjeter, shkoni te Nuhi! – Atehere ata do
te shkojne te Nuhi e do t‘I thone: - O Nuh ti je Pejgamberi I pare qe u eshte derguar
njerezve ne Toke dhe Allahu te ka quajtur rob falenderues. A nuk po e sheh se ne cfarë
gjendje jemi ne dhe qka na ka gjetur ne? A nuk do te angazhohesh per net e Zoti yt I
Lartmadherishem? – Ai do t‘u pergjigjet: - Zoti im eshte hidheruar sot ashtu si asnjehere
me pare, e as qe do te hidherohet paskëtaj. Nuk di dot se cfarë te bej me vetveten ―

Me tej citohet hadithi I tere siq e shenon Buhariu ne ― Rrefimin mbi Nuhin‖

-79-

 29-04-, 13:43

-
-

Kur Allahu I Madherishem e dergoi Nuhin ai e therriti popullin e vet qe ta adhurojne

vetem Allahun , Nje te Vetmin I Cili nuk ka shok dhe perveq Tij te mos e adhurojne kurfar
idhujsh, idolesh e tagutesh. Pastaj te pranojne se Ai eshte Nje dhe se nuk ka te adhuruar
tjeter perveq Tij.

Allahu I Lartesuar ua ka urdheruar kete edhe Pejgambereve pas tij, e te gjithe ata kane
qene pasardhesit e tij, siq thotë I Lartmadherishmi: “ duke I lënë ne jetë pasardhesit
e tij.” ( Saffat 77)

Ne nje vend tjeter per te dhe per Ibrahimin thote:

“ dhe disa pasardhesve te tyre ua kemi dhene pejgamberine dhe Librin” ( Hadid
26)
Pr ate gjithe pejgamberet pas Nuhit jane pasardhesit e tij e ashtu edhe Ibrahimi.

Allahu I Lartesuar ne Kur‘an thotë:

:Ne qdo popull I kemi derguar nga nje Pejgmaber: “ Adhurone Allahun e
shmanguni tagutit” ( Nahël 36)

Allahu gjithashtu thotë:

“ Pyeti Pejgamberet Tanë te cilët I kemi derguar para teje, a mos kemi
urdheruar Ne , qe te adhurohen zotat tjere, pos Meshiruesit te
Gjithmbarshëm? “ ( Zuhruf 45)

I Lartmadherishmi pastaj thotë:

“ Ne nuk kemi derguar asnje Pejgamber para teje e qe te mos ia kemi shpallur
atij: “ S‟ka te adhuruar tjeter perveq Meje, andaj adhuromëni vetem Mua (
Enbija 25)

Prandaj Nuhi thoshte popullit te vet:

” O populli im Adhuroni vetem Allahun ! Ju nuk keni te adhuruar tjeter perveq

Tij. Une frikesohem per ju nga ndeshkimi ne Diten e Madhe” ( A‘raf 59)

Pastaj:

“ qe te mos adhuroni aske perveq Allahut . Une per ju I druaj dënimit te Dites
se dhembshme” ( Hud 26)

Pastaj:

“ O populli im ! Adhurone vetem Allahun Ju nuk keni zot tjeter perveq Tij! A
nuk doni te beheni te devotshem?” (Mu‘minun 23)

Pastaj
“ O populli im u tha ai une ju terheq verejtjen qarte: Adhurone Allahun
frikesohuni prej Tij dhe me degjoni mua” ( Nuh 2-3)

“…e Ai ju krijon ju ne faza‖ ( Nuh 14).

Te gjitha keto jane ajetet fisnike net e cilat thuhet se Nuhi ne menyra me te ndryshme
nate e dite haptas fshehtas e therriste popullin e vet tek Allahu here duke ua zgjuar
deshiren e here duke I frikesuar . Mirepo kurgje nga kjo nuk ndikonte net a dhe shumica
prej tyre ngulmonin ne lajthitje ne rruge te shtrember dhe ne adhurimin e idhujve.
Prandaj Nuhi ne qdo situate I shprehnin armiqesi dhe e fyenin ate se bashku me ata qe
kishin besuar. U kercenoheshin me gurezim dhe me persekutim. E kete e kane zbatuar
ndaj disave dhe keshtu e paten kaluar qdo masë.

-80-

“ E krerët e popullit te tij (dmth prijësit dhe paria e tyre) thane: Ne me te vertete
mendojme se ti je ne lajthitje te madhe.‖ ( A‘raf 60)

“ Ai tha: “ O populli im . Une nuk jam ne kurfar lajthitje, porse jam Pejgamber
nga ana e Zotit te botëve.” ( A‘raf 61) dmth une nuk kam humbur siq pohoni ju porse
une jam ne rruge te drejte, I Derguari I Zotit te te gjitha boteve, I Cili kur I thote diqkaje
te behet ajo edhe behet. “ Ua komunikoj urdherat e Zotit tim dhe ju keshilloj ju
dhe une di nga Allahu ate qe nuk dini ju.‖ ( A‘raf 62)

Kjo eshte njera nga vetite e Pjegamberve; te jetë gojëtar ( te flase bukur rrjedhshëm)
perkatesisht te keshilloje bukur dhe te dije me shume se te gjithe njerezit e tjere per
Allahun e Lartesuar.

Nder te tjera ata I thoshin: “ Me sa shohim, ti je njeri sikurse edhe ne, dhe shohim
se pa menduar fare, te pasojme ty vetem ata qe s‟jane askushi nder ne; ne nuk
shohim, se jeni diq me te mire se ne. Perkundrazi ne ju konsiderojme per
gënjeshtarë” ( Hud 27)

Per ata ishte gjë e quditshme qe I Derguari te jete njeri I rëndomte, andaj I qortonin ata
qe e pasonin dhe I konsideronin si njerez me te keqinj nga mesi I tyre. Thoshin se ata
jane shtresa me e ulët e njerezve, siq pat thënë Herakleu : ― Ata jane te cilet I pasojne
Pejgamberet.‖ E keshtu thoshin vetem per ate se askush nuk mund t‘I pengonte ata qe ta
pasonin te Vertetën.

Me fjalet: “pa menduar fare” ata kane dashur te thone: ― Posa I therrite ti ata t‘u
pergjigjen pa menduar paraprakisht dhe pa kurfar shqyrtimesh.‖ Mirepo pikerisht fakti se
ata I kritikonin ne realitet eshte vyrtyt per shkak te te cilit duhen te lavderohen ( Allahu
qofte I kenaqur me ta) ngase per te verteten e qarte nuk eshte nevoja per persiatje, per
shqyrtime dhe per analiza, por duhet qe pos ate paraqitet ajo menjeher te pasohet dhe
t‘iu dorezohet.

Per kete shkak I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I allahut qofte mbi te), duke e
lavdëruar Ebu Bekrin, ka thene:

― Askush prej atyre qe I pata thirre ne Islam, nuk e pranoi atë menjeher dhe pa menduar
paraprakisht perveq Ebu Bekrit. Ai nuk u hamend asnje qast.‖

Prandaj edhe pranimi I tij per halife ka qene aq I shpejte pa kurfar mendimi dhe
hamendje, sepse perparsia e tij ndaj as‘habeve te tjere, Allahu I meshirofte qe te gjithe,
ka qene aq e shprehur.

Dhe per kete shkak, I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te )
atehere kur deshi te shkruante testamentin net e cilin kishte per qellim qe Ebu Bekrin ta
emërtonte per halife, e kete megjithate nuk e beri, ka thene:

― Allahu dhe besimtarët refuzojne qe ky te jetë dikush tjeter, pos Ebu Bekrit ( Allahu e
meshirofte).

-81-

 Per sa u perket fjaleve te popullit te Nuhit te cilat I jane drejtuar atij dhe atyre qe
besonin se bashku me të: “ ….ne nuk shohim se jeni diq me te mire se ne‖, ato
kane domethenje: ― Ne edhe pse deklaruat se jeni besimtarë te ju nuk po shohim kurfar
cilesie dalluese e as ndonje vyrtyt te veqant, sipas te cilit do te ishit me te mire se ne,”
Perkundrazi ne ju konsiderojme per gënjeshtarë” * “ O populli im tha ai “
c‟mendoni ju nese une jam ne rrugen e drejte te Zotit tim, dhe nese Ai me ka
dhene nga Vetja pejgamberine – e ju jeni te verber per te, a mos vallë do t‟ju
detyrojme qe perkunder vullnetit tuaj, ta pranoni kete? ― ( Hud 27-28)
Ky eshte shembull qe te tregon se sa sjellje te bute dhe te bukur ka pasur ai ndaj tyre
gjate thirrjes ne Islam. Mu ashtu siq thote I Lartmadherishmi: “ e flisni atij fjale te
buta, qe te keshillohet apo te frikesohet.” ( Ta Ha 44) ose: “ Thirri ne rrugen e
Zotit tend me menquri dhe keshille te bukur, dhe diskuto me ta si eshte me se
miri” ( Nahël 125)

Ai u fliste : ―….c‘mendoni ju nese une jam ne rrugen e drejte te Zotit tim, dhe nese Ai me
ka dhene meshiren e Vet‖ d.m.th pejgamberine dhe ferrëfimin. ― e ju jeni te verbër per
kete‖, d.m.th. ju nuk e kuptoni kete dhe nuk jeni te udhezuar ne kete, ― a mos vallë do
t‘ju detyrojme‖ d.m.th. ne nuk do te bejme ne ju presion dhe nuk do te perdorim
dhunen, “ që perkunder vullnetit tuaj, ta pranoni kete?” ( Hud 28) d.m.th. deri sa
jeni ne kete gjendje, e une per ju nuk shoh kurfar rrugedalje tjeter. “ O populli im! Une
per kete nuk kerkoj nga ju kurrfar pasurie, shperblimi im eshte vetem tek
Allahu‖ d.m.th. une nuk deshiroj prej jush kurfar shperblimi per kete qe po ua kumtoj
prej qka do te keni dobi edhe ne kete bote edhe ne boten tjeter. Une kete shperblim e
kerkoj vetem nga Allahu, shperblimi I te Cilit per mua eshte shume me I mire dhe me
afatgjatë sesa ajo qe do te me jepnit ju.

Nga fjalet e tij: ― Dhe une nuk do t‟I dëboj ata qe besojne, ata do te takohen me
Zotin e tyre; mirepo une po e shoh se ju jeni popull qe nuk di‖ ( Hud 29) kuptohet
se sipas te gjitha gjasave ata kane kerkuar prej tij qe t‘I largoje besimtarët prej vetes,
dhe se I kane premtuar qe nese vepron keshtu ata do te tuboheshin rreth tij.

Mirepo ky I ka refuzuar duke thene: ― ata do te takohen me Zotin e tyre” d.m.th. kam
frike qe t‘I perze, a nuk pom kuptoni ju?

-82-

Dhe per kete shkak Allahu ia ka ndaluar te Derguarit te Allahut ( paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) qe me rastin kur kurejshitet e pafe kerkuan nga ai t‘I perzinte prej
vetes besimtarët e varfer e te pafuqishem, siq ishin Ammari, Suhejbi, Bilali, Habbabi etj,
ai nuk pranoi ta bente kete, per qka kemi folur gjerësisht ne suret En‘am dhe Kehf (
ne Tefsirin tone).

― Une nuk ju them:” Tek une jane thesaret e Allahut – e as: “ Une e di gajbin (
te fshehten) – e as qe them: “ une jam engjëll” ( Hud 31) d.m.th. une jam vetem
rob dhe Pejgamber dhe si I tille nga dituria e Allahut di vetem atë qe me ka mesuar Ai,
mund te beje vetem aq sa me ka dhene fuqi Ai, dhe une as per veten time nuk kam as
dobi as dëm, perveq aq sa deshiron Allahu. “ E as qe them per at ate cilet syte tuaj I
shikojne me përbuzje: Allahu nuk do t‟u jape kurfar te mire! – Allahu e di me se
miri se q‟ka ne shpirtrat e tyre – sepse atehere do te isha njeri I padrejte” ( Hud
31) d.m.th. nuk mund te them per ta se ata, tek Allahu, Diten e Gjykimit nuk do te kene
kurfar te mire. Allahu e di me se miri se qfare jane ata dhe Ai do t‘I shperbleje sipas asaj
se c‘kane ata ne zemrat e tyre – nese ajo eshte e mire, me te mire e nese ajo eshte e
keqe me të keq. Ngjashëm me kete kane thënë edhe në vende te tjera: “ Vallë a te
besojmë ty, kur te pasojne vetem ata qe jane askushi dhe nje hiq?” * “ Une
nuk di” tha ai” se c‟kane punuar ata. * Ata do te japin llogari, dijeni kete,
vetem para Zotit tim, * e une nuk do t‟I dëboj besimtarët! * Une jam vetem
paralajmerues I qarte!” ( Shu‘ara 111-115)

Ka kaluar shume kohe ne polemike ndermjet tij dhe atyre sic thote I Madherishmi : “ – e
ai qendroi ne mesin e tyre njëmijë pa pesedhjete vjet e I perfshiu ata
permbytja, meqe ishin zullumqarë.” ( Ankebut 14) d.m.th. perkunder kesaj periudhe
aq te gjate vetem nje numer I vogel sish I besuan atij.

Dhe kurdohere që nje brez zhdukej u porositnin atyre qe vinin pas tyre qe te mos I
besojne atij, te luftojne kunder tij dhe t‘I kundervihen me te gjitha mjetet e mundura.
Keshtu babai kur I rritej djali aq sa mund te kuptonte e keshillonte atë qe per se gjalli te
mos I besonte Nuhit. Dhe natyra e tyre e prishur refuzonte fenë dhe pasimin e te
Vertetës.

Prandaj Nuhi ka thenë: “ dhe do te lindin vetëm mëkatarë dhe jobesimtarë” ( Nuh
27)

Dhe per kete: ― Ata thane: “ O Nuh ti bere polemike me ne dhe madje e teprove
ne polemiken tone. Hajde le ten a ndodhe ajo me çka na kercenohesh ti nese
flet te vertetën!” : Nese do Allahu tha ai “ Ai do t‟jua jape atë, dhe ju do te
mund t‟I ikni assesi
( Hud 32-33) d.m.th. Allahu I Madhërishëm eshte Ai I Cili percakton dhe Atij nuk mund t‘I
shpetoje asgje, as qe mund ta shtyje qe ta nderroje mendimin, por kur Ai I thot diçkaje “
Bëhu‖ ajo bëhet.

-83-

 29-04-, 17:26
-
-

“Keshilla ime nuk do t‟ju beje dobi, edhe sikur te doja t‟ju keshilloja – nese
Allahu do qe t‟ju lërë ne lajthitje. Ai eshte Zoti juaj dhe tek Ai do te ktheheni “ (
Hud 34) d.m.th kur Allahu do qe ta lë dike ne lajthitje askush s‘mund ta udhezoje atë. Ai
eshte I Cili e udhezon kë të dojë Vetë. Ai eshte I Plotëfuqishëm dhe I Urti. Ai e di me se
miri se kush e meriton udhezimin e kush lajthitjen. Atij I takon urtesia e pakufishme dhe
argumenti I pamohueshem.

“ Dhe Nuhit I qe shpallur: “ Nga populli yt askush më nuk do te besoje, perveq

atyre që tanimë kane besuar, andaj mos u pikello per atë qe punojnë ata” ( Hud
36). Dhe ky eshte ngushëllim per Nuhin ( paqja e Allahut qofte mbi te) meqë askush nuk
do te besojë më, përveç atyre që tanimë kishin besuar, d.m.th. most e pikëllojë ajo që ka
ndodhurm ngase fitorja eshte afer, ndersa aluzioni I saj eshte shume I çuditshëm.

“Dhe ndertoje barkën nën mbikqyrjen Tonë dhe me frymezimin Tonë, dhe mos
mu drejto më për jobesimtarët, ata do te jene te permbytur” ( Hud 37)

Kur e humbi çdo shpresë se situate do tem und te permirësohej e at ate shpetojne dhe
kur e verejti se në ta nuk ka kurfar te mire dhe se në çdo menyre, edhe me vepra edhe
me fjale po e ofendojne po e kundershtojne dhe po e pergënjeshtrojne atë, Nuhi ( paqja
e Allahut qofte mbi te) e luti Allahun qe ta zbrazë hidhërimin e Vet në ta, e Allahu iu
pergjigj thirrjes se tij dhe ia plotesoi lutjen. Përkitazi me këtë I Lartmadherishmi thotë:
― Dhe kur Na therriti në ndihmë Nuhi , Ne iu përgjigjëm bukur dhe e shpëtuam
atë dhe familjen e tij nga fatkeqësia e madhe.” (Saffat 75-76). Ai gjithashtu
thotë: “ Edhe Nuhin, kur na u lut, më përpara , e Ne iu përgjigjëm atij dhe e
shpëtuam atë dhe familjen e tij nga mjerimi I madh .”(Enbija 76). Allahu
gjithashtu thotë: “ O Zoti im tha ai populli im me konsideron për gënjeshtarë,
andaj Ti – gjyko mes meje dhe atyre dhe më shpëto mua e besimtarët që janë
me mua” ( Shu‘ara 117-118) Gjithashtu thotë: ― Dhe ai e luti Zotin e vet: “ Une jam
ngadhënjyer, andaj më ndihmo‖ ( Kamer 10)

Ai gjithashtu thotë: “ O Zoti im tha ai më ndihmo meqë ata më konsiderojnë për

gënjeshtarë! “ (Mu‘minun 26)
Dhe: ― Për shkak të mëkatëve të tyre ata janë përmbytur, dhe do të hidhen në
zjarr, e nuk do të gjejnë ndihmëtarë tjeter, perveq Allahut. O Zoti im tha Nuhi
mos e lër në Tokë asnjë jobesimtarë, sepse nëse Ti I lë ata – ata do t‟I shpien
në lajthitje robërit e Tu dhe do të lindin vetëm mëkatarë dhe jobesimtarë” (
Nuh 25-27).

-84-

Keshtu kundër tyre u grumbulluan mosbesimi mëkatet, amoraliteti dhe duaja e

Pejgamberit te ture.

Atehere Allahu I Lartësuar e urdheroi Nuhin ( paqja e Allahut qofte mbi te) qe ta ndertoje
nje barkë shumë te madhe, aq të madhe saqë nuk ka pasur të ngjashme me të, as
përpara as që do të ketë ndonjëhere në të ardhmen.

Allahu ia tërheqë vërejtjen Nuhit që kur të plotësohet përcaktimi I Tij dhe t‘I godet dënimi
I cili assesi nuk do t‘u shmanget keqbërësve, të mos angazhohet përsëri për ta,meqë
Allahu e ka ditur se ndoshta atij do t‘I dhimbsen, kur të shohë se çfarë mundimesh do të
përjetojnë ata. Duke e ditur se nuk eshte njësoj sikur kur dëgjon dhe sikur kur të
shohësh, I Lartmadhërishmi thotë: “ dhe mos m‟u drejto më për jobesimtarët, ata
do te jenë të përmbytur” ( Hud 37)

“ Dhe ai ndërtonte barkën dhe kurdoherë që pranë tij kalonin krerët e popullit
te tij, e përqeshnin atë” ( Hud 38) d.m.th. talleshin me të duke qenë të bindur se nuk
do të ndodhë ajo me çka u kërcënohej ai. “ Nëse ku talleni me ne, thoshte ai, edhe
ne do të tallemi me ju, ashtu siç talleni edhe ju” ( Hud 38) d.m.th. edhe ne do te
tallemi me ju dhe do te çuditemi me këmbënguljen tuaj në mosbesim dhe inatin aq të
madh që keni, për shkak të të cilit edhe do t‘ju godasë dënimi. “ Dhe do të kuptoni se
kujt do t‟I vijë ndëshkimi poshtërues dhe kush do të jetë në vuajtje të
përhershme” ( Hud 39).

Ata në këtë botë kanë qenë të njohur për nga mosbesimi I hapët dhe për nga
kokëfortësia e tepruar e të këtillë do te jenë edhe në botën e ardhshme, meqë edhe
atehere do të mohojne se fare ua ka ardhur I Derguari.

Ne këtë kuptim Buhariu shënon: ― Na ka treguar Musa b. Ismaili, se atij I ka rrëfyer

Abdulvahid b. Zijadi, e ketij A‘meshi se ka degjuar nga Ebu Salihu e ky nga Ebu Se‘idi se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ― Nuhi (paqja e
Allahut qofte mbi te) dhe populli I tij do te vijne e Allahu do te thotë: ― A ua ke
komunikuar?‖ ― Po Zoti im‖ do te pergjigjet ai. Pastaj Allahu do ta pyes popullin e tij: ― A
ju ka komunikuar? Ata do te thone: ― Jo neve nuk na ka ardhur asnje Pejgamber‖ Pastaj
Allahu do tap yes Nuhin: ― Kë e ke deshmitarë?‖ e ai do te pergjigjet: ― Muhammedin dhe
pasuesit e tij‖ Atehere ne do te deshmojme se ai me te vertete ka komunikuar‖

Perkitazi me kete, I Lartmadherishmi thotë: ― Dhe keshtu nga ju kemi krijuar nje
bashkësi të drejtë, që të jeni dëshmitarë kundër njerëzve të tjerë dhe që
Pejgamberi të jetë dëshmitarë kundër jush” ( Bekare 143)

-85-

 03-05-, 14:57

-
-

Shprehja ―veset‖ ne kete ajet do te thote ― drejtesi” . Pra kjo bashkësi, perveç që do ta
vërtetojë Pejgamberin e vërtetë dhe te vërtetuar, do te vërtetojë se Allahu I Madherishem
me të vërtetë e ka derguar Nuhin se atij ia ka shpallur te vertetën se e ka ngarkuar me
të, se ai ia ka komunikuar popullit të vet në mënyrën më të bukur dhe më të plote, dhe
se asgje nuk I ka shpetuar që t‘I urdhëronte per atë që është e dobishme per besimin e
tyre si dhe nuk I ka shpetuar asgje qe t‘ua ndalonte dhe t‘ua terhiqte verejtjen per atë që
do të ishte e dëmshme per ta.

Kështu kanë vepruar edhe të gjithë Pejgamberët e tjerë. Për më tepër ai ia tërhoqi
vërejtjen popullit të vet edhe për Dexhallin, edhe pse nuk ekzistonte ndonjë parashenjë
se ky do te paraqitet ne kohen e tyre, nga dhembshuria dhe përdëllesa ndaj tyre.

Buhariu gjithashtu shënon: ― Na ka treguar Abdani , se I ka rrëfyer Abdullahu, I cili ka

degjuar nga unusi, ky nga Zuhriu, e ky nga Salimi, se Ibni Umeri ka thënë: ― Nje here I
Derguari I allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) doli para njerezve e
falenderoi Allahun si duhet e pastaj e permendi Dexhallin e tha:
― Une me te vertete po ua terheq verejtjen per te. E nuk ka pasur asnje te Derguar qe
nuk ia ka terhequr verejtjen popullit te tij per të.Nuhi ia ka terhequr vërejtjen popullit te
vet per te. Por une do t‘ju them diç per te, që asnjë I Derguar nuk ia ka thene popullit te
vet: ju e dini se ai eshte I verbër dhe e dini se Allahu nuk eshte I verbër.‖

Kete hadith e transmetojne Buhariu dhe Muslimi edhe me nje sened tjeter: ― Na percjell
Shejban b. Abdurrahmani ky nga Jahja b. Ebi Kethiri, ky nga Ebu Seleme b.
Abdurrahmani, e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene:

― A doni t‘ju them diç per Dexhallin qe asnje I Derguar më pare nuk ia ka thene popullit te
vet? Ai eshte I verbër dhe me vete do ta ketë mostrën e Xhenetit dhe te Xhehnemit. Ajo
per çka do te thote se eshte Xhehneti, ne realitet eshte Xhehnemi. Ua terheq verejtjen ne
të, ashtu siç ia ka terhequr verejtjen Nuhi popullit te vet.

Disa dijetarë te brezave te mehershem thonë: ― Kur iu pergjigj Allahu lutjes se tij, e
urdheroi qe ta mbjelle nje dru, prej te cilit me vone do ta ndertoje barken. E mbolli atë
dhe priti njëqind vjet deri sa u rrit . Pastaj njeqind vjet te ardhshme e punoi atë‖ Disa
dijetarë tjere thonë se, ne te ka punuar dyzet vjet. Allahu e di me se miri.

-86-

Muhammed b . Is‘haku I percjell fjalet e Theuriut : ― Ky ka qene druri I tikut. Disa

mendojne se ky ka qene pishë, siç qëndron ne Teurat.

Pastaj Theuriu shton: ‗ Allahu e ka urdheruar qe ta beje barkën tetëdhjetë arshinë te

gjatë e pesëdhjetë të gjërë, ta katranosë atë nga jasht dhe nga mbrendam dhe kiçi (pjesa
e prapme e barkes) te jete e pjerrët, në mënyrë qe t‘I presë valet sa më lehtë.‖

Katade thotë: ― Ajo barkë ka qene treqind arshinë, ndersa e gjerë pesedhjet arshine.
Keshtu qendron ne Teurat, siç e kam lexuar une: ― Hasan el-Basriu thotë: ― Ajo ka qene e
gjate gjashtëqind arshinë, ndersa e gjërë treqind arshinë.‖

Nga Ibni Abbasi transmetohet: ― Ka qene e gjate njemije e dyqind arshine, ndersa e gjere
gjashteqind arshine‖ Ekziston edhe nje mendim sipas te cilit ajo ka qene dymije arshine e
gjate ndersa e gjere njeqind arshine.Nderkaq te gjithe pajtohen se lartesia e saj ka qene
tridhjete arshine. Kati me I ulët ka qene për kafshët dhe shtazët I mesmi per njerezit,
ndersa I epërmi për shpezët. Dyert I ka pasur nga ana e prapme, ndersa nga pjesa e
epërme ka qene e mbrojtur me nje mbulesë.

Allahu I Lartesuar thotë: “ O Zoti im tha ai me ndihmo meqë ata më konsiderojne

per genjeshtar! * Dhe Ne I shpallëm atij: “ Nderto barkën nën mbikqyrjen Tonë
dhe sipas frymëzimit Tonë…‖ ( Mu‘minun 26-27), d.m.th. sipas urdherit mbikqyrjes
dhe percjelljes Tonë, në mënyrë qe te te tregojme se si do ta ndertosh mire.

“ …e, kur te vije urdheri Ynë dhe te gufoje uji, ti ngarko net e çdo lloji nga nje
çift, dhe familjen tënde, perpos atyre per te cilët tanimë eshte thënë. Dhe mos
M‟u drejto (lut) per ata qe nuk besojne! Se ata me te vertete do te jenë
përmbytur” (Mu‘minun 26-27)

Pra Allahu se pari e urdheron per diqka te madhe e te rendesishme qe kur te arrije
percaktimi I Tij dhe te zbatohet denimi I Tij, ne ate barkë te ngarkoje nga nje çift nga çdo
lloj kafshesh dhe gjallesa te tjera, qe hahen e qe nuk hahen, ne menyre qe te mbahen
llojet; dhe qe me vete te marre ―ehlin‖ e vet perkatesisht familjen e vet, perveç atyre te
cileve u eshte shqiptuar gjykimi. Pra perveç atyre te cilet nuk kane besuar, meqe atyre u
kishte ardhur thirrja, e cila nuk ka mundur te refuzohet, e per te tillët eshte dashur te vije
denimi, I cili, gjithashtu nuk ka mundur te shtyhet.

-87-

 03-05-, 16:42

-
-

Pastaj ka urdheruar qe te mos I drejtohet me per shkak te tyre, kur t‘I sheh vuajtjet e
medha qe do t‘I perjetojne ata, e qe ua ka caktuar Ai I Cili bën çfarë të dojë Vetë.

Shprehja “et-tennur‖, qe eshte permendur ne kete ajet sipas mendimit te shumices do

te thote ― siperfaqe e Tokës‖ d.m.th. se uji ka gufuar net ere siperfaqene e Tokës,
madje edhe nga furrat, ku ndizej zjarri. Ibni abbasi thote se, ―et-tennur‖ eshte nje burim
ne Indi. Esh-Sha‘biu mendon se ky eshte burim ne Kufe, ndersa Katade, thote se ky eshte
nje burim ne Gadishullin Arabik.

Ali b. Talibi thote: ― Me shperhjen “et-tennur” ketu mendohet me paraqitjen e agimit

dhe te gdhiret e dites d.m.th. drita dhe fillimi I dites‖. Pra ne ate kohe, ngarko ne barkë
prej çdo lloj gjallese nga një çift. Mirepo ky transmetim nuk eshte I besueshem.

“ Dhe kur arriti percaktimi Ynë e uji nisi te gufoje. Ne I thame: “ Ngarko net e
nga çdo lloj gjallese nga një çift familjen tënde- perveç atyre per te cilët
tanimë eshte thënë – dhe ata që besojnë” e pak ka pasur te atille qe kan
besuar me të! ( Hud 40).

Me kete I urdherohet qe kur te filloje t‘I kaploje dënimi të ngarkoje në barkë nga çdo lloj
gjallese nga një çift.

**Ne librin e ehli kitabeve ( krishtereve dhe hebrenjeve) qendron se eshte urdheruar qe
te ngarkoje nga shtate çifte te çdo lloji gjallese qe hahet e vetem nga një çift, mashkull e
femër, nga ato qe nuk hahen.

Mirepo kjo nuk pajtohet me atë qe kuptohet nga fjalet e te Lartmadherishmit ne Librin
tone të vërtetë “nga një çift‖ nese eshte kjo kundrine e drejte ne kete fjali. Por nese
marim se ky eshte ndajshtim per fjalen “zeuxhejni‖ dhe se kundrina eshte flakur nga
fjalia, atehere deklaratat pajtohen mes vete. E Allahu e di me se miri.

Disa mendojne e ransmetohen edhe nga Ibni Ababsi se ka thene: ― Shpesa e pare që ka
hyrë ne barkë ka qenë papagalli. Kafsha e fundit qe ka hyre aty ka qene gomari, ndersa
Iblisi ka hyre duke u mbajtur per bisht te tij.‖

Ibën Ebu Hatimi thotë: Me ka treguar babai im se ka degjuar nga Abdullah b. Salihu , e
ky nga Lejthi te cilit I ka treguar Hisham b. Sa‘di, se ka degjuar nga Zejd b. Eslemi, e ky
nga babai I tij, se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene: ― Kur Nuhi ngarkonte ne barkë prej çdo gjallese nga nje çift, njerezit ishin ne barkë
I thane: ― Si do te jemi te sigurtë? Apo kane thene: ― Si do te jete bagetia e sigurte, duke
qene se me ne eshte luani? Atehere Allahu per te krijoi nje gardh dhe ky ka qene gardhi I
pare ne Toke. Pastaj njerezit ankuan miun: ― Ky demtues I vogel dote na shkaterroje
ushqimin dhe gjerat e tjera‖ Atehere Allahu e frymezoi luanin qe te teshtijë e nga ai doli
macja, ndersa miu u fseh nga ajo.‖
-88-

Ky transmetim eshte mursel (hadith qe nuk eshte plotesisht I besueshem meqë ne

zingjirin e transmetuesve nuk ceket ndonjeri nga as‘habet)

“…..familjen tënde – perveç atyre per te cilet tanimë eshte thënë….” D.m.th.
perveç atyre kunder te cilëve eshte pranuar duaja (lutja) te cilët nuk kishin besuar. Njeri
prej tyre ishte edhe djali I tij Jami I cili gjithashtu eshte permbyturm per çka do te behet
fjale me vonë.

"....dhe ata qe besojne...."dmth ngarkoi ne te ata qe besojne nga populli yt, "...e ka
pasur te atille qe kane besuar me te"( Hud 40)

Keshtu ka qene kjo, edhe pse ky nje kohe shume te gjate ishte ne mesin e tyre, edhe me
ngulm I therriste ditë e natë duke perdorur metoda te ndryshme te thirrjes, here te
frikshme here kërcënuese, here duke ua zgjuar dëshirën dhe duke pranuar gjëra te
bukura.

Dijetaret nuk pajtohen perkitazi me numrin e atyre qe kane qenë me të në barkë. Keshtu
Ibni Abbasi thotë: ―Kanë qenë tetëdhjet meshkuj me grate e tyre‖ , e Ka‘bel el-Ahbari
thotë: ―Gjithsejt kane qenë shtatëdhjet e dy individë‖. Sipas mendimit te tretë kane qene
gjithsejt dhjete veta.

Ekzistojne mendime se keta kane qene vetëm Nuhi tre djemt e tij dhe kater rejat e tij
(nuset e djemve te tij) duke marre parasysh dhe bashkeshorten e djalit te tij Jamit, I cili
ishte ndare dhe ishte larguar preh tyre, e nuk e kishte ndjekur rrugen e shpetimit, sikurse
te tjeret.

Mirepo ky mendim eshte me kundershtim me tekstin e ajetit , ne te cilin thuhet se ne

barkë perveç familjes se tij ka hipur edhe nje grup besimtaresh qe kishin besuar me
të: “….dhe më shpëto mua dhe besimtaret qe jane me mua” ( Shu‘ara 118).
Ekziston edhe nje mendim sipas te cilit kane qenë vetem shtat veta. Per sa I perket
bashkëshortes se Nuhit ajo ia ka lindur te gjithe djemtë: Hamin, Samin,Jafethin dhe
Jamin – te cilin ehli kitabët e quajnë Ken‘an I cili eshte permbytur – dhe Abirin. Ajo ka
vdekur para permbytjes e disa thone se edhe ajo eshte permbytur se bashku me te tjeret
meqë per shkak te mos besimit te vet ishte ndër at ate cilve dënimi tanimë u ishte
caktuar.
** Ndersa tek ehli kitabet qendron se edhe ajo ka qene në barkë. Atehere eshte e
mundur qe ajo te jete bërë jobesimtare pas permbutjes, apo qe denimi I saj eshte shtyre
deri ne Ditën e Gjykimit. Mirepo qendrimi I pare eshte me I sakte per shkak te fjaleve te
Nuhit: “ Mos lër ne Tokë asnjë jobesimtarë” ( Nuh 26)

I Madherishmi thotë‖ * E, kur vendosesh ne barkë, ti dhe ata qe jane me ty,

thuaj: “ Qoftë lavderuar Allahu I Cili na shpetoi nga populli zullumqarë” Dhe
thuaj: “ O Zoti im me zbarko ne vend te bekuar, Ti këtë e bënë më së miri….‖ (
Mu‘minun 28-29)

-89-

 04-05-, 14:40

-
-

Pra e urdheroi qe t‘I falenderohet Zotit te vet per barkën, qe ia kishte dhënë me ndihmen
e së cilës e shpëtoi atë dhe gjykoi ndërmjet tij dhe popullin e tij, dhe keshtu e bëri te
kenaqur, per dallim nga at ate cilet iu kundervune atij dhe e quajtën gënjeshtarë. Kështu
Allahu thotë: “ Ai I Cili I ka krijuar te gjitha krijesat dhe I cili ju ka dhene lundra
e deve qe te udhetoni me to, qe te sherbeni me shpinat e tyre, dhe qe t‟I
kujtoni dhuntitë e Zotit tuaj, e kur te hipni në to, ju thoni: “ Qofte lavderuar Ai
I Cili bëri qe te na shërbejnë këto, se në këtë nuk do tem und ta arrinim vetë.*
Dhe ne, me siguri, do t‟I kthehemi Zotit tone” (Zuhruf 12-14).

Me këtë eshte urdheruar qe te gjitha punet te fillohen me dua (lutje) ne menyre qe te

jene te mbara dhe me bekimin e Zotit te kryhen si eshte me se miri. Keshtu Allahu I ka
thene te Derguarit te Vet me rastin e Hixhretit: ―Dhe thuaj: “ O Zoti im me shpjer te
sinqerte dhe me nxjerr te sinqerte, dhe me dhuro nga Ti fuqi e cila do te me
ndihmoj” (Isra 80)

Nuhi ( paqja e Allahut qofte mbi te) e degjoi kete urdher e tha: “ Dhe ai tha: “Hipni në
të! Me emrin e Allahut le te lundroje dhe le te ndalet! Zoti im me te vertete
eshte Falës dhe Meshirues” ( Hud 41) d.m.th. le te filloje dhe le te mbaroje lundrimi
me emrin e Allahut “…..Zoti im me te vertete eshte Falës dhe eshte Meshirues.”,
por megjithqë Ai falë shume dhe eshte I Mëshirshëm, Ai edhe ndëshkon ashpër.
Ndeshkimi I tij nuk mund te largohet nga keqbërësit, siç I goditi banoret e Tokës, te cilët
nuk I besonin Atij, por adhuronin dike tjeter, perveç Tij.

Allahu I Lartmadherishem pastaj thotë: ― Dhe ajo lundronte me ta neper valet e

medha e te larta sa malet…” ( Hud 42), per shkak se Allahu e leshoi shiun qe binte
me rrëshekë, çfarë nu ka rënë asnjëherë më pare, e as që do të bie ndonjëherë në të
ardhmen. Veç kësaj Ai e urdheroi token , e uji gufonte nga çdo anë, siç thotë I
Lartesuari: “ Dhe ai e luti Zotin e vet: “ Une jam I mundur ( nga populli im) andaj
Më ndihmo” Dhe Ne ia hapëm ujit dyert e qiellit, që rrodhi pa u ndalur, dhe
bëmë që nga toka të shpërthejmë burime, e ujërat u takuan siç kishte qenë
caktuar” (Kamer 10-12)

Fjala ―dusur‖ ne kete ajet do të thote: kunj, gozhdë. “e cila lundronte nen
mbikqyrjen Tonë….”, do të thotë: Ne kujdeseshim per te, e ruanim atë e kundronim
vëmendshëm dhe e mbikqyrnim atë.“…Ky ishte shpërblim per ate qe ishte I
debuar” ( Kamer 14)

Ibni Xheriri dhe disa te tjere thone se permbytja ka ndodhur me 13 gusht sipas llogaritjes
koptase se kohes.

-90-

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë: “ Ne kur uji vërshoi çdo gjë ju bartëm në

lundër, “ ( Hakka 11) d.m.th. në barkë, ― per ta bere kete mesim per ju dhe per ta
kuptuar veshi I cili kupton” ( Hakka 12).

Nje numer mufessirësh thonë, ―Atehere uji qe ngritur pesembedhjete arshine mbi malin
me te larte ne Tokë ― Keshtu qendron edhe tek ehli kitabet . Disa thone se eshte ngritur
tetëdhjet arshinë dhe se e kishte permbytur krejt token , per se gjeri dhe per se gjati,
luginat dhe ultesirat mallet dhe kodrat, shkreteitrat dhe ranishtat, keshtu ne tere
siperfaqen e Tokës nuk kishte mbetur asnje gjallese as e re e as e moçme.

Imam Maliku shenon mendimin e Zejd b. Eslemit: ―Atëbotë ishin te populluara ( te tilla ku
banojne shume njerez ) te gjitha kodrat dhe luginat.‖ Abdurrahman b.Zejd b.Eslemi
thote: ―Edhe pjesa me e vogel e Tokës atebote e kishte pronarin e vet. ― Qe te dy
transmetimet I shenon Ebi Hatimi.

*” Dhe ajo lundronte me ta neper valet e mëdha e te larta sa mallet, ndersa

Nuhi e therriste te birin e vet I cili ishte mjaft larg: “ O biri im! Hip me ne, e
mos u bej me mohuesit” * “ Do te strehohem ne ndonje koder”, tha ai, “ e cila
do te me mbroje nga uji” E Nuhi tha: “ Sot askush nuk do te kursehet nga
ndeshkimi I Allahut, perveç atij te cilin e meshiron Ai! E nje vale I ndau ata dhe
ai qe I mbytur” (Hud 42-43)

Ketu eshte fjala per Jamin villain e Samit, te Hamit dhe te Jafethit. Sipas nje mendimi
tjeter ai quhej Ke‘nan. Ka qene jobesimtarë, punonte vepra te keqija dhe nuk rrefente
fenë e babait te vet, prandaj qe permbytur se bashku me te tjeret, që qenë permbytur.
Keshtu ka ndodhur kjo e me babanë e tij kishin shpetuar njerezit me te cilit nuk kishte
kurfar farefisnie, por ishin te te njejtes fed he e pasonin babanë e tij.

“ Dhe qe thene: “ O Tokë gelltite ujin tend dhe ti o qiell pusho! Dhe uji u terhoq
e u plotesua percaktimi I Allahut ndersa barka u ndal në El-Xhudij dhe qe
thene: “ Qoftë larg populli I pafe” ( HUD 44). Pra kur me banoret e tokës mbaroi
puna dhe net e nuk mbeti me askush qe adhuronte dike tjeter, perveç Allahut te
Madheruar, Allahu e urdheroi Token qe ta gelltiste ujin, e qiellit qe te ndalet, perkatesisht
qe te pushoje së rëni shi. “ Dhe uji u terhoq‖ perkatesisht u pakesua ne krahasim me
vellimin qe kishte. “ e u plotësua percaktimi” d.m.th. qe ndodhur ashtu siç e kishte
ditur Allahu që më pare e kjo eshte: se do t‘u arrinte denimi I cili goditi ata.

“…dhe qe thene: “ Qoftë larg populli I pafe” d.m.th. ata jane te mallkuar me gjuhen
e caktimit. Qofshin larg meshires dhe ndjesës së Allahut.

-91-

 05-05-, 15:21

-
-
Perkitazi me kete Allahu gjithashtu thote: “ Por ata e konsideruan atë gënjeshtar
andaj e shpetuam atë dhe ata qe ishin me të në barkë, ndersa I fundosëm at
ate cilët I konsideruan gënjeshtra argumentet Tona. Ata me te vertete kane
qene popull I verbër.” (A‘raf 64)

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë‖ Por ata e konsideronin atë gënjeshtar, kurse

Ne e shpetuam atë dhe te gjithe ata qe ishin me të në barkë dhe I beme
mëkëmbës ndersa I permbytem ata qe pergenjeshtruan argumentet Tona!
Shikoje se si perfunduan ata qe ishin te paralajmeruar‖ (Junus 73).

Ai gjithashtu thotë: “…dhe I ndihmuam atij kunder popullit I cili mohonte

argumentet Tona. Ata kane qene njerez te keqinj prandaj I permbytem qe te
gjithe‖ (Enbija 77)

*” Dhe Ne e shpetuam atë dhe ata qe ishin me te ne barken e ngarkuar plote, e

pastaj te tjeret I permbytem. Me te vertete ne kete ka mesim (keshille) por
shumica e tyre nuk jane besimtarë. * E Zoti yt me te vertete eshte I
Plotfuqishem dhe Meshirues” (Shu‘ara 119-122)

“ Dhe Ne e shpetuam atë dhe ata qe ishin ne barkë dhe kete e bëmë mësim per
te gjitha botët” (Ankebut 15)

“ Pastaj I permbytem te tjeret” ( Saffat 82)

― Dhe Ne, e lame kete si mesim por a ka kush qe do ta pranoje kete se? Dhe
çfare ka qene denimi Im dhe paralajmerimet e Mia? Dhe Ne e bëmë Kur‟anin te
lehte per t‟u kuptuar e a ka kush qe e kupton atë?‖ (Kamer 15-17)

―Per shkak të mëkatëve te tyre ata jane permbytur dhe do te hidhen ne zjarr, e
nuk gjejne ndihmës tjetër, perveç Allahut. “ O Zoti im tha Nuhi mos e ler ne
toke asnje jobesimtarë, sepse nëse Ti I lë ata – ata do t‟I shpien në lajthitje
robërti e Tu dhe do te lindin vetëm mëkatarë dhe jobesimtarë. O Zoti im me fal
mua prinderit e mi ata qe hyjne ne shtepine time si besimtarë dhe te gjithe
besimtarët e besimtaret, ndersa zullumqareve shtoju vetem shkaterrim. (Nuh
25-28)
Allahu I Madherishem te Cilit I takon I tere lavderimi dhe e tere e mira e pranoi lutjen e
tij, andaj nga jobesimtarët nuk ka mbetur asnje sy qe do te perpeliste.

Ebu Xhafer b. Xheriri dhe Muhammed b. Ebu Hatimi, ne tefsirin e tyre percjellin nga
Ja‘kub b. Muhammed Zuhriu e ky nga Kaid Meula Abdullah b. Ebi Rafi‘u se ka degjuar nga
Ibrahim b. Abdurrahman b. Ebi Rebi‘u e ky nga Aishja (Allahu qofte I kenaqur me të)-
nena e besimdrejtëve, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te )
ka thene: ― Sikur Allahu ta kishte meshiruar dikë nga populli I Nuhit atehere do ta kishte
meshiruar nënën e një foshnje‖

-92-

Teksti I teresishem I hadithit thote: ― Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te) ka qendruar ne
mesin e popullit te vet njemijevjet-pa pesedhjete. E mbolli nje dru I cili rritej njeqind vjet
e u rrit I madh e I degëzuar. Pastaj e preu dhe nga ai filloi te dnertonte nje barke. Disa
njerez kalonin atypari dhe e perqeshnin atë, duke thene: ― Ti po e nderton barkën ne toke
e si do te lundroje ajo? E ai pergjigjej‖ Do ta kuptoni ju kete! Kur e mbaroi atë dhe kur uji
filloi te vershoje anembanë nëna e një femije u frikësua per foshnjen e saj, te cilen e
donte shume, andaj e çoi ne nje koder dhe hipi deri te nje e treta e saj. Kur uji arriti aty,
ajo hipi ne maje te kodres se bashku me foshnjen e vet. Kur I erdhi uji deri ne fyt, e ngriti
foshnjen lart, megjithate te dyja u mbyten. Sikur Allahu ta kishte meshiruar dike nga
populli I Nuhit, atehere do ta kishte meshiruar nënën e asaj foshnje‖

Mirepo ky hadith eshte garib. Nderkaq, Ka‘b el-Ahbari, Muxhahidi dhe disa te tjere
transmetojne rrefim te ngjashem . Druaj se keto nuk jane fjalet e te Derguarit te Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)port e dikujt tjeter (meukuf) te marra nga
dikush si Ka‘b el-Ahbari. Allahu e di me se miri.

Kryesorja eshte se Allahu I Lartesuar nuk e ka lene ne jete asnje jobesimtarë.E si atehere
disa komentatorë mund te konfirmojne se Ivexh b.Inku – apo Ibni Inaku- ka jetuar para
Nuhit e deri ne kohen e Musait? Ata thone se ka qene jobesimtarë I regjur, despot dhe
inatçi I madh . Pastaj thone se nuk ka qene I lindur nga nje martesë legale, porse nena e
tij e boja e Ademit ( paqja e Allahut qofte mbi te) ka lindur nje femije jashte martese.
Pastaj thone se ka qene aq shtategjate sa qe zinte peshq ne thellesine e detit dhe I piqte
ne pllaken diellore! Pastaj thone se ka perqeshur Nuhin ne barkë duke I thene : ―Qfare
eshte kjo ―pjatë‖ net e cilen ke hipur ti? ― Pastaj ka qene I larte tremije e treqind e
tridhjete e tre arshine, dhe budallallëqe tjera, te cilat per shkak te pavertetesise dhe
pasaktesise se tyre as qe do t‘ia parashtronim ketu sikur te mos ishin permendur me
shume vepra tefsiresh, historike dhe analesh. Veq kesaj keto jane ne kundershtim me
mendjen e shendoshe si dhe burimet e Islamit.

Nese kjo veshtrohet nga aspekti I mendjes se shendoshe shtrohet pyetja: Si mund te
pranohet se Allahu e ka shkaterruar djalin e Nuhit (paqja e Allahut qofte mbi te) per
shkak se nuk ka besuar, edhe pse I ati ka qene I Derguar I nje populli te tere dhe
udheheqes I te gjithe besimtareve e te mos e shkaterroje Ivexh b.Inkun apo Inakun I cili
ka qene siç thonë edhe vete me I keq dhe me I prishur se ai?

-93-

 05-05-, 15:24

-
-

Dhe si mund te ndodhe qe Allahu nuk e ka meshiruar askend nga populli I Nuhit, madje
edhe nënën e asaj foshnje e edhe vet foshnjen e ta kete meshiruar kopilin, despotin,
inatçiun, kriminelin, jobesimtarin, e regjur dhe shejtanin e madh siç thonë edhe vetë?

Nese kete e veshtrojme nga aspekti I burimit te Islamit do te shohim se Allahu thote: “ e
pastaj te tjeret I permbytem.‖ ( Shu‘ara 120) dhe “ O Zoti im tha Nuhi mos e lër
ne toke asnje jobesimtarë” ( Nuh 26).

Pastaj lartesia e tij te cilen e permendin ataeshte ne kundershtim me hadithin qe e

transmetojne Buhariu dhe Muslimi ne te cilin qendron se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qfote mbi te) ka thene: ― Allahu krijoi Ademin me gjatesi prej
gjashtedhjete arshine dhe prej atehere e deri me sot njerezit gjithnje zvogelohen‖

Keto jane fjalet e te Vertetit per te cilin eshte argumentuar se e flet vetem te Vertetën,
meqë nuk flet nga hiri I vet: “ Ato jane vetem fjalet qe I shpallen atij: ( Nexhm 4)
dhe I cili thote se njerezit zvogelohen pareshtur gjer me tani d.m.th. njerezit vijimisht
jane zvogeluar prej kohes se Ademit e deri ne diten kur I Derguari I Allahut ( paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ka thene kete, e do te zvogelohen edhe më gjer ne
Diten e Gjykimit. Prandaj askush nga pasardhesit e Ademit nuk ka qene me I larte se ai.
Si mund te mos perfillet kjo e te merren sit e sakta fjalet e te pafeve rrenacak nga ehli
kitabet te cilet librat e shpallura nga Allahu I kane nderruar I kan falsifikuar I kan
komnetuar sipas tekeve te tyre (te‘vil) dhe kane hequr e kane shtuar net e çfare kan
dashur vetë? E çfarë mendon atehere per ate qe transmetojne ata vetë, duke qene se
jane besëthyes dhe rrenacakë te tille! Mallkimi I Allahut qofte mbi ta deri ne Diten e
Gjykimit. Une mendoj se kjo perrallë mbi Ivexh b. Inakun eshte vetem njera nga gjepurat
e rebeleve dhe kriminelve te tyre te cilet kane qene armiq te Pejgamberve.

Pastaj Allahu I Lartmadherishem parashtron angazhimin (ndermjetsimin) e Nuhit te Zoti I

vet per te birin dhe hetimi I tij me deshire qe te kuptonte dhe te zbulonte nga Zoti perse I
ishte permbytur I biri.

Pytja eshte formuluar keshtu: ― Më ke premtuar se së bashku me mua do te shpetosh

familjen time, e ai eshte nga familja ime atehere perse e permbyte atë?‖

E I eshte pergjigjur: ― ai nuk eshte nga familja jote” d.m.th. ai nuk eshte prej atyre
per te cilet kam premtuar se do t‘I shpetoje ngase Ne kemi thene: ― perveç atyre per te
cilet tanimë eshte thënë ( eshte marre vendimi se do te jenë të përmbytur). Ai eshte
prej atyre per te cilet tanimë eshte dhene gjykimi se per shkak te mosbesimit te tyre do
te mbyten te gjithe.

-94-

Prandaj ka qene e shkruar qe ai te ndahet nga rrethi I besimtarevee te permbytet se

bashku me njemendimtaret e tij – jo besimtaret dhe zullumqarët.

Pastaj Allahu I Lartesuar thotë: “ Dhe qe thënë:” O Nuh zbrit me selamin Tone dhe
me dhuntite Tona per ty dhe popujt qe do te lindin nga ata qe jane me ty, do te
kete edhe popuj te cilve do t‟ua mundesojme qe te kenaqen, e qe pastaj do t‟I
godase nga Ne dënimi I dhëmbshëm” ( Hud 48)

Kur uji u terhoq nga siperfaqja e tokes dhe kur qe perseri e mundur te ecte neper toke
dhe te vendoset net e, Nuhi ( paqja e Allahut qofte mbi te) I erdhi urdheri qe te zbriste
nga barka e cila pas nje lundrimi te gjate ishte ndalur ne maje te kodres El-Xhudijj, e kjo
eshte koder e njohur ne Gadishullin Arabik, “ me selamin Tone dhe me dhuntite
Tona‖ pra zbrit prej saj dhe qofsh I shpetuar e I bekuar edhe ti, edhe popujt te cilet do
te lindin pasketaj.

Ketu mendohet per ata qe do te jene pasardhes te tij te drejteperdrejte meqë Allahu I
Lartesuar vetem Nuhit I ka dhene pjellë, dhe askujt tjeter nga besimtaret qe kishin qene
me te. I Lartesuari thote:“duke I lene ne jete pasardhesit e tij” ( Saffat 77)

Keshtu te gjithe njerezit qe jetojne sot ne Toke pa mareparsysh racen e tyre e kane
prejardhjen nga tre djemte e Nuhit: Samit, Hamit, dhe Jafethit. Imam Ahmedi transmeton
: Na ka treguar Abdulvehhabi se ka degjuar nga Se‘idi e ky nga Katade, se I ka rrefyer
Hasani e ketij Semre, se I Derguari I Allahut (p aqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te )
ka thene: ― Sami eshte paraardhesi I arabeve, Hami I abisinaseve, e Jafethi I bizantineve‖

Ne nje hadith te ngjashem me kete transmeton edhe Tirmidhiu nga Bisher b. Muadh el-
Akdiu , ky nga Jezid b. Zurej‘I ky nga Se‘id b.Ebi Arube, ky nga Katade, ky nga Hasani, ky
nga Semre, ky nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)

Shejh Ebu Umer b. Abdulberri thote se nje hadith I ngjashem transmetohet nga I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) permes Imran b.Hasanit
dhe shton: ―Me shprehjen ―bizantine‖ ketu mendohet per bizantinet e pare e keta jane
greket ( Junani) te cilet e kane origjinen nga Rumij b.Junan b. Jafeth b. Nuhi.

-95-

 06-05-, 13:15

-
-

Pastaj percillet nga Ibni Ajashi se ka degjuar nga Jahja b.Se‘idi e ky nga Se‘id b. El-
Musejjebi se ka thene: ― Nuhit I kane lindur tre djem: Sami, Jafethi, dhe Hami, dhe çdo
njeri prej tyre I ka pasur nga tre djem. Keshtu Samit I kan lindur arabet, persianet dhe
bizantinet ; Jafethit turqit, skllavet dhe Je‘xhuxhi e Me‘xhuxhi, e Hamit koptët, zezaket
dhe berberet.‖

Hafidh Ebu Beker el-Bezzari ne Musnedin e tij, shenon: ― Na kan treguar Ibrahim b.Hani
dhe Ahmed b. Hyssein b. Abbad Ebu Abbasi, se atyre u ka rrefyer Muhammed b.Jezid
b.Sinan Rehavi e ketij babai I tij, se ka degjuar nga Jahja b.Se‘idi, ky nga Se‘id b. El-
Musejjebi e ky nga Ebu Hurejre se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) ka thene: ― Nuhit I kane lindur: Sami,Hami dhe Jafethi. Nga Sami e kane burimin
arabet, persianet dhe bizantinet, dhe tek ata eshte e mira. Pasardhesit e Jafethit jane
Je‘xhuxhet e Me‘xhuxhet, turqit dhe skllavet .Pasardhesit e Hamit jane koptët berberet
dhe zezaket‖

Ai pastaj thotë: ―Me sa e kemi te njohur nem keto fjale nderlidhen me te Derguarin e
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te )vetem ne kete hadith. Kjo
transmetohet vetem nga Muhammed b. Jezid b.Sinani, e ky nga babai I vet. ― Mirepo
ekspertet ne fushen e hadithit kane verejtje net e dhe fjalet e tij nuk konsiderohen te
besueshme. Ky hadith transmetohet edhe me sened tjeter – ky nga Jahja b. Se‘idi
(mursel) porse nuk nderlidhet me te Derguarin e Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) por kjo del se keto jane fjalet e Se‘idit.

Une ne kete shtoj se nga Se‘idi me siguri jane percjelle fjalet qe I citon Ebu Umeri: ― Nga
Vehb b. Munebbihu transmetohet nje hadith I ngjashem‖ Allahu e di me se miri. Jezid b.
Sinan Ebu El-Ferve Rehavi nuk eshte I besueshem keshtu qe nuk mund te mbeshtetemi
ne fjalet e tij.

Disa thone se keta tre djem te Nuhit kane lindur pas permbytjes, dhe se para kesaj I kan
lindur Ken‘ani, I cili eshte permbytur dhe Abiri, I cili ka vdekur pas permbytjes.

Mirepo eshte e drejte se ata tre djem kane qene ne barke se bashku me te, me grat e
tyre dhe me nënën. Keshtu qendron ne Teurat.

Disa thone se Hami ka pasur maredhenje me te shoqen ne barke, e Nuhi e ka mallkuar

duke I thene qe fryti I fares te jete I shemtuar. Dhe keshtu I lindi djalë zezak, me emrin
Ken‘an b. Ham, paraardhesi I zezakeve.

-96-

Disa thone se njehere Hami e kishte pare babanë e tij duke fjetur, ku pjesa e turpshme e
trupi te tij ishte zbuluar. Ai nuk deshi ta mbulonte por kete e bene vllaznit e tij. Per kete
shkak Nuhi e ka mallkuar duke u lutur qe t;I nderrohej fara e tij dhe djemte e tij te jene
rober te vvëllezerve te tij.
Imam Ebu Xha‘fer Xheriri transmeton nga Alijj b.Zejd Xhed‘ani, e ky nga Jusuf b. Mehrani
se ka degjuar nga Ibni Abbasi qe ka thene: Isain te birin e Merjemes e kane pyetur: ― A
ke mundesi ten a ngjallesh dike nga barka e Nuhit qe ten a thoshte diqka per te? Ai shkoi
se bashku me ta te nje muranë, e mori nje grusht dhe dhe I pyeti ata: e dini se çka eshte
kjo? Ata u pergjigjen; Allahu dhe I Derguari I tij e dine me se miri. Ky u tha: ― Kjo eshte
thembrra e Hamit te birit te Nuhit. Pastaj e goditi dheun me shkop e tha: ― Ngrihu me
lejen e Allahut, dhe nje nejri u ngrit duke shkundur pluhurin nga koka me floke te thinjur.
Isai ( paqja e Allahut qofte mbi te) e pyeti: A ke vdekur I ketillë? Jo u pergjigj ai, kam
vdekur I ri, por mendova se kjo eshte Dita e Gjykimit prandaj u thinja kaq shume.

Pastaj Isai (paqja e Allahut qofte mbi te) I tha: Na rrëfe pak per barken e Nuhit! Ai tha:
Ka qene nje mije e dyqind arshine e gjate, e gjashteqind e gjërë. I ka pasur tri kate: nje
per kafshet dhe shtazet, nje per njerezit dhe nje per shpezët. Kur u shumuan plehrat nga
shtazet, Allahu I Lartesuar e frymezoi Nuhin( paqja e Allahut qofte mbi te) qe t‘ia prekte
elefantit bishtin. Kur e beri kete nga ai u paraqiten derri dhe dosa, te cilen filluan t‘I hanin
plehrat. E kur miu me dhembet e vet filloi ta zhbironte barken, allahu e frymezoi
Nuhin (paqja e Allahut qofte mbi te) ta prekte luanin ndermjet syve e kur e beri kete nga
vrimat e hundes se luanit dolen maçoku dhe macja dhe perzune miun. Pastaj Isai ( paqja
e Allahut qofte mbi te) Si e ka ditur Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te) se çdo gjë eshte
permbytur? E ai u pergjigj: E dergoi sorren qe ta njoftoj per kete, por sorra hasi ne nje
kufome dhe u hodh mbi te, ndersa Nuhi e mallkoi me frikë. Prandaj sorra nuk jeton ne
afersi te shtepive. Pastaj e dergoi pllumbin I cili u kthye duke bartur gjethe ulliri ne sqeo
dhe balte ne kembe. Keshtu qe ai kuptoi se çdo gjë ishte ne permbytur andaj ia lidhi nje
gjerdan te gjelbert rreth qafe I cili duket ne qafën e tij, dhe beri lutje per te qe te jete I
shoqerueshem dhe ne siguri. Prandaj pellumbat jetojne ne afersi te shtepive. Pastaj
pyeten: ― O I Derguar I Allahut a ta marrim ne shtepite tone qe te rri me ne dhe të na
rrëfejë? Ai u pergjigj: ―Si do te vije me ju dikush kur nuk ka më nafakë (risk) Pastaj I tha:
― Kthehu me lejen e Allahut‖ e ai perseri u bë dhe.‖ Ky transmetim eshte shume I dobët (
garib xhiden).

-97-

 06-05-, 14:44

-
-

Alba b. Ahmeri transmeton nga Ikrime, se Ibni Abbasi ka thene: ― Me Nuhin ne barkë
kane qene tetëdhjete njerez me familjet e tyre. Ne barke I kane kaluar njeqind e
pesedhjete dite. Allahu I Madherishem e ka drejtuar barkën kah Meka, e ajo ka qarkulluar
perreth Ka‘bes dyzet dite, e pastaj e ka drejtuar kah El-Xhudijji ku edhe eshte ndaluar .
atehere Nuhi dergoi sorren qe ta njoftonte se çfare po ndodh ne Toke, e ajo e gjeti nje
kufome net e cilen u ndalua. Pastaj dergoi pellumbin I cili solli gjethe ulliri dhe erdhi me
kembe te zhyera me baltë. Keshtu Nuhi kuptoi se uji ishte terhequr dhe zbriti rrëzë El-
Xhudijjit, ndertoi nje fshat dhe e quajti Themanin (Tetedhjete). Nje dite ata u zgjuan
duke I folur tetedhjete gjuhë, nder te cilat ishte edhe arabishtja. Pasi qe nuk kuptonin
njeri-tjetrin, Nuhi u perkthente.

Katade dhe disa te tjere thone: ― Ata kane hipur ne barke me 10 Rexheb. Kane lundruar
njeqind e pesedhjete dite dhe net e kane qendruar nje muaj pas ndaljes se saj ne El-
Xhudijj . Nga barka kane dale diten e dhjete te muajit Muharrem.

Ibni Xheriri I citon fjalet e te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) te cilat vertetojne kete, dhe net e cilat qendron se ata e kane agjeruar kete dite
(merfu).

Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Ebu Xha‘feri, e ketiji Abdussamed b. Habib el-Esdi,
se ka degjuar nga babai I vet Habib b. Abdullahu, e ky nga Shibli se , Ebu Hurejre ka
thene: ― I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ne nje rast ka
kaluar afer disa hebrenjeve, te cilet agjeronin Jeumi ashurenë (dita e dhjete e
Muharremit) e I pyeti: ― Perse agjeroni sot?‖ U pergjigjen: ― Diten e sotme, Allahu e
shpetoi Musain dhe te bijte e Israilit nga permbytja, dhe e ka permbytur faraonin. Diten e
sotme barka eshte ndalur ne El-Xhudijj. Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe Musai
(paqja e Allahut qofte mbi te) e kane agjeruar kete dite per ta falenderuar Allahun‖ . I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) tha: Une jam me I afert me
Musain se ju, andaj mua me pare me takon ta agjeroj kete dite sesa juve‖

Pastaj urdheroi as‘habet qe te agjerojne, duke thene: ―Kush prej jush ka filluar te agjeroje
prej mengjesit , le te vazhdoje agjerimin, e kush jo, le te agjeroje pjesen e dites qe ka
mbetur‖ Ky hadith vertetohet edhe ne Sahihun e Buhariut ne nje version diç tjeter, ku nuk
permendet Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te). E Allahu e di me se miri.
-98-

Shume injorante konfiromojne se ata e kane ngrene te gjithe ushqimin qe u pat tepruar,
se I kane mbledhur te gjithe dritherat qe u paten tepruar e I kane therrmuar ate dite,
pastaj I kane lyer sytë me surmë per ta rritur te parit qe iu ishte dobesuar, kur shikuan
driten pas qendrimit te gjate ne erresiren e barkes. Mirepo asgje nga kjo nuk eshte e
besueshme. Eshte e vertete se perkitazi me kete flasin disa transmetime hebreje, porse
ne keto nuk mund te mbeshtetemi e as t‘I marrim si shembull. Megjithate Allahu e di me
se miri.

Muhammed b. Is‘haku thote: ― Kur Allahu deshi ta nderpriste kete permbytje dergoi erën
ne siperfaqe te Tokes e uji u qetesua dhe u shterren burimet e saj. Ujio filloi te
pakesohet, te terhiqet dhe te kridhet ne Toke‖

Barka sipas pohimit te pasuesve te Teuratit eshte ndalur ne El-Xhudijj naten e

shtatembedhjete te muajit te shtate, ndersa majat e maleve filluan te dukeshin diten e
pare te muajit te dhjete. Kur pas kesaj kaluan dyzet dite Nuhi hapi dritaren e barkes te
cilen e kishte mbaruar vete dhe nga ajo leshoi sorren qe te vezhgonte gjendjen e ujit, por
ajo nuk u kthye më. Pastaj e dergoi pellumbin I cili nuk mund te gjente vend te tharre qe
te leshohej andaj u kthye serish.

Nuhi e zgjati doren e kapi dhe e futi mbrenda. Kur kaluan edhe shtate dite te tjera perseri
e dergoi ky nuk u kthye menjeher, por dikur ne mbremje. Ne sqep kishte gjethe ulliri
andaj Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te) kuptoi se uji ishte pakesuar.

Pas shtate diteve tjera ai perseri leshoi pellumbin I cili nuk u kthye më dot. Dhe keshtu
Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te) kuptoi se siperfaqja e Tokes ishte shfaqur. Kur u
mbush plot nje vit prej kur Allahu urdheroi permbytjen gjer ne diten kur Nuhi leshoi
pellumbin dhe filloi dita e pare e vitit te ardhshem, u shfaq siperfaqja e tokes u paraqit
toka dhe Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te) e largoi mbulesen e barkes‖

Kjo qe parashtrom Ibni Is‘haku eshte teresisht e njejte me permbajtjen e tekstit te

Teuratit I cili gjendet tek ehli kitabet.

Ibni Is‘haku pastaj thote: ― Naten e njezet e gjashte te muajit te dyte te vitit te dyte qe
thene: ― O Nuh – zbrit me selamin Tone dhe me dhuntite Tona per ty dhe per
popujt qe do te lindin nga ata qe jane me ty! E do te ketë edhe popuj te cileve
do t‟ua mundesojme qe te kenaqen e qe pastaj do t‟I godase nga Ne dënimi I
dhembshem” ( Hud 48).

Tek ehli kitabet qendron se , I Madherishmi I ka thene Nuhit ( paqja e Allahut qofte mbi
te) ― Dil nga barka me bashkeshorten tende me djemt e tu me grate e djemve tu, me
kafshet qe gjenden ne te – le te rriten dhe le te shumezohen ne Toke.‖

-99-

 07-05-, 13:02

-
-

Kur kane dale, Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te) ka flijuar per Allahun nga te gjitha
kafshet dhe nga te gjitha shpesët e lejuara dhe I ka there ato si kurban per Allahun.
Allahu atehere premtoi se më kurr nuk do t‘ua jape permbytjen banoreve te Tokes, dhe
ne shenje perkujtimi ne kete premtim e ka dhene ylberin në retë.

Nga Ibni Abbasi transmetohet se per ylberin ka thene se ai eshte mbrojtje kunder
permbytjes . Disa thone : ― Në këtë ka simbolike meqë ai eshte hark pa kordhë‖ d.m.th
qe keto re nuk do te shkaktojne permbytje siç ishte ajo e para.

Disa injorantë nga Persia dhe nga India mohojne se permbytja ka ndodhur ndonjehere, e
disa prej tyre thone: ― Permbytja ka ndodhur ne Babiloni porse nuk ka arritur deri ten e.
Ne trashegojme pushtetin nga ati ne te birin qe nga Komursi mendohet per Ademin - e
gjer ne diten e sotme. ― Keshtu thone manihejet, adhuruesit e zjarrit dhe pasuesit e
shejtanit. Keto jane marifetlleqe ( sofizmat) e tyre , mosbesimi I hapet, padituri totale,
kryelartesi dhe mohim I Sunduesit te Tokes dhe te qiejve.

Pjesetaret e besimeve qe pranojne shpalljen nga Pejgamberet e Allahut dhe diturine e

trasheguar nga kohet e lashta, besojne njezeshem se permbytja me te vertete ka
ndodhur se e ka perfshire tere Token dhe se Allahu atebote nuk e ka lene asnje
jobesimtarë ne jete duke ia plotesuar duanë e te Derguarit te Tij të pamëkatë dhe te
vendosur dhe duke zbatuar kaderin e caktuar që më pare.
Diç për vetë NUHIN (paqja e Allahut qofte mbi te)

Allahu I Lartemadherishem thotë: “ai me të vërtetë ka qene rob mirënjohës” (Isra

3). Thuhet se ai e falenderonte Allahun per ushqim, per pije, per veshmbathje, dhe
pergjithesisht per te gjitha gjerat.

Imam Ahmedi thotë: ― Na ka treguar Ebu Usame se atij I ka rrefyer Zekerijah b. Ebi Zaide
se ka degjuar nga Se‘id b. Ebi Burde, e ky nga Enes b. Maliku, se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ― Vertete Allahu eshte I kenaqur me
robin I cili kur te haje nje kafshate e falenderon Allahun per te, apo kur te pije diqka e
falenderon Allahun‖

Kete hadith permes Ebu Usames e transmetojne edhe Muslimi, Tirmidhiu dhe Nesaiu.
Gjithesesi eshte e qarte se mirenjohes eshte ai I cili I kryen te gjitha obligimet dhe
falenderohet: me zemer me fjale dhe me vepra e falenderimi nenkupton keto te gjitha siç
shkruan poeti:

―Tri dhuntitë e mia ju bëjnë dobi,

Dora, gjuha dhe zemra e fshehur.‖

-100-

AGJERIMI I NUHIT (paqja e Allahut qofte mbi te)

Ibni Maxhe ne ―Kaptinen mbi agjerimin e Nuhit (paqja e Allahut qofte mbi te) thotë: Na
ka treguar Sehël b.Ebi Sehli, se ketij I ka rrefyer Se‘id b Ebi Merjemi se ka degjuar nga
Ibni Lehi‘a, ky nga Xhafer b. Rebi‘a, ky nga Ebu Firasi, e ky nga Abdullah b. Amri se I
Derguari I Allahut (paqja e Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Nuhi ka agjeruar gjithe
kohen, perveç ditene e Bajramit te Ramazanit dhe te Kurbanit‖

Ibni Maxhe kete hadith e transmeton edhe permes Abdullah b. Luhej‘it me sened dhe me
tekst te njejte.

Kurse Tebaraniu shenon: ― Na ka treguar Ebu Zinba‘I Reuh b. Ferxhi, se ketij I ka rrefyer
Umer b. Halid el-Harani e ketij Ibni Lehi‘a se ka degjuar nga Ebu Katade, ky nga jezid b.
Rebbah Ebu Firasi, e ky nga Abdullahub. Amri I cili thote se ka degjuar nga I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) se ka thene: ― Nuhi ka agjeruar gjithe
kohen, perveç ditët e Bajramit te Ramazanit dhe te Kurbanit. Davudi nje dite agjeronte e
nje dite pushonte, Ibrahimi agjeronte nga tri dite per çdo muaj, veç kesaj ky ndonjeher
agjeronte ndonjehere hante‖

HAXHI I NUHIT (paqja e Allahut qofte mbi te)

Hafidh Ebu Ja‘lai thote: ― Na ka treguar Sufjan b.Vekiu se I ka rrefyer babai I tij, se ka
degjuar nga Zem‘ati – Iben Ebi salihu – e ky nga Seleme b. Vehrami se Ikrime ka degjuar
nga Ibni Abbasi se ka thene : ― I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) duke udhetuar per ne haxh kur erdhi ne luginen Usfan pyeti : ― O Ebu Bekër cila
eshte kjo luginë?‖ Ai u pergjigj: ― Kjo eshte lugina Usfan.‖ I Derguari (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) tha: ― Ketej pari kane kaluar Nuhi, Hudi, dhe Ibrahimi me devetë e
tyre te reja me kaptistra te mbaruara nga tjerra, të epërmet dhe te poshtmet e tyre ishin
te zhgunta . Keshtu ata kryenin haxhin ne Ka‘be.‖ Ky hadith eshte garib.

-101-

 10-05-, 09:28

-
-

POROSIA E NUHIT DJALIT TE VET

Imam Ahmedi thotë:‖ Na ka treguar Sulejman b. Haribi se I ka rrëfyer Hammad b. Zejdi
se ka degjuar nga Sak‘ab b. Zuhejri, ky nga Zejd b. Eslemi-Hammadi thote se mendon qe
Zejdi ka degjuar nga Ata‘b. Jesari, ky nga Abdullah b. Amri se ka thene: ― Ishim me te
Derguarin e Allahut (paqja she shpetimi I Allahut qofte mbi te) kur u paraqit nje beduin
qe kishte veshur nje xhybe udhëtarësh te mberthyer me armaç, e I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) tha: ― Ky njeri I ka poshteruar njerezit e
shquar.‖ Apo ka thene: ― Deshiron t‘I poshteroje njerezit e shquar, e t‘I lartesoje njerezit
e poshteruar‖ Pastaj I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e mblodhi
xhyben rreth vetes e I tha: ― Vallë a nuk vesh këso veshje ai I cili nuk mendon fare?‖
Pastaj tha: ― Kur Pejgamberit Nuh I erdhi çasti I fundit I tha djalit te vet: ― Te porosisë
këtë: ― T‘I urdheroj dy gjera, e t‘I ndaloj dy gjera te tjera. Te urdheroj La ilahe il-lAllah,
meqë sikur te viheshin shtate qiejt e shtate tokë, ne nje anë, e La ilahe il-lAllahu ne anën
tjeter , ana La ilahe il-lAllahu do të mbipeshonte , dhe sikur shtate qiej e shtate tokë te
ishin hallka te zinxhirit te keputur, fjalet La ilahe il-lAllah dhe subhanAllahi ve
bihamdihi (Nuk ka te adhuruar me te drejte perveç Allahut dhe Allahu qofte I falenderuar
dhe I lavderuar) do ta lidhnin atë ngase ato lidhin çdo gjë dhe duke iu falenderuar ketyre
te gjitha krijesat fitojne furnizimin e vet, ndersa ta ndaloj shirkun dhe mendjemadhesine‖

Abdullahu pastaj vazhdon : ― Une apo dikush tjeter pyeti: ― O I Derguar I Allahut shirkun
e kemi te njohur, por çka eshte mendjemadhesia? A eshte kjo kur ndokush prej nesh ka
kepuce te bukura, me lidhese te bukura? ― Jo‖ u pergjigj. Ky perseri e pyeti: ― A eshte kjo
kur dikush ka gunë te bukur dhe e veshë atë? ― Jo‖ u pergjigj. Ky perseri e pyeti : A eshte
kjo kur dikush ka kafshe shale e kaleron me të? ― ― Jo ― u pergjigj. Ky perseri e pyeti : ― A
eshte kjo kur dikush ka mjafte shoke e ata shoqerohen me të?‖ ― Jo‖ u pergjigj I Derguari
I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ). Pastaj une apo dikush tjeter e pyeti:
― O I Derguari I Allahut atehere ç‘eshte mendjemadhesia?‖ e ai u pergjigj: ― Ta refuzosh
te verteten dhe t‘I perçmosh njerezit.‖ Ky hadith eshte sahih, por ata nuk e shenojne
kete.

-102-

Ebul-Kasim et-Taberaniu shenon nga Abdurrahim b. Sulejmani, ky nga Muhammed b.

Is‘haku, ky nga Amër b. Dinari, e ky nga Abdullah b. Amri se I Derguari I Allahut ( paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Nuhi e ka porositur djalin e vet: ― Ti
rekomandoj dy veti dhe t‘I ndaloj dy te tjera…..‖, pastaj e citon hadithin deri ne fund.

Edhe Ebu Bekër el-Bezzari shenon kete hadith nga Ibrahim b. Se‘idi ky nga Ebu Muavije
Dariri e ky nga Muhammed b. Is‘haku se ka degjuar nga Amer b. Dinari ky nga Abdullah
b. Umer b. El-Hattabi e ky nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te). Mirepo sipas te gjitha gjasave ky hadith transmetohet vetem nga Abdullah b.
Amer b.El-Asi siç shenojne Ahmedi dhe Taberaniu. Allahu e di me se miri .

Ehli kitabet thone se Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te) ka qene gjashteqind vjeq kur ka
hipur ne barkë.

Ibni Abbasi ka mendim te ngjashem te cilin tanime e kemi cituar. Ai shton : ― Ai pas kesaj
ka jetuar edhe treqind e pesedhjete vjet‖ Mirepo kjo eshte e diskutueshme sepse nese kjo
nuk pajtohet me tekstin Kur‘anor atehere me siguri eshte gabim. Nga Kur‘ani kuptohet se
Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te) qe nga pranimi I pejgamberise e gjer ne çastin e
permbytjes gjersa benin padrejtesi. Sa ka jetuar pas kesaj kete e di vetem Allahu.

Nese eshte e besueshme ajo qe transmetohet nga Ibni Abbasi se eshte bere I Derguar ne
moshen katerqind e tetedhjete vjeç dhe se pas permbytjes ka jetuar treqind e pesedhjete
vjet, ne kete rast del se gjithsejt ka jetuar njemije e shtateqind e tetedhjet vjet.

Per sa I perket varrit te Nuhit (paqja e Allahut qofte mbi te) Ibni Xheriri dhe Ez-rekiu nga
Abdurrahman b. Sabiti apo nga ndonje tabi‘in tjeter shenojne nje transmetim mursel,
sipas te cilit varri I tij eshte afer Ka‘bes.

Ky qendrim eshte me I fuqishem dhe me autentik se ai te cilin e perfaqesojne shume

dijetarë te brezave te mevonshem sipas te cileve varri I tij eshte ne vendin El-Bika I cili
sot quhet Kereku Nuh . Siç thone ata per kete shkak aty eshte ndertuar edhe nje xhami.
Allahu e di me se miri.

-103-

 10-05-, 15:28

-
-

RREFIMI PER HUDIN

(paqja e Allahut qofte mbi te)

Ky eshte Hudi, djali I Shalehut te birit te Arfahshazit, te birit te Samit, te birit te Nuhit
( paqja e Allahut qofte mbi te). Sipas mendimit te dyte Hudi eshte quajtur Abir, djali I
Shalehut te birit te Arfahshazit, te birit te samit, te birit te Nuhit (paqja e Allahut qofte
mbi te).

Sipas mendimit te trete Hudi eshte djali I Abdullahut, te birit te Rebah Xharudit, te birit te
Adit, te birit te Avsit, te birit te Ihremit te birit te Samit, te birit te Nuhit (paqja e Allahut
qofte mbi te). Keshtu thote Ibni Xheriri.
Hudi ishte nga fisi Ad b. Avs b. Nuh. Keta ishin arabet qe jetonin ne kodrat zallore El-
Ahkaf ne Jemen, midis Osmanit dhe Hadrameutit, ne nje siperfaqe te kthyer kah deti , e
qe quhej Esh-Shiher. Lugina qe e popullonin ata quhej Megith .

Me se shpeshti banonin neper tenda me shtylla te medha siç thotë Allahu “ Vallë a e di
ti se çfare ka bere Zoti yt me Adin, e em Iremin, me shtylla te medha?‖ (Fexher
6-7) Ketu mendohet ne Iremin e Adit te ashtuquajtur Adi I Parë. Adi I Dyte ka qene me
vone dhe per ate do te flasim me vonë . Adi I Pare eshte Adi I ―Iremit me shtylla te
medha çfare nuk jane krijuar ne asnje vend tjeter? (Fexher 7-8) Sipas disave ketu
mendohet ne popullin e sipas disa te tjerve mendohet ne shtylla . Mirepo mendimi I pare
eshte I sakte, siç e ke I spjeguar ne Tefsirin tone.

Ata te cilet konfirmojne se fjala Irem emerton qytetin sipas disave ne Siri , sipas disa te
tjerve , ne Jemen ,pastaj ne Hixhas ,e sipas te tjereve ne nje vend te katert-gabojne dhe
flasin per diç, per çka nuk kane kurrfare deshmie, argumenti e as vertetimi.

Ibni Hibani ne Sahihun e tij transmeton nga Ebu dherri nje hadith tjeter mbi Ferrëfyesit
dhe pejgamberet ku qendron : ― Prejt tyre arabë jan kater: Hudi, Salihu, Shuajbi dhe
Pejgamberi yt o Ebu Dherr‖

Sipas nje mendimi Hudi (paqja e Allahut qofte mbi te) eshte I pari qe ka folur arabisht.
Ndersa , Vehb b. Munebbihu konsideron se ky ka qene babai I tij. Disa te tjere thone se
ky ka qene Nuhi.

-105-

Ekzistojne edhe mendime se ky ka qene Ademi (paqja e Allahut qofte mbi te), qe eshte
shume e besueshme. Veç kesaj , ekzistojne edhe mendime te tjera . Allahu e di me se
miri.

Per arabet qe kan jetuar para Ismailit, thone se kane qen arab redite (te paster).Ata ishin
shum fise nder te cilat benin pjes edhe Adi, Themudi, Xhurhumi,Tasemi, Xhedisi, Emini,
Madjeni, Imlaku, Xhahsini, Kahtani, Beni Jaktani dhe te tjere.

Per sa u perket arabeve te arabizuar, keta jane pasardhesit e Ismailit,djalit te Ibrahim el-
Halilit(paqja e Allahut qofte mbi te). Ismaili ,I biri Ibrahimit (mbi te dy qofte paqja dhe
shpetimi I Allahut) ka qene I pari qe ka folur gjuhen e paster letrare arabe. Kete e ka
mesuar nga fisi Xhurhum, I cili u vendos ne afersi Ka‘bes, ku tanimë ishte nëna e tij. Per
kete ne dashte Zoti do te behet fjale me gjeresisht ne nje vend tjeter, e ketu vetem do te
permendim se Allahu I Lartesuar I ka mesuar kete ne menyre qe mund te shpjegoje ne
gjuhen e kuptueshme. I Derguari I (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mmbi te)
gjithashtu ka folur kete gjuhe.

Si do qe te jete , Adi-perkatesisht Adi I Pare- ka qene populli I pare qe pas permbytjes ka

filluar t‘I adhuroje idhujt. I kane pasur tre idhuj, qe I quanin: Samed, Semud, dhe Herra.

Allahu I Lartesuar per Derguar e dergoi njerin nga mesi I tyre – Hudin (paqja e Allahut
qofte mbi te), I cili I therriste ata qe besojne Allahut te Madherishem. Perkitazi me kete
Allahu I Lartmadherishem, ne suren A‘raf pas rrefimit per popullin e Nuhit dhe
perfundimin e tij , thote: “ E Adit ia derguam vellain e tyre , Hudin. “ O populli im “
, thoshte ai, “ adhurone Allahun, ju nuk keni hyjni tjeter perveç Tij, e , a nuk po
frikesoheni ? “ *Krerët e popullit te tij, te cilit nuk besonin , thane: “ Ne , me te
vertete , te konsiderojme ty injorant dhe mendojme se je genjeshtare.”* Ai
tha: “ O populli im! Une , me te vertete nuk jam injorant porse jam Pejgamber
I Zotit te boteve.”* A po çuditeni qe udhezimi I Zotit tuaj po ju vjen permes nje
njeriu nga mesi juaj, qe t‟ju terheq verejtjen? Perkujtoni kur Ai ju beri
trashegimtare pas popullit te Nuhit dhe ju beri shtatëgjate. Andaj kujtojeni
dhuntitë e Allahut, ne menyre qe te shpetoni.” Ata thane: “ A na ke ardhur per
ate qe ta adhurojme vetem Allahun e t‟I braktisin ata qe I kane adhuruar te
paret tane? Na jep ate me qka po na kercenohesh nese e thua te verteten!” *
Ai u pergjigj: “Në ju tanimë ka rene denimi dhe zemërimi I Zotit tuaj. A me
mua po polemizoni per dofarë emrash , te cilet ua keni dhene ju dhe te paret
tuaj, e per te cilat Allahu nuk ka shpallur kurrfar argumenti? Prandaj pritni e
edhe une po pres se bashku me ju” * Dhe ne nga meshira Jonë, e shpetuam atë
dhe ata qe ishin se bashku me të, kurse I shfarosëm gjer tek I fundit ata , qe I
konsideronin te rrejshem ajetet Tona dhe te cilët ishin jobesimtarë” ( A‘raf 65-
72)

-106-

Ne suren Hud pas rrefimit mbi Nuhin (paqja e Allahut qofte mbi te), Allahu Madherishem
thotë:

*” E Adit ia derguam vellain e tyre, Hudin.” O populli im tha ai, adhurone

Allahun! Ju nuk keni zot tjeter perveç Tij. Po ju vetem trilloni. O populli im! Une
nuk kerkoj nga ju kurfar shperblimi per kete . Shperblimi im eshte vetem te Ai
I Cili me ka krijuar e a nuk po kuptoni? O populli im kerkoni falje nga Zoti juaj
dhe pendohuni Atij, e Ai do t‟ju dergoje shi te bollshem dhe do t‟ju mundesoje
te jeni edhe me te fuqishem sa qe jeni tani dhe mos shkoni si keqbërës “ * “ O
Hud thane ata: a nuk na solle kurfar argumenti ndaj ne nuk do t‟I braktisim
zotët tanë vetem per hi rte fjales tended he ne nuk besojme dot! * Ne vetem
themi se ndonjeri nga zotët tane te ka goditur me te keqe.” “ Une po e marr
per deshmitarë Allahun, e deshmoni edhe ju vete, se une nuk kam gjë me atë
qe ju adhuroni te tjeret, perveç Tij; prandaj qe te gjithe ju me pergaditni
ndonje dredhi dhe mos me jepni aspak afat * Une I mbeshtetem Allahut Zotit
tim dhe tuajit! Nuk ekziston kurfar qenie e gjalle e te mos jetë nen pushtetin e
Tij. Zoti im me te vertete vepron drejte. * E nese ju ktheheni e une tanimë ju
kam kumtuar atë qe ju eshte derguar permes meje – Zoti im ne vend tuaj do ta
sjellë nje popull tjeter e ju aspak nuk do tem und t‟I beni dëm Atij. Me te
vertete Zoti im vigjilon mbi çdo gjë * Dhe kur erdhi percaktimi Yne Ne me
mëshiren Tone e shpetuam Hudin dhe ata qe besonin me të, dhe I kursyem ata
nga ndeshkimi I ashper. Ja ky ishte Adi Ata I mohuan argumentet e Zotit Tend,
qenë te padegjueshme ndaj pejgambereve te Tij dhe pasonin çdo zullumqare
inatçi. Ata I ndoçi mallkimi ne kete bote e do t‟I ndjeke edhe Ditën e Gjykimit.
Me te vertete Adi nuk I besoi Zotit te tij. Qofte larg Adi, populli I Hudit” (Hud
50-60)

Ne suren Mu‘minun, pas rrefimit per popullin e Nuhit Allahu thotë:

“ Ne pas tyre krijuam brez tjeter dhe derguam atyre pejgamber nga mesi I
tyreL : Adhurone Allahun ! Ju nuk keni zot tjeter perveç Tij vallë a nuk druani?
* Por krerët e popullit te tij te cilet nuk besonin dhe mohonin takimin ne boten
tjeter dhe te cileve u kishim dhene begati ne kete bote thane: “ Ky eshte vetem
njeri sikurse edhe ju; han nga ato qe hani edhe ju dhe pi nga ato qe pini edhe
ju; dhe nese ju I peruleni njeriut qe eshte sikruse ju me siguri ju do te jeni te
humbur. „ A ai t‟ju kercënohet se kur te vdisni e te beheni dhe e eshtra, me te
vertete do te ringjalleni? Eshte larg shume larg ajo me çka ju kercenohet ai”
Nuk ka jetë tjeter perpos jetës se kesaj bote, ne jetojme e vdesim dhe nuk do
te ringjallemi dot. Ai eshte vetem nje njeri I cili per Allahun flet gënjeshtra dhe
ne nuk I besojme atij.” “ O Zoti im tha ai me ndihmo meqë po me konsiderojne
gënjeshtarë” “Se shpejti do te pendohen ata” u pergjigj Ai.” Dhe me te drejte I
kaploi ata nje zë I tmerrshëm dhe Ne I bëmë ata si lymërishtë lumi. Larg qofte
populli zullumqar.” (Mu‘minun 31-41)

-107-

 11-05-, 13:27

-
-

Ne suren Shu‘ara pas rrefimit per Nuhin I Lartesuari thote:

“ Adi I konsideronte genjeshtarë pejgamberet. * Kur vëllai I tyre Hudi u tha: “

Vallë a nuk frikesoheni? * Une me te vertete jam pejgamber I besueshem ndaj
frikesohuni Allahut dhe behuni te degjueshem! * Per kete une nuk kerkoj nga
ju kurfar shperblimi, shperblimi im eshte vetem te Zoti I boteve. A mos vallë ne
çdo kodrinë po ngrini pallate te murosura qe t‟I perqeshni te tjeret dhe po
ngrini fortifikata thuajse do te jetoni pergjithmone, e kur e perdorni fuqinë, e
perdorni si mizorë? * Andaj frikesohuni Allahut dhe behuni te degjueshem ndaj
meje! * Frikesohuni Atij I Cili ju ka dhene atë që e dini: Ju ka dhene bagëti dhe
femije, edhe kopshte burime. Une me te vertete I frikesohem denimit tuaj ne
Diten e Madhe” Ata thane: “ Per ne eshte njesoj na keshillove ti apo jo. Keshtu
kane besuar edhe popujt e lashte, dhe ne nuk do te jemi te ndeshkuar.” Keshtu
e pergenjeshtronin atë, andaj Ne I shkaterruam ata. Ne kete me te vertete, ak
keshille por shumica prej tyre nuk ishin besimtarë, e Zoti Yt eshte me te
vertete I Fuqishëm dhe Meshirues.” ( Shu‘ara 123-140)

Ne suren Fussilet Allahu thotë:

“Per sa I perket Adit ata pa kurfar bazash u bene mendjemedhenj ne Toke e

thane: “ Kush eshte me I forte se ne? Vallë a nuk shohin ata se Allahu qe I ka
krijuar eshte me I fuqishem se ata? E ata mohuan argumentet Tona, ndaj
kunder tyre ne diten e kobshme derguam nje erë të rrëmbyeshme ne menyre
qe, qysh ne kete bote, ta shijojne denimin poshterues – e denimi ne ate bote
eshte edhe me poshterues – dhe askush nuk do t‟u ndihmoje dot” ( Fussilet 15-
16).
Ne suren Ahkaf Allahu thote:

“ Dhe permende vellain e Adit kur e paralajmeroi popullin e vet ne Ahkaf – e ka

pasur paralajmerues edhe para tij edhe pas tij: “ Mos adhuroni aske tjeter pos
Allahut meqë une me te vertete I frikesohem denimit ne Diten e Madhe!” Ata u
pergjigjen: “ Vallë a ke ardhur te na shmangesh prej hyjnive tanë? Na sill atë
me çka po na kercenohesh nese e thua te verteten. * Vetem Allahu e di se kur
do te ndodhe kjo u tha ai, e une vetem jua percjell atë me çka jam derguar
porse une po e shoh se ju jeni nje popull I cili nuk di.” E kur e pane nje re e cila
afrohej luginave te tyre ata thane:” Kjo eshte re e cila po na sjell shiun” Jo kjo
eshte ajo qe e keni shpejtuar ju: era e cila po jus jell denimin e dhembshem e
cila me urdherin e Zotit te saj, rrenon çdo gjë” Dhe keshtu ne mengjes
dukeshin vetem vendbanimet e tyre! Keshtu Ne e ndeshkojme popullin
kriminel. ― ( Ahkaf 21-25).

Ne suren Dharijat I Madherishmi thote:

” Dhe per Adin kur e derguam erën shkaterruese mbi ta, e cila kahdo qe kaloi,
nuk la asgje e që mos e ketë shëndrruar ne kalbesire” (Dharijat 41-42)

-108-

Ne suren Nexhm Allahu I Lartesuar thote:

“ Dhe Ai e ka shkaterruar popullin e lashte te Adit dhe Themudin dhe aske nuk
e ka kursyer prej tyre. Edhe popullin e Nuhit qe me pare I cili ishte nder me te
vrazhdët dhe em te shfrenuarit. Dhe Ai I permbysi vendbanimet e rrënuara,
prandaj gjeti çka gjeti . E ne çfare dhuntie te Zotit tend ende dyshon ti? (
Nexhm 50-55)

Ne suren Kamer Allahu thotë:

"Dhe Adi ka mohuar por çfare kane qene denimi Im dhe paralajmerimet e Mia
se! * Ne atyre nje dite te kobshme ua derguam nje erë te stuhishme e cila
frynte pareshtur e I çonte njerezit thuajse ishin trungje te shkulura palmash. E
çfarë kane qene denimi im dhe paralajmerimet e Mia se! * Ne Kur‟anin e kemi
beret e lehte per t‟u kuptuar, e a ekziston kush qe te kuptoje? ― ( Kamer 18-22)

Ne suren Hakka Allahu thote: “ E per sa I perket Adit ata jane shkaterruar nga nje
erë e rrembyeshme dhe shkaterruese te ciles Ai I dha pushtet mbi ta shtate net
e tete dit – e ke mundur t‟I shohësh njerezit e permbysur si trungjet e
palmave. E a mos po sheh se ka mbetur kush prej tyre. ? ( Hakka 6-8)

Ne suren Fexhër Allahu thotë:

“Vallë e a di ti se çfarë ka bere Zoti yt me Adin e me Iremin me shtylla te

medha çfarë nuk jane krijuar ne asnje vend tjeter dhe me Themudin I cili
gdhendte shkembinj ne lugine dhe me faraonin I cili kishte tenda te cilet bënin
zullume ne Toke dhe shtonin çrregullime net e. Andaj Zoti yt e leshoi mbi ta
kamxhikun e denimit. Zoti yt me te vertete percjell pareshtur” ( Fexhër 6-14)

Ne, falë qofte Allahut ne Tefsirin tone net e gjitha vendet ku permenden keto rrefime
kemi folur tanimë per ata.

Per Adin flitet edhe ne keto sure: Teube, Ibrahim,Furkan, Ankebut, Sa‘d, dhe Kaf.

Tani do ta parashtrojme kete rrefim sipas ketyre citateve kur‘anore dhe sipas
transmetimeve.

Me pare thamë se ata kane qene popull qe pas permbytjes I adhuronin idhujt. Allahu I
Lartesuar thotë: “ Perkujtoni kur Ai ju beri trashegimtare pas popullit te Nuhit
dhe ju beri më shtatgjatë” d.m.th. I ka bere per nga shtatlartesia, fuqia dhe guximi
popullin me te spikatur ne atë kohë.

Ne suren Mu‘minun Allahu thote: “ Pastaj pas tyre krijuam brez tjeter.‖ (Mu‘minun
31) popullin e Hudit.

Disa thone se kjo ka te beje me Themudin per shkak te fjaleve te te Lartmadherishmit:

― Dhe me te drejte ata I ka goditur nje ze I tmerrshem, dhe I kemi bere ata si
lymërishtë lumi.”(Mu‘minun 41)

-109-
 11-05-, 16:02

-
-

Ata thonë: Populli I Salihut eshte ai qe eshte shkaterruar me zë, kurse “ E per sa I
perket Adit ata jane shkaterruar nga nje erë e rrëmbyeshme dhe
shkaterruese ― ( Hakka 6). Mirepo ajo qe thone ata nuk perjashton mundesine se
kunder tyre eshte derguar edhe zëri edhe era e furishme siç do te parashtrojme per
banoret e Medjenit dhe te Ejkes te cilet jane ndeshkuar me shume lloj denimesh. Veç
kesaj nuk ka kurfar dyshimi se populli I Adit ka jetuar para Themudit.

Domethene se pjesetaret e Adit kane qene jobesimtarë te regjur te paturpshem dhe

mendjemedhenj ne adhurimin e idhujve andaj Allahu ka derguar njerin prej tyre qe t‘I
therrasë ata ta besojne Allahun dhe ta adhurojne vetem Atë.Mirepo ata e quanin rrenacak
mbanin inat dhe flisnin keq per te, andaj Allahu I ndeshkoi ashtu siç ndeshkon I Forti dhe
I Fuqishmi.

Pasi qe I urdheroi qe te adhurojne vetem Allahun I nxiti te jene te degjueshem dhe te

kerkojne ndjese prej Tij. Per kete u premtoi te mirat ne kete bote dhe ne boten tjeter,
nese jane te degjueshem dhe denimin ne kete bote dhe ne boten tjeter, nese nuk
veprojne keshtu. “ Krerët e popullit te tij te cilet nuk besonin thane: “ Ne me te
vertete te konsiderojme ty injorant dhe mendojme se je genjeshtar.” ( A‘raf 66)
d.m.th. kjo në çka na therret ti eshte mosdije ne raport me adhurizmin e idhujve nga ana
jone prej te cileve shpresojme ndihme dhe furnizim. Veç kesaj ne konsiderojme se tip o
genjen duke pandehur se te ka derguar Allahu.

― Ai tha: “ O populli im Une me te vertete nuk jam injorant por jam Pejgamber I
Zotit te boteve” ( A‘raf 67) d.m.th. nuk eshte ashtu siç mendoni dhe siç besoni ju. “
Une jua sjell urdherat e Zotit Tim dhe une , dhe une ja keshilltarë besnik I
juaji. ― (A‘raf 68) Te kumtohet diç nenkupton qe te mos gënjehet per atë qe kumtohet
dhe asgje te mos shtohet apo te lihet mangët. Pastaj nenkupton që çdo gjë te kumtohet
me fjale te qarta dhe koncize dhe në të te mos ketë aspak paqartesi kunderthenie dhe
perjashtime.

Per kete shkak ai shperblimin e shpresonte vetem nga Ai I Cili e kishte derguar dhe ne
doren e te Cilit jane te gjitha te mirat edhe te kesaj bote edhe te botes tjeter. Prandaj ai
thoshte: “ O populli im Une nuk kerkoj nga ju kurfar shperblimi per kete.
Shperblimi im eshte vetem tek Ai, I Cili me ka krijuar e a nuk po kuptoni? ( Hud
51)

-110-

D.m.th. a nuk keni mend, qe te me merrni vesh dhe te kuptoni se une po ju therras net e
Verteten e qarte te cilen e deshmon edhe natyra juaj sipas se ciles jeni krijuar? Kjo eshte
fe e vertete te cilen Allahu I Lartesuar ia ka shpallur Nuhit. Ai I ka shkaterruar njerezit qe
I janë kundërvënë atij. Ja edhe une po ju therras ta perqafoni po atë Fe, duke mos
kerkuar nga ju kurrfar shperblimi per kete. Une kete shperblim e pres nga Allahu I Cili
udheheq çdo dëm dhe çdo dobi. Prandaj besimtari ne suren Ja Sin thotë: ― Pasoni ata
qe nuk kerkojne prej jush kurrfar shperblimi e jane ne rrugen e drejte * Perse
te mos e adhuroj une Atë I Cili me ka krijuar. E tek Ai do te ktheheni ju? ( Ja Sin
21-22)

Ne mes tjerash populli I Hudit I thoshte atij: “ O Hud thane ata, a nuk na solle
kurrfar argumenti ndaj ne nuk do t‟I braktisim zotët tanë vetëm per hi rte
fjales tnde dhe ne nuk te besojme dot! * Ne vetem themi se ndonjeri nga zotët
tane te ka goditur me të keqe…‖ (Hud 53-54)

Pra ata kane thene: Nuk na solle kurfar mrekullie e cila do ta vertetonte ate qe po thua ti
e ne nuk jemi te tille qe do te braktisim adhurimin e idhujve tane vetem per hi rte fjales
tende, e te mos na sjellesh kurfar argumenti. Ne jemi te bindur se ti je I marre andaj flet
keshtu. Ne mendojme se kjo te ka goditur per shkak se ndonje zot yni eshte hidheruar
net y, e te ka çrregulluar mendjen, e ky eshte shkaku qe je trenuar ti. Kjo eshte ajo qe
thone ata: “ Ne vetem themi se ndonjeri nga zotet tane te ka goditur me të
keqe.” “ Une po e marr per deshmitarë Allahun e deshmoni edhe ju vete se une
nuk kam gjë me atë qe ju adhuroni te tjeret perveç Tij; prandaj qe te gjithe ju
me pergaditni ndonje dredhi dhe mos me jepni aspak afat” ( Hud 54-55)

Ky eshte shembull se si iu eshte kundervene atyre se si ua sulmonte zotët duke hequr

dorë prej tyre duke u shpjeguar se ata nuk jane ne gjendje te sjellin dobi apo ndonje
dem, se nuk paraqesin asgje tjeter pos materies se vdekur aq munden edhe ata. U
thoshte: Nese ata me te vertete mund te ndihmojne diç te sjellin dobi apo dëm, siç thoni
ju atehere ja tek jam une – une po I mohoj dhe po I mallkoj ata prandaj me pergaditni
ndonje dredhi dhe mos me jepni aspak afat, qe te gjithe ju, me te gjithe ata qe mund t‘I
tuboni dhe qe mund te beni e mos me jepni kohe asnje cast, madje as sa perpelitja e
syrit. Une assesi nuk do t‘ju trajtoj ju, nuk do te mendoj per ju e as qe do te ruhem nga
ju: “ Une I mbeshtetëm Allahut Zotit tim dhe tuajit! Nuk ekziston kurfar qenie e
gjalle e te mos jete nen pushtetin e Tij. Zoti im me te vertete vepron drejt” (
Hud 56).

-111-

 12-05-, 15:02

-
-

D.m.th. une I mbeshtetem vetem Allahun shpresoj nga Ai dhe I perulem Madherise se Tij,
I Cili me siguri nuk do te lejoje qe te bredhe ai qe kerkon strehim tek Ai. Vëmendja ime
eshte drejtuar vetem kah Ai, mbeshtetëm vetem tek Ai dhe e adhuroj Atë.

Vetë ky eshte argument I pakontestueshem se Hudi eshte robi dhe I Derguari I Allahut se
ata per shkak te faktit se adhurojne dike tjeter perveç Allahut jane ne injorance dhe ne
lajthitje. Fakti se ata nuk kane mundur t‘I shkaktojne ndonje te keqe apo ndonje menyre,
nxjerr sheshit vertetësine qe u fliste ky, dhe pavertetësinë dhe çoroditjen e botekuptimit
dhe besimit te tyre.

Pikerisht te njejtat argumente para tij I ka perdorur edhe Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi
te) me fjalet e veta: “ ….O populli im nese ju vjen rende qendrimi im ne mesin
tuaj dhe verejtjet e mia me argumentet te Allahut e une I mbeshtetem Allahut
atehere se bashku me idhujt tuaj tubohuni dhe vendosni dhe kjo te mos jete e
fshehte e pastaj zbatoni atë në mua dhe mos pritni” ( Junus 71)

Keshtu ka thene edhe Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) : “ ….Une nuk u
frikesohem atyre qe I bëni shok Atij perveç asaj qe Zoti im deshiron te bëhet.
Zoti im ngërthen çdo gjë me dijeninë e Vet e a nuk mblidhni mendjen ? * Po si
t‟u frikesohem atyre qe I beni shok Atij; duke qene se as ju nuk frikesoheni qe
I beni shok Allahut edhe pse Ai nuk ka dhene kurfar argumenti per ta? Prandaj
kush prej ketyre dy grupeve meriton te jetë I sigurte nese dini ju? * Per ata qe
besojne dhe nuk e perziejn besimin e tyre me zullum, atyre u perket siguria
dhe ata jane ne rruge te drejte” * Ky eshte argumenti Ynë, te cilin Ne ia dhame
Ibrahimit kunder popullit te tij. E Ne, e ngrehim ne shkalle te larte ke te duam.
Me të vërtetë Zoti yt eshte I Urte dhe I Gjithedijshem” ( En‟am 80-83)

Ne suren Mu‘minun Allahu thote: “ Por krerët e popullit te tij, te cilet nuk besonin
dhe mohonin takimin ne boten tjeter dhe te cileve u kishin dhene begati ne
kete bote thane: “ Ky eshte vetem njeri sikurse edhe ju; han nga ato qe hani ju
dhe pi nga ato qe pini ju ; dhe nese ju I peruleni njeriut qe eshte sikurse ju me
siguri ju do te jeni te humbur. * A ai t‟ju kercenohet se kur te vdisni e te beheni
dhe e eshtra, me te vertete do te ringjalleni?‖ ( Mu‘minun 33-35)

Ata konsideronin se eshte e pamundur qe Allahu te dergoje nje njeri si Pejgamber. Kete
dyshim e kane parashtruar shume injorante te pafe me pare por edhe tani siç thotë
Allahu: ― Vallë perse njerezit çuditen qe Ne ia shpallem nje njeriu prej tyre: “
Terhiqu verejtjen njerezve….” ( Junus 2)

Ai gjithashtu thote: “ Kurse njerezit kur u vinte Shpallja I pengonte te besojne

vetem ajo qe thoshin: “ A mos vallë Allahu e dergon njeriun si pejgamber? *
Thuaj: “ Sikur engjejt te ecnin qetesisht ne Toke, Ne do t‟u dergonim atyre nga
qielli engjëllin si Pejgamber. ― ( Isra 94-95)

-112-

Prandaj Nuhi ( paqja e Allahut qofte mbi te) ka thene: “ A po çuditeni qe keshilla nga
Zoti im juaj ju vjen me anë te nje njeriu nga mesi I juaj, qe t‟ju terheqe
verejtjen…‖ ( A‘raf 63) d.m.th. kjo nuk eshte per t‘u habitur, ngase I Lartesuari e di me
se miri se kujt do t‘ia besoje pejgamberine.

― A ai t‟ju kercenohet se kur te vdisni e te beheni dhe e eshtra me te vertete do

te ringjalleni? Eshte larg shume ajo me çka ju kercenohet ai! Nuk ka jete tjeter
perpos jetes se kesaj bote, ne jetojme e vdesim dhe nuk ringjallemi dot.* Ai
eshte vetem nje njeri I cili per Allahun flet genjeshtra dhe ne nuk I besojme
atij” “ O Zoti im tha ai me ndihmo meqe po me konsiderojne genjeshtar‖
(Mu‘minun 35-39)

Ata nuk e besonin Diten e Gjykimit dhe e mohonin ringjalljen e trupave pasi qe
shendrrohen në dhe e eshtra, andaj thoshin: “ Eshte larg shume larg ajo me çka ju
kercenohet ai. * Nuk ka jete tjeter perpos jetes se kesaj bote ne jetojme e
vdesim dhe nuk ringjallemi dot‖ d.m.th. disa njerez vdesin e disa te tjere lindin. Ky
eshte besimi I atyre, te cilet e besojne pafundesine e kesaj bote, siç pandehin disa
injorante te pafe: ― Mitrat lindin, e toka gëlltit.‖

Sa u perket devrinjve ata jane njerez qe besojne se pas çdo tridhjet e gjashtemije vjeteve
perseri tkhehen ne kete bote.

Mirepo kjo eshte genjeshter, mosbesim, injorance, lajthitje, llomotitje e zbrazet dhe
imagjinate e prishur, pa kurfar deshmishë e argumentesh, per çka eshte e prire mendja e
te shfrenuarve te pafe, nga ai lloj njerezish qe nuk e mendojne fare, dhe te cilet nuk jane
ne rruge te drejte, siç thotë Allahu I Lartesuar: “ E qe zemra e atyre qe nuk besojne
ne boten e ardhshme te te jene te prira per kete dhe te kenaqen me të dhe qe
te bejne mekate qe I kane bere” (En‘am 113)

Ai duke I keshilluar u thoshte: ― A mos vallë ne çdo kodrine po ngrini pallate te

murosura , qe t‟I perqeshni te tjeret dhe po ngrini fortifikata thuajse do te
ejtoni pergjithmone‖ ( Shua‘ara 128-129). A mos vallë ne çdo kodrine po ndertoni
godina te medha e kolosale siç jane pallatet e panevojshme e te ngjashme dhe duke I
ndertuar keto po I beni inat te tjereve. Kjo eshte keshtu meqë te tjeret jetonin ne tenda,
siç thotë Allahu I Madherishem: “ Vallë a e di ti se çfare ka bere Zoti yt me Adin e
me Iremin me shtylla te medha, * çfare nuk jan krijuar ne asnje vend tjeter” (
Fixhër 6-8)

Adi I Iremit eshte Adi I Pare popull ky qe ka banuar neper tend ate cilat kane qene te
vendosura mbi shtylla.

-113-

 13-05-, 13:21

-
-
Ata qe pandehin se Iremi eshte qytet nga arid he argjendi dhe se mund te bartet nga nje
shtet ne nje tjeter, mashtrohen keq dhe gabojne dhe pandehin diçka per te cilen nuk
ekziston kurfar argumenti.

“ dhe po ngrini fortifikata‖ Disa thone se keto jane keshtjella disa qerdhe pellumbash
e disa te tjere rezervuar uji – ― thuajse do te jetoni pergjithmone‖ d.m.th ju shpresoni se
do te jetoni mke kohe te gjate ne kete bote.

“ e kur e perdorni fuqinë e perdorni si mizorë? Ndaj frikesohuni Allahut dhe

behuni te degjueshem ndaj meje! Frikesihuni Atij I Cili ju ka dhene atë që po e
dini, ju ka dhene bagëti (pasuri) dhe femije edhe kopshte e burime. * Une me
te vertete I frikesohem denimit tuaj ne Diten e madhe” ( Shu‘ara 130-135)

Ata veç tjerash I thoshin : “ A na ke ardhur per atë që të adhurojme vetëm

Allahun e t‟I braktisim ata qe I kane adhuruar te paret tanë? Na jep atë me çka
po na kercenohesh nese e thua te verteten” (A‘raf 70) d.m.th. a ke ardhur qe ta
adhurojme Allahun, e ta nderrojme besimin e baballareve dhe te parev tane?

E nese eshte e vertete ajo qe po shpall ti atehere na jep vuajtjen dhe denimin me çka po
na kercenohesh. Ne , me te vertete nuk te besojme fare dhe nuk do te pasojme ty, e as
qe do te te pranojme dot.

Ata gjithashtu thoshin: “ Per ne eshte njesoj, na keshillove ti apo jo. Keshtu kane
besuar edhe popujt e lashte, dhe ne nuk do te jemi te ndeshkuar.‖ (Shu‘ara 136-
138) . Nese njeren fjale ne kete ajet e lexojme si ―halk‖ siç eshte ne nje kiraeti (leximi)
atehere me kete mendohet ne falsifikimin e besimit te popujve te lashte d.m.th. kjo qe po
shpall ti eshte false kete e ke pershkruar nga librat e popujve te lashte. Keshtu e
komentojne kete fjale disa as‘habe dhe tabi‘ine mirepo nese kete fjale e
lexojme “huluk” siç eshte ne nje kiraet tjeter, atehere mendohet ne besim d.m.th: Ky
besim yni eshte besim I popujve te lashte, I prinderve dhe I gjysherve tanë, dhe ne nuk
do ta nderrojme e as ta modofikojme atë por gjithnje do t‘I permbahemi atij. Kurse te dy
kiraetet u pergjigjen fjaleve te tyre: “ dhe ne nuk do te jemi te ndeshkuar”

Ai u fliste: “ Në ju tanimë ka rënë dënimi dhe zemërimi I Zotit tuaj. A me mua po

polemizoni per dofar emrash te cilet ua keni dhene ju dhe të paret tuaj, e per
cilat Allahu nuk ka shpallur kurrfar argumenti? Prandaj pritni e edhe une po
pres se bashku me ju” ( A‘raf 71) d.m.th. me keto fjale tanimë e keni merituar
ndeshkimin dhe hidherimin e Allahut. A mos vallë adhurimin e Allahut I Cili nuk ka shok e
krahasoni me adhurimin e statujave te cilat I keni gdhendur vetë, dhe vetë I keni
emëruar zotër.

-114-

Ju dhe te paret tuaj ua keni dhene emrat dhe per kete Allahu nuk ka shpallur kurfar
argumenti d.m.th. per ate qe keni punuar, ai nuk ju ka dhene asnje keshille e as ndonje
argument, e pasi qe ju po refuzoni ta pranoni te Verteten dhe me kembengulje po
qendroni ne lajthitje dhe per ju eshte njesoj se a po ua ndaloje ate qe po punoni ju apo
jo, atehere pritni ndeshkimin e Allahut I cili do t‘ju godase, e fuqinë e Tij, e cila nuk mund
te ndalet, dhe vuajtjen e cila do te vije prej Tij dhe e cila nuk mund te pengohet dot.

Allahu thote: “ O Zoti im tha ai me ndihmo meqë po me konsiderojne

gënjeshtarë” * “ Se shpejti do te pendohen ata u pergjigj Ai. Dhe me te drejte I
kaploi ata nje ze I tmerrshem dhe Ne I beme ata si lymërishte lumi. Larg qofte
populli zullumqarë” (Muminun 39-41)

Ai gjithashtu thotë: “ Ata u pergjigjen: “ Vallë a ke ardhur ten a shmangesh prej

hyjnive tanë? Na sill atë me qka na kercenohesh nese e thua te verteten *
Vetem Allahu e di se kur do te ndodhe kjo” u tha ai, e une vetem jua percjellë
atë me qka jam derguar porse une po e shoh se ju jeni nje popull I cili nuk di.”
E kur e pane nje re e cila u afrohej luginave te tyre ata thane: “ Kjo eshte re e
cila po na sjell shiun” “ Jo” Kjo eshte ajo qe e keni shpejtuar ju: era e cila po ju
sjell dënimin e dhëmbshëm e cila me urdherin e Zotit te saj rrënon çdo gjë”
Dhe keshtu ne mengjes dukeshin vetem vendbanimet e tyre! Keshtu Ne e
ndeshkojme popullin kriminel” ( Ahkaf 22-25)

Allahu flet per shkaterrimin e tyre, siç parashtruam ketu diku shkurtimisht e diku
gjeresisht.

P.sh.: “ Dhe ne nga meshira Jonë e shpetuam atë dhe ata qe ishin me të, kurse
I shfarosëm gjer tek I fundit ata, qe I konsideronin te rrejshme ajetet Tona
dhe te cilet ishin jobesimtarë “ ( A‘raf 72) ose * “ Dhe kur erdhi percaktimi Ynë
Ne me emshirën Tonë e shpetuam Hudin dhe ata që besonin me të dhe I
kursyem ata nga ndeshkimi I ashper. “ Ja ky ishte Adi! Ata mohonin
argumentet e Zotit tend, qenë te padegjueshem ndaj pejgambereve te Tij dhe
pasonin çdo zullumqarë inatçi. * Ata I ndoqi mallkimi ne kete bote e do t‟I
ndjeke edhe ne Diten e Gjykimit. Me te vertete Adi nuk I besoi Zotit te Tij.
Qofte larg Adi populli I Hudit” ( Hud 58-60) ose: “ Dhe me te drejte I kaploi ata
nje ze I tmerrshem dhe Ne I beme ata si lymerishte lumi. Larg qofte populli
zullumqarë” ( Mu‘minun 41) ose: “ Keshtu e pergenjeshtronin atë ,ndaj Ne I
shkaterruam ata. Ne kete me te vertete ka keshille por shumica prej tyre nuk
ishin besimtarë, * e Zoti Yt eshte me te vertete I Fuqishem dhe Meshirues “ (
Shu‘ara 139-140)

-115-

 13-05-, 14:46

-
-

Per sa I perket pershkrimit me te hollesishem te shkaterrimit te tyre, Allahu I

Madherishem thotë: “ E kur e pane nje re, e cila u afrohej luginave te tyre ata
thane: : “ Kjo eshte re, e cila po na sjell shiun” – “ Jo Kjo eshte ajo qe e kni
shpejtuar ju: era e cila po jus jell denimin e dhembshëm…‖(Ahkaf 24). Kjo ka
qene fillimi I ndeshkimit te tyre. Para kesaj ata I kishte goditur thatesira dhe
pafrytshmeria, andaj kerkonin shiun. Kur pane renë qe qiell, menduan se po vie shiu I
pëlleshëm, mirepo ai ishte shiu I ndeshkimit. Prandaj Ai thotë: “….Na sill atë me çka
po kercenohesh, nese e thua te verteten” (Ahkaf 22). Ngjashem thote ne suren
A‘raf.

Nje numer mufessirësh e edhe disa te tjere ketu permendin transmetimin te cilin e
parashtron Muhammed b. Is‘haku ku thote: ― Pas kembenguljes se tyre ne mosbesim ndaj
Allahut, Ai ua ndaloi shiun tre vjet gje qe I rraskapiti fort. Atebote kur njerezit I godiste
ndonje mynxyrë, kishin zakon te kerkonin ndihme nga Allahu me shejtërinë e Ka‘bes e cila
ishte e njohur tek njerezit, ndersa rreth saj banonin amalikasit. Ata jane pasardhes te
Amelikut, djalit te Laudhit, te birit te Samit, te birit te Nuhit (paqja e Allahut qofte mbi te).

Atehere prijes te tyre ishte nje njeri me emrin Muavije b. Bekër, nëna e te cilit ishte nga
populli Ad dhe quhej Xhelhedhe bint Hajber. Keshtu Adi dergoi nje delegacion prej afro
shtatedhjet njerzish qe te luteshin per shi ne Ka‘be. Kur arriten te Muavije b. Bekri ne
paralagje te Mekës u kthyen te ai, ku qendruan plot nje muaj, duke pire verë dhe duke u
argetuar me dy robëreshat këngëtare te Muaviut. Rruga deri te Muaviu gjithashtu zgjati
nje muaj. Kur qëndrimi I tyre u zgjat dhe kur filloi t‘I dhimbsej populli I tij I thurri disa
vargje me anë te te cilave duke u turperuar qe t‘u urdheroje drejtperdrejt qe te
shporreshin prej ketu ua tha kete. I urdheroi kengetaret e veta qe t‘I kendojne keto
vargje:

Mjerë ti o Kajl ngrihu

Qe Allahu ten a japë re
Per t‘ia njomur token Adit
Se Adi me nuk mund te flasë or
Nga etja e madhe or, qe nuk ia deshirojme
As plakut te keputur, as femijes se njomë.
Grate I kishin te bukura
Porse ato mbeten pa burra.
Bisha u vije ne pike te dites
Pa iu frikesuar shigjetave te Adit
E ju ketu keni çka te doni,
Gjate tere dites dhe tere nates.
Turp ju qofte, o delegacion I tyre.
Se ata nuk ndiejne as siguri, as shpetim or!

-116-

Atehere atyre u ra ndermend perse kishin ardhur ketu, prandaj vajten ne Ka‘be qe te
luteshin per popullin e tyre. Lutjes I paraprinte Kajl b. Anzi, e Allahu I krijoi tri re: nje te
bardhe, nje te kuqe, dhe nje te zezë. Pastaj Kajlin e thirri nje zë nga qielli e I tha: ― zgjidh
per vete – apo per popullin tend- njeren prej ketyre reve.‖ Ai u pergjigj: ― Po e zgjedh
renë e zezë, meqë ajo bart me se tepermi shi.‖ Ne kete iu pergjigjen ai zë: ― Ke zgjedhur
shumë hi, I cili nuk do ta lë askë prej Adit – as prindin as femijen. Gjithqka ai do ta
shfarose, perpos Benu Ludhijjen. ― Keta ishin degë te popullit te Adit, qe banonin ne
Mekë, prandaj ketyre nuk u ndodhi ajo qe I ndodhi Adit. Pasardhesit dhe trashegimtarët e
tyre jane Adi I Dyte.‖

Ai me tej thote: ― Allahu bëri qe ajo re e zezë te cilen e zgjodhi Kajl b. Anzi se bashku me
ndeshkimin qe bartte me vete te shkoje kah Adi. Atyre u erdh neper luginen qe quhej El-
Mugith. Kur e pane kete, u gezuan fort e thane: “ Kjo eshte re e cila po na sjell
shiun” – “ Jo kjo eshte ajo qe e keni shpejtuar ju: era e cila po jus jell denimin
e dhembshem, * e cila me urdherin e Zotit te saj rrënon çdo gjë…” (Ahkaf 24-25)
d.m.th. rrenon çdo gjë çka eshte e urdheruar.

E para qe ka pare se çfare gjendet në të dhe e cila ka kuptuar se ajo ishte erë, ka qene
nje grua siç thonë e quajtur Mehdë. Kur kuptoi se çfare gjendet net e ajo klithi dhe I ra te
fikët. E kur erdhi ne vete e pyeten: ― C‘verejte oj Mehdë‖ ajo u pergjigj: ― Pashe nje erë e
cila kishte diç te ngjashem me zjarrin e para saj njerezit qe e udhehiqnin. ‗ Allahu e ktheu
atë erë kunder tyre shtate netë e tetë ditë pareshtur e cila shkaterroi çgjo gjë nga Adi
dhe nuk kurseu asgje‖

Ai me tej thote: ― Hudi (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe besimtaret qe ishin me të e
sipas asaj qe u ishte thene u strehuan ne nje vend te sigurte keshtu qe atyre nuk u
ndodhi asgje prej se ciles do t‘u rrenqethej trupi, apo qe nuk eshte kenaqesi. Era bente
kerdi mbi Adin midis qiellit e tokes duke hedhur gure mbi ta…‖ Pasta jai e parashtron
ngjarjen deri ne fund.

Imam Ahmedi ne Musnedin e tij shenon nje hadith te ngjashem me kete transmetim. Net
e thuhet: ― Na ka treguar Zejd b. El-Habbabi, se ketij I ka rrefyer Ebu El-Mundhir selam b.
Sulejman Nahvi e ketij Asim b. Ebu Nexhudi, se ka degjuar nga Ebu Vaili e ky nga Harith
b. Hasani – e thuhet edhe nga Iben Jezid el-Bekri se ka thene: ― U nisa tek I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) qe te ankohesha ne Ala‘b. Hadremiun.
Duke shkuar keshtu kalova prane nje vendi qe quhej Rebdheh , ku rrinte nje plake nga
fisi Benu Temim e cila ishte tejet e kapitur.

-117-

 14-05-, 14:35

-
-

Ajo me tha: ― O rob I Allahut me duhet te shkoj tek I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) e a do te me dergosh tek ai? ― Ai me tej thote: ― E mora
me vete e kur erdha ne Medine pashe se xhamia ishte e mbushur me njerez. Pashe
flamurin e zi duke valuar dhe Bilalin me shpate te zhveshur qe rrinte afer te Derguarit te
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) andaj e pieta: ― C‘jane duke bere
njerezit keshtu?‖ M‘u pergjigjen: ― I Derguari po e dergon Amër b. Asin ne nje fushate
ushtarake.‖

Pastaj vazhdon: ― Unë u ula e I Derguari hyri ne shtepine e vet. Kerkova qe te hyj e më
lejuan. Hyra dhe I dhashe selam, e ai me pyeti: ― A ka ndodhur diç mes jush dhe fisit
Benu Temim? ― Po‖ thashe, ne jemi ne perparesi ndaj tyre . Duke ardhur ketu hasa ne nje
plake nga ai fis. Ishte e kapitur ndaj mu lut qe ta mar me vete te ti. Ja tani eshte para
dere.‖ Ai e lejoi te hyje atë e ajo hyri e une thashe: ― O I Derguari I Allahut sikur te kishte
dashur ta vendosesh kufirin ndermjet nesh dhe Benu Temimit, bëre kete qe te jete
shkretetira e Dehnit, meqë ajo ka qene jona‖ Pastaj plaka u shqetesua dhe shpertheu : ―
O I Derguari I Allahut kujt duhet t‘I ankohet nevojtari yt?‖ e une ne ket e thashe: ― Une
jam sikurse ai qe ka thene: - E varrosa vetveten! Ngase e mora me vete kete grua duke
mos e ditur se eshte kundershtare e imja. Kerkoj mbrojtje nga Allahu dhe nga I Derguari
Tij qe te mos behem si delegacion I Adit‖ Ai me tha: ― E çfare ka ndodhur me të?‖ Kete e
dinte me mire se une porse deshironte te degjonte edhe nga te tjeret. Atehere une
rrefeva kete: ― Popullin e Adit e kishte giditur thatesira, andaj e derguan perfaqesuesin e
tyre te quajtur Kajl. Ai vajti te Muavije b. Bekri ku qendroi plot nje muaj. Gjate kesaj kohe
Muaviu e gostiti atë me verë dhe e zbavitnin dy robereshat kengetare te tij. Kur u mbush
nje muaj vajti ne kodrat e Tihamit dhe u lut : ― O Zot Ti e di se nuk kam ardhur qe ta
sheroj ndonje te semure e as qe ta shpengoj ndonje rob. O Zot jepi shi Adit ashtu siç ke
vepruar edhe me pare.‖ Atehere para tij filluan te kalonin re te zeza dhe bga ato I qe
―zgjidh‖ Ai tregoi nje re te zezë e nga ajo I qe thene: ― Ja merre prej saj ke shume hi, I
cili nga Adi nuk do ta lë gjallë askë‖ Ai me tej thote: ― Une jam I njoftuar se ne ta eshte I
derguar nje erë jo me e madhe se sa do tem und te kalonte neper kete unazen time, e
cila I shkaterroi te gjithe.‖

Ebu Vaili pastaj thote: ― E ka thene te verteten. Ishte zakon qe kur njerezit ose grate te
dergoheshin si delegacion t‘u thuhet: - Mos u beni si delegacion I Adit‖

Kete hadith e transmeton Tirmidhiu nga Abd b. Humejdi e ky nga Zejd b. El-Hatabbi. E
transmeton edhe Nesaiu nga Selam Ebu El-Mundhiri, e ky nga asim b. Behdeli. Prej tij e
transmeton edhe Ibni Maxhe. Kryesisht kete hadith gjate komentimit te kesaj ngjarjeje e
parashtrojne shume komentatorë, si pershembull Ibni Xherir etj.

-118-
Mund te ndodhe qe konteksti I ketij hadithi t‘I perkase shkaterrimit te Adit te Dyte. Sepse
siç e parashtron Ibni Is‘haku dhe te tjeret net e permendet Meka, e ajo eshte ndertuar
vetem pas Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) atehere kur e pat vendosur aty
Haxheren dhe te birin , Ismailin., e tek ata u vendos fisi Xhurhum, per çka do te behet
fjale me vone, ndersa Adi I Pare ka ekzistuar para Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te)
. Pastaj net e Permendet Muavije b. Bekri dhe poezia e tij, e kjo eshte poezi nga kohet
pas Adit te Pare dhe nuk I perngjanë poezisë se mehershme. Veç kesaj net e thuhet se
ne ate re ka pasur zjarr, e Adi I Pare eshte shkaterruar me erë te furishme. Ibni Mesudi,
Ibni Abbasid he disa Tabi‘ine te shquar thone se ajo ka qene erë e rrëmbyeshme dhe e
akullt.

“ Te ciles Ai I dha pushtet mbi ta shtate net e tetë ditë…” (Hakka 7) d.m.th.
pareshtur tere diten dhe tere naten. Disa thone se dita e pare prej atyre diteve ishte e
premte e disa te tjere pohojne se ajo dite ishte e merkure.

“ …e ke mundur t‟I shohesh njerezit e permbysur si trungjet e palmave.‖ (

Hakka 7)> Ne kete ajet Allahu I krahason ata me trungjet e palmave (hurmave) pa
kurore, ngase era e ngrehte lart dike prej tyre, e kthente kryengulthi e pastaj ia
therrmonte koken dhe keshtu mbetej trup pa kokë. Siç thote I Madherishmi: “ Ne atyre
nje dite te kobshme ua derguam nje erë te stuhishme, e cila frynte
pareshtur…” (Kamer 19)d.m.th nje dite te kobshme per ta kur filloi ndeshkimi I
pareshtur.

“ e I çonte njerezit thuajse ishin trungje te shkulura palmash.” (Kamer 20). Kush
thote se ajo dite qe e merkure dhe se e merkura per kete shkak eshte dite e kobshme, ai
gabon dhe I kundervihet Kur‘anit, ngase ne nje ajet tjeter thote: “ andaj kunder tyre
ne diten e kobshme derguam nje erë te rrembyeshme…” (Fussilet 16), e eshte e
njohur se kjo ka ndodhur tetë dite rresht, e sikur per kete shkak ato vetvetiu te ishin te
kobshme, atehere çdo dite e javes do te ishte e kobshme, e kete nuk e thote askush.
Perkundrazi ketu me termin “ ditë e kobshme‖ mendohet se keto kane qene dite te
kobshme vetem per ata.

Ai gjithashtu thote: “ Dhe per Adin kur e derguam erën shkaterruese mbi të‖
(Dharijat 41) d.m.th. erë e cila nuk sjell kurfar te mire. Sepse nje erë e izoluar nuk sjell
re, e as qe I mbareson drunjet porse ai eshte I paplleshëm dhe prej saj nuk rrjedhin
kurrfar rezultatesh te mira. Prandaj Allahu I Lartesuar thote: “ e cila kahdo qe kaloi
nuk la asgje e që te mos e ketë shndrruar ne kalbesire” (Dharijat 42) d.m.th. ne
diçka te pavlefshme dhe kalimtare, qe nuk mund te perdoret ne asnje menyre.

-119-

 16-05-, 13:02

-
-

Buhariu dhe Muslimi ne Sahihet e tyre transmetojne nga Shu‘be ky nga Hakemi e ky nga
Muxhahidi, se Ibni Abbasi ka treguar se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te ) ka thene:‖Une jam I ndihmuar me erën lindore, ndersa Adi eshte
shkaterruar me atë perëndimore‖

Allahu thote: “ Dhe permende villain e Adit kur e paralajmeroi popullin e vet ne
Ahkaf e ka pasur paralajmerues edhe para tij dhe pas tij: “ Mos adhuroni aske
tjeter pos Allahut meqë une me te vertete I frikesohem denimit ne Diten e
Madhe‖ ( Ahkaf 21).

Per sa I perket ketij ajeti eshte e qarte se ketu eshte fjala per Adin e Pare meqë konteksti
eshte I ngjashem me kontekstin e popullit te Hudit e ata jane Adi I Pare. Megjithate eshte
e mundur se ketu mendohet edhe per Adin e Dyte ne çka na udhezon ajo qe parashtruam
tanimë dhe hadithi te cilin do ta citojme e te cilin e transmeton Aishja (Allahu qofte I
kenaqur me të).

Per sa u perket fjaleve te Lartmadherishmit: “ E kur pane nje re e cila u afrohej

luginave te tyre ata thane: “ Kjo eshte re e cila po na sjell shiun…” ( Ahkaf 24),
kur Adi pa se në ajër po formohej diç sikurse re , ata menduan se kjo re e cila sjell shiun,
porse ajo ishte re e cila u sillte ndeshkimin. Besuan se ajo ishte meshire, e se kendejmi
ishte denim. Nga ajo priten miresine, e fituan fatkeqesine.

Allahu pastaj thote: “ Jo ! Kjo eshte ajo qe e keni shpejtuar ju….” (Ahkaf 24)
d.m.th. denimi te cilin e shpejtuat ju. E pastaj I Lartesuari e shpjegon kete: “…era e cila
po jus jell denimin e dhëmbshëm.‖ (Ahkaf 24). Eshte e mundur qe ky denim te jete
erë e rrembyeshme e fuqishme dhe e akullt e cila fryu pareshtur shtate net e tete ditë, ne
mënyre qe te mos e linte askë gjallë duke I percjellë ata kurdoherë dhe hynte pas tyre
gjithkund madje edhe neper shpella dhe neper skuta malore ku I perfshinte ata dhe I
shlaterronte duke I nxjerre perjashta. Ajo mbi ta I rrëzonte shtepite e forta dhe pallatet e
fortifikuara. Aq sa ata rriteshin dhe edukoheshin ne shenjën e madheshtise dhe te fuqise
se tyre ashtu Allahu dergoi kunder tyre diçka qe eshte me e fuqishme se ata; erën
rrëmbyese.

Eshte e mundur qe kjo erë, ne fund te kete formuar renë per te cilën ata qe ishin ende te
kursyer, mendonin se net e gjendet meshira dhe shiu per ta, e Allahu me anë te saj ua ka
derguar zjarrin, siç thonë shume dijetarë. Nese eshte keshtu atehere ndeshkimi I tyre do
te ishte sikurse ai qe I ka goditur banoret e Medjenit, te cilet I kane shkaterruar se
bashku era e akullt dhe zjarri tmerrues, e denimi me I madh eshte ai, I cili perbehet nga
trajta reciprokisht I kundervihen njera tjetres (nxehte-ftohtë), gjate kesaj te percjella me
nje ze trishtues te cilin Allahu e permend ne suren Mu‘minun. Allahu e di me se miri.

-120-

Ibën Ebi Hatimi thote: ― Me ka treguar babai im se atij I ka rrefyer Muhammed b. Jahja b.
Durrejsi e ketij Ibën Fadli I cili ka degjuar nga Muslimi ky nga Muxhahidi e ky nga Ibni
Umeri se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:
― Allahu nuk ia ka çelur vrimën erës me te cilën eshte shkaterruar Adi aspak me teper se
hallka e unazës se gishtit. Ajo duke hasur ne beduine I çonte ata, bagëtinë e tyre dhe
pronen e tyre midis qiellit e tokës. Kur nje pjese e Adit qe banonin ne vendbanime e pane
kete erë , ―…thanë:” Kjo eshte re, e cila po na sjell shiun” (Ahkaf 24). Mirepo kjo erë
beduinët dhe bagëtinë e tyre I ka hedhur mbi ata qe ishin ne vendbanime.‖

Kete hadith e transmeton edhe Taberaniu nga Abdan b. Ahmedi, ky nga Ismail b. Zekerija
Kufiu, ky nga Ebu Maliku, ky nga Muslim Melaniu, ky nga Muxhahidi dhe Se‘id b. Xhubejri,
e keta nga Ibni Abbasi, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
ka thene: ― Allahu nuk ia ka hapur erës, te cilen e dergoi kunder Adit, vrimën aspak me te
gjerë se hallka e unazes se gishtit. Kjo erë I hidhte beduinet neper shkretetire mbi ata qe
banonin ne vendbanime. Kur banoret e atyre vendbanimeve e pane kete erë thane:- Kjo
eshte re e cila na sjell shiun, meqë po shkon kah luginat tona. Aty ishin banoret e
shkretetires te cilet jane hedhur mbi banoret e vendbanimeve, dhe keshtu qenë te
shkaterruar qe te gjithe‖

Ai me tej thote: ― Era I ka ikur kontrollit te ruajtesve, dhe ka dale nga dera‖ e une shtoj: ―
Disa te tjere kane thene‖ – ka dale pa masë‖

Kryesisht eshte e diskutueshme se a jane keto fjalet e te Derguarit te Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te). Veç kesaj per Muslim Melaiun, ekzistojne mendime te
ndryshme, e ne hadith ekziston edhe nje lloj kontradikte. Allahu e di me se miri.

Sipas ajetit edhe me te dukshme ne hadithin te cilin e transmeton Muslimi ne Sahihun e

tij ku thote: ― Na ka treguar Ebu Beker et-Tahiri, se I ka rrefyer Ibni Vehbi, e ky ka
degjuar nga Ibni Xhurejxhi se atij I ka rrefyer Ata‘ b. Ebi Rebbahi se Aishja (Allahu qofte I
kenaqur me te) ka thene: ― Kur fillonte era te fryente rrembyeshem, I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) thoshte: ― O Zot une te lutem per te miren
nga kjo erë, per te miren qe eshte net e dhe per te miren qe Ti dergon permes saj, e te
Ti mbeshtetem kunder te keqes se kesaj ere, te keqes qe eshte në të dhe te keqës qe
dergon Ti permes saj.‖

-121-

Kur retë e mbulonin qiellin ai nderronte ne fytyrë , dilte e hynte dhe shetiste andej-ketej.
E qetesohej vetem atehere kur fillonte te bjere shi. Aishja e ka verejtur kete dhe e ka
pyetur per kete, e ai eshte pergjigjur: ― Oj Aishe, mund te ndodhe siç ka thene populli I
Adit: ― E kur e pane nje re e cila afrohej luginave te tyre, ata thane: “ Kjo eshte
re e cila po na sjell shiun!” (Ahkaf 24). Kete hadith e shenojne edhe Tirmidhiu, Nesaiu
dhe Ibni Maxhe, nga Ibni Xhurejxhi.

Imam Ahmedi shenon nje transmetim tjeter te ektij hadithi: ― Na ka treguar Harun b.
Ma‘rufi, se ketij I ka rrefyer Abdullah b.Vehbi, ketij Amer b. El- Harithi e ketij Ebu En-
Nadri se ka degjuar nga Sulejman b. Jesari e ky nga Aishja (Allahu qofte I kenaqur me te)
se ka thene: ― Asnjehere nuk e kam pare te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) te gajasej se qeshuri, e t‘I dukeshin dhemballat. Ai vetem
buzeqeshej.‖ Pastaj thote: ― Kur I verente retë apo erën kjo I dukej ne fytyrë‖ Ajo e ka
pyetur: ― Kur njerezit shohin retë ata gezohen duke shpresuar prej tyre shiun e kur ti I
sheh ato vërej nje brengosje ne fytyren tende? ― Ai eshte pergjigjur: ― Oj Aishe kush me
siguron se net e nuk gjendet denimi? Populli I Hudit eshte ndeshkuar me erë. Kur e paten
pare atë, kane thene: ― Kjo eshte re, e cila na sjell shiun‖ . Nga ky hadith duket qarte se
ka ndodhur dy ngjarje siç kemi thene edhe me pare. Prandaj rrefimi qe eshte permendur
ne suren Ahkaf ka te beje me Adin e Dyte, e ajetet e tjera kur‘anore flasin per Adin e
Pare. E Allahu e die m se miri se çka eshte e sakte.
Kete hadith Muslimi e transmeton edhe nga Harun b. Marufi e Buhariu dhe Ebu Davudi
nga Ibni vehbi.

Kur folem per haxhin e Nuhit (Paqja e Allahut qofte mbi te) thame se edhe Hudi (paqja e
Allahut qofte mbi te) e ka kryer haxhin . Mga prijesi I besimdrejteve , Ali b. Ebi Talibi
percillet se varri I Hudit (paqja e Allahut qofte mbi te) gjendet ne Jemen. Disa mendojne
se eshte ne Damask, e disa te tjere thone se varri I tij eshte ne nje vend ne mur te
xhamis ne Damask, I cili eshte I kthyer kah kibla. Allahu e di me se miri.

-122-

 16-05-, 17:15

-
-

RREFIMI PER SALIHUN

(paqja e Allahut qofte mbi të)

Ferrëfyesin e THEMUDIT

Themud eshte emir I nje fisi te njohur I cili u quajt sipas paraardhesit te tyre Themudit,
te vëllait te Xhedisit. Keta dy jane djemtë e Abirit, te birit te Samit, te birit të Nuhit (paqja
e Allahut qofte mbi te).

Ata kane qene arabë roditë (te pastert). Kane banuar ne Hixhër, I cili gjendet midis
Hixhazit dhe Tebukut. I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
kaluar prane ketij vendi se bashku me muslimanet gjate fushates ne Tebuk.

Kane jetuar pas popullit te Adit dhe kane adhuruar idhujt, sikurse edhe ata. Allahu I
Lartesuar ua ka derguar nje njeri nga mesi I tyre, robin e Allahut dhe Pejgamberin e Tij,
Salihun, djalin e Ubejdit te birit te Masihut, te birt te Ubejdit , te birit te Harithit, te birit te
Themudit, te birit te Abirit, te birit te Iremit, te birit te Samit, te birit te Nuhit (paqja e
Allahut qofte mbi te)
Salihu I therriste ata qe te adhurojne vetem Allahun, I Cili nuk ka shok e t‘I braktisin
idhujt dhe perendite e tjere, dhe mos I bejne shok Atij. Disa prej tyre I besuan, por
shumica refuzuan te besojne.

Ata iu kundervune edhe me fjale dhe em vepra madje edhe paten ndermend qe ta
mbysin atë. E kan mbytur devenë, te cilen Allahu e beri argument kunder tyre, per çka
Allahu I ndeshkoi ashtu siç ndeshkon I Forti dhe I Fuqishmi.

Keshtu Allahu I Madherishem ne suren A‘raf thote: “ E Themudit ia derguam villain e

tyre Salihun.” O populli im thoshte ai, : Adhuroni Allahun sepse ju nuk keni zot
tjeter! Ju ka ardhur argumenti I qarte nga Zoti juaj: kjo deve e Allahut dhe
mos I beni ndonje te keqe, e qe te mos ju godase ndeshkimi I dhembshem! *
Dhe perkujtoni kur Ai ju beri trashegimtarë pas Adit dhe se Ai ju vendosi ne
Toke; rrafshinat e saj po ngrini pallate e ne kodrina po gdhendni shtepia.
Perkujtohuni per begatitë e Allahut dhe mos beni pune te keqija, duke bere
çrregullime neper Toke!”

-123-

― * E krerët e popullit te tij, te cilet ishin bere mendjemëdhenj, I pyetën te

nëpërkëmburit nga mesi I tyre, te cilet kishin besuar : “ A e dini ju me siguri se
Salihu eshte derguar nga ana e Zotit te tij?” Ata u pergjigjen “ Ne me te
vertete besojme atë që eshte shpallur permes tij” * Ata qe ishin
mendjemedhenj thane: Ne me te vertete nuk besojme ne atë qe besoni ju.”
Dhe e therrën at deve, e nuk e perfillen urdherin e Zotit te tyre dhe thane: “ O
Salih na jep atë me çka na kercenohesh, nese je Pejgamber” * Dhe I goditi ata
nje termet I tmerrshem, e ne shtepite e tyre gdhine te vdekur e te palevizshëm
.* Ai u kthye prej tyre e tha: “ O populli im! Une ua kumtova mesazhin e Zotit
Tim dhe ju keshillova porse ju nuk I doni ata qe ju keshillojne‖ ( A‘raf 73-79).

Ne suren Hud, I Lartmadherishmi thote: “ E Themudit ia derguam villain e tyre

Salihun. Ai u fliste : “ O populli im adhurone Allahun se ju nuk keni zot tjeter
perveç Tij! Ai ju ka krijuar juve prej toke dhe ju ka dhene te jetoni në të! Andaj
kerkoni falje prej Tij dhe pendohuni Atij , sepse Zoti im eshte afer dhe I
pergjigjet lutjeve.” * Ata I thane: “ O Salih ti ndër ne para kesaj ke qene I
dashur. Perse na ndalon te adhurojme atë qe kane adhuruar edhe te paret
tanë? Ne me te vertete dyshojme ne atë qe po na therret ti.” * “ O populli im
thoshte ai “ çka mendoni nese une jam plotesisht I sigurt se kush eshte Zoti
im, dhe nese Ai me ka dhene meshire nga Vetja, kush do te me mbronte nga
Allahu nese nuk jam I degjueshëm ndaj Tij. Ju vetem do ta rritni shkaterrimin
tim. * “ O populli im, kjo deve e Allahut eshte argument per ju, ndaj lereni te
kullose ne Token e Allahut dhe mos I beni asaj kurfar te keqe, qe te mos ju
arrije denimi I shpejte” * Po rata e therren atë e ai tha: “ Kenaquni nëpër
shtepite tuaja edhe tri dite! Ky eshte kërcënim I njemendshem “ * Dhe kur
arriti percaktimi Yne Ne me meshiren Tone e shpetuam Salihun dhe ata qe
besonin me të nga poshterimi I asaj dite. Zoti yt eshte me te vertete I Forti dhe
I Fuqishmi. * “ Ata benin zullum I goditi nje ze I tmerrshem andaj ne shtepite
e tyre gdhine te vdekur dhe te palevizshem, thuajse ne to as qe kane ekzistuar
ndonjehere me pare. Themudi me te vertete nuk besoi ne Zotin e tij. Qofte larg
Themudi” ( Hud 61-68)

E ne suren Hixhër I Lartmadherishmi thote: “ Banoret e Hixhrit I pergenjeshtronin

Pejgamberet. Ne ua patem dhene atyre argumentet Tona, porse ata
shmangeshin prej tyre. Ata gdhendnin shtepia neper kodrina, duke menduar se
jan mbrojtur. Por nje mengjes ata I nje ze I tmerrshem, dhe aspak nuk u beri
dobi ajo qe kishin fituar” ( Hixhër 80-84)

Ne suren Isra I Lartmadherishmi thote: “ E te mos dergojme mrekullira na pengon

vetem ajo qe popujt e meparshem nuk besonin në to. Ne ia dhamë Themudit
nje deve si mrekulli te dukshme, por ata mekatuan ndaj saj. E mrekulli
dergojme vetem sa per të frikësuar” ( Isra 59).

-124-

Ne suren Shu‘ara I Lartmadherishmi thote: Themudi I konsideronte gënjeshtarë

pejgamberet. Kur vëllai I tyre Salihu u tha: “ Vallë a nuk frikësoheni ? Une jam
pejgamber I besueshem per ju andaj frikesohuni Allahut dhe behuni te
degjueshem ndaj meje!* per kete une nuk kerkoj nga ju kurfar shperblimi,
shperblimi im eshte vetem te Zoti I boteve. * Vallë a mendoni se do te liheni
ketu te sigurte, e ne kopshte dhe prane burimeve, me te lashta dh ender
palmat me fruta te pjekura? Dhe ne kodra te gdhendni shtepi me mjeshtri?
Andaj kini frikë Allahun dhe behuni te degjueshem ndaj meje, dhe mos I
degjoni at ate cilet e teprojne me të këqija te cilët bejnë çrregullime ne Tokë, e
nuk kujdesen per rregull.” Ata thane: “ Ti vertete je magjepsur * Ti nuk je
asgje tjeter pos njeri sikurse edhe ne. Nese flet te verteten atehere na sill
ndonje argument” * Ai tha: “ Ja kjo eshte deveja e cila do te pije uje diten e
caktuar; kurse ju në të tjerat te njohura per ju. * Dhe mos beni kurfar te keqe
asaj e t‟ju godase denimi I Dites se Madhe” * Po rata e therrën atë, e pastaj u
penduan dhe I goditi dënimi. Ne kete me te vertete ka keshille por shumica e
tyre nuk done te besojne. E Zoti yt me te vertete eshte I Forte dhe I
Meshirshem‟ ( Shu‘ara 141-159-)

Ne suren Nemël I Latrmadherishmi thote: “ Ne ia derguam Themudit, vëllain e tyre

Salihun ne menyren qe t‟I besojne Allahut e ata u perçanë ne dy grupe te cilat
grindeshin mes tyre. “ O populli im u fliste ai “ perse po nxitoni te keqen para
se mires? Perse nuk kerkoni falje nga Allahu e qe t‟ju meshiroje Allahu? “ Ata
thane: Net y dhe ata qe jane me ty ju konsiderojme si parashenje e keqe” Ai u
pergjigj: “ Parandjenja juaj e keqe eshte tek Allahu. Net e vertete ju jeni nje
popull qe eshte vene ne sprove.” E ne qytet ishin nëntë persona te cilet jo
vetem qe nuk kujdeseshin per rregull por benin edhe ngaterresa ne Toke. Ata
thane “ Betohuni me Zotin se ne do ta mbysim atë dhe familjen e tij natën ; e
pastaj gjithsesi do t‟I themi mbrojtesit te tij: Ne nuk kemi qenë te pranishëm
gjate zhdukjes se familjes se tij dhe ne me te vertete e flasim te verteten.” Dhe
keshtu sajonin intriga por Ne ua pritem atyre perpara atehere kur nuk
shpresonin fare. Andaj shiko se çfare qenë pasojat e intrigave te tyre I
shkaterruam qe te gjithe edhe ata edhe popullin e tyre. Ja shtepite e tyre jane
te zbrazeta per shkak te padrejtesise qe benin. Ne kete me te vertete ka
keshille per popullin qe di. E I shpetuam at ate cilet besonin dhe te cilet I
frikesoheshin Allahut.” (Nemël 45-53)

Ne suren Fussilet I Lartmadherishmi thote: “ E per sa I perket Themudit Ne ua

treguam atyre rrugen e drejte por ata me shume e deshen verbërinë sesa
rrugen e drejte, andaj ata I goditi ndeshkimi poshterues nga rrufeja, sipas asaj
qe merituan. Ndersa I shpetuam ata qe besuan dhe te cilet I frikesoheshin
Allahut “ ( Fussilet 17-18)

-125-

 16-05-, 18:29
-
-

Ne suren Kamer I Lartmadherishmi thote: ― Themudi I mohoi paralajmerimet e

thane: “ Vallë a ta pasojme nje nejri nga mesi ynë? Atehere ne me te vertete
do te ishim ne lajthitje dhe te çmendur. Vallë a pikerisht atij nga mesi yne t‟I
dergohet Shpallja? Jo ai eshte genjeshtarë mendjemadh” Neser ata do te
kuptojne se kush ishte gënjeshtarë mendjemadh* Ne do t‟I dergojme nje deve
per t‟I sprovuar ata, andaj ti prit dhe behu I durueshem. Dhe lajmeroi ata se
uji do te ndahet ndermjet tyre dhe asaj ne çdo racion ( shujtë) do te jete I
pranishem ai qe e ka radhen” Po rata thirren njerin prej tyre I cili e mori atë
dhe e preu (devenë). E çfarë kane qenë dënimi Im dhe paralajmerimet e Mia! *
Ne derguam net a nje klithme te vetme e ata u bene sikurse gëmushë e tharë
dhe e copëtuar. * Kurse Ne Kur‟anin e kemi beret e lehte per t‟u kuptuar e a ka
kush qe do te kuptoje? “ ( Kamer 23-32)

Ai gjithashtu thote: “ Populli I Themudit nga çamarrokësia e vet- mohoi. “Kur nga
mesi I tyre u ngrit nje fatzi, e I Derguari I Allahut tha: Kujdesuni per devenë e
Allahut dhe per kohen kur duhet te pijë” * Porse ata nuk I besuan dhe e
therrën atë (devenë) andaj Zoti I tyre per shkak te mekateve qe kishin I
shkaterroi ata dhe I shfarosi qe te gjithe, duke mos druajtur fare nga
pergjrgjësia. (Shems 11-15)

Allahu I Lartesuar ne shume vende te Kur‘anit flet per Adin dhe Themudin bashkërisht siç
eshte rasti ne suret: Teube, Ibrahim, Furkan, Sa‘d, Kaf, Nexhm, dhe Fexhër.

Thuhet se ehli kitabet nuk dine per keta dy popuj dhe se ata nuk permenden ne librin e
tyre –Teuratin. Mirepo ne Kur‘an qendron se Musai I ka informuar ata per keta dy popuj.
Keshtu I Lartmadherishmi ne suren Ibrahim thote: “ Dhe Musai tha: “ Nese ju dhe te
gjithe ç‟jane ne Toke nuk besoni – Allahu me te vertete eshte I pavarur dhe I
denje per lavdi. A nuk u ka ardhur juve lajmi per ata qe kane qene para jush:
per popullin e Nuhit, te Adit te Themudit dhe per ata pas tyre? Vetem Allahu I
di ata! – Pejgamberet e tyre kane ardhur me argumente te qarta, por ata I
vinin duart ne goje (me tallje e pezëm) e thoshin: “ Ne nuk besojme ne atë qe po
sillni ju dhe dyshojme shume ne atë qe po therrisni ju” ( Ibrahim 8-9)
Pra eshte e qarte se keto janë fjalet e Musait (paqja e Allahut qofte mbi te) te drejtuara
popullit te tij. Mirepo duke qene se keta dy popuj jane arabë ata nuk I kan kushtuar
kujdes te duhur e te mjaftueshëm rrëfimit mbi ta, e qe ta mbajne në mend këtë edhe pse
rrëfimi mbi ta ka qene I njohur gjate kohes se Musait (paqja e Allahut qofte mbi te).
Perkitazi me kete kemi folur gjerësisht ne Tefsirin tone. Falënderimi I qofte Allahut qe na
e mundesoi kete!

-126-

Tani do ta parashtrojme rrjedhën e ngjarjes: çfarë ka ndodhur me ta si e shpetoi Allahu

Salihun ( paqja e Allahut qofte mbi te) dhe ata qe besonin me të dhe si e shkaterroi
popullin gjer tek njeriu I fundit, I cili bënte padrejtësi me mosbesimin e tyre, me
mendjemadhesi dhe duke iu kundervene Pejgamberit (paqja e Allahut qofte mbi te) te
tyre.

Tanimë thamë se ata kane qenë arabë se kane jetuar pas Adit dhe se edhe perkunder
kesaj nuk moren mesim nga ajo qe u pat ndodhur atyre. Per kete shkak dhe u fliste
Pejgamberi I tyre: ― E Themudit ia derguam villain e tyre Salihun. “ O populli im
thoshte ai “ Adhurone Allahun sepse ju nuk keni zot tjeter! Ju ka ardhur
argumenti I qarte nga Zoti juaj; kjo deve e Allahut eshte shenj per ju, andaj
lëreni te kullosë ne token e Allahut dhe mos I beni ndonje te keqe e qe te mos
ju godase ndeshkimi I dhëmbshëm! * Dhe perkujtohuni kur Ai ju beri
trashegimtarë pas Adit, dhe se Ai ju vendosei ne Toke; ne rrafshinat e saj po
ngrini pallate, e ne kodrina po gdhendni shtepia. Perkujtohuni per begatitë e
Allahut dhe mos beni pune te keqija, duke bere çrregullime neper Tokë” ( A‘raf
73-74) d.m.th. Ai ju ka bere trashegimtarë te tyre qe te merrni mesim nga ajo qe u pat
ndodhur atyre dhe qe te punoni ndryshe nga ata. Dhe Ai ju ka lejuar kete toke qe ne
rrafshinat e saj te ndertoni pallate,” Dhe ne kodra te gdhendni shtepi me mjeshtri‖
(Shu‘ara 149) d.m.th. qe t‘I ndertoni ato me shkathtesi te bukura dhe te mira. Prandaj
pergjigjuni dhuntise se Allahut te Lartesuar me falenderim dhe me vepra te mira, dhe
adhuroni vetem Atë, I Cili nuk ka shok e ruajuni kundershtimit dhe padëgjesës ndaj Tij,
meqë pasojat e kesaj jane te kobshme.

Prandaj I keshillonte keshtu: “ Vallë a mendoni se do te liheni ketu te sigurt ne

kopshte dhe prane burimeve, me te lashta dh ender palmat m fruta te pjekura?
“ ( Shu‘ara 146-148) d.m.th. me fruta te bollshme te panumerta te shijshme dhe te
pjekura. * “ Dhe ne kodra te gdhendni shtepi me mjeshtri? Ndaj kini frik Allahun
dhe behuni te degjueshëm ndaj meje, dhe mos I degjoni at ate cilet e teprojne
me te keqija te cilet bejne çrregullime ne Toke, e nuk kujdesen per rregull” (
Shu‘ara 149-152)

Ai gjithashtu u fliste : “ …O populli im adhurone Allahun se ju nuk keni Zot tjeter

perveç Tij! Ai ju ka krijuar juve prej toke dhe ju ka dhene te jetoni në të…( Hud
61) d.m.th. Allahu eshte Ai qe ju krijoi dhe ju formesoi ju nga toka dhe ju dh ate jetoni ne
te – ju dha atë me te gjitha te lashtat dhe me te gjitha frutat.

Pra Allahu eshte Ai qe krijon dhe qe furnizon dhe vetem Ai meriton te jetë I adhuruar e
askush tjeter. “…Andaj kerkoni falje prej Tij dhe pendohuni Atij…” d.m.th.
braktisni atë qe besoni ju tani dhe perkushtojuni adhurimit vetem te Atij, e Ai do ta
pranoje kete nga ju dhe do t‘ua fale mëkatet e bëra. “…sepse Zoti im eshte afer dhe
I pergjigjet lutjeve.” ( Hud 61)

-127-

 18-05-, 12:58

-
-

Ata thane: “ O Salih ti nder ne para kesaj ke qene I dashur…” d.m.th. ne kishim
pasur deshire qe te kishe menduar mire para se t‘I thoshe keto fjale, perkatesisht para se
ten a therrisje te adhurojme vetem nje Zot, t‘I braktisim zotët tane qe I adhurojme gjer
me tani dhe t‘I shmangemi besimit te baballareve e te gjysherve tanë. Prandaj I
thane: “….Perse na ndalon te adhurojme atë që kanë adhuruar edhe te paret
tanë?...‖ (Hud 62).

“ O populli im” thoshte ai, “ çka mendoni nese une jam plotesisht I sigurt se
kush eshte Zoti im, dhe nëse Ai me ka dhene mëshire nga Vetja kush do te me
mbronte nga Allahu nese nuk jam I degjueshëm ndaj Tij? Ju vetëm do ta rritnit
shkaterrimin tim.‖ (Hud 63)

Kjo eshte shembelltyre e te drejtuarit te tij, sjellje e këndshme e tij dhe raport I
njerezishëm ndaj tyre gjate thirrjes në të mire, d.m.th. ç‘mendoni nese bëhet ashtu siç
them unë dhe në çka po ju thërras unë? Kur do të arsyetoni para Allahut dhe kush do t‘ju
shpëtojë nga Ai, duke qenë se kërkoni te ndalohem që t‘ju thërras t‘I bindeni Atij? Une
nuk mund ta bëj këtë meqë ky eshte obligim (vaxhib) imi, dhe sikur ta bëja këtë atehere
as ju as kushdo tjeter nuk do te mund të më shpëtoni nga Ai e as te me ndihmonit diç .
Per kete arsye une do t‘ju therras pareshtur vetem te Allahu , Një I Vetmi I Cili nuk ka
shok, perderisa Ai nuk gjykon ndërmjet meje dhe jush.

Ata gjithashtu I thoshin: ― Ti vërtetë je I magjepsur” (Shu‘ara 153) d.m.th. I mahnitur.

Me kete donin te thoshin: Ti nuk je I vetëdijshëm se çka flet, duke qenë se po na thërret
te adhurojme vetem Allahun e t‘I braktisim zotët tjerë. Shumica e dijetareve
fjalen “musehharin” ne ket ajet, e komentojne me kuptimin ― I magjepsur‖ . Sipas
disave, fjala “musehharin‖ do te thote: ― ai qe prane vetes ka xhinë‖. Ne kete rast ata
kane dashur te thonë: Ti je njeri I xhindosur.

Mirepo qendrimi I pare eshte me I sakte qe shihet qarte pas fjaleve te tyre qe I kane
thene me pas: “ Ti nuk je asgje tjeter, pos njeri sikurse edhe ne. Nese flet te
verteten atehere na sill ndonje argument‖ (Shu‘ara 154)

Me kete ajet ata kerkojne nga ai qe t‘ua tregonte ndonje mrekulli e cila do te vertetonte
se eshte njemend ajo qe po shpallë ai.* “ Ai tha: “ Ja kjo eshte deveja e cila do te
pije uje diten e caktuar; kurse ju ne te tjerat, te njohura per ju. Dhe mos I beni
kurrfar te keqe asaj, e t‟ju godas denimi I Dites se Madhe” (Shu‘ara 155-156)

Ai gjithashtu u ka thene: ―…..Ju ka ardhur argumenti I qarte nga Zoti juaj: kjo
deve e Allahut eshte shenje per ju, andaj lëreni te kullose ne token e Allahut
dhe mos I beni ndonje te keqe, e qe te mos ju godase ndeshkimi I dhëmbshëm
“ (A‘raf 73)

-128-

Veç kesaj I Lartmadherishmi thote: “ Ne ia dhame Themudit nje deve si mrekulli te

dukshme, por ata mëkatuan ndaj saj.” (Isra 59)

Mufessirët thone se nje dite populli I Themudit e tubuan ne vendin e zakonshem, e Salihu
(paqja e Allahut qofte mbi te) u erdhi qe t‘I therriste te adhurojne Allahun t‘ua terhiqte
verejtjen t‘I qortonte t‘I keshillonte dhe t‘u urdheronte.
Net e gjitha keto ata I thane : ― A ke ti mundesi te besh qe nga ky shkemb duke ia
treguar shkembin – te dale nje deve me keto karakteristika dhe veti? Pastaj ia pershkruan
karakteristikat dhe vetit e saj, nder te te cilat ishte edhe ajo qe te jete e madhe dhe
mbarse ne muajin e dhjete. I Derguari Salih u tha: ―Cka mendoni nese ua bej kete qe
kerkoni pikerisht ashtu siç thate a do te besoni ne ate qe po ju shpalli dhe a do ta
vertetoni pejgamberine time?‖ Ata thane se pod he per kete mori prej tyre betimin dhe
premtimin.

Pastaj vajti te vendi I faljes dhe fail aq sa ishte e caktuar pastaj e luti Zotin e vet qe t‘I
realizoje kerkesat e tyre. Atehere Allahu I urdheroi shkembit qe te çahet e nga ajo e care
doli nje deve e madhe dhe mbarse ne muajin e dhjete, me te gjitha karakteristikat qe I
kerkuan ata.

Ku rata pane devenë pikerisht te atille. Çfare kishin kerkuar dhe me syte e tyre pane nje
mrekulli kaq te madhe, shume prej tyre filluan te besojne por shumica akoma ngelen me
kembengulje ne mosbesim ne lajthitje dhe ne inat qe kishin me pare. Prandaj I Lartesuari
thote: ― por ata mëkatuan ndaj saj‖, d.m.th. e mohuan atë dhe shumica prej tyre edhe
pas ketij argumenti, nuk pranuan te ndjekin te Vertetën.

Prej atyre qe perqafuan besimin, kryesori ishte Xhundu b. Amër b. Mehallat b. Lebid b.
Xhevasi. I ishte njeri nder udheheqsit e fisit. Kur edhe paria tjeter deshën te perqafojne
Islamin, nga kjo u penguan: Dhuab b. Lebidi, Habbabi – I cili kujdesej per idhujt – dhe
Rebab b. Sa‘r b. Xhelmesi. Keshtu Xhundu I thirri djalin e axhes se vet Shihab b. Halifin I
cili ishte me autoritet nder ta, dhe kur deshi te pranoje Islamin keta e penguan dhe ai
kaloi ne anen e tyre. Me kete rast njeri nga muslimanet I quajtur Meresh b. Ganeme b.
Edh-Dhemil ( Allahu e meshirofte) I thuri keto vargje:

Njerëzit e Amrit e paten ftuar

Shihabin ne fenë e Pejgamberit
Prijësin e Themudit dhe te gjithe te tjeret.
Dhe kishte ndermend qe ftesës t‘I pergjigjej,
E sikur ta bente kete, do t‘I rritej Salihut nami
Por ia ktheu mendjen shoku I tij Dhuabi
Keshtu kane humbur njerezit nga Hixhri
Dhe pas udhezimit se keqes iu kthyen.
-129-

 18-05-, 15:17

-
-

Prandaj Salihu (paqja e Allahut qofte mbi te) u tha: “…kjo deve e Allahut…” d.m.th. e
ka permendur pranë emrit te Allahut ne menyren qe ta nderoje dhe t‘I jape rëndësi asaj.
Keshtu p.sh thuhet: Shtepia e Allahut (Ka‘bja), robi I Allahut (njeriu). “ ….eshte
argument per ju….” D.m.th. eshte konfirmim se ajo qe po ju shpallet eshte e vertete.
― ….andaj lëreni te kullosë ne token e Allahut, dhe mos I bëni asaj kurrfar te
keqe qe te mos ju arrijë dënimi I shpejtë” (Hud 64)

Keshtu eshte miratuar qe deveja te jete tek at ate kullose prej nga te doje dhe te pije uje
çdo te dytën ditë. Kur vinte dita kur e kishte radhen te pinte uje nga pusi, ata nje dite
perpara mernin sasinë e nevojshme te ujit per vete. Disa thone se pinin qumshtin e saj,
derisa ngopeshin. Prandaj u ka thene: “…e cila do te pije uje diten e caktuar; kurse
ju net e tjerat, te njohura per ju‖ (Shu‘ara 155)

Prandaj I Lartmadherishmi ka thene: ― Ne do ta dergojme nje deve per t‟I sprovuar

ata…” d.m.th. te hetojme se a do te besojne apo jo. Allahu e ka ditur me se miri se si do
te veprojne ata . “…andaj ti prit…” (Kamer 27) per telashet qe do t‘I shkaktojne ata,
derisa te vije shenja e qarte.” Dhe lajmeroi ata se uji do te ndahet ndermjet tyre
dhe asaj ne çdo racion (shujte) do te jete I pranishem ai qe e ka radhen” (Kamer
28)

Mirepo kur iu duk se kjo zgjati shume mendarët e tyre u tubuan dhe vendosen te therin
devenë qe ta heqin qafesh, ne menyre qe te kenë ujë te mjaftueshëm per vete. E tere
kete ua hijeshonte shejtani. Allahu I Lartesuar thotë: “ Dhe there atë deve, e nuk e
perfillen urdherin e Zotit te tyre dhe thane: “ O Salih na jep atë me çka na
kercënohesh, nëse je Pejgamber‖ ( A‘raf 77)

Personi qe mori mbi vete obligimin per ta there devenë, ishte prijësi I tyre Kadër b. Salif
b. Xhundu‘I njeri me ngjyre te kuqrremtë net e bardhë, sykaltër dhe flokëkuq. Per te
thuhet se ishte I biri I nje gruaje te perdalë dhe se ishte lindur ne shtratin e Salifit, babai
I tij quhej Sajban. Devenë e therri em miratimin e te gjitheve, andaj edhe mëkati u
pershkruhet qe te gjitheve.

Ibni Xheriri dhe disa mufessir te tjere. Flasin per dy gra nga Themudi. Njera quhej Saduk
bintul-Mahja b. Zuhejr b. El-Muhtar qe kishte prejardhjen nga nje familje e dalluar dhe e
pasur. Ishte e martuar per nje njeri qe kishte pranuar Islamin, andaj e braktisi ate .
Pastaj ajo e ftoi djalin e axhes se vet, Masre b. Mehrexh b. El-Mahjane, dhe I premtoi se
do te martohet me të nese ky e there devenë.

-130-

E dyta quhej Unejze bint Ganim b. Muxhlis me ofiqin Ummu Ganeme. Ishte plakë e shtyre
jobesimtare, dhe kishte kater vajza nga burri I saj Dhuab b. Amri – njeri nga krerët e fisit.
Edhe ajo ia ofroi te kater vajzat Kadër b. Salifit qe te zgjedhe cilen te doje vetë vetëm e
vetëm qe ta therrte devenë. Keta dy te rinj u pergaditen ta therrin atë, dhe per kete e
informuan popullin e vet. Atyre iu bashkuan edhe shtate veta, keshtu qe gjithsejt ishin
nëntë veta.

Per keta flitet ne fjalët e te Lartmadherishmit: “ E në qytet ishin nëntë persona te

cilët jo vetem qe nuk kujdeseshin per rregull por bënin edhe ngatërresa në
Tokë” (Nemël 48). Ata u thoshin edhe anëtarëve te tjerë te fisit se deveja duhej te
therrej, ndaj edhe ata pranuan dhe e miratuan kete. Paskëtaj vajtën ta kerkojne devenë.
Kur ajo kthehej nga vendpirja, Masre‘I iu pervodh, e shënjojë me shigjetë dhe e plagosi
ne kembe. Gratë erdhën dhe filluan t‘I inkurajojnë burrat e këtij fisi qe ta mbarojnë kete
vepër te shëmtuar. Madje I zbuluan edhe fytyrat e veta. Me I shpejti qe Kadër b. Salifi, I
cili iu sul me shpatë në dorë dhe ia preu këmbët. Ajo u rrëzua përdhe duke pëllitur
fuaishëm ne menyrë qe t‘ia terhiqte vërejtjen te voglit (viçit ) te saj. Por ai e therri ne
qafë dhe e preu. I vogli I saj te cilin posa e kishin ndarë nga gjiri, hipi ne nje koder te
paafrueshme dhe pelliti tri here.

Abdurrezaku transmeton nga Ma‘meri prej dikujt qe kishte degjuar nga Hasani se ka
thene: ― I vogli I devesë ka pyetur: O Zoti im ku e kam nënën time?‖ Pastaj ka hyrë ne
nje shkemb dhe eshte zhdukur në të. Sipas nje mendimi tjeter, ata e kane zënë dhe e
kanë prerë edhe atë.

I Lartmadherishmi thote: “ Po rata e thirren njerin prej tyre I cili e mori atë dhe e
preu (devenë). E çfarë kane qenë dënimi Im dhe paralajmerimet e Mia? ― (Kamer
29-30)

Ai gjithashtu thote: “ Kur nga mesi I tyre u ngrit nje fatzi e I Derguari I Allahut
tha: “Kujdesuni per devenë e Allahut dhe per kohën kur duhet te pijë” ( Shems
12-13) d.m.th. kujdesuni per te.” Po rata nuk I besuan dhe e therrën atë (devenë)
andaj Zoti I tyre per shkak te mëkateve qe kishin I shkaterroi ata dhe I
shfarosi qe te gjithe, duke mos druajtur fare nga pergjegjesia” (Shems 14-15)

Imam Ahmedi thotë: ― Na ka treguar Abdullah b. Numejri se I ka rrefyer Hishami – Ibni

Urve se ka degjuar nga babai I vet, se Abdullah b. Zem‘a ka thene‖ Me nje rast I derguari
I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) mbante hutbe dhe kur e permendi
devenë dhe atë qe e kishte prerë, tha: ― Kur nga mesi I tyre u ngrit nje fatzi – ky njeri
ishte energjik, autoritativ dhe I fuqishem ne fisin e vet sikurse Ebu Zem‘a. Kete hadith e
transmetojne Buhariu dhe Muslimi nga Hishami.

-131-

 19-05-, 11:07

-
-

Muhammed b. Is‘haku thote: ― Me ka treguar Jezid b. Muhammed b. Hajthemi se ka

degjuar nga Muhammed b. Ka‘bi, ky nga Muhammed b. Hajthemi b. Jezidi, e ky nga
Ammar b. Jasiri se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) I ka
thene Aliut: ― A do te them se cilet njerez jane fatkeqë?‖ ―Po‖ eshte pergjigjur e I
Derguari ka thene: ― Keta jane dy njerez njeri prej tyre ishte njeriu I prapet nga Themudi,
I cili e ka prerë devenë, e tjetri eshte ai qe do te godase ketu – d.m.th. ne maje te kokes-
prej nga do te mbushet me gjak kjo – d.m.th. mjekrra‖ Kete hadith e transmeton Ibën
Ebi Hatimi.

Pastaj I Lartmadherishmi thote: ― Dhe e therrën atë deve, e nuk perfillen urdherin
e Zotit te tyre dhe thane: “ O Salih na jep atë me çka na kërcënohesh nese je
Pejgamber‖ ( A‘raf 77). Me anë te ketyre fjaleve ata kane treguar armiqesi te hapet per
nga me teper çeshtjesh:
-Nuk kane degjuar Allahun dhe te Derguarin e tij, duke bere atë qe u ishte rreptesisht e
ndaluar d.m.th. duke prere devenë te cilen Allahu ua kishte dhene si argument.

- E kane shpejtuar dënimin kunder vetes ndaj edhe e kane merituar atë per dy shkaqe:
nuk e kane plotesuar kushtin e dhene: “ …dhe mos I beni asaj kurrfar te keqe, qe
te mos ju arrije dënimi I shpejtë‖ (Hud 64) ne te dytin ajet qendron: ― dënimi I
Dites se Madhe ― (Shu‘ara 156) e ne te tretin “ ndeshkimi I dhëmbshëm” (A‘raf 73)
e te tjerat jane te verteta edhe e kane shpejtuar denimin.
- Sa e kane pergenjeshtruar Pejgamberin I cili u dha argument te qarte. Ata e dinin kete
me siguri porse mosbesimi I tyre lajthitja dhe inati I shtyri qe ta mohojne te Vertetën dhe
mundesine se do t‘I godase ndeshkimi. Allahu I Lartesuar thote: ―Por ata e therrën atë e
ai tha: ― Kenaquni neper shtepite tuaja edhe tri dite! Ky eshte kercenim I
njemendshem” (Hud 65)

Thuhet se me rastin e prerjes se devesë I pari qe ka ngritur dorë net e ka qene Kadër b.
Salifi, Allahu e mallkoftë! Ai ia ka prerë këmbët e ajo eshte rrëzuar per toke e pas tij kane
nxituar te tjeret; qe ta coptojne me shpatat e tyre. Kur e pa I vogli I sajiku prej tyre, hipi
mbi kodren me te larte dhe pelliti tri here.

Per kete shkak Salihu (paqja e Allahut qofte mbi te) u ka thene: “ Kenaquni neper
shtepite e juaja edhe tri dite! Ky eshte kercenim I njemendshem” d.m.th. prej
sot. Mirepo ata nuk besonin ne kete kercenim te sigurt por kur ra nata tentuan ta mbysin
edhe atë dhe sipas thenieve te tyre ta dergojne atje ku e kishin derguar devenë.

-132-

“Betohuni me Zotin se ne do ta mbysim atë dhe familjen e tij naten” d.m.th te

mblidhemi ne shtepine e tij dhe t‘I mbysim ata e pastaj te mohojme nese mbrojtesit e tij
kerkojne demshperblim gjaku per ta. Pastaj thane: “…e pastaj gjithsesi do t‟I themi
mbrojtesit e tij: Ne nuk kemi qene te pranishem gjate zhdukjes se familjes se
tij dhe ne me te vertete e flasim te verteten” (Nemël 49)

Allahu I Lartesuar thote: “ Dhe keshtu sajonin intriga, por Ne ua pritem atyre
perpara atehere kur nuk shpresonin fare. Andaj shiko se çfare qenë pasojat e
intrigave te tyre – I shkaterruam qe te gjithe edhe ata edhe popullin e tyre. Ja
shtepite e tyre jane te zbrazeta per shkak te padrejtesise qe benin. Ne kete me
te vertete ka keshille per popullin qe di, E I shpetuam at ate cilet besonin dhe
te cilet I frikesoheshin Allahut” (Nemël 50-53)

Keshtu qe I Lartmadherishmi dergoi gurë mbi ata qe deshën ta mbysin Salihun (paqja e
Allahut qofte mbi te) te cilet I goditen dhe I shkaterruan para se t‘I shkaterronte njerezit
e tjere. Te enjten diten e pare te pritjes – njerezit e Themudit gdhine me fytyra te
zverdhura siç u pat thene Salihu (paqja e Allahut qofte mbi te) Kur ra nata I therrisnin
njeri tjetrit: ― Kaloi nje dite e afatit te caktuar‖

Diten e dyte te afatit te caktuar te premten gdhine me fytyra te skuqura e kur ra terri
thane : ― Kaluan dy dite te afatit te caktuar‖

Diten e tretë te afatit te caktuar te shtunen gdhine me fytyra te nxira e kur ra terri thane:
― Ja kaloi afati I caktuar‖

Kur agoi e diela u veshën u pergaditen dhe u ulen per te pritur se çfare dënimi mundimi
dhe fatkeqesie do t‘I godase duke mos ditur se çka do te behet me ta, e as nga cila ane
do t‘u arrije dënimi. Kur lindi Dielli nga lart nga qielli u erdhi nje zë, e ndër ta toka u dridh
e shpirtrat filluan t‘I braktisin trupat e tyre, jetët u shuan, levizjet u shtanguan, zërat
heshtën dhe u njëmendësua e Verteta. Keshtu ne shtepite e tyre gdhine te shtangur me
trupa te pashpirt dhe te palevizshëm.

Thuhet se prej tyre askush nuk e ka mbijetuar kete katalizem perveç nje gruaje e cila me
pare ishte e palevizshme. Quhej Kelbe bintus-Silk me ofiqin Dhureja. Ishte e pafe e regjur
dhe kundershtare e madhe e Salihut (paqja e Allahut qofte mbi te). Kur e pa denimin iu
kthye te ecurit dhe iku me sa fuqi qe pat. Keshtu arriti deri te nje vendbanim ku jetonin
arabet dhe u tregoi se çfare I kishte ndodhur popullit te saj. Ishte e zhurepsur nga etja
andaj kerkoi uje. Me te pire ujin – ajo ra pashpirt.

-133-

 19-05-, 12:38

-
-
I Lartmadherishmi thote: “…Thuajse net e as qe kan ekzistuar ndonjeher me
pare….” Thuajse ne to nuk kane jetuar me komoditet secili me rriskun dhe me pasurine
e vet qe kishte. “ …Themudi me te vertete nuk besoi ne Zotin e tij. Qofte larg
Themudi” ( Hud 68) d.m..th. me kete I ka mallkuar gjuha e caktimi (kaderit).

Imam Ahmedi thote: ― Na ka treguar Abdurrezaku se I ka degjuar nga Abdullah b.

Uthman b. Hajthemi e ky nga Ebu Ez-Zubejri se Xhabiri ka thene: ― Kur I Derguari (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka kaluar prane Hixhrit ka thene: ― Mos kerkoni
mrekulli! Populli I Salihut I ka kerkuar ato, te cilat u jane treguar- d.m.th. deveja e cila
vinte ketupari dhe shkonte nga ketu. Ata e kane shkelur urdherin e Zotit te tyre, dhe e
kane prerë atë. Pinte ujin e tyre nje dite, e ata qumeshtin e saj diten tjeter. Por ata e
prenë atë, andaj I goditi ata nje klithme te cilen Allahu ia drejtoi te gjitheve qe ishin nen
kupen qiellore perveç nje njeriu I cili gjendej ne haremin e Ka‘bes se Allahut.‖ Kush ka
qene ky njeri o I Derguar I Allahut, pyeten as‘habet e ai u pergjigj: ― Ishte Ebu Regali,
por kur doli nga haremi edhe ate e goditi ajo qe e goditi popullin e tij ‖ Ky hadith
permbush kushtet e Muslimit por nuk eshte I shenuar ne asnjeren nga gjashte
koleksionet e haditheve. Allahu e di me se miri.

Abdurrezaku shenon: ― Ma‘meri thote se e ka informuar Ismail b. Umejje se I Derguari I

Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) me nje rast kaloi prane varrit te Ebu
Regalit e tha: ― A e dini se kush eshte ketu?‖ As‘habet u pergjigjen: ― Allahu dhe I
Derguari I Tij e dine me se miri‖ Ai tha: ― Ky eshte varri I Ebu Regalit njerit nga njerezit e
Themudit. Ka qene ne haremin e Allahut, andaj eshte kursyer nga denimi. Por kur doli
nga ai edhe ate e goditi ajo qe e goditi popullin e tij, dhe eshte varrosur ketu se bashku
me nje rrembth.‖ Pastaj njerezit e kerkuan me shpata ne duar dhe kur e gjeten e nxorren
rrembthin. Pastaj (Abdurrezaku) thote: ― Ma‘meri ka degjuar nga Zuhriu se Ebu Regali ne
realitet eshte Ebu Thefiki (babai I fisit Thefik)‖ ky hadith ne kete version eshte mursel.

Muhammed b. Is‘haku ne jteshkrimin e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte

mbi te) kete hadith e shenon ne nje version diç tjeter, pa nderprerjen e senedit, nga
Ismail b. Ummejje, I cili ka degjuar nga Buxhejr b. Ebi Buxhejri e ky nga Abdullah b. Amri
I cili ka thene: ― Kur me te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
udhetonin per ne Taif dhe kaluan prane nje varri e degjova duke thene: ― Ky eshte varri I
Ebu Regalit, e ky eshte Ebu Thefiki. Ka qene nga populli I Themudit. Ai kishte qelluar ne
kete Harem, gjë që e kishte shpetuar, por kur ka dal prej tij ketu e ka goditur denimi qe e
pat goditur edhe popullin e tij, dhe eshte varrosur mu ketu. Shenja se kjo ka ndodhur
keshtu eshte rrembthi I arte, I cili eshte varrosur me te. Sikur ta kishim zhvarrosur atë;
rrembthin do ta gjenim afer tij‖

-134-

Per kete njerezit nxituan dhe u zhvarosen rrembthin nga ai varr. Hadithin e ketille e
shenon edhe Ebu Davudi nga Muhammed b. Is‘haku.

Mesuesi yne Hafidh Ebu El-Haxhaxh El-Mizzi (Allahu e meshirofte) thote se ky hadith
eshte autentik (hasen aziz).

Une shtoj: ne kete trajte transmeton vetem Buxhejr b. Ebi Buxhejri emir I te cilit
permendet vetem ne kete hadith. Veç kesaj nga ai e transmeton vetem Ismail b. Umejje
b. Umejje. Mesuesi yne thote: ― Eshte e mundur qe ai te kete kuptuar gabimisht kur ka
thene se keto jane fjalet e te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) (merfu‘) andaj ne kete rast keto do tem und te jene fjalet e Abdullah b. Amrit te cilat I
ka gjetur ne librat e hebrenjeve‖ Allahu e di me se miri.

Per kete une perseri them se ne transmetimin e permendur si dhe ne hadithin te cilin e
percjell Xhabiri ekziston vertetimi (deshmia) per kete. Allahu e di me se miri.

“ Ai u kthye prej tyre e tha: “ O populli im! Une ua kumtova mesazhin e Zotit
Tim dhe ju keshillova porse ju nuk doni ata qe ju keshillojne.” (A‘raf 79). Me keto
fjale I Lartmadherishmi na njofton se Salihu (paqja e Allahut qofte mbi te) I eshte
drejtuar popullit te tij me keto fjale, pas shkaterrimit te tyre. Pra duke e braktisur
vendbanimin e tyre dhe duke u nisur diku tjeter I ka thene popullit : “ O populli im une
ua kumtova mesazhin e Zotit tim dhe ju keshillova” d.m.th. une ne çdo menyre:
me fjalet e mia me veprat e mia dhe me qellimet e mia u perpoqa qe t‘ju
udhezoj.“….porse ju nuk I doni ata qe ju keshillojne.‖ d.m.th. ju me natyren e
prishur qe patet nuk qete te gatshem ta pranoni te Verteten e as qe e keni dashur atë.
Prandaj e fituat denimin e dhembshem net e cilin do te mbeteni pergjithmone dhe une
nuk kam kurfar mundesish t‘ju ndihmoj e as qe e kam kete obligim. Une e kam kryer
obligimin tim ndaj jush, ju kam kumtuar Shpalljen dhe ju kam keshilluar, e Allahu bën
ashtu si deshiron Ai Vet.

Keshtu I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) u eshte drejtuar
mushrikeve te vrare ne Bedër pas tri neteve. Qendroi nje çik afer tyre e pastaj para se te
agonte duke hipur ne devenë e vet urdheroi levizjen e tha: ― O jut e vrare a u bindet se
eshte e vertete ajo qe ju pat premtuar Zoti juaj? Une tanimë jam bindur se ajo qe ka
premtuar Zoti im eshte e vertete‖

Pastaj nder tjera tha: ― Ju keni qene shoqeri e keqe per Pjegamberine tuaj: me keni
mohuar e te tjeret me kane besuar: me keni persekutuar e te tjeret me kane ofruar
strehim; keni lufutar kunder meje e te tjeret me kane ndihmuar. O sa shoqeri e keqe qe
keni qene ju per Pejgamberin tuaj‖.

-135-

 19-05-, 15:47

-
-

Umeri tha: ― O I Derguar I Allahut po u flet trupave te cilet tanimë jane duke u copetuar
nga te kalburit.‖ I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) tha: ―Pasha atë ne
dorën e te Cilit gjendet shpirti im, ju nuk degjoni aspak me mire se ata se çka po u flas,
vetem qe ata nuk mund te pergjigjen.‖

Thuhet se pas kesaj Salihu eshte shperngulur ne Ka‘be ku ka qendruar deri ne vdekje.

Imam Ahmedi thote: ― Na ka treguar Ve‘kiu se I ka rrefyer Zem‘b. Salihu, se ka degjuar

nga Seleme b. Vahrami e ky nga Ikrime se Ibni Abbas ka thene: ― Kur me nje rast I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) kalonte neper luginen Usfan
ne rruge per ne haxh pyeti: ― O Ebu Bekër, cila eshte kjo lugine? Ai u pergjigj: ― Kjo eshte
lugina Usfan‖ , e I Derguari tha: ― Ketej pari kane kaluar Nuhi dhe Salihu (paqja e Allahut
qofte mbi ta) në devetë e tyre te reja, me kapistra (frerë) te thurrura nga tjerra, ndersa
gunat e tyre te epërmet dhe te poshtmet ishin te zhgunta. Keshtu ata e shqiptonin
telbijjen dhe kryenin haxhin ne Ka‘be‖

Zinxhiri I ketij hadithi eshte I mire (hasen) dhe eshte permendur tanimë ne rrefimin per
Nuhin (paqja e Allahut qofte mbi te) ne transmetimin e Taberaniut, vetem qe atje flitet
per Nuhin, Hudin, Ibrahimin.
KALIMI I TE DERGUARIT (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) NEPER LUGINEN HIXHER – TERRITORIN E THEMUDIT –
NE VITIN E EKSPEDITES NE TEBUK
Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Abdussamedi se I ka rrefyer Sahër b. Xhuvejrijje,
se ka degjuar nga Nafi‘u se Ibni Umeri ka thene: ― Kur I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) u nis me as‘habet per ne Tebuk se bashku me ta u ndal
ne Hixher te vendbanimi I Themudit. Ata moren uje nga puset nga te cilat kishte pire
populli I Themudit, e me te gatuan buke dhe I mbushen enët. Mirepo I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) urdheroi e ata e derdhen tere ujin dhe me
bukë I ushqyen devetë e veta, e pastaj I dergoi at ate pusi ku kishte pire deveja. Ua
ndaloi hyrjen ne shtepite e gdhendura ku kishte jetuar populli I ndeshkuar duke thene:
― Kam frike se mos po ju ndodh ajo çka ju ka ndodh atyre, andaj mos hyni aty ku kan
jetuar ata‖

-136-

Ahmedi gjithashtu shenon: ― Na ka treguar Affani se I ka rrefyer Abdulaziz b. Muslimi e

ketij Abdullah b. Dinari se ka degjuar nga Abdullah Iben Umeri se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) duke qendruar ne Hixher ka thene: ― Mos hyni
te keta te ndeshkuarit veçse duke qare e nese nuk mund te qani atehere mos iu afroni
assesi, qe te mos ju ndodh edhe juve sikurse atyre.‖

Buhariu dhe Muslimi e shenojne kete hadith ne Sahihët e tyre ne shume versione.

Ne disa versione te ektij hadithi qendron se ai duke kaluar prane vendbanimeve te tyre e
ulte koken dhe e shpejtonte te shaluaren e vet ndersa as‘habeve ua ka ndaluar hyrjen ne
to, perpos duke qarë.

Ne nje version te ketij hadithi qendron se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene: ― E nese nuk mund te qani atehere behuni kinse po qani,
nga droja qe te mos ju ngjaje ajo qe u ka ngjare atyre‖

Imam Ahmedi gjithashtu shenon; ― Na ka treguar Jezid b. Haruni se ka degjuar nga

Me‘sudi e ky nga Ismail b. Euseti se I ka rrefyer Muhammed b. Ebi Kebshe el-Enbariu e
ketij babai I vet qe quhej Amër b. Sa‘d e sipas te tjereve Amir b. Sa‘d (Allahu qofte I
kenaqur me te) – ― Kur ndodhi ekspedita ne Tebuk njerezit nxituan kah Hixhri qe te
arrijne te germadhat e vendbanimeve te atij populli. Per kete degjoi I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) prandaj I therriti njerezit e u tha: ― Tubohuni
per shkak te namazit‖ Une vajta tek I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) e ai duke u mbajtur per dike tha:" Mos hyni te populli ne te cilen eshte
hidheruar Allahu ―Nje njeri tha: O I Derguar I Allahut ne çuditemi me ta! E ai tha: ― A doni
t‘ju tregoj se çka eshte me e çuditshme se kjo? Njeriu ne mesin tuaj I cili ju rrefen per ate
qe ka ndodhur para jush dhe per ate qe ka ndodhur pas jush. Prandaj behuni te
qendrueshem ne rrugen e drejte, e Allahu nuk do t‘ju ndeshkoje. Do te vije nje popull I
cili assesi nuk do tem und te mbrohet nga kjo.‖

Zinxhiri I transmetuesve I ketij hadithi eshte I mire (hasen) porse nuk eshte I shenuar ne
gjashte permbledhjet autentike.

Flitet se njerezit e popullit te Salihut jetonin gjate. Ne fillim I ndertonin shtepite nga balta
te cilat rrenoheshin para se te vdisnin. Pastaj filluan t‘I gdhendin ato neper kodra
shkembore.

Gjithashtu thuhet se Salihu pasi qe kerkuan nga ai mrekulli, dhe pasi qe Allahu ua dha
devenë nga shkembi I pat porositur qe te kujdesen per te dhe per te voglin e saj, qe e
kishte ne bark, duke ua terhequr verejtjen se ne qofte se I bejne ndonje te keqe asaj
megjithate do ta therrin devenë dhe se kjo do te jete shkak I shkaterrimit te tyre.

-137-

Madje ua ka pershkruar edhe njeriun I cili do ta beje kete duke thene se ai do te jete
fytyrkuq, sykaltert, dhe flokekuq. Atehere ata net ere rrethin derguan spiune me detyre
qe ta mbysin secilin femije qe do te kishte pamje te tille. Keshtu kaloi shume kohe nje
brez kalonte e tjetri vinte.

Nje dite njëri nga prijataret e tyre e kishte fejuar te birin me nje vajze te nje prijatari
tjeter, dhe e martoi me te. Nga kjo martese u lind nje djale therrësi I ardhshem I devesë
d.m.th. Kadër b. Salifi e spiunet nuk paten mundesi ta mbysin atë per shkak te autoritetit
te baballareve dhe te gjysherve te tij qe gezonin nder popullin e tyre. Ai rritej me të
shpejtë keshtu qe per nje jave rritej aq sa te tjereve u duhet nje muaj.

Me kohe ai u be prijes I tyre ndaj te cilit ishin te degjueshem te gjithe. Epshet e tij e
shtyne ate qe ta there devenë, e ne kete I ndihmuan edhe shtate persona me autoritativ.
Keta kane qene ata nëntë veta qe kishin dashur ta mbysin Salihun (paqja e Allahut qofte
mbi te).

Me te prere devenë Salihu (paqja e Allahut qofte mbi te) degjoi per kete dhe vajti tek ata
duke qare nga dhembshuria. Ata e pranuan mire duke kerkuar ndjese dhe duke thene:‖
Kete nuk e kane bere njerezit tane te shquar, port e rinjet. ― Me tej thuhet se u ka
urdheruar qe ta permirsojne kete gabim, duke vepruar mire ndaj te voglit te devesë.

Mirepo ata ndoqën atë ( te voglin e devesë) e ai hipi ne nje bjeshke. Ku rata hipen pas tij
ai hipi ne maje te bjeshkes aq larte saqe as shpesët nuk do tem und ta arrinin dot. Pastaj
u kthye kah Salihu (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe pëlliti tri here. Per kete Salihu tha:

―Kenaquni neper shtepite tuaja edhe tri dite! Ky eshte kercenim I

njëmendshëm‖ (Hud 65)

Pastaj u tha se te nesermen do te gdhijne me fytyra te verdha, diten e dyte me fytyra te

kuqe, ndersa diten e trete me fytyra te zeza.

Diten e katert u erdhi atyre nje klithme me e fuqishme se te gjitha rrufetë e cila I
shtangoi qe te gjithë dhe gdhine te vdekur ne shtepite e tyre.

Mirepo disa pjese te ketij rrefimi jane te kontestueshme dhe I kundervihen asaj qe mund
te kuptohet nga Kur‘ani perkitazi ndodhine e tyre, per çka kemi folur me pare. Megjithate
Allahu e di se çka eshte me se miri.

-138-

 20-05-, 12:56

-
-

RREFIMI PER IBRAHIMIN

HALILULLAH
(paqja e Allahut qofte mbi te)

Ibrahimi eshte djali I Terehut (250), te birit te Nahorit (148) , te birit te Argosit (230), te
birit te Revit (239), te birit te Faligut (439), te birit te Abirit (464), te birit te Shalehut
(433), Te birit te Erfahshidhit (438), te birit te Samit (600), te birit te Nuhit (paqja e
Allahut qofte mbi te).

Ky eshte teksti I ehli kitabeve I nxjerre nga libri I tyre I Shenjte. E une sipas asaj qe
thuhet aty, pas secilit emër e kam shenuar me numer se sa ka jetuar secili prej tyre.
Tanimë kemi bere fjale per gjatesine e jetës se Nuhit (paqja e Allahut qofte mbi te), andaj
nuk ka nevoje te perseritet më.

Hafidh Ibën Asakiri ne Historine e tij, duke shpresuar per jetën e Ibrahimit – Halilullah (
mikut te Allahut) e duke percjelle nga vepra ―El-mubtede‖ e Ibën Bishër Kahiliut thote se,
nëna e Ibrahimit eshte quajtur Emile. Pastaj nga ai percjell nje rrefim te gjate perkitazi
me ate se si e ka lindur ajo. Kelbiu thote se eshte quajtur Buna bint Kerbeha b. Kerthi dhe
se ka prejardhjen nga Erfahshidhi, djali I Samit, e Sami eshte djali I Nuhit (paqja e
Allahut qofte mbi te).

Ibën Asakiri në më tepër transmetime thote se Ikrime ka thene: ― Ofiqi I Ibrahimit (paqja
e Allahut qofte mbi te) ka qene Ebu Ed-Dujfan (babai I mysafireve).‖

*Ehli kitabët pastaj thone se Tarehut ne moshen shtatedhjet e pesë vjeç I jane lindur
Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te), Nahori dhe Harani. Haranit me vone I lind djali
Luti. Ata thone se Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) ka qene I mesmi dhe se Harani
ka vdekur ne vendlindjen e vet, deri sa ishte gjalle babai I tij d.m.th, ne token e
haldenjve. Me kete mendojne ne Babiloni. Ky qendrim eshte I drejte dhe I njohur tek ata,
te cilet hulumtojne jetëshkrimet, historite dhe ngjarjet.

-139-

Hafidh Ibën Asakiri gjithashtu thote se ky qendrim eshte I drejte. Ai transmeton nga
Hisham b. Ammari se ka degjuar nga Velidi ky nga Se‘id b. Abdulazizi e ky nga Mekhuli,
se Ibni Abbasi ka thene: ― Ibrahimi eshte lindur ne Guta afer Damsakut ne nje fshat te
quajtur Berza e ne kodren e quajtur Kasijun.‖ Pastaj Hafidhi thote: ― Megjithate eshte e
sakte se ai eshte lindur ne babiloni, ndersa ky vend I pershkruhet meqenese aty eshte
falur, kur pat ardhur t‘I ndihmonte Lutit (paqja e Allahut qofte mbi te).
Ata pastaj thone se Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) e ka martuar Sarën , ndersa
Nahori Melikën, vajzën e Haranit d.m.th. mbesen e vet (vajzën e te vëllait).

Pastaj thone se Sara ka qene sterile, grua qe nuk lind femije.

**Pastaj ehli kitabet thone: ― Tarehu me djalin e vet, Ibrahimi me gruan e tij Sarën dhe
me djalin e të vëllait, Lutin ka dale nga toka e haldenjve, dhe ka shkuar ne token e
ken‘aneve. Jane vendosur ne Haran ku Tarehu vdes ne moshen dyqind e
pesëdhjetvjeqare.‖ Kjo provon se ai nuk eshte lindur ne Haran, porn e token e haldenjve
ne Babiloni.

Pra ata jan nisur me qellim qe te arrijne ne token e ken‘aneve keshtu qe vendosen në
Haran . Atebote Harani se bashku me Gadishullin Arabik dhe me Shamin I ka takuar
haldenjve te cilet adhuronin shtate yje. Ndertuesit e Damaskut gjithashtu kne qene te
ketij besimi. Ata ktheheshin kah Ylli Polar dhe me fjale e me veprime te ndryshme
tregonin se jane adhurues te shtate yjeve . Per kete shkak net e shtate dyert e Damaskut
te vjeter per çdo yll nga nje- ka qene I ndertuar nga nje tempull ku per hir te tyre
organizoheshin festa dhe flijime. Atebote perderisa banoret e Haranit adhuronin yjet dhe
idhujt te gjithe njerezit ne Toke ishin te pafe, perveç Ibrahimit – Halilullah gruas se tij
Sares dhe nipit te tij Lutit (paqja e Allahut qofte mbi te).

Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) ka qene ai permes te cilit Allahu I Madherishem I
ka zhdukur keto kobe dhe e ka nderprere kete lajthitje. Qe ne moshen rinore, Allahu I
dha mendje te shendoshe ndersa kur u rrit e zgjodhi atë Pejgamber te Tij dhe e mori per
mik (Halil) te Vetin. Allahu I Lartesuar ne Kur‘an thote: “ Ne ia kemi dhene Ibrahimit
qysh me pare mençurine dhe e kemi njohur mire atë” (Enbija 51) d.m.th. se ai ka
qene I denjë per kete.

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ Dhe (kujtoje) Ibrahimin kur I pat thene

popullit te vet: “ Adhurone Allahun dhe frikesohuni Atij. Kjo eshte me se miri
per ju, nese e dini. * Ju pos Allahut po adhuroni idhujt dhe po trilloni
gënjeshtra. Ata qe po I adhuroni ju, veç Allahut nuk kane mundesi t‟ju
ushqejne juve me kurfar ushqimi, andaj te Allahu kerkoni furnizim dhe
adhurone Atë e falenderohuni Atij meqe tek Ai do te ktheheni.
-140-

E ne qofte se ju me konsideroni per gënjeshtar madje edhe popujt e

mëparshem I kane konsideruar per genjeshtar (pejgamberet e tyre) kurse
Pejgamberi eshte I obliguar vetem te percjelle qartazi. Vallë a nuk verejne ata
se si Allahu I krijoi krijesat? Ai do te beje kete perseri. Kjo me te vertete per
Allahun eshte lehte.” Thuaj: “ Udhetoni neper Toke dhe shikoni se si Ai ka
krijuar per te paren here. Allahu kete do ta krijoje edhe per te dyten here. Me
te vertete Allahu eshte I fuqishem per çdo gjë. Ai ndeshkon ke te doje Vetë dhe
Atij do t‟I ktheheni ju. Ndeshkimit e Tij nuk mund t;I shpetoni as ne Toke as ne
qiell, e pos Allahut nuk keni as mbrojtes as ndihmes. E ata qe nuk I besojne
argumentet e Allahut dhe takimit me Të, te tillet e kane humbur shpresen ne
meshiren Time dhe ata I prêt dënimi I dhembshëm” E pergjegjia e popullit te
tij ishte vetem “ Mbyteni atë ose digjeni” – por Allahu e shpetoi atë nga zjarri.
Ketu ka me te vertete argumente per popullin qe beson. Dhe ai tha (Ibrahimi):
“ Ju pos Allahut keni marre idhuj me qellim qe me tat ë mbani miqesi te
ndersjelle ne kete bote pastaj ne Diten e Gjykimit do ta mohoni njeri tjetrin
dhe do ta mallkoni njeri tjetrin. Vendbanimi juaj do te jete zjarri dhe nuk do te
keni kurfar ndihmesi” Dhe Luti I besoi atij (Ibrahimit). E Ibrahimi tha: “ Une po
shperngulem te Zoti im; me te vertete Ai eshte I Plotfuqishem dhe I Urte” *
Dhe Ne ia kemi dhuruar atij Is‟hakun dhe Jakubin dhe pasardhesve te tij u
kemi dhene pejgamberine dhe Librin e I kemi dhene atij shperblimin ne kete
bote, kurse ne boten tjeter me te vertete do te jete njëri nga njerëzit e
mire” (Ankebut 16-27).

Pastaj I Lartmadherishmi paraqet diskutimin e Ibrahimit me babane e tij dhe me popullin

e tij, per çka në dashtë Allahu do te behet fjale me tutje.

Njeriu I pare te clin e thirri ne rruge te drejte qe babi I tij, I cili ishte njëri nder adhuruesit
e idhujve. Andaj edhe ishte më parësore qe atij se pari t‘I drejtohej me keshille te bukur.

Perkitazi me kete I Lartmadherishmi thote: “ Dhe permende ne Liber Ibrahimin! Ai

ka qene vërtetdashës Ferrëfyes. Kur I tha babait te vet: “ O babai im perse
adhuron atë, qe as nuk degjon as nuk sheh, e as qe mund te sjelle fare dobie?
* O babai im mua me ka ardhur dituri çfarë nuk te ka ardhur ty, andaj më paso
mua dhe une do te udhëzoj në rrugën e drejte.* O babai im mos adhuro djallin.
Djalli eshte I padegjueshem ndaj Meshiruesit. O babai im une druaj se do te
vije ndonje denim nga Meshiruesi, e do te behesh shok I djallit” Ai tha: “ O
Ibrahim a mos vallë po I urren zotët e mi? Nese nuk frenohesh nga kjo , me
siguri do te te gurezoj andaj me lër te qete” *”Paqja qofte mbi ty” tha ai “ Do
ta lus Zotin tim te te falë, sepse Ai eshte I mire ndaj meje. Dhe po ju lë juve
dhe te gjithe ata qe I luteni ju, ne vend te Allahut, e une do t‟I lutem Zotin tim.
Shpresoj se Zoti nuk do ta refuzoj lutjen time” (Merjem 41-48)

-141-

 20-05-, 13:42

-
-

I Lartmadherishmi ketu parashtron se si eshte zhvilluar diskutimi dhe dialogu ndermjet

Ibrahimit dhe babait te tij; se si e ka ftuar atë ne rruge te drejte ne menyren me te
bukur. Ia ka shpjeguar kotësine e adhurimit te idhujve, te cilet as qe degjojne lutjen e
lutësit as qe shohin se ku gjendet dot ai, atehere si mund t‘I ndihmojne diçka atij, t‘I
japin ndonje te mire, furnizim ose ndonje ndihmë tjeter?

Pastaj ia perkujton atij se Allahu ia ka dhene udhezimin dhe dituri te dobishme

megjithëqë eshte shume I ri se ai: “ O babai im mua me ka ardhur dituri çfare nuk
te ka ardhur ty, andaj më paso mua dhe une do te udhezoj ne rrugen e
drejte” d.m.th. ne rrugen e cila eshte e sakte, e qartë e lehtë e vertete dhe me anë te se
cilës do t‘I arrije te mirat e kesaj bote dhe te botes tjeter.

Edhe pse Ibrahimi ia tregoi rrugen e drejte dhe e keshilloi ai nuk degjoi te birin dhe nuk e
pranoi keshillen e tij perkundrazi iu kercenua dhe u perpoq qe ta frikesonte me fjalet: “ O
Ibrahim a mos vallë po I urren zotët e mi? Nese nuk frenohesh nga kjo me
siguri do te te gurezoj (mbys me gure)….” Sipas disave me kete ka menduar vetem në
fjalë e sipas disave te tjere ne veper te njëmendt. “….andaj me lër të qetë” (Merjem
4) d.m.th. largohu nga une dhe mos u kthe per nje kohe te gjate.

Ne kete Ibrahimi I tha : ―Paqja qofte mbi ty” d.m.th. nga une nuk do te gjeje kurfar e
keqe dhe nga une nuk do te perjetosh kurfar shqetesimi, prej meje je I sigurt. Madje ia
deshiron edhe te miren me fjalet: “ Do ta lus Zotin tim të të falë sepse Ai eshte I
mire ndaj meje‖ (Merjem 47)

Ibni Abbasid he te tjeret thone: ―perkatesisht I bute meqë Ai me ka udhezuar ta adhuroj

vetem Atë dhe ta besoje vetëm Atë. ― Prandaj ai thote: “ Dhe po ju lë juve dh te
gjithe ata qe I luteni ju, ne vend te Allahut e une do t‟I lutem Zotit tim.
Shpresoj se Zoti nuk do ta refuzoj lutjen time. “ (Merjem 48)

Dhe me te vertete Ibrahimi lutej per te ne duatë e tij ashtu siç pat premtuar. Mirepo kur
iu bë e qarte se ai eshte armik I Allahut hoqi dorë prej tij, siç thotë I Lartmadherishmi: “
E Ibrahimi kerkoi falje per babanë e tij, vetem per shkak te premtimit qe ia
kishte dhene atij. Por posa iu bë e qarte se ai eshte armik I Allahut hoqi dorë
nga ai. Ibrahimi ishte me të vertete perplot me dhembshuri dhe I
meshirshem.”(Teube 114)

-142-

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Ismail b. Abdullahu se I ka rrefyer I vëllai Abdulhamidi

se ka degjuar nga Iben Ebu Dhi‘bi, ky nga Se‘id el-Makburiu e ky nga Ebu Hurejre se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Ne Diten e
Gjykimit Ibrahimi do te takohet me babanë e vet Azerin, I cili në fytyrë do te kete pluhur
e dhe, e Ibrahimi do t‘I thote: ― A te kam thene qe te mos me kundervihesh? Ai do te
pergjigjet: ― Ja sot nuk do t‘I kundervihem‖ Atehere Ibrahimi do te thote: ― O Zoti im më
ke premtuar se në Ditën e Gjykimit nuk do te me turperosh e a ka turp me te madh sesa
babai im te jete ne zjarr?‖ Allahu do të pergjigjet: ― Jobesimtareve ua kam ndaluar
Xhehnetin.‖ Pastaj do t‘I thuhet: ― O Ibrahim çka eshte ajo nën këmbët tuaja? Ai do te
shohë një kafshë të zhyer e të prerë te cilën pastaj do ta kapin per këmbësh dhe do ta
hedhin ne zjarr‖ I vetmi ky shenon keshtu rrefimin mbi Ibrahimin (paqja e Allahut qofte
mbi te).

Ne Tefsirin e tij ai thote: ― Keshtu transmeton Ibrahim b. Tahmani nga Ibën Ebu Dhi‘bi ky
nga Se‘id el-Makburiu e ky nga Ebu Hurejre‖

Keshtu shenon edhe Nesaiu: nga Ahmed b. Hafs b. Abdullahu ky nga babai I tij, e ky nga
Ibrahim b. Tahmani e keshtu me radhë. Bezzari e shenon ne nje version te ngjashem nga
Hammad b. Seleme ky nga Ejjubi ky nga Muhammed b. Sirini ky nga Ebu Hurejre e ky
nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te), ndonëse ne kete
version ekziston diç e pazakonshme (garib). Ai e shenon kete edhe ne nje version tjeter:
nga Katade ky nga Ukbe b. Abdulgafiri, ky nga Ebu se‘idi e ky nga I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Allahu thote: “ Dhe kur Ibrahimi I tha babait te tij, Azerit: “ A mos po I merr
statujat per zotër? Une po shoh se vertete ti dhe populli yt jeni ne lajthitje te
qarte” (En‘am 74). Kjo na bene te kuptojme se babai I Ibrahimit quhej Azer. Mirepo
shumica e njohesve te gjenealogjise, nder te cilet eshte edhe Ibni Abbasi thone se eshte
quajtur Tareh, ndersa ehli kitabet thone Tara. Thuhet se ofiqin e ka mare sipas idhullit qe
e adhuronte ai (Azeri).

Ibni Xheriri thote: ― Eshte e sakte se eshte quajtur Azer por eshte e mundur se kjo qe
thote ai te jete e sakte. E Allahu e di me se miri.

Pastaj I Lartmadherishmi thote: ― Dhe Ne ia treguam Ibrahimit perandorine e

qiejve dhe te Tokës per t‟u bere nga ata qe besojne vendosmërisht. “ Kur arriti
nata ai verejti yllin dhe tha: “ Ky eshte Zoti im” Por kur ai perëndoi tha: “ Nuk I
dua ata që perendojne” E kur verejti Hënën duke lindur tha:” Ky eshte Zoti im”
E pasi perendoi ajo, ai I tha: “ Nese Zoti im nuk me udhezon ne rrugen e mbare
me siguri do te behem njëri nga te humburit.” E kur e verejti Diellin duke
lindur ai therriti: “ Ky eshte Zoti im, ky eshte me I madhi”.

(vazhdojnë ajetet ne faqën tjeter)

-143-

 20-05-, 16:49

-
-

― E pasi qe perendoi tha: “ O populli im une jam I dëlirë nga ajo qe ju bëni shok
Atij. * Une si besimtarë I vertete po e kthej fytyren kah Ai qe I ka krijuar qiejt
dhe Tokën, dhe une nuk jam nga idhujtaret” Dhe populli I tij polemizonte me
të. Ai tha: “ A mos vallë dëshironi te polemizoni me mua per Allahun e Ai me ka
udhezuar ne rrugen e drejte! Une nuk u frikesohem atyre qe I beni shok Atij,
perveç asaj qe Zoti im deshiron te bëhët. Zoti im ngërthen çdo gjë me dijeninë
e Vet, a nuk mblidheni mendjen? Po si t‟u frikesohem atyre qe I beni shok atij;
duke qene se as ju nuk frikesoheni qe I beni shok Allahut edhe pse Ai nuk ka
dhene kurfar argumenti per ta? Prandaj kush prej ketyre dy grupeve meriton
te jete I sigurte nese dini ju? * Per ata qe besojne dhe nuk e perziejm besimin
e tyre me zullum atyre u perket siguria dhe ata jane ne rrugë te drejte” Ky
eshte argumenti Yne te cilin ne ia dhame Ibrahimit kunder popullit te tij. E Ne
e ngrehim ne shkalle te lartë ke te duam. Me te vertete Zoti yt eshte I Urte dhe
I Gjithdijshem. “ (En‘am 75-83)

Kjo ishte permbajtja e diskutimit te tij me popullin e vet permes te cilit u shpjegonte se
keta trupa qe jemi duke I pare ne, siç jane yjet shkëlqyese, nuk jane kurfar hyjnish qe
duhet adhuruar perveç Allahut te Madherishëm, por jane krijesa te krijuara nga Allahu , te
nenrenditura Atij dhe te nënshtruara pushtetit te Tij, te cilat here paraqiten e here
zhduken nga shikimi ynë. Perkundruall tyre Sunduesit te Lartmadherishem asgje nuk I
shpeton asgje nuk I ikën dhe asgjë nuk eshte e fshehtë per Të. Ai eshte I Perhershëm, I
Amshueshëm dhe I Pafundshmi. Nuk ka zot as sundues pos Tij.

Se pari u shpjegoi se ylli nuk mund te jete ky. Thuhet se me yllin e permendur ishte fjala
per Veneren. Pastaj nga kjo kaloi ne Hënën meqë ajo eshte më e ndritshme dhe më e
bukur se ajo, e pastaj ne Diellin si trup qiellor me I ndritshem me I shkelqyer dhe me I
bukur nder te gjithe trupat e tjere qiellor qe mund t‘I shohim ne. Megjithatë u tha se
edhe ai eshte I nenshtruar I nenrenditur I paracaktuar dhe I destinuar vullnetit te Tij, siç
thote I Lartmadherishmi: ― Nga argumentet e Tij jane nata e dita dielli e Hëna.
Mos I beni sexhde as iellit as Hënës por I beni Allahut I Cili I ka krijuar ato
nese e adhuroni vetem Atë” (Fussilet 37)

Prandaj ai u tha: “ E kur e verejti Diellin duke lindur ai therriti: “ Ky eshte Zoti im
ky eshte me I madhi” e pasi qe perendoi tha: “ O populli im une jam I delire
nga ajo qe ju bëni shok Atij! * Une si besimtar I vertete po e kthej fytyren time
kah Ai qe I ka krijuar qiejt dhe Token dhe une nuk jam nga idhujtaret” Dhe
populli I tij polemizonte me të. Ai tha: “ A mos vallë deshironi te polemizoni me
mua per Allahun, e Ai me ka udhezuar ne rrugen e drejte! Une nuk u
frikesohem atyre qe I beni shok atij, perveç asaj qe Zoti im deshiron te behet.
Zoti im ngerthen çdo gjë me dijeninë e Vet, a nuk mblidheni mendjen” ( En‘am
78-80) d.m.th. une nuk I perfilli keto hyjni qe po I adhuroni ju ne vend te Allahut meqë
ata assesi nuk mund te ndihmojne, nuk degjojne dhe nuk kuptojne. Ata jane te
nenrenditur dhe te nenshtruar siç jane yjet e ngjashëm me keta, apo idhujt e mbaruar te
gdhendur e te latuar.

-144-

Pra eshte e qarte se keto fjale per yjet u jan drejtuar banoreve te Haranit meqë ata ishin
adhurues te tyre. Kjo e hedh poshte konfirmimin e atyre qe thone se kete e ka thene
derisa ishte ende I ri, kur e pat braktisur familjen siç thote p.sh. Ibni Is‘haku dhe disa te
tjere. Nje mendim I ketille bazohet ne israilijjate e atyre nuk mund t‘u besohet,
veçanarisht atehere kur bien ne kundershtim me te verteten.

Banoret e Babilonise adhuronin idhujt dhe keta jane ata me te cilët Ibrahimi (paqja e
Allahut qofte mbi te) diskutonte per adhurimin e statujave, te cilat I ka thyer I ka
poshteruar dhe ka treguar sheshit pavleresine e tyre, siç thote Allahu: “ Dhe ai tha: “ Ju
pos Allahut keni marre idhuj me qellim qe me ta të mbani miqësi të ndërsjelle
ne kete bote pastaj ne Diten e Gjykimit do ta mohoni njeri-tjetrin dhe do ta
mallkoni njeri-tjetrin. Vendbanimi juaj do te jete zjarri dhe nuk do te keni
kurfar ndihmesi (Ankebut 25)

Ne suren Enbija I Lartmadherishmi thote: ― Ne ia kemi dhene Ibrahimit qysh me

pare mençurine dhe e kemi njohur mire atë. * Kur ai I tha babait te vet dhe
popullit te tij: “C‟jane keta te cileve u jeni aq besnike? Ata u pergjigjen: “ Ne I
kemi hasur te paret tuaj keni qene ne lajthitje te qarte” tha ai. A na ke sjelle tit
e Verteten, apo po tallesh ? pyeten ata. Jo por Zoti juaj eshte Zoti I qiejve dhe
I Tokes qe I ka krijuar Ai, ndersa une jam njëri prej atyre qe e dëshmojnë kete.
Dhe per Zotin pos ate largoheni ju do t‟I rregulloj idhujt tuaj” * Dhe I therrmoi
ata cope cope perveç atij te madhit, qe t‟I drejtohen atij. Kush veproi keshtu
me zotët tanë? briten ata, “ Me te vertete ai eshte zullumqar * ata thane:
“Kemi degjuar nje djalosh se si I permendte ata , e ai quhej Ibrahim” “ Silleni
atë që ta shohin njerëzit “, thane, “ e te deshmojne (kunder tij). “ “ A ti
veprove keshtu me zotët tane” e pyeten ata. “ Jo tha ai “ por kete e ka bere ky
I madhi nder ta, e pyetni ata nese (mund te) flasin.” E ata u kridhën ne
mendime, e I thane vetvetes: “ Me te vertete, ju jeni te padrejte!” “ Pastaj e
ulen koken e I thane: “ Po ti e di se keta nuk flasin” “ Po pse pra ne vend te
Allahut adhuroni diçka qe nuk mund t‟ju sjelle kurfar dobie e as t‟ju bëjë dëm?
Pyeti ai. “ Mjerë ju e mjerë ata qe I adhuroni ju perveç Allahut! Perse nuk
mblidhni mendjen? Ata thane: “ Digjeni atë dhe hakmerruni per zotët tuaj,
nese doni te beni diçjka” * Ne I thame: “ O zjarr behu I forte dhe
shpetimprures per Ibrahimin” Dhe ata deshën t‟I kurdisin nje kurth atij, porse
Ne I beme ata humbësit me te medhenj” (Enbija 51-70).

-145-

 21-05-, 11:55

-
-

Ne suren Shu‘ara I Lartmadherishmi thote: “ Dhe rrëfeju atyre lajmin per Ibrahimin,
kur e pyeten babanë e vet dhe popullin e tij: “ Cka po adhuroni ju keshtu? “ e
ata u pergjigjen: “ Adhurojme idhujt dhe perhere u jemi besnik atyre.” “ A ju
degjojne kur ju luteni atyre? Pyeti ai, “ dhe a po ju sjellin ndonje dobi ata, apo
ju shkaktojne ndonje dëm?” “ Jo” u pergjigjen por I kemi hasur te paret tane
vepronin keshtu” * “ A e dini” pyeti ai “ se keta qe po I adhuroni ju dhe te
paret tuaj te lashte, me te vertete jane armiqet e mi? E
nuk(më) eshte (armik) Zoti I boteve, I Cili me ka krijuar dhe me ka udhezuar ne
rruge te drejte, I Cili me ushqen dhe me furnizon me uje, I Cili me sheron kur
sëmurem, I cili do te beje qe te vdes, e pastaj do te me ringjall, dhe I Cili
shpresoj do të m‟I falë gabimet ne Diten e Gjykimit! * O Zoti im me dhuro
urtesi dhe më gabimet ne Diten e Gjykimit! * O Zoti im me dhuro urtesi dhe më
shoqëro me të mirët “ ( Shu‘ara 69-83)

E ne suren Saffat I Lartmadherishmi thote: “ Dhe më të vertete edhe Ibrahimi kishte

besim te njejte si ai. Kur I erdhi Zotit te vet me zemër te pastert, kur e pyeti
babanë e vet dhe popullin e tij: “ Cka po adhuroni ju keshtu? * Vallë a
deshironi hyjni te rrejshme ne vend te Allahut? * E çka mendoni ju per Zotin e
boteve? “ Pastaj u hodhi nje shikim yjeve dhe tha: “ Une jam I semure” * Dhe
ata u larguan nga ai duke terhequr e ai u pervodh te hyjnite e tyre e u tha: “
Perse nuk po hani? C‟keni perse nuk flisni? Iu afrua atyre tinëzisht duke I
goditur me dorë te djathte, dhe populli filloi t‟I afrohej atij duke vrapuar. Ai
pyeti: “ Vallë a po adhuroni atë qe keni gdhendur vetë, e Allahu ju ka krijuar
juve dhe ata qe I beni ju ? Ata thane: “ Pergaditni per te nje stave ( grumbull
drush) dhe hidheni ne zjarr” * Dhe ata deshën t‟I shkaktojne vuajtje por Ne I
bëmë ata më të poshtëruarit” (Saffat 83-98)
I Lartesuari na informon se Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) miku I Tij ia ka
mohuar popullit te vet adhurimin e idhujve, I ka poshteruar e I ka nënçmuar ata para tyre
e I ka qortuar me fjalet: “ …C‟jane keta te cileve u jeni aq besnik?” (Enbija 52)
d.m.th. te te cilet qendroni dhe te cileve u jeni nenshtruar . Ata jane pergjigjur : ― Ne I
kemi hasur te paret tane duke I adhuruar keta”(Enbija 53) d.m.th. arsyetim I
vetem I tyre ishte se keshtu kane vepruar etërit dhe gjysherit e tyre te cilet I kane hasur
duke I adhuruar idhujt. “ Edhe ju edhe te paret tuaj keni qene ne lajthitje te
qarte” tha ai‖ (Enbija 54)

Ne nje vend tjeter I Lartmadherishmi thote: *…kur e pyeti babane e vet dhe
popullin e tij: “Cka po adhuroni ju keshtu? * Vallë a deshironi hyjni te rrejshme
ne vend te Allahut? * E çka mendoni ju per Zotin e boteve?” (Saffat 85-87)

-146-

Katade thote se me kete eshte dashur te thuhet: ― E çfare mendoni ju çfare do te beje Ai
me ju kur te takoheni me Të, duke qene se keni adhuruar dike tjeetr perveç Tij.‖

Ai gjithashtu u thoshte: “ A ju degjojne kur ju luteni atyre?” pyeti ai, “ dhe a po ju

sjellin ndonje dobi ata, po ju shkaktojne ndonje dem?” “ Jo” u pergjigjen por I
kemi hasur te paret tane qe vepronin keshtu” (Shu‘ara 72-74). Keshtu ata pranuan
se idhujt nuk degjojne kur lutet dikush, dhe se ata nuk mund te sjellin as dem e as dobi,
porse ky eshte imitim I te pareve dhe etërve te tyre, te cilet kane qene injorante sikurse
edhe ata vete. Per kete shkak u ka thene: “ A e dini, pyeti ai se keta qe po I
adhuroni ju dhe te paret tuaj te lashte me te vertete jane armiqet e mi? E nuk
(me) eshte (armik) Zoti I boteve” ( Shu‘ara 75-77)

Ky eshte argument I pakontestueshem per kotësinë e konfirmimit te tyre se statujat e

tyre kane pasur veqori te Zotit meqë ai ka hequr dorë prej tyre dhe I ka qortuar ata. Sikur
te kishin pasur mundesi te shkaktonin ndonjë dëm, atehere me siguri do t‘I benin ketij.

“ A na ke sjelle te Verteten apo po tallesh? Pyeten ata” (Enbija 55). Ata kane
dashur te thone: Këtë qe po na thua ti qe po na I ofendon zotat tane e me kete edhe
etërit tane, a po e thua seriozisht apo po tallesh?
― Jo por Zoti juaj eshte Zoti I qiejve dhe I Tokës qe I ka krijuar Ai ndersa une
jam njëri prej atyre qe e deshmojne kete‖ (Enbija 56) d.m.th. une këtë me te
vertete po ua them seriozisht. Zoti I juaj eshte Allahu dhe perveç Tij nuk ka zot tjeter. Ai
eshte Zoti I juaj dhe Zoti I te gjitha gjerave. Ai eshte Krijuesi I qiejve dhe I Tokes, I Cili te
gjitha I ka krijuar pa ndonje moster paraprake. Vetem Ai eshte I denjë qe te adhurohet
dhe askush nuk eshte I barabarte me Të, e un e jam njeri prej atyre qe e deshmojne
kete.

“ Dhe pasha Allahun pos ate largoheni ju, do t‟I rregulloj idhujt tuaj” (Enbija
57). Pra ai iu betua se me siguri do t‘I shkaterroj idhujt e tyre pos ate largohen, per shkak
te bestynise se tyre.

Disa thone se kete e ka thene me zë te ulët, ne vetem ndersa Ibni me‘sudi thote se
vetem disa prej tyre kane mundur ta degjojne.

Ata kishin nje feste te cilen e kremtonin per çdo vit jashte qytetit. Babai I tij e ftoi edhe
atë qe te merrte pjesë , mirepo ai tha se ishte I semure. Perkitazi me kete I
lartmadherishmi thote: ― Pastaj u hodhi nje shikim yjeve e tha: “Une jam I
semure” (Saffat 88-89).

-147-

 21-05-, 13:02

-
-

Kete e ka thene ne menyre qe te bund te beje ate qe kishte ndermend: qe t‘I beje object
talleje statujat e tyre, e t‘I ndihmoje fesë se Allahut te Lartesuar dhe t‘u tregoje qarte
kotësinë e adhurimit qe I benin statujav, te cilat meritojne vetem qe te thyhen dhe qe te
zhvelrësohen ne tërësi.

Dhe kur ata vajten te kremtojne, ky mbeti ne qytet ― dhe iu afrua tinëzisht…” (Saffat
91) d.m.th. iu afrua me nxitim duke u fshehur. I gjeti ata në odë te madhe. Para tyre
ishin shtruar gjellëra te llojllojshme te cilat u ishin dedikuar si flijim. Ai I pyeti me ironi
dhe me qesëndi: “ ….Perse nuk po hani ? ç‟keni e nuk po flisni ? Dhe iu afrua
atyre tinëzisht duke I goditur me te djathten”(Saffat 91-93) per arsye se dora e
djathte eshte me e forte me e shpejte dhe me e shkathet . I thermoi qe te gjitha me nje
sepate qe kishte ne dore: “ Dhe I thermoi ata cope-cope perveç atij te madhit, qe
t‟I drejtohen atij” (Enbija 58)

Thuhet se ai kishte varur sepaten ne doren e statujes me te madhe qe donte te thoshte

se nuk deshironte që, perveç saj te adhuroheshin edhe ato statuja te vogle.

Dhe kur u kthyen nga kremtimi vërejtën se ç‘kishte ndodhur me ata qe I adhuronin e
thane: “ Kush veproi keshtu me zotët tane?” briten ata “ Me te vertete ai eshte
zullumqar” (Enbija 59)

Ne kete kane pasur argument te qarte sikur te ishn te afte te kuptonin diç. Zoteve te tyre
qe I adhuronin ata u ndodhi ajo qe u ndodhi. Sikur me te vertete te ishin zotër, atehere
me siguri do te mbroheshim nga ai I cili deshironte t‘u shkaktoje dëm! Mirepo per shkak
te injorances , mungeses se arsyes lajthitjeve te medha dhe marrezise se tyre thane: “
Kush veproi keshtu me zotët tane?” briten ata “Me te vertete ai eshte
zullumqar‖

“ Kemi degjuar nje djalosh se si I permendte ata e ai quhej Ibrahim”(Enbija 60)

d.m.th. I permendte ne menyre fyese duke I qortuar dhe duke I perqeshur ndaj me siguri
ai eshte ngritur kunder tyre dhe I ka thërmuar ata. Ibni Me‘sudi thote: ― ai fliste per ta “
Dhe per Zotin pos ate largoheni ju do t‟I rregulloj idhujt tuaj” (Enbija 57)

“ Silleni atë qe ta shohin njerezit, thane e te deshmojne (kunder tij)‖ (Enbija 61)
d.m.th. silleni pata tubimit te madh para deshmitareve qe tem und te degjojne se çfare
flet ai, dhe te shohin me syte e tyre se çfare denimi do ta godase per kete.

Pikerisht kjo ishte deshira me e madhe e Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te): qe te
tuboheshin te gjithe njerezit dhe qe te gjithe idhujtareve t‘u sjell argumentin e
pakontestueshem per kotesine e besimit te tyre. Keshtu edhe Musai (paqja e Allahut qofte
mbi te) I pat thene Faraonit: “ Takimi juaj le të jete ditën e kremtes “ tha Musai
dhe njerezia le te tubohen para mengjesit” (Ta ha 59)

-148-

Kur u tubuan dhe e sollen atë siç thone e pyeten: “ A ti veprove keshtu me zotet
tane” pyeten ata. “ Jo” tha ai por kete e ka bere ky I madhi nder ta, e pyetni
ata, nese (mund te ) flasin “ (Enbija 62-63)

Disa thone se me kete ka dashur te thote : Ai me shtyri qe t‘I thej te gjithe e pastaj tha: “
pyetni ata nese ( mund te ) flasin‖ Ai me kete ka dashur t‘I detyronte qe ata vetë te
thone se statujat nuk flasin dhe keshtu te pranojne se statujat jane sikurse edhe
gjesendet e tjera joorganike.

“ E ata u kridhën ne mendime e I thane vetvetes: “ Me te vertete ju jeni te

padrejte” d.m.th. e qortuan vetveten duke thene: Ju jeni vete fajtore nuk keni lene
ndonje rojtar te statujat qr t‘I ruaj ato.

“ E ata u kridhen ne mendime” Es-Suddiji thote: - d.m.th. filluan te dyshojne besimin

e tyre te shtrember. Prandaj fjalet : ― Me te vertete ju jeni te padrejte” do te kishin te
bejne me adhurimin e idhujve.

Katade thote: Ata u hutuan e ulen koken e thane: ― Po ti e di se keta nuk flasin‖
(Enbija 65) d.m.th. Ti o Ibrahim e di mire se ata nuk mund te flasin e si atehere kerkon
prej nesh qe t‘I pyesim ata?

Atehere Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) u tha: “ Po pse pra ne vend te Allahut
adhuroni diç qe nuk mund t‟ju sjell kurfar dobie e as t‟ju beje dëm? Pyeti ai. *
Mjere ju dhe mjere ata qe I adhuroni ju perveç Allahut! Perse nuk mblidhni
mendjen?” (Enbija 66-67)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “…dhe populli filloi t‟I afrohej atij duke
vrapuar” ( Saffat 94) Muxhahidi ketu thote: ― duke nxituar‖ “ Vallë a po adhuroni atë
që e keni gdhendur vetë “(Saffat 96)

Pa mare parasysh se me fjalen ―ma‖ ne kete ajet mendohet ne diqka apo ne dike me kete
deshirohet te thuhet: -Edhe ju edhe keto statuja jeni krijuar atehere si mund te adhuroni
diqka qe po ashtu eshte e krijuar? Pra ata nuk kane kurfar perparsie qe te jene te
adhuruar nag ana juaj, nga ajo qe ata t‘ju adhurojne juve, e kjo eshte lajthitje e qarte.
Sipas logjikes se mendjes se shendoshe eshte lajthitje qe edhe ata t‘ju adhurojne juve
meqenëse eshte e drejte dhe e domosdoshme te adhurohet vetem Krijuesi, I Cili nuk ka
kurfar shoku.* “ Ata thane: Pergaditni per te nje stave ( grumbujsh drush) dhe
hidheni atë në zjarr” * Dhe ata deshën t‟I shkaktojne vuajtje, por Ne I bëme
ata me te poshteruarit” (Saffat 97-98)

Pasi qe u heshten dhe u ngadhënjyen ata hoqen dore nga diskutimi dhe polemika e
mëtejshme meqë nuk u mbeti gje tjeter pos te perdorin forcen per ta mbrojtur lajthitjen
dhe mosbesimin e vet. Mirepo Allahu I Lartesuar I pengoi ta realizonin kete, duke e
ngritur lart fjalen e Vet, fenë e Vet dhe argumentin e Vet.

-149-

 23-05-, 10:05

-
-

Perkitazi me kete I Lartmadherishmi thote: “Ata thane: “Digjeni atë dhe hakmerruni
per zotët tuaj nese doni te beni diqka” Ne thamë: “ O zjarr behu I ftohte dhe
shpetimprurës per Ibrahimin” Dhe ata deshën t‟I kurdisin nje kurth atij, porse
Ne I beme ata humbësit me te medhenj” (Enbija 68-70)

Keshtu thuhet ngase nga te gjitha anët filluan te tubojne dhe te sjellin dru me aq
kembengulje saqë asokohe madje edhe grate nëse sëmureshin thoshin: nese sherohem
do te ngrihem qe te tuboje dru per stavën e Ibrahimit! Pastaj ata dru I futen ne nje grope
te madhe e te rrethuar, e cila perdorej per mbledhjen e ujit dhe aty ndezen zjarrin I cili u
skuq flake, u shprush dhe nxirrte shkendija aq lart saqë nje gje e tille nuk ishte pare
asnjehere me pare.

Pastaj Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) e vune ne tasin e katapultës te cilen ua pat
mbaruar njefarë kurdi, I quajtur Hezen. Ai eshte shpikës I katapultave andaj Allahu ka
bere qe ai te zhytet ne toke dhe qe aty Brenda te vuaje gjer ne Diten e Gjykimit. Pastaj
filluan t‘ia lidhnin duart dhe kembet deri sa ai shqiptonte: ― Nuk ka zot tjeter perveç Teje
qofsh I lavderuar, o Zot I boteve. Ty te takon I tere falnderimi dhe I tere pushteti, dhe Ti
nuk ke shok.‖ Kur Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) qe vënë ne atë katapulte me
duar dhe me kembe te lidhura dhe nga ajo qe I hedhur ne zjarr, shqiptoi: ―Neve na
mjafton Allahu dhe Ai eshte mbrojtes I mrekullueshem‖

Buhariu transmeton nga Ibni Abbasi se keto fjale Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) I
ka thene kur e kane hedhur ne zjarr dhe se keto I ka shqiptuar edhe Muhammedi (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) kur I qe thene: “ Atyre te cileve kur u thane
njerezit: “ Armiqet po tubohen per shkak tuajin, prandaj ruajuni nga ata” iu
shtua besimi e thane: “ Neve na mjafton vetem Allahu e sa Mbrojtes I
mrekullueshëm qe eshte Ai” E u kthyen me dhuntite dhe mbushellimin e
Allahut dhe nuk I gjeti ata asgje e keqe …” (Ali Imran 173-174)

Ebu Ja‘lai thote: ― Na ka treguar Ebu Hisham Rifai se ketij I ka treguar Is‘hak b. Sulejmani
se ka degjuar nga Ebu Xhafer Raziu, ky nga Asim b. Ebi En-Nexhudi ky nga Ebu Salihu e
ky nga Ebu Hurejre se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene: ― Kur Ibrahimin (paqja e Allahut qofte mbi te) e hodhen ne zjarr tha: ― O Zot Ti je
ne qiell I Vetmi e une ne Toke jam I vetmi qe te adhuroj Ty‖

Disa nga dijetarët e mehershem thone se Xhibrili I eshte shfaqur Ibrahimit ne ajër dhe ka
pyetur : ― O Ibrahim a ke nevoje per ndonje gjë? E ky I eshte pergjigjur: ―Prej teje jo‖

-150-

Nga Ibni Abbasid he Se‘id b. Xhubejri transmetohet se kane thene: ― Engjëlli qe I eshte
ngarkuar per shi ka filluar te flasë: ― Kur do te me urdherohet e të sjell shiun?‖ Por
urdheri I Allahut qe më I shpejtë: ― Ne thamë: “ O zjarr bëhu I ftohtë dhe
shpëtimprurës per Ibrahimin‖ (Enbija 69) Ali b. Ebi Talibi ka thene:‖ d.m.th. mos I
beje dëm atij‖

Ibni Abbas dhe Ebu El-Alije thonë: ― Sikur Allahu te mos thoshte: “ dhe shpetimprurës
per Ibrahimin” atehere do te ngrihej nga ftohtësia e tij‖

Ka‘b el-Ahbari thote: ― Ate dite bota nuk ka mundur ta perdore zjarrin. Nga Ibrahimi
(paqja e Allahut qofte mbi te) ai ka djegur vetem lidheset me te cilat ishte lidhur‖

Dahhaku thote: ― Transmetohet se Xhibrili (paqja e Allahut qofte mbi te) rrinte prane tij
dhe ia fshinte djersët nga balli. Kjo eshte e tera qe ka ndier nga zjarri‖

Es-Suddij thote: ― Me te ka qene edhe engjëlli I ngarkuar qe te beje hije.Keshtu Ibrahimi

ka qene ne murin e pjerrët te gropes ku ishte zjarri e ky qendronte ne kopësht te
gjelbert. Njerezit e shikonin por nuk mund t‘I afroheshin dot, e ky nuk dilte nga aty‖
Nga Ebu Hurejre transmetohet se ka thene: ― Fjalet me te bukura te cilat I ka shqiptuar
babai I Ibrahimit jane ato qe I ka thene kur e pat pare djalin ne ate gjendje: ― Sa I
mrekullueshem qenka Zoti yt o Ibrahim‖

Ibni Asakiri transmeton nga Ikrime se nena e Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te)
duke e pare ne ate gjendje ka thene: ― O biri im une do te doja te vija te ti, andaj lute
Allahun qe te me mbroje nga zjarri rreth teje‖ Do ta beje kete‖ tha ai, e ajo iu afrua duke
mos I bere aspak dëm nxehtesia e zjarrit. Kur iu afrua e perqafoi dhe e puthi ate pastaj u
kthye.

Nga Minhal b. Amri transmetohet se ka thene: ― Kam degjuar se Ibrahimi (paqja e Allahut
qofte mbi te) ka qendruar ne zjarr dyzet apo pesedhjete dite, dhe se ka thene: ― Nuk kam
perjetuar dite e nete me te bukura sesa ato ne zjarr. Sikur te me ishte tere jeta e tille‖

Ata deshironin t ngadhenjejne, e qenë te ngadhënjyer, deshironin te lartesohen, e u

rrezuan dhe deshironin te mbizoterojne, e qenë te mbizoteruar.

I Lartmadherishmi thote: “ Dhe ata deshën t‟I kurdisin nje kurth atij, por Ne I
beme ata humbësit me te medhenj.” (Enbija 70), ndersa ne ajetin tjeter: “ me te
poshteruarit” (Saffat 98).

-151-

 23-05-, 12:56

-
-

Keshtu ata kane humbur dhe jane poshteruar ne kete bote, ndersa ne boten tjeter zjarri
nuk do te jete I ftohtë per ta, as shpetimprures dhe net e nuk do te jene te pershendetur,
e as qe do te jene te ftuar. Perkundrazi siç thote I Lartmadherishmi: ― Me te vertete ai
eshte vendbanim dhe vendstrehim I shemtuar” (Furkan 66)

Buhariu shenon : ― Na ka treguar Ubejdullah b. Musai apo Ibën Selami ka degjuar nga ky
se I ka rrefyer Ibni Xhurejxhi, e ky ka degjuar nga Abdulhamid b. Xhubejri, ky nga Se‘id
b. El-Musejjebi, e ky nga Ummi Sheriku, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka urdheruar qe te mbytet gekoja (zhapiu), e ka thene: ― Ky I frynte
zjarrit te Ibrahimit‖

Kete hadith e transmeton edhe Muslimi nga Ibni Xhurejxhi, ndersa e shenojne edhe Isaiu
dhe Iben Maxhe nga Sufjan b. Ujejne e keta te dy e percjellin nga Abdylhamid b. Xhubejr
b. Shejbe, e ky nga Xhurejxhi.

Ahmedi thote: ― Na ka treguar Muhammed b. Bekri se I ka rrëfyer Ibni Xhurejxhi, e ky ka

degjuar nga Abdullah b. Abdurrahman b. Ebi Umejje, ky nga Nafi‘u rob I liruar I Umerit se
Aishja ka rrefyer se I derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene: ― Mbyteni gekon meqe ai I ka fryer zjarrit te Ibrahimit.‖ Pasta jai shton: ― Aishja I
mbyste kurdohere‖

Ahmedi shenon edhe kete version: ― Na ka treguar Ismaili, e ketij Ejjubi nga Nafi‘u se nje
grua kishte hyre tek Aishja dhe e kishte pare nje shtizë te drejtuar e kishte pyetur. ―C‘fare
eshte kjo shtizë?‖ e Aishja eshte pergjigjur: ―Me kete I mbys gekot‖ Pastaj I rrefeu
hadithin e te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetim I I Allahut qofte mbi te): ― Kur
Ibrahimi qe I hedhur ne zjarr, te gjitha shtazet e shuanin zjarrin perveç gekos, I cili
fryente ne te‖

Keto dy versione I transmeton vetem Ahmedi.

Ahmedi pastaj shenon: ― Na ka rrefyer Affani, se ketij I ka treguar Xheriri, ketij Nafi‘u e
ketij I ka treguar Semmameja, roberesha e liruar e Fakih b. El-Mugires: ―Kam hyre ne
shtepine e Aishes dhe kam pare nje shtize te pergaditur ndaj kam pyetur: ― Oj nene e
besimdrejteve, perse te duhet kjo shtize? Ajo eshte pergjigjur: Me kete I mbys gekot,
sepse I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Kur
Ibrahimin e hodhen ne zjarr, te gjitha kafshet ne Toke e fiknin ate perveç gekos, I cili
fryente ne të‖ Per kete shkak I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) na ka urdheruar qe t‘I mbysim ata kurdohere. Kete hadith e shenon edhe Iben Maxhe
nga Ebu Beker b. Ebi Shejbe, ky nga Junus b. Muhammedi , e ky nga Xherir b. Hazimi.
-152-

POLEMIKA E IBRAHIMIT ME ATE, I CILI ME KRYELARTESI

DHE ME INAT DONTE T‟I KUNDERVIHEJ TE LARTESUARIT,
DHE I CILI ESHTE SHPALLUR PER ZOTERI, NDONESE ISHTE
ROB I DOBET

I Lartmadherishmi thote: “ A nuk ke degjuar ti per atë qe u fjalos me Ibrahimin

per Zotin e tij; kur Allahu ia kishte dhene mbreterine? Kur Ibrahimi tha: “ Zoti
im eshte Ai I Cili jep jeten dhe vdekjen” Ai u pergjigj: Une jap jeten dhe
vdekjen” Ibrahimi tha: Allahu ben qe Dielli te lind nga lindja andaj beje ti qe te
lind nga perendimi” Dhe mohuesi u hutua! – E Allahu nuk do t‟I udhezoje
zullumqaret ne rrugen e drejte” (Bekare 258)

I Lartmadherishmi ketu paraqet polemiken e mikut te Vet me sundimtarin e mbufatur I

cili pandehte per vetveten se ishte zot. Ibrahimi nxorri te rremë argumentin e tij, dhe ia
vertetoi se ishte injorant I madh se kishte arsye te kufizuar dhe e heshti atë me
argumente duke I treguar se si duhet udhehequr diskutimi.

Disa komentatore dhe njohes te gjenealogjise dhe te historise thone : ― Ky ka qene

sundimtari I Babilonise, I quajtur Nemrud. Ka qene djali I Ken‘anit, e ky djali I Kushit te
birit te Samit, te birit te Nuhit (paqja e Allahut qofte mbi te)‖ Keshtu thote Muxhahidi,
kurse disa te tjere thone: ― Nemrudi eshte djali I Falehit, te birit te Abirit, te birit te
Salihut, te birit te Erfahshidhit, te birit te Samit, te birit te Nuhit (paqja e Allahut qofte mbi
te)‖

Muxhahidi dhe disa te tjere thone: ― Ai ka qene njeri nga sundimtarët e botes se njohur te
asokohe. Gjer atehere me boten e njohur kane sunduar siç thuhet kater veta: dy
besimtarë dhe dy jobesimtarë. Besimtaret ishin Dhulkajerni dhe Sulejmani, ndersa
jobesimtarët Nemrudi dhe Nabukodonosori (Buhtenasri) .‖ Pastaj thuhet se Nemrudi ka
sunduar katerqind vjet, se ka qene I padrejte tiran, zullumqarë, mendjemadh dhe se me
teper e ka dashur kete bote.

Kur e ftoi Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) qe ta adhuronte vetem Allahun e
Lartesuar, I Cili nuk ka shok, injoranca e tij, lajthitja dhe shpresat e medha e shtyne atë
te mohojë Krijuesin, andaj hyri ne polemike me Ibrahimin (paqja e Allahut qofte mbi te)
duke pandehur se ishte zot. Dhe kur Ibrahimi I tha: “ Zoti im eshte Ai qe jep jeten
dhe vdekjen” ai u pergjigj: “ Une jap jeten dhe vdekjen” (Bekare 258)

Katade Suddiji dhe Muhammed b. is‘haku thone: ― Ai me kete mendonte ne rastin kur ia
paten sjelle dy persona te cilet ishin denuar me vdekje, e njerit ia vertetoi denimin ,
ndersa tjetrin e liroi. Prandaj pohonte se njerit ia ka dhene jeten ndersa tjetrit vdekjen‖

-153-

 23-05-, 14:45

-
-

Mirepo keto fjale nuk kane qene pergjegjie adekuate e kerkeses se Ibrahimit (paqja e
Allahut qofte mbi te), por kane qene jashte suazave te polemikes. Perkatesisht ato as qe
kane mohuar apo argumentuar diç, por kane folur per nje teme krejtesisht tjeter, dhe mu
ketu eshte nderprere diskutimi. Ibrahimi paqja e Allahut qofte mbi te) pe ekzistimin e
Krijuesit, si argumentim ka parashtruar dukuritë te cilat jane te dukshme per te gjithe, siç
eshte lindja dhe vdekja e gjallesave. Me kete ka dashur te argumentoje se, doemos duhet
te ekzistoje dikush, I cili e bën kete, I cili e krijon kete, meqenëse dukurite nuk mund te
ndodhin nga vetvetiu. Pra duhet te ekzistoje dikush I cili I jep keto dukuri te dukshme per
te gjithe, I cili I udheheqe ato, I cili I leviz yjet, erërat, retë, shiun dhe I krijon gjallesat,
te cilat I shohim ne dhe te cilat pastaj vdesin. Prandaj Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi
te) ka thene: “ Zoti im eshte Ai qe jep jetën dhe vdekjen” (Bekare 258)

Nese ky sundimtar injorant m fjalet: “Une jap jeten dhe vdekjen” ka menduar se si I
krijon keto dukuri atehere ai eshte mendjemadh dhe inatçi, e nese ka menduar ne ate qe
thote Katade, Suddiji dhe Muhammed b. Is‘haku ne kete rast nuk ka thene asgje qe eshte
ne lidhje me fjalet e Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) meqë nuk I ka mohuar fjalet
e tij, e as qe ka sjelle ndonje kunderargument te vlefshem.

Duke qene se shkaqet e nderprerjes se kesaj polemike me kete sundimtar kane mbetur te
panjohura per shumicen e te pranishmëve dhe per njerezit e tjere, Ibrahimi (paqja e
Allahut qofte mbi te) parashtron argumentin e dyte per ekzistimin e Krijuesit, per
pavertetësine e pohimit te Nemrudit dhe per abstenimin public nga diskutimi I
mëtejshëm:

“ Allahu bën që Dielli te lind nga lindja “ tha Ibrahimi” andaj bëje ti që te lindë
nga perendimi” (Bekare 258) d.m.th. Dielli ka eklipsin e caktuar per çdo ditë. Ai shfaqet
nga lindja, ashtu siç ia ka caktuar Krijuesi, Drejtuesi dhe Sunduesi I tij, prane te Cilit nuk
ka zot tjeter, dhe I Cili eshte Krijues I çdo gjëje. E nëse ti siç pandeh vetë, jep jetën dhe
vdekjen, ateherë bëj që Dielli te shfaqet nga perëndimi. Sepse Ai qe jep jetën dhe
vdekjen, bën çka te doje Vetë dhe atë askush nuk mund ta pengoje e as ta mbizotërojë,
por Ai Vetë sundon me të gjitha, dhe te gjitha I jane te nënshtruara Atij. E nese je ai per
çka pohon se je, atehere bëje kete, e nese nuk e ben, atehere ti nuk je ai per çka pohon.
Ti sikurse edhe te gjithe njerezit e tjere, e dini mire se kete assesi nuk mund ta bësh. Per
me teper nuk je ne gjendje ta krijosh edhe nje mushkonje te rendomte, apo ta
mbizotërosh atë.

-154-

Ne kete menyre I eshte argumentuar se gjendej ne lajthitje te thellë, se ishte injorant, se

parashtronte konfirmime te rrejshme dhe se ishte I rrejshëm lavderimi I tij para masës së
paditur. Ai nuk mundi të gjejë fjale, me te cilat do t‘I kundervihej Ibrahimi (paqja e
Allahut qofte mbi te), andaj e ndërpreu polemiken dhe heshti siç thote I Madherishmi: “
Dhe mohuesi u hutua! – Allahu nuk do t‟I udhezoje zullumqarët ne rrugen e
drejte” (Bekare 258)

Es-Suddij thote se kjo polemike ndermejt Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe
Nemrudit eshte zhvilluar diten kur ka dale nga zjarri. Mirepo atehere nuk ka pasur kurfar
tubimi, porse polemika eshte zhvilluar vetem ndermjet ketyre dyve.

Abdyrrezaku transmeton nga Ma‘meri e ky nga Zejd b. Eslemi, se Nemrudi ka pasur stoqe
te shumta ushqimi dhe njerezit dergonin perfaqesuesit e tyre, qe te furnizoheshin nga
keto stoqe. Nder keta perfaqesues ishte edhe Ibrahimi. Pikerisht ate dite ishin mbledhur
tek ai, e ndermjet tyre shpertheu kjo polemike. Per kete shkak Ibrahimit nuk I dhane
ushqim sikurse te tjereve, por prej aty doli duarthate.

Kur iu afrua familjes ne nje bregore I mbushi dy trastat qe I kishte me vete me dhe, e
tha: ― Me kete do ta argetoj familjen time kur te arrij tek ata‖ e kur arriti I la trastat dh
era per te fjetur. Kur u çua gruaja e tij Sara I gjeti dy trastat perplot me ushqime te
shijshme dhe prej aty gatoi nje gjellë. Pasi u zgjua Ibrahimi dhe pa gjellën e gatuar pyeti:
― Prej nga kjo? Ajo u pergjigj:‖ Prej asaj që sole ti‖ Keshtu kuptoi se ky ishte rrisku me te
cilen I kishte furnizuar Allahu I Lartesuar.

Zejd b. Eslemi thote: ― Me nje rast Allahu ia dergoi atij sundimtari mendjemadh nje
engjëll, I cili e thërriti ta besoje Allahun, por ai refuzoi kete. Kur ia perseriti kete per te
dyten dhe epr te treten here, ky prore refuzonte dhe me ne fund tha: ― Mblidhe ti
ushtrine tende, e une do ta mbledh timen‖

Nemrudi e mobilizoi ushtrinë e vet gjate kohes se lindjes se Diellit e Allahu dergoi në ta
mushkonja dhe miza te vogla, prej te cilave nuk mund ta shihnin as rruzullin e Diellit.
Allahu ua ka mundesuar ketyre mushkonjave dhe mizave t‘ua hane mishin dhe t‘ua pine
gjakun ushtareve te Nemrudit duke ua lene vetem eshtrat. Njera nga ato mushkonja I
hyri Nemrudit ne vrime te hundes, dhe mbeti aty katerqind vjet. Allahu e torturonte me
të, e ai per shkak te saj ishte I detyruar qe prore ta godiste koken e vet me nje shufer
metali, perderisa Allahu edhe nuk e shkaterroi me të.

-155-

 23-05-, 15:27

-
-

HIXHRETI I IBRAHIMIT NE SHAM ( SIRI ), SHKUARJA NE

EGJIPT DHE VENDOSJA NE TOKEN E SHENJTE
I Lartesuari thote: “ Dhe Luti I besoi atij. E Ibrahimi tha: “ Une do te
shperngulem te Zoti im; me te vertete Ai eshte I Plotfuqishem dhe I Urte. *
Dhe Ne ia kemi dhuruar atoj Is‟hakun dhe Jakubin, dhe pasardhesve te tij u
kemi dhene pejgamberine dhe Librin, e I kemi dhene atij shperblimin ne kete
bote, kurse ne boten tjeter, me te vertete, do te jetë njëri nga njerëzit e mire” (
Ankebut 26-27)

Ai gjithashtu thote: “ Dhe e shpetuam atë dhe Lutin ne token te cilen e kemi berë
te bekuar per njerezit. Ne ia dhuruam atij Is‟hakun dhe nipin Jakubin dhe te
gjithe I bëmë te mire, dhe I bëmë ata udheheqës te cilet udhezonin sipas
urdhërit Tonë dhe u shpallem atyre qe te punojne vepra te mira, te bëjnë
namazin dhe te japin zekatin. Dhe vetëm Neve na kane adhuruar ata” (Enbija
71-73)
Ai ne emër te Allahut e braktisi popullin e vet dhe u largua prej tyre. Bashkeshortja e tij
ishte grua shterpë, andaj nuk kishte asnjë fëmijë, por me të ishte vetëm nipi I tij Lut b.
Haran b. Azeri. Pasketaj Allahu I Lartmadherishem I dhuroi atij nje femije te ndershëm, e
disa nga pasardhesve te tij pejgamberine dhe Librin. Te gjithe Pejgamberet pas tij, jane
pasardhesit e tij dhe çdo Libër I cili I eshte shpallur nga qielli ndonjerit nga Pejgamberet
pas tij, I eshte shpallur pasardhesit dhe trashegimtarit te tij. Ky ishte shperblimi dhe
dekorata e Allahut per te, per shkak se e kishte braktisur atdheun e vet, familjen e vet
dhe farefisin e vet ne emër te Tij, dhe eshte shperngulur ne toke tjeter, ku ka mundur
lirisht ta adhuronte Zotin e vet te Lartmadherishem dhe t‘I therriste njerezit ne fenë e Tij.

Vendi ku e beri hixhretin ishte Shami per te cilin Allahu thote: ―…në token, te cilën e
kemi bërë te bekuar per njerezit.” (Enbija 71)

Keshtu thote Ubejj b. Ka‘bi, Ibën El-Alije, Katade etj.

Aufi transmeton nga Ibni Abbasi se me fjalet e te Lartmadherishmit: “…në token te

cilën e kemi beret e bekuar per njerezit” mendohet në Mekën dhe shton: “ A nuk
ke degjuar per fjalet e te Lartmadherishmit: Tempulli I pare I ngritur per
njerezit eshte ai ne Bekë, si bekim dhe udhërrëfyes per botët” (Ali Imran 96)

Ndersa Ka‘bel- Ahbari pohon se ky eshte ―Harani‖.

-156-

Me heret shpjeguam se ç‘thone ehli kitabet perkitazi me kete çeshtje: se nga Babilonia
kishte shkuar se bashku me nipin e tij Lutin, me te vellain Naborin, me gruan e tij Sarën
dhe me gruan e vëllait Melkën, dhe ishin vendosur ne Haran, ku kishte vdekur babai I
Ibrahimit, Tarehu.

Suddiji thote: ― Ibrahimi dhe Luti jane nisur ne drejtim te Shamit, ku Ibrahimi e ka takuar
Sarën vajzen e sundimtarit te Haranit e cila e pat mohuar besimin e popullit te saj, dh u
martua me të, me kusht qe te mos e ndërronte atë‖

Kete transmetim e shenon Ibni Xheriri porse eshte garib.

Eshte e gjitheditur se ajo ishte vajza e vëllait te tij Haranit , ose motra e Lutit siç
trasmeton Suhejli nga Kutejbe dhe Nakkashi, ata kane shkuar tejet larg, duke pohuar diç
per çka nuk kane kurfar argumentesh.

Ata, te cilet pohojne se atehere ka qene e lejuar martesa me mbesën (vajzen e vëllait)
ata nuk kane kurfar argumenti per kete. Madje edhe nese supozojme se kjo dikur ka qene
e lejuar – siç transmetohet nga rabinët hebrenj – Pejgamberet kete nuk e kane
praktikuar. E Allahu e di me se miri.

Veç kesaj eshte e njohur se Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) duke bere hixhretin
nga Babilonia me vete e kishte mare Sarën siç thamë edhe me lart. Allahu e di me se
miri.

**Ehli kitabet thone se Allahu I Lartesuar pas ardhjes ne Sham, I ka shpallur: :Kete toke
(vend) ua kam dedikuar trashegimtareve te tu pas teje.‖ Ne shenjë miradije per kete
dhunti, Ibrahimi e ndertoi nje tempull per Allahun, kubeja e te cilit ishte në të Jerusalemit.

Pastaj ai shperngulet ne Tejmen mirepo atje mbretëronte uri, thatesire, papjellësi dhe
shtrejtësi, andaj prej aty niset per ne Egjipt.

Pastaj ata praqesin ndodhine e Sarës me sundimtarin e Egjiptit: ― Ibrahimi I kishte thënë
asaj, qe te thoshte se ishte motra e tij. Pastaj thone se sundimtari ia kishte dhene
sherbetoren Haxheren, se I kishte perzene nga Egjipti, dhe se perseri ishin kthyer ne
Tejmen, perkatesisht ne Jerusalem dhe ne rrethinen e tij me mjaft bageti , robber dhe
pasuri.‖

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Muhammed b. Mahbubi se I ka rrefyer Hammad b. zejdi

se ka degjuar nga Ejjubi, e ky nga Muhammedi se Ebu Hurejre ka thene: ― Ibrahimi
(paqja e Allahut qofte mbi te) ka genjyer vetem tri here; dy here per hir te Allahut ― Une
jam I semure” (Saffat 89) dhe : “ Jo, por kete e ka bere ky me I madhi nder
ta” (Enbija 63)

E rasti I tret eshte ky: Deri sa ai nje dite ishte me Sarën, një zullumqari I qe thene se aty
afer banonte nje njeri me nje grua jashtzakonisht te bukur. Ai e dergoi qe ta therrasin
dhe e pyeti per te: ― Kush eshte ajo?‖ e ky u pergjigj se ajo shte motra e tij. Pastaj erdhi
te Sara e tha: ― Oj Sarë! Ne mbare boten nuk ka besimtarë, perveç meje dhe teje. Ky me
pyeti per ty, e une I thash se te kam moter, andaj mos e moho kete‖

-157-
 24-05-, 12:09

-
-

Zullumqari dergoi qe ta therrasin atë. Kur ajo erdhi te ky, e zgjati doren kah ajo, por ajo
iu paralizua e I tha: ― Lute Allahun qe te ma heq kete, se une nuk do te beje asgje‖ Ajo e
luti Allahun dhe e shëroi. Mirepo ai menjeher u nis kah ajo, si heren e pare, ose me epsh
edhe me te madh, e ndodhi e njejta gjë. Ai perseri tha: ― Lute Allahun qe te ma heq kete,
se une nuk do te beje asgje‖ Ajo beri dua e ai perseri I sherua. Pastaj ai I thirri
sherbetorët e vet e u tha: ― Ju nuk ma keni sjell insanin, por shejtanin‖ Dhe ia dhuroi
Sarës Haxheren per sherbetore.

Kur u kthye tek Ibrahimi e hasi atë ne namaz, ne kijam, andaj me isharet (shenjë) me
dore e pyeti: ― C‘ndodhi?‖ Ajo u pergjigj:‖ Allahu e mposhti intrigën e të pafeut‖ ose ka
thene :‖ te mëkatarit‖ e ma dhuroi Haxheren per sherbetore.‖ Ebu Hurejre pastaj tha: ―
Ajo eshte nëna juaj, o ju bijtë e shiut te qiellit.‖

Kete transmetim si fjalet e as‘habeve e shenon vetem Buhariu (mevkuf). Hafidh Ebu
Bekër el-Bezzari shenon: ―Kam degjuar nga Amer b. Ali Felasi, ky nga Abdulvehab
Thefakiu, ky nga Hisham b. Hasani, ky nga Muhammed b. Sirini, e ky nga Ebu Hurejre, se
I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Ibrahimi ka genjyer
vetem tri here, dhe ate gjithnje per hi rte Allahut. Ato jane fjalet e tij.” Une jam I
semure” pastaj “ Jo, por kete e ka bere ky I madhi nder ta” dhe kur erdhi ne
vendin e zullumqareve dhe u vendos aty. Atij zullumqari I qe thene: ― Ketu ka ardhur nje
njeri me nje grua , e cila eshte njera nga grate me te bukura. ― Ai dergoi qe ta therrasin
dhe e pyeti per te, e ai tha: ― Ajo eshte motra ime‖ Dhe kur u kthye I tha asaj: ― Ky njeri
me pyeti per ty, e une I thashe se je motra ime. E sot nuk ka besimtarë, perveç meje dhe
teje, prandaj më je moter, kete mos e moho‖

Dhe ai e dergoi. Zullumqari deshi t‘I afrohej, por u paralizua, e I tha: ― Lute Allahun qe te
ma heq kete, se une nuk do te beje asgje‖ Ajo u lut dhe e sheroi atë. Mirepo ai perseri
tentoi t‘I afrohej, e u paralizua si heren e pare, apo edhe me kq, andaj perseri tha: ― Lute
Allahun qe te ma heq kete, e une nuk do te beje asgje‖ Ajo perseri e beri kete dhe e
sheroi. Pas tentimit te trete, ai e thirri sherbetorin me te afert e I tha: ― Nuk ma ke sjell
insanin , por shejtanin! Dergoje atë dhe jepja Haxheren‖
Kur u kthye, Ibrahimi ishte ne namaz, ne kijam. Duke diktuar se ajo kishte ardhur, e kreu
namazin e pyeti:‖ C‘fare ndodhi?‖ ajo u pergjigj: ― Allahu e flaku intrigen e zullumqarit,
andaj me dhuroi Haxheren per sherbetore‖

-158-

Keta te dy e shenojne kete transmetim gjithashtu nga Hishami, ndersa Bezzari pastaj
thote se nuk eshte e njohur qe nga Muhammedi dhe Ebu Hurejre e transmeton dikush
tjeter perveç Hishamit. E te tjeret e transmetojne si fjalet e as-habeve (meukuf).

Imam Ahmedi thote: ― Na ka treguar Alijj b. Hafsi se ka degjuar nga Verkai – Ebu Umer
el-Jeshkuriu – ky nga Ebu Ez-Zinadi ky nga A‘rexhi e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Ibrahimi ka genjyer tri
here: Kur qe I thirrur para hyjnive te tyre, ka thene: “ Une jam I semure” heren e dyte
ka thene: “ Jo, por kete e ka bere ky me I madhi nder ta‖ dhe heren e trete, kur per
Saren ka thene se e ka moter‖

Ibrahimi arriti ne nje qytet ku ishte nje sundimtar apo nje zullumqar, I cili qe I informuar:
― Sonte ka ardhur Ibrahimi me nje grua nder tme te bukurat‖ Ky zullumqar apo sundimtar
dergoi qe ta therrasin, dhe e pyeti: ― Cka e ke ate?‖ Ai u pergjigj :‖ Moter‖ Ai tha: ― Ma
dergo atë‖ Ai ia dergoi duke I thene: ― Mos I moho fjalet e kia, meqe kam thene se je
motra ime, ngase ne bote nuk ka besimtarë te tjere, perveç meje e teje.‖

Kur ajo hyri ai u nis kah ajo. Mirepo ajo mori abdest dhe u fal, pastaj u lut :‖ O Zoti im, Ti
e di se une besoj ne Ty dhe net e Derguarin Tënd, dhe se nuk kam pasur maredhnje me
aske tjeter, perveç me burrin tim, andaj me mbroj nga ky I pafe.‖ Dhe atij filloi t‘I zihej
fryma, keshtu qe I binte tokes me kembe.

Ebu Ez-Zinadi thote se ka degjuar nga Ebu Seleme b. Abdurrahmani e ky nga Ebu Hurejre
se ajo atehere pat thene: ― O Zoti im, nese vdes ky, do te thone se e kam mbytur une‖
Dhe ai u sherua.

Ai me tej rrëfen: ― Ai perseri u nis kah ajo, e ajo mori abdest u fal, dhe u lut: ― O Zoti im
Ti e di se une besoj ne Ty dhe net e Derguarin Tënd, dhe se nuk kam pasur maredhenje
me aske tjeter, perveç me burrin tim, andaj me mbroje nga ky I pafe.‖ Dhe atij filloi
perseri t‘I zihet fryma, keshtu qe I binte tokes me kembe.‖

Ebu Ez-Zinadi thote, se ka degjuar nga Ebu Seleme b. Abdurrahmani, e ky nga Ebu
Hurejre se ajo atehere perseri ka thene: ― O Zoti im nese vdes ky do te thone se e kam
mbytur une‖ Dhe ai sherohet perseri. Dhe pas tentimit te trete apo te katert ai tha: ― Ju
ma paskeni sjelle vetë shejtanin! Kthejani Ibrahimit dhe jepjani Haxheren!‖ . Pastaj ajo u
kthye te Ibrahimi e tha: Jam e bindur se Allahu e ka larguar dredhine e të pafeut dhe më
ka dhene nje vajz per sherbetore‖

-159-

 24-05-, 13:58

-
-

Kete version e paraqet vetem Ahmedi, I cili I ploteson kushtet e Buhariut.

Buhariu ne nje version te shkurter, e percjell kete nga Ebu El-Jemani, ky nga Shu‘ajb b.
Ebu Hamza, ky nga Ebu Ez-Zindani ky nga Arexhi, ky nga Ebu Hurejre, e ky nga I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Ibën Hatimi thote: ― Me ka treguar babai im, e ketj I ka rrefyer Sufjani se ka degjuar nga
Ali b. Zejd b. Xhanxhani ky nga Ebu Nadri, e ky nga Ebu Se‘idi, se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) perkitazi me tri deklaratat e Ibrahimit ka
thene: ― Ne to nuk ekziston asnje fjale e cila nuk eshte e lejuar ne fenë e Allahut. Ai ka
thene: ― Une jam I semure‖ pastaj: “ Jo, por kete e ka bere ky me I madhi nder
ta‖ dhe kur sundimtari pat tentuar qe ta sulmoje gruan e tij: ― Ajo eshte motra ime‖

Me fjalet ―Ajo eshte motra ime‖ ai ka menduar moter per nga feja, e me fjalet ―Ne mbare
boten nuk ka besimtarë e besimtare, perveç meje e teje‖ ai ka menduar se nuk ka
bashkershort te tjerë perveç tij dhe saj. Kjo mund te kuptohet vetem ne kete menyre,
meqenese me ishte edhe Luti, I cili ishte Pejgamber.

Pyetja e tij ―mihim‖ kur u kthye ajo do te thote: ―ç‘ndodhi‖ Ajo u pergjigj: ― Allahu e flaku
intrigen e te pafeut (versionin tjeter zullumqarit) e ky eshte sundimtari – dhe ma dha nje
vajz per sherbetore‖

Kur Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) e dergoi Sarën te sundimtari filloi te falte
namaz dhe ta luste Allahun qe t‘ia ruante bashkeshorten dhe ta mbronte atë nga personi
qe deshironte t‘I sjellë te keqen. Dhe ajo u mbrojt meqë kur armiku I Allahut filloi ta
sulmonte ajo mori abdest u fal dhe e luti Allahun me duanë e madhe te cilene cituam me
lart.

Prandaj I Lartmadherishmi thote: “Kerkoni ndihme me saber e me namaz” (Bekare

45). Keshtu Allahu e mbrojti atë per hi rte robit te Tij te patëmetë, te dahsurit te Tij dhe
mikut te Tij, Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te).

Disa dijetarë konsiderojne se tri gra kane qene Pejgambere: Sara, nena e Musait dhe
Mejremja, paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi to. Mirepo shumica e dijetareve Islam
konsiderojne se ato kane qene vetem besimtare te sinqerta (siddikat) Allahu qofte I
kenaqur me to, edhe ato me Të.

Ne disa transmetime (ether) kam gjetur se Allahu I Lartesuar e ka hequr perden ndermjet
Ibrahimit dhe bashkeshortes se tij. Ai e ka pare atë duke shkuar dhe duke u kthyer dhe
derisa ishte te sundimtari, ka pare se si Allahu e mbrojti nga ai.

-160-

Kjo ka ndodhur qe zemra t‘I qetesohej dhe te jete me I kenaqur dhe me I rehatshem,
meqe e ka dashur shume atë, per shkak te besimit te saj te afersise se saj dhe te
bukurise se saj te shkelqyer. Thuhet se nuk ka pasur grua me te bukur se ajo, qe nga
Hava e gjer ne kohen e saj, Allahu qofte I kenaqur me të! Vetem Allahut I takon
falenderimi.

Disa historian thone se ky faraon I Egjiptit ka qene vëllai I Dahhakut sundimtarit te njohur
si zullumqar, dhe se ka qene mëkëmbes I tij ne Egjipt. Thuhet se eshte quajtur Sinan b.
Amlak b. Laudh b. Sam b. Nuh.

Suhejli percjell se Ibni Hishami ne ―Tixhan‖ ka cekur se njeriu I cili ka dashur ta dhunoje
Sarën eshte quajtur Amër b. Imrul-Kajs b. Majlun b. Sebe, dhe se ka qene mëkëmbës I
Egjiptit. Allahu e di me se miri.
Pastaj Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) prej Egjiptit eshte kthyer ne Tejmen, ne
token e Shenjte, ku kishte qene tanimë, duke pasur shume bageti, robber dhe pasuri. Ne
suiten e tij ishte edhe koptasja egjiptiane Haxherja.

Sipas urdherit te Ibrahimit, Luti (paqja e Allahut qofte mbi te) me pasuri mjaft te madhe,
vajti ne rajonin e Gaurit, te njohur si Gaur Zugar, dhe u vendos ne qytetin Sodoma,
atebote vendi me I njohur ne tere rrethin, banoret e te cilit ishin jobesimtarë te regjur
dhe njerez tejet te zvetënuar.

Allahu I Lartmahderishem ia ka shpallur kete Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe
e ka urdheruar qe te shikoje net e gjitha anët rreth vetes, ne veri, ne jug, ne lindje, dhe
ne perendim, dhe e ka gezuar me fjalet: ― Tere kete trevë do ta jap ty dhe
trashëgimtareve te ty deri ne Diten e Kijametit dhe do t‘I shumoje pasardhesit e tu, ashtu
qe do te jene aq shume, sa edhe kokrrat e pluhurit tokesorë‖

Ky lajm I gezuar I perket edhe umetit tone. Per me teper kjo nuk u njëmendësua askund
me teper dhe ne menyre me te plote sesa tek umeti I Muhammedit (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te).

Kete e vertetojnë edhe fjalet e te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) ― Allahu me ka treguar tere Boten, dhe e kam pare edhe Lindjen edhe
Perëndimin. Umeti im do te sundoje me tere atë qe me eshte treguar atebote‖

Pastaj ata thone se nje grup banditësh e sulmuan dhe e zune rob Lutin (paqja e Allahut
qofte mbi te) e plaçkitën pasurine e tij, ndersa bagetine e shperndane. Kur degjoi
Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) per kete u nis kunder tyre me treqind e tetëdhjete
njerez dhe liroi Lutin (paqja e Allahut qofte mbi te) e ktheu pasurine e tij dhe mbyti nje
numer te madh te armiqeve te Allahut dhe te Pejgambereve.

-161-

 24-05-, 14:50

-
-
Pasi qe korri fitore kunder tyre Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) I ndoqi ata gjer ne
anën lindore te Damaskut, ku edhe fushoi ne nje hapesire te hapur. Mendoj se, Mekami
ibrahimi I sotëm quhet ashtu, per shkak se ushtria e Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi
te) eshte ndalur mu aty. Allahu e di me se miri.

Me pas ai kthehet triumfalisht ne vendin e vet, ku mëkëmbësit e rajonit te Jerusalemit e

priten me nderime te medha dhe em respect te posaqëm. Aty u vendos dh qendroi per
nje kohe te gjate. Bekimi dhe paqja Allahut qofshin mbi te.

LINDJA E ISMAILIT NGA HAXHERJA

**Ehli kitabet thone se Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) I eshte lutur Allahut te
Madherishem qe t‘I jape pasardhes te ndershem, e Allahu e ka pergezuar atë me premtim
se do t‘ia permbushe kete lutje.

Pasi qe Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) I kaloi ne Jerusalem njezet vjet Sara I tha:
― Duke qene se Zoti im nuk me fali femije, atehere ti jeto me kete robereshen time, e
ndoshta Allahu do te fale femije nga ajo‖
Kur ia fali atë, Ibrahimi (paqja e Alalhut qofte mbi te) filloi te jetoje edhe me te, e pas nje
kohe ajo mbeti me barrë. Pastaj thone: ―Kur mbeti shtatzënë ajo u krenua dhe filloi te
mbahej lart Sarës. Per kete shkak Sara ndjente xhelozi, andaj I ankohej Ibrahimit. Ai I
tha: ― Bej qfar te duash‖

Paskëtaj Haxherja u frikesua dhe iken prane nje burimi, ku nje engjëll I tha: ― Mo ski
frikë, meqë Allahu nga ky femije, me te cilin je ti shtatzënë, do ta jap nje hajr te madh ―
Pastaj I urdheroi qe te kthehej duke e pergezuar se do te lindte djale, te cilit do t‘ia jepte
emrin Ismail dhe I cili do t‘I ndihmoje dhe do t‘I mbeshtes njerezit, do te jete me I
vyeshem se te gjithe te tjeret, ku te gjithe do te mblidhen rreth tij dhe do ta sundoje tere
token e vellezerve te tij. E ajo iu falenderua Allahut per kete.

Mirepo ky paralajmerim I perket pasardhesit te tij Muhammedit (paqja dhe shpetimi I

Allahut qofte mbi te) meqenëse duke iu falenderuar atij, arabët u bene te permendur me
ç‘rast sunduan aq shtete te Lindjes dhe te Perendimit.

Ata jane popull te cileve Allahu u ka dhene dituri te dobishme dhe vepra te mira, çfare
nuk I ka dhene asnje populli para tyre. Duke iu falenderuar ekskluzivisht zgjedhshmërisë
se Pejgamberit te tyre ndaj Pejgamberëve te tjere, bekimit te misionit te tij I cili nuk ka
qene I derguar vetem ndaj arabëve port e gjithe njerezve ne Botë, dhe suksesit te plote
ne komunikimin e asaj ç‘kishte sjelle me vete.

-162-

Me te kthyer Haxherja e lindi Ismailin (paqja e Allahut qofte mbi te). Pastaj thone: ―Kur
lindi ajo Ibrahimi ishte tetëdhjete e gjashte vjeq, d.m.th. trembëdhejt vjet para lindjes se
Is‘hakut.

Kur lindi Ismaili, Allahu I shpalli lajmin e gezuar se Sara do t‘ia lindte Is‘hakun, prandaj
nga falenderimi I madh ran e sexhde. Allahu I shpalli: ― E permbusha duanë tënde per
Ismailin, e bekova ate dhe do t‘I jape atij pasardhes te shumte, do t‘I lindin dymbedhjet
kolose, e ate do ta beje udheheqes te nje populli te madh.‖

Edhe ky eshte aluzion per umetin tone , e keta dymbedhjet njerez jane dymbedhjet
halifet tane te drejte, te cilet jane paralajmeruar ne hadithin, qe e transmeton Abdulmelik
b. Umejri nga Xhabir b. Semuri, e ky nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) :‖ Do te jene dymbedhjet sundimtar (emirë) …‖ pastaj tha diqka qe
nuk e kuptova mire, ndaj e peyta babane se çka tha, e ai m‘u pergjigj: ― dhe te gjithe do
te jene nga fisi kurejsh‖

Kete hadith e shenojne edhe Buhariu dhe Muslimi ne Sahihët e tyre.

Ne nje version tjeter qendron: ― Kjo fe do te ekzistoje gjithmone‖, e ne nje transmetim

tjeter: ― e fuqishme‖ derisa te behen dymbedhjet halife, te gjithe nga fisi kurejsh ―

Prej ketyre dymbedhjeteve , kater jane: Ebu Bekri, Umeri, Uthmani dhe Aliu, I pesti eshte
Umer b. Abdulazizi, e edhe disa te tjere jane nga abbasidët. Ketu nuk mendohet se ata do
te jene njeri pas tjetrit, por me siguri do te jene aq.

Gjithashtu nuk mendohet per dymbedhjete imamët net e cilet besojne rafidinjtë (shi‘itet)
te cilet thone se Ali Ebi Talibi eshte imami I pare, e I fundit dhe ai te cilin e presin te
paraqitet nga nëntoka Samare, perkatesisht Muhammed b. El-Hasan el-Askeriu, siç thone
ata.
Prej ketyre dymbedhjeteve thone ata , me se tepermi te mira ka bere: Aliu dhe djali I tij,
Hasan b. Alijji, kur hoqi dore nga lufta dhe ia dorezoi pushtetin Muaviut dhe keshtu e fiku
zjarrin e trazirave (fitnes) dhe moren fund konfliktet luftarake ndermejt muslimaneve.

Per sa I perket te tjereve ata kane qene shtetas sikurse edhe te gjithe te tjeret dhe nuk
kan pasur pushtet mbi komunitetin musliman (umetin) nga asnje aspect. Ndersa per sa I
perket besimit te tyre lidhur me nentoken Samare, keto jane deshira te shkreta dhe fjale
te jerme (te paqarta) te cilat nuk kane kurfar lidhje me te verteten, e as qe kane ndonje
mbeshtetje ne burimin autentik.

163-

 24-05-, 16:21

-
-

Sidoqofte kur Haxherja e lindi Ismailin (paqja e Allahut qofte mbi te), xhelozia e Sarës iu
shtua edhe me shume, andaj kerkoi nga Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) qe ta
largonte prej tyre.

Per kete shkak Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) e largoi Haxheren dhe Ismailin
(paqja e Allahut qofte mbi te) e I la ata ne nje lugine shkretinore dhe te pabanuar te
Mekës se sotme. Thuhet se atebote femije ishte ende ne gji.

Kur I la aty dhe deshi te kthehej prapa, ajo iu afrua, e kapi per rroba, e I tha: ― O
Ibrahim, ku po shkon, e ne po na lë ketu pa plëng e pa shtepi?‖ Ai nuk u pergjigj asgje.
Pasi qe e pyeti shume here , e ai assesi nuk pergjigjej, ajo tha: ― A te ka urdheruar Allahu
keshtu?‖ ― Po‖ tha ai. : Atehere pra nuk do te jemi te humbur‖ tha ajo.

Shejh Ebu Muhammed b. Ebi Zejdi (Allahu e meshirofte) ne vepren e vet ― En-Nevadir‖
(Rrallësia) thote se Sara ishte hidheruar ne haxheren dhe ishte betuar se do t‘ia priste tri
pjeset e saj. Prandaj Ibrahimi e urdheroi qe t‘ia shponte veshët dhe ta bënte synet, dhe
keshtu ta permbushte betimin.

Ndersa Suhejli shton: ― Dhe keshtu ajo eshte gruaja e pare qe eshte bere synet, e para
qe I jane shpuar veshët dhe e para qe I ka zgjatur kindat e fustanit‖

HIXHRETI I IBRAHIMIT, ISMAILIT DHE HAXHERES NE KODRAT FARAN - NE

RRETHINEN E MEKES - DHE NDERTIMI I KA‟BES

Buhariu shenon: ― Me ka treguar Abdullah b. Muhammedi – perkatesisht Ebu Bekër b. Ebi

Shejbe – se I ka rrefyer Abdurrezaku e ketij Ma‘meri duke percjelle nga Ejjub es-
Sahtijaniu dhe Kethir b. Muttalib b. Ebu Veda‘I te cilet nganjeher transmetojne njeri prej
tjetrit me gjerësisht, ndersa qe te dy transmetojne nga Se‘id b. Xhubejri , se Ibni Abbasi
ka thene: ― Gruaja e pare qe e ka perdorur pështjellakun (perparsen) ka qene nena e
Ismailit. Ajo e perdori kete per te fshehur shtatzaninë nga Sara‖ Pastaj e mori ate se
bashku me Ismailin, te cilit ende I jepte gji, dhe I la prane Ka‘bes se sotme, nen nje dru
te madh, mbi Zemzemin, ne lartesiren e e Ka‘bes se sotme . Asokohe Meka nuk ka qene e
populluar dhe aty nuk ka pasur ujë. Aty I la qe te dy e prane tyre e la nje traste me
hurma dhe nje calik me uje.

Pastaj Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) u nis te kthehej, ndersa nëna e ismailit iu
vu prapa duke e pyetur: ― O Ibrahim ku po shkon e po na le neve ne kete lugine ku nuk
ka njeri te gjalle, e as çfaredo tjeter?‖ Kete e perseriti disa here, por pasi ai nuk kthehej
dot kah ajo, atehere ajo I tha: ― A te ka urdheruar Allahu keshtu?‖ ―Po‖ tha ai. Ajo ne
kete tha: ― Atehere pra nuk do te jemi te humbur‖ dhe u kthye prapa.

-164-

Ibrahimi largohej deri sa arriti te nje kthese, ku nuk mund ta shihnin ata. Aty u kthye kah
Ka‘bja, I ngriti duart dhe filloi te lutej me keto fjale: “ O Zoti yne! Une I kam vendosur
disa pasardhes te mi ne nje lugine ku nuk mbillet asgje, te Tempulli Yt I
Ndershem, ne menyre qe ata, o Zoti yne te falin namaz; andaj bej qe zemrat e
njerezve te priren kah ta dhe furnizoj ata me fruta, qe te jenë
mirenjohës” (Ibrahim 37)

Nena I jepte gji Ismailit dhe pinte uje. Kur na calik nuk mbeti me uje, kishin etje edhe ajo
edhe djali I saj. Kur e pa se djali perdridhej nga etja- apo ka thene: ― perpelitej‖ nuk
mundi me ta shikonte duke vuajtur ashtu, andaj u kthye kah Safa, bregorja me afer saj, e
u ngjit net e. Prej aty u kthye kah lugina, a mos po e sheh kë, mirepo nuk pa aske.

Pastaj u leshua nga Safa dhe kur arriti ne mes te lugines e çoi kindin e fustanit te vet dhe
filloi te vraponte ashtu siç vrapon njeriu kur ka ndonje telashe, deri sa nuk e kaloi luginen
dhe arriti deri te Merveja, e u ngjit edhe net e.

Edhe prej aty filloi te shikonte se a mos po e shihte dike, por nuk pa aske. Dhe tere kete
e perseriti shtate here.

Ibni Abbasi thote se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene: ― Per kete arsye njerezit vrapojne ndermjet Safasë dhe Merves (e bejne sa‘jin)‖

Kur u ngjith ne Merve per here te fundit degjoi nje ze, e I tha vetvetes: ―Hesht‖ Pastaj
pergjoi më me kujdes dhe serish degjoi nje zë e tha: ― Te degjova, e , a mund te me
ndihmosh?‖ Ne ate cast pa nje engjëll ne vendin ku tani eshte Zemzemi , duke mihur me
kemben e vet – apo ka thene: ― me krahun‖ deri sa doli uji. Ajo filloi ta rrethonte ujin. Ajo
filloi ta rrethonte ujin – duke treguar me dore: keshtu dhe embushe calikun me të. Cdo
here qe merrte ujë, ai gufonte serish.

Ibni Abbasi thote se I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:
― Allahu e meshirofte nënën e Ismailit; sikur ta lishte lene Zemzemin apo ka thene: sikur
te mos kishte marre uje prej aty, Zemzemi do te ishte burim I fuqishem‖

Ibni Abbasi me tej thote: ―Kur u ngop me uje dhe I dha gji djalit, engjëlli I tha: -Mos ki
fike se nuk do te jeni te humbur. Ne kete vend do te jete Tempulli I Allahut – Ka‘bja te
cilin do ta ndertojne ky djalosh dhe babai I tij. Allahu nuk do te lejoje qe te humbasin at
ate cilet e pasojne Atë‖

Hapesira e Ka‘bes ishte nje lartesirë prej dheu, porsi kodrine, net e cilen perplaseshin
vershimet, duke e dëmtuar atë edhe nga ana e djathte edhe nga e majta.

-165-

 25-05-, 14:02

-
-
Keshtu ishte perreth tyre, gjersa arriti nje grup nga fisi Xhurxhum, apo nje familje e
Xhurxhumit , duke ardhur nga drejtimi I Keda‘it .

Ata u vendosen ne rrëzë te Mekës me ç‘rast pane nje zog duke fluturuar atypari e thane:
― Ky zog me siguri sillet rreth ujit. Ne qëmoti e njohim kete lugine dhe net e nuk ka uje.‖

Prandaj derguan nje apo dy perfaqesues te cilet gjeten ujin. Kur u kthyen treguan per te,
dhe qe te gjithe u nisen qe aty.

Ai me tej thote: ― Nenen e Ismailit e takuan prane ujit, dhe e pyeten: ― A do ten a lejosh
te vendosemi te ti?‖ ―Po‖ tha ajo por ju nuk keni te drejte ne ujin‖ Ata then :‖ Ani mire‖

Abdullah Ibën Abbasi thote se, I derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene: ― Kjo ka qene e mireseardhur per nënën e Ismailit, meqë ajo nuk e donte vetminë‖

Ata u vendosen aty menjeher dhe menjeher derguan qe t‘I sjellin edhe familjet e veta, te
cilat u vendosen me ta, keshtu qe disa prej tyre fillun te ndertojne shtepi.

Djaloshi u rrit, e mesoi prej tyre arabishten dhe kur hodhi shtat atyre iu pelqeu, andaj e
martuan me nje vajz te tyre.

Pasketaj nena e Ismailit nderroi jetë. Pasi u martua Ismaili, Ibrahimi erdhi qe t‘I vizitonte
ata, por Ismailin nuk e takoi aty. E pyeti gruan e tij se ku ishte Ismaili, e ajo u pergjigj: ―
Ka dale të kërkoje ushqim per ne.‖ Pastaj e pyeti se si jetonin dhe si I kishin punet e ajo
tha: ― Dobët jemi ne skamje dhe en hall te madh‖ Pasi qe iu ankua keshtu ai I tha: ― Kur
te kthehet burri, percjellja selamin edhe thuaj qe ta nderroje pragun e derës‖ Kur u kthye
Ismaili, sikur parandjeu diqka dhe e pyeti: ― Mos ka qene kush?‖ ― Po‖ tha ajo, na erdhi
nje plak I ketille. Pyeti per ty e I tregova se ku ishe. Me pyeti se si jetojme e I tregova se
jemi ne mundime dhe shume keq. ― Ne kete Ismaili pyeti: ― A te porosity diqka?‖ Po tha
ajo ― me tha qe ta percjelle selamin e te te them se te ka porositur qe ta nderrosh pragun
e deres‖ ― Ai paska qene babai im‖ tha Ismaili, me paska urdheruar qe te te leshoj,
prandaj kthehu tek njerezit e tu (ne gjini)‖

Keshtu e leshoi atë e pastaj perseri ata e martuan me nje vajze te tyre.

Per nje kohe se ka dashur Allahu, Ibrahimi nuk erdhi ne vizite, e dikur erdhi perseri, por
serish nuk e takoi Ismailin. Hyri te gruaja e tij dhe e pyeti per te, e ajo tha: ― Ka shkuar
qe te kerkoje ushqim per ne‖ Pastaj pyeti si jane si jetojne dhe si I kane punet e ajo u
pergjigj: ― Ne jemi net e mire dhe ne begati: pastaj iu falenderua Allahut e ai e pyeti: ―
me çka ushqeheni? ― Me mish u pergjigj ajo. ― E çka pini?‖ pyeti ai. ― Uje‖ tha ajo. Pasta
jai u lut: ― O Zoti im jepu bereqet ne mish dhe ne uje‖

-166-

I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Asokohe ata nuk kane
pasur grure, sikur te kishin pasur, ai me siguri do ta permndte edhe kete ne duane e tij‖
Ka thene: ― Askush jashte Mekës nuk do tem und te mbeshtetej ne keta dy, e qe kjo t‘I
jete e mjaftueshme‖

Me ne fund I tha: ― Kur te vije burri percjellja selamin dhe urdheroje qe ta perforcoje
pragun e derës‖ Kur u kthye Ismaili e pyeti: ― A ka qene dikush?‖ ― Po ishte nje plak me
pamje te bukur‖ Dhe duke e lavderuar atë ajo tha: ― me pyeti per ty e I tregova se ku je.
Pastaj me pyeti se si jetojme e I thash se jetojme mire‖ E a te porosity diqka‖ pyeti ai. ―
Po‖ tha ajo te beri selam dhe te urdheroi ta perforcosh pragune derës‖ Ai paska qene
babai im tha ai e ti je pragu me ka urdheruar qe të të mbajë‖

Pastaj perseri per nje kohe sa ka dashur Allahu nuk erdhi ne vizitë. Kur pas kesaj erdhi
perseri, e takoi Ismailin duke pergaditur shigjeta per vete nen atë dru te madh, ne afersi
te Zemzemit. Kur e pa u çua para tij, dhe u pershendeten ashtu siç I ka hije babe e bir.

Ibrahimi I tha: ― O Ismail Allahu me ka urdheruar diçka.‖ Ismaili tha: ― E pra vepro ashtu
sit e ka urdheruar Zoti‖ E a do te me ndihmosh?‖ pyeti ai. Ky iu pergjigj: ― Po do te
ndihmoj‖ ― Allahu me ka urdheruar qe ketu ta ndertoj nje tempull‖ tha ai ia tregoi
bregoren e cila lartesohej nga rrethina e saj.

Transmetuesi me tej thote: ―Pastaj ata I vune themelet e Ka‘bes. Ismaili bartte gurë, e
Ibrahimi muroste, perderisa godina nuk perparoi lartesi. Atehere Ismaili ia solli kete gur
(haxherin) dhe e vuri ketu, pastaj hipi net e dhe vazhdoi te muroste , e Ismaili I sillte
gurë. Gjate kesaj, ata thoshin: “ O Zoti yne prano prej nesh kete (vepër)! Sepse Ti
me te vertete, I degjon dhe I di te gjitha”(Bekare 127)

Transmetuesi pastaj vazhdon: ― Ata duke ndertuar keshtu silleshin rreth Ka‘bes e
thoshin: “ O Zoti yne prano prej nesh kete (veper) Sepse Ti me te vertete I
degjon dhe I di te gjitha”

Pastaj Buhariu thote: ― Na ka treguar Abdullah b. muhammedi ketij Ebu Amir Abdulmelik
b. Amri e ketij Ibrahim b. Nafi‘u se ka degjuar nga Kethir b. Kethiri, e ky nga Se‘id b.
Xhubejri, se Ibni Abbasi ka thene: ― Kur ndodhi me Ibrahimin dhe familjen e tij ajo qe
ndodhi ai u nis me Ismailin dhe me nënën e tij…‖ duke cituar hadithin deri ne fund. Ky
transmetim eshte shume I ngjashem me ate paraprak.

167-

 Ky transmetim perbehet nga fjalet e Ibni Abbasit edhe pse disa konsiderojne se
keto jane fjalet e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)

Mirepo ne disa vende te ketij hadithi ekziston diç jo e rendomte (garib) dhe si duket Ibni
Abbasi e ka mare kete nga Israilijjatet. Në të thuhet se Ismaili asokohe ishte ende ne gji.

**Tek ithtarët e Teuratit qendron se Allahu e ka urdheruar Ibrahimin qe ta bente synet

djalin e tij, Ismailin se bashku me te gjithe robërit qe I kishte dhe te tjeret. E ky e beri
kete. Kjo ka ngjare kur ky ishte nentedhjete e nëntë vjeq. Pra Ismaili atehere ishte
trembedhjet vjeq. Ky ishte shembull se si ai I kryente urdherat e Allahut nga pikpamja e
familjes se vet, qe nxjerr sheshit se ky ka qene ne forme urdheri (vaxhib). Per kete shkak
eshte I drejte mendimi I dijetareve te cilet thone se synetimi I meshkujve eshte obligim,
siç eshte vertetuar edhe ne vende ku flitet per kete.

Ne hadithin qe e shenon Buhariu eshte vertetuar me sa vijon : ― Na ka treguar Kutejbe b.

Se‘idi ketij Mugire b. Abdurrahman Kureshiu se ka degjuar nga Ebu Ez-Zinadi, ky nga
A‘rexhi e ky nga Ebu Hurejre se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) ka thene: ―Ibrahimi eshte bere synet me nje sëpatëz, ne moshen tetëdhjet vjeq‖

Hadith te ngjashem transmeton Abdurrahman b. Is‘haku nga Ebu Ez-Zinadi dhe Axhlani
nga Ebu Hurejre; Muhammed b. Amri nga Ebu Seleme, e ky nga Ebu Hurejre. Ne trajte te
njejte e shenon edhe Muslimi nga Kutejbe.

Ne disa prej ketyre transmetimeve qendron: ― Ibrahimi e ka bere veten synet me nje
sepatëz, pas moshes tetëdhjet vjeq te jetes se tij‖ Ketu eshte perdorur shprehja ― kadum‖
qe do te thote vegël, edhe pse disa thone se ky eshte emër I nje vendi.
Ky citat nuk mohon se kjo ka mundur te ngjaje edhe pas tetëdhjet vjeteve. Allahu e di me
se miri. Kur vjen radha qe te flasim per vdekjen e tij, do te citojme nje hadith qe e
transmeton Ebu Hurejre ku thuhet se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ka thene: ― Ibrahimi ishte bere synet kur I ka pasur njeqind vjetm e
pasketaj ka jetuar edhe tetëdhjetvjet‖ Kete hadith e shenon Ibni Hibbani ne Sahihun e tij.

Ne kete kontekst nuk parashtrohet rrefimi se kush do te duhej te ishte I flijuar, as se ky

ishte Ismaili. Permendet se Ibrahimi u ka ardhur vetem tri here, dhe ate heren e pare
vetem pas marteses se Ismailit e pas vdekjes se Haxheres. Si mund te ndodhe qe, prej
kohes kur I la ata , derisa Ismaili ishte ende ne gji – siç thuhet – e gjer ne kohen kur
Ismaili u martua, e te mos kishte pasur kurrfar informatash per gjendjen e tyre, ndonese
thuhet se edhe toka nën të dridhej deri sa ecte ai, apo se ai u kishte shkuar atyre me
Burak?

-168-

Si eshte e mundur qe te mos ishte I njohur me rrethanat e tyre, duke qene se ata ishin
ne halle te mëdha dhe kishin nevoje te madhe per ndihme?

Si duket disa pjese te ketij transmetimi jane huazuar nga israilijjatet e pastaj jane
ngaterruar me fjalet e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) andaj edhe
nuk parashtrohet rrefimi se kush do te duhej te ishte I flijuar. Tanimë kemi thene se
eshte I sakte qendrimi, se Ismaili duhej te ishte I flijuar, per çka flitet edhe ne suren
Saffat.

RREFIMI PER FLIJIMIN E KURBANIT

Allahu thote: “Dhe ai tha: “Une po shkoj te Zoti im. Ai do te me udhezoje. O Zoti
im me dhuro pjellë te ndershme! Dhe ne e pergezuam atë me nje djale me
prirje te bute. * Dhe kur ai u rrit aq sa filloi t‟I ndihmonte ne pune, Ibrahimi I
tha: “ O djali im kam pare enderr se duhet te te pres, e çfare mendon ti? “ O
babai im tha ai: “ vepro ashtu siç je urdheruar; do te shohësh se dhashte Zoti
do te jem I durueshëm. “ Dhe kur at ate dy u dorëzuan e ai e shtriu me ballë
pertokë, Ne e therritem: “ O Ibrahim, ti e realizove ëndërrën. E Ne me te
vertete keshtu I shperblejme ata qe bejne vepra te mira. Kjo me te vertete
ishte nje sprove e qarte! Dhe Ne e shpaguam ate me nje kurban te madh, * dhe
kujtimin e tij ua lame brezave te mëvonshëm; “paqja dhe shpetimi qofshin mbi
Ibrahimin” Ja keshtu Ne I shperblejme ata qe bejne vepra te mira. E ai me te
vertete ka qene robi Yne besimtare. Dhe ne e pergezuam atë me Is‟hakun,
Ferrëfyesin dhe njeriun e mire. Dhe Ne e bekuam atë dhe Is‟hakun, kurse nder
pasardhesit e tyre ka besimtarë, por edhe jobesimtarë, por edhe jobesimtarë
te hapet” (Saffat 99-113)

I Lartmadherishmi ketu thote se kur miku I Tij Ibrahimi u largua nga populli I vet e luti
Zotin e vet qe t‘ia dhuronte nje djale te ndershem. Ai e pergezoi me nje djale qe do te
kishte prirje te bute, perkatesisht me Ismailin, sepse ai ishte femija I pare gjate tetëdhjet
e gjashte vjeteve te jetes se tij te deriatehershme. Me kete pajtohen pjesetaret e te gjitha
feve qiellore meqë ai ishte djali I pare I tij- djali I madh.

“ Dhe kur ai u rrit aq sa filloi t‟I ndihmonte ne pune” d.m.th. kur u rrit dhe kur filloi
te nxjerre dobi nga puna sikurse edhe ai. Muxhahidi keto fjale I komenton keshtu:‖ Kur u
rrit, u poq e u be I afte te punonte dhe te ekonomizonte sikurse babai I tij‖ Kur ndodhi
kjo, Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) pa enderr se po I urdherohej qe ta therrte
djalin e vet. Ibni Abbasi transmeton nje hadith (merfu‘) net e cilin I Derguari (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) thote: ―Enderrat e Pejgambereve jane shpallje‖ Kete
hadith e transmeton edhe Ubejd b. Umejri.

-169-

 26-05-, 14:47

-
-

Me kete Allahu e ka vënë në sprovë mikun e Vet: qe ta priste djalin e tij te dashur, I cili
lindi ne moshen e shtyre te jetës se tij, pasi qe para kesaj I qe urdheruar qe se bashku
me nenen e tij, ta vendoste ne nje trevë te varfër, ne nje lugine pa njeri te gjalle e pa
miq, pa kurfar te korrash dhe bagëtish. Ai iu nenshtrua urdherit te Allahut te Lartesuar
andaj Allahu e ngushelloi dhe e nxorri nga kjo sikuatë e vështirë, duke I furnizuar ata prej
nga kane shpresuar fare.

Mandej kur pas te gjitha ketyre I qe urdheruar qe ta priste djalin e vet, te cilit e pat
ndare, sipas urdherit te Allahut, dhe I cili ishte I vetmi femije qe kishte deri atehere, ai iu
pergjigj Zotit te vet, iu nenshtrua urdherit te Tij, dhe nxitoi qe te shprehte përulësinë e tij.
Pasta ai e njoftoi djalin ne menyre qe t‘I lehtesohej zemra dhe te qetësohej, ne vend qe
ta merrte atë me dhune e ta priste.”Ai tha:” O djali im kam pare enderr, se duhet të
të pres, e çfar mendon ti?‖ Ky djalosh I bute menjeher ia lehtesoi punen babait te vet
Ibrahimit, duke I thene: “ O babai im tha ai:” vepro ashtu siç je I urdheruar; do te
shohesh se dhashtë Zoti do te jem I durueshëm : ― (Saffat 102). Ne nje pergjegjie
e ketille ishte tejet e arsyeshme dhe plot urtesi, meqe njekohesisht donte te thoshte
bindje te plote, si ndaj babait te vet ashtu edhe ndaj Zotit te njerezve.

“ Dhe kur at ate dy u dorezuan, e ai e shtriu me balle përtokë‖ (Saffat 103). Disa
thone se fjalet “ Dhe kur ata dy u dorezuan‖ do te thone: Pasi qe iu nenshtruan
urdherit te Allahut, vendosen ta bejne kete, e disa te tjere thone: kryesorja eshte kjo :‖ e
ai e shtriu me balle përtokë‖ fytyra I qe kthyer kah toka.

Ibni Abbasi , Muxhahidi, Se‘id b. xhubejri, Katade dhe Dahhaku thone: ― Ka dashur ta
priste pas qafe, qe te mos e shikonte ne fytyre duke e prere atë‖

Disa thone: ― Jo por e ka shtrire ashtu siç shtrihet kurbani, vetem qe nje pjese te ballit ia
ka mbeshtetur per toke.” Dhe kur at ate dy u dorezuan” d.m.th. Ibrahimi e ka
shqiptuar Bismilahin dhe tekbirin, ndersa djaloshi para vdekjes ka shqiptuar Kelimein
Shahadetin.

Es-Sudiji dhe disa te tjere thone: ‗Ia ka vere thiken ne gabzherr, porse thika nuk priste.‖
Disa ne kete shtojne: ― Ndermjet thikes dhe qafes ndodhej nje pllake e bakrit.‖ Allahu e di
me se miri. Atehere Allahu I Lartesuar therriti: “ ….O Ibrahim ti e realizove ënderren
…” ( Saffat 104-105) d.m.th qellimi u arrit: u vertetua përulësia jote dhe zbatimi I
urdherit te Allahut.

-170-

E flijove djalin tend per kurban, ashtu siç ia ekspozove zjarrit trupin tend dhe ashtu siç ua
ofrove mysafireve gjithe çfare pate.

Prandaj I Lartmadherishmi thote: “Kjo me te vertete ishte nje sprove e

qarte” (Saffat 106) d.m.th. sprove e padyshimt dhe e qarte. “ Dhe Ne e shpaguam
atë me nje kurban te madh”(Saffat 107) d.m.th. ne vend te djalit Ne ia dhame atije
nje kurban tjeter, e zavendesuam atë me nje kurban tjeter, me çka Allahu I
Lartmadherishem e gezoi pa masë.

Shumica e dijetareve konsiderojne se ky ka qene dash, me lesh te bardhe, me sy te zinj

dhe me brire te medhenj, te cilin e ka pare te lidhur per nje druri ne kodren Thebir.

Eth-Theuriu nga Abdullah b. Uthaman b. Hajthejmi, ky nga Se‘id b. Xhubejri, transmeton

se Ibni Abbasi ka thene: ― Ky ka qene dash I cili eshte ruajtur dyzet vjet ne Xhehnet.

Seid b. Xhubejri thote: ― Ka kullotur ne Xhehnet perderisa nuk ka shperthyer kodra Thebir
prej tij. Leshin e ka pasur te ngjyrosur me te kuqe.‖ Ibni Abbasi thote: ― Nga Thebiri I ka
zbritur duke blegeruar nje dash me sy te zinj e me brire te medhenj. Ky eshte dashi I te
cilit e ka flijuar djali I Ademit dhe ka qene I pranuar nga ai.‖ Kete e transmeton Ibën
Hatimi.

Muxhahidi thote se kjo ka ndodhur ne Mine, ndersa Ubejd b. Umejri afer Mekami-
Ibrahimit (te Ka‘bja).

Sa u perket fjaleve te cilat I pershkruhen Ibni Abbasit se ky ka qene cjap mali, dhe të
Hasanit se ky ka qene cjap me emrin Xherir, nuk eshte e sigurte se keto jane fjalet e tyre.

Veç kesaj shumica e transmetimeve mbi kete jane isailijjate. Kur‘ani flet mjaft per kete
ngjarje te madhe dhe sprove madheshtore si dhe per shpagimin me nje kurban te madh.
Ne hadith qendron se ky ka qene dash.

Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Sufjani se I ka rrefyer Mensuri, se ka degjuar nga

daja I vet, se Safije bint Shejbe ka thene: ― Nje grua nga fisi Benu Selim , e cila ka
ndihmuar gjate lindjes se shumices se anetareve te famijles sone, ne nje rast me ak
thene se njeher I derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e kishte
derguar qe ta therriste Uthman b. Talhane, e ajo e ka pyetur : ― Perse te ekrkoi I
Derguari I Allahut?‖ Ai eshte pergjigjur: : I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) me tha: ― Kur hyra ne Ka‘be I pashe briret e dashit, por harrova te
te urdheroj qe t‘I mbulosh me diqka. Beje kete meqë ne shtepi nuk guxon te kete asgje
qe ia terheqe vëmendjen falësit.‖

-171-
 27-05-, 13:17

-
-

Sufjani ne kete shton: ― Keta brire kane mbetur te varur ne Ka‘be derisa nuk u dogj ajo se
bashku me briret‖

Keshtu nga Ibni Abbasi transmetohet se koka e kurbanit te Ibrahimit ka qene e varur ne
ulluk te Ka‘bes derisa nuk eshte tharë. Pikerisht ky eshte argument se I flijuari ka qene
Ismaili meqë ai ka banuar ne Mekë, e ne nuk kemi te njohur se Is‘haku ka vajtur aty deri
sa ishte I vogël. Allahu e di me se miri.

Kjo kuptohet edhe nga Kur‘ani. Per me teper na behet sikur ne Kur‘an haptazi flitet se I
flijuari ka qene Ismaili, meqenese pas rrefimit mbi te flijuarin thote: “ Dhe Ne e
pergezuam atë me Is‟hakun, Ferrëfyesin dhe njeriun e mire.‖ (Saffat 112). Ai qe
thote se I flijuari ka qene Is‘haku ai thote kete pergjegjesi te vet, meqe ky eshte israilijjat.

**Ne Bibël ekzistojne shtrembërime e veçmas ne lidhje me kete qeshtje ne çka nuk ka
kurfar dyshimi.

Ne nje vend atje qendron se Zoti e ka urdheruar Ibrahimin ta there te vetmin djale qe
kishte, e ne tjetrin sipas perkthimit ne arabishte thuhet qe ta there djalin e madh
Is‘hakun. Fjala Is‘hak ketu eshte e shtuar, e rrejshme dhe e trilluar, meqe ai nuk ka qene
djali I pare I Ibrahimit e as I vetmi porse ky ka qene Ismaili.

Ne kete I ka shtyre zilia ndaj arabëve. Meqë Ismaili eshte pasardhes I arabëve, I cili ka
jetuar ne Hixhaz dhe prej te cileve eshte edhe I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) e Is‘haku eshet babai I Jakubit – perkatesisht Israilit prej te cilit ata
kane prejardhjen. Ata kane dashur qe kete nder t‘ia pershkruajne vetes andaj e kane
shtremberuar te folmen e Allahut te Lartesuar dhe net e e kane future te veten. Keta jane
popull nga rrenacaket dhe nuk pranojne se e tërë begatia eshte ne dorë te Allahut dhe se
Ai ia jep atë kujt te dojë Vetë.

Nje numer I madh I dijetareve te mëhershëm (selef) e edhe te tjeret konsiderojne se I

flijuarieshte Is‘haku. Keta kete e kane marre e Allahu e di me se miri- nga Ka‘b el-Ahbari
apo nga ehli kitabet.

Mirepo ne kete kuptim nuk ekziston asnje hadith autentik nga I Pagabuari, per shkak te
te cilit nuk do ta perfillim atë qe kuptohet nga Kur‘ani. Veç kesaj ajo qe thone ata nuk
mund te kuptohet ne bazë te tekstit kur‘anor. Perkundrazi pasi te mendojne mire e mire
vetvetiu kuptohet dhe eshte e qarte se ketu ka te beje me Ismailin.

-172-

Iben Ka‘b el-Kuredhi ne menyren shume bindese argumenton se ka te beje me Ismailin e

jo me Is‘hakun dhe atë në bazë te fjaleve te Allahut te Lartesuar: “ Dhe Ne e
pergezuam atë me Is‟hakun e pas Is‟hakut me Jakubin” (Hud 71) Ai thote: ― Si do
te mund te kumtohej lajmi I gezuar (asaj) per Is‘hakun dhe se ketij do t‘I linde Jakubi, e
pastaj (Ibrahimi) te urdherohet qe ta priste Is‘hakun, madje edhe para se te lindte
(Jakubi)?‖

Kjo nuk mund te ndodhe assesi meqë atehere do te ishte ne kontradikte me lajmin e
gezuar. Allahu e di me se miri.

Menyres se ketille te argumentimit I eshte kundervene Suhejli duke konkluduar keshtu: ―

Fjalia : ― Dhe Ne pergezuam atë me Is‟hakun…‖ eshte fjali me vete, e fjalet: ― …e
pas Is‟hakut me Jakubin.‖ Eshte fjalia e dyte e cila nuk bene pjese ne kuadrin e lajmit
te gezuar drejtuar gruas se Ibrahimit.

Ai pastaj vazhdon: ― Sipas rregullave te gjuhes arabe, nuk eshte e lejuar qe kete
kontekst, fjala “Jakub‖ te vihet ne gjinore, nese para saj nuk ekziston pjesëza per
gjinore.

Keshtu nuk eshte e lejuar te thuhet:‖Kam kaluar prane Zejdit, e pas tij Amrit.‖ – por
duhet thene: ―…e pas tij prane Amrit‖ Prandaj fjalet: ― E pas Is‟hakut, me Jakubin” ne
realitet do te thone: E is‘hakut ia falem Jakubin.

Mirepo nje konkludim I ketille I tij eshte I diskutueshem.

Pasta jai perseri vjen ne perfundim se ky ka qene Is‘haku duke marre si argument fjalet e
te Lartmadherishmit: “ Dhe kur ai u rrit aq sa filloi te ndihmonte ne pune” (Saffat
102) Ai thote: ― Ismaili nuk ishte prane tij, porse femijerine e ka kaluar prane nenes se
vet ne kodrat mekase , e atehere si ka mundur t‘I ndihmonte ne pune?

Mirepo edhe ky konkluzion eshte kontestues meqe transmetohet se Ibrahimi (paqja e

Allahut qofte mbi te) duke kaleruar me Burak shpeshhere shkonte ne Mekë, qe ta
mbikqyrte djalin e vet, e pastaj kthehej prej aty. Allahu e di me se miri.

Ata prej te cileve transmetohet se ka te beje me Is‘hakun jane: Ka‘b el-Ahbari, Umeri,
Abbasi, Ali, Ibën Mesudi, Mesruku, Ikrime, Se‘id b. Xhubejri, Muxhahidi, Ata‘I, Sha‘biu,
Mutakili, ubejd b. umejri, Ebu Mejsere, Zejd b. Eslemi, Abdullah b. Shekiku, Zuhriu,
kasimi, Ibën Ebi Burde, Mekhuli, uthman b. Haditi, Suddiji, katade, Ebu El-Hudhejli dhe
Ibën Sabiti. Per kete mendim percaktohet edhe Ibni Xheriri. Mirepo kjo eshte per t‘u
habitur nga ai, kjo eshte njera nga dy transmetimet e Ibni Abbasit.

-173-

 27-05-, 14:06

-
-

Nderkaq transmetimi I drejte nga aid he nga shumica e lartepermendur eshte se ka te

beje me Ismailin (paqja e Allahut qofte mbi te) Keshtu nga Muxhahidi, Se‘idi, Shabiu,
Jusuf b. Mehrani , Ata‘I dhe nga disa te tjere transmetohet se ky ka qene Ismaili (paqja e
Allahut qofte mbi te).

Ibni Xheriri shenon: ― Me ka treguar Junusi, ketij Ibën Vehbi e ketij Amër b. Kajsi se ka
degjuar nga Ata‘ b Ebi Rebbahi, se Ibni Ababsi ka thene: I shpaguari ka qene Ismaili;
hebrenjët pohojne se ky ka qene Is‘haku, mirepo ata gënjejnë.‖

Abdullahu nga babai I tij imam Ahmedi shenon se ky ka qene Ismaili.

Ibën Hatimi thote: ―Babai me ka thene, e gjithashtu transmetohet edhe nga Ali Ibni
Umeri, Ebu Hurejre Ebu Et-Tufejli, Se‘id b. El-Musejjebi, Se‘id b. Xhubejri, Hasani,
Muxhahidi, Sha‘biu, Muhammed b. Ka‘bi, Ebu Xha‘fer b. Muhammed b. Aliu dhe Ebu
Salihu, se ka thene: ― Ai qe eshte dashur te jete I flijuar ka qene Ismaili (paqja e Allahut
qofte mbi te). Keshtu transmeton edhe Begaviu nga rebi‘u e ky nga Enesi, Kelbiu dhe Ebu
Amër b. El-Ala‘i.

Une ne kete shtoj: Keshtu transmetohet edhe nga Muaviu. Prej tij transmetohet se ka
thene: ―Nje njeri erdhi te I Derguari I allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e
tha: ― O pasardhes I dy te flijuarve..‖ e I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) qeshi per kete.‖

Te ketij mendimi jane edhe Umer b. Abdulazizi dhe Muhammed b. Is‘hak b. Jesari. Hasan
El-Basriu ka thene: ― Per kete nuk ka kurfar dyshimi‖

Muhammed b. Is‘haku percjell nga Burejde e ky nga Sufjan b. Ferve Eslemi, se u ka

treguar Muhammed b. Ka‘bi se per kete e kishte pyetur Umer b. Abdulazizin atehere kur
se bashku kishin qene ne Sham – e ky asokohe ishte halife.

Perkatesisht ky, fjalet e te Lartmadherishmit: ― Dhe Ne e pergezuam atë me Is‟hakët,

e pas Is‟hakut me Jakubin‖ (Hud 71), I cili e ka marre si argument se ka te beje me
Ismailin (paqja e Allahut qofte mbi te) e Umeri I eshte pergjigjur: ― Per kete nuk kam
menduar me pare, por , me te vertete po e shoh se eshte per mu ashtu siç thua ti‖

Ai pastaj dergoi te therrasin nje njeri, I cili gjendej tek ai ne Sham, I cili me pare kishte
qene hebre e ishte bere musliman I mire. Ky konsideronte se ky njeri ishte njëri nder
dijetaret hebrenj , andaj e pyeti: ― Cilit djale te Ibrahimit I perket urdheri qe te therret?‖
Ai u pergjigj: ― Pasha Allahun o sundimtarë I besimdrejtëve, kjo ka te beje me Ismailin.

-174-

Hebrenjtë e dine kete, porse ata jua kane zili juve arabëve meqë, ai me te cilin ka te beje
urdheri I Allahut eshte pasardhesi I juaj, te cilit Ai I ka dhene begati per shkak te sabrit te
tij në atë qe ka qene I urdheruar. Ata e mohojne kete dhe thone se ka te beje me
Is‘hakun meqe ai eshte paraardhesi I tyre‖

Kete çeshtje fale qofte Allahu, hollesisht e kemi trajtuar ne Tefsirin tone me te gjitha
argumentet dhe transmetimet.

LINDJA E IS‟HAKUT

I Lartmadherishmi thote: *” Dhe Ne e pergezuam atë me Is‟hakun, Ferrëfyesin

dhe njeriun e mire. Dhe Ne e bekuam atë me Is‟hakun, kurse ndër pasardhësit
e tyre ka besimtarë, por edhe jobesimtarë te hapët.‖ (Saffat 112-113)

Ibrahimit dhe Sarës kete lajm te mire ua sollen engjëjt, duke kaluar pranë tyre ne rruge e
sipër kah vendbanimet e popullit te Lutit ne menyre qe ato t‘I rrëzonin mbi ta, per shkak
te mosbesimit dhe mëkateve te tyre. Kete dhashte Zoti, do ta shpjegojme ne vend
perkates.

I Lartesuari thote: “ Dhe te Derguarit Tonë I sollën Ibrahimit lajmin e mire e I

thane: “ Selam” Ai u pergjigj: “ Selam” Dhe me te shpejte u solli atyre nje viç
te pjekur. Kur pa se duart e tyre nuk po e perkasin atë, kjo nuk I pelqeu atij
dhe ndjeu frikë nga ata. “ Mos u frikeso” thane ata, “ ne jemi te derguar te
popullit te Lutit” E gruaja e tij rrinte aty dhe qeshi dhe Ne pergezuam atë me
Is‟hakun, e pas Is‟hakut me Jakubin. E mjera une” tha ajo, “ A mos vallë
keshtu plake do te lindi une; e edhe ky burri im eshte plak! Me te vertete kjo
eshte nje gje e quditshme” * “ A mos vallë tip quditesh me percaktimin e
Allahut” thane ata. “ Meshira e Allahut dhe bekimi I Tij qofshin mbi ju – o
banore te kesaj shtepie ! Me te vertete Ai eshte I lavderuar dhe I perlavderuar‖
(Hud 69-73)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: ― Dhe lajmeroi ata per musafiret e Ibrahimit,

kur hynë tek aid he thirren selam e ai tha: “ Ne po frikesohemi nga ju” * “ Mo
ski frike thane ata se ne pot e sihariqojme me nje djale te dijshem” A mos vallë
po me sihariqoni edhe pse jam plakur tani?” tha ai, E me çka do te me gezoni?”
*” Ne pot e pergezojme me te verteten thane ata andaj mos humb shpresen”
Ai tha: “ Po kush mund ta humb shpresen nga meshira e Zotit te vet, perpos
atyre qe kane devijuar? (Hixher 51-56)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ A te ka arritur ty lajmi per musafiret fisnik te

Ibrahimit, kur ata hyne tek aid he thirren selam? Ai u pergjigj: “ Edhe mbi ju
qofte paqja o njerez te panjohur” Dhe ai pa u hetuar vajti te familja e vet dhe
ua solli nje viç te majmë, dhe ua ofroi atyre e tha: “ A s‟po hani? Dhe ndjeu
frikë prej tyre e ata I thane :” Mo ski frikë” Dhe e pergezuan me nje djale te
dijshem, kurse gruaja e tij filloi te bertase duke rrahur fytyren dhe duke thene:
“ Vallë a unë plakë sterile? “ Keshtu ka caktuar Zoti yt, thane ata, “ Ai eshte I
Urtë dhe I Gjithedijshem” (Dharijat 24-30)
-175-

 27-05-, 14:57

-
-

Thuhet se keta te tre engjëj kane qene: Xhibrili, Mikaili, dhe Israfili.

I Lartmadherishmi ketu na spjegon se Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) kur ata
hyne tek ai, mendoi se jane njerez, mysafire. Prandaj ndaj tyre veproi ashtu siç veprohet
ndaj musafireve dhe ua pjeku nje viç te majmë nga bagëtia më e mire. Kur e vuri para
tyre, dhe u ofroi te hanë tek ata nuk verejti kurfar deshire per te ngrene, meqe engjujt
nuk kane nevoje fare per ushqim. “ Kjo nuk I pelqeu atij” d.m.th. Ibrahimit, ― dhe
ndjeu frike nga ata. “ Mo ski frike, thane ata” ne jemi derguar te populli I Lutit‖
(Hud 70) d.m.th. jemi derguar qe t‘I shkaterrojme ata. Atehere Sara u gezua per
hidherimin e Allahut ndaj tyre, e ajo qendronte ne kembe ne pranine e mysafireve, siç
ishte zakon tek arabët dhe te popujt tjere. Dhe kur ajo qeshi duke u gezuar per kete I
Lartmadherishmi tha: “ Dhe Ne e pergezuam atë me Is‟hakun , e pas Is‟hakut me
Jakubin‖ (Hud 71) d.m.th. engjëjt ia sollën kete lajm te gezuar. ― Kurse gruaja e tij filloi
te bertase‖ d.m.th. te klithë, “ duke rrahur fytyren‖ (Dharijat 29) siç bejne zakonisht
grate kur jane te befasuara. Dhe ajo tha: “ E mjera une “ tha ajo “ A mos vallë
keshtu plake do te lind une; e edhe ky burri im eshte plak‖ (Hud 72) d.m.th. si do
te mund te lind dikush siç jam une keshtu plakë veç kesaj jam grua shterpe e edhe burri
im eshte plak? Ajo u befasua se do te mund te lindte ne kete gjendje qe ishte. Prandaj
tha: “ Me te vertete kjo eshte nje gje e quditshme” * “ A mos vallë tip o
quditesh me percaktimin e Allahut? Thane ata. “ Meshira e Allahut dhe bekimi I
Tij qofshin mbi ju- o banoret te kesaj shtepie. Me te vertete Ai eshte I
lavderuar dhe I perlavderuar” ( Hud 69-73)

Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) gjithashtu u befasua me kete lajm, njekohesisht
duke u gezuar per te, duke u gazmendur dhe duke e vertetuar kete: “ A mos vallë po
me sihariqoni, edhe pse jam plakur tani? tha ai “ E me qka do te me gezoni?” “
Ne pot e pergezojme me te Verteten “ thane ata, andaj mos e humb
shpresen” (Hixher 54-55). Pra ata vertetuan kete lajm dhe I gezuan qe te dy “ me nje
djal te dijshem” (Hixher 53), d.m.th.me Is‘hakun vellain e Ismailit I cili me sjelljen e tij
qe kishte dhe me saber ishte I denjë per kete.Keshtu e pershkruan Zoti I tij: se e ka
plotesuar premtimin dhe se ka qene saberli. Ne ajetin tjeter Ai thote: “ Dhe Ne e
pergezuam atë me Is‟hakun e pas Is‟hakut me Jakubin”

Kete nder te tjera Muhammed b. ka‘bel el – Kuredhi dhe te tjere e marrin si argument se
I flijuari ka qene Ismaili, dhe se eshte e pamundur qe te jepet urdheri per prerjen e
Is‘hakut, pas paralajmerimit se ai do te lindet e pas tij edhe djali I tij Jakubi.

-176-

Tek ehli kitabet qendron se Ibrahimi perveç viçit u ak sjelle edhe nje pogaçe (kulaq te
grunjtë) gjalpë dhe qumesht. Atje qendron se ata edhe kane ngrene, qe eshte gabim I
qarte. Disa thone: ― Atyre u behej se ata po hane e ushqimi, ne realitet, zhdukej ne ajër.‖

***Tek ata gjithashtu qendron se Sara me pare eshte quajtur Saraje , e Allahu I ak thene
Ibrahimit: ― Per sa I perket gruas tende, ajo mos te quhet me Saraje, por qe nga tash
emri I saj eshte Sara! Une do ta bekoj atë dhe prej saj do ta jap nje djal, te cilin
gjithashtu, do Ta bekoj. Prej tij do te kete popuj dhe sundimtarë te atyre popujve ― E
Ibrahimi atehere ra permbys d.m.th. ne sexhde dhe qeshi duke I thene vetes: ― A mos
vallë do te me lind djali, duke qene se I kam njeqind vjet? A mos valle do te lind Sara e
cila tanimë I ak nëntëdhjete vjet?‖

**Pastaj tek ata qendron se Ibrahimi I ka thene Allahut te Lartesuar: ― Le te jete Ismaili
gjalle para Teje‖ Allahu I eshte pergjigjur: ― Me te vertete gruaja do ta lind nje djale te
cilin do ta pagezosh Is‘hak. Dhe prej tij do ta marr zotimin Tim pergjithmone, e edhe prej
pasradhesve te tij pas tij. Per Ismailin ta plotesova lutjen, e bekova atë dhe do te bej qe
te ketë pasardhes te shumte dhe trashegimtarë. Atij do t‘I lindin dymbedhjet viganë e atë
do ta beje sundimtarë te nje populli te madh‖

Tanimë kemi folur per atë se çfare ka ndodhur pastaj. Allahu e di me se miri.

Fjalet e te Lartmadherishmit: “ Dhe Ne e pergezuam atë me Is‟hakun e pas

Is‟hakut me Jakubin” (Hud 71) jane deshmi se ata do t‘I gezohen lindjes se is‘hakut e
pas tij djalit te tij Jakubit d.m.th. ai do te lindet deri sa ata jane ende gjalle, qe do t‘I
gezojne pamase, siç I ka gezuar edhe lindja e babait te tij, Is‘hakut.
Sikur te mos ndodhte keshtu atehere nuk do te kishte kuptim te permendej dhe te
emërohej jakubi, pos pasardhesve te tjere te Is‘hakut. Mirepo vetë fakti se ai eshte
permendur me emër na jep te kuptojme se ata do t‘I gezohen lindjes se tij, dhe se ai do
t‘u sjelle kenaqesi atyre siç ka ndodhur edhe perpara me lindjen e babait te tij.

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ Ne ia dhuruam atij Is‟hakun dhe jakubin dhe

secilin prej tyre e udhezuam” (En‘am 84)

Pastaj I Lartmadherishmi thote: “ Dhe kur I braktisi ata dhe atë qe adhuronin ata
ne vend te Allahut, Ne ia dhuruam atij Is‟hakun dhe Jakubin, dhe qe te dy I
beme pejgamber”(Merjem 49)

-177-

 28-05-, 13:28

-
-

Ky me ndihmen e Allahut eshte argument I forte, te cilin e verteton edhe hadithi qe e

shenojne Buhariu dhe Muslimi: ― Na ka treguar Sulejman b. Mehran A‘meshi, se ka
degjuar nga Ibrahim b. Jezid et-Tejmiu, ky nga babai tij, e ky nga Ebu Dherri se ka
thene: ―Nje here pyeta: ― O I Derguari I Allahut cila xhami eshte e ndertuar e para? ? ―
Ka‘bja‖, u pergjigj ai. E une perseri e pieta: ― E pastaj? ―El-Mesxhidul –Aksa‖ u pergjigj ai
e une perseri pyeta. ― Sa kohe ka ndermjet tyre?‖ ―Dyzet vjet‖ u pergjigj ai e une perseri
e pyeta: ― Pastaj ―Pastaj falu kudo qe te zë namazi, meqë e tërë ajo eshte xhami ‖ u
pergjigj ai‖.

**Ndersa tek ehli kitabet qendron se Jakubi (paqja e Allahut qofte mbi te) eshte ai qe e
ka ndertuar Mesxhidul-Aksanë e kjo eshte xhamia e Ilijes ne Jerusalem, nderimet e
Allahut qofshin mbi te.

Ky eshte qendrim pas te cilit ekziston vërtetimi ne hadithin e permendur. Prandaj ndertimi
I tempullit nag ana e Jakubit (paqja e Allahut qofte mbi te) perkatesisht Israilit ne
Jerusalem, ka ndodhur dyzet vjet pas ndertimit te Ka‘bes nga ana e Ibrahimit dhe djalit te
tij, Ismailit. Kur keta te dy ndertonin Ka‘ben, Is‘haku tanimë ishte lindur, siç na thotë I
Lartmadherishmi, Ibrahimi keshtu bente dua: “ Dhe kur Ibrahimi tha:” O Zoti im ,
bëje kete vend vendbanim te sigurte dhe mos me largo mua dhe bijtë e mi nga
te adhuruarit e statujave! * O Zoti im me te vertete ata kane mashtruar shume
njerez, ndaj kush me pason mua ai eshte I fesë sime; e ai qe me kundershton
mua – Ti pra me te vertete je Falës dhe Meshirues. O Zoti ynë. Une I kam
vendosur disa pasardhes te mi ne nje lugine ku nuk mbillet asgje, te Tempulli
Yt I Ndershem, ne menyre qe ata, o Zoti yne te falin namaz; andaj bej qe
zemrat e njerezve te priren kah tad he furnizoi ata me fruta qe te jene
mirenjohes. O Zoti ynë Ti me te vertete I di ato qe fshehim ne dhe çka shfaqim
haptazi. Per Allahun asgje nuk eshte e fshehur as ne Toke as ne qiell.
Falenderimi I qofte Allahut I Cili ne pleqëri më dhuroi Ismailin dhe Is‟hakun!
Zoti im me te vertete eshte pranues I lutjeve. O Zoti im bej qe une dhe disa
nga pasardhesit e mi te kryejme perhere namazin! O Zoti im pranoje lutjen
time O Zoti yne me fal mua, prinderit e mi dhe besimtarët ne Diten kur do te
jepet llogari” ( Ibrahim 35-41)

Per sa I perket thenies ne hadith se Sulejman b. Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te)
pasi qe pat ndertuar Jerusalemin I eshte lutur Allahut per tri gjëra- te cilat I kemi
parashtruar me fjalet: “ O Zoti I me fal dhe me dhuro nje pushtet çfare nuk do ta
ketë askush pas meje” (Sad 35) dhe per te cilat do te flasim ne rrefimin mbi te- me
kete Allahu e di me se miri, eshte dashur te thuhet se ai perseri e ka ndertuar atë meqë
eshte thene edhe me herët se kane kaluar dyzet vjet ndermjet ndertimit te Ka‘bes dhe
saj.

-178-

Askush tjeter perpos Ibni Hibbanit nuk thote se ndermjet Ibrahimit dhe Sulejmanit ka
kaluar nje kohe prej dyzet vjetesh. Kete qendrim askush tjeter nuk e perkrah e as qe
pajtohet dot me të.

NDERTIMI I KA‟BES

Allahu I Lartmadherishem thote: * “Dhe kur Ibrahimit si vendstrehim I treguam

vendin se ku gjendej Ka‟bja e I thame: “ Mos na pershkruaj Ne aske shok dhe
pastroje Tempullin Tim per ata qe do ta vizitojne, qe do te rrine aty dhe qe te
bejne namaz, qe do te bejne ruku dhe sexhde aty! * Dhe shpallu njerezve
haxhin: ata do te vijne ne kembe dhe në deve te rraskapitura, do te vijne nga
vendet e largeta.” (Haxh 26-27)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ Tempulli I pare I ngritur per nejrezit eshte ai

në Bekë si bekim dhe udhërrëfyes per botët. Net e ka shenja te qarta (siç
eshte) vendi ku ka qendruar Ibrahimi. Dhe kushdo qe hyn ne te do te jete I
sigurte. Ta vizitoje Tempullin per hi rte Allahut e ka per detyre secili qe ka
mundesi te vije aty. E kush nuk beson – pra Allahu vertete eshte I pavarur nga
botet” (Ali Imran 96-97)

Pastaj I Lartmadherishmi thote: “ Dhe kur Allahu e provoi Ibrahimin me disa fjale e
ai I zbatoi ato plotesisht, Allahu I tha: Une do te beje per ty imam (prijes) te
njerezve” Tha: “ Edhe disa nga pasardhesit e mi” (Allahu) tha: “Premtimi im nuk
perfshine zullumqaret” Dhe kur Ne e beme ka‟ben vendstrehim dhe te sigurte
per njerezit thame: “ Vendi ku ka qendruar Ibrahimi le t‟u behet hapesire ku do
te kryeni namazin” Edhe Ibrahimit edhe Ismailit ua kemi lene ne detyrim: “
Faltoren Time ta pastrojne per ata qe e vizitojne atë, qe vetmohen (banojne) ne
te dhe qe bejne rukunë e sexhden.” E kur Ibrahimi u lut: “ O Zoti im beje kete
vend vendbanim te sigurt dhe furnizoi me fruta banoret e tij, ata qe besojne ne
Allahun dhe ne boten tjeter” Ai ka thene: Atij qe nuk beson do t‟I jap qe te
kenaqet per nje kohe, e pastaj do ta detyroj qe te hyje ne zjarr. E sa
vendbanim I tmerrshëm qe eshte ai.” Dhe derisa Ibrahimi e Ismaili ngrinin
themelet e Tempullit (luteshin): “ O Zoti ynë Prano prej nesh kete (vepër) Sepse
Ti me te vertete I degjon dhe I di te gjitha O Zoti yne . Bena neve te dyve qe te
jemi besnik ndaj Teje tregona neve format e ceremonive tona dhe falna ne, se
Ti I pranon pendimet dhe je Meshirues O Zoti ynë dergoju atyre Pejgamber
njerin prej tyre qe do t‟ua komunikoje ajetet Tuaja e do t‟ua mesoje atyre
Librin e urtesinë dhe do t‟I pastroje ata, se me te vertete Ti je I Fuqishmi dhe I
Urti” (Bekare 124-129)

-179-

 28-05-, 15:12

-
-
I Lartmadherishmi ketu flet se sir obi dhe I Derguari I Tij , miku dhe I zgjedhuri I Tij,
prijatari I besimtarëve te vertete dhe stergjyshi I te Derguarit te Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) e ka ndertuar
Ka‘ben e cila eshte Tempulli I pare I ndertuar per te gjithe njerezit dhe net e cilin ata do
ta adhurojne Allahun. Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) e ka ndertuar Ka‘ben
pikerisht ne vendin ku ia ka caktuar Allahu I Lartesuar.

Me heret kemi permendur se sundimtari I besimdrejteve Ali b. Ebi Talibi me disa te tjere
kane thene se Allahu me ane te shpalljes ia ka treguar Ibrahimit (paqja e Allahut qofte
mbi te) vendin se ku duhet nderuar Ka‘bja. Kur folëm per krijimin e qiejve, permendem se
Ka‘bja gjendet nen Tempullin qiellor (Bejtul-Ma‘mur) keshtu qe sikur te rrezohej ai do te
binte mbi te. Rasti I ketille eshte edhe me shtate tempuj qiellore. Disa dijetarë te brezave
te pare thone se ne çdo qiell ekziston nga nje tempull, ne te cilin bejne ibadet banoret e
atij qielli. Keta tempuj per banoret e qiejve kane rendesi njesoj sikurse Ka‘bja per banoret
e Tokes.

Keshtu Allahu e urdheroi Ibrahimin (paqja e Allahut qofte mbi te) qe T‘ia ndertonte nje
tempull I cili do te jete prej banoreve te Tokes njesoj sikurse per engjëjt tempujt qiellor.
Allahu ia ka treguar atij vendin e tempullit te kushtuar Atij, vend ky I cili eshte percaktuar
qe nga koha e krijimit te qiejve dhe te Tokes.

Kete e verteton edhe hadithi te cilen e transmetojne Buhariu dhe Muslimi: ―Kete vend
Allahu e ka beret e shenjtë, ate dite kur I ka krijuar qiejt dhe Token, dhe sipas urdherit te
Allahut do te mbetet I shenjte deri ne Diten e Kijametit.‖

Ne asnje hadith autentik te te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) nuk permendet se Ka‘bja ka qene e ndertuar para Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi
te) . Atyre te cilet si argument per kete I marin fjalet e te Lartmadherishmit: ― vendin ku
eshte tempulli‖ (Haxh 26) duhet thene se ky nuk eshte argument I vlefshem dhe se prej
ketyre fjaleve nuk mund te nenkuptohet kjo. Me keto fjale mendohet ne vendin per te
cilin Allahu e di se eshte caktuar dhe eshte parapare si I tille. Kete vend e kane ndertuar
te gjithe Pejgamberet, prej Ademit e deri ne kohen e Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi
te)

Ne tanimë kemi parashtruar se Ademi (paqja e Allahut qofte mbi te) ne kete vend e ka
ngrehir çadren e vet, se engjëjt I kane thene qe ata , qysh para tij kane bere tavaf rreth
tij, se barka e Nuhit (paqja e Allahut qofte mbi te) eshte rrotulluar rreth tij dyzet dite, apo
perafersisht keshtu diçka.

Mirepo te gjitha keto transmetime rrjedhin nga hebrenjte, te cilave siç kemi thene edhe
me pare nuk mund te besohen, porse nuk duhet edhe te refuzohen apriori. Ato nuk mund
te merren si argument por nese jane ne kolizion (ndeshje) me fakte, duhet te braktisen
kurdohere.

-180-

Allahu I Lartesuar thote: “ Tempulli I pare I ngritur per njerezit eshte ai ne Bekë,
si bekim dhe udherrefyes per botet” (Ali Imran 96) d.m.th. tempulli I pare qe eshte I
ndertuar ndonjehere per hi rte bekimit dhe te udhezimit te njerezve eshte ai ne Mekë.

Per vendin net e cilin eshte ngritur Ka‘bja, I Lartmadherishmi thote,: “ Në te ka shenja
te qarta” d.m.th. se e ka ndertuar Ibrahimi, babai I te gjithe Pejgambereve te
mëpastajshem dhe shëmbëlltyre e te gjithe beimtarëve pas tij, te cilet do ta marin
shembull atë, dhe do t‘I permbahen Sunetit te tij.

Prandaj I Lartmadherishmi thote: ― (siç eshte ) vendi ku ka qendruar Ibrahimi” (Ali

Imran 97) duke menduar ne gurin net e cilin ka qendruar kur dnertesa e Ka‘bes eshte
ndertuar ne lartesi me te madhe sa që ishte ai. Ketë gure te njohur e ka vendosur djali I
tij ne menyre qe ai te hipte net e kur ndertesa perparoi me lartesi, e nuk mund te
muroste më. Keshtu thuhet ne nje hadith te gjate, te cilin e transmeton Ibën Abbasi.

Ky gur qe nga kohët e lashta e gjer ne kohen e Umer b. El-hattabit ka qendruar bri murit
te Ka‘bes kur ai e pat larguar pakëz, ne menyre qe ata qe faleshin tek ai, te mos u
pengonin atyre qe bënin tavaf.

Paskëtaj edhe te tjeret kane vepruar sikurse ai, nderkaq e dime mire se Allahu I Lartesuar
ne shume qeshtje ka vertetuar qendrimin e tij. Keshtu ai me nje rast I pat thene te
Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te): ― Sikur ta merrnim
vendin e Ibrahimit si hapesire per falje‖ Ne kete Allahu shpalli: “ Vendi ku ka qendruar
Ibrahimi le t‟u behet hapesire ku do te kryeni namazin” (Bekare 125)

Gjurmet e shputave te kembeve te Ibrahimit ne kete gure kane ekzistuar gjer ne fillim te
Islamit. Keshtu Ebu Talibi ne kasiden (vjershën) e vet te njohur , ka kenduar:
Pasha Theurin dhe Atij qe e vuri
Thebirin ne vendin e vet-
Dhe pasha atë qe ka hipur
Dhe ka zbritur per hir të të mirave, ne Hira!
Dhe pasha Ka‘ben time –
Tempullin e pare ne mes të Mekës –
Dhe pasha Allahun, Ai nuk eshte injorant!
Dhe pasha gurin e nxirë nga te prekurat –
Kur e rrethojne mëngjes e mbrëmje atë!
Dhe pasha gjurmët e freskëta te Ibrahimit
Ne gur – nga shputat e zbathura te tij!

-181-

 30-05-, 12:52

-
-

Kjo do te thote se , këmba fisnike e tij ka sharruar ne kete gurë, e ka mbetur gjurma e
shputes se tij te zbathur, pa kepuce. Prandaj I Lartmadherishmi thote: “ Dhe derisa
Ibrahimi ngrinin themelet e Tempullit (luteshin): “ O Zoti yne! Prano prej nesh
kete (veper)! Sepse Ti me te vertete, I degjon dhe I di te gjitha! ― (Bekare 127)

Pra ata jane plotesisht te sinqerte dhe te perkorte ndaj Allahut, prandaj e lusin Atë, te
Lartmadherishmin, Atë I Cili degjon çdo gjë, qe te pranoje prej tyre kete përkorësi
madheshtore dhe zell për çdo lavdatë: “ O Zoti ynë. Bëna neve te dyve qe te jemi
besnik (muslimanë) ndaj Teje, dhe pasardhesit tanë le të jenë besnik ndaj Teje,
tregona neve format e ceremonive tona dhe falna ne, se Ti pranon pendimet
dhe je Meshirues” (Bekare 128)

Kjo do te thote se Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) ka ndertuar tempullin me fisnik,
ne vendin me te pastert, ne luginen pa kurfar te mbjellash pas se ciles eshte lutur per
bekimin e banoreve per drunj, per te mbjella dhe per fruat ne ate vend. Gjithashtu eshte
lutur qe ky vend te jete I shenjte I mbrojtur I sigurt dhe I rehatshem. Allahu qofte I
lavderuar Ai I eshte pergjigjur lutjes se tij, duasë se tij, dhe ia ka dhuruar atë qe ka
kerkuar. Keshtu I Lartmadherishmi thote: “ Vallë a nuk e verejnë ata se Ne e kemi
bere Tempullin te sigurte, perderisa njerezit gjithkund rreth tij grabiten e
plaqkiten?...‖ (Ankebut 67) I Lartmahderishmi gjithashtu thote: “ Vallë a nuk ua kemi
mundesuar atyre qe te banojne ne vend te sigurt ku sillen fruat te te gjitha
llojeve si dhurate prej Nesh?” (Kasas 57)

Ai gjithashtu e ka lutur Allahun qe t‘ua dergojë nje Pjegamber pasardhesve te tij, njerin
nga mesi I tyre d.m.th. nga farefisi I tyre I cili do te flase ne gjuhen e tyre te qarte te
pastert, keshtu qr t‘I kene dy begati: ― te dynjallekut dhe te ahiretit, d.m.th. fatin dhe ne
kete bote edhe ne boten tjeter.

Allahu ia ka plotesuar edhe kete lutje dhe pasardhesve te tij ua ka derguar nje Pejgamber
dhe çfarë Pejgamberi se! Dhe me atë u ka vene vulen te gjthe Pejgambereve dhe
Ferrëfyesve te Tij, dhe atij ia ka permbushur fenë, qe nuk I ka dhene askujt tjeter perveç
tij. Me misionin e tij I ka perfshire te gjithe njerezit ne Bote, pa mare parasysh racën
gjuhen apo veçorite net e gjitha vendet e hapesirat dhe net e gjitha kohet, deri ne Diten
e Gjykimit. Kjo eshte nga veçorite e tij, qe nuk kane pasur Pejgambere te tjere para tij,
per shkak se ka qene bujar per shkak te plotesise se fesë net e cilen therriste ai, per
shkak te mjedisit te tij fisnik dhe te folurit e tij te qarte, per shkak te meshires se tij tejet
te madhe, per shkak te afrefisnisë se tij bujare dhe epr shkak te vlefshmërisë se burimit
te tij dhe vendit te origjines se tij.

-182-

Per shkak se Ibrahimi – Halilullah (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ka
ndertuar Ka‘ben per te gjithe njerezit e Botes, ka merituar qe pozita, statusi dhe vendi I
tij, te jete ne nje shkalle te larte ne qiej, te tempulli I engjëjve (Bejtul – Ma‘mur)I cili
eshte Ka‘be per banoret e bekuar dhe fisnikë të qiellit te shtate. Net e per çdo dite hyjne
shtatedhjete mijë engjëj dhe aty bejnë adhurim, te cilet nuk do te vijne më në radhë deri
ne Ditën e Gjykimit.

Ne në Tefsirin tone ne suren Bekare kemi shpjeguar se si e ka ndertuar ai Ka‘ben, ku I

kemi parashtruar hadithet dhe transmetimet qe I perkasin ketij ndertimi, qe eshte e
mjaftueshme per kete teme, andaj kush deshiron le të shohë aty. Falenderimi I qofte
Allahut per kete.
Nje nga ato transmetime jane edhe fjalet e Suddijit:‖ Kur Allahu e urdheroi Ibrahimin dhe
Ismailin qe ta ndertojne Ka‘ben, ata nuk kane ditur se ku eshte vendi I tij, perderi sa
Allahu e dergoi erën me emrin ― El-Haxhuxh‖. Kjo erë I kishte dy krahë dhe koken ne
forme te gjarprit. Ajo I shkaperderdhi shtresat nga themeli I Ka‘bes se pare, e pastaj keta
te dy kane mihur me kazma dhe I kane hedhur themelet. Ne kete mendohet me fjalet:”
Dhe kur Ibrahimi, si vendstrehim, I treguam se ku gjendej Ka‟bja….”(Haxh 26)

Kur I vune themelet dhe filluan ta murosin kendin, net e cilin sot gjendet Guri I Zi,
Ibrahimi I tha Ismailit: ― O bir ma sjell nje gur te bukur qe ta vendos ketu‖ ― O baba‖ tha
ai jam lodhur dhe I ngathet. ― Ibrahimi tha: ― Nese eshte keshtu atehere largohu prej
ketu‖ Atehere Xhibrili ia solli Gurin e Zi nga lindja, I cili asokohe ishte me ngjyre te bardhe
– safir porsi segami (lloj druri me fruta shume te bardhe).

Ademi I ka sjelle te tille nga Xhehneti, porse eshte nxire per shkak te mekateve te
njerezve. Kur Ismaili e solli nje gur tjeter dhe e pa kete afer Ka‘bes pyeti: ― O baba kush
ta solli kete‖ Ibrahimi u pergjigj:‖ Ai I cili eshte me I zellshem se ti‖ Keshtu ata murosnin
me tej dhe e lutnin Allahun: “ O Zoti ynë Prano prej nesh kete (vepër) Sepse Ti me
te vertete I degjon dhe I di te gjitha”(Bekare 127)

Ibën Ebi Hatimi thote se per ndertimin e Ka‘bes Ibrahimi ka perdorur material nga pese
kodra. Pastaj thote se Dhulkarnejni I cili asokohe ishte sundimtare, kur keta te dy ende
ishin duke murosur, I takoi dhe I pyeti: Kush ju ka urdheruar kete? Ibrahimi u pergjigj: ―
Allahu na ka urdheruar kete‖ Ai tha: ― E kush do ta ma vertetoje kete qe po thua ti?
Atehere pesë desh e kishin vertetuar kete me ç‘rast u bind dhe besoi. Ezrekiu shton se
atehere Dhulkarnejni e kishte bërë tavafin rreth Ka‘bes se bashku me Ibrahimin.

-183-

 30-05-, 13:57

-
-

Ka‘bja ka ekzistuar per nje kohe te gjate e tille siç e kishte ndertuar Ibrahimi. Pastaj
perseri e kane ndertuar kurejshitet , duke e shkurtuar atë nga ana veriore , ne krahasim
me themelet e Ibrahimit e cila eshte kthyer kah Shami . E ketille eshte edhe sot.

Buhariu dhe Muslimi shenojne hadithin te cilin e transmeton maliku nga Ibni Shihabi e ky
nga Salimi se Abdullahu b. Muhammed b. Ebu Bekri ka degjuar nga Ibni Umeri e ky nga
Aishja se I Derguari I Allahut me nje rast I ka thene: ― A nuk e ke verejtur se populli yt
gjate rindertimit te Ka‘bes e ka shkurtuar atë ne krahasim me themelet e Ibrahmit?
― Thashe: ― O I Derguar I Allahut a nuk do ta kthesh ne themelet e Ibrahimit? Ai tha: ―
Sikur te mos kishte qene populli yt jobesimtarë deri pak kohe me pare, do ta kishte bere
kete‖ Ne nje version tjeter qendron: ― Sikur te mos kishte qene populli yt ne xhahilijet
deri pak kohe me pare: apo ka thene ―mosbesim‖ do ta shpenzoja thesarin e Ka‘bes ne
rrugen e Allahut, do t‘I kasha leshuar dyert më poshte,e Haxherin e kasha bere pjese
perberese te Kabes ( kjo eshte pjese e cila sipas ndertimit te Ibrahimit edhe ka qene
pjese perberese e saj)‖

Ibni Zubejri ne kohen e vet e ka ndertuar Ka‘ben ashtu siç ka thene I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e sipas asaj qe ia ka percjelle tezja e tij, Aishja
(Allahu qofte I kenqaur me te), nena e besimdrejteve. Per kete shkak Haxhxhaxhi, ne
vitin shtatedhjete e tre sipas hixhretit, e ka vrarë Ibni Zubejrin per çka e ka informuar me
shkrim kalifin Abdulmelik b. Mervanin duke menduar se kete Ibni Zubejri e ak bere sipas
mendimit te vet andaj ky ka urdheruar qe te kthehet ne gjendjen e meparshme. Kjo eshte
kryer duke e rrezuar murin e Shamit ndersa vetë Ka‘bja eshte shkurtuar nga ana ku eshte
Haxheri (Guri I Zi). Teprica e gureve eshte lene ne brendine e Ka‘bes dera lindore eshte
ngritur lartë ndersa ajo perëndimore eshte mbyllur terësisht. Keshtu Ka‘bja ka mbetur deri
sot.

Kur me vone kuptuan se Ibni Zubejri e kishte bere kete sipas rrefimit te Aishes (Allahu
qofte I kenaqur me te) nenes se besimdrejtëve, u penduan shume dhe shfaqen dhembje
te madhe qe ndertesen e Ka‘bes nuk e kishin lene ashtu siç kishte qene me pare.

Pasketaj Mehdi b. El-Mensuri, ne kohen e vet kishte kerkuar mendimin e Malik b. Enesit
perkitazi me atë qe Ka‘ben ta kthente ne gjendjen çfare ka qene pas rindertimit te Ibni
Zubejrit e ai I eshte pergjigjur: ― Kam frike qe sundimtarët te mos luajne me Ka‘ben‖
d.m.th qe te mos e rregullojne atë secili sipas deshires se vet> Keshtu ka mbetur çfare
eshte sot.

-184-
LAVDERIMI I IBRAHIMIT – ROBIT DHE MIKUT TE ALLAHUT, NGA ANA E ALLAHUT
DHE E TE DERGUARIT

(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)

Allahu I Madherishem thote: “ Dhe kur Allahu e provoi Ibrahimin me disa fjale, e ai
I zbatoi ato plotesisht Allahu I tha: “ Une do te te beje ty imam (prijes) te
njerezve” – Tha: “ Edhe disa nga pasardhesit e mi” (Allahu) tha:” Premtimi im
nuk I perfshin zullumqarët‖ (Bekare 124)

Pasi qe Ibrahimi I kreu obligimet e medha me te cilat e ngarkoi Zoti, e bëri atë prijës te
njerezve, qe te shkojne me të dhe t‘I pasojne udhezimet e tij. Ai e luti Allahun qe imameti
(udheheqesia) I tij I cili ka filluar me te, te jete vazhdimesi dhe te percillet te pasardhesit
e tij, andaj imameti I eshte dhene atij dhe atyre dijetarëve nga pasardhesit e tij, te cilet
kane punuar drejt, ndersa ata qe kane qene zullumqarë nuk kane mundur ta fitojne nje
gje te ketille.

Keshtu I Lartmadherishmi thote: “ Ne ia dhuruam atij Is‟hakun dhe Jakubin; dhe

secilin prej tyre e udhezuan e Nuhin e paten udhezuar qysh me pare – dhe nga
pasardhesit e tij Davudin, Sylejmanin, Ejjubin, Jusufin, Musain dhe Harunin. He
keshtu Ne I shperblejme ata qe punojne vepra te mira dhe Zekerijanë jahjane,
Isain, Iljasin te gjithe keta kane qene te mire edhe Ismailin, El-Jesa‟in, Junusin
dhe Lutin – te gjithe ketyre u kemi dhene perparesi mbi te tejret- edhe disa
nga paraardhesit e tyrel pasardhesit e tyre dhe vellezrit e tyre – Ne I kemi
zgjedhur ata dhe I kemi udhezuar ne rrugen e drejte” (En‘am 84-87)

Sipas mendimit me te perhapur peremri ne fjalet: “ edhe disa nga paraardhesit e

tyre” I perket Ibrahimit. Sipas ketij mendimi, Luti edhe pse eshte nipi I tij, konsiderohet
pasardhes I tij. Mirepo kjo I ka shtyre perfaqesuesit e mendimit tjeter te thone se ky
peremer I perket Nuhit, siç kemi thene ne rrefimin mbi te. Allahu e di me se miri.

I Lartmahderishmi gjithashtu thote: ― Ne e kemi derguar Nuhin dhe Ibrahimin dhe

disa pasardhesve te tyre ua kemi dhene pejgamberine dhe Librin…” (Hadid 26)
Cdo liber qe eshte shpallur nga ana e Allahut pas Ibrahimit, I eshte shpallur farefisnië dhe
pasardhesit te Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te). Ky eshte me te vertete nderim I
pashembull dhe mirenjohje e larte dhe e pashoqe. Sepse ai ka pasur dy djem te
medhenje: Ismailin nga Haxherja dhe Is‘hakun nga Sara. Is‘haku e ka pasur Jakubin –
perkatesisht israilin – prej te cilit te gjithe hebrenjte e kane zanafillen. Nder ta ka pasur
aq shume te Derguarm saqë numrin e tyre e di vetem Ai I Cili ua ka derguar atyre te
Derguarit dhe Ferrëfyesit. I Derguari I tyre eshte Isai, I biri I Merjemes.

-185-

 30-05-, 15:33

-
-

Per sa I perket Ismailit per tem und te thuhet se te gjitha fiset arabe e kane zanafillen
nga ai, per çka ne dashte Zoti do te flasim me gjerësisht me vonë. Mirepo nga
pasardhesit e tij nuk ka pasur pejgambere , perveç te Derguarit te fundit, absolutisht te
Derguarit me te zgjedhur, krenari te tere races njerezore edhe ne kete bote edhe ne
boten tjeter. Muhammed b. Abdullah b. Abdul-Muttalib, mekas e me vone medinas,
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Pra ky brez fisnik dhe pinjoll I shquar, ka qene vetem ky margaritar I shkelqyer, xhevahir
I ndritshem, me I rendesishmi dhe me I zgjedhuari nder te gjithe te Derguarit me te cilin
do t‘ia kenë lakmi ne Diten e Gjykimit.

Ne Sahihun e Muslimit eshte transmetuar ne menyre autentike se I Derguari (paqja dhe

shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Une do te jem ne nje shkalle te cilen do ta
lakmoje çdo krijese, madje edhe Ibrahimi. ― Me keto fjale ai veçenarisht e ka lavderuar
paraardhesin e tij, Ibrahimin, pas tij, njeriun me te pranuar tek Allahu, edhe ne kete bote
edhe ne boten tjeter.

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Uthman b. Ebu Shejbe, se I ka rrefyer Zheriri, nga

Mensuri I cili ka degjuar nga Minhali, ky nga Se‘id b. Xhubejri e ky nga Ibni Abbasi, se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ka pasur zakon te
kerkonte mbrojtje per Hasanin dhe Hyseinin, me fjalet: ― Stergjyshi juaj ka kerkuar
mbrojtje per Ismailin dhe Is‘hakun: Kerkoj mbrojtje me fjalet e persosura të Allahut nga
çdo shejtan dhe helmuese, dhe nga çdo sy I keq (mesyshi). (U‘idhukuma bi kelimatil-
lahit-tammati min kul-li shejtanin ue hameh, ue min kul-li ajnnin lammeh) ― Kete hadith
nga Mensuri e transmetojne edhe autoret e Suneneve (Ebu Davudi, Tirmidhiu, Nesaiu dhe
Ibni Maxhe).

I Lartmadherishmi pastaj thote : ― Dhe kur Ibrahimi tha: ― O Zoti im! Me trego se si I
ngjall te vdekurit? ― Ai tha: ― A nuk po beson?‖ ―Besoj po si‖ u pergjigj Ibrahimi, ―por
(deshiroj) qe te me qetesohet zemra (duke pare menyrene ringjalljes) Allahu tha: ― E pra
meri kater zogj preji ata dhe ne çdo koder vëre nga nje cope prej tyre. E pastaj therriti,
ata do te vijnë duke nxituar! Dije se Allahu edhe I Fuqishem dhe I Urte. ― (Bekare 260)

Mufessiret si shkak per kerkesen e ketille te Ibrahimit, parashtrojne shume shkaqe te cilat
I kemi shtjelluar hollësisht ne Tefsirin tone.

-186-

Thene shkurt I Lartesuari I eshte pergjigjur kerkeses se tij dhe e ka urdheruar atë qe t‘I
marre kater zogj. Se çfare zogjsh kane qene keta, ka shume mendime por kjo fare nuk
eshte me rendesi. Pastaj e ka urdheruar qe t‘ua copetonte mishin e pendlat, qe t‘I
perziente keto te gjitha, t‘I ndante cope cope dhe çdo pjese ta vendoste ne njeren nga
kodrat gjë që ai edhe e bëri kete. Pastaj I ka thene qe me lejen e Zotit te tij, t‘I therriste
ata. Kur e bëri kete, çdo pjesë filloi te fluturonte kah pjesa e vet dhe çdo pendël te
vendohet ne vendin e vet keshtu qe trupi I çdo zogu perseri u nderlidh ashtu siç ka qene
me pare.

Gjate tere kesaj kohe Ibrahimi shikonte fuqinë e Atij kur I thote diçkaje ― Behu‖ ajo
bëhët. Pastaj ata I erdhen duke vrapuar e jo duke fluturuar ne menyre qe argumenti te
jete me I fuqishëm dhe me bindes. Me tej thuhet se eshte urdheruar qe kokat e tyre t‘I
mbante ne dore dhe kur erdhen zogjët ai I leshoi ato dhe secila fluturoi kah trupi I vet
dhe u vendos aty ku ka qene me pare! Nuk ka te adhuruar me te drejte perveç Allahut.

Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) edhe para kesaj e ka ditur fuqinë e Allahut te
Madherishem per ringjalljen e te vdekurve dhe ate me dituri te sigurt dhe pa kurfar
dyshimi, por megjithate pati deshire qe ta shoh kete me syte e vet dhe te kaloje nga
shkalla e te diturit me bindje per diç ne shkallen e te parit me bindje ! Allahu iu pergjigj
deshires qe kishte dhe ne teresi ia plotesoi atë.

Pastaj I Lartmadherishmi thote: “ O ithtaret te Librit! Perse polemizoni rreth

Ibrahimit pasi qe Teurati dhe Inxhili jane shpallur pas tij? Vallë a nuk po
mendoni ju? Ja, ju po polemizoni rreth asaj qe keni nje fare njohurie; por perse
polemizoni rreth asaj qe nuk keni kurfar njohurie ? Allahu e di ju nuk dini! *
Ibrahimi nuk ka qene hebre as I krishter porse ka qene besimtar I vertete
musliman. E nuk ka qene as idhujtar. S‟ka dyshim se me te afermit e Ibrahimit
jane at njerez qe e kane pasuar atë, ky I Derguar dhe ata qe besojne. Allahu
eshte mbrojtes I besimtareve.‖ (Ali Imran 65-68)

Me kete I Lartmadherishmi I hedh poshte konfirmimet e ehli kitabeve- hebrenjve dhe te

krishtereve se Ibrahimi I ka takuar rruges se tyre dhe ka qene I fesë se tyre. Duke e
mbrojtur Ibrahimin nga kesi lloj konfirmesh dhe duke treguar shehsit mosdijen e tyre te
madhe, I Lartmadherishmi thote: “ …pasi qe Teurati dhe Inxhili jane shpallur pas
tij?” d.m.th. si mund te jete ai I fesë suaj, duke qene se fetë tuaja jane paraqitur shume
kohe pas tij?

-187-

 30-05-, 17:00

-
-

Prandaj Ai me tej thote: “ A nuk po kuptoni‖? e gjer te fjalet: ― Ibrahimi nuk ka qene
as hebre as krishtere, porse ka qene besimtarë I vertete, musliman. E nuk ka
qene as idhujtar.”Keshtu Ai na shpjegon se Ibrahimi ka qene pauses I fesë se vertete
te Allahut d.m.th. I prirë per sinqeritet, per flakjen e gënjeshtres dhe per pranimin e
vetedijshem te se Vertetes, e cila dallon nga judaizmi, krishterimi, dhe idhujtaria.

Keshtu I Lartmadherishmi thote: “ Kush I shmanget fesë se Ibrahimit perpos atij

qe nuk kujdeset per veten Ne e kemi zgjedhur atë ne kete bote e ai edhe ne
boten tjeter do te jet ender te zgjedhurit. Kur Zoti I tij I tha: “ Ji I
pershpirtshëm” ai u pergjigj: “ Une I jam I pershpirtur Zotit te Boteve”
Ibrahimi si edhe Jakubi kete ua la amanet bijve te vet: “ O bijte e mi! Allahu ua
ka zgjedhur fenë e vërtetë dhe assesi mos vdisni ndryshe veçse duke qene
musliman! A ishit jut e pranishem kur Jakubit I erdhi çasti I vdekjes dhe kur I
pyeti bijtë e tij: “ Ke do ta adhuroni pas meje? Ata u pergjigjen : “ Ne do ta
adhurojme Zotin tend Zotin e etërve të tu: “ te Ibrahimit te Ismailit e të
Is‟hakut, nje Zot te Vetëm! Dhe ne I dorëzohemi vetem Atij! Ai popull qe e
shkoi; atij I takon ajo qe ka merituar, e juve ajo qe keni merituar dhe ju nuk do
te jeni te pyetur per atë qe kane punuar ata. Ata thone: “ Behuni hebrenj,
perkatesisht te krishtere atehere do te jeni ne rruge te drejte” Ti thuaj: “Jo. Ne
jemi te fesë se vertetë te Ibrahimit ngase ai askend nuk e ka konsideruar te
barabartë me Allahun” Thuani: “ Ne I besojme Allahut dhe asaj qe na shpallet
neve, dhe asaj qe I eshte shpallur Ibrahimit, Ismailit, Is‟hakut Jakubit, dhe
niperve dhe asaj qe I eshte dhene Musait dhe Isait dhe asaj qe u eshte dhene
Ferrëfyesve nga Zoti I tyre; ne nuk bejme kurrfar dallimi ne mes tyre, dhe ne I
dorezohemi Atij. E nese ata besojne sikunder besoni ju (atehere) jane ne
rrugen e drejte; e nese I kthejne kokat (nga kjo) atehere ata jane larg rruges
se drejte, dhe Allahu me siguri do të të mbrojë ty nga ata, sepse Ai degjon çdo
gjë dhe I di te gjitha. Mbahuni fesë se Allahut! E vallë a ka fe më të mire se ajo
e Allahut? Ne I nënshtrohemi vetëm Atij. Thuaj: “ A mos vallë po polemizoni
me ne per Allahun – kur Ai eshte Zoti edhe I yni edhe I juaji? Neve na takojne
veprat tona, e juve tuajat. Porn e jemi te sinqerte ndaj Tij. Si mund te thoni se
Ibrahimi, Ismaili, Is‟haku, Jakubi, dhe niperit e tyre kane qene hebrenj ose te
krishtere? Thuaj “ A e dini me mire ju apo Allahu? “ E kush eshte me I padrejte
se ai qe fsheh argumentin e se vertetes nga Allahu? – Por Allahu sodit atë
ç‟punoni ju” Ai popull qe, e shkoi; atij I takon ajo qe ka pyetur per atë qe kane
punuar ata. “ (Bekare 130-141)

Keshtu Allahu I Madherishem I mohon te gjitha mundesite qe miku I Tij Ibrahimi (paqja e
Allahut qofte mbi te) te kete qene hebre apo krishter, sqaron se ai ka qene musliman I
vertete, e jo idhujtar.

-188-

Prandaj I Lartmadherishmi thote: “ Me te afermit e Ibrahimit jane ata njerez qe e

kane pasuar atë…” d.m.th. pasuesit e tij, te cilet asokohe kane qene te fesë se tij, si
dhe ata qe kane pranuar fenë e tij pas tij “ ….dhe ky I Derguar..” (Ali Imran 68) d.m.th
Muhammedi (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) meqë Allahu ia ka caktuar fenë e
vertete sikurse edhe mikut te Vet Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) e pastaj ia ka
permbushur atë dhe I ka dhene atë qe nuk ia ka dhene asnje Pejgamber para tij.

Keshtu I Lartmadherishmi thote: “ Thuaj: “ Mua me te vertete Zoti im me ka

udhezuar ne rrugen e drejte, ne fenë e Ibrahimit besimdrejtit I cili nuk ka qene
idhujtar” Thuaj: “ Me te vertete namazi im, flijimi im,. Jeta ime dhe vdekja ime,
I perkasin vetem Allahut, Zotit te boteve. Ai nuk ka shok. Kjo me eshte
urdheruar dhe une jam I pari musliman‖ ( En‘am 161-163)

I Larmadherishmi gjithashtu thote: " Me te vertete Ibrahimi ka qene shembull i

bujarise i perulur Allahut besimtarë i vertete dhe nuk ka qene nga idhujtaret.
Ishte mirenjohes ndaj dhuntive te Tij. Ai e ka zgjedhur atë dhe e ka udhezuar
ne rruge te drejte. Dhe Ne i kemi dhene atij te mira ne kete bote, e ne boten
tjeter, me te vertete do te jete njëri nga te mirët. Pastaj ty te kemi shpallur. "
Paso fenë e Ibrahimit fenë e drejte. Ai nuk ka qene idhujtar." (Nahël 120-123)

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Ibrahim b. Musai se I ka rrefyer Hishami se ka degjuar

nga Ma‘meri, ky ga Ejjubi, ky nga Ikrime, e ky nga Ibni Abbasi, se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) kur pa fotografi ne Ka‘be nuk deshi te hynte
net e, por urdheroi qe te hiqen, e u hoqën. Kur ne nje fotografi pa Ibrahimin dhe Ismailin
me shugjetëza ne duar, tha: ― I vraftë Allahu! Pasha Allahun keta dy kurr nuk kane ndare
me shigjetëza‖ Muslimi nuk e shenon kete hadith.

Ne nje version tjeter Buhariu thote: ― I vraftë Allahu! Ata e dine se mesuesi yne kurr nuk I
ka perdorur shigjetëzat‖

Shprehja “umet” ne ajetin e sipercituar do te thote se Ibrahimi ka qene prijatar, se ka

qene ne rrugen e drejte se ka thirrur net e miren, dhe se ka qene I pasuar. Shprehja “
kaniten lil-lahi” do te thote se ai ka qene I përulur Allahut ne çdo situate, me te gjitha
levizjet dhe veprimet e tij. Shprehja ‗hafifen‖ do te thote se ai me vetedije (me bindje) te
plote ka qene I dorezuar Allahut, nuk ka qene idhujtare dhe ka qene mirenjohes ne
dhuntitë e Tij.

-189-

 31-05-, 10:00

-
-
Kjo do te thote se ai e falenderonte Allahun net e gjitha menyrat: me zemër, me gjuhe,
dhe m vepra. “ Ai e ka zgjedhur atë” d.m.th. Allahu e ka zgjedhur atë per Vete dhe per
shpalljen e Tij, e ka marrë atë per mik dhe I ka dhene atij te mirat e kesaj bote dhe te
botes tjeter.

Pastaj I Lartmadherishmi thote: “ Kush eshte besimtar me I mire se ai qe ia ka

dorezuar Allahut fytyren e vet duke qene mirëbërës dhe ndjek fenë e Ibrahimit
ne menyrë te rregullt duke këmbëngulur në të? E Allahu e ka marrë Ibrahimin
per mik” (Nisa 125).

Me kete I Lartmadherishmi nxit qe te pasohet Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te)
ngase ai ka pasur besim te forte dhe ka qene ne rruge te drejte dhe se ka zbatuar gjithe
atë qe I ka urdheruar Zoti I Tij. Prandaj I Lartmadherishmi e lavderon me fjalet: ― Dhe te
Ibrahimit: - I cili I plotësonte tërësisht obligimet” (Nexhm 37). Per kete arsye
Allahu e ka marrë atë për mik, e miqësia eshte caku I dahsurisë siç ka thene poeti:

Ti si shpirti, pershkohesh ne mua,

Andaj Ibrahimi u quajt Mik.

Kete shkalle e ka arritur edhe vula e te gjithe Ferrëfyesve, dhe vigani I te gjithe
Pejgambereve, Muhammedi (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te), siç shenojne
Buhariu dhe Muslimi ne Sahihët e tyre e edhe te tjeret te cilin e transmetojne Xhundub el-
Bexheliu, Abdullah b. Amri dhe Ibni Mes‘udi ku qendron se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) per vete ka thene: ― O njerëz me ka marre mua per mik,
sukunder qe e ka marrë Ibrahimin per mik‖

Veç kesaj ne fjalimin e vet te fundit ka thene: “ O njerëz sikur ta merrja dike per mik
ne kete bote do ta merrja Ebu Bekrin. Mirepo I Derguari juaj eshte mik I Allahut.
Keta e transmetojne kete hadith nga Ebu Se‘idi. Kjo eshte konfirmuar edhe ne kete
hadithin , te cilin e transmeton Abdullah b. Zubejri, Ibni Abbasid he Ibni Mes‘udi. Buhariu
ne Sahihun e tij shenon ― Na ka treguar Sulejman b. Harbi, se I ka rrefyer Shu‘be se e ka
degjuar nga Habib b. Ebi Thabiti ky nga Se‘id b. Xhubejri e ky nga Amër b. Mejmuni, se
Muadhi kur arriti ne Jemen, e fali sabahun duke kenduar: “ E Allahu e ka marre
Ibrahimin per mik‖ në çka njëri nga te pranishmit tha: ― E lumja nënë e Ibrahimit‖

-190-
Ibni Mirdevejhu thote: ― Na ka treguar Abdurrahim b. Muhammed b. Muslimi se I ka
rrefyer Ismail b. Ahmed b. Usejdi, e ketij Ibrahim b. Jakub el-Xhuzxhani se ka degjuar
nga Abdullah el-Hanefiun qe I ka treguar Zem‘a b. Salihu, se ka degjuar nga Seleme b.
Vehrami, ky nga Ikrime se e ka degjuar Ibni Abbasin duke thene: ― Me nje rast disa
as‘habë rrinin dhe e pritnin te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te). Kur u paraqit dhe iu afrua I degjoi duke biseduar. Njeri tha: ― Cudi nga te gjitha
krijesat e Tij, allahu e ka marre per mik Ibrahimin‖ I dyti tha: ― Cka eshte me e quditshme
se ajo qe Allahu ka biseduar me Musain drejteperdrejte?‖ I treti tha: ― Isai eshte fryma e
Allahut dhe fjala e Tij‖ I katerti tha:‖ Allahu e ka zgjedhur Ademin‖ I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) iu afrua u dha selam e tha:

―Degjova biseden tuaj dhe habine tuaj. Eshte e sakte se Ibrahimi eshte mik I Allahut.
Eshte e sakte se Musai ka biseduar me Të. Eshte e sakte se Isai eshte fryma dhe fjala e
Tij. Eshte sakte se Allahu e ka zgjedhur Ademin. Mirepo une jam beniamini (shume I
dashur) I Allahut e kete nuk po e them per t‘u mburrur. Une jam I pari qe do te
ndermjetsoj per te tjeret dhe I pari ndermejtsimi I te cilit do te pranohet, e kete nuk po e
them per t‘u mburrur. Une jam I pari qe do te trokas me hallkën e hekurt ne dyert e
Xhehnetit dhe I pari te cilit Allahu do t‘Ia hapë ato, dhe mua te parin do tee m shpie ne
Xhehnet me besimtaret e varfer. Diten e Gjykimit une do te jem me I nderuari nga te
paret dhe nga te mbramet, e kete nuk po e them per t‘u mburrur‖

Ky hadith ne kete version eshte garib, porse ky eka vertetimin ne versione te tjera Allahu
e di me se miri.

Hakimi ne Mustedrekun e tij, shenon nga Katade te cilin e ka degjuar nga Ikrime, e ky
nga Ibni Abbasi se ka thene: ― A mos vallë mohoni se miqësia I takon Ibrahimit, te folurit
e Allahut Musait dhe te parit e Allahut, Muhammedit? Bekimi dhe paqja e Allahut qofshin
mbi te gjithe ata‖

Ibën Ebi Hatimi thote: ― Me ka treguar babai im se I ka rrefyer Muhammed b. Halide es-
Sulemi e ektij Velidi, se Is‘hak b. Beshari ka thene: ― Kur Allahu e zgjodhi Ibrahimin per
mik, ne zemër ia dha perkushtimin, keshtu qe nga larg mund t‘I degjohej te rrahurit e
zemrës ashtu siç degjohet feshferima e flatrave te zogjëve ne ajër‖.

Ubejd b. Umejri ka thene: ― Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) e kishte ëndje t‘I
gostiste njerëzit. Keshtu nje dite doli perjashta qe te kerkonte dike per ta gostitur. Duke
mos hasur askë, u kthye ne shtepi, ku e takoi nje njeri duke qendruar aty dhe e pyeti: ― O
rob I Allahut çka te shtyri te hysh ne shtepine time pa lejen time?‖ Ky u pergjigj: ― Hyra
me lejen e Zotit te saj‖ ― E kush je ti‖? pyeti Ibrahimi. ―Une jam engjulli I vdekjes‖ tha ai ―
e Zoti im me ka derguar te nje rob I Tij, qe t‘ia them se Ai e ka marre atë per mik te
Vetin‖. Ibrahimi tha: ― E kush eshte ai?‖ Pasha Allahun, sikur te me tregoje se kush eshte
ai, une do te shkoja, madje edhe ne skaj te botes qe ti behem fqinj atij, perderi sa nuk do
ten a ndante vdekja‖ Ky per kete I tha: ― Ai rob je ti‖ ― A une qenkam a? pyeti Ibrahimi. ―
Po‖ tha ai. ― me çka e kam merituar qe Zoti im te me marre per mik? ― pyeti Ibrahimi. ―
Me atë qe u jep njerezve e nuk kerkon asgje prej tyre‖ tha ai.‖ Kete e transmeton Ibën
Ebi Hatimi.

-191-

 31-05-, 13:11

-
-

Allahu I Lartmadherishem ne shume vende te Kur‘anit permend Ibrahimin duke e

lavderuar atë. Disa thonë se ai eshte permendur ne tridhjet e pese vende, e vetem ne
suren Bekare ne pesembedhjet vende . Ai eshte njeri nga pese Pejgameberet e zgjedhur
ulul-‗azm, emrat e te cileve veçmas perveç Pejgambereve te tjere, jane permendur ne
keto ajete: “ Kur nga Pejgamberet Ne morem zotimin e tyre; edhe prej teje edhe
prej Nuhit, prej Ibrahimit, prej Musait, prej Isait te birit te Merjemes. Ne prej
tyre morëm zotim te forte” (Ahzab 7) dhe: “Ai ju percakton nga feja atë qe e ka
urdheruar Nuhin dhe atë qe ta shpallim ty, dhe atë qe e urdheruam Ibrahimin,
Musain dhe Isain: “ Aplikoni fenë e drejte dhe mos u perçani ne të…” (Shura,
13). Veç kesaj ai, pas te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) eshte me I
nderuari nder te Derguarit e zgjedhur.

Pastaj I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ka hasur atë ne qiellin e
shtate, te mbeshtetur ne Tempullin e engjëjve (Bejtul-Ma‘mur) net e cilin per çdo ditë
hyjne shtatedhjet mijë engjëj, te cilet nuk do te vijne më ne radhe deri ne diten e
Gjykimit….Persa I perket hadithit mbi Isranë, te cilin e transmeton Shurejk b. Ebi Numejri
nga Enesi, ku qendron se ai eshte ne qiellin e gjashte e Musai net e shtatin, Shurejku
tanimë eshte kritikuar per kete, e edhe per diç tjeter lidhur me kete hadith. Megjithate
thenia e pare eshte e sakte.

Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Muhammed b. Bishri se ka rrefyer Muhammed b. Amri, e

ketij Ebu Seleme, se ka degjuar nga Ebu Hurejre se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Fisniku I biri I fisnikut, te birit te fisnikut, nga
babai fisnik, eshte Jusufi, djali I Jakubit, e ky I Is‘hakut, I cili eshte djali I Ibrahimit, mikut
te Gjithemeshirshmit ―

Kete hadith tjeter na ben te kuptojme se Ibrahimi eshte me I zgjedhur se Musai. Ne te I

Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) thote: ―…e te treten e kame
lene per Ditën, net e cilen te gjithe njerezit do te deshirojne te jene ne vendin tim, madje
edhe Ibrahimi.‖

-192-

Hadithin e transmeton Ubejj b. ka‘bi dhe e shenon Muslimi.

Kjo eshte shkalla e nderimit, per te cilën flet I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ne hadith:‖ Une do te jem me I zgjedhuri nga te gjithe njerezit ne Diten e
Gjykimit, e kete nuk e them per t‘u mburrur‖

Pastaj ne kete hadith flitet se si njerezit do te kerkojne shefa‘at (ndermjetesim) nga

Ademi pastaj nga Nuhi, ibrahimi, Musai dhe Isai. Mirepo te gjithe keta do te ngurrojne
nga kjo. Pastaj njerezit do t‘I vijne te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) e ai do te thote: ― Une jam per kete. Une jam per kete.‖ Kjo eshte vetem nje pjese e
hadithit.

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Ali b. Abdullahu se I ka rrefyer Jahja b. Se‘idi ketij

Ubejdullahu, se Se‘idi ka degjuar nga babai I vet se Ebu Hurejre ka thene: ― Dikush pyeti:
― O I Derguari I Allahut cili eshte njeriu me fisnik? Ai u pergjigj: ― Njeriu me fisnik eshte ai
qe eshte I devotshem‖ ― O I Derguar I Allahut nuk te pyesim per kete,‖ thane ata. Ai u
pergjigj: ― Njeriu me fisnik eshte Jusufi, Pejgamber I Allahut djali I Pjegamberit te Allahut,
te birit te Pejgamberit te Allahut, te birit te mikut te Allahut‖ tha ai. Ata perseri thane: ―
Nuk te pyesim per kete‖ ― Atehere me pyetni per me fisnikun tek arabet?‖pyeti ai. ― Po‘
thane ata. Atehere Pejgamberi (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) u pergjigj: ―
Ata qe kane qene me te miret ne kohen e xhahiljetit (injorances) me te mire do te jene
edhe ne Islam, po qe se kuptojne (fenë)
Ne kete version Buhariu shenon kete hadith ne disa vende.

Muslimi dhe Nesaiu e shenojne kete ne disa versione, permes Jahja b. Se‘id el-Kattani, e
ky e ka degjuar nga Ubejdullahu – perkatesisht Ibni Umeri.

Buhariu pastaj thote: ― Ebu Usame dhe Mu‘temiri transmetojne nga Ubejdullahu se ka
degjuar nga Se‘idi, ky nga Ebu Hurejre e ky nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Alalhut qofte mbi te).

Une them: ―Ne nje vend tjeter, ai , si transmetues I ketij hadithi perveç ketyre te dyve,
permend edhe Ubejd b. Sulejmanin e Nesaiu edhe Muhammed b. Bishrin. Te gjithe keta e
transmetojne nga Ubejdullah b. Umeri, I cili thote se Se‘idi ka degjuar nga Ebu Hurejre e
ky nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te). Asnjeri prej tyre
nuk e permend babanë e tij (Se‘idit).

-193-

 31-05-, 15:32

-
-

Ahmedi shenon : ― Na ka treguar Muahmmed b. Bishri, se I ka rrëfyer Muhammed b.

Umeri, e ketij Ebu Seleme, se ka degjuar nga Ebu Hurejre, se I Derguari I llahut (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene : ‖ Fisniku, I biri I fisnikut, te birit te fisnikut,
nga babai fisnik eshte Jusufi, djali I Jakubit, e ky djali I Is‘hakut, djalit te Ibrahimit, mikut
te Allahut‖

Kete hadith e transmeton vetem Ahmedi.

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Is‘hak b. Mensuri se I ka rrefyer Abdussamedi, e ketij

Abdurrahman b. Abdullahu , se babai I tij ka degjuar nga Ibni Umeri , se I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Fisniku, I biri I fisnikut, te
birit te fisnikut, nga babai fisnik eshte Jusufi, I biri I Jakubit, e ky I biri I Is‘hakut, te birit
te Ibrahimit‖
Nje version me zinxhirë te ketille, permes Abdurrahman b. Abdullah b. Dinarit, babait te
tij dhe Ibni Umerit, transmeton vetem ai.

Ne versionin e Imam Ahmedit te ketij hadithi qendron : ―Na ka treguar Jahjai se ka

degjuar nga Sufjani se ka rrefyer Mugire b. En-Nu‘mani e ketij Se‘id b. Xhubejri, se Ibni
Abbasi e ka degjuar te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
duke thene: ― Njerezit do te ringjallen lakuriq dhe të pabërë synet. I pari qe do te vishet,
do te jete Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te)‖Pastaj citoi: ― Ashtu siç kemi krijuar
heren e pare, ashtu do te bejme perseri” (Enbija 104).

Hadithin e sipercituar e shenojne Buhariu dhe Muslimi ne Sahihet e tyre permes Sufjan
eth-Theuriut dhe Shu‘be b. El-Haxhxhaxhit,e keta te dy nga Mugire b. Nu‘man el-Neha‘I
el-Kufiu, I cili e ka degjuar nga Se‘idi b. Xhubejri, e ky nga Ibni Abbasi.

Nderimi I permendur ne kete hadith nuk nenkupton se ky eshte me I madh se ―pozita e

nderit‖ e cila I eshte garantuar te Derguarit (paqja dhe shpetimi I llahut qofte mbi te) te
cilen do ta lakmojne te paret e te mbramet.

Ne hadithin e dyte qe e transmeton Imam Ahmedi qendron : ― Na kane treguar Veki‘u

dhe Ebu Neimi, se Sufjani – perkatesisht eth-Theuriu – u ka treguar se ka degjuar nga
Muhtar b. Fulful b. Fulfuli, e ky nga Enes b. Maliku se një njeri I eshte drejtuar te
Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te): ― O njeriu me I mire‖ e
ky I eshte pergjigjur: ― Ky eshte Ibrahimi‖

Kete hadith e transmeton edhe Muslimi permes Theuriut, Abdullah b. idrisit, Ali b.
Mushhirit dhe Muhammed b. Fudajlit, e keta te katert, permes Muhtar b. Fulfulit.

-194-

I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ka thene kete ne
hadithin e permendur nga modestia dhe miresjellja ndaj stergjyshit te tij, Ibrahimit (paqja
e Allahut qofte mbi te).Me nje rast ai ka thene: ― Mos me jepni perparesi kundrejt
Pejgambereve tjere‖

Ne hadithin e trete ka thene: ― Mos me jepni perparesi kundrejt Musait! Diten e Gjykimit
njerezit do te jene sit e goditur nga rrufeja. Une do te jem I pari qe do te këndellem. Do
ta shoh Musain, duke u mbajtur per shtyllen e Arshit, e nuk do ta di se a eshte këndellur
para meje, apo ky eshte shperblimi I tij per atë qe I ka rene te fiket ne bjeshkën e Sinajit‖

Pra asgje prej kesaj nuk bie ne kundershtim me numrin e madh te haditheve net e cilat I
Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) thote se Diten e Gjykimit do te jete
njeriu me I zgjedhur. Kjo nuk eshte ne kundershtim as me hadithin te cilin e transmeton
Muslimi, nga Ubejj b. Ka‘bi: ―..e te tretën e kam lene per Diten net e cilën njerezit do te
deshirojne te jenë ne vendin tim, madje edhe Ibrahimi‖

Duke qene se Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) pas te Derguarit (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) eshte I Derguar me I zgjedhur, falesit ne namaz I eshte
urdheruar te shqiptojë atë që shqipton, e qe transmetohet ne hadith autentik, te cilin e
shenojne edhe Buhariu edhe Muslimi. Kete hadith e transmeton Ka‘b b. Uxhrei dhe disa te
tjere.

Net e qendron: ― Me nje rast patem pyetur:‖ O I Derguar I Allahut, e dime se si duhet te
te dergojme selam, por si do te dergojme salavat?‖ Ai ka thene: ― O Zot meshiroje
Muhammedin dhe familjen e tij, ashtu siç e ke meshiruar Ibrahimin dhe familjen e tij, dhe
bekoje Muhammedin dhe familjen e tij ashtu siç e ke bekuar Ibrahimin dhe familjen e tij.
Me te vertete Ti je I Falenderuar dhe I Lavderuar‖

I Lartmadherishmi thote: “ dhe te Ibrahimit:- I cili I plotesonte tërësisht

obligimet” (Nexhm 37)

Dijetaret thone: ― Ai ka kryer çdo gjë që I eshte urdheruar madje edhe praktikisht gjer ne
detaje, ka zbatuar te gjitha dispozitat e fesë, duke u kujdesur qe gjate zbatimit te
obligimeve te medha, te mos I harroje edhe ato te imtat.‖

Abdurrezaku thote: ― Na ka treguar Ma‘meri se ka degjuar nga Tavusi e ky nga babai I tij,
se Ibni Abbasi perkitazi me fjalet e te Lartmadherishmit: ― Dhe kur Allahu e provoi
Ibrahimin me disa fjale, e ai I zbatoi ato plotesisht” (Bekare 124) ka thene: ―Nga
aspekti I pastertise, Allahu e ka sprovuar atë lidhur me koken me pese gjëra, e me pjesët
e tjera te trupit me pesë gjëra. Per koken I përkasin: shkurtimi I mustakeve, shperlarja e
gojës, pastrami I dhembeve me misvak, shperlarja e hundes dhe formimi I shtigjeve te
flokeve. Ndersa per trupin: prerja e thonjeve, rruarja e qimeve rreth pjeseve te turpshme,
te beret synet, largimi I qimeve nga nënsqetullat dhe pastrimi me ujë pas nevojes se
madhe dhe te vogël‖
-195-

 01-06-, 14:31

-
-

Kete e shenon Ibën Ebi Hatimi duke shtuar: ― Ngjashëm me kete percillet edhe nga Se‘id
b. El-Musejjebi, Muxhahidi , Sha‘biu, Neha‘iu, Ebu Salihu dhe Ebu El-Xhildi‖

Une them: ― Buhariu dhe Muslimi permes Ebu Hurejres, shenojme se I Derguari (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Pese gjëra jane nga shenjat natyrore:
synetia, rruarja rreth organeve te turpshme, shkurtimi I mustakeve, prerja e thonjeve dhe
rruajra nensqetullave‖

Veç kesaj Muslimi Ebu Davudi, Tirmidhiu, Nesaiu dhe Ibni Maxhe, shenojne se Veki‘u ka
degjuar nga Zekerijah b. Ebi Zaidi, ky nga Mus‘ab b. Shejbe el-Abderiu ku nga Talk b.
Habib el-Anziu ky nga Abdullah b. Zubejri e ky nga Aishja se I Derguari I Allahut (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Dhjete gjëra jane nga shenjat e
natyrshmerise: shkurtimi I mustakeve, leshimi I mjekrrës, perdorimi I misvakut,
shperlarja e hundes me uje , prerja e thonjeve, larja e nyjeve te gishterinjeve, largimi I
qimeve nga nensqetullat, rruarja rreth organeve te turpshme dhe pastrami pas kryerjes
se nevojes‖

Per kete do te behet me shume fjale, kur te flasim per gjatesine e jetes se Ibrahimit dhe
per synetine e tij.

Sidoqofte nga ajo qe thame me lart duket qarte se Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te)
perveç obligimeve qe kishte ndaj Allahut dhe ibadetit te madh qe bente, ai nuk linte pas
dore kujdesin per trupin e vet dhe se çdo pjesë te trupit e trajtonte si eshte me se miri,
siç eshte: rregullimi, zbukurimi dhe largimi I çdo gjëje që pengon, si: tepricen e flokeve,
te thonjeve, te zverdhurit ne dhëmbë dhe papastertine nga I tere trupi.

PALLATI I IBRAHIMIT NE XHEHNET

Hafidh Ebu Bekër El-Bezzari shenon: ―Na ka treguar Ahmed b.Sinan El- Kattani, El-Vasitiu
dhe Muhammed b. musa El-Kattani se u ka rrefyer Jezid b. Haruni, ketij Hammad Seleme,
se ka degjuar nga Simaku, ky nga Ikrime e ky nga Ebu Hurejre se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Ne Xhehnet ekziston nje pallat‖
mendoj se ka thene nga margaritaret – ― I cili nuk ka asnje çarje apo plasaritje. Ate ia ka
pergaditur Allahu si vendbanim mikut te Vet Ibrahimit‖

-196-

El-Bezzari pastaj thote: ― Nje hadith me version te ngjashëm na ka treguar Ahmed b.

Xhemil b. El-Mervezi, ketij I ka rrefyer En-Nader b. Shumejli, e ketij Hammad b. Seleme, I
cili ka degjuar nga Simaku ky nga Ikrime, ky nga Ebu Hurejre, e ky nga I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Ai pastaj thote: ―Nuk e dime saktesisht se kush e transmeton kete hadith nga Hammad b.
Seleme, por thuhet se keta kane qene Jezid b. Haruni dhe Nadër b. Shumejli. Te tjeret e
transmetojne si meukuf‖

Une per kete shtoj:‖Sikur te mos ekzistonte kjo mangesi atehere do t‘I kënaqte kushtet e
Buhariut. Megjithate autoret e koleksioneve më autentike nuk e shenojne kete‖

FIGURA E IBRAHIMIT

(paqja e Allahut qofte mbi te)

Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Junusi dhe Huxhejni se u ka rrefyer El-Lejthi se ka

degjuar nga Ebu Ez-Zubejri e ky nga Xhabiri se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Me janë treguar Ferrëfyesit, dhe pashë se Musai u
perngjante disa njerezve nga Shenu‘I (një degë fisi). E kam pare Isain, te birin e
Merjemes, dhe vërejta se, prej njerëzve që I njoh unë, me se tepermi I perngjante Urve
b. Mes‘udit. E kam pare Ibrahimin, dhe vërejta se nga njerëzit qe I njoh unë, më së
tepërmi I perngjante Dihjit.‖

Kete hadith me kete zingjire te transmetimeve e shenon vetëm Imam Ahmedi.

Ahmedi thote:‖ Na ka treguar Esved b. Amiri, se I ka rrefyer Israili I cili ka degjuar nga
Uthmani – perkatesisht Ibën El-Mugire ky nga Muxhahidi, e ky nga Ibni Abbasi, se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― E kam pare
Isain birin e Merjemes, Musain dhe Ibrahimin. Isai ishte lëkurëbardhe, flokëkaqurrel dhe
krahëgjerë, ndersa Musai ishte zeshkan dhe trupmadh‖ E kane pyetur: ― E Ibrahimi?‖
Eshte pergjigjur ― Shikoni mikun tuaj‖ duke menduar në vete‖

-197-

 01-06-, 15:26

-
-

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Bejan b. Amri, se I ka rrefyer En-Nadri se ka degjuar nga

Ibën Auni, ky nga muxhahidi, e ky nga Ibni Abbasi se, eshte permendur Dexhalli dhe
eshte thene se ndermjet syve I shkruan kafir apo kufër, ka thene: ― Kete nuk e kam
degjuar, por I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―
Per sa I perket Ibrahimit (nese deshironi ta dini se si eshte dukur) atehere shikoni mikun
tuaj. Musai ka qene flokëkaqurrel dhe zeshkan. Me behet sikur tani e shoh , duke u
zdirgjur në lugine hipur në deve te kuqe me kapister nga berqet‖

Kete hadith e transmetojnBuhariu dhe Muslimi permes Muhammed b. El-Muthennait ky

nga Ibën Ebi Adijji, ky nga Abdullah b. Auni. Buhariu e shenon ne kapitullin mbi ―haxhin‖
dhe veshmbathjen‖ si dhe Muslimi. Qe te dy e shenojne nga Muhammed b. El-Muthenna I
cili percjell nga Ibën Ebi Adijji ndersa ky nga Abdullah b. Auni.

JETA DHE VDEKJA E IBRAHIMIT

Ibni Xheriri ne Historine e tij shenon se Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) eshte
lindur ne kohen e sundimit te Nemrudit b. Ken‘anit. Ky ka qene – siç thote Ed-Dahhaku –
sundimtar I njohur per te cilin thuhet se ka sunduar nje mije vjet dhe se ka qene tejet I
vrazhde dhe I orientuar ne menyre despotike. Disa thone se ka prejardhjen nga fisi Benu
Rasib, te cilit I ishte derguar Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te), dhe asokohe sundonte
me mbare boten.

Pastaj thone se me nje rast ishte paraqitur nje yll, I cili e hijezoi Diellin e Hënën, gjë që I
mahniti njerëzit e atëhershëm. Nemrudi u frikesua shume andaj I tuboi te gjithe
magjistaret e astrologët dhe I pyeti se çfare mendojnë per kete dukuri. Ata u pergjigjen: ―
Nder shtetasit tuaj do të lindë një fëmijë, per shkak te te cilit do të marrë fund sundimi
yt.‖ Atehere I urdheroi t‘u ndalohet njerëzve qe t;I afrohen grave te tyre dhe qe te
mbytet çdo fëmijë qe do lindte prej atehere.

Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) u lind mu në atë kohë, por Allahu I Lartesuar e
ruajti dhe e mbrojti atë nga intrigat e të pafeve. Allahu dha që te rritej ne nje djalosh te
mire qe te jete pjellë per shëmbëlltyre dhe qe te ndodhë ajo qe eshte caktuar qysh më
pare. U lind ne Es-Sus, e disa thone ne Babiloni apo ne Sevad te Kuthiu (vend ne Irak)

Me lart e cekëm mendimin e Ibni Abbasit se ai eshte lindur ne Berz ne lindje te

Damaskut. Pasi qe Allahu per shkak te tij e shkaterroi Nemrudin, u shperngul ne Haran, e
prej aty ne Sham, dhe me ne fund, siç thamë edhe me pare u vendos ne rajonin e
Jerusalemit. Pati dy djem, Ismailin dhe Is‘hakun. Sara vdiq para tij, ne vendin Hebron ne
teritorin e Ken‘anit.

-198-

**Ehli kitabet pohojne se ajo atëbote I kishte njëqind e njezet e shtate vjet. Ibrahimi
(paqja e Allahut qofte mbi te) iu dhimbs shume ajo (Allahu e meshirofte) dhe ishte tejet I
pikelluar. Prej nje njeriu nga fisi Benu Hair, qe quhej Afron b. Saher, bleu nje shpelle per
katerqind monedha argjendi, net e cilen e varrosi Saren. Ata me tej thone: ― Pastaj
Ibrahimi e kerkoi nje vajze per djalin e tij Is‘hakun, me te cilen e fejoi e me vone edhe e
martoi, qe quhej Refka, vajza e Betuilit, djalit te Nahorit, te birit te Tarehit. Ibrahimi e
dergoi nje sherbetor, I cili e solli atë me deve, se bashku me mëndeshën dhe sherbetorët
e saj‖

Pastaj thone: ― Madje Ibrahimi u martua me Kanturën e cila ia lindi Zimranin, Jokshanin,
Madanin, Shijakun dhe Shahin‖ Pastaj ata I numerojne femijet qe I kane pasur djemtë e
Kantures.

**Ibni Asakiri transmeton nga shume dijetarë të mëhershëm rrëfimin e ehli kitabeve mbi
atë se si I ka ardhur Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) Engjëlli I vdekjes. Ekzistojne
shume rrefime te ketilla, dhe Allahu e di me se miri se sa jane te sakta.

Mirepo ekzistojne transmetime sipas te cilave siç thone Ibën El-Kelbiu ai ka jetuar dyqind
vjet.
Keshtu Ebu Hatim b. Hibbani ne Sahihun e tij shenon: ― Na ka treguar El-Mufeddal b.
Muhammed el-Xhundi ne Mekë, se I ka rrefyer Ali b. Zijad el-Lahmiu, e ketij Ebu Kurre se
ka degjuar nga Ibni Xhurejxhi se I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene: ― Ibrahimi eshte bere synet me një sëpatez, kur I kishte njëqind e njëzet vjet.
Pasketaj ka jetuar edhe tetëdhjet vjet‖ Kete hadith e shenon edhe Hafidh b. Asakiri
permes Ikrime b. Ibrahimit dhe xha‘fer b. Aun el-Amrit, te cilet e kane degjuar nga Jahja
b. Se‘id b. El-Musejjebi, e ky nga Ebu Hurejre si meukuf.

-199-

 01-06-, 16:03

-
-

Ibni Hibbani pastaj shton: ― Eshte I pabazë dyshimi se fjalet e ketij hadithi I perkasin
ndonjerit nga as‘habet, ngase na ka treguar Muhammed b.Abdullah b. El-Xhunejdi qe I ka
rrefyer Kutejbe b. Se‘idit e ketij Lejthi se ka degjuar nga Ibni Axhlani ky nga babai I tij, e
ky nga Ebu Hurejre se I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―
Ibrahimi eshte bere synet ne moshen njeqind e njezet vjeqare, e pasketaj ka jetuar edhe
tetedhjet vjet. Eshte bere synet me nje sepatëz.

Kete version e shenon edhe Hafidh b. Asakiri permes Jahja b. Se‘idit ky nga Ibni Axhlani,
ky nga Ebu Hurejre e ky nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Ibni Hibbani pastaj thote se , Abdurrezaku ka thene se fjala ―kadum‖ ne kete hadith nuk
do te thote ―sëpatëz‖ pork y eshte emir I nje vendi.

Une them: ― Ne nje hadith sahih qendron se eshte bere synet‖ Kur I ka mbushur
tetedhjet vjet‖ e sipas nje transmetimi tjeter, ― kur I ka pasur tetedhjet vjet . Ne asnjerin
ne keto versione nuk flitet se s aka jetuar pasketaj. Allahu e di me se miri.

Muhammed b. Ismail El-Hasan el-Vasitiu thote: ―Veli‘u ne Tefsirin e tij shenon nje trajte
me te gjate te nje transmetimi I cili thote: ― na ka treguar Ebu Muaviu se I ka rrefyer
Jahja b. Se‘idi ketij Se‘id b. El-Musejjebi se ka mbajtur pantolla (shallvare) I pari qe ka
bere shtegun e flokeve I pari qe I ka rruar qimet nga organet e turpshme dhe I pari qe
eshte bere synet me sëpatëz, kur I ka pasur njeqind e njëzet vjet. Pasketaj ai ka jetuar
edhe tetëdhjet vjet. Ka qene I pari qe I ka gostitur mysafiret dhe I pari qe eshte thinjur.‖

Kete transmetim ai e shenon si fjalet e Ebu Hurejres (meukuf). Mirepo per dallim nga Ibni
Hibbani me pare do te jene fjalet e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) Allahu e di me se miri.

Maliku shenon se, Se‘id b. El-Musejjebi ka thene: ― Ibrahimi ka qene I pari qe e ka

gostitur mysafirin I pari qe eshte bere synet I pari qe I ka shkurtuar mustaqet, dhe I pari
qe I ka verejtur qimet e vet ate thinjura, andaj ka pyetur:‖C‘eshte kjo o Zoti im?‖ Allahu I
eshte pergjigjur: ― Dinjitet‖ Ai eshte lutur: ― O Zoti im ma shto dinjitetin‖

Disa te tjere shtojne: ― Ai ka qene I pari qe I ka shkurtuar mustaket, I pari qe I ka rruar

qimet nga organet e turpshme I pari qe ka mbajtur shallvare‖

Varri I tij, varri I djalit te tij Is‘hakut dhe varri I nipit te tij, Jakubit gjenden ne nje
hapesire katërkëndëshe, qe e ka rregulluar Sulejman b. Davudi (paqja e Allahut qofte mbi
te) ne Hebron. Ky vend sot quhet El-Halil.

-200-

Se varri I tij gjendet mu ne kete vend, transmetohen nje numer I madh njerëzish, nga
brezi ne brez, prej periudhes ne periudhe, prej kohes së bijve te Israilit e gjer ne ditët e
sotme.

Nga I Derguari I pagabur, ten e, nuk ka arritur ndonje transmetim autentik I cili do te
fliste per kete. Megjithate ky vend duhet te ruhet, te nderohet dhe te çmohet dhe nuk do
te guxohej qe te shkelet neper të, nga te ndrojturit se aty me te vertete do tem und te
jete varri I Ibrahimit, ose I ndonje trashegimtari te tij – Pejgamberi. Bekimi dhe paqja e
Allahut qofshin mbi te gjithe ata!

Ibni Asakiri shenon zinxhirin e transmetimeve deri te Vehb b. Munebbihu I cili thote: ― Te
varri I Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) ka qene nje guri net e cilin shkruante:

Injorantin shpresa e kaplon,

E vdes ai te cilit afati I vie.
Kujt vdekja I afrohet,
Kurfarë dredhie nuk I ndihmon dot.
Si mund përhere te jetoje ai
Te cilit edhe stergjysherit I kane vdekur?
E me njeriun ne varr
Shkojne vetem veprat e tij.

FEMIJET E IBRAHIMIT

Se pari Ibrahimi ka pasur djalin Ismailin me Haxheren, koptasem egjiptiane. Pastaj me

kusheriren e vet (vajzen e xhaxhait) Sarën ka pasur djalin e dyte Is‘hakun. Pastaj eshte
martuar me ken‘anasen Kanturen, vajzën e Jaktanit e cila ia ka lindur gjashte djem:
Medanin, Zimranin, Surexhin,Jokashanin dhe Neshkun.

Emri I te gjashtit nuk permendet. Pasketaj eshte martuar me Haxhunen, vajzen e Eminit,
e cila ia ka lindur pese djem: Kisanin, Serxhin, Eminin, Lutanin dhe Nafisin. Kete e shenon
Ebu El-Kasim Es-Suhejli ne ―Et-Ta‘rifu uel‘alamu‖

-201-

 02-06-, 13:41

-
-

LUTI
(paqja e Allahut qofte mbi të)

Një nga ngjarjet e mëdha qe ndodhi gjate jetës së ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te)
ishte edhe ndeshkimi qe e goditi popullin e Lutit (paqja e Allahut qofte mbi te). Luti eshte
djali I Haranit, te birit te Tarehut, I cili ne realitet eshte Azeri, siç kemi thene tanimë. Pra
Luti eshte nipi (djali I vëllait ) te Ibrahimit paqja e Allahut qofte mbi te), ndersa brahimi
harani dhe Nahori janë vëllezër, qe gjithashtu kemi folur më pare. Disa konsiderojne se ky
Harani e ka ndertuar qytetin Haran. Mirepo per nje pohim te ketille nuk ekzistojne
argumente te vlefshme sepse nuk pajtohet me librat e hebrenjeve dhe te krishtereve.
Allahu e di me se miri.

Sipas urdherit dhe lejes se xhaxhait te vet Ibrahimit paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te dy, Luti u nda nga Ibrahimi dhe u vendos ne qytetin Sodomë ne rajonin e gaur
Zegarit. Atëbotë Sodoma ishte qendër e rajonit te permendur te cilit I takonin fshatrat
perreth me tokë te punueshme. Banoret e Sodomes ishin tejet te çoroditur dhe
jobesimtarë te prishur, njerez qe benin vepra me te ndyta. Merreshin me hajduteri
rrugësh dhe ne çdo vendpushim te tyre bënin vepra te shemtuara, e që askush nuk ia
ndalonte askujt kete. Sa gje e shemtuar qe ishte ajo qe benin ata!

Ata kane shpikur nje veper tejet te shemtuar te cilen nuk e ka praktikuar askush para
tyre. Perkatesisht meshkujt kishin maredhenje seksuale me meshkujt duke iu shmangur
maredhenjeve seksuale me gra, te cilat Allahu I Lartesuar ua ka krijuar robërve te mire te
Tij.

Luti therriste qe ta besojne Allahun e Lartmadherishem I Cili nuk ka shok dhe ua ndalonte
te bejne atë qe ishte e ndaluar – vepra te çoroditura e të shëmtuara. Mirepo ata ishin
këmbëngules ne lajthitjen e tyre dhe ne rrugen e gabuar qe ndiqnin dhe vazhdonin jetën
ne shfrenim dhe ne pabesi. Per kete shkak Allahu I Madherishem I ndeshkoje ata me nje
denim te tmerrshëm te cilin as qe kane mundur ta paramendojne, e as qe kane mundur
te mbrohen prej tij, dhe I ka bere ata shembull dhe mesim per popujt e tjerë, prej nga do
te mund te mesojne njerëzit e mençur.

-203-

Per kete shkak Allahu I Lartmadherishem flet per ta ne Librin e Tij Famëmadh. Ne suren
A‘raf thote: *”Dhe Lutin, - kur I tha popullit te vet: “Pse po beni aso mbrapshti,
çfare nuk ka bere askush para jush ne bote?” Ju me epsh I qaseni meshkujve,
ne vend te femrave. Ju me te vertete jeni populli qe e I ka tejkaluar te gjithe
kufijte e se keqes.” E pergjegjeja e popullit te tij ishte thejsht: “ Perzini ata
nga qyteti juaj ata jane njerez puritanë (te paqmë)‖ Dhe Ne e shpetuam atë dhe
familjen e tij, perveç gruas se tij, Ajo ishte nga ata qe u ndeshkuan.* dhe mbi
ta leshuam shi, e shiko si perfunduan keqbërësit” (A‘raf 80-84).

Ne suren Hud I Lartmadherishmi thote: “ Dhe te derguarit Tanë I sollën Ibrahimit

lajmin e mire e I thane: “ Selam” Ai u pergjigj: “ Selam” Dhe me te shpejte u
solli atyre nje viç te pjekur. Kur pa se duart e tyre nuk po perkasin atë, kjo nuk
I pelqeu atij dhe ndjeu frikë nga ata. “ Mos u frikeso thane ata, ne jemi te
derguar te popullit te Lutit” E gruaja e tij rrinte aty dhe qeshi, dhe Ne e
pergezuam atë me Is‟hakun , e pas Is‟hakut me Jakubin. E mjera un” tha ajo, A
mos vallë keshtu plake do te lind une; edhe ky burri im eshte plak! Me te
vertete kjo eshte nje gjë e çuditshme” mos vallë tip o çuditesh me percaktimin
e Allahut? “ thane ata. Meshira e Allahut dhe bekimi I Tij qofshin mbi ju- o
banore te kesaj shtepie! Me te vertete Ai eshte I lavderuar dhe I palavderuar!”
Pasi qe I kaloi frika Ibrahimit I erdhi lajmi I gezuar ai filloi te diskutoje me Ne
per popullin e Lutit . Ibrahimi me te vertete, ishte I bute I dhëmbshëm dhe I
besueshëm. “ O Ibrahim shmangu kesaj! Urdheri ka ardhur nga Zoti Yt dhe
,atyre me te vertete do t‟u arrije ndeshkimi I cili nuk mund te dëbohet” Dhe
kur te Derguarit Tanë I erdhen Lutit ai per shkak te tyre u shqetesua shume
dhe ndjeu një sëkëlldi në shpirtin e vet, e tha: “ Kjo eshte ditë e tmerrshme”
Dhe populli I tij ngarendi tek ai , ndersa me pare punonin vepra te keqija . O
populli im tha ai ja tek janë bijat e mia. Ato per ju jane me te pastra. Kini frikë
Allahun dhe mos me turpëroni para musafireve te mi. A nuk ka ne mes jush
njeri te arsyeshëm ? Ata thane: “ Ti e di se ne nuk na duhen bijat tua, than ata,
ti me te vertete e di se ç‟duam ne. Eh sikur te kisha pushtet ndaj jush, tha ai
apo sikur te kisha mundur te mbeshtetem ne ndonje fuqi te madhe Ata thane:
“ O Lut Ne jemi te derguarit e Zotit tend. Ata nuk mund te bejne ty asgje te
keqe. Por ti nisu me familjen tende kah mbarimi I nates pos gruas sate, ate do
ta gjeje ajo qe do t‟I gjeje edhe ata, dhe askush prej jush most e shikoje
permbrapa! Afati I tyre eshte agimi, e valle a nuk eshte agimi afër? Dhe kur
erdhi percaktimi Ynë, Ne permbysem çdo gjë ajo qe ishte lart ra poshte, dhe
mbi ta leshuam buca balte te ngrurosur sikurse shiun, I cili derdhej pareshtur,
e shenuar nga Zoti Yt. Dhe ato (buca) nuk jane larg nga Zullumqarët (Hud 69-
83).

-204-

Ne suren Hixhër I Lartmadherishmi thote: “ Dhe lajmeroi ata per musafiret e

Ibrahimit , kur hyne tek aid he thirren selam, e ai tha: “ Ne po frikesohemi nga
ju” Mos keni frike thane ata,” se ne po ye sihariqojme me nje djale te dijshëm”
A mos vallë po me sihariqoni edhe pse jam plakur tani? Tha ai” E me çka do te
me gezoni? Ne po te pergezojme me të Vertetën” thane ata andaj mos e humb
shpresen “ Ai tha: “ Po kush mund ta humb shpresen nga meshira e Zotit te
vet, perpos atyre qe kane devijuar” Dhe e pyeti: “ E çfare kerkoni ju o te
derguar?” Ne jemi derguar te nje popull kriminel thane ata, perpos familjes se
Lutit. Ne do t‟I shpetojme te gjitha ata, perveq gruas se tij; Ajo, Ne kemi
caktuar, do te shijojë dënimin se bashku me te tjeret” Dhe kur te derguarit
erdhën te Luti ai tha: “ Ju me te vertete jeni njerez te panjohur* “ Jo port e
sjellim atë, në çka ata perherë dyshonin” thane ata. Te sjellim te Vertetën e ne
padyshim, e flasim te verteten. Prandaj nxirre familjen tënde para mbarimit te
nates, e ti ec prapa tyre dhe askush prej jush te mos shikoje permbrapa, por le
te vazhdoje ne drejtim kah ju urdherohet. Dhe I shpallem atij se çfare do te
ndodhe: se te gjithe ata – gjer tek I fundit do te jene te shkaterruar ne agim.
Atehere erdhen banoret e qytetit te gezueshem. Ai tha: “ Keta jane musafiret e
mi, andaj mos me turperoni dhe kini frikë Allahun, e mua mos me poshteroni”
Ata thane: “ E a nuk te kemi ndaluar qe te pranosh dike? “ Ja ku I keni vajzat e
mia nese deshironi të bëni diçka , tha ai. Pasha jetën tënde ata me te vertete
vetëm bredhin ne dehjen e tyre. Dhe ata I goditi një zë I tmerrshëm kur lindi
Dielli, dhe Ne bëmë qe ajo qe gjendej lart – te bie poshte, dhe mbi ta hodhëm
buca nga balta e ngurosur. Ketu me te vertete ka mesim per ata qe kundrojne.
Ato jane prane rruges, e cila ekziston edhe tani. Ketu me te vertete ka mesim
per ara qe besojne. (Hixhër 51-77)

Ne suren Shu‘ara I Lartmadherishmi thote: “ Populli I Lutit I konsideronte

gënjeshtarë pejgamberet. Kur vëllai I tyre Luti u tha: Vallë a nuk po
frikësoheni? Une Me te vertete jam Pejgamberi juaj besnik andaj keni frikë
Allahun dhe behuni te degjueshem ndaj meje! Per kete une nuk kerkoj kurfar
shperblimi, shperblimi im eshte vetem te Zoti I boteve. Vallë ju pos tere botes,
u qaseni meshkujve, e I lini grate tuaja te cilat Zoti juaj I ka krijuar per ju? Ju
me te vertete jeni popull qe I kalon te gjithe kufijte e se keqes!” Ata thane: “
Nese nuk pushon o Lut me siguri do te jesh I përzënë” Ai u pergjigj: “ Une me
te vertete e urrej atë qe beni ju” O Zoti im me shpeto mua dhe familjen time
nga ajo qe bejne ata” Dhe Ne e shpetuam atë dhe familjen e tij – te gjithe pos
places e cila mbeti me ata qe shijuan dënimin. E pastaj I shkaterruam te tjeret,
duke leshuar shiun mbi ta – e sa shi tmerrues qe ai, per ata qe ishin te
paralajmeruar* Ne kete me te vertete ka mesim por shumica e tyre nuk jane
besimtarë. E Zoti Yt me te vertete eshte Fuqiplote dhe Meshirues” (Shu‘ara 160-
175)

-205-
 03-06-, 14:04

-
-

Ne suren Nemël I Lartmadherishmi thote: “ Dhe Lutin kur I tha popullit te vet: “
Perse bëni fëlliqësira ne sy te njeri tjetrit (haptazi)? “ Vallë a mos me epsh po I
qaseni meshkujve ne vend te femrave? Ju me te vertete jeni popull injorant” E
Pergjegjia e vetme e popullit te tij ishte: “ Perzëreni familjen e Lutit nga qyteti
I juaj; ata janë njerëz puritanë (te paqmë)‖ Dhe ne e shpetuam atë dhe familjen
e tij, te gjithe perveç gruas se tij. Ne kemi caktuar qe ajo te mbetet me ata qe
do ta shijojne denimin. Dhe mbi ta leshuam shi – e sa e tmerruese që qe ai per
ata qe ishin te paralajmeruar” (Nemël 54-58)

Ne suren Ankebut I Lartmadherishmi thote: “ Dhe Lutin, kur I tha popullit te vet: “
Ju me te vertete beni aso marrezirash, çfare nuk ka bere askush para jush ne
bote! * A mos vallë beni maredhenje seksuale me meshkuj dhe beni prita
neper rruge e në ndejat tuaja beni gjera me te neveritshme? “ Pergjegjia e
popullit te tij ishte vetem : “ hajt le të na godasë dënimi I Allahut, nese flet te
verteten” Ai tha: “ O Zoti im me ndihmo kunder popullit ngatrresar” Dhe kur te
derguarit Tanë I sollën Ibrahimit lajmin e mire thane: “ ne do t‟I shkaterrojme
banoret e atij qyteti, sepse banoret e tij jane zullumqarë” Në të eshte Luti” tha
Ibrahimi. Ne e dime mire se kush eshte net e “ thane ata ne me siguri do ta
shpetojme atë dhe familjen e tij perpos gruas se tij ajo do te mbetet me ata qe
do ta shijojne denimin” E kur te derguarit Tanë I erdhen Lutit ai u shqetesua
dhe u sëndis per shkak te tyre. “ Mos u frikeso dhe mos u brengos thane ata,
Ne do te shpetojme ty ty dhe familjen tende perpos gruas sate; ajo do te
mbetet me ata qe do ta shijojnë denim. E mbi banorët e ketij qyteti do ta
leshojme një denim te tmerrshëm nga qielli, meqë janë te shfrenuar. Dhe prej
tij u kemi lene shenjë te qarte njerezve qe kane mend” (Ankebut 28-35)

Ne suren Saffat I Lartmadherishmi thote: “ Edhe Luti ka qene Pejgamber. Ne e

shpetuam atë dhe tere familjen e tij, pos places ajo e pësoi se bashku me ata
që pësuan. Kurse te tjeret I zhduken. Dhe ju kaloni pranë
vendbanimeve (shtepive) te tyre ditën dhe naten andaj perse nuk
vetëdisoheni?‖ (Saffat 133-138)
Ne suren Dharijat , pas rrefimit mbi musafiret e Ibrahimit dhe pas sjelljes se lajmit te mire
nga ana e tyre – se do t‘I linde nje djale I ditur – I Lartmadherishmi thote: “ Ai pyeti:
Cfarë deshironi ju o te derguar?” Ata u pergjigjen: “ Ne jemi te derguar te nje
popull mëkatarë, qe te hedhim mbi ta baltë te ngurosur, te shemtuar te Zoti yt
per ata qe e kane tejkaluar çdo kufi” Dhe Ne I nxorrem besimtarët qe ishin aty.
E në të gjetëm vetem nje shtepi muslimane. Dhe në të lame shenjë per ata qe I
frikesohen dënimit te dhëmbshëm.” (Dharijat 31-37).

-206-

Ne suren Kamer I Lartmadherishmi thote: “ Dhe populli I Lutit I ka mohuar

paralajmerimet. Ne derguam mbi ta një erë përplot me rërë – por jo edhe mbi
familjen e Lutit kete e shpetuam në të gdhirë, nga meshira Jonë. Ja keshtu Ne
I shperblejme ata qe falenderojne. E ai u kercenohej atyre me fuqinë Tonë,
porse ata ne keto kërcënime dyshonin. Ata nga ai I kerkuan musafiret e tij,
andaj I verbëruam ata: “ Shijoni dënimin Tim dhe paralajmerimet e Mia” Dhe
herët në mëngjes I goditi ata dënimi te cilit do ta ndiejmë pandërprerë. Shijoni
dënimin Tim dhe paralajmerimet e Mia” Dhe Ne Kur‟anin e kemi bërë te lehte
per keshille. – e a ka kush qe e pranon këshillën? “ (Kamer 33-40)

Per keto rrefime kemi folur ne vende te caktuara ne Tefsirin tone, gjate komentimit te
ketyre sureve.

Allahu I Madherishem e permend Lutin dhe popullin e tij edhe ne vende te tjera te
Kur‘anit. Ne I kemi cituar keto ne rrefimet mbi Nuhin, Adin dhe Themudin.

Tani me ndihmen e Allahut do te flasim per popullin e Lutit ne baze te ajeteve dhe en
baze te transmetimeve te arritshme per ne.

Luti (paqja e Allahut qofte mbi te) e therriste popullin e vet qe te adhuronte vetem
Allahun e Lartesuar, I Cili nuk ka shok dhe I largonte ata nga veprat e çoroditura te cilat I
permend Allahu. Mirepo askush nuk iu pergjigj atij dhe nuk besoi, madje as njeri I vetëm.
Nuk pushonin se vepruari atë qe u ndalohej, por vazhdonin sikurse me pare, duke mos ua
vërë veshin fare lajthitjeve dhe bredhjeve te tyre. Madje tentuan ta debojne edhe te
Derguarin e tyre. Pasi qe nuk kuptonin asgje, pergjegjia e tyre ishte: ― Përzëreni
familjen e Lutit nga qyteti juaj, ata jane njerëz-puritanë (te paqmë)!‖ (Nemël 56).
Keshtu virtytet tejet te lavderuara ata I konsideronin sit e meta, për çka sipas tyre duhej
te përzihej nga qyteti! Që të flasin keshtu I shtynte vetëm inati dhe egërsia e tyre.

Allahu e mbrojti Lutin dhe familjen e tij, perveç gruas se tij, duke I nxjerrë ata nga qyteti
ne menyren me te mire, ndersa ata I la pergjithmonë ne qytet, pasi qe ate e shëndrroi ne
det te qelbur dhe te dallgëzuar. Ky ne realitet ishte zjarr I skuqur dhe nxehtesi
përvëluese, uji I te cilit ishte I njelmët dhe I hidhur.

Keta u pergjigjen keshtu vetëm pse Luti donte t‘ua ndalonte te kridheshin ne fatkeqesi
edhe me te madhe, dhe te benin vepra çnjerëzore edhe me te medha, vepra keto te cilat
nuk kishte bërë më pare askush ne bote. Prandaj u bënë shëmbëlltyre e zvetënimit dhe
mesim per te gjithe ata, qe pasojne rrugen e tyre te gabuar.

-207-

 03-06-, 15:08

-
-

Krahas kesaj ata merreshin edhe me hajdutëri rrugesh, duke mashtruar njëri-tjetrin.
Kurse ne vendet ku mblidheshin dhe ku takoheshin ata bënin mëkate te llojllojshme, si
me fjale ashtu edhe me vepra. Keshtu nder te tjera thuhet se ne ndejat e tyre e prishnin
ajrin me gazrat vetjake, duke mos u turperuar fare nga njeri tjetri. Eshte e mundur qe ne
keso tubimesh te kenë bërë publikisht edhe fëlliqesira me te medha, duke mos u
turperuar fare. Aspak nuk ua varnin veshin, kur dikush I keshillonte me arsye, ose kur u
fliste per gjerat korrekte.

Net ere kete ishin me te zinj se bishat. Nuk brengoseshin fare se ç‘ishin duke bere
atehere e as qe pendoheshin per ate qe kishin bërë më pare, ashtu siç nuk tregonin
kurfar shenjash se net e ardhmen do te beheshin me te mire. Per kete arsye Allahu I
ndeshkoi ata ne menyren me te vrazhde.

Mes tjerash Lutit I thoshin: ― Hajt le të na godasë dënimi I Allahut , nese e flet te
verteten” (Ankebur 29). Pra ata kerkonin nga Luti qe t‘I godiste ndeshkimi I tmerrshëm
me të cilin u kercenohej ai duke mos besuar se do tem und t;u ndodhte nje gje e tille.
Atehere Pejgamberi I tyre bujar, I mallkoi ata, dhe e luti Zotin e boteve dhe Mbrojtesin e
Pejgambereve qe ta ndihmonte kunder ketij populli te prishur.

Pas gjitha ketyre, Allahu u hidherua dhe u pezmatua andaj iu pergjigj lutjes se tij duke ia
plotesuar duanë ne menyre qe I dergoi te Derguarit e Vet bujarë, engjëjt madheshtorë te
cilet me se pari e vizituan Ibrahimin (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe e pergezuan atë
me nje djale te ditur e pastaj e informuan edhe per ngjarjen e madhe, per çka edhe
kishin ardhur: “ Ai pyeti: “ Cfarë deshironi ju, o te derguar?” Ata u pergjigjen: “
Ne jemi derguar te nje popull mekatar, qe te hedhim mbi ta balte te ngurosur
te shenuar te Zoti yt per ata qe e kane tejkaluar çdo kufi”(Dharijat 31-34)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ Dhe kur te derguarit Tanë I sollen Ibrahimit

lajmin e mire thane: “ Ne do t‟I shkaterrojme banoret e atij qyteti, sepse
banoret e tij janë zullumqarë.” Në të eshte Luti” tha Ibrahimi. “ Ne e dime mirë
kush eshte në të” thane ata ne me siguri do ta shpetojme atë dhe familjen e tij,
perpos gruas se tij; ajo do te mbete me ata qe do ta shijojne dënimin” (Ankebut
31-32)

I Lartmadherishmi pastaj thote: “ Pasi qe I kaloi frika Ibrahimit dhe I erdhi lajmi I
gezuar, ai filloi te diskutoje me Nee pr popullin e Lutit‖ (Hud 74). Kete e beri
meqë deshironte qe ata t‘I pergjigjeshin thirrjes te bindesh sinqerisht, t‘I braktisesh
mëkatet dhe t‘I ktheheshin rruges se drejte.

-208-

Prandaj I Lartmadherishmi thote: “ Ibrahimi me te vertete ishte I bute I

dhëmbshëm dhe I besueshem. “ O Ibrahim shmangu prej kesaj! Urdheri ka
ardhur nga Zoti yt dhe atyre me te vertete do t‟u arrije ndeshkimi I cili do te
jete I pashmangshem” (Hud 75-76) d.m.th lëre kete, e fol per diqka tjeter, meqë me
ta ka marre fund puna, ndeshkimi I tyre, shkaterrimi I tyre dhe pësimi I tyre jane te
paevitueshme. “ Urdheri ka ardhur nga Zoti yt” d.m.th. ka urdheruar Ai, fuqia dhe
urdheri I te Cilit nuk mund te refuzohet dhe gjykimi I te Cilit eshte perfundimtar, dhe
atyre me te vertete do t‟u arrije ndeshkimi I cili do te jetë I pashmangshem”

Se‘id Xhubejri, Es-Suddiji, Katade dhe Muhammed b. Is‘haku thone se Ibrahimi (paqja e
Allahut qofte mbi te) nisi te bisedoje me engjëjt keshtu: ― A do ta shkaterroni ndonje
vendbanim net e cilin ekzistojne treqind besimtarë‖ ― Jo‖ u pergjigjen ata. Ky pyeti: ― E
dyqind?‖ ― Jo‖ u pergjigjen ata. Ky pyeti: ― E dyzet?‖ ― Jo‘ u pergjigjen ata. Pastaj pyeti: ―
E vendbanimin me katermbëdhjete besimtarë?‖ Ata u pergjigjen ― Jo‖

Ibni Is‘haku pastaj vazhdon: ― Keshtu bisedonin derisa ne fund I pyeti: ― E nese net e do
te kishte vetem nje besimtarë? ― Edhe atehere u pergjigjen: ― Jo‖ ―Porn e te eshte Luti‖
tha ky e ata u pergjigjen: ― Ne e dime më së miri se kush eshte ne te‖

**Ehli kitabet thone se ai ka thene: ― O Zoti im a do ta shkaterrosh atë nëse aty

ekzistojne pesëdhjete njerëz te ndershëm? ― Ai eshte pergjigjur ― Jo‖ Pastaj numri
zvogelohej prore derisa Zoti ne fund tha: ― Nuk do t‘I shkaterroj nese ne mesin e tyre
ekzistojne dhjete te ndershëm‖

I Lartmadherishmi me tej thote: “ Dhe kur te derguarit Tanë I erdhen Lutit ai per
shkak te tyre u shqetesua shume dhe ndjeu nje sëkëlldi ne shpirtin e vet e tha:
“ Kjo eshte ditë e tmerrshme” (Hud 77).

Mufessirët ketu thonë: ― Kur u larguan engjëjt nga Ibrahimi e keta ishin Xhibrili, Mikaili,
dhe Israfili – vajtën në Sodomë ne figure te djelmoshave te pashëm – në mënyrë qe
Allahu ta sprovonte popullin e Lutit e te kishte argument te qarte kunder tyre. Derisa
Dielli perëndonte ata kerkuan nga Luti (paqja e Allahut qofte mbi te) qe t‘I gostiste. Ai u
frikesua se nese nuk I gostitë ai atehere do t‘I gostiste dikush tjeter. Mendonte se jane
njerëz; prandaj per shkak te tyre u gjend ne situate te veshtire dhe ne shpirt ndjeu
shqetesim e tha: “ Kjo eshte ditë e tmerrshme” Ibni Abbasi, Muxhahidi Katade dhe
Muhammed b. Is‘haku thone: ― Ai ishte ne hall te madh, meqë e dinte se do te kuptonte
se I ka pranuar ata. Ai edhe perpara kishte vepruar keshtu, dhe populli I tij ia kishte
ndaluar qe te pranonte musafirë. Megjithate ai edhe kesaj radhe veproi ne menyre te
pashmangshme‖

-209-

 03-06-, 16:55

-
-
Katade thote se kishin vajtur ne arë, ku punonte ky. Kur kerkuan qe t‘I gostiste u
turperua u nis para tyre dhe filloi t‘I pyeste, ne menyrë qe te iknin nga ketu e te shkonin
ne ndonje vend tjeter. Mes tjerash ai tha: ― Pasha Allahun net ere boten nuk njoh njerez
me te keqinj se banoret e ketij vendi‖ Pastaj shetiste pak dhe e perseriste kete keshtu qe
kete e beri katër here. Ai me tej thote: ― E engjëjt ishin te urdheruar qe te mos e
shkaterrojne kete popull, derisa kunder tyre nuk deshmon Pejgamberi I tyre‖

Suddiji thote: ― Kur engjëjt nga Ibrahimi u nisen kah qyteti I Lutit aty arriten rreth drakes.
Kur mberriten te lumi I Sodomes e takuan vajzen e Lutit duke marre uje per familjen e
vet – e Luti I kishte dy vajza: ― te madhen Rejsën dhe te voglen Zagartën – ata e pyeten:
― A ka vend per bujtje ketu pari ?‖ Ajo tha: ― Ka por mos hyni deri sa nuk ju them‖ kete e
tha nga te ndrojturit se populli I saj do t‘u shkaktonte ketyre ndonje te keqe. Pastaj vajti
te babai e tha: ― O baba pot e kerkojne disa te rinjë ne hyrje te qytetit. Kurr nuk kam
pare njerëz me fytyra ma te bukura. Mos lejo qe te afrohet populli yt e t‘u beje diç te
shemtuar‖ Populli I Lutit qysh me pare ia kishte ndaluar ketij qe te pranonte musafire
meshkuj duke I thene: ―Lërna ne qe ti presim meshkujt‖

Megjithate ai I pranoi ata dhe kete e dime vetem anetaret e familjes se tij. Mirepo gruaja
e tij vajti te populli dhe ua rrefeu te gjitha duke thene: ― Ne shtepine e Lutit kane gjetur
konak disa njerez. Fytyra me te bukura se te tyre kurr nuk kam pare ― Atehere njerezit
ngarendën ne shtepine e tij.

“…ndersa më pare punonin vepra te keqija…” (Hud 78) d.m.th. perkunder

mekateve te medha e te rend ate perparshme tani deshironin te benin mekat edhe me te
madh. ―…O populli im tha ai ja tek jane bijat e mia. Ato per ju jane me te
pastra….” (Hud 78)

Pra ai me kete I udhezoi qe t‘u afroheshin grave te tyre te cilat per nga feja janë vajza te
tij, siç qendron ne hadith: ― Pejgamberi eshte babai I popullit te cilit eshte derguar‖
Keshtu I Lartmadherishmi thote: ― Pejgamberi eshte me I rendesishem per
besimtarët sesa vetja e tyre e grate e tij – jane sikurse nënat e tyre….” (Ahzab
6)

Disa as‘habe dhe dijetarë te meparshem shtojne: ― Ai per ata eshte si babai I tyre‖
Prandaj ai u Tha:‖ Vallë ju- pos tërë botës u qaseni meshkujve e I lini grate te
cilat Zoti juaj I ka krijuar per ju? Ju me te vertete jeni popull qe I kalon te
gjithe kufijt e së keqes” (Shu‘ara 165-166)

-210-

Te ketij mendimi jane: Muxhahidi, Se‘id b. Xhubejri, Er-Rebiu, Ibni Enesi, Katade, Es-
Suddiji dhe Muhammed b. Is‘haku dhe ky mendim eshte i sakte. Te gjitha mendimet e
tjera te huazuara nga ehli kitabet jane te gabuar. Te gjitha ato jane trillime te tyre, si dhe
konfirmimi se gjithsejt kane qene dy engjëj dhe se kane darkuar te Luti. Sido qe te jete,
ehli kitabet, shumeqka kane shtremberuar ne kete ngjarje.

Nga fjalet e tij: “ Kini frikë Allahun dhe mos me turperoni para musafireve te mi.
A nuk ka ne mes jush njeri te arsyeshem” (Hud 78) shihet qarte se ai ua ndalonte
epshet e shfrenimit I cili nuk I ka hije askujt. Kjo njekohesisht eshte deshmi se nga mesi I
tyre nuk ka pasur asnje njeri te ndershem e te sinqerte.

Perkundrazi te gjithe ishin te kufizuar nga mendja mekatarë te medhenj dhe jobesimtarë
te regjur e pikerisht kete deshironin të degjonin engjëjt nga goja e tij, para se ta pyesnin
atë perkitazi me kete.

Populli I tij, mallkimi I Allahut te Lavderuar qofte mbi ta e priti Pejgamberin e vet me
fjalë: “ Ti e di se ne nuk na duhen bijat tua” thane ata, ti me te vertete e di se
ç‟duam ne” (Hud 79) d.m.th. mallkimi I Allahut qofte mbi ta thoshin: ― O Lut ti e di mire
se ne nuk I duam grate tona. Ti e di mire se çfare duam dhe çfare deshirojme ne‖

Me keto fjale te shemtuara ata e priten te Derguarin e tyre bujar, duke mos pasur fare
frikë nga ndeshkimi I Allahut dhe nga vuajtja e dhëmbshme e Tij. Prandaj Luti (paqja e
Allahut qofte mbi te) tha: “ Eh sikur te kasha pushtet ndaj jush” tha ai apo sikur te
kasha mundur te mbeshtetem ne ndonje fuqi te madhe” (Hud 80)

Pra lakmoi qe mbi ta te kete fuqi apo ndonje ndihmës a mbrojtes I cili do ta ndihmonte
kunder tyre , ne menyre qe per shkak te ketyre fjaleve te fitojne ndeshkimin e merituar.

Ez-Zuhriu nga Se‘id b. El-Musejjebi dhe Ebu Seleme e keta nga Ebu Hurejre (merfu‘)
transmetojne se I derguari I allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene: ― Ne kemi teper te drejte te dyshojme sesa Ibrahimi! Allahu e meshirofte Lutin! Ai
eshte mbeshtetur ne te Fuqishmin!! Sikur te qendroja une ne burg sa ka qendruar Jusufi,
do ta pranoja thirrjen‖

Kete hadith e transmeton edhe Ebu Ez-Zinadi nga El-A‘rexhi e ky nga Ebu Hurejre.

Muhammed b. Amer b. Alkame nga Ebu Seleme e ky nga Ebu Hurejre transmeton se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Allahu e
meshirofte Lutin! Ai ishte mbeshtetur net e Fuqishmin perkatesisht ne Allahun. Pas tij,
Allahu nuk ka derguar asnje Pejgamber e te mos kete pauses te shumte‖

-211-

 04-06-, 13:38

-
-

I Lartmadherishmi me tej thote: “ Atehere erdhen banoret e qytetit te gezueshëm.

Ai tha: “ Keta jane musafiret e mi andaj mos me turperoni, dhe kini frikë
Allahun, e mua mos me poshteroni! “ Ata thane: “ E a nuk ta kemi ndaluar qe te
pranosh dike?” Ja ku I keni vajzat e mia, nese deshironi te beni diçka” tha
ai” (Hixhër 67-71)

Pra ai I urdheroi qe t‘u afroheshin grave te tyre dhe u kercenohej qe te mos shkojne
gjurmeve te meparshme e te mos gabojne siç gabonin me pare.

Mirepo perkunder te gjitha ketyre ata nuk perfillnin asgje dhe assesi nuk donin t‘I
braktisnin mëkatet qe benin por sa me teper qe I qortonte ky ata ishin me te egersuar
dhe më këmbëngulës qe te arrinin te musafiret e tij. Nuk ishin te vetëdijshëm se çfare po
u pergadiste fati, në çka janë duke u kredhur, dhe se çka po I priste e nesërmja – kobi I
pashmangshëm.

Prandaj I Lartmadherishmi duke u betuar ne jetën e te Derguarit te Tij Muhammedit

(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) thote :‖ Pasha jetën tënde ata me te
vertete, vetëm bredhin ne dehjen e tyre” (Hixhër 72)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ E ai u kercenohej atyre me fuqinë Tonë porse

ata ne keto kërcënime dyshonin. Ata nga ai i kerkuan musafiret e tij, andaj I
verbëruam ata: “ Shijoni denimin Tim dhe paralajmerimet e Mia” Dhe herët në
mëngjes I goditi ata dënimi te cilin do ta ndiejme panderprere” (Kamer 36-38)

Mufessirët dhe disa te tjere thone se I Derguari I Allahut, Luti (paqja e Allahut qofte mbi
te) pas dyerve te kyqura perpiqej ta pengonte popullin e vet qe te depertonin ne shtepi,
perderisa keta iu ishin versulur dyerve me vrull dhe donin te hynin ne shtepi me force. Ai
pas dere I keshillonte ata dhe mundohej t‘ua kthente mendjen me te mire por megjithate
ata edhe me tej ishin kembengules. Kur situate u be e rende dhe e padurueshme, ai
tha: “Eh sikur te kasha pushtet ndaj jush” tha ai, apo sikur te kish mundur te
mbeshtetem ne ndonje fuqi te madhe! ― (Hud 80) d.m.th mbi ju do te derdhja
ndeshkimin. Atehere engjëjt thane: “ O Lut Ne jemi te derguarit e Zotit tend. Ata
nuk mund te bejne ty asgje te keqe” (Hud 81).

Ata me tej thone se Xhibrili kishte dale para njerezve dhe me nje te rame qe te gjithe I
kishte goditur ne fytyre me skaj te krahut te vet, me ç‘rast I kishte vërbëruar qe te gjithe.
Madje thuhet se syte u ishin shterrur teresisht keshtu qe nuk u dihej as vendi, as gjurma
se ku kishin qene me pare. Prej aty jane kthyer duke u mbeshtetur neper mure dhe duke
iu kercenuar te Derguarit te Allahut: ― Neser do t‘I qerojme hesapet me ty‖

I Lartmadherishmi thote: “ Ata nga ai I kerkuan mysafiret e tij, andaj I vërbëruam

ata: “ Shijone denimin Tim dhe paralajmerimet e Mia” Dhe herët ne mengjes I
goditi ata denimi te cilin do ta ndiejne panderprerë” (Kamer 37-38).

-212-

Engjëjt iu afruan Lutit (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe e urdheruan atë që se bashku
me familjen e tij ta braktise qytetin para mbarimit te nates, “dhe askush mos te
shikoje permbrapa” (Hud 81) d.m.th. askush mos te kthehej e te shikoje prapa, kur te
degjoje jehonën e ndeshkimit duke u leshuar mbi popullin e tij. Ata gjithashtu e
urdheruan atë qe te ecte prapa tyre si percjelles..

Nese ― pos gruas sate‖ (Hud 81)e lexojme ne rasen kallezore atehere kjo do te thoshte
perjashtim nga fjalet: “ Por ti nisu me familjen tende” (Hud 81). Ne kete rast do te
thoshte ― Mos e merr atë me vete! Mirepo nese kjo do te ishte ne perjashtim nga fjalet:
― dhe askush most e shikoje permbrapa” (Hud 81) atehere kjo do te thoshte se ajo
do te kthehet e do t‘I ndodhe njesoj sikurse edhe popullit te saj. Leximi I fjales ―gruas‖ ne
kete ajet ne rasën emërore pohon qendrimin e dyte. Megjithate sipas kuptimit qendrimi I
pare eshte me I sakte. Allahu e di me se miri.

Es-Suhejli thote se gruaja e Lutit e ka pasur emrin Valihe, ndersa e Nuhit Valige.

Duke paralajmeruar shkaterrimin e ketyre njerezve te prishur te mallkuar dhe mëkatare te

cilet Allahu I mori shembull per secilin qe mashtron dhe dyshon, engjëjt I thane Lutit:
― Afati I tyre eshte agimi, valle a nuk eshte agimi afer?” (Hud 81)

Dhe kur Luti (paqja e Allahut qofte mbi te) me familjen e vet – perkatesisht me dy vajzat
e tij – doli nga qyteti asnje njeri nga populli I tij nuk deshi te shkonte pas tij. Disa thone
se me të ka dale edhe gruaja e tij. Allahu e di me se miri.

Kur u larguan nga qyteti I tyre dhe kur Dielli ishte duke lindur, mbi popullin e tij u versul
percaktimi I Allahut dhe denimi I furishëm, te cilat assesi nuk mund te pengoheshin e as
te ndaloheshin nga çfaredo qofte fuqie.

**Ne librat krishtere dhe hebraike qendron se engjëjt I kane thene Lutit qe te hipte ne
maje tem alit te atjeshëm, porse ky nuk ka mundur ta bente kete. Prandaj I luti ata qe te
shkonte ne nje fshat te afert e ata I thane: ― Shko ne do te presim deri sa te mberrish
atje, dhe derisa te vendosesh ne të, e pastaj mbi ta do ta leshojme denimin. Ata me tej
thone se Luti ka shkuar ne fshatin Sugor, nder populli I njohur si Gaur Zagar dhe se kur
Dielli filloi te lindte, denimi u leshua mbi ta.

I Lartmadherishmi thote: “ Dhe kur erdhi percaktimi Ynë Ne permbysem çdo gjë, -
ajo qe ishte lart ra poshte, dhe mbi ta leshuam buca balte te ngurosur sikurse
shiun, I cili derdhej pareshtur, e shenuar nga Zoti Yt, Dhe ato (buca) nuk jane
larg nga zullumqarët” (Hud 82-83).

-213-

 08-06-, 16:19

-
-
Ata me tej thone: Xhibrili me skajin e krahut te tij I ka rrenuar te gjitha qytetet perreth se
bashku me banoret e tyre e gjithsejt kane qene shtate qytete. Disa thone se kane qene
gjithsejt katerqind mije banore, e disa te tjere kater mije. Te gjithe banoret, bagetia toka,
rrethina dhe qdo gje qe I takonte atyre qyteteve, jane ngritur gjer ne qiell. Keshtu qe
engjëjt kane degjuar kengen e gjelave dhe lehjen e qenëve dhe atehere Xhibrili permbysi
çdo gjë, keshtu qe ajo qe ishte permbi ra përdhe. Muxhahidi shton: ― Me se pari qe ra ne
toke ishin kulmet e shtëpive‖

―dhe mbi ta leshuan buca balte te ngurosur sikurse shiun I cili derdhej
pareshtur” (Hud 82). Fjala sixhxhil ne kete ajet ka prejardhje persiane dhe ka
domethenie: ― I forcuar , I ngurosur‖ Fjala mendud ne kete ajet d.m.th. njeri pas tjetrit
net a ka rene nga qielli. Fjala musevvemeten (I shenuar) (Hud 83) d.m.th. ne çdo gurë
ka qene I shenuar emir I atij te cilin do ta godase ne koke. I Lartmadherishmi thote: “ te
shenuar te Zoti yt per ata qe e kane tejkaluar çdo kufi.” (Dharijat 34) I
Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ duke leshuar shiun mbi ta” – e sa shi tmerrues
që qe ai per ata qe ishin te paralajmeruar.‖ (Shu‘ara 173, dhe Nemël 58).

I Lartmadherishmi pastaj thote: “dhe Ai permbysi vendbanimet e rrënuara, andaj I

gjeti çka I gjeti. E ne çfare dhuntie te Zotit tend ende dyshon ti?” (Nexhm 53-55)
d.m.th. I ka kthyer mbrapsht permbys keshtu qe ajo qe ishte lart kishte rënë poshte.
Pastaj mbi ta leshoi shiun prej gureve te cilet ishin te ―shenuar‖ d.m.th. ne çdo gurë ishte
shkruar emir I atij qe do te goditej pa marre parasysh se a ndodhej ne vendbanimin e
vet, apo per ndonje arsye endej ne ndonje vend tjeter, ne udhetim e siper apo ishte
shperngulur etj.

Sipas disave gruaja e Lutit kishte mbetur me popullin e vet. Sipas te tjereve ajo kishte
dale se bashku me burrin dhe me dy vajzat e veta nga qyteti eshte kthyer kah populli I
vet, perkunder urdherit te Allahut dhe ka bertitur : ― Mjerë per popullin tim‖ Atehere e ka
goditur ajo qe e goditi popullin e saj meqë ishte e besimit te tyre dhe spiune, e cila i
tradhetoi mysafiret qe kishin ardhur te Luti (paqja e Allahut qofte mbi te).

I Lartmadherishmi thote: “ Atyre qe nuk besojne, Allahu u sjell shembull gruan e

Nuhit dhe gruan e Lutit: ato ishin te martuara per dy rober Tanë te ndershem
por ato qene hipokrite ndaj tyre – andaj tek Allahu aty te dy nuk do tem und
t‟u ndihmojne aspak atyre, dhe do t‟u thuhet: “ Hyni qe te dyja ne zjarr se
bashku me ata qe jane duke hyre se bashku me ata qe jane duke hyre ne
te” (Tahrim 10), d.m.th. ato I kane tradhetuar ne fe, meqe nuk I kane pasuar ata.. Me
kete ajet nuk eshte thene se ato kane qene lavire – Zoti na ruajt.

-214-

Allahu I madherishem assesi nuk ka lejuar qe gruaja e ndonje Pejgamberi te beje

dashuriçka. Ibni Abbasid he dijetaret e tjere nga brezat e pare dhe te mevonshe thone: ―
Gruaja e asnje Pejgamberi asnjehere nuk ka bere laviri.‖ Kush pohon ndryshe ai ben
gabim te madh.

Allahu I madherishem ne rastin e shpifjes per Aishen nenen e besimtareve vajzen e Ebu
Bekrit dhe bashkeshorten e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) pas
fjaleve te rend ate shprehura ne llogari te saj nag ana e atyre qe shpifin per te, shpall se
ajo nuk ka bere mëkat e pastaj I qorton I keshillon dhe ua terheq verejtjen besimtareve
me ekto fjale: ― Kur atë (shpifjen) e percillnit me gjuhet e tuaja dhe flisnit me
gojet tuaja atë per te cilën nuk dinit asgje, ju kete e merrnit per cikerrime por
tek Allahu kjo qeshtje eshte e madhe. Perse - kur e degjuat (kete shpifje) nuk
thate: “ Nuk na takon net ë flasim per kete. Ti je I lavderuar. Kjo eshte shpifje
e madhe? (Nur 15-16) d.m.th. eshte larg asaj qe gruaja e te Derguarit Tënd do tem und
te bente diç te tille.

Fjalet e Lartmadherishmit: “ Dhe ai nuk eshte larg nga zullumqaret” (Hud 83) do te
thone: Ky ndeshkim nuk eshte larg as prej atij qe bene vepra te shemtuara sikurse ata.

Prandaj disa juriste islamë konsiderojne se homoseksualet duhet qe gurëzohen (te

mbyten me gure), pa marrë parasysh se a jane te martuar apo jo. Qendrim te ketille
kane: Shafiu, Ahmed b. Hambeli dhe shume dijetarë te tjere. Ata si argument per theniet
e tyre, parashtrojne hadithin, te cilin e shenon Ahmedi dhe autoret e kater Suneve e te
cilin e transmeton Amër b. Ebu Amër nga Ikrime ky nga Ibni Abbasi e ky nga I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) :‖Kur hasni dike duke bere siç ka bere
populli I Lutit, mbyteni edhe atë qe ben kete edhe atë me te cilin e bën këtë!

Ebu Hanifja perkitazi me fjalet e Lartmadherishmit: “ Dhe ai nuk eshte larg nga
zullumqaret” konsideron se homoskesualet duhet te hidhen nga maja e malit ne
gremine dhe pas tij te gjuhen me gurë, ashtu siç eshte vepruar edhe me popullin e Lutit.

Allahu ka dashur qe ai vend te bëhët det I qelbur (Deti I Vdekur) uji I te cilit si dhe toka
perreth dhe hapesira eshte shterpe dhe e padobishme. Keshtu ky vend eshte bere mesim,
shembull dhe shenjë e madheshtise dhe e fuqisë se Allahut te Madherishem. Ky eshte
shembull I denimit te trishtueshëm per ata qe I kundervihen Allahut, qe I mohojne
Pejgamberet qe I pasojne epshen e veta dhe qe mekatojne ndaj Allahut.

-215-

Ndersa ata (Luti me familjen e tij)jane tregues se si Allahu I Lartesuar nga meshira e Vet
I shpeton dhe I mbron roberit e Vet nga shkaterrimi dhe I nxjerr ata nga errësira ne drite.

Keshtu I Lartmadherishmi ne suren Shu‘ara thote: “ Ne kete me te vertetë ka mesim

por shumica e tyre nuk jane besimtarë. E Zoti Yt me te vertete eshte Fuqiplote
dhe Meshirues.‖ (Shu‘ara 174-175)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ Dhe ata I goditi nje zë I tmerrshëm kur lindi
Dielli dhe Ne bëmë qe ajo qe gjendej lart – te bie poshte dhe mbi ta hodhen
buca nga balta e ngurosur. Ketu me te vertete ka mesim per ata qe kundrojne.
Ato jane prane rruges , e cila ekziston edhe tani. Ketu me te vertete ka mesim
per ata qe besojne” (Hixher 73-77) d.m.th. ketu ka mesim per at ate cilet i kundrojne
me mendjemprehtesi dhe me vemendje mbeturinat e tyre se si Allahu i ka ndryshuar ata
edhe pse ishin te te pershtatshem per qytetërim.

Keshtu Tirmidhiu, e edhe disa te tjere (merfu) transmetojne se I Derguari I Allahut (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Ruajuni nga mendjemprehtësia e
besimtarit, meqë ai shikon me driten e Allahut‖ E pastaj e ka cituar ajetin: ―Ketu me te
vertete ka mesim per ata qe kundrojne‖ (Hixhër 75)

“ Ato jane prane rruges e cila ekziston tani” (Hixhër 76) d.m.th. ato vendbanime
jane prane rrugeve te hapura qe perdoren edhe sot. I Lartmadherishmi gjithashtu
thote: “ Dhe ju kaloni prane vendbanimeve (shtepive) te tyre ditën dhe naten,
andaj perse nuk vetëdijësoheni?‖ (Es-Saffat 137-138). I Lartmadherishmi gjithashtu
thote: “ Dhe prej tij u kemi lënë shenjë te qarte njerëzve qe kane
mend.” (Ankebut 35)

Pastaj I Lartmadherishmi thote: “ Dhe Ne I nxorrëm besimtarët qe ishin aty. E në

të gjetëm vetëm një shtëpi myslimane. Dhe net e lame shenjë per ata qe I
frikesohen dënimit te dhembshëm” (Dharijat 35-37) d.m.th kete e kemi lene si
shembull dhe mesim per atë qe I frikësohet dënimit ne kete bote, qe I frikësohet Allahut
edhe atehere kur nuk e sheh askush qe druan nga qendrimi I tij para Zotit te tij dhe qe e
ruan shpirtin e tij nga pasionet qe ndalohet nga ndalesat e Allahut dhe I braktis
mëkatimet ndaj Tij, dhe qe frikesohet ti perngjaje popullit te Lutit (paqja e Allahut qofte
mbi te).

-216-

Sepse ai qe identifikohet me ndonje popull ai eshte njeri nga ata, madje edhe Nese ky
identifikim nuk eshte I terësishëm, por vetem ne disa hollësi. Keshtu dikush ka thene ne
vargje:

Edhe nese nuk jeni tërësisht si popull I Lutit,

Por ata nuk jane larg jush.

Njeriu I mençur I arsyeshem e mendjehollë, I cili I frikësohet Zotit te tij, zbaton atë qe I
ka urdheruar Allahu I Madherishem dhe pranon ate qe udhezon I Derguari I Allahu (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) siç eshte marrëdhenja me grate hallall, te cilat Allahu
I ka krijuar per te, dhe me robëresha te bukura e te reja, ndersa ruhet mire qe te mos e
pasoje shejtanin e shperkëndyer, e keshtu ta merotijne ndeshkimin, dhe pastaj me të, te
kene lidhje fjalet e Lartmadherishmit: “ Dhe ato (bucat) nuk jane larg nga
zullumqaret”

-217-

 09-06-, 13:46

-
-

RREFIMI PER MEDJENIN DHE

POPULLIN E SHU‟AJBIT
(paqja e Allahut qofte mbi te)

Ne surën A‘raf pas rrefimit mbi popullin e Lutit, I Lartmadherishmi thote: “ E Medjenit –
vellain e tyre, Shu‟ajbin. Ai u thoshte: “ O populli im Adhurone Allahun! Ju nuk
keni zot tjeter perveç Tij. Juve ju ka ardhur argumenti I qarte nga Zoti juaj,
prandaj peshoni drejtesisht ne liter e ne peshore, e mos iu cungoni njerezve
sendet e tyre dhe mos prishni rregullin ne Tokë, duke qene se ai tanimë eshte
vendosur ne të. Kjo eshte me mire per ju, nese besoni! Dhe mos zini pusi ne
çdo rruge, duke u kercenuar dhe duke I penguar nga rruga e Allahut ata qe
besojne Atë, duke deshiruar per ta shtrembëruar atë dhe perkujtohuni, kur
ishit numerikisht te pakët, e Ai ju shumoi dhe shikoni se si kanë perfunduar ata
që bënin çrregullime! * E nese dikush beson ne atë qe më eshte derguar mua, e
te tjeret nuk besojne atëhere pritni derisa ten a gjykoje Allahu meqë Ai eshte
gjykatësi më I mire” Ose do te ktheheni ne fenë tone, ose ne, o Shu‟ajb edhe ty
edhe ata qe besojne me ty do t‟ju debojmë nga qyteti yne,” “ A mos vallë edhe
perkunder deshires sonë? Pyeti ai. * Sikur te ktheheshim ne fenë tuaj, pasi qe
Allahu, Zoti yne . Zoti yne me dijeninë e Tij, I perfshine te gjitha. Ne I
mbështetemi Allahut! O Zoti yne gjyko drejtesisht ndermjet nesh dhe popullit
tone, meqë Ti je gjykatesi me I drejte” E krerët e popullit te tij, te cilet nuk
besonin thane:” Nese shkoni pas Shu‟ajbit atehere me sihuri do te jeni te
humbur” Dhe pastaj ata I goditi nje termet tmerrues dhe ne shtepite e tyre
gdhine te plandosur pertoke.* Ata qe mohonin Shu‟ajbin thuajse nuk kishin
jetuar kurre aty; ata qe e mohonin Shu‟ajbin ata qenë ne humbje. *Dhe ai u
largua prej tyre e tha: “ O populli im une ua komunikova mesazhet e Zotit tim
dhe ju keshillova e pse te pikellohen une per popullin e pafe?” (A‘raf 85-93).

-219-

Ne suren Hud pas rrefimit mbi popullin e Lutit I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ Dhe
Medjenit – villain e tyre Shu‟ajbin. Ai thoshte: “ O populli im ! Adhurone
Allahun ! Ju nuk keni zot tjeter perveç Tij; dhe mos cungoni as ne liter as ne
peshore! Po shoh se jeni duke jetuar mire, pork am frikë se nje dite do t‟ju
godase ndeshkimi, e te pësoni qe te gjithe. O populli im, peshoni drejtesisht ne
liter e ne peshore dhe mos ua cungoni njerezve sendete e tyre, dhe mos beni
gjëmë në Tokë, duke bere çrregullime. * Per ju eshte me mire ajo qe Allahu ua
ka lene sit e lejuar nese jeni besimtarë e une nuk jam rojtari juaj! Ata thoshin:
“ O Shu‟ajb a mos vallë namazi yt urdheron që net ë braktisim atë që
adhuronin te paret tanë ose te mos bëjmë me pronat tona çfare te duam vetë?
E sa I bute dhe I mençur qe qenke ti! “ * Ai thoshte: “ O populli im çka
mendoni nese une kam argument te forte nga Zoti im dhe nese Ai gjithçka me
ka dhene me bollëk ? E une nuk deshiroj te punoj atë qe ua ndaloj juve, por
vetem deshiroj qe ta permiresoj gjendjen aq sa mundem . E suksesi im varet
vetem nga Allahu. Tek Ai mbeshtetem dhe Atij I drejtohem. O populli im
Mospajtimi me mua le te mos ju shpjerë kurrsesi gjer aty , qe t‟ju ndodhe ajo
qe I ndodhi popullit te Nuhit ose popullit te Hudit apo popullit te Salihut! Por
edhe populli I Lutit nuk eshte fort larg jush. Dhe kerkoni falje nga Zoti juaj, e
pastaj pendohuni Atij! Me te vertete Zoti im eshte Meshirues dhe do shume!
Ata thane: “ O Shu‟ajb Ne nuk po I kuptojme shume gjera nga ajo qe po na
thua ti, por shohim se ti je I dobet ne mesin tone. E sikur te mos ishte farefisi
yt ne do te kishim mbytur me gurë. Ti nuk je I dashur te ne. Ai tha: “O populli
im a mos vallë farefisi im eshte me I dashur per ju sesa Allahu, te Cilin po e
braktisni teresisht? Zoti im e di mire se çka punoni ju! O populli im veproni sit e
deshironi e do te veproj edhe une! Ju me siguri do ta kuptoni se kujt do t‟I
arrije ndeshkimi poshterues dhe kush eshte gënjeshtarë. E pra pritni se do te
pres edhe une me ju. “ Dhe kur erdhi percaktimi Ynë Ne nga meshira Jonë e
shpetuam Shu‟ajbin dhe ata qe besonin me të, kurse ata qe benin zullum I
gositi nje zë I tmerrshëm dhe ata ne shtepite e tyre, gdhinë te plandosur
përtokë. * Sikur te mos kenë jetuar kurrë në to. Qofte larg Medjeni, si dhe
Themudi” (Hud 84-95).

Ne suren Hixher gjithashtu pas rrefimit mbi popullin e lutit I Lartmadherishmi thote:
― Kurse banoret e Ejkes kane qene zullumqarë andaj u hakmorem ndaj tyre dhe
qe te dy jane prane rruges – te dukshëm” (Hixhër 78-79)

-220-

Ne suren Shu‘ara gjithashtu pas RRefimit mbi popullin e Lutit I Lartmadherishmi thote:
― Banoret e Ejkes I mohonin Pejgamberet. Kur Shu‟ajbi u tha atyre: “ Vallë a
nuk po frikësoheni? “ Une me te vertete jam Pjegmaber besnik I juaji, andaj
kini frikë Allahun dhe behuni te degjueshëm ndaj meje! Per kete une nuk
kerkoj nga ju kurfar shperblimi, shperblimi im eshte vetem tek Zoti I boteve.
Peshoni mire ne liter dhe mos cungoni, e ne peshore matni me mase te drejte,
dhe mos cungoni njerezve gjerat e tyre dhe mos beni gjëmë në Tokë, duke
bere çrregullime, Dhe frikësohuni Atij qe ju ka krijuar edhe juve edhe popujt e
lashte” Ata thane: “ Ti me te vertete je magjepsur edhe ti je vetem njeri I
rendomte sikurse edhe ne, dhe me te vertete leshoje mbi ne ndeshkimin nga
qielli” Ai tha” Zoti im di me se miri ate qe punoni ju” Keshtu ata e
pergenjeshtronin ate andaj I goditi denimi nga reja, e ky ishte denim I nje dite
te tmerrshme. Ne kete me te vertete ka keshille mirepo shumica e tyre nuk
jane besimtarë. E Zoti yt me te vertete eshte I Fuqishëm dhe
Meshirues” (Shu‘ara 176-191)

Banoret e Medjenit kane qene arabë qe jetonin ne qytetin Medjen afer rajonit Me‘an ne
Sham – ne drejtim te Hixhazit afer detit të popullit te Lutit. Kane ejtuar menjher pas
popullit te Lutit. Medjen eshte emir I nje fisi, sipas te cilit edhe jane te njohur. Jane
pasardhesit e Medjenit, djalit te Medjenit, te birit te Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi
te)

Pejgamberi I tyre ishte Shuajbi, djali I Mikilit, te birit te Jexhunit. Duke parashtruar kete
Ibni Is‘haku thote: ― Ne gjuhen asiriane, ai eshte quajtur Jetrun‖ Mirepo kjo eshte
diskutabile. Te dyja thone se ky eshte djali I Jeshharit te birit te Laviut te birit te Jakubit.
Te tretët thone se Shu‘ajbi eshte djali I Nuvejbit te birit te Ajfovit, te birit te Medjenit te
birit te Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te). Te katertit thone se ky eshte djali I
Sajfurit te birit te Ajfovit, te birit te Medjenit te birit te Ibrahimit (paqja e Allahut qofte
mbi te).

Per sa I perket origjines se tij, ekzistojne edhe mendime te tjera. Ibni Asakiri thote: ― Disa
thone se vajza e Lutit eshte gjyshja e tij, e disa te tjere – nëna‖

Sido qe te jete ai eshte njeri prej atyre qe I besuan Ibrahimit me te cilin bëri Hixhër dhe
udhëtoi per ne Damask.

Ibni Kutejbe transmeton se Vehb b. Munebbihu ka thene: ― Shu‘ajbi dhe Mulgimi nder te
tjerat kane qene ata qe I besuan Ibrahimit diten kur qe I hedhur ne zjarr. Me vone keta
te dy bene hixhër me Ibrahimin ne Sham, kur I martoi me vajzat e Lutit (paqja e Allahut
qofte mbi te)‖ Mirepo asgje nga kjo nuk eshte e besueshme. E Allahu e di me se miri.

Ebu Umer b. Abdulberri ne vepren e vet El-Istiab duke folur per jeteshkrimin e Seleme b.
Se‘id El-Anziut thote: ― Ai I ka ardhur te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) e ka pranuar Islamin dhe I ka thene se eshte nga vendi Anza.‖ Ne kete I
Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)ka thene: ― Sa I bukur eshte vendi
Anza ! Banoret e tij kane qene te shtypur e kane ngadhenjyer. Ata jane populli I Shu‘ajbit
dhe vjehrria e Musait‖

-221-

 09-06-, 15:35

-
-

Sikur ky hadith te ishte autentik, prej ketu do te dilte se Shu‘ajbi eshte vjehrri I Musait,
dhe se e ka origjinen nga fisi rodit arab, I cili quhet Anza, e Jo nga Anza b. Esed b. Rebi
b. Nazar b. Ma‘d b. Adnanit e keta kane jetuar ne nje kohe te gjate pas tij. Allahu e di me
se miri.

Ne hadithin e Ebu Dherit I cili gjendet ne Sahihun e Ibën Hibanit ne kaptinen mbi
Ferrëfyesit dhe Pejgamberet qendron se I derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) ka thene: ― Kater veta jane arab: Hudi, Salihu, Shu‘ajbi dhe Pejgamberi yt o Ebu
Dher‖

Disa dijetare te mehershem Shua‘jbin e kane quajtur ― Hatibul –enbijai‖ ― Ferrëfyes

elokuent‖ meqe ishte gojetar shume I mire; me shprehje te zgjedhuar e therriste popullin
e vet qe t‘I besojne pejgamberise se tij.

Ibni Is‘hak b. Bishri transmeton nga Xhuvejbiri dhe Mukatili keta nga Dahhaku e ky nga
Ibni Abbas se ka thene: ― Kur I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) e permendte Shu‘ajbin thoshte: ― Ky eshte Ferrëfyes elokuent‖

Banoret e Medjenit ishin jobesimtarë te cilet merreshin me hajduteri rrugësh, me çka I

rrezikonin kalimtarët. E adhuronin drurin Ejke I cili ishte I rrethuar me drizë (shkurre) te
dendur. Per nga veprat e tyre dhe marrëdhënjet e ndërsjella, njiheshin nder njerëzit me
te keqinj. Peshonin në mënyre te padrejtë dhe cungonin ne peshore. Merrni pa mase dhe
paguanin qmim.

Prandaj Allahu I Lartesuar ua dergoi per Pejgamber njerin nga mesi I tyre Shu‘ajbin
(paqja e Allahut qofte mbi te) I cili I therriste qe te adhurojne vetem Allahun, I Cili nuk ka
shok, dhe ua ndalonte te kridheshin ne vepra mëkatare siç ishte cungimi nga sendet e
njerezve dhe frikesimi nepr rruge e shtigje. Disa I besuan por shumica mbeten
jobesimtarë, perderisa nuk I ndeshkoi Allahu me nje denim te ashper. Ai eshte Mbrojtesi
dhe I Lavderuari.

Keshtu I Lartmadherishmi thote: ― E Medjenit vellain e tyre Shu‟ajbin Ai u thoshte:

“ O populli im. Adhurone Allahun ! Ju nuk keni zot tjeter perveç Tij. Juve ju ka
ardhur argumenti I qarte nga Zoti juaj….‖(A‘raf 85) d.m.th. ju ka ardhur vertetim I
qarte dhe argument I hapet se eshte e vertete çka po jus jell juve dhe se më ka derguar
Vetë Ai. Me kete mendohet në Mu‘xhize (mrekulli) te cilat ia ka dhene Allahu. Neve nuk
na eshte transmetuar konkretisht dhe hollesisht se cilat ishin ato mu‘xhize por me keto
fjale shkurtimisht aludohet në to.

-222-

―….prandaj peshoni drejtesisht ne liter e në peshore, e mos iu cungoni njerëzve

sendet e tyre, dhe mos prishni rregullin në Tokë, duke qene se ai tanimë eshte
vendosur në të. Kjo eshte më e mire per ju, nese besoni” (A‘raf 85)

Pra I ka urdheruar qe te jene te drejte e ua ka ndaluar qe te jene te padrejte. Ne rast se

do te vepronin ne kundershtim me kete atehere u eshte kercënuar me fjalet: ― Kjo eshte
ma mire per ju, nese besoni‖ : Dhe mos zini pusi ne çdo rruge, duke
kercenuar…” (A‘raf 85-86) d.m.th. duke I frikësuar njerezit me plaqkitje me grabitje dhe
me rrezikun neper udhe.

Perkitazi me fjalet: “ Dhe mos zini pusi ne çdo rruge, duke u kercenuar…” Es-
Suddiji ne Tesirin e tij transmeton nga as‘habet se populli I Shu‘ajbit ua rrembente
kalimtareve nje te dhjeten e prones se tyre.

Is‘hak b. bishri nga Xhuvejbiri e ky nga Dahhaku transmeton se Ibni Abbasi ka thene:‖
Ishin dhunues te medhenj. Dinin te pritnin neper rruge dhe kalimtareve ua rrembenin nje
te dhejten. Ata kane qene te paret qe e kane praktikuar kete‖

―…dhe duke penguar nga rruga e Allahut ata qe I besojne Atij duke deshiruar
per ta shtremberuar atë…” (A‘raf 86). Ne kete menyre ai ua ndalonte qr t‘I rrezikonin
njerezit ne rruge fizikisht, materjalisht shpirterisht dhe fetarisht.

“….Dhe perkujtohuni kur ishit numeikisht te pakët, e Ai ju shumoi dhe shikoni

se si kan perfunduar ata qe benin çrregullime” (A‘raf 86). Pra ua perkujtonte
dhuntinë e Allahut qe ua kishte dhene atyre, duke I shumuar pasi qe kishin qene
numerikisht te paket dhe duke ua terhequr verejtjen ne denimin e Allahut po qe se nuk
veprojne sipas udhezimeve dhe keshillave te tij.

Ne nje rast tjeter ai u thoshte : “…dhe mos cungoni as ne liter as ne peshore! Po

shoh se jeni duke jetuar mire, pork am frikë se nje dite do t‟ju godasë
ndeshkimi e të pësoni që të gjithe” (Hud 84) d.m.th. pushoni me atë qe jeni duke
bere tani, ne menyre qe Allahu te mos ua merr bereqetin qe keni t‘u varferoj ju dhe t‘ua
shkatorroi pasurine qe keni! Kesaj duhet shtuar edhe denimin e asaj bote e ai qe I shijon
qe te dyja, ai ka perjetuar shkaterrim total. Pra se pari ua ka ndaluar cungimin ne peshe
dhe koprracine e padenjë, e pastaj ua ka terhequr verejtjen se Allahu do t‘ua nderpriste
dhuntitë e deritashme ndersa ne Ahiret do t‘I ndeshkoje me denim me te ashper dhe me
vuajtje me te shembshme.

Pas gjykimit paraprak te veprimeve te tyre ai me vone u urdheron: “ O populli im

peshoni drejtesisht ne liter e në peshore, dhe mos ua cungoni njerezve sendet
e tyre, dhe mos beni gjëmë ne Tokë, duke bere çrregullime! *Per ju eshte me e
mire ajo qe Allahu ua ka lene se te lejuar, nese jeni besimtarë e une nuk jam
rojtari juaj! “ (Hud 85-86)

-223-

 10-06-, 13:46

-
-

Ibën Abbasid he Hasan el Basriu thonë: “ Per ju eshte me e mire ajo qe Allahu ua ka
lene sit e lejuar” do te thone: ― Furnizimi I Allahut per ju eshte me I mire sesa rrembimi
I dhunshem I prones se huaj‖

Ibni Xheriri thote se, kjo do te thote: Fitimi I cili mbetet pas matjes se saktë ne liter dhe
ne peshore eshte me I mire sesa pervetesimi me anë te cungimit ne peshë‖ Pastaj thote:
―Kjo transmetohet nga Ibni Abbasi‖

Ajo qe ka thene dhe qe ka treguar Hasani na perkujton fjalet e Lartmadherishmit: “ Nuk

eshte e njejte ajo qe eshte e ndaluar dhe ajo qe eshte e lejuar, madje edhe
nese te befason shumesia e asaj qe eshte e ndaluar” (Maide 100)

Kjo do te thote se ajo qe eshte hallall madje qofte edhe pak, eshte me e mire se ajo qe
eshte haram, madje qofte kjo edhe shume. Hallalli eshte I bekuar, madje edhe nese
eshte ne sasi te vogel, kurse harami do te shkaperderdhet, madje edhe nese eshte ne
sasi te madhe. Ne kete kuptim I Lartmadherishmi thote: ― Allahu e shkaterron
kamaten, ndersa e perparon sadakanë‖ (Bekare 276)

I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) thote: ― Madje edhe nese
jane te medha, kamatat do te perfundojne me të vogël‖ Kete e shenon Ahmedi. I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) gjithashtu thote: ― Bleresi
dhe shitesi le të merren vesh, sipas vullnetit te lire para se te ndahen! Nese jane te
sinqerte dhe bien ne ujdi te mire ne pazar, shitblerja do t‘u mbetet pa bekim‖

Shkurt fitimi hallall sado I vogel qofte ai eshte me bereqet kurse nga harami nuk ka dot
dobi, madje qofte edhe I madh. Prandaj Shu‘ajbi thote: “ Per ju eshte me e mire ajo
qe Allahu ua ka lene sit e lejuar…”

Fjalet e tij: “….e une nuk jam rojtar I juaj” (Hud 87) do te thone: atë qe t‘ju shohe
une apo dikush tjeter.

― O Shu‟ajb a mos vallë namazi yt urdheron qe net ë braktisim atë qe adhuronin

te paret tanë, ose te mos bejmë me pronat tona çfare te duam vetë? E sa I
bute dhe I mençur qe qenke ti‖ (Hud 87)

Kete e thoshin duke u tallur dhe duke e perqeshur ne menyre ironike. A mos vallë, ky
namazi yt te cilin e kryen ti, te urdheron qe ten a ndalosh te adhurojme dike tjeter ne
vend te Allahut, dhe te braktisim atë qe kane adhuruar stergjysherit tane dhe te paret
tane te lashte? Apo t‘I kryejm punet tona vetem ne menyren çfare deshiron ti, duke
braktisur praktiken e gjertanishme e cila nuk te pelqen ty, edhe pse ne jemi per atë.

-224-
“ E sa I bute dhe I mençur qe qenke ti”, Zejd b. Eslemi dhe Ibni Xheriri thone: ―
Armiqte e Allahut kete e kane thene ne menyre tallëse‖

― Ai thoshte: “ O populli im çka mendoni, nese une kam argument te forte nga
Zoti im dhe nese Ai gjithqka me ka dhene me bollëk? E une nuk deshiroj te
punoj atë qe ua ndaloj juve por vetem deshiroj qe ta permirsoj gjendjen aq sa
mundem. E suksesi im varet vetem nga Allahu. Tek Ai mbeshtetem dhe Atij I
drejtohem” (Hud 88). Ketu vjen ne shprehje butesia e tij ne sjelljen me ta, me qellim qe
ne menyre me te bukur t‘I udhezoje ne Islam.

Ai u thoshte: “ Cka mendoni” ju te cilet me pergenjeshtroni, “ nese une kam

argument te forte nga Zoti im” d.m.th. argument I forte se Ai me ka derguar tek ju, “
dhe nese Ai gjithqka me ka dhene me bollëk?‖ d.m.th. me ka dhene pejgamberine
dhe ferrëfimin qe ju nuk mund ta kuptoni fare, prandaj perse do t‘ju mashtroja une ? Me
pare eshte thene se Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te) ne menyre te ngjashme I eshte
drejtuar popullit te vet.

“une nuk deshiroj te punoj atë qe ua ndaloj juve” d.m.th. çkado qe ju urdheroj me
se pari une vet e beje kete, e çkado qe ju ndaloj, une jam I pari qe do t‘I shmangem asaj.

Ky eshte virtyt I shkelqyer dhe I lavderuar. Kundruall ketij, jane vetitë e shemtuara dhe te
qortuara me te cilat koheve te fundit stolisen dijetarët hebrej dhe oratoret- injorant te
tyre, per te cilët Allahu I Lartmadherishem thote: “Vallë a po I urdheroni te tjeret qe
te bejne mirebërësi, e veten po e harroni ju qe e mesoni Librin? A nuk po
mblidhni mend? (Bekare 44). Duke komentuar kete ajet, ne kemi parashtruar nje
hadith autentik, ne te cilin I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
thote: ―Njeriu do te sillet e do te hidhet ne zjarr, ndersa perbrendësat do t‘I
hapërdahen‖ d.m.th. do t‘I dalin zorrët perjashta- ― e do te rrotullohen perrreth tij, sikurse
gomari qe sillet rreth e rrotull strumbullarit në lëmë. Rreth tij do te tubohen
xhehenemlinjët, e do te pyesin: ― C'ëeshte puna jote o njeri? A nuk je ti ai q eke
urdheruar në të mire dh eke ndaluar nga e keqja? ― Po ― do te eprgjigjet ai ― kam
urdheruar net e mire, por vetë nuk kam bere dot, dhe kam ndaluar te keqen mirepo e
kam bere vetë‖

-225-
 10-06-, 14:55

-
-

Kjo eshte veti e mëkateve dhe e fatkeqeve, te cilet I bejne inat Pejgambereve.
Perkundruall ketyre, alimët bujare dhe te mençur, te cilet I frikesohen Zotit te vet edhe
kur jane vetëm, jane sikurse I Derguari I Allahut Shu‘ajbi: “ Une nuk dua ta beje atë
qe ua ndaloj juve, por vetem deshiroj qe te eprmiresoj atë çka
mundem” d.m.th. çdo gjë që punoj dhe qe flas deshiroj te jete per te mire , aq sa me
lejon mundesia dhe fuqia ime.

“ E suksesi im ― në çdo gjë, “ varet vetem nga Allahu . Tek Ai mbeshtetem dhe
Atij I drejtohem” d.m.th. per gjithqka I mbeshtetem Atijdhe per gjithqka I drejtohem
Atij. Ne kete menyre ai I ikurajon ata. Pasta jai kalon ne metoden e frikesimit e thote: ― O
populli im! Mospajtimi me mua le te mos ju shpjerrë kurrsesi gjer aty, qe t‟ju
ndodhe ajo qe I ndodhi popullit te Nuhit, ose popullit te Hudit, apo popullit te
Salihut! Por edhe populli I Lutit nuk eshte fort larg jush” (Hud 89)

D.m.th. mospajtimi me mua dhe urrejtja ndaj asaj qe po jus jell, assesi mos t‘ju detyroje
qe te mbeteni ne lajthitje, ne injorance dhe në inat, e te behet shaks qe Allahu t‘ju
ndeshkoje siç e ka ndeshkuar popullin e Nuhit, popullin e Hudit dhe popullin e Salihut. Ata
kane qene te ngjashëm me ju I pergenjeshtronin Pejgamberet e tyre dhe u benin inat
atyre.

Sipas disave, fjalet e tij: “ Por edhe populli I Lutit nuk eshte fort larg jush‖ kane te
bejne me kohen. Domethene: Siç e dini nuk ka kalua shume kohe prej kur Allahu I ka
ndeshkuar ata per shkak te mosbesimit dhe te mendjemadhesise se tyre. Te dyte thone
se ketu mendohet qe ata nuk jane larg tyre ne menyre hapesinore. Te tretët thone se me
kete mendohet se ata nuk kane dalluar shume per nga punet dhe veprimet e shemtuara
siç jane hajduteria e rruges, e fshehte dhe e hapet, mashtrimet dhe intrigat e ndryshme,
rrembimi dhe pervetësimi I padrejte I pronave te huaja.

Te gjitha keto mendime mund te parashtrohen ne nje fjali, se: ― Prej atyre nuk kane qene
larg as per nga koha, as per nga hapesira e as per nga cilesite‖
Pastaj pas frikesimit nderlidh inkurajimin net e mire, e thote: “ Dhe kerkoni falje nga
Zoti juaj, e pastaj pendohuni Atij! Me te vertete Zoti im eshte I Meshirshem
dhe do shume” d.m.th. braktisni atë qe punoni tani dhe pendohuni Zotit tuaj I Cili eshte
Meshirues dhe I Cili eshte shume I dashur, sepse ai qe I pendohet Atij, Ai do ta pranoje
pendimin e tij, sepse ndaj roberve te vet, Ai eshte I meshirshem. Ai ndaj tyre eshte me I
meshirshem sesa nena ndaj femijes se vet.

“dhe do shume” Ai e do robin e Vet pas pendimit te tij, madje edhe nese eshte penduar
per mekatet te medha.

“ Ata thane: “ O Shu‟ajb! Ne nuk po I kuptojme shume gjera nga ajo qe po na

thua ti, por shohim se ti je I dobet ne mesin tone” (Hud 91).

-226-

Nga Ibni Abbasi, se‘id b. Xhubejri dhe Eth-Theveriu transmetohet se I kane thene qe
eshte I verber. Veç kesaj ekziston nje hadith I te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te)net e cilin thuhet se ai, nga dashuria ndaj Allahut qante aq shume sa qe u
verbua. Pastaj Allahu ia ktheu te parit dhe e pyeti : ― O Shu‘ajb a po qan keshtu nga frika
prej Xhehenemit apo nga deshira per Xehnetin?‖ ― Jo‖ tha ai‖ por nga dashuria ndaj Teje.
Sikur te te shihja nje here, atehere do te me ishte njesoj se çka do te ndodhë me mua‖
Ne kete Allahu I Madherishem I shpalli: ― Le te jete I kendshëm takimi yt me Mua, o
Shu‘ajb! Prandaj do ta jap Musa Ibën Imranin me te cilin kam folur qe te te sherbeje‖

Kete hadith e transmeton El-Vahidi nga Ebu El-Fet‘h Muhammed Ali El-Kafiu, ky nga Alijji
b. El-Hasan b. Benderi, ky nga Abdull-llah Muhammed b. Is‘hak Er-rumelu, ky nga Hisham
b. Evsi, e ky nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)

Mirepo ky hadith eshte shume I jashtzakonshem (garib). Hatib El-Bagdadi thote se ky

hadith eshte I dobet (daif).

“ E sikur te mos ishte farefisi yt ne do te te kishim mbytur me gurë. Ti nuk je I

dashur te ne‖ (Hud 91). Keto fjale te tyre shprehin mosbesim te regjur dhe inat te
shemtuar, sepse me tej vazhdojne e thone:‖

“ Ne nuk po I kuptojme shume gjera nga ajo qe po thua ti‖ d.m.th. ne nuk jemi
duke kuptuar asgje nga ajo qe po na flet ti, e as qe e deshirojme kete meqe ne nuk kemi
kurfar aspiratash qe te degjojme kete veçmas te pranojme kete. Diç ngjashëm I kane
thene edhe kurejshitet e pafe te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te):
" Zemrat tona jane nen mbulesa” thone ata, “ larg asaj në çka na therret ti, dhe
ne jemi te shurdher per te, kurse ndermjet nesh e teje ka perde. Andaj puno ti,
por do te punojme edhe ne‖ (Fussilet 5)

“Por shohim se ti je I dobet ne mesin tone…” d.m.th. ne shohim se je I shtypur dhe

I debuar. ― E sikur te mos ishte farefisi yt” d.m.th. fisi dhe gjinia jote ne mesin tone,
― ne do te te kishim mbytur me gurë. Ti nuk je I dashur te ne”

― Ai tha: “ O populli im a mos valle farefisi im eshte me I dashur per ju sesa

Allahu” d.m.th. a po frikesoheni mga fisi im dhe nga gjinia ime, dhe per shkak te tyre
keni kujdes ndaj meje, e së këndejmi nuk I frikesoheni ndeshkimit te Allahut? Vallë a nuk
me kushtoni kujdes per shkak se jam I Derguari I Allahut dhe se farefisnia ime eshte me
e dashur per ju sesa Allahu? ― te Cilin po e braktisni tërësisht?” d.m.th pas shpines
suaj. “Zoti im e di mire se çka punoni ju” (Hud 92) d.m.th. Ai I di mire te gjitha qe I
punoni dhe qe I beni ju, dhe sipas kesaj, kur do t‘I ktheheni Atij, qe t‘ju dënojë.

-227-

 13-06-, 13:15

-
-

“ O populli im veproni sit e deshironi, e do te veproj edhe une! Ju me siguri do

ta kuptoni se kujt do t‟I arrije ndeshkimi poshterues dhe kush eshte
gënjeshtare. E pra pritni se do te pres edhe une me ju” (Hud 93)

Ky eshte paralajmerim serioz dhe kercenim I hapet nese, sikurse gjer me tani vazhdoni te
njejten rruge. Ne kete rast ju me siguri, do te kuptoni se kush do te kete perfundim te
suksesshëm, e kush do te pesojë e do te shkatorrohet ne teresi! “ se kujt do t‟I arrije
ndeshkimi poshterues” d.m.th. ne kete bote,” dhe kush eshte
gënjeshtarë” d.m.th. do te kuptoni se kush prej nesh ka mohuar apo ka besuar atë qe
eshte shpallur dhe qe eshte paralajmeruar .
*” E kreret e popullit te cilet ishin mendjemëdhenj thane: “ Ose do te ktheheni
ne fenë tone ose ne o Shu‟ajb edhe ty edhe ata qe besojne me ty do t‟ju
debojme nga qyteti yne” “ A mos vallë edhe perkunder deshires sonë? Pyeti ai.
Sikur te ktheheshim ne fenë tuaj, pasi Allahu na shpetoi nga ajo, atehere ne,
me te vertete do t‟I parashtronim gënjeshter Allahut.Ne nuk mund te kthehemi
në të, perpos nëse do Allahu, Zoti yne. Zoti ynë me dijeninë e Tij I perfshine te
gjitha. Ne I mbeshtetemi Allahut o Zoti yne gjyko drejtesisht ndermjet nesh
dhe popullit tone, meqe Ti je gjykatesi me I drejte” (A‘raf 88-89)

Ata kerkonin qe , ata qe I kishin besuar, te ktheheshin ne besimin e tyre te vjeter, ndersa
Shu‘ajbi (paqja e Allahut qofte mbi te) doli ne mbrojtje te pasuesve te vet me fjalet: “ A
mos vallë, edhe perkunder deshires sone?” d.m.th. ata assesi nuk do te kthehen
vullnetarisht e nese megjithate kthehen atehere kete do ta benin nga dhuna dhe tortura,
sepse kur njeriut I hyn nje here imani (besimi) ne zemer, atehere askush nuk mund ta
ç‘rrënjosë prej aty, e as qe do ta mohoje ndonjehere sahabiun e vet.

Prandaj ai thote: “Sikur te kthheshim ne fenë tuaj, pasi qe Allahu na shpetoi nga
ajo, atehere ne, em te vertete do t‟I parashtronim gënjeshtër Allahut. Ne nuk
mund te kthehemi ne te, perpos nese do Allahu oti ynë. Zoti yne me dijenine e
Tij I perfshine te gjitha. Ne I mbeshtetemi Allahut” (A‘raf 89) d.m.th. Ai na
mjafton neve Ai na mbron, dhe ne per çdo gjë tek Ai gjejme strehim.

Pasta jai kerkon nderhyrje dhe ndihme nga Allahu dhe fitoren kunder tyre, ne menyre qe
sa me shpejte t‘I godase ajo qe kishin merituar ata: “ O Zoti ynë gjyko drejtesisht
ndermjet nesh dhe popullit tone meqe Ti je gjykatesi me I drejte” Keshtu I
mallkoi ata, e Allahu nuk refuzon mallkimin e te Derguarve te Vet kur kerkojne ndihmë
prej Tij kunder atyre qe e mohojne atë dhe I kundervihen Pejgamberit te Tij.

-228-

Mirepo ata perkunder kesaj per shkak te dyshimit te tyre, u bene te shurdher per kete:
― E kreret e popullit te tij te cilet nuk besonin thane: “ Nese shkoni pas
Shu‟ajbit, atehere me siguri do te jeni te humbur” (A‘raf 90)

Mandej Allahu I Lartmadherishem thote: “ Dhe pastaj ata I goditi nje termet
tmerrues dhe ne shtepite e tyre gdhine te plandosur pertokë” (A‘raf 91). Pra ne
kete sure tregohet se I ka goditur termeti d.m.th. se afer tyre eshte shkundulluar toka
dhe ata I ka dridhur fuqishëm, keshtu qe trupat e tyre kane mbetur te rrezuar, te shtrire
pertokë, pa kurfar shenjash jete.

Njëkohësisht Allahu ua ka derguar trajta te ndryshme ndeshkimesh adekuate, veshtiresi

dhe probleme te shumta – per shkaka te prapesinave qe benin ata. U ka dhene drishje te
fuqishme e cila ka shtanguar çdo levizje, nje klithme te tmerrshme e cila e ka heshtur çdo
zë dhe një re të madhe nga çdo pjesë e së cilës mbi ta eshte derdhur zjarri.

Ne secilën prej ketyre sureve, Allahu I Lartesuar flet per ata ne pajtueshmeri me
kontekstin e asaj sureje. Keshtu ne suren A‘raf tregon se si ata tentonin ta trondisnin
Pejgamberin dhe as‘habet e tij, duke iu kercenuar psiqikisht ne menyre qe te ktheheshin
ne fenë e tyre te meparshme, net e kunderten do t‘I persekutonin nga vendbanimi I tyre.
I Lartmadherishmi thote: ― Dhe pastaj ata I goditi nje termet tmerrues dhe në
shtepite e tyre gdhine te plandosur përtokë” (A‘raf 91). Keshtu Allahu ne tronditjen
e tyre psikike u eshte pergjigjur me masë te plote, ndersa ne frikesimin e tyre me frike
konkrete, qe eshte e lidhur me kontekstin e ngjarjes.

Per dallim nga kjo ne suren Hud, Allahu thote se I ka goditur nje klithme e tmerrshme e
ne shtepite e tyre kane gdhire te shtrire përtokë. Duke e tallur, duke e përçmuar dhe
duke e perqeshur Pejgamberin, ata thoshin: “ A mos vallë, namazi yt urdheron që
net ë braktisim atë qe adhuronin te paret tanë, ose te mos bëjmë me pronat
tona çfare te duam vetë? E sa I bute dhe I mençur që qenke ti” (Hud 87). Ketu
eshte permendur klithja (zeri) si denim perkates per fjalet fyese, me te cilat e priten kete
Pejgamber fisnik, besnik dh elokuent. Pra perveç termetit qe I gositi dhe I qetesoi ata
atyre u erdhi edhe nje zë , I cili I heshti pergjithmone.

-229-

 13-06-, 14:16

-
-
Ne suren Shu‘ara, Allahu thote se ndeshkimi u ka ardhur nga reja, qe e kerkonin dhe ne
menyre tallese e deshironin vete, duke thene: “ Ata thane: “ Ti me te vertete, je I
magjepsur, eshe ti je vetem njeri I rendomte sikurse edhe ne dhe, me te
vertete net e konsiderojme ty genjeshtare te vertete. Prandaj nese e flet te
verteten leshoje mbi ne ndeshkimin nga qielli” Ai tha: “ Zoti im di me se miri
atë qe punoni ju” (Shu‘ara 185-188). Pastaj I Lartmadherishmi I Cili degjon çdo gjë dhe
di çdo gjë thote: “ Keshtu ata e pergenjeshtronin atë, andaj I goditi denimi nga
reja, e ky ishte denim I nje dite te tmerrshme‖ (Shu‘ara 189).

Per at ate cilet sikurse Katade dhe disa mufessire te tjere konsiderojne se banoret e Ejkes
jane nje popull tjeter e jo banoret e Medjenit, mund te thuhet se nuk kane te drejte dhe
se mendimi I tyre eshte I dobet. Ata e mbeshtesin kete ne dy gjera. Nen nje, se I
Lartmadherishmi thote: “ Banoret e Ejkes I mohonin Pejgamberet. Kur Shu‟ajbi u
tha atyre…”(Shu‘ara 176-177). Ketu I Lartmadherishmi nuk thote ―vellain e tyre‖ siç
thote ne ajetet e tjera: “ E Medjenit – vellain e tyre, Shu‟ajbin” (A‘raf 85; Hud 84;
Ankebut 36). Nen dy, se per te paret thihet se jane ndeshkuar nga reja, e per te dytet se
I ka goditur termeti ose klithma.

Pergjegjia per gjënë e pare: I Lartmadherishmi pas fjaleve: “ Banoret e Ejkes I

mohonin Pejgamberet, nuk thote se ai eshte vellai I tyre, meqe per ta eshte thene se
ishin adhurues te drurit-Ejke, andaj ketu nuk eshte e pershtatshme te thuhet se ai eshte
vellai I tyre. Ne rastine dyte, kur permend perkatesine e tyre fisnore, atehere I
Lartmadherishmi thote se ai eshte vellai I tyre. Ky dallim eshte I vlefshem per nga fakti se
ai eshte tejet I perpikte, I bindshem dhe I nenvizuar mjeshterisht.

Per sa I perket gjësë se dyte nese pranohet se ajo eshte vetvetiu argument se ata kane
qene popull tjeter, atehere parashtrimi I ndeshkimit me termet dhe me klithme le të jetë
vertetim se ata kane qene edhe dy popuj te ndryshem (gjithsejt tre popuj). Mirepo diç te
ketille nuk pohon askush prej atyre qe sado pak kuptohen ne keto gjera.

Hafidh b. Asakiri ne jeteshkrimin mbi Shu‘ajbin (paqja e Allahut qofte mbi te) thote se,
Muhammed b. Uthman b. Ebi Shejbe transmeton nga babai I tij, ky nga Muavije b.
Hishami, ky nga Hisham b. Sa‘di ky nga Shekik b. Ebi Hilali, ky nga Rebi‘e b. Sejfi ky nga
Abdull-llah b. Amri se ka degjuar (merfu‘) te Derguarin (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) duke thene: ―Populli I Medjenit dhe banoret e Ejkes jane dy popuj te cileve
Allahu ua ka derguar per Pjegmaber Shu‘ajbin (paqja e Allahut qofte mbi te)‖
Mirepo ky kadith eshte garib dhe per disa nga transmetuesit e tij ekzistojne verejtje. Me
parë do te kete gjasa se keto jane fjalet e Abdullah b. Amrit dhe se ai keto I ka mare nga
librat e shumta hebrenje tek të cilët ka ardhur ne betejen e Jermukut. Allahu e di me se
miri.

-230-

Veç kesaj veprimet e shemtuara , si cungimi ne liter dhe ne peshore, Allahu ua

pershkruan si banoreve te Ejkes ashtu edhe banoreve te Medjenit gje qe nuk nxjerr ne
pah se ky eshte nje popull I vetem I cili eshte shkaterruar me ndeshkime te lloj-llojshme
me ate qe per llojin e ndeshkimit perkates flitet ne vete kontekstin e rrefimit.

―andaj I gositi denimi nga reja, e ky ishte nje denim I nje dite te
tmerrshme” (Shu‘ara 189). Permendet se I ka goditur nje vape e ashper, dhe se Allahu
ka dhene qe shtate dite te mos fryje madje edhe nje puhi e lehte, keshtu qe nuk u ka
ndihmuar as uji as hija as te terhequrit neper vende te strehuara. Per kete shkak kane
dale ne shkretetire, ku eshte shfaqur nje re nen te cilen filluan te tuboheshin dhe te
strehoheshin qe nen te, te gjenin sado pak freski. Kur u mblodhen qe te gjithe nen te.
Allahu dha qe nga reja te gjuhen ne zjarr e me flake, qe nen ta te dridhet toka dhe nga
qielli t‘u vije nje klithme e tmerrshme. Ne kete menyre kane vdekur edhe jane shkaterruar
keta qyqare.

―…dhe ne shtepite e tyre gdhine te plandosur pertoke. Ata qe e mohonin

Shu‟ajbin thuajse nuk kishin jetuar kurre aty; ata qe e mohonin Shu‟ajbin ata
qene ne humbje” Allahu e ka shpetuar Shu‘ajbin dhe besimtarët e tjere qe ishin me të.
Perkitazi me kete I Lartmadherishmi I Cili flet me sinqeritet me te paster thote:

“ Dhe kur erdhi percaktimi Ynë, Ne nga meshira Jonë e shpetuam Shu‟ajbin
dhe ata qe besonin me të, kurse ata qe benin zullum I gositi nje zë I
tmerrshëm dhe ata ne shtepite e tyre, gdhine te plandosur pertoke. Sikur te
mos kenë jetuar kurre në to. Qofte larg Medjeni si dhe Themudi” (Hud 94-95)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ E kreret e popullit te tij, te cilet nuk besonin

thane: “ Nese shkoni pas Shu‟ajbit atehere me siguri do te jeni te humbur” Dhe
pastaj ata I goditi nje termet tmerrues dhe ne shtepite e tyre gdhine te
pladosur pertokë. Ata qe e mohonin Shu‟ajbin thuajse nuk kishin jetuar kurre
aty; ata qe e mohonin Shu‟ajbin ata qene ne humbje. Dhe ai u largua prej tyre
e tha: “ O populli im une ua komunikova mesazhet e Zotit tim dhe ju keshillova
e pse te pikellohem une per popullin e pafe?” (A‘raf 90-93) . Kjo qe pergjegjia ne
fjalet e tyre‖ Nese shkoni pas Shu‟ajbit atehere me siguri do te jeni te humbur”

Pastaj I Lartmadherishmi parashtron se Shu‘ajbi u eshte drejtuar duke I qprtuar, duke I

kritikuar dhe duke ua pare per te madhe: “ O populli im, une ua komunikova
mesazhet e Zotit tim dhe ju keshillova, e pse te pikellohem une per popullin e
pafe? (A‘raf 93)

-231-

Domethene pas shkaterrimit te tyre eshte kthyer nga vendi ku kane pësuar dhe nga ata
duke thene: “ O populli im une ua komunikova mesazhet e Zotit tim dhe ju
keshillova” d.m.th. jam perpjekur me te gjitha mjetet e mundshme dhe ne çdo menyre
qe t‘ju idhezoje ne rrugen e drejte, por kjo nuk ju beri dobi, meqë Allahu nuk e udhezon
atë I cili me kembengulje deshiron te mbetet ne lajthitje. Per te ketillët nuk ekziston asnje
ndihmes. Pas te gjitha ketyre perpjekjeve une nuk pikellohem per ju meqe nuk patet
deshire t‘I pranoni keshillat e mia, e as qe patet frike nga Dita, net e cilen do te jeni te
poshteruar.

Prandaj ka thene: “ E pse te pikellohem une epr popullin e pafe” duke qene se nuk
pranuan te verteten, nuk e perfillen atë dhe nuk iu kthyen asaj? Prandaj I goditi denimi I
Allahut I cili nuk mund te evitohet dot, e as qe fare mund te pengohet apo te ndalet. Ai te
cilit I dedikohet ky ndeshkim, assesi nuk mund te iken a te shpetoje prej tij.

Hafidh Ibni Asakiri, ne Historine e vet, parashtron se Ibni Abbasi ka thene: ― Shu‘ajbi
(paqja e Allahut qofte mbi te) ka jetuar pas Jusufit (paqja e Allahut qofte mbi te) Vehb b.
Munebbihu ka thene: ― Shu‘ajbi (paqja e Allahut qofte mbi te) se bashku me besimtaret e
tij ka vdekur ne Mekë. Varrezat e tyre jane ne perendim te Ka‘bes,ndermjet Darun –
Nedva dhe Daru Beni Sehmi‖

-232-

 13-06-, 14:24
-
-

KAPTINA MBI PASARDHESIT E

IBRAHIMIT
(paqja e Allahut qofte mbi te)

Per Ibrahimin (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe popullin e tij, per ndodhite me tad he per
nderimet dhe respektin qe I takojne atij, kemi folur me pare . gjithashtu kemi folur per
ate se çfare ka ndodhur ne kohen e tij me popullin e Lutit (paqja e Allahut qofte mbi te).
Pastaj kemi folur per Medjenin , popullin e Shu‘ajbit (paqja e Allahut qofte mbi te) meqe
ne shume vende te Librit te Allahut keto dy ngjarje rrefehen se bashku.

I Lartmadherishmi pas rrefimit mbi popullin e Lutit flet per Medjenin banoret e te cilit siç
kemi thene me pare, ne realitet kane qene pauses te Ejkes. Duke u mbeshtur ne
radhitjen e rrefimeve te Kur‘anit Famemadh, edhe ne I jemi permbajtur radhitjes se
njejtë.

Tani do te fillojme te flasim per zgjedhshmerine e pasrdhesve te Ibrahimit (paqja e

Allahut qofte mbi te) sepse Allahu I Madherishem atyre u ka dhene ferrëfimin dhe Librin,
keshtu qe te gjithe Pejgamberet pas tij jane ne realitet, pasardhes te tij.

-233-

 14-06-, 14:33

-
-
ISMAILI
(paqja e Allahut qofte mbi te)

Siç kemi thane tanimë, Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) ka pasur shume djem, prej
te cileve me te njohurit jane dy te Derguar dhe Ferrëfyes te medhenj. Me I madhi dhe me
I njohuri prej tyre eshte Ismaili; te cilin Allahu I Lartmadherishem ia ka dhene Ibrahimit
(paqja e Allahut qofte mbi te) si djale te pare me Haxheren koptasen egjiptiane. Ismaili
ne realitet eshte djali I cili ka qene I dedikuar per flijim.

E kush thote se Is‘haku eshte I flijuari ai kete e ka marre nga transmetuesit hebrenj, te
cilet e kane ndryshuar e kane shtremberuar dhe e kane falsifikuar Teuratin dhe Inxhilin,
dhe te cilet flasin ne kundershtim me shpalljen e tyre origjinale. Ibrahimi ka qene I
urdheruar qe ta priste ―djalin e pare‖ te tij e sipas nje versioni tjeter ―djalin e hasretit‖

Sido qe te merret ne baze te argumenteve te pakontestueshme ketu ka te beje me

ismailin. Ne librat e tyre thuhet se Ismaili eshte lindur , kur Ibrahimi ishte tetedhjete e
gjashte vjeq, ndersa Is‘haku kur I kishte me teper se njeqind vjet. Pra ne çdo rast Ismaili
eshte ―djali I pare dhe I hasretit‖ te tij edhe formalisht edhe kuptimisht.

Formalisht per shkak se ky ishte djali I vetem I tij me teper se trembedhjet vjet; sipas
domethenies, sepse se bashku me te kane bere hixhret babai dhe nena e tij Haxherja, e
sipas transmetimit ai atehere ishte foshnje gjiri. Ibrahimi I pat lene ata rrëzë malit Faran,
I cili rrethon Mekën. Aty I pat lënë me pak ushqim dhe ujë, duke shpresuar dhe duke iu
mbeshtetur Allahut te Madherishem, I Cili I mori nen kujdesin dhe mbikqyrjen e Vet. Sa
mbrojtes I mire, Kujdestare I mire dhe Furnizues I mire qe eshte Ai.

Pra Ismaili eshte djale hasreti dhe formalisht edhe qenësisht . Por kush eshte ai qe do te
kridhet ne kete fshehtesi dhe ta kuptoje atë? Mirepo domethënien e vertete mund ta
kuptoje dhe ta perceptojë vetem ai I cili eshte tejet I vemendshem dhe I talentuar!

Duke lavderuar Ismailin, Allahu e pershkruan atë si njeri te bute dhe te durueshëm .
Pastaj thote se I ka plotesuar te gjitha premtimet , se eshte kujdesur per namazet dhe se
ka urdheruar edhe familjen e vet per kete ne menyre qe ta shpetoje nga ndeshkimi.

-235-
I Lartmadherishmi gjithashtu thote se ai ka thirrur te adhurohet vetem Sunduesi I te
gjitha sunduesve . Keshtu Ai thote: “ dhe Ne e pergezuam atë me nje djale me
prirje te bute. “ dhe kur ai u rrit aq sa filloi t‟I ndihmonte ne pune Ibrahimi I
tha: “ O djali im, kam pare enderr se duhet te te pres, e çfare mendon ti?” “ O
babai im tha ai: “ vepro ashtu siç je urdheruar do te shohesh se dhashte Zoti
do te jem I durueshem” (Saffat 101-102) Keshtu ai iu bind thirrjes se babait dhe I
premtoi atij se do te jete I durueshem gjë që me te vertete e plotesoi teresisht dhe qe I
durueshem.

Allahu I Lartmadherishem thote: “ Dhe permende ne Liber, Ismailin ! Me te vertete

Ai I ka plotesuar premtimet e dhene dhe ka qene Pejgamber. E urdheronte
familjen e vet te kryente namazin dhe te jap zekatin, dhe Zoti I tij ishte I
kenaqur me te‖ (Merjem 54-55). Pastaj thote: “ Dhe kujtoi roberit Tane:
Ibrahimin, Is‟hakun dhe Jakubin te fuqishëm dhe largpames.” Ne veçenarisht
ua dhuruam atyre nje vyrtyt: qe shpeshhere ta kujtojme Ahiretin , dhe me te
vertete ata jane tek Ne ne mesin e njerezve te mire e te zgjedhur. Dhe kujtoje
Ismailin, El-Jesa‟in dhe Dhulkiflin! Te gjitha ata kane qene te mire‖ (Sad 45-48).
I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ Dhe Ismailin Idrisin e Dhulkiflin! Te gjithe
keta kane qene te durueshem. Dhe Ne I kemi shpënë ata në mëshirën Tonë.
Ata me te vertete jane njerez te mire” (Enbija 85-86) Ai gjithashtu thote: “ Net e
shpallem ty ashtu siç I kemi shpallur Nuhit, Is‟ahkut, Jakubit dhe niperve te tij,
Isait, Ejjubit, Junusit, Sylejmanit, e Davudit ia kemi dhene Zeburin “ (Nisa 163)

Allahu I Lartmadherishem thote: “ Thuani: “ Ne I besojme Allahut dhe asaj qe na

shpallet neve, dhe asaj qe I eshte shpallur Ibrahimit, Ismailit Is‟hakut, Jakubit
dhe niperve…‖ (Bekare 136)

Ne te njejten sure ne nje ajet te ngjashem me kete I Lartmadherishmi thote: “ Si mund

te thoni se Ibrahimi, ismaili, Is‟haku, jakubi dhe niperit e tyre kane qene
hebrenj ose krishtere? Thuaj: “ A e dini me mire ju apo Allahu? ― (Bekare 140)

Pra Allahu I Lartesuar e permend atë nga te gjitha virtytet me te mira. Ai e ka bere atë
Pejgamber dhe Ferrëfyes te Vetin, I ka mposhtur te gjitha pavertetësitë qe ia
pershkruajne atij injorantet dhe I ka urdheruar roberit e Vet- besimtarët – qe ti besojne
asaj qe I eshte shpallur atij.
Njohesit e gjenealogjise dhe te historise thone se ai eshte I pari qe ka shaluar kalin se
atehere ata ishin te egër, e ai I ka zbutur dhe I ka shaluar. Se‘id b. Jahja El-Emeviu ne
pershkrimin e vet te ekspeditave ushtarake, thote: ― na ka treguar nje plak nga fisi
Kurejsh, se I ka rrëfyer Abdulmelik b. Abdulazizi se la degjuar nga Abdullah b. Umeri se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Merrni kuajt dhe
trashegoni sepse ata jane trashegimi e paraardhesit tuaj Ismailit‖

-236-

Kuajt e sotëm te races arabe kane qene te egër e ai e ka lutur Allahun te bëhën siç jane
tani, e me emër te Tij, ata edhe jane te tille.

Ai eshte I pari qe ka folur gjuhën arabe te paster dhe te rrjedhshme.

Kete e ka mesuar nga arabët beduain te cilet u vendosen tek ata ne Mekë, perkatesisht
nga fisi Xhurhum dhe Amalik si dhe nga jemenasit , fiset e lashta arabe para Ibrahimit
(paqja e Allahut qofte mbi te).

El-Emeviu thote: ―Me ka treguar Ali b. Mugire se I ka rrefyer Ebu Ubejdi se ka degjuar
nga Ibni Maliku ky nga Muhammed b. Ali b. El-Hasemi e ky nga te paret e tij, se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― I pari qe ka
folur ne gjuhen e pastert arabe ka qene Ismaili. Atebote ishte katermbedhjet vjeq ‖ Ne
kete Junusi tha: ― E the te evrteten o Ebu Sej-jar, ngase keshtu njesoj me ka treguar
edhe Ebu Xhureji‖

Me heret thame se ai pasi u rrit u martua me nje amalikase, dhe se abbai I tij pat
urdheruar qe ta leshonte atë, gje qe edhe e ka bere. El-Emeviu thote se ajo ka qene
Ammare bint Sa‘d b. Usame b. Ukajl El- Amaliki. Pastaj u martua me nje tjeter, per te
cilen babai I pat thene qe ta vazhdonte jeten me te dhe ashtu ka vepruar. Kjo ka qene
Sejjide bint Mudad b. Amer El-Xhurhumi. Disa thone se kjo ka qene gruaja e trete e tij.
Ajo ka lindur dymbedhjet djem, e Muhammed b. Is‘haku I njehëson: Nabit, Kajzer, Azbel,
Majsha, masma, Mash, Dusa, Arar, Jetur, nabish, Tema dhe Kazma. Keshtu I quajne ehli-
kitabet ne librin e tyre dhe thone se ata kane qene dymbedhjet prince rte zgjedhur.
Mirepo ata ne komentimin e tyre kane pohuar te paverteten.

Ismaili (paqja e Allahut qofte mbi te) KA QENE Pejgamber I banoreve te atij vendi dhe te
vendeve fqinje, perkatesisht I xhurhumeve, amalikaseve dhe jemenaseve. Kur erdhi çasti
I vdekjes ia la porosine te vellait Is‘hakut . Te bijën Nesimen, e martoi me nipin e tij, Ajs
b. Is‘ahkun. Nga ajo pastaj linden bizantinet, te cilet quhen edhe Benu Asfer, per shkak te
verdhesise qe kishte El-Ajsi. Sipas disave prej saj dhe prej Ajsit eshte lindur El-Junani,
prej te cilit e kane prejardhjen grekët. Disa te tjere thone se , spanjollet jane pasardhesit
e Ajsit, ndersa Ibni Xheriri nuk eshte deklaruar perkitazi me kete qeshtje. I Derguari I
Allahut Ismaili, eshte varrosur ne hapesiren El-Hixher (te Kab‘ja) e ka vdekur ne moshen
137 vjeqare.

-237-

Nga Umer b. Abdulazizi transmetohet se ka thene: ― Ismaili (paqja e Allahut qofte mbi te)
I eshte ankuar Zotit te tij ne vapen mekase, e Ai I ka shpallur‖ Une do t‘I hap dyert e
Xhehnetit ne vendin ku do te jesh I varrosur keshtu qe flladi I Xhehnetit do te te freskoje
ne Diten e Kiametit‖

Te gjithe arabët e Hixhazit e kane origjinen nga djemtë e Ismailit, Nebitit dhe Kajzerit.

-238-

 16-06-, 13:48

-
-

IS‟HAKU, DJALI I IBRAHIMIT – I BIRI FISNIK

I FISNIKUT
(paqja e Allahut qofte mbi te)

Me herët thame se eshte lindur kur abbai I tij kishte njeqind vjet perkatesisht
katermbedhjet vjet pas lindjes se te vellait Ismailit. Nena e tij sara kishte nentedhjet vjet
kur I erdhi lajmi I gezuar se do ta lindte kete.
Allahu I Lartmadherishem thote: “ Dhe ne e pergezuam atë me Is‟hakun
Ferrëfyesin dhe njeriun e mire. Dhe Ne e bekuam atë dhe Is‟hakun kurse ndër
pasardhesit e tyre ka besimtarë, por edhe jobesimtarë te hapet” (Saffat 112-113)

Allahu I Lartmadherishem ne Librin e Vet Fisnik, e permend atë me nderime. Me heret

cituam hadithin te cilin e transmeton Ebu Hurejre nga I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ― Fisniku I biri fisnikut, te birit te fisnikut, bga babai fisnik,
eshte Jusufi, djali I Jakubit, e ky I Ishakut I cili eshte djali I Ibrahimit, mikut te
Gjithmeshirshmit‖

**Ehli kitabet thone se Is‘haku ishte dyzet vjet kur u martua me Rebeken vajzen e
Betuelit dhe se babai I tij asokohe ende ishte gjalle. Ajo ka qene grua shterpe, andaj ai ia
drejtoi nje dua Allahut, e ajo mbeti shtatzene. Ka lindur dy djeme binjake. Te parin Ezvain
, te cilin arabët e quajnë El-Ajs. Ky eshte pasardhes I bizantineve. I dyti eshte lindur,
duke e mbajtur villain e tij per thembrre, andaj e quajten Jakub, emir I dyte I te cilit
eshte Israil, dhe hebrenjet e kane prejardhjen prej tij.

Pastaj ata thone se Is‘haku me teper e donte El-Ajsin, meqe ishte djali I pare, ndersa
Rebeka Jakubin meqe ishte me I vogel (me I ri)

Pastaj thone: ― Kur u plak Is‘haku e iu dobesua te parit, kerkoi nga djali I vet, El-Ajsi, nje
ushqim duke I urdheruar qe te shkonte te gjatonte diç e ta ziente gjahun, se ky do te
bente lutje per te dhe do ta bekonte atë. Meqe El-Ajsi ishte gjuetar, u nis per te bere
kete. Rebekae bindi Jakubin qe t‘I therrte dy edha nder me te miret, te pergadiste gjellen
qe e kerkonte babai I tij dhe t‘ia dergonte para se te kthehej I vellai nga gjuetia, keshtu
qe babai te bente dua per te.

-239-

Ajo ia veshi rrobat e El-Ajsit, e ne duar dhe ne qafë ia vuri lekurat e edhave, ngase El-Ajsi
ishte burre leshatak ndersa Jakubi jo. Kur e pergaditi gjellen dhe ia ofroi babait te vet ai e
pyeti kush je ti?‖ : Jam djali yt‖ u pergjigj ky, e ai e ofroi prane vetes, e preku atë e tha: ―
Sipas zerit ky eshte Jakubi, ndersa sipas prekjes dhe rrobave ky eshte El-Ajsi‖

Kur perfundoi me te ngrene, beri dua qe te jete me I vyeshmi nga te gjithe vëllezrit, qe
fjala e tij prore te jete mbi te atyren dh mbi mbare popullin pas tij, dhe te kete nafake te
begatshme dhe pasardhes te panumert. Pasi doli jasht, El Ajsi solli atë qe I kishte
urdheruar babai dhe ia vuri perpara. Babai pyeti : ― C‘është kjo o bir? ― Ushqimi qe e
kerkove ti‖ u pergjigj ky, e babai e pyeti: ― Po a nuk ma sole ti pak me pare, e une bera
dua per ty? ― Jo pasha Allahun‖ u pergjigj ky,dhe e kuptoi se I vellai kishte qene me I
shpejte, andaj u hidherua me te‖ Ata thone se madje eshte betuar se do ta mbyste, pas
vdekjes se babait. Ai e luti babane e ai beri dua per te: qe pasardhesit e tij te kene
sshume toke, pasuri dhe fruta.

Kur nena e degjoi se El-Ajsi po I kercenohej Jakubit, e bindi Jakubin qe te shkonte te

vellai I saj Labani ne Haran, qe te qendronte atje, derisa El-Ajsit t‘I kaloje hidherimi, dhe
qe te martohej me ndonjeren nga vajzat e Labanit. Ajo e bindi edhe burrin e saj Is‘hakun
qe ta urdheronte keshtu, ta porosiste te lutej per te.

Keshtu Jakubi u nis nga shtepia gjate mbarimit te dites, e nata e zuri ne nje vend, ku
edhe bujti. E mori nje gune, e vuri nen krye dhe fjeti. Atehere, enderroi shkallet e
vendosura nga Toka gjer ne qiell, neper te cilat hipnin dhe zbritnin engjëjt. Aty enderroi
edhe Zotin e Lartmadherishem, duke I thene: ― Ty do te bekoje, do te jap pasardhes te
shumte, dhe kete toke do ta dhuroje ty dhe pasardhesve te tu pas teje‖

Kur u zgjua nga gjumi u gezua fort per tae qe kishte enderruar dhe iu betua Allahut se ne
kete vend, me te vertete do ta ndertonte nje tempull te Zotit dhe do t‘ia ndante Allahut
nje te dhjeten pjese nga e tere ajo qe ia dhuron Ai, po qe se do te kthehet ne shtepi
shendoshe e mire. Pastaj iu afrua atij guri dhe e shenoi atë me vaj, ne menyre qe te
mund ta njihte me vone, e kete vend e quajti Betel, qe do te thote Shtepia e Allahut. Ky
eshte Jerusalemi I sotëm, te cilin Jakubi e ndertoi pastaj, per çka do te behej fjale me
vone.

Ata me tej thonë: ― Kur Jakubi arriti te daja I tij ne Haran, pa se ai kishte dy vajza: te
madhen Leën dhe te voglën Rahelën. Rahela I pelqeu ngase ishte me e bukur, e Labani
pranoi qe ta martonte me te, por me nje kusht qe shtate vjet t‘ia runte bagetine. Kur
kaloi afati I caktuar, daja I tij Labani pergaditi nje gosti dhe I tuboi njerezit ne te.

-240-

Porn e mbremje ai e çoi vajzene madhe Leën te Jakubi, e cila kishte sy te dobet dhe nuk
ishte asak e bukur. Kur gdhiu, jakubi verejti se kjo kishte qene Lea, e I tha dajes se vet:
Pse me mashtrove, une e kerkova Rahelen?‖ – e ai u pergjigj‖- Tek ne nuk eshte zakon t‘I
martojme vajzat e vogla par ate medhave. Nese deshiron motren e saj, me sherbet edhe
shtate vjet te tjera, e pastaj do te te martoj me te‖

Ai e plotesoi kushtin, prandaj ai perveç Leës e martoi edhe Rahelen. Kjo (dy motra te jene
te martuara per nej burre) asokohe ishte e lejuar, ndersa Teurati e ndaloi kete. Vetem ky
eshte argument I majftueshem se, ka pasur dispozita te abgrobuara, ngase veprimi I
Jakubit ka qene deshmi se ajo ishte epranueshme dhe e lejueshme, meqe ai ka qene njeri
I pagabuar. Labani qe te dy vajzave ua dhuroi nga nje sherbetore Leës ia dha Zelfen,
kurse Raheles Behtën .

Allahu I Lartmadherishem te meten e Leës e zavendesoi me ate qe ia mundesoi te lindte

shume femije. Keshtu e lindi Rubilin, pastaj Shimunin, Laviun dhe pas tij Jehuzin (Judën).
Rahela ishte grua shterpe. Ky ishte shkaku qe ajo ta xhelozonte motren. Prandaj ia fali
Jakubit sherbetoren e vet Behlën, e cila mbeti shtatezene me te dhe ia lindi nje djale, te
cilin e quajten Dan. Pastaj Behla perseri mbeti shtatzane dhe ia lindi djalin e dyte
Naftaliun. Atehere Lea ia dha Jakubit sherbetoren e vet Zelfën, e cila ia lindi dy djemë,
Xhadin dhe Eshirin. Atehere Lea eprseri mbeti shtatzane dhe lindi djalin e peste , Isaharin
e pasketaj edhe te gjashtin Zabulonin. Pastaj perseri mbeti shtatzane dhe lindi vajzen
Dinën. Keshtu ajo ia lindi Jakubit shtate femije.

Pastaj Rahela ia beri nje dua Allahut dhe e luti ate qe t‘ia jepte nje djale me Jakubin.
Allahu ia pranoi duanë dhe iu pergjigj lutjes se sja, keshtu qe mbeti shtatzane dhe ia lindi
Jakubit djalin madheshtore fisnik dhe te bukru Jusufin.

E tere kjo ndodhi deri sa ishin ne Haran. Pastaj Jakubi pas marteses me vajzene dyte te
dajes se vet, ia ruajti bagetine edhe gjashte vjet, keshtu qe atje qendroi gjithsejt njezet
vjet.

Pastaj Jakubi kerkoi leje nga daja I vet Labani, qe t‘u kthehej prinderve. Ai I tha: Me ty
isha fatlum, pasuria mu shtua shume, prandaj merr nga ajo çka te duash. Jakubi tha: Do
te mi japesh te vegjlit, qe do te lindin sivjet nga dhentë dhe dhitë, dhe atë vetem ata qe
jane te larmë, e jo qe jane krejtesisht te bardhe apo te zinjë, dhe dhitë e bardha te cilat
janë pa brirë. Lebani e pranoi kete kerkese te tij.

Mirepo djemte e tij hyjnë midis bagëtisë dhe I ndane te gjithe deshtë dhe cjeptë qe I
kishin keto cilesi, ne menyre qe te mos pillte asnje qengj a edh I tillë. Deshtë dhe cjeptë e
ndarë I larguan dhe u grahen tri dite larg ecje ne këmbë nga bagëtia e babait te tyre.
-241-

 17-06-, 13:53

-
-

Por Jakubi (paqja e Allahut qofte mbi te) mblodhi thupra te bademit dhe te gështenjës,
ua hoqi lëvozhgën dhe I vuri ne ujë ku pinte bagëtia ne menyre qe te frikësoheshin e te
iknin, keshtu qe te vegjëlit te tundeshin ne barqet e nënave te tyre, e te bëhëshin te
larmë. Keto gjera do te mund te ishin gjera te jashtzakonshme dhe do tem und te
njehsoheshin ne mu‘xhize.

Keshtu Jakubi (paqja e Allahut qofte mbi te) fitoi shume bagëti , deve dhe rober, ndersa
fytyra e dajës dhe e bijve te tij u ndryshua, nga smira qe ndienin ndaj tij.

Allahu I Lartmadherishem I shpalli Jakubit qe te kthehej ne vendin e prinderve dhe te

popullit te tij, duke premtuar se Ai do te jete gjithnje me të. Per kete ky I informoi
anëtarët e familjes se vet, te cilet u pajtuan me kete, duke iu bindur atij. Keshtu ai u nis
me anëtarët e familjes se tij dhe me pasurine qe kishte, ndersa Rahela paraprakisht I
kishte vjedhur dhe I kishte marrë me veti putet (idhujt) e babait te saj.

Kur e braktisen vendin dhe , sakaq u larguan prej aty, I arriti Labani me njerezit e vet.
Kur u takua me Jakubin e qortoi ashper qe kishte shkuar pa dijenine e tij dhe pa e
paralajmeruar fare, meqë do te kishte pergaditur nje aheng ne emër te vajtjes se tyre,
dhe do t‘I percillte vajzat dhe djemtë e tyre. Pastaj e pyeti perse ia kishin marrë putet
(idhujt).

Jakubi nuk dinte gjë për idhujt, andaj tha se askush prej tyre nuk I kishte marrë ata. Por
Labani hyri ne tendat e vajzave te tij dhe te robëreshave te tyre, dhe e bastisi çdo gjë.
Mirepo idhujt nuk mund t‘I gjejë dot. Rahela I kishte fshehur nën samarin e devesë net e
cilen kaleronte ajo. Tha se kishte hajzin, andaj nuk mund te çohej nga vendi ku ishte dhe
keshtu idhujt nuk u gjetën dot.

Pastaj moren nje grumbull gurësh qe gjendej aty, te cilin e quajten Xhalad, si shenjë e
marreveshjes se tyre se Jakubi nuk do t‘I perçmonte vajzat e Labanit e as qe do te
martohej me te tjera kundruall tyre, dhe se pertej ketyre gurëve nuk do te kaloje as
Jakubi as Labani ne vendin e atij tjetri. Pastaj pergaditen nje gosti net e cilen hëngrën qe
te gjithe, e pastaj u pershendeten dhe u kthyen, secili ne vendin e vet.

Kur Jakubi iu afrua vendit Sair, I erdhen engjëjt dhe ia uruan kthimin. Ai ia dergoi te
vellait tellallet e vet, duke vepruar me përulësi dhe me mirësjellje. Kur u kthyen ata e
lajmeruan se El-Ajsi ishte nisur ka jai me katerqind njerez. Ky u frikesua shume per kete
gjë andaj fali namazin ne menyre te përulur dhe I beri dua Allahut te Madherishem.

-242-

U thirr ne betimin dhe në premtimin qe ia kishte dhene Ai dhe e luti atë qe ta ruante nga
e keqja e të vellait, El-Ajsit. Pastaj pergaditi per te vellain nje dhurate te begatë: dyqind
dhi, njezet cjep, dyqind dele, njezet desh, trishjet deve,dyzet lope, dhjete mëzetër, njezet
gomare dhe dhjetë gomarë. Pastaj I urdheroi sherbetoret që çdo kopeje t‘I grahin veçmas
dhe qe ndermjet tyre te mbajne distancen e caktuar, dhe kur El-Ajsi te takoje kopene e
pare, e te pyet se e kujt ishte kjo kope le te pergjigjet: ― E sherbetorit tend Jakubit, e kjo
eshte dhuratë te cilet ia dhuron ai zotëriut te vet El-Ajsit‖ pasta jai pas tij te thote njesoj,
e keshtu me radhë, dhe qe te gjithe te thone: ―Ja Jakubi po vjen pas nesh‖

Jakubi me dy grate e tij, me dy sherbetoret e tyre dhe njembedhjet femijet, ecën pas tyre
dy net. Naten udhetonte, e diten pushonte. Naten e trete, para agimit iu paraqit nje
engjull ne pamje te njeriut. Jakubi mendoi se ky ishte njeri, andaj iu afrua qe te rrokej me
të dhe ta ngadhenjente atë. Jakubit iu duk se tanimë e mundi, mirepo atehere engjëlli e
goditi ne kofshë dhe ia perdrodhi nyellin e kërdhokulles, me ç‘rast mbeti I çalë nga nje
kembe. Kur agoi mengjesi engjëlli e pyeti se si e kishte emrin ai u pergjigj: ― Jakub‖.
Atehere engjëlli tha:‖ Prej dites se sotme duhet te quhesh vetem Israil.‖ Jakubi e pyeti: ―
KUsh je ti dhe si e ki emrin? ― porse ai u zhduk. Keshtu kuptoi se ai kishte qene njeri nga
engjëjt. Qe prej atehere Jakubi çalonte nga kemba dhe per kete shkak te bijte e Israilit
nuk I hane tejzat e kërdhokullave.

Pastaj Jakubi e ngriti shikimin dhe e pa El-Ajsin duke iu afruar me katërqind njerez , andaj
doli ne krye te anetareve te familjes se vet. Kur u afrua El-Ajsi dhe e pa ate iu perkul
shtate here. Kjo ishte pershendetje e zakonshme ne kohen e tyre dhe ishte e lejuar.
Keshtu engjëjt I kane bere sexhde Ademit nga nderimi ndaj tij, ndersa Jusufit vellezrit
dhe prinderit e tij, per çka do te behet fjale me vone.

Kur e pa El-Ajsi iu afrua e perqafoi e puthi dhe filloi te qante. Pastaj e ngriti shikimin dhe
duke I pare grate e femijet pyeti: ― Prej nga keta? ― Ai u pergjigj: Allahu ia dhuroi
sherbetorit tend. Pastaj dy robereshat bashkë me femijet iu afruan El-Ajsit dhe iu
perkulën. Njesoj veproi edhe Lea me femijet e saj, e pastaj edhe Rahela me djalin e saj
Jusufin. Më pas Jakubi ia dha dhuraten dhe e bindi qe ta marrë atë.

Pastaj El-Ajsi u nis qe te kthehej prapa, e Jakubi iu shoqerua me anëtarët e familjes, me

sherbetoret dhe me bageditnë e imët e te trashë, kah mali Sair. Kur kaloi neper Sahore
aty Jakubi ndertoi nje shtepi per vete dhe nje shtallë per bagëtinë.

-243-

Me pas u ndal ne afersi te Urshalimit, vendbanimit te Shehimit. Aty bleu nga Shehim b.
Xhimuri nje livadh per njeqind dele, ngrehi tendën e vet dhe ndertoi je altar (therore) te
cilin e quajti El, Zoti I Israilit. Allahu e urdheroi atë qe ta ndertonte mu aty, ne menyre qe
njerezit te kishin ku t‘I drejtoheshin Atij. Ky eshte tempulli I sotëm ne Jerusalem, te cilin
me vone e rindertoi djali I Davudit, Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te). Ky ne
realitet ishte ai grumbull gurësh, te cilin e pat shenuar asokohe me vaj, siç thame me lart.

**Ehli kitabet pastaj parashtrojne ngjarjen me Danën, vajzene Jakubit e te Leës, te cilen
e çnderoi Shehim b, Xhimuri dhe e mori ne shtepine e vet, e pastaj e kerkoi nga babai
dhe vellezrit e saj. Vellezrit e saj ia kushtezuan atij qe te behej synet, e se bashku me te
edhe te gjithe te tjeret ne menyre qe tem und te martoheshin ndermjet vete. Ata
pranuan kete dhe te gjithe u bene synet. Mirepo kur pas tri ditësh e merziten më, dhe
ankoheshin nga dhembjet e synetisë, djemtë e Jakubit I mbytën qe te gjithe, madje edhe
vetë Shehimin dhe babanë e tij, per shkak se I kishin turperuar, si dhe per shkak te
mosbesimit te tyre, ngase ata adhuronin idhuj. Per kete shkak I mbyten ata dhe pasurine
e tyre e moren si pre lufte.

Pastaj Rahela mbeti shtatzene dhe lindi djalin Beniaminin. Mirepo duke qene se pati lindje
te rende me të, ajo vdiq. Jakubi e varrosi ne Efrat te Betelehemi, dhe ne varrimin e saj
renditi gurë. Ata gure ne varrin e saj jane te njohur edhe sot. Jakubi I kishte dymbedhjet
djem. Lea ia lindi Rubinin, Shimunin, Laviun, Jehuzin, Iz‘harin dhe Zabulonin. Rahela ia
lindi Jusufin dhe Beniaminin. Sherbetorja e Raheles ia lindi Danën dhe Neftaliun ndersa
sherbetorja e Leës, Xhadin dhe Eshirin. Selami qofte mbi ta.
Pastaj Jakubi kthehet te abbai I tij Is‘haku dhe vendoset te ai ne Hebron, ne token e
Ken‘anëve, ku kishte jetuar edhe Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) Pastaj Is‘haku
semuret dhe vdes ne moshen njeqind e tetedhjet vjeqare. Djemte e tij El-Ajsi dhe Jakubi
e varrosen afer babait te tij Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) te cilene kishte blere
vetë, siç thamë edhe me herët.

-244-

 18-06-, 10:07

-
-

GJERAT E CUDITSHME QE KANE NDODHUR

GJATE JETES SE ISRAILIT; RREFIMI PER
DJALIN E RAHELES, JUSUFIN
(paqja e Allahut qofte mbi te)

Allahu I Lartmadherishem per Jusufin (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe per ate qe ka
ndodhur me të, ka shpallur nje sure të tërë ne Kur‘anin Fisnik, ne menyre qe te persiatet
per mesimet e keshillat e tij, per urtesine e edukimit te bukur te tij.

Kerkoj mbrojtje prej Allahut nga shejtani I mallkuar! “Ne emer te Allahut te
Gjithmeshirshmit, Meshiruesit Elif, lam , ra. Keto jane ajetet e Librit te qarte
Ne e shpallem kete Kur‟an ne gjuhen arabe, per ta kuptuar ju. Duke ta shpallur
kete Kur‟an, Ne t‟I tregojme ty ngjarjet me te bukura, e ti me te vertete, per
keto nuk ke ditur asgje me pare” (Jusuf 1-3)

Per harfet (shkronjat) hyrese siç jane elif, lam, ra, me te cilat fillojne disa sure te Kur‘anit,
kemi folur ne Tefsirin tone ne fillim te sures Bekare, prandaj, kush deshiron te njoftohet
më hollësisht perkitazi me kete. Le te shikoje aty. Gjithashtu aty kemi folur gjërësisht
edhe per kete sure, e ketu shkurtimisht do te shqyrtojme vetem nje pjese te saj.
Thene shkurt ne ajetet e sipercituara Allahu I Lartmadherishem e lavderon Librin e Vet
Madhershtore te cilin ia shpalli te Derguarit dhe robit te Tij fisnik Muhammedit (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ne gjuhen e paster, te qarte dhe te kuptueshme arabe,
ne menyre qe ta kuptoje ai qe eshte I mençur, I arsyeshem dhe mendjemprehte. Ky
eshte Libri me I zgjedhur, njeriut me te zgjedhur ne kohen me te zgjedhur dhe en vendin
me te zgjedhur, ne gjuhen me te kuptueshme dhe me te qarte.

-245-

Kur ne kontekstin e kesaj sureje, flitet per ngjarjet e kaluara dhe te ardhshme,
prezantohem shembuj me te bukur dhe me te qarte, tregohet rruga e drejte per ate qe
kundershtohen njerezit dhe debohet, pergenjeshtrohet e rrezohet e paverteta. Kur flitet
per urdherat dhe ndalesat e tij, atehere domosdo duhet te thuhet se ato jane dispozita
me te drejta, ligjeme te qarta, te cilat jepen ne menyre me te thjeshte dhe me te qarte,
pikerisht ashtu siç thote I Lartmadherishmi: ― Fjalet e Zotit tend jane
apogje (kulminacion) I se vertetes dhe I drejtesise” ( En‘am, 115) d.m.th. flet ne
menyre me te vertete mbi ndodhite dhe ne menyre me te drejte percakton urdherat dhe
ndalesat.

Prandaj Allahu I Lartmadherishem thote: “ Duke ta shpallur kete Kur‟an, Ne ti

tregojme ty ngjarjet me te bukura e ti me te vertete per keto nuk ke ditur
asgje me pare‖ (Jusuf 3) d.m.th.mbi ate qe te shpallim Ne në të.

Keshtu I Lartmadherishmi thote: “ Dhe keshtu Net e shpallim ty atë qe te sh[allet.

Ti nuk ke ditur se çka eshte Libri dhe çka eshte imani (besimi) por Ne atë e
bëmë drite me te cilin udhezojme kënd të duam nga roberit Tanë. E ti (o
Muhammed) me te vertete udhezon ne rruge te drejte, ne rrugen e Allahut te
Cilit I perkasin çfare ka ne qiej dhe çfare ka ne Tokë. E vallë a nuk do te
kthehet gjithqka te Allahu?‖ (Shura 52-53)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ Keshtu pra Ne t‟I rrefejme ty disa lajme per
ate qe tanime kane ndodhur me pare, dhe nga Vetja ta shpallim ty
Paralajmerimin. Kush I shmanget atij, ai me te vertete, ne Diten e Gjykimit do
te barte barrë të rëndë, e cila do te mbetet pergjithmone. E sa berrë e
shëmtuar qe eshte ajo, qe do ta bartin ata ne Diten e Gjykimit ― (Ta Ha 99-101)
D.m.th. ai qe shmanget nga ky Kur‘an dhe pason pason libra te tjere ne vend te tij, ai do
te jete I goditur nga ky kercenim. Ngjashem me kete thuhet edhe ne hadithin qe e
transmetojne Ahmedi ne Musnedin e tij dhe Tirmidhiu ne Sunenin e tij, nga Aliu
sundimtari I besimdrejteve ne nje version si fjalet e tij (meukuf) e ne nje tjeter si fjalet e
te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) (merfu): ― Ai qe kerkon udhezim
jashte Kur‘anit Allahu do ta shpjere atë ne lajthitje‖

Imam Ahmedi thote: ― Na ka treguar Surejxh b. En-Nu‘mani se I ka rrefyer Hishami se ka

degjuar nga Halidi, ky nga Esh-Shabiu, e ky nga Xhabiri se me nje rast Umer b. El-Hattabi
ia kishte sjelle nje liber te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
qe e kishte marre nga ehli kitabet. Kur ia lexoi kete I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ai u hidherua fort e tha: ― A me aq mendjelehtesi po hyni
ne kete çeshtje o I biri I Hattabit? Pasha Atë ne doren e te Cilit gjendet shpirti im ,
perkitazi me kete ju kam thene bukur qarte. Mos pyetni ata per asgje, ngase mund te
thone te verteten, e jut e mohoni, apo gënjeshtren , e jut e besoni. Pasha Atë ne doren e
te Cilit gjendet shpirti im sikur Musai te ishte tani gjalle, nuk do te kishte pasur zgjedhje
tjeter, pos te me pasonte mua‖ Zingjiri I ketij hadithi eshte I mire (sahih)

-246-

Kete hadith nga Umeri, Ahmedi e shenon edhe ne nje version tjeter, net e cilin qendron
se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Pasha Atë
ne doren e te Cilit gjendet shpirti im, sikur Musai te paraqitej ne mesin tuaj e jut e
niseshit pas tij e te me braktisnit mua, me siguri do te ishit ne lajthitje. Ju jeni populli im,
e une jam I Derguari juaj‖

Ne Tefsirin tim, ne fillim te sures Jusuf kam parashtruar versione te ndryshme te ketij
hadithi. Ne njerin prej tyre thuhet se, I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) me nje rast duke u folur njerezve mes tjerash ka thene: ― O njerez mua me
eshte dhene Shpallja gjitheperfshirese koncize dhe permbledhese. Une ua komunikoj atë
te paster si loti. Prandaj mos u sulni dhe mos hyni ne gjera te tjera dhe assesi mos lejoni
qe t‘ju mashtrojne ata, te cilet perzihen ne çdo gjë.‖ Pastaj ka urdheruar, e ai liber eshte
shlyer deri te shkronjat e fundit.

**”Dhe kur Jusufi I tha babait te vet: “ O babai im! Kam enderruar
njembedhjet yje, edhe Diellin e Henen duke bere sexhde” Ai I tha : “ O biri im!
Mos u trego enderren tende vellezerve te tu, qe te most a bejne ndonje
djallezi. Se me te vertete shejtani eshte armik I hapet I njeriut. “ Zoti yt qe ka
zgjedhur ty keshtu, do t‟I mesoje komentimet e enderrave dhe do ta plotesoje
dhuntine e Vet ndaj teje dhe familjes se Jakubit ashtu siç e ka plotesuar me
pare ndaj te pareve te tu, Ibrahimit dhe Is‟hakut” (Jusuf 4-6)

Me pare thame se Jakubi kishte dymbedhjete djeme, emrat e te cileve I permendem me

siper. Prej tyre kane prejardhjen te gjithe hebrenjtë. Me I zgjedhuri, me I njohuri dhe me
I miri prej tyre ka qene Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te).

Disa mendojne se edhe ata kane qene Pejgambere, e si argument marrin fjalet e te
Larmadherishmit: “ Thuaj: Ne besojme Allahun dhe atë qe na eshte shpallur
neve, dhe atë qe I eshte shpallur Ibrahimit, ismailit, Jakubit dhe
pasradhesve” (Ali Imran 84) duke konsideruar se me shprehjen ―pasradhesve‖
mendohet ne djemte e Jakubit. Mirepo ky megjithate nuk eshte argument, ngase me kete
mendohet ne popujt e bijve te Israilit dhe ne Pjegmaberet qe kane qene nga mesi I tyre,
te cileve u pat ardhur Shpallha nga qielli. Allahu e di me se miri.

Nje nga argumentet se prej vellezerve vetem jusufi ka qene Pejgamber eshte fakti se
vetem ai eshte permendur ne tekstin kur‘anor si I tille. Pra kjo nxjerr ne pah se vetem ky
prej tyre ka qene Pejgamber.

-247-

 20-06-, 13:01

-
-

Kesaj mund t‘I shtohet edhe ajo qe thote Imam Ahmedi:‖ Na ka treguar Abdussamedi se
ka degjuar nga Abdullah b. Dinari, ky nga babai I vet, e ky nga Ibni Umeri se I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Fisniku I biri fisnikut, te
birit te fisnikut, nga babai fisnik, eshte Jusufi djali I Jakubit, e ky I Is‘hakut, I cili eshte
djali I Ibrahimit, mikut te te Gjithmeshirshmit‖

Kete hadith e shenon edhe Buhariu nga Abdullah b. Muhammedii dhe nga Abdi, e keta
nga Abdussamed b. Abdulvarithi e keshtu me radhe. Kete e kemi cituar ne rrefimin mbi
Ibrahimin (paqja e Allahut qofte mbi te), andaj nuk eshte nevoja qe perseri te citohet
ketu. Per kete falenderimi I qofte Allahut.

Mufessiret dhe dijetaret tjere thone: ― Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te) si femije deri
sa ende nuk kishte hyre ne pubertet kishte enderruar njembedhjet yje, qe eshte aluzion
ne njembedhjet vellezrit e tij, dhe diellin e Henen, qe eshte aluzion ne prinderit e tij,
andaj u frikesua shume. Kur u zgjua, kete ia rrefeu babait te tij, I cili kuptoi menjeher se
ky do te arrije pozite te larte ne kete bote dhe ne boten tjeter, meqe ne enderr I ishin
nenshtruar babai dhe vellezrit e tij. Per kete arsye e urdheroi atë qe te heshte kete e te
mos u tregoje vellezerve, ngase ata do te mund t‘ia kishin zili, e t‘ia deshironin ndonje te
keqe, apo t‘ia kurdisnin ndonje intrige a dredhi‖

Gjithashtu kjo na ben te kuptojme atë qe thame me pare se ata nuk kane qene
Pejgmaberë.

Prandaj disa thone (ether): ― Per t‘I realizuar aspiratat tuaja, fshihni ato, meqe secilit njeri
qe posedon diçka, te tjeret ia kane zili‖

**Ehli kitabet thone se kete enderr ia ka treguar edhe babait dhe vellezerve. Mirepo ketu
kane gabuar.

“Zoti yt te ka zgjedhur ty keshtu” d.m.th. siç te ka treguar Me ëndrrën e madhe nese

e fsheh atë.‖ Zoti yt te ka zgjedhur” nese e heshte kete ëndërr dhe veçanarisht do te
te jape aspekte te ndryshme te meshires dhe miresive te Tij, dhe ― do t‟I mesoje
komentimet e ëndrrave” d.m.th. do te ta mundesoje qe te kuptosh te folmen dhe t‘I
shpkegosh ëndrrat, gje qe te tjeret nuk kane mundesi per kete.

―Dhe do te plotesoje dhuntinë e Vet ndaj teje dhe ndaj familjes se

Jakubit” d.m.th. ty duke ta dorezuar shpalljen ndersa familja e Jakubit duke te
falenderuar ty, do te fitoje te mira te medha ne kete bote dhe ne boten tjeter. “Ashtu
siç e ka plotesuar me pare ndaj te pareve te tu Ibrahimit dhe Is‟hakut” d.m.th.
Ao do te jape ty dhuntine dhe te mira te shumta ashtu siç ia pat dhene me pare babait
tend, Jakubit, gjyshit tend Is‘hakut, dhe stergjyshit tend Ibrahimit (paqja e Allahut qofte
mbi te). ―Me te vertete Zoti yt eshte I Dijshem dhe I Urte” Siç thote I
Latmadherishmi: ― Allahu e di me se miri se kujt do t‘ia jape pejgamberine e Vet‖ (En‘am
154)
-248-

Prandaj I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) kur ishte I pyetur
se kush eshte me fisniku nder njerezit, eshte pergjigjur: ― I Derguari Jusufi, djali I te
Derguarit te Allahut, te birit te Derguarit te Allahut, te birit te mikut te Allahut‖

Ibni Xheriri e Ebu Hatimi ne Tefsiret e tyre, si dhe Ebu Ja‘la e El-Bezzari ne Musnedet e
tyre transmetojne nga El-Hakem b. Dhahiri – edhe pse disa thone se ky hadith eshte daif
– se ka degjuar nga Es-Suddiji ky nga Abdurrahman b. sabiti e ky nga Xhabiri se ka
thene: ― Me nje rast te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) I cili quhej
Bushtane el-Jehudi e pyeti: ― O Muhammed me thuaj se si quhen yjet qe I ka pare Jusufi
ne enderr duke iu perkulur? ― I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
heshti e nuk tha asgje. Pastaj Xhibrili ia tregoi emrat e tyre e I Derguari (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) dergoi qe ta therrasin ate njeri te cilin e pyeti: ― A do te
me besosh nese te tregoj emrat e tyre?‖ ―Po‖ iu pergjigj ai, e I Derguari (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) I tha: Ata jane: Xherjani, Et-Tariku, Edh-Dhijali,
Dhulketefani, Kabisi, Vethabi, Amudani, El-Fejleku, El-Misbehi, Ed-Daruhi,Dhulefer‘u, Ed-
Dijau dhe En-Nuru‖ Per kete hebreu tha: ―Per Zotin me te vertet keta jane emrat e tyre‖

Ndersa te Ebu Ja‘la qendron: ― Kur Jusufi I tregoi ëndrrën babait te vet ai I tha: ―Kjo
eshte diç e koklavitur, por Allahu do ta tuboje (mbledhe) dot. Dielli simbolizon babane e
tij, ndersa Hena nene e tij.‖

**Te Jusufi dhe vellezrit e tij ka keshille per te gjithe ata qe pyesin. Kur
thane:” Jusufi dhe I vellai jane me te dashur per babane tone se san e, e ne
jemi grup I tërë! Babai yne me te vertete eshte ne lajthitje te qarte. Mbyteni
Jusufin ose lereni atë në ndonjëfare treve, e babai juaj do te kthehet kah ju
dhe pas kesaj do te jeni njerez te mire. “ Njeri prej tyre tha: “ Mos e mbytni
Jusufin, por hidheni ne fund te ndonje pusi;sakaq do ta marre ndonje karvan,
nese pernjemend deshironi të beni diçka” (Jusuf 7-10)

Pra I Lartmadherishmi tregon sheshit keshillat urtesite, udhezimet dhe shenjat e qarta qe
gjenden ne kete Liber. Pastaj Ai flet per ziline e vellezerve te Jusufit per ate se babai I
tyre me shume e donte Jusufin dhe te vellain Benjaminin, te cilet ishin prej nje nene –
sesa ata, e ata ishin nje grup I tere d.m.th. nje shoqeri. Prandaj pandehnin se ata ishin
më meritorë qe babai I tyre t‘I donte me shume sesa Jusufin dhe Benjaminin e
thoshin: “babai yne me te vertete eshte ne lajthitje te qarte” d.m.th. per shkak se
po I do me teper ata se ne.

-249-

 21-06-, 13:06

-
-

Me pas u konsulltuan ndermjet vete qe ta mbysin Jusufin, ose ta largojne aq sa nuk do

tem und te kthehej dot, ne menyre qe babai t‘u kthehej atyre d.m.th. qe t‘I donte vetem
ata, e mandej do te shprehnin se sa fort pendoheshin per kete.

Kur moren vesh dhe vendosen keshtu, “ Njeri prej tyre tha:…” Muxhahidi thote se ky
ishte Shimuni, Es-Suddiji – Jehuzi, ndersa Katade e Muhammed b. Is‘haku, se ky ishte I
madhi prej tyre Rubili,“…Mos e mbytni Jusufin, por hidheni ne fund te ndonje
pusi; sakaq do te marre ndonje karvan” d.m.th. kalimtaret qe do te kalonin atypari.”
Nese pernjemend deshironi te beni diçka‖ d.m.th. nuk eshte nevoja te veproni ashtu
siç thoni ju, por beni keshtu siç them une, meqe kjo eshte me e lehte, sesa ta mbytni apo
ta largoni e ta deboni atë.

Duke u pajtuar me kete, * ― Ata thane: “ O babai yne. Perse dyshon ne ndenjat
tona ndaj Jusufit. E ne me te vertete , I deshirojme çdo te mire atij? Dergoje
neser atë me ne, le te haje pemë dhe le të lozë, e ne me siguri, do ta ruajme
atë. Ai tha: “ Vertete do te me vinte veshtire nese e merrni atë me vete, e druaj
se do ta haje ujku, kur ju nuk do te kujdeseni per te” Si do ta haje ujku” thane
ata, kur ne jemi nje grup I tërë? Atehere ne, vertete do te ishim te
humbur.” (Jusuf 11-14). Keshtu ata kerkonin nga babai I tyre qe ta dergonte Jusufin me
ta.

Babait I thane haptazi se ata vetem deshironin qe ai te lozte, te zbavitej e te defrehej me

ta, ndersa ne shpirtera fshihnin atë qe Allahu tanimë e dinte.

Per kete babai I tyre bekimi me I mire I Allahut qofte mbi të tha: ― E kam veshtire te
ndahem nga ai, madje edhe per nje cast te ditës. Veç kesaj kam frikë se ju do te habiteni
pas lojes dhe zbavitjes suaj, e ujku do ta hajë atë. Ai eshte I vogel, e nese ju e harroni ai
nuk mund te mbrohet vet.‖

“ Si do ta haje ujku” thane ata” kur ne jemi nje grup I tërë? Atehere ne vertete
do te ishim te humbur” d.m.th. si do tem und ta sulmonte ujku duke qene se ne jemi
aty, apo si do te ishim te shkujdesshëm ndaj tij aq sat a hante ujku, duke qene se ne jemi
te shumte. Atehere me te vertete ne do te ishim humbesit me te dobet dhe do te
sgkatrroheshim ne tërësi.

**Ne librat e hebrenjeve dhe te krishtereve qendron se Jakubi vete e kishte derguar atë
pas tyre, me ç‘rast e kishte humbur rrugen. Edhe ky eshte njeri dner gabimet e tyre ne
perkthimin ne arabishte. Jakubi (paqja e Allahut qofte mbi te) aq shume brengosej per te
saqe mezi pranoi ta dergonte se bashku me ta, e si atehere do te mundte ta dergonte
fillikat vetem?

-250-

**”Dhe pasi qe e moren atë dhe vendosën qe ta hedhin ne fund te posit, Ne I

shpallem atij: “ Ti me siguri do t‟I informosh ata per kete veper, e ata nuk do te
njohin ty” Dhe ne mbremje erdhen te babai I tyre duke qarë. Thane o babai
yne ne rendëm te vrapojme, e Jusufin e lame te sendet tona, andaj e hënfri
ujku. E ti nuk do ten a besosh neve, edhe sikur te flisnim te verteten. Dhe
sollën kemishen e tij te pergjakur, me gjak te rrejshëm. Ai tha: “Perkundrazi
ne shpritrat e tuaj ka lindur mendim I keq. Por sabri eshte I bukur. Nga Allahu
kerkoj ndihmë kunder kesaj qe po paraqitni ju‖ (Jusuf 15-18)

Ata e bindnin babanë perderisa e dergoi Jusufin me ta. Mirepo posa u larguan nga ai
filluan ta qortojne Jusufin dhe ta ofendojne atë, edhe me veprime edhe me fjale. Ranë
dakord qe ta hedhin ne fund te nje pusi (bunari) d.m.th. ne gurin qe eshte ne fund te nje
pusi. Ky gur gjendet ne mesin e bunarit net e cilin qendron ai, I cili gjate renies se nivelit
te ujit ze uje aty, dhe me ane te litarit e nxjerrë jashtë.

Kur e hodhen ne pus Allahu I shpalli atij se me siguri do te gjendej zgjidhje per te dale
nga kjo situate e rende, net e cilen gjendej aid he se sigurisht do t‘ua perkujtoje
vellezerve atë qe kane bere ata, kur do te jete I fuqishëm dhe I famshem e ata do te
kerkojne prej tij ndihmë dhe do te frikesohen prej tij, ― e ata nuk do te njohin ty”

Muxhahidi dhe Katade thone se fjalet ― hum la jesh‘urun‖ ne kete ajet e kane kete kupti. ―
E ata nuk e kane ditur se Allahu do t‘ia shpalle kete‖ Ibni Abbasi thote se keto fjale do te
thone: ― Ti me siguri do t‘I njoftosh ata, por ata nuk do te njohin ty‖ kete e transmeton
Ibni Xheriri.

Kur e hodhen ne pus u kthyen prapa emoren kemishen e tij, e sperkaten me gjak dhe ne
mbremje duke qare u kthyen te babai I tyre, d.m.th. duke qare per te vellain. Per kete
arsye disa nga ulemaja e vjeter (selef) kane thene: ― Assesi most e te mashtroje te qarët
e atij qe pikellohet shume dhe vajton shume, ngase ekzistojne shume zullumqrë qe qajne
shume‖ Vellezrit e Jusufit I erdhen babait te tyre ne mbremje duke qarë, perkatesisht nen
mbrojtjen e nates ne menyre qe em lehte te kishte sukses dredhia e tyre,e jo arsyetimi I
tyre.

Thane : “ O babai yne ne rendëm te vrapojme e Jusufin e lamë te sendet tona,

d.m.th. te rrobat tona, “ andaj e hëngri ujku,‖ d.m.th. deri sa ishim larg tij dhe
garonim ne vrapim. “ E ti nuk do ten a besosh neve, edhe sikur te flisnim te
verteten‖ d.m.th. nuk do t‘I besoje rrefimit tone se e ka henger ujku edhe sikur te mos
na konsideroje fajtor, e veçanarisht tani kur na fajeson per kete. Ti u frikesove se do ta
haje ujku, e net e garantuam se nuk do ta haje, meqe jemi shume veta afer tij. Per kete
arsye te dukemi te pabesueshem, dhe ti ke te drejte qe nuk ke më besim në ne.

“ Dhe sollen kemishen e tij te pergjakur me gjak te rrejshem” d.m.th. ky gjak nuk
ishte I tij, por ata e kishin prerë nje berr, me gjakun e tij e kishin sperkatur kemishen e
tij, ne menyre qe ta mashtronin babanë kinse e kishte henger ujku.

-251-

 22-06-, 15:20

-
-

Por ata harruan ta grisin atë, e harresa eshte halli percjelles I çdo gënjeshtre; dhe duke
qene se në të dukeshin shenjat e dyshimit, nuk ia arriten ta mashtrojne babanë, meqe ai
e dinte armiqësinë e tyre kundrejt Jusufit dhe zilinë e tyre ndaj tij, ngase babai e donte
me teper se ata. E donte me teper meqe tek ai, qysh kur ishte I vogel, dukeshin shenjat e
seriozitetit dhe te dinjitetit, per shkak se Allahu e kishte zgjedhur atë për Pejgamber. Kur
e binden babanë qe ta marrin me vete, posa e moren, menjeher e larguan dhe e fshehën
nga shikimi I babait. Pastaj I erdhen ketij duke u shtire se po qajne duke zbatuar keshtu
dredhine e kurdisur qe me pare. Prandaj ai tha: ― Perkundrazi ne shpirtrat tuaj ka
lindur mendimi I keq. Por sabri eshte I bukur. Prej Allahut kerkoj ndihme
kunder asaj qe po paraqitni ju”

**Tek ehli kitabetqendron se Rubili ka propozuar qe ta linin ne bunar ne menyre qe ai

pastaj ta nxjerre jashte, kur ata nuk shohin dhe ta ktheje te babai I tij. Mirepo ata pa e
ditur ky, ia shiten nje karvani . Dhe kur para mbarimit te dtes erdhi ta nxirrje Jusufin, nuk
e gjeti aty, andaj klithi dhe I shqeu rrobat e veta. Ata e prenë nje edh, dhe me gjakun e
tij e njullosen gunën e jusufit. Kur Jakubi kuptoi per kete, edhe ai I shqeu rrobat e veta
dhe veshi gunën e zezë dhe per nje kohe te gjate mbajti zi nga pikellimi qe ndiente per
Jusufin.

Mirepo kjo pasaktesi eshte re\ultat I gabimit te tyre net e shprehurit dhe net e
prezantuarit te tyre.

**” Dhe erdhi nja karvan e derguan ujëbartesin e tyre dhe ai e leshoi kovën e
tij e thirri: “ Myzhde! Ja nje djale.” Dhe ata e fshehen atë si plaqkë tregtie, e
Allahu e di me se mirë se ç‟punuan ata. Dhe e shiten atë shumë lire – per disa
derheme; e mezi prisnin qe ta shporrin qafesh. E atehere ai person nga Egjipti
qe e kishte marre atë I tha gruas se vet: “ Bërja te këndshëm strehimin, se
ndoshta do te kemi dobi prej tij, e madje mund ta adoptojme atë si djalin tone”
Dhe keshtu Ne e vendosem Jusufin ne Tokë dhe ia mesuam komentimin e
ëndrrave. E Allahu bën çfare te doje Vetë, por shumica e njerezve nuk e dine.
Dhe kur u rrit Ne e pajisëm atë me urtesi dhe em dijeni. Keshtu Ne I
shperblejme mirëbërësit‖ (Jusuf 19-22)

Ketu I Lartmadherishmi na tregon rrefimin mbi Jusufin, kur qe I lene ne bunar. Ai u ul

duke pritur nga Allahu ndihme dhe rrugedalje nga kjo situate. Pastaj atypari kalon nje
karvan.

**Ehli kitabet thone se ata bartinin fruta shqindi (xixi) rreshire dhe terpentine ne rruge
nga Shami per ne Egjipt. Ata derguan disa veta per te sjelle uje, Jusufi u kap per te.

-252-
Kur e pa njeriu kete: “ thirri” . “Myzhde‖ dmth o sa gezim‖ Ja nje djale” Dhe ata e
fshehen atë si plaqkë tregtie‖ dmth shtiheshin kinse edhe djali ishte en shitje nder
mallrat e tjera qe kishin shitur ne treg. “ E Allahu e di me se miri se ç‟punuan
ata” dmth se si ishin marre vesh vellezrit e tij dhe per çka ishin gezuar ata qe gjeten atë,
duke e marre si mall tregu. Mirepo perkunder faktit se I Lartmadherishmi nuk e ndërron
kaderin dhe meshiren, tanime te caktuar qe em pare, ky djalosh do te kete dobi te madhe
nga ajo, qe do te perjetoje ne Egjipt. Allahu e shpien aty si skllav, e me vone ia beson atij
qe t‘I dale ne krye nje fatkeqesie te madhe. Permes tij Allahu ua ka ndihmuar shume
atyre ne kete bote dhe ne boten tjeter, por kjo nuk mund te vleresohet e as te
pershkruhet dot.

Kur vellezrit e Jusufit pane se atë e mori karvani, ngarenden dhe e arriten atë, e u thane
se ky ishte robi tyre I ikur. Pastaj ua shiten lire, perkatesisht me çmim tejet te ulët – disa
thone se ato ishin para te rrejshme "per disa derheme; mezi prisnin qe ta shporrshin
qafesh"

Ibni Mes'udi Ibni Abbasi, neufel el-Bikali Es-Suddiji, Katade dhe Atijje el-Aufi thone se e
kane shitur per njezet derheme dhe se dnermjet vete i akne ndare nga dy derheme.
Muxhahidi thote se ekane shitur per njezet e dy derheme, ndersa Ikrime dhe Muhammed
b. Is‘haku per dyzet dirheme. Allahu e di me se miri.

*” E atehere ai person nga Egjipti, qe e kishte marrë atë; I tha gruas se vet: “
Berja te këndshëm strehimin‖ dmth sillu mire me te, “ se ndoshta do te kemi dobi
prej tij, e madje mund ta adaptojme atë si djalin tone‖ Kjo ishte dhuntia meshira
dhe miresia e Allahut ndaj tij, me çka ka dashur qe ta pergadiste per Vete dhe qe t‘ia jape
te mirat edhe te kesaj bote, edhe te botes tjeter.

Flitet se rgjiptiani qe bleu Jusufin ishte dinjitar dhe vezir, dhe se ishte udheheqes I
depove te medha te mallrave. Ibni Is‘haku thote se eshte quajtur Atafir b. Ruhajb, ndersa
sundimtari I Egjiptit asokohe ishte Er-Rejjan b. El-Velidi, nga fisi Amalik. Ai pastaj thote se
gruaja e atij dinjitari quhej Raila b. Remajil. Disa thone se eshte quajtur Zulejha. Mirepo
eshte e qarte se ky ka qene ofiqi I saj. Te trete thone se eshte quajtur Fekka bint Junuz.
Keshtu transmeton Eth- Tha‘lebi nga Ebu Hisham er-Rifaiu.

Muhammed b. Is‘haku nga Muhammed b. Es-Saibi, ky nga Ebu Salihu transmeton se Ibni
Abbasi ka thene se emir I atij qe e ka shitur ne Egjipt perkatesisht qe e ka sjelle aty, ka
qene Malik b. Dha‘r b. Nuvejt b, Medjan b. Ibrahim. Allahu e di me se miri.
-253-

 23-06-, 13:56

-
-

Ibni Is‘haku nga Ebu Ubejdi transmeton se Ibni Mes‘udi ka thene: ― Tre persona kane
qene mendjehollet: Dinjitari egjiptian, kur ka thene “Berja te kendeshem strehimin‖
gruaja e cila I ka thene babait te saj per Musain: “ O babai im” tha njera nga ato
dyja “merre kete njeri ne sherbim se me te vertete i forti dhe i besueshmi
eshte me i mire qe ta marresh ne sherbim“(Kasas 26) dhe Ebu Beker es-Siddiku kur
per trashegimtare te tij caktoi Umer b. El-Hattabin (Allahu qofte I kenaqur me të)

Pastaj thote se dinjitari e ka blere atë per njezet dinare (dukat) ose sa ishte I rende ne
moshus ne mendafsh, apo ne papirus.Allahu e di me se miri.

―Dhe keshtu Ne e vendosem Jusufin ne Toke” dmth se Ne duke caktuar qe ky

dinjitar dhe gruaja e tij te veprojne mire ndaj tij dhe te kujdesen per te,e vendosem ne
Egjipt. ―Dhe ia mesuam komentimin e endrrave” dmth. t‘I kuptoje dhe t‘I shpjegoje
endrrat. ― E Allahu ben çfare te doje Vete” dmth kur deshiron AI qe te behet diqka, Ai
ia cakton shkaqet dhe arsyet, te cilat njerezit nuk I kuptojne dot. Prandaj I
Lartmadherishmi thote: ―por shumica e njerezve nuk e dine”

“Dhe kur u rrit Ne e pajisem atë me urtesi dhe me dijeni. Keshtu Ne I

shpreblejme mireberesit.” (Jusuf 22). Ky ajet eshte document se e tere kjo ka
ndodhur para se ai te arrinte pjekurine dmth dyzet vjet kur Allahu fillon t‘u dergoje
shpalljen roberve te Vet, Ferrëfyesve bekimi dhe paqja e Zotit te boteve qofte mbi ta.

Dijetaret kane mendime te ndryshme perkitazi me kufirin e pjekurise. Keshtu Maliku

Rebi‘u, Zejd b. Eslemi dhe Esh-Shabiu thone se ky eshte fillimi I pubertetit. Se‘id b.
Xhubejri thoet se ky kufi eshte tetëmbëdhjet vjet, Ed-dahhaku njezet vjet, Ikrime –
njezete pese vjet, Es-Suddiji- tridhjet vjet Ibni Abbasi, Muxhahidi dhe Katade – tridhjet e
tre vjet, ndersa El-Hasani thote se kufiri I pejkurise eshte dyzet vjet duke I marre si
argument fjalet e te Lartmadherishmit: ― …E kur te arrije moshen e burrërisë dhe t‟I
mbushe dyzet vjet…‖ (Ahkaf 15)

“Dhe ajo ne shtepine e se ciles gjendej ai, nisi ta nxise atë në mëkat, I mbylli
te gjitha dyert dhe tha: “ Eja” Ai tha: “ Allahu me ruajte! Zoteriu im kujdeset
mire per mua. Zullumqaret me te vertete kurr nuk do te kene sukses. Ajo e
deshi atë por edhe ai do ta deshironte atë, sikur te mos e kishte pare
argumentin e Zotit te vet. Keshtu ka ndodhur kjo per ta larguar nga e keqja
dhe nga mekati, sepse ai net e vertete ka qene robi Yne I sinqerte. Dhe qe te
dy vepruan kah dera – e ajo ia shqeu kemishen nga mbrapa – dhe para deres e
hasen burrin e saj. C‟fare denimi meriton ai qe tenton t‟I beje te keqe gruas
sate, perpos burgosjes apo denimit te dhembshem? Tha ajo. Jusufi tha: “ Ajo
tentoi te me pervetesoje. Por nje kusheri I saj deshmoi: Nese kemisha e tij
eshte grisur nga ana e perparve atehere ajo e thote te verteten , e ai te
paverteten, e nese kemisha e tij eshte e grisur nga prapa, atehere ajo genjen,
e ai e thote te verteten. “ Dhe kur pa se kemisha e tij ishte grisur nga prapa ai
tha: “ Kjo me te vertete eshte nje nga dinakerite tuaja femrash e dinakerite
tuaja, me te vertete jane te medha> Ti o Jusuf lere kete, e ti kerko falje per
mekatin tend, se ti me te vertete ke gabuar‖ (Jusuf 23-29)

-254-

I Lartmadherishmi ketu paraqet zhvillimin e ngjarjes se si gruaja e atij dinjitari tentoi ta

shkaperdeje Jusufin (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe se si kerkoi nga ai diçka qe nuk
kishte hije pozites dhe gjendjes se tij, e ajo ishte jashzakonisht e bukur e pasur e shquar
dhe e re. me pas se si pas vetes dhe tij e kyqi deren, duke u stolisur dhe zbukuruar
paraprakisht per te, duke u veshur rroba me te bukura dhe me te shtrejta. Perkunder te
gjitha ketyre ajo ishte gruaja e vezirit. Ibni Is‘haku thote se ajo ka qene e bija e motres
se mbretit El-Rejan b. El-Velidit, sundimtarit te atehershem te Egjiptit.

Ajo tentoi ta bente kete sepse Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te) ishte nje njeri I ri me
bukuri dhe me shkelqim te jashtzakonshem. Mirepo ai ishte Ferrëfyes andaj Zoti I tij e
ruajti ate nga shfrenimi dhe dhelpëria e gruas. Per kete arsye ai do te jete njeri nga
shtate personat me fisnik dhe me te devotshem, te cilet permenden ne hadithin e
Pejgamberit te fundit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) qe e shenojne ne
Sahihet e tyre Buhariu dhe Muslimi ku thote: ― Shtate persona Allahu do t‘I vendose nen
hijen e Tij, atë Ditë kur nuk do te ekzistoje hije tjeter perveç hijës se Tij: sundimtarin e
drejte; njeriun I cili ne vetmi, duke I rene ndermend Allahu fillon te qajë; njeriun zemra e
te cilit eshte e lidhur me xhami prej kur del nga ajo e deri sa te kthehet perseri ne te; dy
vete qe jane dashur per hir te Allahut e per hir te Tij takohen dhe per hir te Tij ndahen;
njeriun qe jep sadaka e kete e fsheh ashtu qe as e majta nuk e di se qfar ka e djathta; te
riun I cili rritet ne devotshmeri ndaj Allahut, dhe njeriun te cilin e therret ndonje grua e
hijshme dhe e pashme, ndersa ai thote : ― Jo une I frikesohem Allahut‖

Tekembramja ajo nga deshira e saj e paperballueshme e therriti ate dhe iu afrua atij, e ai
u pergjigj: ― Allahu me ruajte!Zoteria im kujdeset mire per mua” dmth burri yt e
pronari I kesaj shtepie sillet mire me mua dhe kujdeset mire per mua. “ Zullumqaret
me te vertete kurre nuk do te kene sukses”

Perkitazi me fjalet e te Lartmadherishmit: ― Ajo e deshi ate; por edhe ai do ta

deshironte ate sikur te mos e kishte pare argumentin e Zotit te vet‖ kemi folur
gjeresisht ne Tefsirin tone.

-255-

 24-06-, 13:48

-
-

Mirepo shumica e fjaleve te komentatoreve ne lidhje me kete çeshtje jane marre nga
librat e ehli kitabeve, prandaj me se miri eshte qe t‘iu shmangemi atyre. Ajo qe duhet te
besojme ne, eshte se Allahu e ka ruajtur e ka shpetuar, e ka shmangur dhe e ka mbrojtur
atë nga imoraliteti I shemtuar. Prandaj I Lartmadherishmi thote: “ Keshtu ka ndodhur
kjo, per ta larguar nga e keqja dhe nga mekati, sepse ai ne te vertete ka qene
robi Ynë I sinqerte”

“Dhe qe te dy vrapuan kah dera‖ dmth ai u perpoq te arrije te dera qe te dale

perjashta e te ikën prej saj, por ajo vrapoi pas tij. “ Dhe para deres e hasen burrin e
saj‖ dmth, ajo e mori fjalen e para, ne menyre qe ta cytë burrin e vet kunder Jusufit: “
Cfare denimi meriton ai qe do t‟I beje te keqe gruas sate, perpos burgosjes apo
denimit te dhëmbshëm? ― dmth e akuzoi e në realitet ishte dashur qe ajo te jete e
akuzuar. Gjithashtu tentoi ta afirmoje ndershmërinë e vet dhe ta ruaj autoritetin e vet.
Prandaj Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te) tha: “ Ajo tentoi te me pervetësojë” Qe I
shtrenguar qe ta thoshte te verteten, se çfare kishte ndodhur ne realitet.

“E nje kusheri I saj deshmoi” Disa thone se ky ishte nje foshnje djepi. Te ketij
mendimi jane Ibni Abbasi, Ebu Hurejre, halil b. Sejafi, hasan el-Basriu, se‘id b. Xhubejri
dhe Ed-Dahhaku; nje mendim te ketille e perkrahe edhe Ibni Xheriri dhe ne kete kuptim
ekziston nje hadith I cili transmetohet permes Ibni Abbasit (merfu‘). Mirepo te tjeret
thone se megjithate, keto jane fjalet e Ibni Abbasit (meukuf).

Disa te tjere thone se ai ishte kusheriri I burrit te saj, Atafirit e disa te tjere, se ai ishte
nje kusheri I saj. Prej atyre qe thone se ai ishte njeri I rritur jane edhe :‖ Ibni Abbasi,
Ikrime, Muxhahidi, El-Hasani, Katade, Es-Suddiji, Muhammed b. Is‘haku dhe Zejd b.
Eslemi.

“Nese kemisha e tij eshte grisur nga ana e perparme atehere ajo e thot te
verteten, e ai te paverteten” meqë ne kete rast ai e ka sulmuar atë e ajo eshte
mbrojtur prej tij, andaj kemisha I eshte grisur nga ana e perparme. “ e nese kemisha e
tij eshte e grisur nga prapa atehere ajo genjen e ai e thote te verteten” dmth.
ne kete rast ai ka ikur nga ajo, e ajo ka ngarë pas tij dhe e ka zene atë, me ç‘rast ia ka
grisur kemishen nga prapa. Keshtu edhe ka ndodhur ne realitet. Prandaj I
Lartmadherishmi thote: ― Dhe kur pa se kemisha e tij ishte grisur nga prapa ai
tha:” Kjo me te vertete eshte nje nga dinakërite tuaja femrash, e dinakerite
tuaja me te vertete jane te medha” dmth, kjo eshte dinakeri e juve grave. Ti ke
tentuar ta pervetesosh atë, e pastaj e akuzove rrejshëm.

Pastaj burri I saj shkon me tej e thote: ― Ti o Jusuf lëre këtë” dmth. mos I fol kujt gjë
për kete, ngase eshte me mire edhe me e udhes qe te fshihen gjerat e ketilla. Gruas se
vet I urdheroi qe te kerkonte ndjese per mekatin qe kishte bere dhe t‘I pendohet Zotit te
saj, ngase kur njeriu I pendohet Allahut, Ai pranon pendimin e tij.

-256-

Egjiptianet perkunder asaj qe ishin idhujtare e dinin se vetem Allahu eshte Ai I Cili I fale
mekatet dhe I Cili ndeshkon per to, dhe Ai ne kete nuk ka shok. Prandaj burri I tha asaj
dhe deri diku ia fali asaj, meqë ishte afër diqkaje qe nuk mund t‘I permbahej dot, e nga
ana tjeter Jusufi ishte I delire, I ndershem, I permbajtur dhe I matyr. Prandaj I tha
asaj: “ e ti kerko falje per mekatin tend, se ti me te vertete ke gabuar” (Jusuf 29)
**Dhe grate filluan te flisnin neper qytet: “ gruaja e dinjitarit po perpiqet ta
pervetesoje sherbetorin e vet. Ajo eshte dashuruar marrëzisht net e. Ne
mendojme se ajo me te vertete eshte na lajthitje te qarte” Dhe kur ajo degjoi
per intrigat e tyre, dergoi qe t‟I therriste ua pergaditi mbeshtetëset dhe
çdonjërës prej tyre ia dha nga nje thike. Dhe tha: “ Dil para tyre” Kur ato e
pane atë u mahniten nga aid he I prene duart e thane:” O Zot O Zot! Ky nuk
eshte njeri, ky eshte ndonje engjëll fisnik” Ajo tha: “ Ja ky eshte ai, per te cilin
me qortoni ju! U perpoqa ta pervetsoj, por ai rezistoi. Nese nuk do ta beje atë
qe e urdheroj une , me siguri do te jete I burgosur dhe me siguri do te jete I
poshteruar!” Ai tha: “ O Zoti im per mua burgu eshte me I dashur sesa ajo në
çka po me nxisin keto! Dhe nese Ti nuk me ruan nga dhelpërite e tyre, une do
te ndiej simpati ndaj tyre dhe do te behem injorant” Dhe Zoti I tij iu pergjigj
atij dhe e largoi dhelpërine e tyre nga ai, me te vertete, Ai degjon çdo gjë dhe
di çdo gjë” (Jusuf 30-34)

I Lartmadherishmi ketu paraqet se çfare qendrimi kishin grate dinjitare te qytetit, grate e
oborrtareve dhe vajzat e burrave në zë perkitazi me këtë çeshtje, duke e akuzuar gruan e
atij dinjitari, duke e fajesuar dhe duke e qortuar atë, qe kishte tentuar ta pervetsonte
sherbetorin e vet, dhe qe ishte dashuruar marrëzisht në të. Sipas tyre ai ishte sherbetore
I thjeshte andaj nuk ishte I denjë dhe I pershtatshëm per te. Prandaj thane: “ Ne
mendojme se ajo me te vertete eshte ne lajthitje te qarte” dmth. eshte nme
lajthitje per shkak se nuk I ve gjerat ne vendin e tyre.

“ Dhe kur ajo degjoi per intrigat e tyre” dmth. kur degjoi se po e perqeshnin dhe po
e perçmonin duke e qortuar dhe duke e poshteruar per shkak te dashurise dhe te
mahnitjes se saj ndaj sherbetorit te vet, dhe duke parashtruar publikisht atë qe deri-diku
kishte arsyen e vet, shfaqi deshiren qe te arsyetohej para tyre dhe te deshmoje se ky I ri
nuk ishte ashtu siç mendonin dhe pandehnin ato.

Prandaj I ftoi dhe I tuboi ato në shtepine e vet dhe I gostiti ashtu siç I kishte hije nivelit
te tyre. Mes tjerash I sherbeu edhe me diçka qe kerkonte perdorimin e thikave, siç jane
frutat e qitros (si limoni) dhe çdonjeres ia dha nga nje thike, duke e pergaditur
paraprakisht Jusufin (paqja e Allahut qofte mbi te) duke ia veshur rrobat me te bukura –
ishte ne moshen me te bukur rinore- e pastaj e urdheroi te dilte para tyre. Kur doli ishte
me I bukur se hëna e plote.
-257-

 25-06-, 13:54

-
-

“ Kur ato e pane atë, u mahniten nga ai” dmth u shashtisen dhe u entuziazmuan nga
bukuria e tij, duke mos besuar se nje njeri mund te jetë aq I bukur. Bukuria e tij aq
shume I magjepsi ato, saqe tërësisht e harruan vetën dhe filluan t‘I presin duart e veta,
duke mos ndier aspak dhembje nga lendimet qe ia shkaktonin vetes e thane: “ O Zot! O
Zot! Ky nuk eshte njeri ky eshte ndonje engjëll fisnik‖

Ne hadithin mbi Isranë qendron: ― Pastaj kalova pranë Jusufit dhe pashë se atij I eshte
dhene gjysma e bukurise‖, Es-Suhejli dhe disa dijetarë thone:‖ Kjo do te thote se ai ka
pasur vetem gjysmen e bukurise ne krahasim me atë te Ademit (paqja e Allahut qofte mbi
te) meqë Allahu me dorën e Vet fisnike, dhe net e ka frymezuar nga fryma e vet, andaj
kishte pamjen me te bukur njerëzore. Per kete shkak xhehnetlinjët do te jene shtatëlarte
dhe te bukur si Ademi. Pra Jusufi kishte gjysmen e bukurise se Ademit dhe nuk ka pasur
Pejgamber me te bukur se keta te dy. Gjithashtu asnje grua nuk I ka perngjare me teper
Havës sesa Sara, gruaja e Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te)‖

Ibni Mes‘udi thote:‖ Fytyra e Jusufit ishte e ndritshme porsi rrufeja. Kur I vinte ndonje
grua per shkak te ndonje nevoje, ai e mbulonte fytyren e vet‖ Disa te tjere thone se
kryesisht e mbulonte fytyren, ne menyre qe te mos e shohin njerezit. Prandaj kur keto
gra ia pane per te madhe kesaj qe oshte dashuruar ashtu siç theksuam me lart, dhe kur
ndodhi me të ajo qe ndodhi, perkatesisht kur u prene duarve dhe kur u befasuan e u
hutuan duke e pare atë. “ Ajo tha: “ Ja ky eshte ai, per te cilin me qortoni
ju” Pastaj e lavderoi atë per dëliresine e tij, duke thene: “ U perpoqa ta pervetësoj,
por ai rezistoi” dmth. e kundershtoi kete. “ nese nuk do ta beje atë qe e urdheroj
une me siguri do te jete I burgosur dhe me siguri do te jete I poshteruar”

Gratë e tjera filluan ta bindin atë qe ta degjoje zonjën e vet, porse ky kategorikisht
refuzoi ta bente kete dhe u largua prej tyre, duke thene se ky ishte me origjine nga
Pejgamberet. Pastaj beri duanë, duke iu drejtuar Zotit te boteve: “ O Zoti im, per mua
eshte burgu me I dashur sesa ajo ne çka po me nxisin keto. Dhe nese Ti nuk
me mbron nga dhelpërite e tyre do te ndiej simpati ndaj tyre dhe do te behem
injorant” dmth nese lejon qe t‘u nenshtrohem epsheve te mia, une jam I dobet e I
pafuqishem. Une vetes nuk mund t‘I sjell ndonje dobi apo dëm më tepër se që deshiron
Ti. Une jam njeri I dobet, nese Ti nuk me forcon, nuk me mbron dhe nuk me ruan me
forcen e fuqinë Tënde.

-258-

Prandaj I Lartmadherishmi thote: “ Dhe Zoti I tij iu pergjigj atij dhe largoi
dhelpërinë e tyre nga ai. Me te vertete, Ai degjon çdo gjë dhe di çdo gjë. E
pastaj u ra ndermend atyre, edhe pse I pane argumentet, qe ta burgosin per
nje kohe. Me te hyne ne burg edhe dy te rinj. Njeri prej tyre tha: “ Une kam
pare enderr se si shtrydhja verë. E tjetri tha: “ Une enderr se si bartja buke ne
koke, te cilen e çukitnin shpesët. Shpjegoma kete se ne po shohim qe ti, me te
vertete qenke njeri I mire” Ai u tha: „”Nuk do t‟ju vije asnje gjelle qe do ta hani
ju, e qe une te mos u lajmeroj qe me pare se çfare do te jete ajo. Kjo eshte
vetem nje pjese e asaj qe me ka mesuar Zoti im. Une e kam flakë fenë e
popullit qe nuk beson Allahun dhe I cili mohon jetën tjeter, dhe si pasoje fenë
e të pareve te mi, te Ibrahimit, te Is‟ahkut dhe te Jakubit; ne nuk na takon qe
Allahut t‟I bejme shok –asgje. Kjo eshte dhuntia e Allahut ndaj nesh dhe ndaj
njerezve te tjere, por shumica e njerezve nuk jane mirenjohes. O shoket e mi
te burgut! A jane me te mire zotët e llojllojshem apo Allahu, I Vetmi dhe I
Gjithefuqishmi? Ata qe adhuroni ju, ne vend te Allahut, jane vetem emra, te
cilet na keni ngjitur ju dhe etërit tuaj, Allahu nuk ka shpallur asnje argument
per ta. Vendimi I perket vetem Allahut, Ai ka urdheruar qe te adhuroni vetem
Atë. Kjo eshte e vetmja fe e vertete, por shumica e njerezve nuk e dine. O
shoket e mi te burgut! Njeri prej juve dyve do t‟I jape zoteriut te vet te pije
verë, kurse tjetri do te varet, e shpesët do t‟ia çokasin kokën. Tanimë eshte
caktuar kjo gjë, per te cilën pyetni ju” (Jusuf 34-41).

Lartmadherishmi ketu parashtron se atij dhe gruas se tij y u ra ndermend dmth vendosen
edhe pse u binden ne pafajesine e Jusufit qe ta burgosin per nje kohe, ne menyre qe t‘I
heshtin thashethemet e njerezve perkitazi me kete ndodhi, e ta mbroje gruan, duke
perhapur se ai kishte tentuar ta ç‘nderoje atë, per çka edhe eshte burgosur. Keshtu e
mbyllen atë pa pike faji.
Ky ishte kaderi te cilin ia kishte caktuar Allahu I Madherishem, mes tjerash per ta ruajtur
atë nga shoqerimi dhe perzierja me ta.

Prej ketu disa sufinjë nxjerrin mesim te cilin nga ata e transmeton Esh-Shafiu : ―Zhduku
qe te mbrohesh‖

―Me te hyne ne burg edhe dy te rinj‖ Thuhet se njeri prej tyre ka qene I obliguar per
pijet e sundimtarit dhe se e ka pasur emrin Nebva. I dyti ka qene bukepjekes I
sundimtarit dmth ia sillte atij ushqimin. Te tillin turqit e quajne ―xhashinkir‖. Thone se e
ka pasur emrin Muxhlith. Mbreti I kishte akuzuar per diçka dhe e kishte burgosur. Kur e
takuan jusufin ne burg, atyre u pelqeu pamja e tij, si deh menyra e sjelljes se tij, fjalet
dhe veprat e tij, devotshmeria qe kishte dhe ibadeti qe bente ndaj Zotit dhe bamiresia e
tij ndaj te tjereve. Qe te dy enderruan nga nje enderr, qe u perkiste atyre.

-259-

 Mufessiret thone se qe te dy enderruan brenda nje nate. I pari kishte enderruar se

tri dege te gjethuara te hardhise, kishin dhene si frut disa kalaveshe rrushi te pjekur,
kurse ai I vjeli ata, I shtrydhi ne kupë dhe ia dha sundimtarit qe te pinte. I dyti kishte
enderruar se ne koke I bartte tri shporta me buke, kun e te epermen bukët I çukisnin
shpesët grabitqare.

Kete ia rrefyen Jusufit, duke kerkuar prej tij komentimin e tyre duke shtuar: “se ne po
shohim qe ti, me te vertete qenke njeri I mire‖ Ky iu pergjigj atyre se I njej dhe di ti
komentoje enderrat: “ Nuk do t‟ju vije asnje gjellë qe do ta hani ju, e qe une te
mos ju lajmeroj qe me pare se çfare do te jete ajo.” Disa thone se kjo do te thote:
―Cfaredo qe do te nederroni, une do t‘ua komentoje para se te ndodhe ajo, e do te behet
ashtu si ju them une.‖ Disa te tjere thone se kjo do te thote: ― Une do t‘ju tregoje se
çfare lloj gjelle do t‘ju vije juve, para se te arrije ajo, a do te jete e tharte apo e embel.‖ E
ngjashëm me kete ka thene edhe Isai (paqja e Allahut qofte mbi te): ― Dhe do t‟ju
tregoje se çfare hani dhe çfare grumbulloni ne shtepite tuaja” (Ali Imran 49)

Pastaj u tha, se Allahu ia ka mesuar kete sepse I beson vetem Atij te Vetmit, duke e
ndjekur fenë e te pareve te tij fisnik, te Ibrahimit, te Is‘hakut dhe te Jakubit, “ne nuk na
takon qe Allahut t‟I bejme shok – asgje. Kjo eshte dhuntia e Allahut ndaj
nesh” dmth qe na ka udhezuar ne rruge te drejte, “ dhe ndaj njerezve te tjere” dmth
qe na ka urdheruar t‘I therrasim ata ta besojne Atë, qe t‘ua tregojme e t‘I udhezojme ne
rrugen e drejte qe eshte prirur ne natyren e tyre, “ por shumica e njerezve nuk jane
mirenjohes” Pastaj I thirri ata, qe ta adhurojne vetem Allahun te braktisin adhurimin e
dikujt tjeter, dhe duke I perçmuar dhe zhvleresuar idhujt u tha: ― O shoket e mi te
burgut! A jane te mire zptet e llojllojshem apo Allahu, I Vetmi dhe I
Gjithefuqishmi? Ata qe adhuroni ju, ne vend te Allahut jane vetem emra te
cilet ua keni ngjitur ju dhe eterit tuaj – Allahu nuk ka shpallur asnje argument
per ta. Vendimi I perket vetem Allahut”dmth. Atij qe qeverise me te gjitha krijesat I
Cili ben çka te doje vet, e udhezon ke te doje Vetë dhe e le ne lajthitje ke te doje Vetë. “
Ai ka urdheruar qe te adhuroni Atë” dmth Ai eshte Një dhe nuk ka shok. “ Kjo eshte
e vetmja fe e vertete, por shumica e njerezve nuk e dine‖ dmth edhe pse ajo eshte
e qarte dhe e dukshme ata nuk e ndjekin atë.

Thirrja te cilene beri Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te) me kete rast erdhi pikerisht ne
kohe te duhur, ngase e respektonin atë dhe ishin te gatshëm qe të pranojne çdo gjë qe u
thoshte ai. Ky ishte rast I volitshëm qe t‘I therriste ne atë, qe ishte shume me e dobishme
sesa ajo qe kerkonin nga ai.

-260-

Pasi qe veproi ashtu siç e kishte per detyre dhe I udhezoi ata, ashtu siç I udhezoi tha: “ O
shoket e mi te burgut! Njeri prej juve dyve do t‟I jape zoteriut te vet te pije
vere” thone se ky ishte I njejti njeri qe I jepte te pinte edhe perpara, “kurse tjetri do
te varet, e shpeset do t‟ia çukasin koken‟ thone se ky ishte bukepjekesi.
“ Tanimë eshte caktuar kjo gjë, per te cilën po pyetni ju‖ dmth kjo do te ndodhe me
siguri dhe ne menyre te paevitueshme. Prandaj ne nje hadith qendron: ― Enderrat
qendrojne ne kembe te shpendit deri san u komentohen, e kur te komentohen atehere
realizohen‖

Nga Ibni Mes‘udi Muxhahidi dhe bdurrahman b. Zejd b. Eslemi transmetohet se at ate dy
kane thene: ― Ne as qe kemi enderruar diçka.‖ E Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te) ka
thene: “ E njërit prej ketyre dyve per te cilin e dinte se do te jete I shpetuar I
tha: “Permendem te zoteriu yt” – Por shejtani beri qe ai te harroje t‟ia
permendë kete zoteriut te tij dhe keshtu ai mbeti edhe disa vjet ne burg” (Jusuf
42)

Ketu I Lartmadherishmi na njofton se Jusufi I ka thene atij per te cilin e dinte se do te

jete I shpetuar – e ky qe ai qe ishte I ngarkuar per pije – “Permendëm te zoteriu
yt” dmth gjithsesi me permend mua dhe gjendjen time ne burg! Ketu kemi argument se
eshte e lejuar te shkohet pas shkaqeve te gjerave dhe se kjo nuk bie ne kundershtim me
te mbeshteturit ne Sunduesin e te gjithe sundimtareve.

― Por shejtani beri qe ai te harroje t‟ia permend kete zoteriut te tij” dmth
shejtani beri qe ai I cili pat shpetuar nga burgu, ta harorje porosine e Jusufit (paqja e
Allahut qofte mbi te). Keshtu thone Muxhahidi, Muhammed b. Is‘haku e te tjere dhe ky
eshte komentim korrekt. Veç kesaj keshtu qendron edhe tek ehli kitabet.

“ Dhe keshtu ai” dmth jusufi, “ mbeti edhe disa vjet ne burg” Kjo fjale “disa”
(bid‟a) tregon numrin e tre deri ne nëntë, sipas disave, ndermjet tre deri ne shate, sipas
te treve, ndermjet tre deri ne pese, e disa te tjere thone se shenon gjithqka qe eshte nën
dhjete. Keshtu thote Eth-Thalebiu. Kur kjo fajle ka te beje me gjinine mashkullore, ajo
eshte ne gjinine femerore dhe anasjelltas (bid‘u nisvetin ve bid‘atu rixhalin).

El-Fera‘I konsideron se kjo fjale nuk mund te perdoret per numer me te vogel se dhjete,
por vetem mbi dhjete. Mirepo Allahu I Lartmadherishem thote: “dhe keshtu ai mbeti
edhe disa (bis‟a) vjet ne burg‖ Pastaj I Lartmadherishmi thote: ―Brenda disa
(bid‟un) vjeteve” (Rum 4) Keto citate megjithate e rrezojne mendimin e tij.

Ai thote: ― Thuhet dhjete e disa, njezet e disa, dhe keshtu deri ne nëntdhjete e disa, e
nuk thuhet njëqind e disa dhe njemije e disa‖ El-Xheuheriu I kindervihet ketij mendimi e
thote se mund te thuhet vetem dhjete e disa, e assesi njezet e disa, e keshtu deri ne
nëntëdhjete e disa. Porn e sahihun e Buhariut qendron hadithi: ― Imami perbehet nga
gjashtedhjete e disa pjese‖ e ne nje rivajet tjeter: ―…nga shtatedhjete e disa pjese. Pjesa
me e vlefshme prej tyre eshte La il-lahe il-lAllah e pjesa me e vogel eshte te heqësh
ndonje pengese nga rruga‖

-261-

 27-06-, 10:28

-
-

Kush thote se me fjalet : “ Por shejtani e beri qe ai te harroje t‟ia permend kete
zoteriut te tij‖ eshte dashur te thuhet se , Jusufi ka harruar atehere te permend
Allahun, mendimi I tij eshte I dobet, edhe pse keshtu transmetohet nga Ibni Abbasid he
Ikrime.

Hadithi te cilin Ibni Xheriri e transmeton ne kete kuptim eshte daif (I dobet) nga te gjitha
aspektet ngase e transmeton vetem Ibrahim b. Jezid el-Huri el-Mekki, efjalet e tij nuk
mund te pranohen. Veç kesaj murseli nga El-hasani dhe Katade nuk mund te pranohen,
veçenarisht ne kete rast. Allahu e di me se miri.

Ibni Hibani ne Sahihun e tij duke folur se per ç‘arsye ka qendruar Jusufi ne burg aq sa ka
qendruar thote: ― Na ka treguar El-Fadël b. El-Habab el-Xhumehiu, se ketij I ka rrefyer
Musedded b. Muserhedi, ketij halid b. Abdullahu e ketij Muhammed b. Amri se ka degjuar
nga Ebu seleme e ky nga Ebu Hurejre se I Derguari I Allahut (paqka dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene‖ Allahu e meshirofte Jusufin! Sikur te mos kishte thene çka
ka thene: “Permendem te zoteriu yt”, nuk do te qendronte ne burg sa ka qendruar.
Dhe Allahu e meshirofte Lutin! Kur ai u mbeshtet ne fuqine e madhe, e I tha popullit te
vet: “ Eh sikur te kish pushtet ndja jush” tha ai apo sikur te kasha mundur te
mbeshtetem ne ndonje fuqi te madhe! (Hud 80). Per kete shkak Allahu nuk ka
derguar asnje Pejgamber pas tij, e te mos kete nje numer te madh pasuesish‖

Mirepo ky hadith ne kete version eshte munker dhe nuk mund te pranohet si argument
ngase muhammed b. Amer b. Alkame permend disa gjera te cilat nuk flet askush tjeter
dhe nuk mund te pranohen sit e tilla. Ky version eshte njeri nga shembujt me te qarte per
kete çeshtje. Veç kesaj ne Sahihet e Buhariut dhe te Muslimit ekziston argumenti se keto
fjale nuk jane te sakta. Allahu e di me se miri.

**”Dhe sundimtari tha: “ Kam enderruar se si shtate lope I hanin shtate lope
te majme. Dhe kam enderruar shtate kallinj te gjelbert dhe shtate tjere te
thare. O paria ime me shpjegoni enderren time, nese dini komentimin e
endrrave!” Ata thane: “ Keto jane enderra te ngatrruara e ne nuk jemi te
shkathet qe t‟I komentojme endrrat” Dhe ai prej atyre te dyve, qe shpetoi u
kujtua pas sa kohesh e tha: “ Une do t‟ua komentoje atë vetem me dergoni! “

-262-

“ O Jusuf o ti qe flet vetem te verteten! Na shpjego çka do te thote: shtate

lopet e liga qe I ngrënin shtate lopet e majme dhe shtate kallinj te gjelbert e
shtate te tjere te thare – qe te kthehem te njerezit, e te kuptojne ata “ Ai tha: “
Do te mbillni shtate vjet rresht, e ate qe do ta korrni lini ne kallinj, perveç nje
pakice, qe do ta hani. Pastaj do te vijne shtate vjet te veshtira te cilat do t‟I
hanë ato qe I keni ruajtur ju per to, perveç nje pakice qe do ta ruani ju. Pastaj
do te vije nje vit net e cilin njerezit do te kene shi me bollek, dhe net e cilin do
te shtrydhin‖ (Jusuf 43-49)

Kjo ishte nje pjese e gërshetimit te rrethanave te cilat ishin shkas qe Jusufi (paqja e
Allahut qofte mbi te) te dale nga burgu ne menyre te ndershme e dinjitoze. Ne realitet
sundimtari I atehershem I Egjiptit, Er-Rejjan b. Velid b. Theuran b. Erash b. Faran b.Amer
b. Amlak b. Laudh b. Sam b. Nuhi, enderroi kete enderr.

**Ehli kitabet thone: ― Pa enderr se gjendej ne breg te nje lumi kur nga ai dolen shtate
lope te majme e filluan te kullosnin ne livadhin qe gjendej aty afer. Pastaj nga lumi dolen
shtate lope te liga e te dobeta, ku edhe ato filluan te kullosnin se bashku me te tjerat.
Pastaj u versulen ne to dhe I hëngrën qe te gjitha. Atehere ai u zgjua I frikesuar. Pastaj
perseri ra ne gjume e pa enderr shtate kallinj te gjelbert ne nje kercell dhe shtate te tjere
te thare, te cilat I hengren ato te gjelbrat. Dhe perseri u zgjua I frikesuar‖

Keto enderra ua tregoi megnatëve te popullit te vet, mirepo nder ta nuk u gjend asnjeri
qe do tem und ta komentonte mire kete, e thane: “ Keto jane enderra te
ngaterruara” dmth keto jane enderra nate, te cilat edhe nuk mund te komentohen. Veç
kesaj nee pr nje gje te ketille nuk kemi pervoje Prandaj thane: “ e ne nuk jemi te
shkathet qe t‟I komentojme endërrat” Atehere u kujtua ai që qe I shpetuar nga
burgu te cilit Jusufi I pat thene qe ta permend te zoteriu I tij. Kete e kishte harruar fare
dhe nuk I kishte rënë ndermend gjer ne atë cast. Kjo ka ndodhur keshtu me percaktimin
e Allahut te Lartesuar dhe ne kete ka urtesi. Kur degjoi enderren e sundimtarit dhe verejti
se njerezit nuk dinin ta komentonin iu kujtua Jusufi dhe ajo qe e kishte porositur ai.

Prandaj I Lartmadherishmi thote: “ Dhe ai prej atyre dyve qe shpetoi u kujtua pas
sa kohesh” dmth pas nje periudhe te caktuar disavjeqare. Nga Ibni Abbasid he Ed-
Dahhaku transmetohet se ata, kete pjese te ajetit e lexojne diç ndryshe qe do te thote :
pas harreses (e jo kohes). Ndersa Muxhahidi fjalen “ummetin‖ lexon si “emil” qe serish
do te thote ‗ pas harreses‖. Folja nga e cila eshte nxjerre kjo fjale, do te thote:
harroj,harruar. Ne kete kuptim poeti shkruan:

Harrova, e pak kohe me pare nuk harroja-

Keshtu me urtesine po tallet koha.

-263-

 27-06-, 13:52

-
-

Ai njeri I tha popullit dhe sundimtarit te vet: “ Une do t‟ua komentoj atë vetem me
dergoni‖ dmth. te Jusufi. Kur erdhi tek ai I tha: “ O Jusuf o ti qe e flet vetem te
verteten. Na shpjego çka do te thote: shtate lopet e liga qe I ngrënin shtate
lopet e majme dhe shtate kallinj te gjelbert e shtate te tjere te tharre – qe te
kthehm tek njerezit e te kuptojne ata.”

**Tek ehli kitabet qendron se sundimtari kur I tregoi ky per Jusufin dergoi qe ta
therrasin, dhe kur erdhi I tregoi se ç‘kishte enderruar, e ky ia komentoi ato. Mirepo ky
eshte gabim. Eshte e sakte ashtu siç ka thene Allahu ne Kur‘an e jo ashtu siç thone
injorantet dhe mashtruesit te cilet gënjejnë dhe trillojne.

Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te) tha çka diti pa kurfar ngurrimi dhe kushtezimi. Madje
as nuk kerkoi qe se shpejti te lirohet nga burgu, por menjeher iu pergjigj asaj qe kerkuan
ata dhe e ekomentoi enderren e sundimtarit. U tha se do te vijne shtate vite te begata e
pas tyre shtate te thata. “Pastaj do te vije nje vit, ne te cilin njerezit do te kene
shi me bollek‖ dmth do te kete shi, bereqet e mireqenje, “dhe ne te cilin do te
shtrydhin‖ dmth atë qe edhe me pare shtrydhnin, siç eshte rrushi, ullinjtë, kokrrat e
koriandrit (susamit) etj.

Duke ua komentuar enderren ai u terhoqi verejtjen ne te mire dhe I keshilloi ata se si

duhet vepruar gjate viteve te ardhshme te begata dhe atyre te thata. U tha qe gjate
shtate viteve te par ate begat ate grumbullojne drithin ne kallinje, perveç sasise qe do ta
hanin ata vete, ndersa gjate shtate viteve te tjera te thata, te mbjellin pak, sepse sipas te
gjitha gjasave, nuk do te arrije dot. Kjo tregon shehsit se sa me eprpikeri I njihte gjerat,
mendonte korrekt dhe kuptohej si duhet.

“Dhe sundimtari tha: “Sillmani atë” Dhe Jusufit I erdhi I deleguari ai tha: “
Kthehu te zoteriu yt e pyete: “ C‟paten ato gra qe I prene duart e veta? Zoteriu
im e di mire intrigen e tyre!” Sundimtari pyeti: “ Si eshte puna juaj jur deshet
ta mashtroni Jusufin? “ Zoti na ruajt thane ato, ne per te nuk dime asgje te
keqe” gruaja e atij dinjitari tha: “ Tani doli e verteta ne shesh Une u perpoqa
qe ta pervetesoj atë, e ai e flet te evrteten” * “ Kjo eshte qe ta dije ai se une
nuk e kam tradhetuar atë gjate kohes se mungesës se tij, Allahu nuk lejon te
realizohen dredhite e dinakeve. Une nuk e shfajesoj veten, meqë shpirti eshte
me te vertete I prirur per te keqe, perveç atij qe e meshiron Zoti im. Me te
vertete Zoti im fale shume dhe eshte meshirues” (Jusuf 50-53)

-264-

Kur sundimtari pa përkryeshmërinë e dijenisë se Jusufit (paqja e Allahut qofte mbi te)
kthjelltësinë e medjes se tij dhe korrektësinë e te kuptuarit dhe te intelektit te tij urdheroi
qe ta sjellin atë, ne menyre qe te jete njeri nga te afermit e tij.

Kur Jusufit (paqja e Allahut qofte mbi te) I erdhi I deleguari me nje oferte te ketille ai nuk
deshi te dale, perderisa te gjitheve nuk u behet e qarte se ishte burgosur pa pike faji dhe
se ishte plotesisht I pafajshem nga ajo qe kishin shpifur per te.

― Ai tha: “Kthehu te zoteriu yt” dmth te sundimtari, “ e pyete: “C‟paten ato gra qe
I prene duart e veta? Zoteriu im e di mire intrigen e tyre‖ Thuhet se kjo do te thote:
―Pronari im dinjitari e di mire se une jam I pafajshem dhe se nuk kam asgje me atë qe
ma hedhin mua‖ dmth thuaj sundimtarit tend, qe t‘I pyes grate se si une kundershtoja me
ngulmë kur deshën te me katandisin në të keqe dhe kur perpiqeshin te me bindin qe te
beja gjëra te pahijshme dhe te paarsyeshme.

Kur u pyetën ato pranuan se si kishte ndodhur kjo dhe u shprehen ne menyre te
lavderueshme per te: “ Zoti na ruajtë” thane ato ne per te nuk dime asgjë te
keqe”.

Atehere “Gruaja e atij dinjitari tha: “ tani doli e verteta ne shesh” dmth e verteta
u shfaq u be e qarte dhe e hapet e ajo duhet te ndiqet ne menyre te pashmangshme. “
Une u perpoqa qe ta pervetesoj atë, ai e flet te verteten” dmth ai eshte I
pafajshem, ai nuk me ka katandisur mua, ai eshte burgosur pa pike faji, fale gënjeshtrave
dhe shpifjeve.
― Kjo eshte qe ta dije ai, se une nuk e ka tradhetuar atë gjate kohes se
mungesës se tij dhe Allahu nuk lejon te realizohen dredhite e dinakëve “ Disa
thone se keto jane fjalet e Jusufit dmth kerkova qe ky rast te vëzhgohet ne menyr qe ai
dinjitar ta dije se nuk e kam radhetuar fshehurazi.

Te tjeret thone se keto jane fjalet e Zulejhasë dhe se do te thone: ―Kete e pranova
haptazi, ne menyre qe burri im te kuptoje se megjithate nuk e kam tradhetuar atë. Ky
ishte vetem tentim, porse deri tek akti I shkeljes se kurorës nuk ka ardhur fare.

Mendimi I dyte e perfaqeson nje numer I madh I dijetareve me te vonshëm, madje edhe
te tjeret. Ibni Xheriri dhe Ibën Ebi hatimi permendin vetem mendimin e pare.

“ Une nuk e shfajesoj veten, meqe shpirti eshte me te vertete I prirur per te
keqe, perveç atij qe e meshiron Zoti im. Me te vertete Zoti im falë shume dhe
eshte meshirues.”

-265-

 27-06-, 14:47

-
-

Disa thone se keto jane fjalet e Jusufit e disa te tjere te Zylejhës. Thene shkurtimisht ketu
ka te beje me njerin nga dy mendimet e permendura. Eshte e besueshme me logjike dhe
me koerrekte se keto, megjithate jane fjalet e Zylejhës. Allahu e di me se miri.

*”Dhe sundimtari tha: “Ma sill atë; do ta marrë ne suitën time.” E pasi bisedoi
me te I tha: “ Prej sot ti tek ne je autoritar dhe I besuar.” Më cakto tha ai, “ te
kujdesem per depot e vendit, se une me te vertete jam kursyes dhe I ditur.”
Dhe keshtu Ne ia dhame Jusufit pushtetin ne vend dhe ai vendosej net e kudo
qe donte vetë. Ne I japim nga meshira Jonë kujt te duam dhe nuk lejojmë qe
te humbasë shperblimi per mireberesit. E shperblimi I botes eshte me I mire
per ata qe besojne dhe qe jane te devotshëm” (Jusuf 54-57)
Kur iu be e qarte sundimtarit se Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te) me te vertete ishte I
delire dhe I pastert nga ajo qe shpifin per re tha: “ Ma sillni atë do ta marrë ne
suiten time‖ dmth te jete njeri nga te afermit e mi, I madh ne shtetin tim dhe autoritativ
ne suiten time.

Kur bisedoi me te degjoi se çka fliste dhe pa se si qendronte puna sundimtari I tha
Jusufit: “ Prej sot ti tek ne je autoritar dhe I besuar” dmth ne pozite te larte me
besim te plote.

E Jusufi tha: “ me cakto tha ai te kujdesem per depot e vendit se une me te

vertete jam kursyes dhe I ditur” dmth kerkoi prej tij qe t‘ia besojmë kujdesin ndaj
depove kryesore ushqimore te shtetit duke qene se priste qe pas shtate viteve te begat
ate paraqitej skamje e madhe. Deshironte qe te kishte kontrollin mbi rezervat e ushqimit
dhe qe te sillej mire, me perzemërsi dhe drejtesisht ndaj krijesave te Allahut ashtu siç
eshte I kenaqur Ai. Sundimtarit I tha se eshte kursyes dmth I ndergjeqshëm dhe
besnikerisht e ruan atë qe I besohet, dhe se di te kujdeset per gjerat dhe per mallrat e
grumbulluara ne depo.

Nga kjo mund te nxirret konkludimi se eshte e lejuar qe ai I cili e di se eshte I besueshëm
dhe I denjë per te, te kerkoje pozite te caktuar.

**Ne Bibël qendron se faraoni e çmonte lart Jusufin se ia kishte dhene pushtetin mbi tere
Egjiptin, ia kishtedhuruar unazën e vet, e kishte veshur me rroba te mendafshta ia kishte
dhene gjerdanin e artë dhe si zavendës I tij, te vozitej me karrocë.

Para tij therrisnin njerezit se ai eshte zoteri dhe sundimtarë e vete faraoni I ka thene ne
fund: ―Vetem me fron do te jem me I madh se ti‖ Ata me tej thone se asokohe Jusufi I
kishte tridhjete vjet dhe se sundimtari e martoi me nje grua te dalluar. Eth-tha‘lebiu thote
se sundimtari e hoqi nga pozita Atafirin, pronarin e Jusufit dhe vendosi Jusufin ne vend te
tij. Pastaj thuhet se e ka martuar edhe me Zylejhën, pas vdekjes se burrit te saj, dhe se
ajo ka qene e virgjër, ngase burri I saj nuk mund te kishte maredhenje me gra.

-266-

Ajo Jusufit ia kishte lindur dy djem: Efraimin dhe Mensuin. Me pas Jusufi e forcoi edhe me
pushtetin ne Egjipt, sepse vepronte drejtesisht ndaj te gjitheve, andaj e deshën qe te
gjithe, meshkuj e femra.
Gjithashtu thuhet se jusufi kishte tridhjete vjet kur u takua me sundimtarin. Mirepo edhe
pse ishte I ri, kur sundimtari iu drejtua ne shtatëdhjetë gjuhë, ai u pergjigj atij net e
gjitha ato, gjë që e mahniti sundimtarin. Allahu e di me se miri.

“Dhe keshtu Ne ia dhame Jusufit pushtetin ne vend dhe ai net e vendosej ku te

donte” dmth pas burgut hapesires se ngushte dhe levizjeve te kufizuara, tani mund te
udhetonte neper tere Egjiptin. “ dhe ai ne te vendosej kudo qe donte vete” dmth
shkonte ku te donte dhe gjithkund ishte I pritur me respekt dhe madheshti.

“ Ne I japim nga meshira Jonë kujt te duam dhe nuk lejojme qe te humbasë
shperblimi per mireberesit” dmth Allahu I dhuron dhe I shperblen besimtarët ne kete
bote edhe prane te mirave te pakufishme dhe shperblimeve te bukura qe I prêt ata ne
boten tjeter. Prandaj Ai thote: “ E shpreblimi I botes tjeter eshte me I mire per ata
qe besojne dhe qe jane te devotshëm‖

Thuhet se Atafiri burri I Zulejhasë kishte vdekur dhe se sundimtari e kishte vendosur
Jusufin ne poziten e tij dhe e kishte martuar atë me Zulejhën dhe keshtu ai ishte veziri I
tij me I afert.

Muhammed b. Is‘haku thote se sundimtari I Egjiptit – El-Velid b. Er-rejjani duke

falenderuar Jusufin (paqja e Allahut qofte mbi te) e kishte pranuar Islamin. Allahu e di me
se miri.

Keshtu dikush u shpreh me keto vargje:

Matanë ankthit te frikës, shtrihet e pakufishmja siguri,

I pari qe do t‘I gezohet asaj, eshte ai ne kulminacionin te sëkëlldisë,
Prandaj mos humb shpresen, se Allahu Jusufit ne udheheqje ia dha,
Thesaret e tij, pasi nga burgu qe shpetuar ai.

**Dhe erdhen vellezrit e Jusufit e hyne tek ai. Ai I njohu ata, por ata nuk e
njohen atë. Dhe kur I furnizoi me atë qe kishin nevoje, tha: “ Ma sillni vellain
tuaj nga babai juaj! A nuk po shihni se une jap masen e plote dhe se musafiret
I pres me se miri? E nese nuk ma sillni atë, tek une me nuk keni masë dhe mos
ejani më. “ Ata thane: “ Do te perpiqeni qe disi ta sjellim nga babai I tij, me te
vertete do te veprojme keshtu‟ E jusufi u tha djelmoshave te vet: “ Vëni gjerat
e tyre ne barrat e tyre, qe t‟I njohin ato kur te kthehen familjeve te tyre, e qe
te vijne perseri” (Jusuf 58-62)

-267-

 28-06-, 13:31

-
-

I Lartmadherishmi ketu flet per ardhjen e vellezerve te Jusufit (paqja e Allahut qofte mbi
te) ne Egjipt , ne hulumtim per ushqim, kur filluan vitet e thatesires dhe I perfshiu viset e
tjera te njerezve.

Atebote Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te)sundonte tere Egjiptin edhe shpirterisht edhe
laikisht. Kur erdhen tek ai I njohu vellezrit e tij, por ata nuk e njohen atë, ngase nuk
mund ta merrnin me mend se Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te) do te arrinte vendin qe
e gezonte tani. Prandaj ai I njohu vellezrit e tij , por ata nuk e njohen atë.

**Ehli kitabet mendojne se kur ata erdhen te ky, iu perkulen atij e ai I njohu ata. Duke
mos dashur qe me ne fund ta njohin, ai ne bisede e siper , ishte I vrazhde ndaj tyre, duke
u thene: ― Ju jeni spiune! Keni ardhur ketu qe te merrni pasurine e vendit tim! ― Ata u
pergjigjen: ― Zoti na ruajte! Kemi ardhur qe te furnizohemi me ushqim per popullin tone
dhe te shpetojme nga skamja dhe uria qe na ka goditur ne. Ne jemi bijtë e nje njeriu nga
Ken‘ani. Kemi qene dymbedhjete djem. Njeri prej nesh me nuk eshte ne mesin tone,
ndersa me I vogli ka mbetur me babane tone‖ Ai perseri tha ― Duhet t‘ju sprovojë‖

**Tek ehli kitabet qendron se Jusufi vellezrit e tij I kishte future ne burg nje dite, e pastaj
I kishte leshuar perseri, perveç Shimunit, ne menyre qe t‘ia sillnin vellain e vogel. Mirepo
disa nga keto thenie jane diskutabile.

“Dhe kur I furnizoi me atë qe kishin nevoje” dmth kur ua dha prodhimet ushqimore
ashtu siç ishte zakon – çdo njeriu aq sa mund te mbante nje deve tha‖ Ma sillni vellain
tuaj nga babai juaj‖ Se pari I kishte pyetur se si jetonin sa veta ishin, e ata jane
pergjigjur: ― Kemi qene symbedhjete djem por njeri prej nesh me nuk ekziston, e vellai I
tij I vertete (nga nena e babai) ka mbetur me babane e vet‖ Prape I porositi: ― Kur te vini
perseri vitin e ardhshem merreni edhe ate me vete‖

“ A nuk po shihni se une jap masen e plote dhe se musafiret I pres me se

miri” dmth ju prita mire dhe ju gostita. Keshtu I nxiti ata qe t‘ia djellin te vellin e pastaj
iu kercenua serish: “ E nese nuk ma sillni atë, tek une me nuk keni mase dhe mos
me ejani më” nuk do t‘ju jap me ushqim e as qe do te jem me mikepritesi juaj.

Pra ne te kunderten e asaj se si veproi heren e pare, ngase me anë te premtimeve dhe te
kercenimeve mundohej t‘I bindte qe ta sillnin atë, ne menyre qe ta shuante mallin ndaj te
vellait.

*”Ata thane: “ Do te perpiqemi qe disi ta sjellim nga babai I tij” dmth do te

perpiqemi me te gjitha forcat qe te vije me ne, qe ta sjellim ty. “ me te vertete do te
veprojme keshtu‖ dmth ne me siguri mund ta bejme kete.

-268-

Pastaj I urdheroi djelmoshat qe ishin ne sherbim te tij , qe tinezisht t‘ua kthejne mallin qe
e kishin sjelle me vete si kompenzim per ushqim e ta venin ne barrat e tyre,” qe t‟I
njohin ato kur t‟u kthehen familjeve te tyre, e qe te vijne perseri‖ Disa thone se
kete e ka bere ne menyre qe ata perseri ta kthejne atë, kur e shohin ne shtepite e tyre.
Disa thone se kete e ka bere ngase nuk do te kishin se me çka te vinin perseri, e disa te
tjere se eshte turperuar t‘ua merrte mallin si kompenzim per gjerat ushqimore qe ua
kishin dhene.

Mufessiret dallohen ne mendime edhe per nga lloji I mallit te tyre, per çka do te behet
fjale me vone.

**Tek ehli kitabet thuhet se ato ishin qeska me te holla dhe ngjashëm me kete. Allahu e
di me se miri.

**”Kur u kthyen te babai I tyre thane: “ O babai ynë! Nuk do ten a japin me
ushqim! Prandaj dergoje me ne vellain tone, qe tem und te marrim ushqim, e
ne me te vertete do ta ruajmë atë!” Ai tha: “ A mos vallë t‟ua besoje atë; ashtu
siç ua pata besuar me pare vellain e tij? Por Allahu eshte Ruajtësi I mire dhe Ai
eshte me I Meshirshëm” Dhe kur I happen barrët e tyre, gjeten se malli u ishte
kthyer ata thane: “ O babai yne Cka do tem und te deshironinm me teper! Ja
tek eshte malli yne; na eshte kthyer. Do ta ushqejme familjen tone m ushqim
dhe do ta ruajme vellain tone, veç kesaj do te marrim me shume nje barre
deveje, e kjo eshte barre e parëndësishme” Ai tha: “ Une nuk do ta dergoj me
ju, perderisa nuk me betoheni ne Allahun se me siguri do te ma ktheni, pos
nese pësoni qe te gjithe. Dhe pasi qe ata u betuan ai tha: “ Allahu eshte
Deshmitare per ate qe thame ne! “Pastaj tha: “ O djemte e mi mos hyni net e
njejten dere , porn e dyer te ndryshme, e une nuk mundem t‟ju shpetoj nga ajo
qe u ka caktuar Allahu! Se gjykimi I takon vetem Allahut . Une mbeshtetem tek
Ai, she tek Ai le te mbeshteten ata qe mbeshteten. Dhe kur hyne ashtu siç u
kishte urdheruar babai, kjo aspak nuk u ndihmoi atyre qe te jene te kursyer
nga ajo qe kishte caktuar Allahu, perpos qe u realizua deshira e Jakubit te cilen
e plotesoi, e ai me te vertete ka qene dijetar I madh, per ate qe e kemi mesuar
Ne, por shumica e njerezve nuk e dine. (Jusuf 63-68)

Ketu I Lartmadherishmi na tregon se çfare ndodhi kur u kthyen at ate babai I tyre. Ata I
thane: “ Nuk do ten a japin me ushqimin” dmth vitin e ardhshem nese nuk e dergon
me ne vellain tone, e nese e dergon perseri do te marrim ushqim.

*Dhe kur I hapem barret e tyre gjeten se malli u ishte kthyer, ata thane” O
babai ynë! Cka do tem und te deshironim me teper” dmth çka do tem und te
deshironim me teper, duke qene se malli na eshte kthyer ?

-269-

 30-06-, 13:00

-
-

“Do ta ushqejme familjen tone me ushqim” dmth do t‘u sjellim gjëra ushqimore dhe
gjera te tjera qe u nevoiten aty ku jetonin ata. “ dhe do ta ruajme vellain tone, veç
kesaj do te marrim me shume nje barre deveje? Dmth per shkak se do ta marrim
me vet. I Lartmadherishmi thote: “e kjo eshte barrë e parendesishme‖ ne krahasim
me ate qe po I shkon edhe djali I dyte.
Jakubi (paqja e Allahut qofte mbi te) ishte I pandashëm me Beniaminin ngase tek ai
ndiente erëne Jusufit dhe derisa ai nuk ishte I pranishëm, ngushellohej me të. Prandaj
tha: “Une nuk do ta dergoj me ju perderisa nuk me betoheni ne Allahun se me
siguri do te ma ktheni, pos nese pesoni qe te gjithe” dmth pos nese askush prej
jush nuk do te kete mundesi ta ktheje atë. :Dhe pasi qe ata u betuan ai tha: “ Allahu
eshte deshmitare per atë qe thame ne”.

Duke vertetuar betimin dhe duke marre prej tyre premtimin per djalin e tij, ai beri çka
kishte mundesi te bente. Por kujdesi nuk ka mundur ta nderroje dot kaderin. Sikur
ushqimi te mos ishte domosdo I nevojshem edhe per te edhe per familjen e tij, ai me
siguri nuk do tem und te ndahej nga djali I tij I dashur. Mirepo kaderi I ka rregullat e
veta, Sunduesi I Lartmadherishem cakton dhe zgjedh çka te doje Vetë, dhe gjykon ashtu
sit e dojë Vetë. Ai eshte I urti dhe I di te gjitha.

Pastaj I urdheroi vellezrit e tij qe te mos hyne te gjithe ne nje derë. Disa thone se keshtu
ka dashur t‘I ruante nga mesyshi, ngase ishin jashtzakonisht te bukur dhe terheqës.
Keshtu konsiderojne: Ibni Abbasi, Muxhahidi, Muhammd b. ka‘bi, katade, Es-Suddiji dhe
Ed-Dahhaku.

Disa te tjere thone se ka dashur qe te shperndahen se mos ndoshta do te degjojne diç

per Jusufin, apo te hasin ne ndonjë gjurme te tij.

Nje mendim te ketille e mbeshtet Ibrahim en-Neha‘iu.

Mirepo mensimi I pare eshte me I besueshëm. Prandaj ka thene: “Une nuk mundem
t‟ju shpetoj nga ajo qe u ka caktuar Allahu”

I Lartmadherishmi thote: ― Dhe kur hyne ashtu siç u kishte urdheruar babai, kjo
aspak nuk u ndihmoi atyre qe te jene te kursyer nga ajo qe kishte caktuar
Allahu, perpos qe u realizua deshira e Jakubit, te cilen e plotesoi e ai me te
vertete ka qene dinjitar I madh, per ate qe e kemi mesuar Ne, por shumica e
njerezve nuk e dine”

**Tek ehli kitabet pohohet se ai permes tyre I ka derguar Jusufit dhurata: Shqind (xinë),
bajame, balsam, rreshire aromatike, moraçë dhe mjaltë. Gjithashtu me veti kane marre
edhe te holla qe iu paten kthyer dhe mallrat e tjera.
-270-

*”Dhe kur dolen para Jusufit ky e shtrengoi fort ne perqafim vellain e vet e I
tha: “Une me te vertete jam vellai yt, dhe mos u pikello per ate qe punuan ata”
Dhe pasi I furnizoi me çka kishin nevoje, futi nje kupe ne ngarkesen e vellait te
vet e pastaj nje tellall filloi te bertase : “ O karvan ju me te vertete jeni
vjedhës!” Kur u afrua ata thane: “ Cfare kerkoni keshtu? “ Ata
u (sherbetoret) pergjigjen: “ Po kerkojme kupen e sundimtarit. Kush e ka sjelle
atë, ka shpreblim nje barred eve ushqim. Une epr kete garantoj. Ata thane: “
Pasha Allahun ju e dini se ne nuk kemi ardhur te bejme çrregullime ne toke,
dhe ne nuk jemi vjedhes.” Ata pyeten: “ E çfare eshte denimi nese ju genjeni?
Denimi per ate ne barren e te cilit gjendet, eshte vete ai person, thane ata,
keshtu ne I denojme zullumaqaret.” Dhe ai filloi me thaset e tyre, para thesit
te te vellait e pastaj nxorri kupen nga thesi I vellait te vet. Keshtu Ne e
mesuam Jusufin qe ta beje kete dinakeri. Ai sipas ligjit te sundimtarit nuk ka
mundur ta marre vellain e vet, pos nese Allahu e lejon kete . Ne e lartesojme
atë qe duam Ne e mbi çdo te ditur ka edhe me te ditur. Ata thane: “ Nese ka
vjedhur ai po edhe perpara ka vjedhur vellai I itj. E Jusufi fshehu kete ne vete
dhe nuk u tregoi atyre, por mendoi ne vete: “ Ju jeni ne pozite me te keqe! E
Allahu e di me se miri se si ka ndodhur ajo per çka flisni ju. Ata thane: “ O
udheheqës ai e ka babane shume plak, andaj merre ndonjerin prej nesh ne
vend te tij! Ne po shohim se ti je bemires.” Allahu na ruajte” tha ai qe ta
marrim dike tjeter, pos atij tek I cili eshte gjetur sendi ynë! Atehere ne me te
vertete do te ishim te padrejte! (Jusuf 69-79)

I Lartmadherishmi flet mbi ate se çfare ndodhi kur e sollen vellain e tyre (nga babai) dhe
me te hyne te jusufi, I cili ishte vellai I tij I vertete, edhe per nga babai edhe per nga
nena, se si e mori atë në perqafim, I pershperiti ne vesh qe te mos degjojne te tjeret se
ai ishte vellai I tij, e urdheroi qe ta fshihte kete dhe I tha qe te mos pikellohej per shkak
se ata kishin vepruar keq ndaj tij.

Pastaj u sherbye me dinakeri ne menyre qe ta merrte nga ata dhe ta ndalte tek ai. I
urdheroi djelmoshat qe kupen e tij nga e cila pinte dhe ua maste njerezve drithin ta
fusnin fshehurazi ne barren e Benjaminit e pastaj I akuzoi se kishin vjedhur kupene
sundimtarit duke u premtuar edhe nje barrë deveje ushqim per ate qe do ta kthente. Kete
ua vertetoi publikisht edhe tellalli e ata filluan te mbroheshin e te arsyetoheshin pata
atyre qe I akuzonin per vjedhje duke thene: “ Pasha Allahun ju e dini se ne nuk kemi
ardhur te bejme çrregullime ne toke, dhe ne nuk jemi vjedhes.”Dmth. ju e dini se
ne nuk jemi vjedhes siç na akuzoni ju * Ata e pyeten; “ E çfare eshet denimi nes eju
genjeni? “ Denimi per ate ne barren e te cilit gjendet, eshte vete ai person”
thane ata, keshtu ne I denojme zullumqaret‖ Sipas ligjit te atehershem vjedhesi I
eshte dorezuar atij, sendi I te cilit eshte vjedhur. Prandaj thane : "keshtu ne I denojme
zullumqaret”

-271-

 30-06-, 13:41

-
-

Allahu I Lartmadherishem pastaj thote: ― Dhe ai filloi me thaset e tyre para thesit te
te vellait, e pastaj nxorri kupen nga thesi I vellait te vet” dmth ne menyre qe
akuza te jete me bindese dhe dinakeria me e suksesshme. Pastaj Allahu I
Lartmadherishem thote: “ keshtu Ne e mesuam Jusufin qe ta beje kete dinakeri,
Ai sipas ligjit te sundimtarit nuk ka mundur te marre vellain e vet‖ dmth sipas
ligjit te sundimatrit te Egjiptit sikur te mos kishin pranuar vete se, denimi per personin tek
I cili gjendet sendi I vjedhur, eshte ai vete, atehere Juaufi nuk do te lishte mundur ta
merrte atë prej tyre,‖pos nese Allahu lejon kete. Ne e lartesojme atë qe e duam
Ne” dmth ne dituri, “ e mbi çdo te ditur ka edhe me te ditur”

Keshtu eshte thene, ngase jusufi eshte me I ditur me I mençur dhe me I vendosur se ata.
Atë qe beri ai, e beri sipas urdherit te Allahut, ngase prej kesaj varej se a do te realizohej
e mira e mevonshme per te gjithe ata, qe t‘I vinte babai dhe e tere familja e tij, dhe te
vendoseshin tek ai.

Kur me syte e vet pane se kupa u gjend ne barren e benjaminit thane: “ Nese ka
vjedhur ai, po edhe perpara ka vjedhur vellai I tij” duke menduar ne jusufin. Disa
thone se ai, dikur kishte vjedhur nje idhuj nga gjyshi (prej nëne) dhe e kishte thyer atë.
Disa thone se halla e tij e kishte fshehur shokën e Is‘hakut ne rrobat e tij, gjersa ishte
ende I vogel, e pastaj e kishin gjetur dhe e kishin marre. Ky per kete nuk dinte gje. Ajo e
ka bere kete ngase edonte shume dhe deshironte ta edukonte vete dhe te ishte prane
saj. E disa tjere thone se dinte te merrte ushqim nga shtepia e t‘I ushqente te varferit.
Perlitazi me kete ekzistojne edhe mendime tjera. Prandaj thane: “ nese ka vjedhur ai,
po edhe perpara ka vjedhur vellai I tij” E Jusufi e fshehu kete ne vete! Dhe nuk
tregoi atyre por mendoi ne vete: “ Ju jeni ne pozite me te keqe! E Allahu e di
me se miri se si ka ndodhur ajo epr çka flisni ju”

Kete e than e vete, e jo me zë nga butesia dhe meshira ndaj tyre. Pastaj filluan te flisnin
me të me ton te bute dhe duke iu laritur: “ O udheheqës ai e ka babane shume plak,
andaj merre ndonjerin prej nesh ne vend te tij! Ne po shohim se ti je bemires”
Allahu na ruajte tha ai” qe ta marrim dike tjeter, pos atij tek I cili eshte gjetur
sendi ynë! Atehere ne me të vertete do te ishim te padrejte” dmth do te ishim te
padrejte po qe se do ta lironim fajtorin e do ta merrnim te pafajshmin. Kete nuk do ta
bejme assesi, por do ta marrim atë, tek I cili gjetëm sendin tone.

**Tek ehli kitabet qendron se atehere Jusufi ishte prezantuar se kush ishte. Mirepo ky
eshte shembull I qarte I njëanshmërise dhe I pakuptueshmërisë se tyre.

-272-

― E kur e humbëm çdo shpresë u hoqën menjanë qe te konsulltoheshin. Më I

madhi prej tyre tha: “ A nuk e dini se babait tuaj iu keni betuar me Allahun, e
më pare e keni shkaterruar Jusufin? Une nuk do ta braktis kete vend deri sa te
mos ma lejoje kete babai im, ose deri sa te me gjykoje Allahu, e Ai eshte
gjykatesi me I mire” Kthehuni te babai juaj dhe thoni: “ O babai yne, djali yt ka
vjedhur ne deshmojme vetem per ate qe dime, e epr ate qe eshte e padukshme
ne nuk dime gjë. Pyeti banoret e qytetit net e cilen kemi qene dhe karvanin me
te cilin kemi udhetuar. Ne me te vertete e flasim te verteten” Jakubi tha: Nuk
eshte ashtu! Në shpirtrat tuaj ka lindur nje mendim I keq. Durimi eshte I mire.
Ndoshta Allahu do te m‟I ktheje qe te gjithe! Ai di çdo gjë dhe eshte I Urte.
Dhe u kthye prej tyre e tha” O Jusuf o pikellimi im” e syte iu kishin zbardhur
nga pikellimi dhe ishte I thyer shpirterisht” Ata thane: “ Pasha Allahun tip o e
permend jusufin as shume; saqe do te semuresh ose do te vdesësh” Une
pikellimin tim, dhembjen time ia paraqes Allahut, e nga Allahu e di ate qe nuk
e dini ju, tha ai” O bijte e mi shkoni dhe mesoni per Jusufin dhe per vellain e
tij, dhe mos humbni shpresen ne meshiren e Allahut sepse shpresen ne
meshiren e Allahut e humbin vetem te pafetë” (Jusuf 80-87)

I Lartmadherishmi thote se ata, duke pare se nga ai nuk mund ta marrin beniaminin u
hoqen menjanë qe te keshilloheshin ndermjet vete se ç‘duhet bere. Me I amdhi prej tyre
Rubili tha: “ A nuk e dini se babait tuaj iu keni betuar me Allahun‖ se do ta ktheni
atë, pos nese edhe ju pesoni? Ne kete menyre po e thyeni besën dhe zotimin, dhe ndaj tij
po silleni me msoperfillje ashtu siç jeni sjelle edje me pare ndaj vellait te tij Jusufit. Une
nuk guzoj t‘I dale perpara babait tim dhe une‖ nuk do ta braktise kete vend” dmth do
te rri ketu ― derisa te mos ma lejoje kete babai im” dmth qe t‘I kthehem atij, “ ose
deri sa te me gjykoje Allahu” dmth te ma mundesoje ta kthej vellain te babai “ e Ai
eshte Gjykatesi me I mire” “ Kthehuni te babai juaj dhe thoni: “ O babai yne
djali yt ka vjedhur” dmth tregoni atij se çfare keni pare, mu ashtu siç ka ndodhur. ― ne
deshmojme vetem per ate qe dime, e per atë qe eshte e padukshme ne nuk
dime gjë. Pyeti banoret e qytetit net e cilin kemi qene dhe karvanin me te cilin
kemi udhetuar‖ dmth kjo qe te rrefyem se na kane marre vellain tone per shkak te
vjedhjes qe ka bere, eshte e njohur per tere Egjiptin e kete e di edhe karvani qe ishte
aty. “ Ne me te vertete e flasim te verteten.” Jakubi tha: “ Nuk eshte ashtu! Ne
shpirtin tuaj ka lindur nje mendim I keq. Durimi eshte I mire” dmth nuk eshte
ashtu siç thoni ju. Ai nuk ka vjedhur ai nu sillet ashtu, vjedhja nuk eshte ne natyren e tij.
Por “ Ne shpirtin tuaj ka lindur nje mendim I keq. Durimi eshte I mire.‖

-273-

 01-07-, 13:28

-
-

Ibni Is‘haku dhe disa te tjere thone: Duke qene moskujdesi I tyre ndaj Beniaminit ka
pasur per pasoje pakujdesshmërine ndaj Jusufit, jakubi ka thene: atë qe ka thene: ― Ne
kete kuptim nje dijetar pat thene: ― Fatkeqesia e kobit eshte ai qe perseritet.‖

― Ndoshta Allahu do te m‟I ktheje qe te gjithe” dmth Jusufin, Beniaminin dhe

Rubilin. “ Ai di çdo gjë” dmth edhe gjendjen time, edhe ndarjen time nga te dashurit e
mi, ― dhe eshte I Urte” ne atë qe cakton Ai. Atij I takon urtesia e persosur dhe
argumenti I pakontestueshëm.

― Dhe u kthye prej tyre‖ dmth prej djemve te vet. ― e tha: “ O Jusuf o pikellimi im” Ai
ketu krahas pikellimit te ri permend edhe ate te vjetrin dhe nxitë atë qe ishte qetesuar
tanimë, siç shprehej dikush ne vargje:

Ktheje zemrën kahdo qe deshiron –

Pernjemend dashurohet vetem dashuria e pare.

E tjetri keshtu:

Tek varri me qortoi, per shkak qarjes – shoku,

Se po derdhi lotë.
E tha: a po qanë mbi çdo varr –
E varri eshte dhoma e musafirëve nën rërë.
E une atij: pikellimi lind pikellimin – më lër,
Te gjitha keto jane varret e Malikut.

“ E syte iu kishin zbardhur nga pikellimi” dmth nga te qarët e shumte “ dhe ishte
kthyer shpirterisht” dmth I pikelluar, per shkak se vajtonte iu keputte shpirti dhe
permallohej shume per Jusufin. Dhe kur djemtë e tij pane se sa shume po prekej dhe po I
shkaktonte dhembje ndarja nga dhembshuria dhe përdëllesa ndaj tij thane: ― Pasha
Allahun tip o e permend Jusufin as shume; saqë do te semuresh ose do te
vdesesh”

Me kete kane dashur te thone: Nese vazhdon keshtu do te dobesohesh e do te semuresh.

Me mire do te ishte qe te kujdesesh per veten.

― Une pikellimin tim, dhembjen time ia paraqes Allahut, e nga Allahu e di atë qe
nuk e dini ju” tha ai. “ Me kete ka dashur te thote: Une nuk do t‘ju ankohem as ju, e as
ndokujt tjeter nga njerezit per ate qe kam perjetuar por I ankohem Allahut dhe e di se
Allahu do te mejape lehtesim dhe dalje nga kjo gjendje. Gjithashtu e di se do te
njëmendësohet ëndërra e Jusufit, dhe se me siguri te gjithe ne, edhe une edhe ju do t‘I
bejme sexhde atij, ashtu siç ka ëndërruar ai. Prandaj u tha: ― e nga Allahu e di atë qe
nuk e dini ju”

Duke I inkurajuar qe ta kerkojne jusufin dhe vellain e tij, dhe qe te hulumtojne per ta, ai
tha: “ O bijtë e mi, shkoni dhe mesoni per Jusufin dhe per vellain e tij, dhe mos
humbni shpresen ne meshiren e Allahut, sepse shpresen ne meshiren e Allahut
e humbin vetem te pafetë” dmth mos humbni shpresen se do te vije lehtesimi pas
veshtiresise ngase vetem jobesimtarët e humbin shpresen ne meshiren dhe lehtesimin e
Allahut.

-274-

“ Dhe kur ata dolen para Jusufit thane: “ O udheheqes neve dhe familjen tone
na ka shtrenguar nje mjerim I madh , e kemi sjelle pak mall te vlefshëm, por
tin a ploteso masen dhe na jep sadaka, se Allahu me te vertete I shperblene
ata qe japin sadaka” Ai e pyeti: “ A dini se çfare keni bere nga mendjelehtesia
me Jusufin dhe vellain e tij? “ A mos qenke ti vallë me te vertete Jusufi?”
pyeten ata. Ai u pergjigj: “ Po une jam Jusufi, e ky eshte vellai im, tha ai.
Allahu na ka shperblyer meshiren, kush I frikesohet Allahut dhe eshte I
durueshem, e Allahu me te vertete nuk do te lejoje qe bamirësve t‟u deshtoje
shperblimi” Pasha Allahun thane ata, Allahu te ka lartesuar mbi ne, e ne me te
vertete kemi qene mëkatarë” Une sot nuk do t‟ju qortoje ju” tha ai, Allahu do
t‟ju falë se nga meshiruesit Ai eshte me I meshirshmi” Merrni kete kemishë
time dhe vërjani ne fytyre babait tim, e ai do te shohë përsëri. Dhe m‟I sillni te
gjitha familjet tuaja” (Jusuf 88-93)

Ketu I Lartmadherishmi flet per ardhjen e serishme te vellezerve te Jusufit tek ai, qe te
ekrkojne prej tij gjera ushqimore, sadaka dhe lejen qe beniamini te kthehej se bashku me
ta. “ Dhe kur ata dolen para Jusufit thane: O udheheqes neve dhe familjen
tone, na ka shtrenguar nje mjerim I madh‖ dmth thatesia skamja dhe shumica e
njerezve te shtepise, “ e kemi sjelle pak mall te vlefshëm” dmth aq te pavlefshëm
saqë ti nuk do ta pranoje assesi pos per hir tonin. Disa thone se keta kane qene dirhemë
te pavlefshëm, disa se sasia ka qene e vogel, e disa te tjere rreshire aromatike balsam e
te ngjashme.

Ibni Abbasi thote se ata kane qene thase te vjeter, litare e te ngjashme‖ por ti na
ploteso masen dhe na jep sadaka”

Es-Suddiji thote se kjo do te thote: ― Na jep sadaka per kete mall‖ e Ibni Xhurejxhi: ― Ne
atë menyre qe do ten a kthesh vellain tone‖

Ndersa Sufjan b. Ujejne thote: ― Te Derguarit tanë, Muhammedit (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) I eshte ndaluar sadakaja, e kjo ndalese nxirret nga ky ajet. ― Keshtu
thote Ibni Xheriri.
Kur pa se ne çfare gjendje ishin ata, dhe se nuk kishin asgjë tjeter, pos ketij malli te
mjeruar qe kishin sjelle me vete iu prezantua dhe iu zbulua ayre. Duke zbuluar fytyren e
tij fisnike para tyre foli per urdherin e tij dhe te Zotit te tyre, duke thene: “ A dini se
çfare keni bere nga mendjelehtesia me Jusufin dhe vellain e tij?”

-275-

 02-07-, 11:33

-
-

Teresisht te befasuar dhe te pikasur meqe sa here kishin qene tek ai, e nuk e kishin
njohur , pyeten: “ A mos qenke ti vallë me te vertete Jusufi?”

―Po une jam Jusufi, e ky eshte vellai im tha ai” dmth une jam ai jusufi me te cilin
keni bere atë qe keni bere dhe ndaj te cilit siç e dini edhe me heret keni vepruar me
mendjelehtesi. Me fjalet: “ e ky eshte vellai im” pohoi atë qe kishte thene me pare,
dhe ua terhoqi verejtjen per zilinë qe fshihnin ne vete ndaj ketyre te dyve dhe per
djallezite qe kishin bere ndaj tyre. Prandaj tha: “ Allahu na ka shperblyer
meshiren” dmth keshtu qe na ka shprehur bamirësinë dhe meshiren e vet, duke na
mbrojtur dhe duke na lartesuar. Zoti yne na ka dhene kete, per shkak se ishim te
degjueshëm ndaj Tij, te durueshem ndaj asaj qe na keni bere ju, dhe qe kemi qene te
degjueshem ndaj babait tane dhe I kemi bere miresi atij, e ai na ka dashur dhe eshte
permalluar per ne. “ kush I frikesohet Allahut dhe eshte I durueshëm – e Allahu
me te vertete nuk do te lejoje qe bamirësve t‟u deshtoje shperblimi”

“ Pasha Allahun thane ata, “ Allahu te ka lartesuar mbi ne” dmth te ka lartesuar
mbi ne dhe te ka dhene atë qe nuk na ka dhene neve. “ e ne me te vertete kemi qene
mekatarë” dmth qe nuk te kemi perfillur ty, e ja tani ne qendrojme para teje. “ Une sot
nuk do t‟ju qortoje ju‖ tha ai‖ dmth prej sot nuk do t‘ju qortoj me per atë qe keni bere
ju.

Me tej u tha: “Allahu do t‟ju fale se nga meshiruesit Ai eshte me I

meshirshmi” Ata te cilet kete ajet e kuptojnë si ― Une nuk do t‘ju qortoj – Allahu do t‘ju
falë sot‖ nuk kuptojne mire. Mendimi I pare eshte I drejte.
Pastaj I urdheroi qe ta marin kemishen e tij nen te cilen nuk mbante asgjë tjeter qe t‘ia
vene mbi syte e babait te tij, e me ndihmen e Allahut do t‘I kthehet te parit e humbur me
pare. Ky fenomen mbinatyrore argument I pjegamberise dhe mrekulli e madhe.

Pastaj I urdheroi qe me te gjitha familjet e tyre te shpernguleshin ne Egjipt ku do te kene

jete me te bukur , te tubuar te gjithe ne nje vend, pasi qe ishin te shperndare dhe qe
kete ta bejne ne menyren me te mire.

“ E kur karvani u largua nga Misiri babai I tyre tha: “ une me te vertete po e
ndiej erën e Jusufit, por mos me thoni se jam matufosur” Ata thane: “ Pasha
Allahun me te vertete ti edhe tani je lajthitja e vjeter” E kur erdhi sihariqtari ia
vuri kemishen ne fytyre e atij iu kthye te parit. Ai tha: “ A nuk ju kam thene se
une di nga Allahu atë qe nuk e dini ju” Ata thane: “ O babai yne kerko falje qe
ten a fallen mekatet se ne me te vertete kemi mëkatuar.Do ta lus Zotin tim qe
t‟ju falë, tha ai, meqë Ai falë dhe eshte Meshirues” (Jusuf 94-98)

-276-

Abdurrezaku thote: ― na ka treguar israili se ka degjuar nga Ebu Sinani e ky nga Abdullah
b. Ebi Hudhejli, se Ibni Abbasi, perkitazi me fjalet: “ E kur karvani u largua nga
Misiri” ka thene: ― Kur karvani u largua nga Misiri fryu je erë dhe ia solli Jakubit aromën
e kemishes se tij, e tha: “ Une me te vertete po e ndiej erën e Jusufit por mos me
thuani se jam matufosur” Ai me tej thote: ― Keshtu Jakubi ndjeu erën e tij, nga një
largësi prej tetë ditë ecje‖ Kete e transmeton nga Ibni Sininani, e transmetojne edhe Eth-
Theuriu, Shu‘be e te tjere.

Hasan el-Basriu dhe Ibën Xhurejxh el-Mekkiu thone: ― ndermjet tyre ishte largesia prej
tetëdhjete fersehë ( I ferseh baraz me 3 mila). Atebote kishin kaluar tetëdhjete vjet qysh
se ishin ndare‖

“ Por mos thoni se jam matufosur” dmth se po flas perçart nga pleqëria dhe
matufllëku.

Ibni Abbasi Ata‘I Muxhahidi Se‘id Xhubejri dhe Katade thone se fjala “tufennidun‖ ne
kete ajet do te thote: ― Por mos thoni se nuk po di se çka po flas‖ Muxhahidi dhe hasani
ne nje transmetim tjeter thone se kjo do te thote: ― Por mos thoni se jam drobitur‖
“Ata thane: “ Pasha Allahun me te vertete, ti edhe tani je ne lajthitjen e
vjeter.‖ Katade dhe Es-Suddiji thone: ― I kane thene fjale te vrazhda ―

“ E kur erdhi sihariqtari ia vuri kemishen ne fytyre e atij iu kthye te parit” dmth
posa arriti ia vuri Jakubit kemishen ne fytyre e atij pernjeherit iu kthye te parit pasi qe
ishte I verber. Atehere iu tha djemve: “ A nuk ju kam thene se une di nga Allahu
atë qe ju nuk dini” dmth e kam ditur se Allahu do te me bashkoje me Jusufin, se do t‘I
gezohem atij dhe se prej tij do t‘I perjetoje gjithe te mirat.

Atehere “Ata thane: “ O babai yne kerko falje qe ten a fallen mekatet se ne me
te vertete kemi mëkatuar” dmth e kane lutur atë qe te kerkoje ndjesë per ta nga
Allahu, per çdo gjë qe I kane bere dhe qe kane pasur ndermend t‘I bejne atij dhe Jusufit.
Duke qene se edhe para kesaj kane pasur ndermend te pendoheshin, Allahu I udhezoi ata
qe ta bejne kete e babai u premtoi se do ta beje atë qe iu luten ata. “ Do ta lus Zotin
tim qe t‟ju fale” tha ai “ meqe Ai falë dhe eshte Meshirues”

Ibni Mes‘udi Ibrahim et-Tejmiu Amër b. Kajsi Ibni Xhurejxhi dhe te tjerë thone: ― E ka
shtyre kerkimin e faljes deri ne kohen para agimit. ― Ibni Xheriri shenon: ― Me ka treguar
Ebu Es-Saibi se I ka rrefyer Ibni Idrisi se ka degjuar nga Abdurrahman b. is‘haku e ky nga
Muharib b. Deththari se ka thene:‖ Duke vajtur ne xhami, Umeri kishte degjuar dike qe
thoshte: ― O Zot me ke thirur e une T‘u pergjigja, me ke urdheruar e une Të jam bindur.
Tani eshte koha para agimit andaj me fal.Pergjoi me mire dhe kuptoi se zeri vinte nga
shtepia e Abdullah b. Mes‘udit. Me vone e ka pyetur Abdullahun per kete e ai eshte
pergjigjur: ― Jakubi e ka shtyre duanë per faljen e djemve te tij gjer para agimit, me
fjalet: ― Do ta lus Zotin tim qe t‟ju falë” Veç kesaj I Lartmadherishmi thote: “
Dhe ekrkojne falje para agimit” (Ali Imran 17)

-277-

 05-07-, 14:00

-
-
Ndersa ne Sahihët e Buhariut dhe te Muslimit eshte vertetuar se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Per çdo natë Zoti yne zbret ne
qiellin me te afert e pyet:‖ A ka kush qe pendohet e t‘ia pranoje pendimin? A ka kush qe
kerkon diçka,e t‘ia jap atë? A ka kush qe kerkon falje e t‘ia fal?

Ndersa ne nje hadith tjeter qendron se Jakubi e ka shtyre lutjen per djemtë e vet gjer ne
prag te se premtes.

Ibni Xheriri shenon: ― Me ka treguar El-Muthenna se ketij I ka rrefyer Sulejman b.

Abdurrahman Ebu Ejjub ed-Dimeshki e ketij El-Velidi, se ka degjuar nga Ibni Xhurejxhi e
ky nga Ata‘I dhe Ikrime e keta nga Ibni Abbasi se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) perkitazi me fjalet : “Do ta lus Zotin tim qe t‟ua falë” ka thene:
― deri natën ne prag te se premtes. Keshtu u ka thene vellai im djemve te vet‖

Mirepo ne kete version ky hadith eshte garib, ngase nuk eshte e sigurte se keto jane
fjalet e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) . Me pare keto do te jene
fjalet e Ibni Abbasit (Allahu qofte I kenaqur me të) (meukuf)

*”Dhe kur ata dolen para Jusufit I afroi prane vetes prinderit e vet, e I tha:
“(Hyni vendosuni dhe qendroni) ne Misir, dhashte Zoti te sigurt” Dhe ai I
vendosi prinderit e vet ne fron, dhe ata iu perkulen atij, e ai I tha: “ O babai im,
ky eshte komentimi I enderres sime te dikurshme. Zoti im beri qe te plotesohet
ajo. Ai qe I mire ndaj meje kur me nxorri nga burgu e juve ju solli nga
shkretetira, pasi qe shejtani pat mbjelle përqarje ndermjet meje dhe
vellezerve te mi. Me te vertete Zoti im eshte I bute ndaj atij qe do Vetë, dhe Ai
me te vertete I di te gjitha dhe eshte I Urte” O Zoti im Ti me ke dhene nje
pjese te pushtetit dhe me ke mesuar komentimin e disa ëndrrave! O Krijues I
qiejve dhe I Tokës, Ti je Mbrojtësi im sin e kete botë ashtu edhe ne boten
tjeter! Me mundeso te vdes si musliman dhe me shoqero me të mirët” (Jusuf 99-
101)

E ketille qe rrjedha e bisedes, kur u takuan te dashurit pas nje periudhe te gjate ndarjeje,
per te cilën thuhet se ka zgjatur tetëdhjet vjet! Disa thone se kjo ka zgjatur tetëdhjet e
tre vjet. Keto dy qendrime percillen nga El-Hasani. Katade thote se kjo ka zgjatur tridhjet
e pese vjet. Muhammed b. Is‘haku thote : ― Thuhet se kane qene ten dare tetëmbëdhjete
vjet‖ Ehli kitabet thone se kjo ka zgjatur dyzet vjet.
Mirepo nga vete rrefimi kjo periudhe mund te caktohet perafersisht. Ajo grua siç
konfirmojne shume transmetues, ka dashur ta pervetsonte atë kur ishte I ri tetëmbëdhjet
vjeç, pork y e kundershtoi atë.

-278-

Pastaj ne burg I ka kaluar disa vjet sipas Ikrimes dhe disa te tjereve ai qe ne burg shtate
vjet . Pas daljes nga burgu kane pasur shtate vjet mirëqenje. Pastaj bota ka perjetuar
shtate vjet te thata. Gjate viteve te par ate kesaj periudhe, I kane ardhur gjysmevellezrit
vetem, qe te furnizohen me ushqim, e be vitin vijues, se bashku me Beniaminin. Itin e
trete u eshte prezantuar dhe u ka urdheruar qe te vinin qe te gjithe ata, e ata kane
ardhur ne vitin e ardhshem.

“ Dhe kur ata dolen para Jusufit I afroi prane vetes prinderit e vet” dmth me ta
eshte takuar veçmas, pa pranine e gjysmevellezerve. ― e tha‖ Hyni ne Misir, dhashte
Zoti te sigurte”

Disa thone se ketu disa fjaleve u eshte nderuar vendi dhe se domethënia do te duhej te
ishte: ― Hyni ne Misir dhe ai I afroi prane vetes prinderit e vet‖ Mirepo nje mendim te
ketille Ibni Xheriri me plot arsye e konsideron sit e gabuar. Disa thone se ai I ka pritur
prinderit e vet , duke perqafuar ata ne tende, e pastaj kur I jane afruar dyerve te Egjiptit,
ka thene: “ Hyni ne Misir dhashte Zoti te sigurte” Kesi mendimi perfaqëson edhe Es-
Suddiji dhe pse disa thone se edhe kjo nuk do te duhej te konetohet keshtu, por fjala “
Hyni” do te thote vendosuni dhe qendroni ne Egjipt, “ dhashte Zoti te sigurte” Kjo do
te ishte e drejte dhe e sakte.

**Tek ehli kitabet qendron se Jusufi kur Jakubi arriti ne Goshen, perkatesisht ne Biblis I
kishte dale perpara qe ta priste atë. Jakubi paraprakisht e kishte derguar Jehuzin qe ta
paralajmeronte ardhjene tij. Ata me tej thone se sundimtari I Egjiptit kishte lejuar, qe te
vendoseshin ne rrethinen e Goshenit, qe atje të rrisnin kafshë te imëta e te trasha.
Shume mufessirë thone se Jusufi, kur ishte afruar ardhja e te Derguarit te Allahut (paqja
e Allahut qofte mbi te) perkatesisht Israilit, deshi t‘I dale perpara e se bashku me të, ishte
nisur ne pritje edhe sundimtari me ushtrine e tij. Kete e kane bere per hi rte Jusufit dhe
nga respekti ndaj te Derguarit te Allahut Israilit. Ata me tej thone se Jakubi e ka bekuar
sundimtarin dhe se me ardhjen e tij ne Egjipt Allahu e ka nderprere ngarkesen e viteve te
mbetuar thatesie. Allahu e di me se miri.

Ebu Is‘hak es-Sebi‘I nga Ebu-Ubejdi e ky nga Ibni Mes‘udi transmeton se gjithsejt kane
qene gjashtedhjet e tre persona qe kane ardhur se bashku me Jakubin dhe se keta kane
qene femijet dhe niperit e tij.

Musa b. Ubejdi nga Muhammed b. Ka‘bi e ky nga Abdullah b. Sheddadi transmeton se

kane qene tetëdhjet e tre persona. Ebu Is‘haku transmeton se Mesruku ka thene: ― Kane
ardhur gjithsejt treqind e nëntëdhjete persona‖ Pastaj thote: ― Kur kane dale me Musain
nga Egjipti kane qene me teper se gjashteqind mijë luftëtarë.‖

-279-

 06-07-, 10:42

-
-

** Tek ehli kitabet qendron se kur kane ardhur kane qene shtatedhjete persona duke I
numeruar emër për emër.

“ Dhe ai I vendosi prinderit e vet ne fron” Disa thone se asokohe nëna I kishte
vdekur tanimë. Keshtu qendron ne Teurat. Disa komentatorë thone : ― Allahu I
Lartmadherishem e ka ngjallur atë‖. Disa te tjere thone se ajo ka qene tezja e tij Lea e
tezja eshte e afert porsi nëna.

Ibni Xheriri dhe disa te tjere thone: ― Perkundrazi! Nga Kur‘ani kuptohet qarte se nëna e
tij ka qene gjalle deri ne atë kohë, prandaj nuk mund te mbeshtetemi ne konfirmimet e
ehli kitabeve, te cilat vijnë ne kundershtim me tekstin e Kur‘anit. ― Mendimi I ketille ka
baze te forte. Allahu e di me se miri.

“ Dhe ai I vendosi prinderit e vet ne fron” dmth u lejoi qe te uleshin prane tij ne fron
– “ dhe ata iu perkulen atij” dmth prinderit dhe njembëdhjet vëllezrit, nga respekti
dhe nderimi . Kjo ne kohene tyre ishte gjest I zakonshëm dhe praktikohej edhe nga
popujt e tjere perderisa me ardhjen e fesë sonë, kjo nuk u ndalua.
“ e ai tha: “ O babai im ky eshte komentimi I ëndërrës sime te dikurshme” dmth
ky eshte komentimi I asaj ëndërre qe te pata treguar atëbotë, kur ëndërrova duke me
bere sexhde njëmbëdhjet yje, Dielli dhe Hëna e ti me pate thene qe te mos ua tregoj
vëllezërve ye mi dhe me pate premtuar atë qe me premtove. ―Zoti im bëri qe te
plotësohet ajo. Ai qe I mire ndaj meje kur em nxorri nga burgu” dmth pas
vështirësive dhe mundimeve me vendosi per sundimtar , fjala e te cilit zbatohet në mbarë
Egjiptin ku te dua vetë. “ e juve ju solli nga shkretëtira” dmth ku me pare jetonin si
nomad, me kafshët, “ pasi qe shejtani pat mbjellë perçarje ndërmjet meje dhe
vëllezërve te mi” ashtu siç ka ndodhur ndërmjet tyre, per çka kemi folur me siper.

―Me te vertete Zoti im eshte I bute ndaj atij qe do Vetë," dmth kur do te bëhët
diqka. Ai per kete jep shkaqet I lehteson dhe I inicon at one menyre çfare nuk e njohin
njerezit. Ai e cakton dhe e inicon rrjedhën e ngjarjes ne menyre te padukshme e cila
eshte e njohur vetem per plotfuqinë e Tij. “ dhe Ai me te vertete I di te gjitha dhe
eshte I Urtë” ne krijimtarine e Vet, ne dispozitat e veta dhe ne percaktimin e Vet.

**Me tej, tek ehli kitabet qendron se Jusufi ua ka shitur ushqimin egjiptianëve dhe te
tjereve, me te cilin udhëhiqte, se pari me ar, me argjend, me pasuri e sende shtepiake
dhe me çdo gjë tjeter qe kishin ata, derisa ne fund edhe me ata vetë dhe u bene robber
te tij. Me vonë ua ktheu token dhe I liroi nga roberia, ne menyre qe tem und te punonin.

-280-

Nje e pesta e te korrave dhe e pemeve te vjela I takonte sundimtarit. Keshtu egjiptianeve
ua caktoi ligjin e tokes, I cili ka mbetur ne fuqi edhe pas tij.

Eth-Tha‘lebiu thote se Jusufi ne vitet e urise, kurre nuk ka ngrene deri sa te ngihej, ne
menyre qe te mos I harronte te uriturit dhe se ka ngrene vetem nje here ne dite dhe atë
rreth mesit te ditës. Ai me tej thote: ― Më vonë sundimtarët e merrnin shembull atë dhe
vepronin si ai‖. ― Une kesaj I shtoj: ― Sundimtari I besimdrejtëve, Umeri (Allahu qofte I
kenaqur me të), nuk hante deri sa ngihej ne vitet kur mbretëronte uri, gjithnje deri sa nuk
kalonin keto vite, e vinin vitet e begata‖

Esh-Shafiu thote: ― Kur kaloji viti I urisë, nje beduain I tha Umerit: ― Kaloi tani je I lire‖

Kur Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te) pa se jeta e rehatshme I eshte prirur atij dhe se
eshte I turbuar e tere familja e pat te qarte se ne kete bote nuk do te jetojë gjate, se çdo
gjë qe ekziston ne dynjallëk eshte kalimtare dhe se pas kulminacionit vjen fundi. Prandaj
pikerisht atehere e falenderonte Zotin e vet, ashtu si I perket Atij , pranonte miresine e
pakufishme te Allahut dhe miresine me te cilën e kishte stermbushur Ai – e më së miri
eshte qe prore te lutet vetem Ai – ne menyre qe kur t‘I vijë çasti I vdekjes te vdesë ne
islam dhe ta shoqeroje me robërit e mire. Mu keshtu lutet ne dua: ― O Zot bëje qe te
jetojmë si muslimanë dhe te vdesim si muslimanë‖ dmth kur ten a marrë shpirtin.

Eshte e mundur qe, keshtu eshte lutur ne çastet e vdekjes siç eshte lutur Muhammedi
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ne çastet e vdekjes qe shpirti t‘I ngrihet lart
ne shoqeri me engjëjt dhe me shoket fisnik; me Pejgamberet e Ferrëfyesit. Ai ka thene tri
here: ― O Allahu im, në shoqërine qiellore‖ e pastaj ka nderruar jetë.

Eshte e mundur qe Jusufi te lutej qe te vdiste ne islam deri sa ende kishte shendet te
mire dhe ishte I fuqishëm ngase kjo lejohej sipas ligjit feta rte tyre, siç transmetohet nga
Ibni Abbasi I cili ka thene: ― Asnjë Pejgamber nuk ka deshiruar vdekjen me I ri se Jusufi‖

Sipas ligjit tone fetar eshte e ndaluar lutja per vdekje pos kur vie sprovimi siç thuhet ne
hadithin per duanë, te cilin e transmeton Muadhi, e te cilin e shenon Ahmedi: ― E kur t‘I
japesh popullit sprovimin, na jep vdekjen para se ta perjetojmë këtë‖

Ne nje hadith tjeter qendron : ― O njeri vdekja eshte më e mire sesa sprovimi‖. Ndersa
Merjemja paqja e Allahut qofte mbi te ka thene: ― Ku te ishte fati e te kasha vdekur
me pare dhe te isha harruar krejtesisht‖ (Merjem 23)

-281-

 06-07-, 13:50

-
-

Ali b. Ebi Talibi e deshironte vdekjen si rrjedhim I keqesimit te situates kur ishin
grumbulluar sprovimet, kur moren flake perleshjet vëllavrasëse dhe kur s etepermi u
perhapen thashethemet.

Ebu Abdullah b. El-Buhariu, autor I Sahihut e deshironte vdekjen, kur kunder tij
ndermoren perndjekje te pergjithshme, me ç‘rast perjetoi llahtari nga kundershtaret e
vet.

Perkitazi me situaten normale, buhariu dhe Muslimi ne Sahihët e tyre permes Enes b.
malikut, shenojne hadithin net e cilin I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) thote: ― Askush nga ju mos ta deshiroje vdekjen, per shkak te demit qe e
goditë. Kush eshte I mire, ndoshta do te jete edhe me I mire, e kush eshte I keq,
ndoshta do te permirsohet, por le te lutet: ― O Zot bëj qe te jetoj deri sa eshte me I mire
te jem gjalle, e ma jep vdekjen, kur vdekja eshte me e mire per mua‖ Me
shprehjen ―dëmi‖ ne kete hadith nenkuptohet ajo qe ka te beje me trupin e njeriut, siç
eshte semundja etj, e j one besim.

Eshte e qarte se I Derguari I Allahut Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te) e ka kerkuar
vdekjen; ose ne çastet e të hequrit shpirt ose ne ndonje situate çfare eshte pershkruar ne
kete hadith.

Ibni Is‘haku shenon nga ehli kitabet se Jakubi ka qendruar shtatëmbëdhjet vjet te Jusufi
ne Egjipt e pastaj ka vdekur. Jusufi (paqja e Allahut qofte mbi te) ia ka lene amanet qe ta
varrosë afër te pareve te tij, Ibrahimit dhe Is‘hakut.

Es-Suddiji shton: ―Ai e ka pergaditur e ka bartur ne Sham dhe e ka varrosur ne shpellë

afer babait, Is‘hakut dhe gjyshit, Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te)

**Tek ehli kitabet qendron se Jakubi I ka pasur njeqind e tridhjet vjet kur kishte hyre ne
Egjipt, dhe se aty ka qendruar shtatedhjet vjet . Perkunder kesaj pohojne se ai gjithsejt
ka jetuar njeqind e dyzet vjet.

Keshtu qendron ne Bibël. Mirepo kjo nuk eshte e sakte dhe ky gabim eshte bere ose gjate
pershkrimit ose qellimisht eshte menjanuar nje pjese e tekstit, ose gabimisht I kan
mbledhur vitet. Mirepo nje gabim te ketille nuk e kan bere as gjate perllogaritjeve me te
nderlikuara, e si ka mundur atehere te ngjaje kjo!?

Ne Librin e Tij Fisnik I Lartmadherishmi thote: ― A ishit jut e pranishem kur Jakubit I
erdhi çasti I vdekjes dhe kur I pyeti bijte e vet: “ Kë do te adhuroni pas meje?
Ata u pergjigjen: “ Ne do ta adhurojme Zotin tend, Zotin e etërve të tu:
Ibrahimit, te Ismailit, e te Is‟hakut, nje Zot te Vetëm! Dhe ne I dorëzohemi
vetem Atij‖ (Bekare 133)
-282-

Ketu Jakubi ua porosite djemve te vet perkushtimin e sinqerte dmth Islamin te cilin Allahu
e ka derguar permes te Derguarve te Tij (paqja e Allahut qofte mbi ta).

**Ehli kitabet thone se ia ka lënë porosine secilit djale veçmas, u ka treguar se çka do t‘u
ndodhë atyre dhe se I ka paralajmeruar Jehuzit qe nder pasardhesit e tij, do te paraqitet
nje Pejgamber I madh, te cilit do t‘I nenshtrohen popujt të tërë, e ky eshte Isai I biri
Merjemes . Allahu e di me se miri.

Ata me tej thone: Kur vdiq jakubi te gjithe egjiptianet vajtuan per te shtatëdhjete dite.
Jusufi I urdheroi mjekët e ata e balsamuan atë dhe keshtu I balsamuar mbeti dyzet dite.
Pastaj Jusufi kerkoi leje nga sundimtari I Egjiptit qe ta percillte babanë e ta varroste te
familja e tij. Ai ia lejoi kete dhe me te u nisen edhe magnatët dhe dinjitarët e Egjiptit.

Kur arriten ne Hebron atë e varrosën ne shpellën te cilën e kishte blerë Ibrahimi (paqja e
Allahut qofte mbi te) nga Afron b. sahër el-Hajthiu dhe aty qendruan shtate dite ne
pikellim e siper. Me tej thone: ―Pastaj u kthyen ne Egjipt, ndersa gjysmevellezrit e Jusufit
e ngushellonin atë per abbanë e tyre dhe se bashku me te merrnin pjesë në dhembshuri.
Prandaj edhe ai e kishte lene porosine qe trupin e tij ta bartin kur te dalin nga Egjipti dhe
ta varrosin te të parët e tij. Ata e kishin pergaditur dhe e kishin vënë në arkivol . Keshtu
trupi I tij qendroi ne Egjipt, derisa Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) nuk e dergoi dhe
nuk e varrosi te të parët e tij, per çka do te behet fjale me vonë. Ata thone se ai kishte
vdekur ne moshen njeqindedhjetevjeqare.

Keshtu shkruan tek ata sipas asaj qe e kam pare une eprsonalisht dhe qe transmeton Ibni
Xheriri, Mubarek b. Fudale nga El-Hasani, transmeton: ― Jusufin e hodhën ne pus, kur I
kishte shtatëmbëdhjet vjet. Nga babai ka qene I ndare tetëdhjete vjet. Pasketaj ka jetuar
edhe njezet e tre vjet, vdiq ne moshen njeqind e njezetvjeqare‘ Te tjeret thone : ― Jusufi
(paqja e Allahut qofte mbi te_ ia ka lene amanetin gjysëmvëllait te vet Jehuzit‖

-283-
 06-07-, 18:10

-
-

RREFIME PER EJJUBIN

(paqja e Allahut qofte mbi te)

Ibni Is‘haku thote se Ejjubi ishte bizantin, djali I Mevsit, te birit te Rezihut, te birit te El-
Ajsit, te birit te Is‘hakut, te birit te Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te). Disa te tjere
thone se Ejjubi eshte djali I Mevsit, te birit te Ra‘vilit, te birit te El-Ajsit, te birit te
Is‘hakut, te birit te Jakubit. Per origjinen e tij ka edhe mendime te tjera.

Ibni Asakiri thote se nëna e tij eshte vajza e Lutit (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe se
babai I tij ishte njeri prej atyre qe I besuan Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) kur
qe I hedhur ne zjarr e nuk u dogj.

Mendimi I pare eshte me I njohur meqë ai eshte njeri nga pasardhesit e Ibrahimit (paqja
e Allahut qofte mbi te) siç kemi thene edhe me pare, duke komentuar fjalët e
Lartmadherishmit:”Dhe nga pasardhesit e tij Davudin, Sulejmanin , Ejjubin,
Jusufin, Musain, dhe Harunin” (En‘am 84). Ne realitet fjala‖ e tij‖ ne kete ajet ka te
beje me Ibrahimin e jo me Nuhin – bekimi dhe shpetimi I Allahut qofshin mbi te dytë.

Ai eshte njeri nga te Derguarit per te cilin Allahu I Lartesuar thote ne suren Nisa‘ se u ka
ardhur shpallja: “ Ne te shpallim ty ashtu siç I kemi shpallur Nuhit dhe
Ferrëfyesve pas tij; e Ne I kemi derguar shpallje edhe Ibrahimit, ismailit,
Is‟hakut, jakubit dhe niperve te tij, Isait, Ejjubit, Junusit, harunit, Sylejmanit, e
Davudit ia kemi dhene Zeburin” (Nisa 163)

Eshte e vertete se ai ka origjinen nga soji I El-Ajsit te birit te Is‘hakut dhe te gruas se tij,
per te cilen thone se ka qene Lia, vajza e Jakubit, e te tjeret Rahma, vajza e Efraimit. Ka
mendime se ajo ka qene minsa e bija e Jusufit te birit te Jakubit. Ky mendim eshte me I
njohur, prandaj edhe e parashtrojme ketu. Pas tij do te flasim dhashte Zoti mbi
Ferrëfyesit bijtë e Israilit, duke shpresuar nga Allahu I Madherishem. Dhe duke u
mbeshtetur ne Të.

Allahu I Lartmadherishëm thote: “ Dhe Ejjubin kur iu lut Zotit te vet: “ Mua me ka
goditur mjerimi, e Ti je më I mëshirshmi prej më shiruesve” * Dhe Ne iu
pergjigjëm atij, e ia larguam mjerimin qe e brengoste atë, dhe nga meshira
Jonë ia dhame atij familjen e tij, dhe krahas tyre – edhe aq qe kjo te jete
keshille per ata qe bejne ibadet” (Enbija 83-84)

-285-

Ndersa ne suren Sad I Lartmadherishmi thote: ― Dhe permende robin Tonë Ejjubin,
kur e luti Zotin e vet: “ Shejtani më bezdisë per shkak te sëmundjes dhe
ndëshkimit” “ Bjeri (tokës) me këmbën tënde – ja, ujë të ftoftë per larje dhe
per pirje “ Dhe ne nga meshira Jonë ia dhame atij familjen e tij dhe po aq
krahas tyre, si keshille per ata qe kane mend. Dhe merr me dorën tënde nje
tufë thuprash e rreh me të, por mos e shkel betimin tend” Ne e kemi pare se ai
eshte I durueshëm, Sa rob I mrekullueshëm qe ishte aid he pendohej
shumë” (Sad 41-44)

Ibni Asakiri shenon se, El-Kelbiu ka thene: ― Pejgamberi I pare qe eshte derguar ka qene
Idrisi. Pastaj eshte derguar Nuhi, pastaj Ibrahimi, Ismaili, Is‘haku, Jakubi, Jusufi, Luti,
Hudi, Salihu, Shuajbi, Musai, Haruni, Iliasi, El-Jesa‘I, Arf b. Suvejlih b. Ifraim b. Jusuf b.
Jakubi, Junuis b. Mettai- nga pasradhesit e Jakubit, Ejjub b Amus b. Liferz b. El-Ajs b.
Is‘hak b. Ibrahimi‖ Mirepo disa pjese te kesaj radhitje jane kontestuese meqe eshte e
njohur se Hudi dhe Salihu kane qene pas Nuhit e para Ibrahimit. Allahu e di me se miri.

Mufessiret historianët dhe disa te tjere thone: ―Ejjubi ka qene I pasur dhe ka zoteruar te
gjitha trajtat dhe llojet e pasurise:kafshë te trasha, robber dhe siperfaqe te medha toke
ne Buthejne, perkatesisht ne Havran (ne jug te Damaskut)‖ Ibni Asakiri thote se tere ajo
rrethine ka qene e tij dhe se ka pasur shume femije dhe anetare te familjes.

Pastaj eshte privuar nga te gjitha keto dhe eshte sprovuar me menyra te shumellojta ne
trupin e tij, prej te cilit vetem zemra dhe gjuha I kishin mbetur te shendosha, e me te
cilat I bente dhiker Allahut. Perkunder te gjitha ketyre ai ishte durimtar I madh ,
mbeshtetej ne Allahun dhe I bente dhiker Atij dite e natë, mengjes e mbrëmje.
Semundja e tij zgjati aq shume saqë e braktisen edhe miqtë me te afert andaj eshte
nxjerre nga qyteti I tij, dhe eshte lene ne nje plehërishtë. Njerëzit nuk e vizitonin më,
keshtu nuk mbeti askush qe do ta ngushëllonte perpos gruas se tij, e cila kujdesej per
obligimet e veta ndaj tij dhe perkujtohej se si ai para se t‘I ngjante kjo, ishte ndaj saj I
mire e I meshirshëm. Ajo e vizitonte kujdesej per te dhe I ndihmonte ne kryerjen e
nevojës dhe te gjerave tjera te nevojshme. Por u keqesua edhe gjendja e saj, keshtu që
edhe vet ishte detyruar t‘I sherbente njerëzit ne menyre qe te fitonte diçka e ta ushqente
atë dhe t‘I ofronte çka I duhej atij. Allahu qofte I kënaqur me të e edhe ajo me Të! Ajo se
bashku me të stoikisht I bënte ballë humbjes se pasurisë dhe te femijeve te tyre,
fatkeqesisht qe e kishte goditur burrin e saj, koprracise se njerezve te pasur dhe
sherbimit te tjereve, pas lumturise dhe mireqenjes qe kishin me pare dhe respektit qe
gezonin ata. E te gjithe ne jemi te Allahut dhe Atij do t‘I kthehemi qe te gjithe!

-286-

Ne nje hadith sahih eshte evrtetuar se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ka thene :‖Sprovimet me te renda nga njerezit I perjetojne Pejgamberet,
pastaj njerezit e mire, pastaj me te miret pas tyre, e mandej me te miret pas ketyre
Njeriu vihet ne sprovim sipas fuqisë se besimit te tij. Nese eshte I fuqishëm ne besim I
zmadhohet sprovimi‖

Te gjitha hallet qe I kishte, Ejjubit vetem sa ia zmadhonin sabrin dhe shpresen se do te

shperblehej per kete dhe falenderimin ndaj Allahut keshtu qe sabri I tij dhe fatkeqesit qe
e kishin goditur atë, merren si shembull I pashoq.

Nga Vehb b. Munebbihu dhe nga disa dijetarë hebrenj, transmetohet nje rrefim I gjate
mbi Ejjubin dhe mbi atë se si e kishte humbur pasurine dhe femijet, dhe se si I kishte
goditur semundja. Allahu e di se a eshte I sakte ky rrefim!

Nga Muxhahidi transmetohet se ka thene: ― Ejjubi eshte njeriu I pare, I cili eshte semure
nga fruthi (lia)

Perkitazi me zgjatjen e mundimeve te tij, ekzistojne mendime te ndryshme. Vehbi

konsideron se ishte sprovuar plot tre vjet, as me pake as me shume. El-Hasani thote:
―Sprovimi I ka zgjatur shtate vjet e disa muaj. E kane hedhur ne pleherishte te bijve te
Israilit, ku ia sulmonin trupin insekte te ndryshme derisa Allahu e sheroi, e shperbleu
begatshëm dhe e lavderoi atë. Humejdi thote se eshte sprovuar plot tetëmbëdhjet vjet.
Es-Suddiji thote: ―Mishi I kishte rene nga trupi keshtu qe I kishin mbetur vetem eshtrat
dhe nervat. Gruaja I sillte hi dhe e shtronte nën të. Kur iu bë mjaft e u merzit tha: ― O
Ejjub sikur ta lutje Zotin tend, me siguri do te te sheronte‖ Ai u pergjigj ―Kam jetuar ne
shendet shtatëdhjet vjet, a mos vallë eshte shume te behet saber per hir te Allahut
shtatëdhjet vjet? ― Ajo u brengos shume per shkak te eprgjegjies se ketille, ngase ishte e
detyruar t‘I sherbente njerezit per page, e keshtu ta ushqente Ejjubin (paqja e Allahut
qofte mbi te).

Duke e ditur se ajo ishte gruaja e tij dhe duke u frikesuar se mos po infektoheshin edhe
ata, meqe e vizitonte rregullisht Ejjubin dhe vinte ne kontakt me të, njerezit më nuk I
jepnin kurfar pune.

-287-

 07-07-, 13:37

-
-

Pasi qe nuk mund te gjente kurfar pune, ia shiti gërshetin e vet vajzes se nje pasaniku
per nje sasi mjaft te madhe ushqimi cilësor. Kur ia solli kete Ejjubit pyeti: ―Prej nga keto?
Kjo duke e fshehur te verteten tha: ― I kam fituar duke I sherbyer njerezit.‖ As te
nesermen nuk mundi te gjente ndonje pune andaj e shiti edhe gersheten e dyte per
ushqim te cilin ia solli Ejjubit serish duke e fshehur te verteten . Mirepo ai u betua se nuk
do te haje derisa t‘I tregonte prej nga ky ushqim. Atehere ajo hoqi mbulesen nga koka e
vet, kur e pa koken e saj pa floke , iu lut Zotit te vet: ― O Zoti im mua me ka goditur
mjerimi, e Ti je me I Meshirshmi prej meshiruesve‖

Inën Ebi Hatimi thote: ― Na ka treguar babai im se I ka rrefyer Ebu Seleme ketij Xherir b.
Hazimi se Abdullah b. Ubejd b. Umejri ka thene: ― Ejjubi I kishte dy vellezer. Nje ditë
erdhën ta vizitonin por nga kundermimi nuk munden t‘I afroheshin, andaj u ndalen mjaft
larg tij, duke I thane njeri tjetrit: ― Sikur ta dinte Allahu se nga Ejjubi do te kishte ndonje
hajr, atehere nuk do ta vinte ne kesi sprovimi‖ Ejjubi u pikellua per shkak te ketyre fjaleve
si kurr ndonjeher me pare e tha: ― O Zot Ti e di se kurr nuk kam fjetur I ngopur duke e
ditur se dikush eshte I uritur andaj vertetoje se ja duke e thene te verteten‖ nga qielli
deri sa keta te dy te degjonin u vertetua kjo. Pastaj tha: ―O Zot Ti e di se kurr nuk I kam
pasur dy kemisha duke e ditur se dikush nuk ka çfare te veshë, e qe njërën te mos ia
jepja atij, andaj vertetoje se po e them te verteten‖ e nga qielli, deri sa keta dy degjonin
u vertetua edhe kjo.Pastaj duke I rene Allahut ne sexhde tha: ― O Zot pasha madherinë
Tënde, nuk do ta çoj koken time perderisa nuk me sheron‖ Dhe me te vertete nuk e ngriti
me koken deri sa u sherua‖

Ibën Ebi Hatimi dhe Ibën Xheriri thone: ― Na ka treguar Junus b. Abdul A‘lai se I ka
rrefyer Ibën Vehbi, e ketij Nafi‘ b. Jezidi, se ka degjuar nga Ukajli ky nga Ez-Zuhriu e ky
nga Enes b. Maliku, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene: ―Sprovimi I te Derguarit te Allahut, Ejjubit ka zgjatur tetëmbëdhjet vjet, andaj qe
te gjithe e braktisën atë edhe te afermit edhe te largetit, pos dy vetave, qe ishin krijesat
me te dashura te tij, e qe e vizitonin dhe e ngushëllonin pareshtur. Me një rasë, ata I
thane njeri tjetrit: ― A e di se pasha Allahun, Ejjubi duhet te kete bere ndonjë mëkat te
madh, çfare nuk ka degjuar askush në botë! I dyti tha: ― Cka do tem und te ishte kjo? I
pari tha: ― Ja tani tetëmbëdhjet vjet Allahu nuk po e meshiron atë e nuk poi a heq
vuajtjen‖ Kur erdhën përsëri ky nuk mundi te durohej më që te mos pyeste, e Ejjubi u
pergjigj: ― Nuk po e di se per çfare po flet ti, perveç me një rast patra kaluar afër dy
njerezve, te cilet grindeshin mes vete dhe betoheshin me Allahun e unë kur u ktheva ne
shtepi u luta qe t‘I falte Allahu, duke shprehur deshiren qe Ai te permend vetem aty ku
duhet‖

-288-

Kur dilte perjashta qe te kryente nevojën, gruaja e tij I ndihmonte dhe e çonte per dore e
pastaj e kthente serish mbrenda. Një ditë ajo ishte vonuar, e Allahu I shpalli Ejjubit mu ne
vendin ku ishte: ―Bjeri (tokës) me këmbën tënde – ja ujë të ftoftë per larje e për
pirje” (Sad 42)

Kur pas voneses erdhi e pa se sip o I afrohej I shendoshe dhe me I bukur se çkishte qene
me pare duke qene se Allahu ia hoqi semundjen e pyeti: ― Te bekofte Allahu a e ke pare
kund Pejgamberin e semure te Allahut? Pasha Allahun I Cili eshte I fuqishëm ta beje kete
nuk kam pare njeri qe t‘I perngjante me shume atij sesa ti, kur ishte I shendoshë‖ Ai u
pergjigj: ―Po une jam vet‖

Ibën Ebi hatimi me tej thote: ― Ai kishte dy lëmë njerin per grurë e tjetrin per elb. Atehere
Allahu I dergoi dy re. Kur njera prej tyre erdhi mbi lëmën e grurit derdhi net e nje
grumbull flori, ndersa tjetra derdhi mbi lëmën e elbit nje grumbull argjend‖
Ky eshte citati I Ibën Xheririt e nje citat tërësisht te njejtë, shenon edhe Ibën Hibbani ne
Sahihun e tij te cilin e transmeton nga Muhammed b. El-Hasan b. Kutejbe, ky nga
Harmele, eky nga Ibën Vehbi, e keshtu me radhë. Mirepo eshte tejet e çuditshme qe te
thuhet per kete transmetim se keto jane fjalet e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I
Allahut qoft mbi të) Me pare do te thoshim se keto jane fjalet e ndonjërit nga as‘habet
(mevkuf).

Ibën Eibi Hatimi ― Na ka treguar babai im se I ak rrefyer Musa b. Ismaili e ketij hammadi
se Ali b. Zejdi ka degjuar nga jusuf b. mehrani e ky nga Ibni Abbasi se ka thene: ― Allahu
e veshi Ejjubin me rroba te Xhehnetit dhe u terheq e u ul menjanë. Kur I erdhi e shoqja
nuk e njohu atë por I tha: ― O rob I Allahut a thua ku eshte ai I semuri I cili rrinte ketu?
Druaj se mos e kane marrë rrëmbimin qentë e ujqit‖ Një kohë bisedoi me të dhe duke
pare se ajo ende nuk e njihte tha: ― E mjera ti oj grua po une jam vete Ejjubi‖ A mos vallë
po tallesh me mua o rob I Allahut‖ pyeti ajo kurse ai u pergjigj ‗ E mjera tip o une vet jam
Ejjubi. Allahu ma ka kthyer trupin perseri‖

Ibën Abbasi thote: ― Allahu ia ka dhene perseri atij atë pasuri qe kishte dhe ata femije e
krahas kesaj I dha edhe nje here me teper‖

Vehb h. Munebihhu thote: ―Allahu I shpalli atëbote:‖Ta ktheva familjen dhe pasurinë
tënde e edhe njeher me teper. Laju me kete ujë, meqë net e eshte ilaqi yt! Preje nje
kurban per miqtë e tu dhe kerko falje per ta ngase perkitazi me ty kane bere mekat tek
Unë.‖ Kete e shenon Ibën Ebi Hatimi.

-289-

 08-07-, 12:34

-
-

Ibën Ebi Hatimi gjithashtu thote: ― Na ka treguar Ebu Zur‘a se ketij I ka rrefyer Amër b.
Mezruku e ketij Hammami, se ka degjuar nga Katade ky nga En-Nadër b. Enesi, ky nga
beshir b. Nuhejku, e ky nga Ebu Hurejre se Resull-llahu (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ka thene: ― Kur Allahu e sheroi Ejjubin (paqja e Allahut qofte mbi te) e
permbushi atë me karkaleca te artë e ai filloi t‘I mblidhte e t‘I fuste neper rroba te veta.
Atehere I qe thene: - A nuk u ngope dot? E ai u pergjigj: ― O Zoti im e kush do te ngopej
me rahmetin Tënd?‖

Kete hadith e shenon edhe Imam Ahmedi nga Ebu Davud Et-Tajalisi dhe Abdusamedi nga
Hemmami, e ky nga Katade e keshtu me radhë me sened te njejtë. Ibën Hibbani
gjithashtu e shenon kete ne Sahihun e tij nga Abdullah h. Muhammed El-Ezdiu I cili e ka
degjuar nga Is‘hak b. Ruhuvejhu e ky nga Abdussamedi e keshtu me radhe me sened te
njejtë. Mirepo kete hadith nuk e shenon asnjeri autor I gjashte koleksioneve me te
njohura te haditheve edhe pse ky I ploteson kushtet e haditheve sahih. Allahu e di me se
miri.

Imam Ahmedi thote: ―Na ka treguar Sufjani se ka degjuar nga Ebu Zinadi e ky nga El-
A‘rexhi, se Ebu Hurejre ka thene: ― Ejjubit I eshte derguar nje tufe karkalecash te arte,
dhe filloi t‘I mblidhte e t‘I fuste ne rrobat e veta e I qe thene: ― O Ejjub a nuk te mjafton
ajo qe ta dhame Ne? Ai u pergjigj: -O Zoti im kush eshte I pavarur nga miresia Jote! Keto
jane fjalet e as‘habeve (mevkuf) e ne nje version tjeter permes Ebu Hurejres
transmetohen si fjalet e te Derguarit (paqja dhe shpetimi i Allahut qofte mbi te) (merfu)

Imam Ahmedi gjithashtu thote: ― Na ka treguar Abdurrezaku, se I ka rrefyer Ma‘meri, se I

Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Deri sa Ejjubi
lahej lakuriq para tij ra nje tufe karkaleca te arte Ejjubi filloi t‘I fuste ne rrobat e veta, e
Zoti I Lartmadherishem e thirri: ― O Ejjub kete qe po e sheh ti, a nuk e pata bere te
panevojshem me pare? ― Po o Zoti im por kam nevoje per bereqetin Tënd u pergjigj ai‖

Nje hadith te ketille permes Abdurrezakut e shenon edhe Buhariu.

―Bjeri (tokes) me kemben tende‖, bjeri Tokës me kembe. Ai veproi siç qe I urdheruar e
Allahu beri qe te buroje nje burim me uje te ftohtë. Pastaj e urdheroi qe te lahej me të
dhe te pije nga ai me çka Allahu ia largoi dhembjet, veshtiresine, vuajtjen, dhe
semundjen, e cila e kishte mberthyer trupin e tij dhe perjashta edhe permbrenda.
Pasketaj Allahu I Lartesuar I dha atij shendet te brendshem e te jashtem, bukuri te
jashtzakonshme dhe pasuri te madhe. Madje Ai, sikurse shiun, ia leshoi pasurine ne trajte
te karkalecave te arte.

-290-
Allahu ia ktheu edhe familjen ashtu siç thote kur‘ani: “Nga meshira Jonë ia dhame
atij familjen e tij dhe po aq krahas tyre” (Enbija 84)Disa thone se Allahu I ka
ringjallur te vdekurit e tij, e disa te tjere se e ka dhuruar me pasardhes te rinj ne kete
bote, ne menyre qe t‘I bashkoje ne boten e ardhshme. “ Nga meshira Jonë” dmth ia
kemi larguar mynxyren atij dhe e kemi sheruar atë nga meshira, dhembshuria dhe nga
miresia Jonë, “ Qe te sherbeje si keshille per ata qe bejne ibadet” dmth që ai që
vihet ne sprovim me trupin e tij, me pasurine e tij apo me femijet e tij, te ketë keshille (te
marre mesim) nga shembulli I te Derguarit te Allahut Ejjubit, te cilin llahu e ka sprovuar
me sprovim edhe me te madh, e ai qe I durueshëm dhe prore shpresonte shperblim nga
Allahu derisa Ai ia hoqi te gjitha brengat dhe veshtiresite qe e kishin goditur.

Ata te cilet ne kontekst te ketij ajeti, fjalen rahme (meshire) e kuptojne si emrin e gruas
se Ejjubit gabojne dhe flasin pa kurfar argumentesh. Ed-Dahhaku, nga Ibni Abbasi
transmeton se Allahu ia ka kthyer asaj rinine dhe ia ka zgjatur jeten, e Ejjubit ia ka lindur
edhe njezet e gjashte djem.

Pastaj Ejjubi ka jetuar edhe shtatedhjet vjet ne token e bizantineve ne fenë e paster
islame.Pastaj pas tij ata e kane shtremberuar fenë e Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi
te).

―Dhe merr me doren tende nje tufe dhe rreh më të, por mos e shkel betimin
tend! Ne kemi pare se ai eshte I durueshëm. Sa rob I mrekullueshëm qe ishte
aid he pendohej shume” (Sad 44). Ky eshte lehtësimi qe ia ka dhënë Allahu I
Lartmadherishëm robit dhe Ferrëfyesit te vet, Ejjubit (paqja e Allahut qofte mbi te) per
betimin qe e pat dhene ky se do t‘I sillte gruas se vet njeqind here kamxhik. Disa thone
se keshtu eshte betuar per shkak se ajo kishte shitur gershetat e sj, e disa te tjere per
shkak se shejtani iu kishte shfaqur asaj ne forme te nje mjeku, I cili I kishte folur per
ilaqin e Ejjubit, e pastaj ajo ia kishte rrefyer kete. Ai e ka kuptuar menjeher se ky kishte
qene shejtani andja ishte betuar se do ta denonte atë me njeqind te rëna me kamxhik.
Pasi e sheroi Allahu ia cacti atij qe te merrte nje tufe thuprash te palmave me hurma ne
kalavesh, e me të t‘I binte nje here gruas se vet, e kjo te jete ne vend te njeqind të
rënave me kamxhik. Ne kete menyre Ejjubi e permbushi betimin dhe nuk e shkeli atë. Ky
ishte lehtesim dhe dalje per atë qe I frikesohej Allahut dhe qe ishte bindur Atij,
veçanarisht nese kishte te beje me nje grua te durueshme, e cila e shpresonte
shperblimin e Allahut ishte e ndershme, bamirese ne rruge te drejte dhe sypatrembur –
Allahu qofte I kenaqur me të! Prandaj Allahu ia dha lehtesimin te cilin e shpjegoi me
fjalet: “ Ne kemi pare se ai eshte I durueshëm. Sa rob I mrekullueshëm qe ishte
ai dhe pendohej shumë”

-291-

Shume shume juristë islam e kane perdorë këtë lehtësim tek betimet dhe zotimet e disa
kanë shkuar edhe me larg, saqë ne kaptinen mbi dredhite (dinakëritë) I kan nënrenditur
keto vepra te ndaluara me islam. Ata fillonin me kete ajet fisnik, pastaj aty parashtronin
gjera te çuditshme dhe jot e rendomta. E nje pjese te tyre do te parashtrojmë ne
kaptinen mbi dispozitat sheriatike, kur dhashtë Zoti te vijmë tek ajo.

Ibni Xheriri dhe disa historianë te tjere thone se Ejjubi ka vdekur ne moshen
nëntëdhjetvjeqare, e disa te tjere thone se ka jetuar më gjatë. Lejthi transmeton nga
Muxhahidi deklaraten net e cilën thuhet se Allahu I Lartesuar do ta marrë Sylejmanin
(paqja e Allahut qofte mbi te) si dëshmitarë kunder pasanikeve, Jusufin si dëshmitarë
kunder robërve (skllevërve) e Ejjubin si dëshmitarë kunder atyre qe kane pasur sprovime
(ngasje).

Ejjubi (paqja e Allahut qofte mbi të) e ka transmetuar djalin e tij Havmelin e pas tij rolin e
tij e ka vazhduar djali I tij Bisher b. Ejjubi, per te cilin shume njerëz thone se ai ka qene
Dhulkifli. Allahu e di me se miri.

Ky djale per te cilin thone se ka qene Ferrëfyes ka vdekur në moshën shtatëdhjetvjeqare.

Duke qene se disa thonë se Dhulkifli ka qene djali I Ejjubit – bekimi dhe paqja e Allahut
qofshin mbi te dy ata – tani do te rrefejmë për të.

-292-

 09-07-, 11:01

-
-

RREFIMI PER DHULKIFLIN, PER TE CILIN DISA THONE SE

ESHTE DJALI I EJJUBIT
(paqja e Allahut qofte mbi ta)

Ne suren Enbija pas rrefimit mbi Ejjubin, Allahu I Lartmadherishem thote: ― Dhe
Ismailin Idrisin e Dhulkiflin! Te gjithë keta kane qene te durueshëm. Dhe Ne I
kemi shpënë ata ne meshiren Tonë. Ata me te vertete jane njerëz te
mire. (Enbija 85-86)

Ndersa ne suren Sad gjithashtu pas rrefimit mbi Ejjubin I Lartmadherishmi thote: “ Dhe
kujtoi robërit Tanë: Ibrahimin , Is‟hakun dhe Jakubin te fuqishëm dhe
largpamës. Ne veçanarisht ua dhuruam atyre nje virtyt: qe shpeshherë ta
kujtojnë Ahiretin . Dhe me te vertete ata jane tek Ne ne mesin e njerezve te
mire e te zgjedhur. Dhe kujtoje Ismailin El-Jesa‟in dhe Dhulkiflin Te gjithe ata
kane qene te mire” (Sad 45-48)

Vetë fakti se eshte permendur ne menyre te lavderushme ne Kur‘anin Madheshtore se

bashku me Ferrëfyesit e tjere ne shikim te pare eshte e qarte se edhe ai ishte nga
Ferrëfyesit. Nje qendrim I ketille eshte I gjithepranueshem.

Ekzistojne te atille te cilet thone se ky nuk ka qene Ferrëfyes, por njeri I mire I urte
vertetdashes dhe I drejte. Ibën Xheriri perkitazi me kete çështje nuk ka dhene mendimin
e vet perfundimtare. Allahu e di me se miri!.

Ibën Xheriri dhe Ibën Nuxhejni e cekun mendimin e Muxhahidit se ai nuk ak qene
Ferëfyes porse njeri I mire. Ai ka marrë persiper obligimin (tekeffele) se do ta udhëheqë
popullin e vet dhe se konfliktet e tyre do t‘I zgjidhe ne menyre te drejte andaj edhe ka
vepruar keshtu. Per kete arsye edhe eshte quajtur Dhulkifli.

Ibën Xheriri dhe Ibën Ebi Hatimi nga Davud b. Ebi Hindi transmetojne se Muxhahidi ka
thene:‖ Kur u plak El-Jesa‘I tha: ― Sikur te kishte ndonje njeri ta vendosja qe te udhëhiqte
me njerezit derisa jam gjalle e te shihja se si do te vepronte! Pastaj I tuboi njerezit e tha:
Kush pranon prej meje tri gjëra, do ta caktoj per zavendesin timin. Keto gjëra janë:‖ te
agjeroje ditën, te fal namaz nafile (namaz vullnetarë) natën dhe te mos hidherohet fare‖

-293-

Ai me tej thote: ― Nje njeri qe nga pamja nuk do ta mbushte syrin e çua e tha:‖ Unë po I
pranoj keto kushte! El-Jesa‘I e pyeti: ― A mos vallë ti je ne gjendje te agjerosh ditën, te
falësh natën dhe te mos hidhërohesh fare?‖ ―Po‖ u pergjigj ky. Megjithatë atë ditë nuk e
pranoi atë. Te nesermen e eprseriti pyetjen e njejtë. Njerëzit heshtnin e ai njeri perseri u
ngrit ne këmbë e tha:‖ Une po e pranoj një gjë te tillë‖ Atehere ai e caktoi per zëvëndës
te vetin‖

Ai me tej thote ― Iblisi I urdhëroi shejtanët qe posaqërisht te kujdeseshin per te (qe ta

devijonin nga rruga e drejte). Mirepo ata se shpejti u molisen, e Iblisi tha: ―Ma lini mua‖
Pastaj u shendrrua ne pamje te nje plaku te varfer dhe erdhi te ky pikerisht kur ishte
pergaditur te binte e te pushonte pasdreke. Ai nuk flinte as naten as diten veçse pakëz
pasdreke. Iblisi I trokiti ne dere e ky e pyeti: ― Kush eshte? Iblisi u pergjigj: ― Nje plak te
cilit I eshte bere padrejtesi‖ U çua e ia hapi deren, e Iblisi filloi te fliste: ― Jam ne konflikt
e siper me popullin tim . Me kane bere te padrejten me kan bere këtë e këtë , e ma kane
bere këtë e këtë dhe keshtu filloi t‘ia zgjaste rrefimin derisa erdhi parambrëmja e I
deshtoi pushimi I pasdrekes . Atehere I tha:‖ Kur te jem I lire sonte eja e do ta zgjidhi
rastin tend‖ Mirepo mbremja I kaloi duke pritur qe te vije plaku e ai nuk u paraqit dot,
prandaj u nis qe ta kerkonte.

Te nesermen I zgjidhte proceset ndermjet njerezve dhe priste se a mos po paraqitej

plaku, por jo ai nuk u paraqit dot. Kur atë pasdite ra per te pushuar si zakonisht plaku
erdhi e I trokiti ne dere. Ai e pyeti: ― ―Kush eshte‖ e ky u pergjigj: ― Ai plaku te cilit I
eshte bere e padrejta ― Ia hapi deren e pyeti: ― A nuk te thash qe te vish kur te jem I
lire?‖ Ky u pergjigj: ― Ata me te vertete jane njerez te keqinj! Kur kuptuan se ti je I lire ,
thane se do te ma japin te drejten time, e kur u nise te punosh, ata e mohuan kete‖
Perseri I tha: ― Tani shko, e eja sonte kur te jem I lire‖

Ai me tej thote: ― Keshtu edhe ate ditë I deshtoi pushimi I pasdrekes. Kur u lirua atë
mbrëmje, perseri e priti plakun, porse ai perseri nuk erdhi. Diten e trete e mposhti lodhja,
dhe gjumi, andaj ai tha dikujt nga familja e tij:‖ ―Mos lejoni askujt qe t‘I afrohet kesaj
dere, deri sa te fleje pak, se me te vertete, me ka shtypur lodhja dhe pagjumesia.

Pikerisht atehere u paraqit plaku e ky I tha:‖ Kthehu, kthehu‖ Plaku tha:‖ Po rune kam
qene dje tek ai, dhe ia kam rrefyer rastin tim‖ Mirepo ky u pergjigj:‖Pasha Allahun nuk do
te hysh, meqe na ka urdheruar qe nuk guxojme assesi ta leshojme askë tek ai‖.

-294-

Kur kuptoi plaku se keshtu nuk do te kete sukses , hipi lart hyri permes tij, dhe trokiti ne
dere. Njeriu u zgjua, dhe I tha atij tjetrit: ― A te pata urdheruar qe te mos e leshosh askë
Brenda?‖ Ky u pergjigj:‖ Pasha Allahun ai nuk hyri pranë meje, e shiko edhe vetë se si ka
hyre‖ Atehere iu afrua derës dhe u vertetua se ajo ishte e kyqur, porse plaku te cilin e
njihte tanimë, ishte Brenda, andaj e pyeti:‖ A je ti armik I Allahut?‖ ―Po‖ u pergjig ky.

Tërë atë qe e di edhe vetë, e kam bere qe te te hidheroj, ngase ne çdo gjë më ke beret e
pafuqishëm. Keshtu Allahu e quajti atë Dhulkifli, sepse e kishte permbushur obligimin
(tekeffele) e marrë persiper.

Ngjashëm me kete Ibën Ebi Hatimi parashtron edhe nje rrefim te cilin e transmeton nga
Ibën Abbasi. Nje version te ngjashëm e transmeton edhe nga Abdullah b. El-Harithi ,
Muhammed b. Kajsi, Ibën Huxhejr El-Fekberi dhe nga dijetarët te tjere te brezave te pare.

Ibën Ebi hatimi gjithashtu thote:‖ Na ka rrefyer babai im se I ka treguar Ebu El-Xhemahiri
se ka degjuar nga Se‘id b. Beshiri e ky nga Katade se Ken‘an b. ElAhnesi ka thene: ― Kam
degjuar nga El-Esh‘ariu – perkatesisht Ebu Musai (Allahu qofte I kenaqur me te) se nga
ky minber ka thene:-Dhulkifli nuk ka qene Ferrëfyes, porse njeri I mire, I cili falte njeqond
namaze ne dite. Dhulkifli kete obligim e ka marre nga El-Jesa‘I te cilin edhe e ka kryer si
duhet andaj eshte quajtur Dhulkifli‖ kete e transmeton Ibni Xheriri nga Abdyrrezaku , ky
nga Ma‘meri e ky nga Katade I cili thote: ― Ebu Musa El-Esh‘ariu e transmeton kete si
hadith el-munkatia (me sened te nderprere)‖

Imam Ahmedi thote: ― Na ka treguar Esbat b. muhammedi se I ka rrefyer El-Ameshi, se

ka degjuar nga Abdullah b. Abdullahu, ky nga Sa‘idi robi I liruar I Talhait, e ky nga Ibni
umeri se ka thene:‖ Kam degjuar nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) nje hadith te cilin nuk do ta rrefeja sikur te kasha degjuar vetem nje here
apo dy here porse e kam degjuar shume here, duke njehsuar shtate here, se ka thene: ‖
El-Kifli kishte origjine izraelite, andaj njeriu nuk mund te permbahej nga mekati. Me nje
rast ia pat dhene nje gruaje gjashtedhjete dukatë qe te binte me te. Kur deshi te binte
me të, siç bën njeriu me gruan e vet, ajo u dridh dhe filloi te qajë. Ai e pyeti: Perse qanë?
A mos vallë te detyrova per kete? Ajo u pergjigj:‖Jo jo por gjer më tani nuk ka bere një
gjë te tillë, porn ë këtë më shtyu halli I madh‖ Atehere I tha: ―Vepron keshtu, e kurre me
pare nuk ke bere nje gjë te tillë! Pastaj u largua nga ajo, e I tha: : Shko dhe merri me
vete dukatet tuajat jane‖ Pastaj tha:‖ Pasha Allahun, El-Kifli nuk do te mëkatoj më kurrë
ndaj Allahut‖ Vdiq po atë natë, e në mëngjes gdhiu mbishkrimi:‖ Allahu e ka falur El-
Kiflin‖
-295-

Kete hadith nga El-Ameshi e transmeton edhe Tirmidhiu dhe e vlereson: hasen I mire.
Pastaj thote se disa kete hadith e transmetojne si fjalet Ibni UmeriT (mevkuf).

Ky hadith sipas permbajtjes eshte tejet I çuditshëm madje edhe senedi I tij eshte
kontestues, ngase Ebu Hatimi per Sa‘din e permendur, thote: ―Ate e kam hasur vetem ne
nje zinxhir te transmetuesve .‖ Ibni Hibbani thote se ky eshte I besueshem. Mirepo prej
ketij transmeton vetem Abdullah Er-Raziu I permendur. Allahu e di me se miri!.

Edhe nese ky hadith eshte korrekt, ky ka te beje me El-Kiflin e jo me Dhulkiflin I cili eshte
permendur en Kur‘an. Allahu e di me se miri.

-296-

 12-07-, 11:58

-
-

KAPTINA PER POPUJT QE JANE SHKATERRUAR TERESISHT

Kjo ka ndodhur para shpalljes se Teuratit meqë I Lartmadherishmi thote: “ Ne me te
vertete ia kemi dhene Musait Librin pasi I kemi shkaterruar popujt e
lashte..” (Kasas 43)

Ibni Xheriri Ihën Ebi Hatimi dhe El-Bazzari transmetojne nga Auf EL-A‘Rabijju, e ky nga
Nadre, se Ebu Se‘id El-Hudriu ka thene: ― Pas shpalljes se Teuratit ne Tokë, Allahu I
Lartesuar nuk ka shkaterruar me asnje popull me ndeshkim nga qielli apo nga Toka , pos
nje vendbanimi banoret e te cilit I ka shendrruar ne majmune. A nuk ke verejtur se Allahu
I Lartmadherishem thote:”Ne me te vertete ia kemi dhen Musait Librin pasi I kemi
shkaterruar popujt e lashte…”

El-Bazzari ne versionin e vet ka thenie e shenon si fjalet e te Derguarit (paqja dhe

shpetimi I Allahut qofte mbi te) (merfu) . Mirepo me pare do te jete , e Allahu e di me se
miri, se keto jan efjalet e ndonje as‘habi (mevkuf). E tere kjo nxjerr ne shesh faktin se
popujt e shkaterruar ne realitet kane qene shkaterruar para Musait (paqja e Allahut qofte
mbi te).

Ne mesin e tyre numerohen:

BANORET E RESIT
Allahu I Lartmadherishem ne suren Furkan thote: “ Dhe Adin e Themudin dhe
banoret e Resit si dhe shume breza ndermjet tyre – te gjitheve u kemi sjell
shembuj dhe te gjithe I kemi shkaterruar krejtesisht.” (Furkan 38-39)

Ne suren Kaf I Lartmadherishmi thote: ― Para tyre kane mohuar: populli I Nuhit,
banoret e Ressit dhe te Themudit, Adi populli I faraonit populli I Lutit, banoret
e Ejkes dhe populli I Tubbe‟it. Te gjithe ata I kane pergesnjeshtruar
Pejgamberet dhe merituan denimin Tim” (Kaf 12-14)

Ky citat dhe citati paraprak flasin se ata jane shkaterruar, jane rrënuar dhe kane pësuar
ne teresi. Kjo e hedh poshte konfirmimin e Ibni Xheririt se banoret e Ejkes kane qene ata
qe kane hapur hendeqe, per te cilat flitet ne suren El-Buruxh.

-297-

Per ta Ibni Is‘haku dhe disa te tjere thone se kane jetuar pas Isait (paqja e Allahut qofte
mbi te). Mirepo edhe ky konfirmim eshte kontestues. Ibni Xheriri I ceke fjalet e Ibni
Abbasit se banoret e Ressit jane ne realitet banoret e nje vendbanimi te Themudit.

Hafidh Ebu El-Kasim b. Asakiri, ne fillim te Historise se tij flet per ndertimin e damaskut,
nga Historitë e Ebu El-Kasim Abdullah b. Abdullah b. Xherdadit dhe te tjereve, thote se
banoret e Ressit kane jetuar ne Hadur dhe se Allahu ua ka derguar Ferrëfyesin te quajtur
Handhale b. Safvan por ata e kane mohuar dhe e kane mbytur atë. Ad b. Avs b. Irem b.
sam b. Nuh dhe djali I tij jane nga Ressi porse para shkaterrimit te Ressit qenë kthyer
dhe vendosur ne kodrat Ahkaf. Pasketaj Allahu I Madherishem I ka shkaterruar banoret e
Ressit, e keta jane zgjeruar neper tere Jemenin dhe ne rajonet tjera be mbare vendin.
Keshtu Xhebron b. Sam b. Ad b. Avs b. Irem b. Sam b. Nuhi vendoset ne territorin e
Damaskut ku edhe e nderton qytetin qe quan Xhebron.Ky ne realitet eshte Iremi I njohur
per nga shtyllat. Askund tjeter perveq ne Damask nuk ekzistojne me shtylla te ngritura
nga guret . Pastaj Allahu I Lartesuar ia dergon popullit te Adit Hud b. Abdullah b. Rebbah
b. Halid b. El-Hulud b. Adin – perkatesisht pasardhesve te Adit ne Ahkaf – te cilet e
pergenjeshtruan dhe e persekutuan, ky qe shkaku pse Allahu I Lartesuar I shkaterroi
teresisht.

Sipas kesaj rezulton se banoret e Ressit kane jetuar shume kohe me para Adit. Allahu e di
me se miri.

Ibën Ebi Hatimi transmeton nga Ebu Bekër b. Ebi Asimi se ka degjuar nga babai I vet, se
I ka rrefyer Shebib b. Bishri se Ikrime e ka degjuar Ibni Abbasin duke thene: ― Er-Ress
eshte emri I nje bunari (pusi) ne Azerbejxhan.‖ Eth-Thevriu transmeton nga Ebu Bekri se
Ikrime ka thene : ― Er-Ressi eshte bunari ne te cilin ata kane varrosur te Derguarin e
tyre.‖

Ibën Xhurejxhi thote se, Ikrime ka thene ― Banoret e Ressit ne realitet jane banoret e
Felxhit, per te cilet flitet ne suren Jasin‖ Katade thote se Felxhi eshte njeri nga
vendbanimet ne Jemen.

Une konsideroj se nese ata jane te njejtit per te cilet flitet ne suren Ja-sin siç thote Ikrime
atehere eshte dashur qe at ate jene teresisht te shkaterruar. Allahu I Lartmadherishem
duke folur per ta thote:“ Ky qe vetem nje ze I tmerrshëm e u ata u shuan
pernjeher” (Ja Sin 29)

Per te do te flasim me vone. Nese megjithate kane qene ndonje popull tjeter, e jo ky ne
fjale e qe eshte e qarte dhe kane qene te shkaterruar sipas te gjitha vleresimeve, kjo nuk
pajtohet me ate qe thote Ibni Xheriri.

-298-

Ebu Bekër muhammed b. El-Hasan En-Nakkashi thote: ― Banoret e Ressit e kane pasur
nje bunar I cili u mjaftonte per pije dhe per ujitje. Me ta sundonte nje sundimtar I
ndershëm dhe I drejte, per te cilin kur vdiq u pikelua shume.

Disa dite pas vdekjes se tij, shejtani iu shfaq atyre ne pmjen e tij, e tha: ― Une nuk kam
vdekur porse nga ju u pata larguar pak, qe te shoh se si do te veproni ju‖ Ata u gezuan
shume per kete gjë, e ai I urdheroi qe ndermjet tij dhe tyre te ngrenin nje perde, se ai
nuk do te vdes kurre. Shume prej tyre e besuan kete, iu nenshtruan ngasjes dhe filluan ta
adhurojne atë. Atehere Allahu ua dergoi nje Pejgamber I cili ua shpalli se pas perdes po u
fliste shejtani dhe ua ndaloi qe ta adhurojne atë, duke u urdheruar qe te adhurojne vetem
Allahun, I Cili nuk ka fare shok‖

Es-Suhejli thote: ― Atij shpallja I ka zbritur ne gjume ndersa emrin e ka pasur Handhale b.
Safvan, e sulmuan e mbyten dhe e hodhen ne bunar. Pasketaj bunari u tha, andaj pas
ujit te bollshem qe kishin, tani vuanin nga etja. Per shkak te thatesires drunjtë u thane te
lashtat me nuk frytezonin shtepite iu rrenuan dhe pas jeteses se rehatshme qenë te
detyruar te shijojnë vrazhdesinë, dhe pas bashkimit- ndarjen perderisa nuk u shkaterruan
qe te gjithe. Banesat e tyre I zaptuan xhinët dhe shtazët e egra keshtu qe prej aty mund
te degjoheshin vetem zerat ulerimat e luanëve dhe britma e hienave‖

Ibni Xheriri transmeton nga Muhammed b. humejdi, ky nga Seleme, ky nga Ibni Is‘haku e
ky nga Muhammed b. ka‘bel El-Kuredhi, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Njeriu I pare qe ne Ditën e Kiametit do te hyjë ne
Xhehnet eshte robi I zi. Kjo do te ngjaje keshtu per shkak se Allahu I Lartmadherishem ua
ka derguar nje Pejgamber banoreve te nje vendi e atij nuk I ka besuar askush tjeter
perveç nje rob I zi. Pastaj vendasit e atij vendi e sulmuan Ferrëfyesin e happen nje bunar
dhe e hodhën ne te, e pastaj me nje rrasë te madhe guri, e mbuluan gropën. At rob
mblidhte dru, I bartte ne shpinen e vet dhe I shiste ato, qe tem und te blinte ushqim e
pije. Pastaj keto I dergonte te ai bunar e çonte at rrasë, e Allahu I ndihmonte dhe
fshehurazi e furnizonte Ferrëfyesin me ushqim dhe me ujë, e pastaj perseri e kthente
rrasën ku ishte me pare‖

Aime tej thote: ― Dhe keshtu ka qene kjo derisa Allahu ka dashur te ishte ashtu. Por nje
dite kur vajti te mblidhte dru, siç bënte zakonisht, kur I mblodhi I lidhi dhe deshi ti bartte,
e kaploi kotja dh era per te fjetur; Allahu ia vulosi veshët dhe mbeti ne gjume shtate vjet.
Pastaj levizi u zgjua u kthye ne anen tjeter dhe vazhdoi te flinte. Allahu perseri ia vulosi
veshët dhe pas shtat vjeteve te ardhshme ai u zgjua, e mori barren e druve dhe u nis,
duke menduar se ka fjetur vetem nje pjese te dites.Vajti tek vendbanimi I tij e shiti
barren e druve dhe bleu ushqim e pije siç vepronte edhe me pare. Pastaj vajti tek ai
bunar dmth tek vendi ku ishte me pare bunari, por nuk gjeti dot aty. Popullit I kishte rene
ndermend Pejgamberi andaj e kishin nxjerre nga bunari, e kishin pranuar atë dhe I kishin
besuar atij‖

-299-

 12-07-, 15:03
-
-

Ai me tej thote: ― Ferrëfyesi pyeti se ç‘kishte ndodhur me zezakun e ata u pergjigjen se

nuk denim gjë. Vetëm kur Ferrëfyesi ndërroi jetë, zezaku u zgjua nga gjumi‖ Per kete I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Ky zezak do te
jete I pari qe do te hyjë ne Xhehnet‖

Ky hadith eshte mursel dhe permban me vete elemente kontestuese. Permbajtjen e ketij
hadithi me siguri e ka zgjeruar Muhammed b. Ka‘b El-Kuredhi. Allahu e di me se miri!

Mirepo edhe vete Ibni Xheriri nuk epranon ket hadith, meqe thote: ― Per atë popull nuk
mund te pohohet se kane qene banoret e Ressit, per te cilët flitet ne Kur‘an, sepse Allahu
I Lartësuar thote se ata jane shkaterruar e populli ne kete hadith I eshte pergjigjur dhe I
ka besuar Ferrëfyesit te tyre. Pos nese o Allahu im ata kane besuar Ferrëfyesit pas
shkaterrimit te te pareve te tyre‖ Allahu e di me se miri!

Ai anon kah mendimi se ai ka qene populli qe I ka hapur hendeqet. Mirepo ky qendrim

eshte I dobet nga shkaku te cilin tanimë e parashtruam dhe epr shkak se ne rrefimin mbi
popullin qe ka hapur hendeqe, atyre u kercenohet denimi ne Ahiret, nese nuk pendohen.
Veç kesaj per ata nuk thuhet se jane shkaterruar, e per banoret e Ressit kjo thuhet ne
menyre te prere. Allahu e di me se miri!

RREFIMI PER POPULLIN NGA SURJA JA-SIN

Keta jane banoret e nje qyteti, per te cilët Allahu I Lartesuar thote ne suren Ja-Sin: “Dhe
tregoju atyre shembullin e banoreve te qytetit, kur erdhen atyre Pejgamberet;
“ Kur Ne u derguam atyre dy vete por ata I mohuan e Ne I perforcuam net e
tretin, dhe thane: “ Ne me te vertete jemi te derguar te ju” Ata u pergjigjen: “
Ju jeni vetem njerez te rendomte sikurse edhe ne dhe Meshiruesi nuk ju
shpallur asgje; ju vetem genjeni” Zoti yne e di qe ne me te vertete jemi
derguar te ju‟ thane ata, dhe se jemi te obliguar qe vetem te shpallim qarte”
Ata thane: “ Ne parandiejme se ju po na sillni fatkeqesine dhe nese nuk hiqni
dore me te vertete ne do t‟ju gjuajme me gure dhe em siguri do t‟ju godase
denimi I dhembshëm prej nesh” Parandjenja juaj e kobshme eshte me ju”
thane ata. Vallë a per ate qe jeni keshilluar? Jo por ju jeni popull qe kaloni
kufirin e se keqes.

-300-

*”Dhe nga skaji I qytetit ngutshëm erdhi nje njeri e tha: “ O populli im pasoni
pejgamberet. “ Pasoni ata qe nuk kerkojne prej jush kurrfar shperblimi e jane
ne rrugen e drejte! Perse te mos e adhuroj une Atë I Cili me ka krijuar. E tek Ai
do te ktheheni ju? Vallë a në vend te Tij te pranoj zot te tjere? Nese Meshiruesi
deshiron qe te me godase ndonje e keqe, ndermjetsimi I tyre nuk do te me
sjelle kurrfar dobie, dhe ata nuk do te munden te me shpetojne dot. Une
atehere me te vertete do te isha ne lajthitje te qarte! Une I besoj Zotit tuaj,
andaj me degjoni” Dhe do te thuhet: “ Hyn ne Xhehnet” e ai do te thote: “ Ku
te ishte fati e populli im te dinte se per çka me fali Zoti im dhe me beri te
dneruar” Dhe kunder popullit te tij pas tij, Ne nuk derguam ushtrine nga qielli
e as qe e kemi bere kete ndonjeher, Ky qe vetem nej ze I tmerrshem e u ata u
shuan pernjeher” (Ja-Sin 13-29)

Nga dijetaret e pare dhe te mëpastajshëm eshte e gjithepranueshme se vendbanimi ne

fjale eshte Antakia. Kete e transmeton Ibni Is‘haku nga Ibni Abbasi, ka‘bul – Ahbari dhe
Vehb b. Munebbihu. Keshtu transmetohet edhe nga Burejde b. El-Hasibi, Ikrime, Katade
dhe Vehbit thote se ata kane thene: ― Sundimtari I atij qyteti ka qene Antioh b. Antiohi I
cili adhuronte idhujt. Allahu ia ka derguar tre Pejgambere: Sadikun, Sadukun dhe
Shelumin, por ai I mohoi ata‖

Prej ketu shihet se ata kane qene te derguar nga Allahu. Mirepo katade pohon se keta
kane qene emisaret e Isait (paqja e Allahut qofte mbi te)

Kete mendim e eprcjell edhe Ibni Xheriri nga Vehbi, ky nga Ibni Sylejmani e ky nga
Shu‘ajb El-Xhibaiu: Dy Pejgamberet e pare kane qene Shimuni dhe Ivani, I treti Pali.
Vendi ka qene Antakia.

Mirepo ky mendim eshte shume I dobet (daif) meqe asokohe Antakia ishte qyteti I pare ,
banoret e te cilit I paten besuar Isait (paqja e Allahut qofte mbi te) kur ua dergoi atyre
tre dijetarë (havarijune) te vet. Prandja Antakia ishte njeri nmga kater qytetet net e cilat
qendronin patriarkët e krishtere: Antakia ishte njeri nga kater qytetet net e cilat
qendronin patriarkët e krishtere: Antakia, Jerusalemi, Aleksandria dhe Roma, e pastaj
Stambolli. Pra ata nuk jane shkaterruar, siç thote I Lartmadherishmi ne fund te rrefimit
mbi ta pasi qe keta e kishin mbytur njeriun I cili e vertetoi besimin e Pejgambereve: “ Ky
qe vetem nje ze I tmerrshëm, e ata vdiqën qe te gjithe pernjher” Mirepo kjo nuk
e perjashton mundesine qe Ferrëfyesit e permendur ne kur‘an t‘I kene qene derguar
banoreve te Antakise ne ndonje kohe te lashte, e t‘I kene mohuar ata, per çka Allahu t‘I
kete shkaterruar, qe te Antakia perseri te jete e ngritur e banoret e saj ne kohen e Isait
(paqja e Allahut qofte mbi te) t‘I kene besuar perfaqesuesve qe I kishte derguar ky.
Allahu e di me se miri!

-301-

 18-07-, 14:38

-
-

Pra mendimi se ky rrefim I cili eshte parashtruar ne Kur‘an ne realitet rrefimi mbi nxenesit
e Isait (paqja e Allahut qofte mbi te) eshte I dobet, per shkak te asaj qe thame tanimë, e
edhe per shkak se ne shikim te pare nga teksti kur‘anor, shihet se ata kane qene te
derguarit e Allahut.

Allahu I Lartmadherishem thote: “Dhe tregoju atyre shembullin” dmth popullit

tend , o Muhammed “ e banoreve te nje qyteti, kur u erdhen atyre
Pejgamberet. Kur Ne u derguam atyre dy vetë, por ata I mohuan, e Ne I
perforcuam me te tretin” dmth e I perforcuam ata ne pejgamberi me te
tretin, ― dhe thamë‖ Ne jemi te derguar te ju” dmth populli u thoshte atyre se ata
jane sikurse edhe njerezit e tjere te rendomte.

Keshtu paten thene shume popuj te cilet nuk besonin Pejgambereve te tyre duke
konsideruar te pamundshem se Allahu I Madherishem e di se ata jane Pejgambere dhe po
qe se ata do te flisnin gënjeshtra per Të, Ai do ti ndëshkonte me denim te ashpër, “Dhe
jemi te obliguar qe vetem të shpallim qartë” dmth obligimi ynë eshte qe t‘ua
transmetojmë atë qe shpallet e Allahu eshte Ai, I Cili e udhezon kë të dojë Vetë dhe e
shpie ne lajthitje kë të dojë Vetë. ― Ata thane” Ne parandiejmë se ju po na sillni
fatkeqesine” dmth atë qe keni ardhur ju e konsiderojme si parashenjë te keqe. “ dhe
nese nuk hiqni dorë me te vertete, ne do t‟ju gjuajmë me gurë” sipas disave ketu
mendohet me fjale, e sipas disave te tjere me vepër.

Mirepo qendrimin e pare e vertetojne fjalet: “ dhe me siguri do t‟ju godase denimi I
dhëmbshëm prej nesh” Me kete u jane kercenuar se do t‘I poshterojne dhe do t‘I
mbysin.

“ Parandjenja juaj e kobshme eshte me ju” thane ata‖ dmth do t‘ju kthehet juve. “
Vallë e për atë qe jeni keshilluar? Dmth a per shkak se po ua perkujtojme rrugën e
drejte dhe po ju therrasim qe te shkoni sipas saj, po na kercenoheni me vrasje dhe me
perçmim? ― Jo por ju jeni popull qe kalon kufirin e se keqes” dmth ju nuk po e
pranoni te Verteten e as qe po e deshironi atë.

― Dhe nga skaji I qytetit ngutshëm erdhi nje njeri” dmth t‘I ndihmonte
Pejgamberet dhe te shprehte besimin net a, ― e I tha:” O populli im pasoni
Pejgamberet! Pasoni ata qe nuk kerkojne prej jush kurrfar shperblimi e jane ne
rrugen e drejte” dmth ata duke mos kerkuar kurfar shperblimi e as page, ju therrasin
net e Vertetën e pastert.

Pastaj I thirri qe ta besojne Vetëm Allahun I Cili nuk ka kurfar shoku dhe ua ndaloi te
adhurojne çkado qofte tjeter ne vend te Tij, prej te cileve nuk ka kurfar dobie as ne kete
bote e as ne boten tjeter. “ Unë atehere me te vertete, do te isha ne lajthitje te
qarte” dmth nese do te pushoja të adhuroja vetem Allahun dhe krahas Tij të adhuroja
edhe dike tjeter.

-302-

Pastaj iu drejtua Pejgambereve me fjalet: “ Une I besoj Zotit tuaj, andaj me

degjoni” Sipas disave kjo do te thote: ― Degjoni fjalet e mia dhe te Zoti juaj bëhuni
dëshmitare per ate qe te thashe: ― Sipas te tjereve do te thote: ― O populli im degjoni
deklaraten time publike se une u besoj te Derguarve te Zotit‖ Kur e tha kete ata e mbyten
atë; sipas disave e gurëzuan, sipas disave te tjere e copetuan me dhembe, e sipas te
tretëve te gjithe u sullen net e dhe keshtu e mbyten.

Ibni Is‘haku transmeton nga disa shoke te tij se Ibni Nes‘udi ka thene: ― E kane
shkelmuar dhe e kane rrahur keshtu deri sa ia kane shkulur gabzherin‖

Eth-Thevriu transmeton nga El-Ahveli, se Ebu Muxhlizi ka thene: ― Ai njeri eshte quajtur
Habib b. Merijj.‖ Disa thone se ka qene zdukthëtarë, te dytët farkëtar te tretët këpucar, te
katertit shkeles I perlhures, e disa te tjere thone se ishte dhene ibadetit ne nje shpelle qe
gjendej aty, Allahu e di me se miri.

Nga Ibni Abbasi transmetohet se ka thene: ― Habibi ka qene zdrukthëtare. Ishte I semure
nga nje semundje e rënde. Jepte shume sadaka, andaj populli I vet e ka mbytur. Prandaj
I Lartmadherishmi thote: ― Dhe do te thuhet: “ Hyn ne Xhehnet” Pra pasi qe populli I tij
e mbyti atë, Allahu I Lartesuar e vendosi ne Xhehnet e kur atje pa lumturine dhe
mireqenjen tha:‖ Ku te ishte fati, e populli im te dinte se per çka me fali Zoti im
dhe me beri te nderuar” dmth atehere do te besonin atë qe besova une dhe do te
fitonin atë qe fitova une.

Ibni Abbasi thote: ― Deri sa ishte gjall, popullin e vet e keshillonte me fjalet: “ O populli
im pasoni Pejgamberet” pas vdekjes me fjalet: ― Ku te ishte fati, e populli im te
dinte se per çka me fali Zoti im dhe me beri te nderuar” Kete e transmeton Ibën
Ebi Hatimi. Katade gjithashtu thote: ― Besimtari assesi nuk do ta mashtroje. Ai pareshtur
jep ekshilla dhe flet per dhuntitë e Allahut me te cilat eshte I nderuar. ― Ai ka thene‖ Ku
te ishte fati, e populli im te dinte se per çka me fali Zoti im dhe me beri te
nderuar” Pasha Allahun atij iu shfaq deshira qe populli I tij te kuptoje se çfare
ndershmërie ka perjetuar ai nga Allahu I Madherishem, dhe shihte se çfare gjendje ai
tani‖ Pastaj Katade thote: ― Pasha Allahun pas vrasjes se tij, I Lartmadherishmi me nuk e
ka qortuar dhe nuk e ka keshilluar popullin e tij. ― Ky qe vetem nje zë I tmerrshëm e
ata vdiqën qe te gjithe pernjëhere”

-303-

 19-07-, 09:51

-
-

Fjalet e Lartmadherishmit: ― Dhe kunder popullit te tij pas tij, Ne nuk derguam ushtrine
nga qielli, e as qe e kemi bere kete ndonjehere‖, do te thone per t‘ju hakmarre atyre, nuk
ishte nevoja qe ta zbresim nga qielli ushtrine kunder tyre. Një menyre te ketille te
kuptimit te dometheniesse ketyre fjaleve Ibni Is‘haku transmeton permes disa shokeve te
tij nga Ibni Mes‘udi. Muxhahidi e Katade thone: ― Kur thuhet se nuk u ka ardhur me
ushtria mendohet se pasketaj nuk u eshte derguar pejgamberi tjeter. ― Ibni Xheriri ne
kete shton: ― Mendimi I pare eshte me I drejte‖

Edhe une pohoj se mendimi I pare eshte me I drejte ngase I Lartmadherishmi thote:” e
as qe e kemi bere kete ndonjëher” dmth. Per kete nuk kemi pasur kurrfar nevoje
perderisa I ndeshkonim ata per shkak se I mohuan Ferrëfyesit Tanë dhe e mbyten
beniaminin Tanë. “ Ky qe vetem një zë I tmerrshëm, e ata vdiqën qe te gjithe
pernjehere”

Mufessirët thone: ― Allahu I Lartesuar e ka derguar Xhibrilin (paqja e Allahut qofte mbi te)
I cili I ka marre shtalkat e dyerve te qytetit dhe ne drejtim te tyre e ka leshuar vetem nje
klithme e ata qe te gjithë kane vdekur dmth pernjeheresh jane heshtur zerat e tyre dhe u
jan prere te gjitha levizjet e tyre keshtu qe nuk ka mbetur me asnje sy qe te perpeliste‖

Veç tjerash e tere kjo tregon sheshit se qyteti I permendur nuk eshte Anrakia ngase keta
jane shkaterruar per shkak se kane mohuar Pejgamberet e Allahut e banoret e Antakisë I
kane besuar dhe I kane pranuar nxënësit e Isait, te cilet ua kishte derguar ai. Prandaj
thuhet se Antakia ka qene qyteti I pare qe I ka besuar Isait (paqja e Allahut qofte mbi te)

Per sa I perket hadithit qe e transmeton Taberaniu nga Husein El-Eshkariu, ky nga Sufjan
b. Ujejne, ky nga Ibën Ebi Nuxhejni, ky nga Muxhahidi e ky nga Ibni Abbasi, se I Derguari
I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Tre vetë jane te paret qe
I jane pergjigjur thirrjes: Musait –Jusha b. Nuni, Isait –njeriu per te cilin flitet ne suren Ja-
Sin, ndersa Muhammedit – Ali b. Ebi Talibi‖ per tem und te thuhet se nuk eshte verifikuar,
ngase fjalet e ketij Huseini nuk mund te pranohen, sepse ai I takon shi‘injeve ekstreme,
te cilet e teprojne pa masë. Veç kesaj ai eshte I vetmi qe etransmeton kete hadith, gjë që
perseri nxjerr sheshit dobësinë e ketij hadithi Allahu e di me se miri.

-304-

JUNUSI
(paqja e Allahut qofte mbi te)

Allahu I Lartmadherishem ne suren Junus thote: “ Perse nuk ka pasur asnje qytet I
cili ka besuar dhe te cilit besimi I tij I ka bere dobi, perveç popullit te Junusit,
te cilit pasi qe besoi, Ne ia larguam atyre ndeshkimin poshterues ne jeten e
kesaj bote dhe ia vazhduam jeten edhe epr nje kohe” (Junus 98)

Ne suren Enbija I Lartmadherishmi thote: “ Dhe Dhunnunin (Junusin)kur u largua I

hidheruar dhe mendoi se Ne nuk do ta arrijme dot, e pastaj thirri nga errësirat:
“ Nuk ka zot tjeter perveç Teje, qofsh I lavderuar Ti! E une me te vertete kam
bere mëkat vetes “ Ne iu pergjigjëm atij dhe e shpetuam atë nga vështirsia.
Keshtu Ne I shpetojme besimtarët”(Enbija 87-88)

Ne suren Saffat I Lartmadherishmi thote:” Dhe Junusi me te vertete ka qene

Pejgamber. Kur ai iku ne barken e mbushur perplot dhe hodhi shortin e shorti I
ra atij. Dhe peshku e perpiu atë dhe e kishte merituar qortimin. Dhe sikur te
mos ishte njeri prej tyre qe e lavderojne Allahun, me siguri do te mbetej ne
barkun e tij deri ne Ditën kur do te ringjallen qe te gjithe. Dhe Ne e nxorrëm
atë ne vend te shkrete e ishte I sëmure. Dhe beme qe permbi të, të mbijë je
loze kungulli. Dhe e derguam atë te njeqind mijë njerëz, apo me teper. Ata
besuan andaj u dhamë qe te kenaqeshin deri ne kohen e caktuar. “ (Saffat 139-
148)

Ne suren Kalem Allahu I Lartmadherishem thote: “ E ti prit me durim gjykimin e Zotit

tend, e mos u bej si ai te cilin e perpiu peshku, kur therriti në zemërim e sipër.
Sikur te mos kishte arritur dhuntia e Zotit te tij, ai nuk do te ishte I nxjerre ne
nje vend te shkrete I qortuar. Por Zoti I tij e ka zgjedhur atë dhe e ka bere
njerin nga ata qe jane te zgjedhur”(Kalem 48-50)

Mufessirët thone: ― Allahu ua dergoi Junusin (paqja e Allahut qofte mbi te) banorëve te
Ninivës ne rrethinën e Mosulit, ku I therriste qe ta besojnë Allahun e Lartmadherishëm
porse ata e pergënjeshtruan atë dhe ishin këmbëngulës ne mosbesim dhe në inatin e
tyre. Kur nje raport I ketillë ndaj tij zgjati bukur shume, ai I braktisi ata, duke iu
kercenuar se do t‘I godiste dënimi ne afat prej tri ditësh. ― Ibni Mes‘udi, muxhahidi, Se‘id
b. Xhubejri Katade dhe shume dijetare te mehershem e te mevonshëm thone: ― Kur I
braktisi dhe u bindën se me te vertete do t‘I godiste dënimi, Allahu ua mbolli ne zemra
pendimin, prandaj u pendua per sjelljen e tyre ndaj ketij Ferrëfyesi.

-305-

 19-07-, 10:47
-
-

U veshën në rroba asketësh (pendesës) dhe ndanë çdo të vogël te kafshëve nga nënat e
tyre, e pastaj iu lutën Allahut te Lartmadherishëm pendueshëm dhe perulësisht. Derisa
luteshin te gjithe qanin: burrat, grate, djemtë, vajzat dhe nënat, madje u trazuan dhe u
shqetesuan edhe kafshët e imëta dhe ato te trasha: devetë dhe te vegjlit e tyre ulërinin
lopët dhe viçat pëllitnin, e delet dhe qengjat blegëronin. Ishte kjo pamje madhështore e
trishtuese. Per shkak te te gjitha ketyre, Allahu I Lartmadherishëm me forcën dhe me
fuqinë e Vet, me mëshirën dhe me përdëllesën e Vet, e shmangu nga ata dënimin e
merituar e te caktuar me heret, I cili tanimë rëndonte mbi kokat e tyre, porsi nata e errët
dhe e rëndë‖

Prandaj I Lartmadherishmi thote: “ Perse nuk ka pasur asnje qytet I cili ka besuar
dhe te cilit besimi I tij ka bere dobi” (Junus 98) dmth perse nder brezat e kaluar nuk
ke mundur te gjesh nje vendbanim, banoret e te cilit ne teresi I kan besuar Atij? Nga vetë
pyetja shihet se keso vendbanimesh nuk ka pasur dot, porse ka qene ashtu siç thote I
Lartmadherishmi: “ Ne ne asnje qytet nuk kemi derguar paralajmerues, e qe at
ate cilet ishin mesuar te kishin jetë luksoze në të, te mos thoshin: “ Ne nuk I
besojme asaj qe eshte derguar permes jush” (Sebe 34) apo: “ perveç popullit te
Junusit, te cilit pasi qe besoi, Ne ua larguam atyre ndeshkimin poshterues ne
jeten e kesaj bote dhe ua vazhduam jeten edhe per nje kohe” (Junus 98) dmth
kane besuar qe te gjithe.

Perkitazi me çeshtjen se , a do te kene dobi nga besimi I tyre ne Ahiret dhe a do te

shpetoje nga ndeshkimi I botes tjeter, ashtu siç I kishte shpetuar nga ai I kesaj bote,
mufessiret marrin dy qendrime: Ne bazë te kontekstit pergjegjia me e afert eshte se po, e
Allahu e di me se miri, meqë pasi qe besuan, Ai thote: “ Dhe e derguam atë te
njëqind mijë njerëz, apo me teper, Ata besuan andaj iu dhame qe te
kenaqeshin deri ne kohen e caktuar” (Saffat 147-148). Kjo ngjarje gjer na afatin e
caktuar nuk perjashton mundesine e eliminimit te ndeshkimit ne Ahiret. Allahu e di me se
miri.

Te gjithe pajtohen se em siguri kane qene njeqind mije vetë , por jane ne divergjencë
rreth numrit se sa kane qene mbi kete. Mekhuli thote se kane qene dhjete mijë.
-306-

Tirmidhiu Ibni Xheriri dhe Ibën Ebi Hatimi transmetojne nga Zuhejri se ka degjuar nga nje
njeri e ky nga Ebu El-Alijje se I ka rrefyer Ubejj b. Ka‘bi se e kishte pyetur te Derguarin e
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te), per ajetin : “ Dhe e derguam atë te
njëqind mijë njerëz, apo më teper‖ e eshte pergjigjur: ― Kane qene njezet mijë vetë
mbi kete numer‖ Sikur te mos ishte ky njeri I panjohur ne kete zingjire te transmetuesve,
ky hadith do te ishte vendimtare perkitazi me kete çeshtje.

Ne nje version thuhet se Ibni Abbasi ka thene se kane qene njeqind e tridhjete mijë, net
e dytin njeqind e tridhjet e disa mije, e ne te tretin njeqind e dyzet e disa mije njerez.
Se‘id b. Xhubejri thote se kane qene njeqond e shtatedhjete mijë.

Ekziston mospajtimi ne pikpamje edhe te nje çeshtje tjeter, se a u eshte derguar Junusi
atyre para ndodhise me peshkun apo pas kesaj ndodhie, apo ata jane dy popuj te
ndryshëm. Rreth kesaj çeshtjeje ekzistojne tri mendime, te cilat jane parashtruar
hollësisht ne Tefsirin tone.

Sido qe te jete Junusi (paqja e Allahut qofte mbi te) kur e braktisi popullin e vet I
zemëruar dhe hipi ne nje barke e cila siç thone mufessirët kur u largua ne det te hapet
nga ngarkesa e tepert qe kishte, ajo luhatej ne valet e detit saqe kanosej rreziku se do te
permbytej. Mufessirët thone se gati qe nuk u permbyten qe te gjithe. Njerezit u keshilluan
mes vete se si te shpetonin nga kjo situate, dhe me ne fund vendosen qe te hedhin short,
e kujt t‘I bie shorti ai le te hidhet ne det, ne menyre qe te lehtesohet barka. Kur hodhën
shortin ai I ra Junusit por nuk lejuanqe pikerisht ky te jete I hedhur ne det. Kur hodhen
heren e dyte, ai perseri I ra ketij, meqe Allahu ka dashur qe te ndodhë diç e madhe me
te. Allahu I Lartmadherishem thote: “ Dhe junusi me te vertete ka qene Pejgamber.
Kur ai iku ne barken e mbushur perplot dhe hodhi shortin, e shorti I ra atij.
Dhe peshku e perpiu atë, dhe e kishte merituar qortimin. (Saffat 139-142) Kur I ra
shorti atij, ai u hodh ne det. Atehere Allahu I Madherishem dergoi nje peshk te madh deti,
I cili e perpiu atë.

Allahu I urdheroi peshkut qe te mos ia hajë mishin dhe te mos ia thyej eshtrat meqë ai
nuk ishte rrisku I tij! Thuhet se pasi e perpiu, ne barkun e vet, peshku e ka shetitur atë
neper te gjitha detet. Disa thone se atë peshk e ka perpirë nje tjeter peshk edhe me I
madh se ky.
Gjithashtuthone se kur u gjend ne brendinë e balenes mendoi se tanimë kishte vdekur.
Tentoi t‘I levizte duart dhe këmbët e kur e verejti se ishte ne gjendje ta bente kete kuptoi
se ende ishte gjalle. Atehere I beri sexhde Allahut e tha: ― O Zoti im po te bej sexhde ne
nje vend, ne çfare asnjehere askush nuk te ka bere‖

-307-

 20-07-, 13:32

-
-

Nuk ekziston mendim I njezeshem as perkitazi me gjatesine e qendrimit te tij ne brendine

e baleens. Muxhahidi percjell nga Esh-Shabiu se balena e ka perpire atë para drake dhe e
ka nxjerre jashte ne mbremje. Katade thote se ka mbetur Brenda tri dite, e Xhafer Es-
Sidiku shtate dite.

Per te flasin edhe vargjet e Umejje b. Ebi Es-Saltit:

Nga miresia Jote Junusi shpetoi

Pasi qe ne barkun e balenes disa net qendroi.

Se‘idb. Ebu El-Hasani dhe Ebu Maliku thone se ne barkun e tij ka qene dyzet dite. Allahu e
di me se miri se sa ka qendruar aty.

Kur balena filloi te lundronte me të neper hapersirat e pakufishme te detit dhe te zhytej
ne thellësitë e ujrave te njelmëta, duke degjuar se peshqit po e madheronin Meshiruesin,
madje edhe rëra po e lavderon Atë qe jep kokrra dhe qe bent e mugulloje bërthama,
Zotin e shtate qiejve dhe te shtate tokëve, se bashku me gjithqka qe gjendet ndermjet
tyre dhe nën tokë, atehere ne menyren qe eshte karakteristike e gjendjes net e cilën ishte
ndjeu në vete dhe tha atë, per çka na flet I Lartmadherishmi dhe I Gjithëfuqishmi, Ai I Cili
I di fshehtësitë dhe peshperitjet, I Cili shmang fatkeqesine dhe veshtirsine, I Cili degjon
edhe zerat me te ulet, I njeh fshehtesitë më të strukura dhe iu pergjigjet duave sado te
medha te jene ato, I Cili çdo gjë e ka shpkeguar ne Librin e Vet te qarte qe I eshte
shpallur te Derguarit besnik , I Cili flet më sinqerisht se te gjithe te tjeret. Ai eshte Allahu
Sunduesi I boteve dhe Zoti I te Derguarit I cili ka thene: “ Dhe
Dhunnunin (Junusin) kur u largua” dmth vajti te familja e vet, “ I hidheruar dhe
mendoi se Ne nuk do ta arrijme dot, e pastaj thirri nga errësirat:” Nuk ka zot
tjeter perveë Teje qofsh I lavderuar Ti, e une me te vertete kam bere mekat
ndaj vetes” Ne iu pergjigjem atij dhe e shpetuam atë nga vështirsia. Keshtu Ne
I shpetojme besimtarët. “ (Enbija 87-88)

“ Dhe mendoi se Ne nuk do ta arrijme dot” dmth se nuk do ta sjellim atë ne situate
te veshtire. Te tjeret thone se fjala nakdire ne kete ajet lexohet si nakddire (percaktoi),
qe eshte e domethënie e gjithenjohur siç thote poeti:

Koha e shkuar nuk mund te kthehet më, qofsh I Lavderuar Ti!

Cka percakton, ajo doemos bëhët, sepse urdheron Ti.

“ E pastaj therriti nga errësirat: “ Nuk ka zot tjeter perveç Teje..” Ibni Mes‘udi ,
Ibni Abbasi, Amç Teje..‖ Ibni Mes‘udi , Ibni Abbasi, Amër b. Mejmuni, Se‘id b. Xhubejri,
Muhammed b. Ka‘bi, El-Hasani, Katade dhe Ed- Dahhaku thone se keto kane qene
errësira e natës, errësira e detit dhe errësira e baleens. Salim b. Ebu El-Xha‘di thote: ―Atë
baleen e ka perpire nje baleen tjeter, andaj krahas errësires se detit, ishin edhe errësirat
e dy balenave‖

-308-

“ Dhe sikur te mos ishte njeri prej atyre qe e lavderojne Allahun, me siguri do
te mbetej ne barkun e tij deri ne Diten kur do te ringjallen qe te gjithe” (Saffat
143-144). Disa thone se kjo do te thote: Sikur te mos e lavderonte Allahun atehere, te
mos e shqiptonte shehadetin me përulje, te mos e pranonte mëkatin e vet, te mos
pendohej dhe te mos I ishte kthyer Allahut aty do te mbetej gjer ne Diten e gjykimit, dhe
do te ishte ringjallur nga barku I asaj baleen. Nje mendim te ketille I cili eshte njeri prej
dy versioneve qe I transmeton ky, e perfaqeson edhe Se‘id b. Xhubejri.

Te tjeret thone se kjo do te thote: ― Dhe sikur te mos ishte “ dmth para se ta perpinte
peshku , “njeri prej tyre qe e lavderojne Allahun” dmth qe jane bindur falin namazin
dhe shume e perkujtojne Allahun. Te ketij mendimi jane: Ed-Dahhak b, Kajsi, Ibni Abbasi,
Ebu El-Alije, vehb b. Munebbihu, se‘id b. xhubejri, Ed-Dahhaku, es-Suddiji, Ata‘ b. saibi,
El-Basriu, Katade etj. Kete mendim e perfaqeson edhe Ibni Xheriri.
Kete qendrim e verifikon edhe haditi te cilin e transmeton Imam Ahmedi dhe disa autore
te Suneneve nga Ibni Abbasi, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) ka thene: ― O djalosh do t‘I mesoje disa fjale: ki kujdes ndaj Allahut – Ai do te
kujdeset per ty, ki kujdes ndaj Allahut – Ai do te ndihmoje, kujtoje Allahun ne mireqenje-
Ai do te kujtoje kur ej ne veshtiresi‖

Ibni Xheriri ne Tefsirin e tij, dhe El-Bazzari ne Musnedin e tij, transmetojne nga
Muhammed b. Is‘haku se ka degjuar prej dikujt I cili e ka degjuar Abdullah b. Rafiun ,
robin e liruar te Ummi selemes duke thene: ― E kam degjuar Ebu Hurejren duke thene se
I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Kur Allahu
deshi ta mbyllte junusin ne barkun e peshkut shpalli : ― Perpije atë por mos ia ha mishin,
e as mos ia thyej eshtrat Kur e çoi ne fund te detit, junusi degjoi disa fjale e pyeti: ―
C‘eshte kjo? Atehere Allahu derisa (Junusi) ishte ende ne barkun e peshkut I shpalli: ―
Keshtu po me madherojne kafshet e detit. Pastaj edhe ai ne barkun e peshkut filloi ta
madheroje Allahun. Kur engjëjt degjuan madherimin e tij thane: ― Prej ku nga brendia e
Tokës jemi duke degjuar një zë te dobët? Ai u pergjigj: ― Ky eshte robi im Junusi. Ka
gabuar ndaj Meje andaj e kam mbyllur ne barkun e nje peshku ne det. Ata pyeten: ― A
eshte ai rob I mire, prej te cilit per çdo dite dhe per çdo natë Te ngriheshin veprat e
mira? ― Po‖ tha AI. Atehere ata u luten per te, e Allahu I urdheroi atij peshku, e ai e qiti
ne breg siç thote Allahu: ― e ishte I semure‖.

Ketu zingjiri I transmetuesve dhe teksti I hadithit eshte marre nga Ibni Xheriri. El-Bezzari
pas ketij hadithi thote: ― Per kete hadith dime se transmetohet nga I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) vetëm ne kete version dhe me kete zingjir‖

-309-

 21-07-, 13:17

-
-

Ibën Ebi Hatimi ne Tefsirin e tij, thote: ― Na ka treguar Ebu Abdullah Ahmed b.
Abdurrahman, nipi I Vehbit se ketij I ka rrefyer xhxhai I tiju, e ketij Ebu Sahri, se Jezid Er-
Rikashi ka thene: ― Kam degjuar nga Enes b. Maliku e nuk e di, Nese ket e ka
transmetuar edhe dikush tjeter nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
perveç Enesit – se I Derguari ka thene: ― Kur Pejgamberit Junus (paqja e Allahut qofte
mbi te) ne barkun e peshkur I ra ndermend te bente dua, kete e ka bere me keto fjale: ―
O Zot nuk ka zot tjeter perveç Teje, qofsh I lavderuar Ti, une me te vertete kam bere
mekat ndaj vetvetes një zë I njohur e I mbytur. ― Ai tha: ― A nuk po e njihni? ― Jo o Zoti
ynë‖ thane ata, kush do te mund te jete ky? Ai u pergjigj: ― Ky eshte robi Im Junusi. Ata
thane:‖Ky qenka robi Yt Junusi prej te cilit prore ngrihen vepra te cilat pranohen dhe dua
te cilat plotesohen? ― e pastaj vazhduam: ― O Zoti yne a nuk do ta meshirosh per ate qe
ka bere ne mireqenje dhe ta shpetosh nga kjo vështiresi? ― Po do ta meshiroj tha Ai dhe I
urdheroi peshkut e ai e nxorri atë ne nje vend te shkrete‖ Kete hadith e shenon edhe Ibni
Xheriri, nga Junusi ky nga Ibni Vehbi, e me tej me zingjire te njejtë te transmetuesve.

Ibën Ebi Hatimi: ― Ebu Sahër Humejd b. Zijadini ka thene: -Kur ia rrefevakete hadith Ibni
Kusejtit ai me tha se kishte degjuar Ebu Hurejren duke thene: ― Kur Junusi qe nxjerre në
një vend te shkrete Allahu I Lartesuar bëri qe mbi të te mbijë vidimi.‖ Ne pyetem: ― E çka
eshte vidimi , o Ebu Hurejre? ― Ai u pergjigj ― Ai eshte kundgull ― Ebu Hurejre vazhdoi me
tej: ― Allahu I Lartesuar ia ka dhene nje dhi te egër e cila ushqehej me insekte neper toke
– apo ka thene me barishte neper toke – dhe per çdo mëngjes vinte tek aid he e
ushqente me qimësht, deri sa u rrit kungulli‖ Perkitazi me kete Umejje b. Ebi Salti thote
ne keto vargje:

Mbi të me meshiren e Allahut kungulli mbiu

Sikur te mos ishte Allahu do te mbetej I fishkur ai.

Edhe ky version I hadithit eshte garib, meqe Jezid Er-Rikashi I cili permendet ne zingjirin
e transmetimeve nuk eshte I besueshëm. Mirepo ketij versioni te hadithit I shkon ne favor
versini paraprak nga Ebu Hurejre I cilit serish I shkon ne favor ketij. E Allahu e di me se
miri.

Allahu I Madherishem thote: “ Dhe Ne e nxorrëm atë në një vend te shkrete e ishte
I semure” Kjo ishte nje djerrinë ku fare nuk kishte drunj, e ai ishte I semure dmth me
trup te rraskapitur. Ibni Mes‘udi thote se ka qene ― si zog pule pa pupla e Ibni Abbasi Es-
Suddiji dhe Ibni Zejdi: ― si foshnjë e posalindur, pa kurgjë në vete‖ “Dhe bëmë qe
permbi të të , të mbijë një loze kungulli”Ibni Mes‘udi , Ibni Abbasi, Ikrime,
Muxhahidi, Se‘id b. Xhubejri, vehb b. Munebbihu, hilal b. Jesafi, Abdullah b. Tavusi, Es-
Suddiji, Katade, Ed- Dahhaku, Ata‘ El-Horasani etj. Thone se ky ka qene vidim. Disa
dijetarë islamë: ― ne atë qe kungulli ka mbire, ekzistojne shume shkaqe te urta, siç jane: ―
gjethet e tij jane te buta dhe gjethojne , bejne hije dhe nuk I afrohen insektet, fryti mund
t‘I hahet qe nga mugullimi e gjer te pjekja, I fresket dhe I zier, me levore dhe me fara.
Veç kesaj kungulli e nxite funksionimin e trurit, por ekzistojne edhe me shume dobi te
tjera prej tij‖

-310-

Me larte cituam fjalet e Ebu Hurejres, se si Allahu I Madherishëm ia ka dhene nje dhi te
egër, e cila kulloste barishte te gjelbra neper toke, I vinte ne mengjes dhe e ushqente me
qumesht. Ky eshte vetem nje aspect I meshires I dhuntise dhe I bamiresise se Allahut qe
I ka dhene atij.

Prandaj I Lartmadherishmi thote: ― Ne iu pergjigjem atij dhe e shpetuam atë nga

vështiresia” dmth nga fatkeqesia dhe gjendja e veshtire ne te cilen ishte. “ Keshtu Ne
I shpetojme besimtarët”dmth Ne veprojme keshtu ndaj secilit qe Na drejtohet me
lutje dhe qe kerkon ndihmë prej Nesh.

Ibni Xheriri thote: ― Me ka treguar Imran b. El-Kulai se I ka rrefyer Jahja b. Salihu, e ketij
Ebu Jahja b. Abdurrahmani se ka degjuar nga Bishër b. Mensuri, ky nga Ali b. Zejdi e ky
nga Se‘id b. El-Musejjebi, se ka thene: ― Kam degjuar nga Sa‘d b. Maliku – perkatesisht
Ibën Ebi Vekkasi se ka thene: ― E kam degjuar te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) duke thene: ― Emri I Allahut me te cilin kur te thirret pergjigjet dhe
me te cilin kur te kerkohet jepet eshte emri te cilin Junus b. Mettai e ka permendur ne
duanë e vet‖ Pastaj kam pyetur: ― O I Derguari I Allahut a vlen kjo dua vetem per Junusin
apo per te gjithe muslimanet? Ai eshte pergjigjur ― Per Junusin veçanarisht si dhe per
muslimanet e tjere pergjithesisht, kur te drejtohen me të. A nuk ke degjuar fjalet e
Allahut te Lartmadherishem: ― Nuk ka zot tjeter perveç Teje qofsh I lavderuar Ti, E
une me te vertete kam bere mekat ndaj vetes” Ne iu pergjigjëm atij dhe e
shpetuam atë nga vështirsia. Keshtu Ne I shpetojme besimtarët” (Enbija 87-
88) Ky eshte obligim I Allahut ndaj tij qe I drejtohet me kete dua‖

Ibën Ebi Hatimi thote: ― Na ka treguar Ebu Se‘id El-Eshxhxhi se I ka rrefyer Ebu Halid El-
Ahmeri se ka degjuar nga Kethir b. Zejdi ky nga El-Muttalib b. Huntubi se Ebu Halidi ka
thene: - Mendoj se ai kete e percjell nga Mus‘abi perkatesisht Ibni Sa‘idi e ky nga Sa‘di se
ka degjuar te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) duke
thene: ― Kush lutet me duanë e Junusit ajo do t‘I plotesohet atij‖ Ebu Se‘id El-Eshxhxhi ka
thene se me kete ka menduar ne ajetin: ― Keshtu Ne I shpetojme besimtarët”
Qe te dy keto versione percillen permes Sa‘dit.

-311-

 22-07-, 14:41

-
-

Versioni I trete eshte me I sigurt se dy versionet paraprake. Ahmedi thote: ― Na ka

treguar Ismail b. Umerjri se I ka rrefyer Junus b. Ebi Is‘hak El- Hemdani e ketij Ibrahim b.
Muhammed b. sa‘di se babai I tij, Muhammedi I ka thene se ka degjuar nga babai I tij,
Sa‘d b. Ebi Vekkasi se ka thene: ― Nje here kalova pranë Uthman b. Affanit ne xhami e I
thirra selam. Ai me shikoi por nuk mu pergjigj ne selam. Pastaj vajta tek Umer b. El-
Hattabi e I thashe: ― O sundimtar I besimdrejteve a ka ndryshuar diç ne Islam? ― e ai me
tha se jo, dhe me pyeti perse pyesja keshtu. Une I thashe: ― Asgje por pak me pare
kalova prane Uthman b. Affanit ne xhami dhe I therrita selam, ai me shikoi por nuk mu
pergjigj me selam Atehere Umeri ka derguar ta therrasin Uthmanin dhe e ka pyetur : ― Ck
ate pengoi qe t‘I pergjigjeshe ne selam vellait ten? Ai eshte pergjigjur: ― Nuk ka ndodhur
ashtu‖ Sa‘di ka thene: ― Po ashtu ka ndodhur‖ Uthmani u betua e edhe une u betova. ―
Sa‘di rrefen me tej: ― Pastaj Uthmani u perkujtua e tha: ― Ashtu eshte! Kerkoj falje nga
Allahu dhe I pendohem Atij. Pak me pare kalove prane meje, derisa mendoja per fjalet qe
I kam degjuar nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te). Pasha
Allahun kurdohere qe me bijne ndermend ato fjale, shikimin tim dhe zemren time I
mbulon nje perde. ― Atehere Sa‘di ka thene: ― Do te them se cilat jane ato fjale: ― Me nje
rast I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) filloi te na flase per
duane e pare. Atehere erdhi nje beduin dhe e vonoi atë derisa I Derguari I Allahut nuk u
çua dhe u nis. Une iu qepa pas, duke drejtuar se do te me ikën ne shtepi, I rashe me
thembrra tokës, e I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) u kthye
kah une, e tha: ― Kush je ti? A je Ebu Is‘haku? Thashe : ― Po o I Derguar I Allahut. Fillove
ten a rrefesh per duane e pare, por erdhi ai beduin dhe te nderpreu ne rrefim. ― Atehere
tha: ― Po kjo eshte duaja e Dhunnunit derisa ishte ne barkun e peshkut: ― Nuk ka zot
tjeter perveç Teje, I lavderuar je Ti! E une me te vertete kam bere mekat ndaj vetes!
Kurrë muslimani nuk eshte lutur me kete dua, e te mos jete e pranuar ajo.‖

Kete hadith e shenon Tirmidhiu dhe Nesaiu nga Ibrahim b. Muhammed b. Sa‘di e me tej
me zinxhir te njejte te transmetuesve.

VLERAEJUNUSIT

(paqja e Allahut qofte mbi te)

Allahu I Lartmadherishem thote: ― Dhe Junusi me te vertete ka qene

Pejgamber” (Saffat 139) Veç kesaj I Lartmadherishmi e permend atë ne grupin e
Ferrëfyesve fisnik ne suret Nisa dhe En‘am paqja dhe shpetimi I Allaut qofshin mbi ta.

Imam Ahmedi thote: ― Na ka treguar vekiu se I ka rrefyer Sufjani se ka degjuar nga El-
A‘meshi ky nga Ebu Vaili e ky nga Abdullahu se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Asnje robi nuk I ka hije te thote: ― Une jam me I mire se
Junus b. Mettai‖

-312-

Kete hadith e transmeton edhe BUhariu nga Sufjan Eth-Theveriu. Veç kesaj Buhariu
thote: ― Na ka treguar Hafs b. Umeri se I ka rrefyer Shu‘be se ka degjuar nga Katade ky
nga Ebu El-Alijje, e ky nga Ibni Abbasi se I Derguari (paqja dhe shpetimi I Alahut qofte
mbi te) ka thene: ― Asnje robi nuk I ka hije te thote: -Une me te vertete jam me I mire se
Junus b. Mettai.

Kete hadith e shenojne edhe Ahmedi, Muslimi dhe Ebu Davudi, permes Shu‘bes I cili sipas
asaj qe per te transmeton Ebu davudi thote: ― Katade ka degjuar nga Ebu El-Alijje vetem
kater hadithe. E ky eshte njeri prej tyre. ― Kete hadith Imam Ahmedi e transmeton nga
Affani, ky nga Hammad b. Seleme, ky nga Ali b. Zejdi, ky nga Jusuf b. Mehrani , ky nga
Ibni Abbasi se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―
Asnje robi nuk I ka hije te thote: Une jam me I mire se Junus b. Mettai‖ Kete version e
shenon vetem Ahmedi.

Hafëz Ebu El-Kasim Et-Taberaniu e shenon keshtu: ― Na ka treguar Muhammed b. El-

Hasan b. Kejsani se I ka rrefyer Abdullah b. Rexhai se ka degjuar nga Israili ky nga Ebu
Jahja El-Attabi ky nga Muxhahidi e ky nga Ibni Abbasi, se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Askujt nuk I ka hije te thote: -Une jam me I
mire se Junus b. Mettai‖
Buhariu dhe Muslimi transmetojne nga Abdullah b. El-Fadli e ky nga Abdurrahman b.
Hurmuz El-A‘rexhi I cili thote se I ka rrefyer Ebu Hurejre se nje musliman I ka rene
shuplake njefar hebreut, per shkak se ka thene: ― Jo pasha atë qe e ka zgjedhur Musain
mbi botët‖

Ne fund te ketij teksti Buhariu thote: ―….une nuk them se ndokush eshte me I mire se
Junus b. Mettai‖ Keto fjale te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
shkojne ne favor te njeres nga keto dy domethenje: ‗ Askujt nuk I ka hije te thote: -Une
jam me I mire se Junus b. Mettai‖ dmth nuk guxon te mendoje per vete se eshte me I
vlefshem se Junusi (paqja e Allahut qofte mbi te)

-313-

Domethenja e dyte eshte : ― Askush nuk duhet te me jape perparesi mua kundruall Junus
b. Mettait‖ I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ka thene kete
nga modestia dhe përulësia – bekimi dhe paqja e Allahut qofshin mbi të dhe mbi gjithe
Pejgamberet dhe Ferrëfyesit e tjere.

-314-

 26-07-, 13:14

-
-

RREFIMI PER MUSAIN

(paqja e Allahut qofte mbi te)

Ky eshte Musai djali I Imranit te Kahithit, e ky I biri I Azerit te Laviut, e ky I biri I Jakubit,
ndersa Jakubi eshte I biri I Is‘hakut te Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te)

I Lartmadherishmi thote: “ Dhe permende ( o Muhammed) ne Libër (Kur‘an) Musain!

Ai ka qene I sinqerte dh ka qene Pejgamber, Ferrëfyes. Ne e kemi thirrur atë
nga ana e djathte e Turit dhe e kemi afruar atë qe t‟I degjoje fjalet Tona dhe ia
kemi dhuruar atij nga meshira Jonë si Ferrëfyes vëllain e tij, Harunin” (Merjem
51-53)

Allahu I Lartmadheruar e permend Musain dhe Harunin ne shume vende ne Kur‘an dhe
per te flet here gjerësisht e here shkurtimisht. Per te gjtiha keto kemi folur ne Tefsirin
tone, ndersa ketu do te flasim per jeten e tij qe nga fillimi e deri ne mbarim bazuar ne
Kur‘an me Sunet dhe sipas israilijjateve, te cilat I kane eprdorur dijetaret e mehershëm
dhe te tjeret: e gjithe kjo nese lejon Allahu I Lartesuar duke shpresuar prej Tij dhe duke
u Mbeshtetur ne Të.

Allahu I Madheruar thote: “ Ta Sin Mim. Keto jane ajetet e Librit te qarte . Ne t‟I
tregojme ty disa lajme mbi Musain dhe faraonin ashtu siç ka qene me te
vertete dhe kete per ata njerez qe besojne. Faraoni qe kryelartesuar ne Tokë
dhe I kishte ndare banoret e saj ne grupacione (shtresa shoqerore); disa prej
tyre I shtypte ua therrte femijet meshkuj ndersa femrat ua linte ne jete. Ai me
te vertete bente çrregullime. E Ne kemi dashur qe ata te cilet ishin te shtypur
ne Tokë t‟I permbushim me meshiren Tonë e t‟I bejme udheheqës dhe
trashegimtarë (te pushtetit te faraonit) dhe t‟u dhurojmë atyre pushtet te
fuqishëm ne Tokë ndersa faraonit e Hamanit dhe ushtrive te tyre, t‟u japim te
perjetojnë pikerisht atë prej çka frikësoheshin ata” (Kasas 1-6)

Ketu I Lartmadherishmi e tregon rrefimin ne pika te shkurtera me qellim qe me vone ta

paraqes me gjerësisht. Ai thote se PejgamberiT te Tij poi a tregon sinqerisht rrefimin mbi
Musain dhe faraonin ne menyre aq bindese saqe ai qe degjon ka pershtypjen se eshte
duke e perjetuar atë dhe duke e pare me syte e vet.

-315-

“ Faraoni qe kryelartesuar ne Tokë dhe I kishte ndare banoret e saj ne

grupacione (shtresa shoqerore) dmth ishte kryelarte, I padrejte, zullumqare dhe
arrogant. I jepte perparesi kesaj bote dhe kudnershtonte t‘I nenshtrohej Zotit te
Lartmadheruar prandaj banoret e saj I ndau ne grupacione dmth I ndau nenshtetasit e
vet ne lloje dhe ne grupe prej te cilave njeren e shtypte dhe e shfrytezonte. Keta ishin
izraelite te cilet e kane origjinen nga I Derguari I Allahut Jakubi, I biri I Is‘hakut te
Ibrahimit, mikut te Allahut.

Ne kohene tyre ata ishin banoret me te zgjedhur ne Tokë por mbi ta mbiskllever dhe I
shfrytezonte per punet me te shemtuara, me te ndyra e me te rënda. Mbi te gjitha ai “ua
therrte fëmijët meshkuj, ndersa femrat ua linte ne jete. Ai me te vertete bente
çrregullime”

Ne keto prapesira e shtynte mendimin se Beni Israilet e ruanin mire ndermjet tyre
traditën e trasheguar nga Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) se nga mesi I
pasardhesve te tyre do te paraqitej nje djalosh I cili do ta rrezonte sundimtarin e Egjiptit .
Ibrahimi e pat parashikuar kete – e Allahu e di me se miri atehere kur sundimtari I
Egjiptit pat tentuar ta ngashenjente gruan e Ibrahimit Sarën, ndersa Allahu e ruajti atë.
Ky parashikim ishte perhapur ne mesin e pasardhesve te Israilit (Izraelit). Edhe koptasit
filluan te flasin per kete qeshtje derisa kjo I shkoi ne vesh edhe faraonit, nga disa
komandante dhe anetare te suites se tij, nderkohe qe defreheshin ne ahengjet e nates.
Pasketaj ai urdheroi qe te mbyteshin te gjithe femijet meshkuj te pasardhesve te Israilit
duke frikesuar se mos ndoshta vërtete do te paraqitej nje djalosh I tillë. Mirepo kurrfar
kujdesi nuk mundi ta pengonte atë qe ishte caktuar.

Es-Suddiji transmeton nga Ebu Salihu dhe Ebu Maliku se kane degjuar nga Ibni Abbasid
he nga Murre e ky nga Ibni Mes‘udi dhe disa sahabë, se faraoni kishte pare endërr se si
nga Mesxhidi Aksa kishte ardhur nje zjarr qe I kishte djegur te gjitha shtëpitë ne Egjipt
dhe te gjitha koptasit ndersa pasardhesit e Israilit I kishte kursyer.

Kur u zgjua I frikesuar nga ëndrra I tuboi te gjithe prifterinjët, astrologët dhe magjistarët
e tij dhe I pyeti se çfare mendonin per kete. Ata I thane se ëndrra do te thote se nga
pasardhesit e Israilit do te lindë nje foshnje mashkull per shkak te te cilit do te
shkaterrohen te gjithe egjiptianët, prandaj ky urdheroi qe te mbyteshin te gjithe djemtë,
ndersa vajzat te liheshin ne jetë.

-316-

I Lartmadherishmi thote: “ E Ne kemi dashur qe ata te cilët ishin shtypur ne Tokë,

t‟I permbushin t‟I permbushim me mëshirën Tonë, e t‟I bëjmë udhëheqës e
trashëgimtarë (te pushtetit te faraonit) dhe t‟u dhurojmë atyre pushtet te
fuqishëm ne Tokë, ndersa faraonit e Hamanit dhe ushtrive te tyre, t‟u tregojmë
pikerisht atë prej çka frikësoheshin ata”dmth. te dobëtin do ta bëjmë të forte te
mundurin ngadhënjyes dhe të poshteruarin te lartesuar. E gjithe kjo u ka ndodhur
pasardhesve te Israilit per te cilët I Lartmadherishmi thote: ― Ndersa popullit qe ishte I
shtypur ia dhanë ne trashëgimi viset e tokave lindore dhe perëndimore, te cilat I kemi
bekuar dhe qe plotesuar fjala e bukur e Zotit tend ndaj bijve te Israilit – meqe ishin
durimtarë…‖ (A‘raf 137)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: ― Dhe Ne I nxorrëm ata (faraonin dhe shoqerine e

tij) nga kopshtet nga lumenjtë nga thesarët dhe nga pallatet e mrekullueshme.
Keshtu ndodhi kjo dhe dhamë qe tere kete ta trashegojnë bijtë e
Israilit” (Shu‘ara 57-59) . Per kete ne dashte Zoti do te flasim më vonë.

I rëndësishëm eshte fakti se faraoni ndermori te gjitha masat e mundura qe te mos

paraqitet Musai madje caktoi edhe njerez te posaçëm e mami qe t‘I vizitonin grate
shtatzëna e të informoheshin per kohen e lindjes se tyre. Dhe keshtu sahere qe ndonjë
grua lindte mashkull ata masakrues e thernin atë aty per aty.

**Ehli kitabët I qendrojnë mendimit se faraoni kishte urdhëruar qe te mbyteshin femijet

meshkuj, me qellim qe te dobësoheshin izraelitet e te mos kishin me fuqi t‘u
kunderviheshin atyre apo te ndermernin ndonjë kryengritje apo lufte qytetare kudner
tyre. Keto pohime jane kontestuese dhe te pasakta per shkak se urdheri per t‘u mbytur
femijet mbeti ne fuqi edhe pas dergimit te Musait siç thotë Allahu I Madheruar: “ Dhe
kur (Musai) ua solli atyre te Vertetën prej Nesh ata thane: “ Mbytni fëmijët
meshkuj te atyre qe u besojnë fjaleve qe thote ai, dhe lini ne jete femijet femra
te tyre…” (Gafir 25), prandaj izraelitet I thane Musait: “Ne kemi qene te torturuar
para se ten a vije ti, por edhe pas ardhjes tënde” (A‘raf 129)

E verteta eshte se faraoni fillimisht pat urdheruar qe te mbyteshin femijet meshkuj te

tyre, nga frika se mos do te paraqitej Musai.

Mirepo kësmeti qe I paepur. Ai sikur thoshte: ― O ti sundimtar I fuqishëm qe mburresh

me shumësinë e ushtrisë tënde, me fuqinë e madhe e hapesirat e gjëra me te cilat je
duke sunduar tani, I Lartmadherishmi ka caktuar – e Ai eshte I pangadhënjyeshëm dhe
askush nuk mund t‘I kundervihet asaj qe punon Ai – qe ky femije te cilit po I frikësohesh
aq shume dhe epr shkak te te cilit mbyte aq shume persona te pafajshëm, te rritet
pikërisht ne shtëpinë tënde dhe ne shtratin tend.

-317-

 27-07-, 13:45
-
-

Te ushqehet me buken dhe pijen tende, ne pallatin tend, qe ta marresh per djale
pikerisht ti, ta edukosh vete personalisht duke mos ditur asgje per fshehtesine qe fshehe
ai, e pastaj qe ai te behet shkaktarë I shkaterrimit tend, ne kete bote dhe en boten tjeter,
per shkak se nuk ke dashur ta besosh te Vertetën qe ta solli aid he per atë se ke mohuar
tere atë qe shpallte ai, me qellim qe te kuptosh ti dhe e tere bota se Zoti qiejve dhe I
Tokës eshte Ai, I Cili bën çka te dojë Vetë, se Ai eshte I Forti, I Fuqishmi, Poseduesi I
forces dhe I fuqisë se madhe, dhe se çka te dojë Ai duhet te behet domosdo‖

Shume komentatorë thone se koptasit I ishin ankuar faraonit, per zvogelimin e numrit te
izraeliteve, per shkak se I mbyteshin femijet meshkuj. Frikesoheshin se te medhenjtë do
te vdisnin, e te rinjët do te mbyteshin dhe keshtu ata do te detyroheshin t‘I punonin vete
punet e veshtira qe I kryenin izraelitet. Prandaj faraoni urdheroi qe te mbyteshin femijet
meshkuj nje vit, ndersa vitin e ardhshem te kurseheshin. Komentatoret thone me tej se
Haruni (paqja e Allahut qofte mbi te) eshte lindur vitin kur femijet nuk mbyteshin, ndersa
Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) vitin kur mbyteshin pasardhesit meshkuj. Nena e tij
frikesohej per te qe nga çasti I shtatzanise, edhe pse tek ajonuk verehej fare shtatzania.
Kur lindi femija ajo qe frymezuar që ta ndertonte nje arke ta vendoste në të, ta lidhte me
litar dhe ta hidhte ne Nil, ne afersi te te cilit ndodhej shtepia e saj. Ajo I jepte gji dhe kur
frikesohej nga ndokush e vendoste ne arke dhe e leshonte tatëpjetë ujit, ndersa skajin
tjeter te litarit e lidhte afer shtepise. Kur keta shkonin, ajo me ndihmën e litarit perseri e
terhiqte prane vetes.

Allahu I Madherishem thote: “ Dhe Ne e frymezuam nënën e Musait: “ Jepi gji, e

kur te frikesohesh (per jeten e tij) hidhe ne lum, dhe mos u frikeso (se do te
mbytet) as mos u pikello! Se Ne me te vertete do ta kthejme ty atë dhe do ta
bejme Pejgamber. Dhe e gjetën atë njerezit e faraonit, qe t‟u behet armik dhe
brenge e tyre. Me te vertete faraoni, Hamani dhe ushtrite e tyre kane gabuar. E
gruaja e faraonit tha: Ai do te jete gezim dhe per mue dhe per ty! Mos e mbytni
se ndoshta do ten a sjelle dobi, madje mund ta pervetsojme per djalë” E ata
nuk parandien asgjë” (Kasas 7-9)

Ky frymëzim njekohesisht eshte edhe inspirim dhe udhezim siç thote I Lartmadherishmi
ne nje ajet tjeter: “ Dhe Zoti yt e ka frymëzuar bletën: “ Nderto per vete shtepi
ne kodra, e ne dushkaja dhe në atë qe ngrisin njerezit. Pastaj ushqehu me
gjithfare lloje frutash dhe ec shtigjeve te Zotit tend degjueshëm” Nga barku I
tyre del pije…” (Nahël 68-69) . Ketu nuk ka te beje me frymëzimin pejgamberik, siç
pohon Ibni Hazimi dhe disa apologjet dhe disa apologjetë, por eshte I sakte mendimi I
pare, siç transmeton Ebu El-Hasan El-Esh‘ariu nga pasuesit e sunetit dhe xhematit.

-318-

Es-Suhejli thote: ―Nena e Musait eshte quajtur Ajarihe‖ e sipas disa te tjereve ajo quhej
Ajadhiht. Sido qe te jete ajo qe e frymezuar te vepronte ashtu siç theksuam me siper. Ne
frymezim e sioer asaj I eshte thene: ― Mos u frikeso dhe mos u brengos nese shkon Musai
se Allahu I Madherishem do ta ktheje ate perseri. Allahu I Madherishem do ta beje atë
Pejgamber dhe Ferrëfyes, I cili do ta ngreje Fjalen e Tij ne kete bote dhe ne boten tjeter.
Duke zbatuar atë qe ishte urdheruar nje dite ajo e leshoi Musain me arkë ne ujë,
nderkohe qe harroi te lidhte skajin tjeter te litarit. Keshtu Nili e dergoi foshnjën e saj afer
pallatit te faraonit, ku “ e gjetën atë njerezit e faraonit qe t‟u bëhet armik dhe
brengë atyre”. Disa thone se kjo ― që” ka domethënje kushtezuese (lamul – akibe) qe
eshte edhe e logjikshme po qe se I perket fjaleve “ e gjetën atë‖. Mirepo nese kjo ka te
beje me kontekstin e pergjithshëm te ketyre ajeteve, dmth se njerezve te faraonit u eshte
caktuar qe ta gjejne atë, ne menyre qe t‘u behet atyre armik – ne kete rast kjo “qe” ka
domethenjen shkakore (lam mu‘alile). E Allahu e di me se miri.

Ne favor te mendimit te dyte jane edhe Fjalet e Lartmadherishmit: “ Me te vertete

faraoni Hamani” perkateshisht ministry I ti famekeq, ― dhe ushtrite e tyre‖ me te cilat
komandonin ata, “kane gabuar” dmth kane vepruar net e kunderten e asaj qe eshte
dashur te vepronin, prandaj edhe e kane merituar nje ndeshkim dhe poshterim te ketillë.

Mufessirët thone se sherbetoret e kishin nxjerre atë nga lumi ne arkë te mbyllur dhe se
nuk kishin guxuar assesi ta hapnin arkën, deri sa e sollën para gruas se faraonit, Asies.
Ajo ishte vajza e Muzahim b. Ubejd b. Er-Rejjan b. El-Velidit, sundimtarit egjiptian ne
kohen e Jusufit (paqja e Allahut qofte mbi te).

Te tjeret thone se ajo ishte me prejardhje izraelite e te njejtit fis, te cilit I perkiste edhe
Musai. Te tretë thone se ajo ishte halla e Musait. Keshtu thote Es-Suhejli. Allahu e di me
se miri.
Lavdatat dhe epitetet per te do te shprehen kur te behet fjale per Merjemen , vajzën e
Imranit se si at one Diten e Kiametit, do te behen grate e te Derguarit te Allahut te
Lartesuar ne Xhehnet.

Kur Asia hapi arken dhe ngriti mbulesen , pa se fytyra e tij ndriqonte me drite dhe em
madheshti pejgamberike prandaj menjeehr e deshi atë. Kur erdhi faraoni pyeti: ―C‘eshte
kjo‖? dhe urdheroi qe ta vrasin menjeher. Ajo e mbrojti foshnjen dhe e luti burrin qe t‘ia
falte asaj duke thene: “ Ai do te jete gezim edhe per mua edhe per ty” Faraoni iu
pergjigj se asaj gjithsesi do t‘I sjell gezim, por atij jo, duke thene se nuk kishte nevoje per
te. Keshtu gjuha I parapriu fatkeqesise qe e priste atë.

-319-

 04-08-, 10:07

-
-

Per shkak te fjaleve te saj : ―se ndoshta do te na sjelle dobi” Allahu I Lartesuar I dha
asaj dobinë qe e dëshironte ne kete bote (sepse e udhezoi atë permes tij) e në botën
tjeter, per shakak te atij, do te hyjë ne Xhenet. “madje mund ta pervetsojmë per
djalë” E adoptuan atë , meqe nuk kishin femije.

Allahu I Madherishëm thote: “ E ata nuk parandien asgjë” Kur e gjetën dhe e moren
atë, ata nuk e dinin se çka u kishte caktuar Allahu se ai do te bëhej shkak qe faraonin dhe
ushtrine e tij do t‘I godasë nje ndeshkim I madh.

**Ehli kitabet jane te mendimit se vajza e faraonit, Derbeta e kishte gjetur dhe e kishte
mare Musain, ndersa gruaja e tij nuk eprmendet fare. Mirepo ky eshte nje nga shembujt
e shtremberimit te Librit te Allahut nga ana tyre.

Allahu I Madherishem thote: “ Dhe zemra e nënës së Musait mbeti e zbrazet (nga
çdo gjë pos kujtimit te djalit te saj) dhe gati që e zbuloi atë, sikur Net ë mos ia
kishim forcuar zemrën asaj, ne menyre qe te jete besimtare ( që beson se
premtimi I Allahut do te realizohet). Dhe ajo I tha motres se tij: “ Shko pas
tij (femijes) ! “ Dhe ajo e verejti atë anash (nga largesia)por ata nuk hetuan gjë. E
Ne tanimë ia kishim ndaluar atij mëndeshat e ajo tha: “ A doni qe t‟ju tregoj
një familje e cila do te kujdeset per te dhe do ta ruajë atë? Dhe Ne e kthyem
atë – te nëna e vetqe te gezohet e të mos pikëllohet dhe qe te bindet se
premtimi I Allahut eshte njëmendtë ; por shumica e njerezve nuk e dine‖ (Kasas
10-13)

Ibni Abbasi, Muxhahidi, Ikrime, Se‘id b. Xhubejri Ebu Ubejde, El Hasani Katade, Ed
Dahhaku e të tjerët thonë: “ Dhe zemra e nënës se Musait mbeti e zbrazët” do te
thote nga te gjitha gjërat e dynjallëkut, perveç Musait. “gati që e zbuloi atë‖ dmth gati
qe nuk tregoi se kush ishte ai dhe gati sa nuk filloi te pyeste per te haptazi. ― sikur Ne të
mos ia kishim forcuar zemrën asaj” dmth Ne ia mundesuam asaj te jete e
qendrueshme dhe e pathyeshme, “ ne menyre qe te jete besimtare. Dhe ajo I tha
motres se tij” dmth vajzës se saj me te madhe: “ Shko pas tij‖ dmth shiko se çfare do
te ndodhë me te. “ Dhe ajo vërejti atë anash (nga largesia) ― . Muxhahidi thote se ajo
e eprcillte atë prej se largu, ndersa Katade thote se ajo bëhej sikur nuk interesohej fare
per te. Prandaj I Lartmadherishmi thote: ― por ata nuk hetuan gjë” , sepse Musai - kur
e vendosen ne pallatin e faraonit dhe u perpoqën qe ta ushqejnë – refuzonte te pranonte
gjirin e se ciles gjidhënese qe tentonte t‘I jepte gji, si dhe çdo ushqim tjeter. Ata u hutuan
fare dhe në çdo mënyre perpiqeshin qe ta ushqenin atë, por nuk ia arriten dot, siç thotë I
Lartmadherishmi: “ E Ne tanimë ia kishim ndaluar atij mëndeshat” Pastaj e
derguam atë me mamitë e e grate e pallatit ne treg se ndoshta do te gjenin dike qe do te
pranonte t‘I jepte gji.

-320-

Nderkohe qe qendronin keshtu dhe prisnin, motra e tij e shikonte atë duke u shtirë se nuk
po njohte fare, dhe duke thene: ― A doni qe t‟ju tregojë një familje. E cila kujdeset
per te, dhe do ta ruajë atë? Ibni Abbasi thote: ― Kur e tha kete ata e pyeten se si e
dinte kjo qe ata do te kujdeseshin per te dhe do ta ruanin atë, e ajo u pergjigj se meqë
ata deshirojne ta gezojnë sundimatrin dhe se shpresojne shperblim prej tij‖

Atehere se bashku me te vajten ne shtepinë e tyre, ku e mori e ëma dhe nisi t‘I jepte gji,
ai menjeher filloi te thithte gjirin e saj, gjë që I gëzoi qe te gjithe dhe e derguan sihariqin
tek Asia qe t‘I tregonte asaj per kete. Më vonë ajo e thirri nënën e Musait qe te vinte tek
ajo, por ajo kudnershtoi duke thene: ― Une kam burrin dhe femijet te tjere, prandaj ketij
femije mund t‘I jap gji vetem nese e dergon tek une. Asia pranoi ta dergonte me të, duke
ia caktuar rrogën dhe gjithqka qe kishte nevojë: ushqim, veshmbathje dhe peshqeshe.
Keshtu nëna u kthye me te birin ne shtepine e vet, pasi qe Allahu pas ndarjes I bashkoi
sërish.

Allahu I Madherishem thote: “ Dhe Ne e kthyem atë – te nëna e vet, qe te gëzohet

e te mos pikellohet dhe qe te bindet se premtimi I Allahut eshte I
njëmendtë” dmth pasi qe I patëm premtuar asaj se do t‘ia kthenim atë dhe do ta bënim
Pejgamber eshte I vertete, “ por shumica e njerezve nuk e dine”

I Lartmadherishmi ia perkujtoi kete Musait atë natë kur bisedoi me te duke thene: “ E Ne
te kemi shprehur ty meshiren Tonë edhe njeehr tjeter kur e patëm frymëzuar
nënën tënde me atë qe mund te arrihet vetem me frymëzim: “ Vendose atë ne
arkë, e hidhe ne lumë, se lumi do ta nxjerrë atë ne breg, e armiku Im dhe I tij
do ta pranojë atë” Dhe Une kam hedhur net y dashurinë Time ( qe te dojë ty
gjithkush qe te sheh)‖ ne realitet kushdo qe e shihte menjeher e donte atë, dhe
qe te rritesh nen mbikqyrjen Time” (Ta Ha 37-39)

Katade dhe disa dijetarë te mehershëm thone se kjo do te thote: ― Do te jesh I ushqyer
me gjellëra me te shijshme dhe te llojllojshme dhe do te vishesh me rroba me te bukura
duke qene gjithnje nen mbikqyrjen Time. Une do te mbikqyre dhe do te kujdesem per
tere kete. Te gjitha keto gjëra, Une I kam caktuar per ty dhe per hirin tend dhe askush
tjeter perveç Meje nuk ka mundur te caktoje ndryshe. “ Kur shkoi motra jote e tha: “
A doni qe t‟ju tregoj une se cila do te kujdeset per te? Ne te kthyem ty te nëna
jote qe te gëzohet ajo dhe te mos pikellohet më. Dhe ti e ke mbytur nje njeri, e
Ne te shpetuam nga brenga dhe te sprovuam me ngasje te shumta” (Ta Ha 40)

Hadithin per sprovat ne dashte Zoti do ta citojmë me vonë kur do te flasim per to, duke
shpresuar prej Allahut dhe duke u mbeshtetur ne Të.

-321-

 08-08-, 15:32

-
-
**Dhe kur ai u ngjesh me fuqi dhe leshoi shtat, Ne I dhuruam atij urtesi dhe
dijeni; keshtu Ne I shperblejme ata qe bejne vepra te mira. Dhe ai hyri ne
qytet pa u hetuar fare nga banoret e tij, dhe net e hasi ne dy njerez duke u
rrahur. Njeri I takonte grupit te tij, ndersa tjetri grupit armik e ai qe I takonte
grupit te tij, ndersa tjetri e thirri ne ndihmë kunder atij nga populli armik dhe
Musai I ra shuplak atij dhe e mbyti. “ Kjo eshte pune shejtani “ klithi Ai me te
vertete eshte armik I hapet I cili shpie ne lajthitje (Musai) Tha: “ O Zoti im Une
me te vertete I kam bere zullum vetvetes andaj me fal” Dhe Ai e fail; Ai me te
vertete falë dhe Ai eshte Meshirues. O Zoti im tha (Musai) pasha te mirat qe mi
ke dhuruar, une nuk do te behem me kurre ndihmës I te keqijve” (Kasas 14-17)

Pasi I Lartmadherishmi I permendi dhuntite me te cilat e kishte stermbushur nënën e tij;

duke ia kthyer atë e me kete e kishte shprehur meshiren e Vet dhe ndaj tij dhe ndaj saj,
filloi se si atehere kur u ngjesh me fuqi dhe leshoi shtat – kjo eshte periudhe kur njeriu
arrin pjekurine dhe behet I afte qe te kujdeset vetë per veprat dhe sjelljet e veta dmth
dyzet vjeç siç thonë shumica – I kishte dhene urtesi dhe dijeni dmth pejgamberine dhe
ferrëfimin qe ia pat paralajmeruar nënës se tij kur I tha asaj: “ Ne me të vertete do ta
kthejme ty atë dhe do ta bejme Pejgamber”

I Lartmadherishmi shpjegon se cili ishte shkaku qe Musai ta braktiste Egjiptin , te shkonte

ne Medjen dhe te qendronte aty deri ne afatin e caktuar, pas te cilit Allahu I Madherishem
bisedoi me te, duke ia shprehur nderimet perkatese.

I Lartmadherishmi thote: “ Dhe ai hyri ne qytet pa u hetuar nga banoret e tij” Ibni
Abbasi , Se‘id b. xhubejri , Ikrime, Katade dhe Es-Suddiji thone se kjo ka ndodhur ne
mesdite. Sipas nje versioni tjeter nga Ibni Abbasi thuhet se kjo ka ndodhur ndermjet
akshamit dhe jacisë.

“ Dhe ne te hasi dy njerez duke u rrahur” dmth duke e sulmuar dhe duke e goditur
njeri tjetrin. “ Njeri I takonte grupit te tij” dmth ishte izraelit “ndersa tjetri grupit
armik” dmth koptas. Keshtu thone Ibni Abbasi , Katade, Es-Sudijji dhe Muhammed b.
Is‘haku.

― Ai qe I takonte grupit te tij e thirri ne ndihme kunder atij nga populli

armik” Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) gezonte autoritet anembanë Egjiptit meqë
faraoni e kishte adoptuar per djale dhe e kishte edukuar ne pallatin e vet mbreteror.
Njekohesisht atë e njihnin sit e vetin dhe lëvdoheshin e krenoheshin me te edhe izraelitet,
meqe ata ishin dajët e tij por nga qumeshti. Kur izraeliti me fjale e thirri Musain, qe t‘I
ndihmonte kudner koptasit, Musai iu afrua koptasit dhe “I ra shuplake”. Muxhahidi
thote se e ka goditur me grusht, ndersa Katade thote me shkop, te cilin e mbante me
vete dhe “e mbyti” dmth koptasi ka vdekur nga kjo goditje.

-322-

Ky koptas ishte I pafe dhe idhujtar. Musai ne asnje menyre nuk ka dashur ta vriste atë,
por donte vetëm qe ta pengonte dhe ta largonte nga rrahja. Megjithkëtë, Musai tha:
― Kjo eshte pune e shejtanit” klithi ai me te vertete eshte armik I hapet I cili
shpie ne lajthitje! O Zoti im Une me te vetete I kame bere zullum vetvetes
andaj me fal mua” Dhe Ai e fail; Ai me te vertete falë dhe Ai eshte Meshirues. O
Zoti im tha (Musai) betohem net e mirat qe mi ke dhuruar” dmth per shkak se
me ke dhene fuqi dhe autoritet “ se kurr me nuk do te behem ndihmës I
krimineleve” (Kasas 15-17)

**”Dhe Musai- gdhiu I frikesuar ne qytet duke pritur se çdo te ndodhte kur ja
ai I djeshmi serish e thirri ne ndihmë. “ Ti me te vertete qenke ne lajthitje te
qarte‟ I tha Musai. Dhe kur deshi ta rrembente armikun e perbashket te tyre ai
I tha: “ O Musa a do te mbytesh edhe mua, siç e mbyte dje njeriun? Ti vetem
deshiron qe ne Tokë ta zbatosh dhunen e nuk deshiron te jesh nga ata qe
mbajne rregull” Dhe nga skaji I qytetit ngutshëm erdhi nje njeri e tha: “ O
Musa paria po kuvendojnë qe te te vrasin prandaj ik, se une epr ty – me te
vertete jam keshillues I sinqerte” Dhe ai doli nga qyteti I frikesuar duke pritur
se çdo te ndodhte. “ O Zoti im tha me shpeto nga ppulli zullumqarë” (Kasas 18-
21)

Ketu I Lartmadherishmi flet se si Musai ne nje qytet te Egjiptit, ne nje mëngjes u zgjua
tejet I frikesuar – nga faraoni dhe suita e tij – se mos do kuptojne vrasjen, per te cilën
kishte degjuar I tere pallati, e kishte bere ky duke I ndihmuar nje izraeliti dh se mos do te
dyshojne edhe me shume se ky ishte vetë izraelit, e qe pastaj nga kjo te rezultojne
pasoja te padëshirueshme.

Keshtu atë mengjes ai shetiste qytetit, “ I frikesuar duke pritur se çdo te

ndodhte” dmth duke druajtur dhe duke pergjuar rreth e rrotull. Dhe derisa shetiste
keshtu perseri pa te njejtin pa te njejtin izraelit qe e kishte thirrir dje ne ndihmë, I cili
serish e therriste ne ndihmë kunder nje njeriu tjeter me te cilen tani rrihej.

Mirepo Musai tani e qortoi ashper per atë qe bente çrregullime dhe qe rrahej aq shpesh
duke I thene: “Ti me te vertete qenke ne lajthitje te qarte” Pastaj deshi ta
rrembente koptasin armikun e perbashket per te dy, per tin dare ata dhe per t‘I ndihmuar
bashkëkombesit e vet. Kur vendosi qe te vepronte keshtu dhe iu afrua atij koptasi, ―ai
tha: ― O Musa a do te me mbytesh edhe mua, siç e mbyte dje njeriun? Ti vetem
deshiron qe ne Tokë te zbatosh dhunen, e nuk deshiron te jesh nga ata qe
mbajne rregull”

Disa thone se kete e ka thene izraeliti I cili kishte pare se ç‘kishte bere Musai dje. Kur e
pa Musain duke iu afruar me fjalet: ―Ti me te vertete qenke ne lajthitjke te qarte
“ prandaj I tha Musait atë qe I tha, dhe keshtu zbuloi se ç‘kishte ndodhur dje.

-323-

 10-08-, 13:58

-
-

Pastaj koptasi vajti te faraoni dhe I tregoj atij se ç‘kishte ndodhur duke e nxitur atë
kunder Musait. Te tjeret nuk dinin asgjë per kete. Eshte e mundur qe fjalet e sipercituara
t‘I kete thene koptasi, sepse duke pare Musain qe iu afrua atyre, u frikesua se serish do
t‘I ndihmonte izraelit. Ndoshta e ka thene kete, duke pandehur dhe duke supozuar se
pikerisht ky e kishte vrare atë njeri dje apo e kishte kuptuar kete nga fjalet e izraelitit, me
te cilat e thirri ne ndihmë atë. E Allahu e di me se miri.

Sido qe te jete faraoni e kuptoi se njeriun e djeshëm e kishte mbytur Musai prandaj I
dergoi njerezit e vet qe ta sillnin atë para tij. Mirepo nje mik I tij duke I rene nje rruge qe
te nxjerr shkurt, rendi me nxitim para tyre dhe e informoi Musain se ç‘kishin ndermare
ata. “Dhe nga skaji I qytetit mgutshëm I erdhi nje njeri” dmth nxituar dhe duke u
frikesuar per te.‖ E tha: “O Musa paria po kuvendojnë qe te te vrasin, prandaj
ik” nga ky qytet ― se une, me te vertete po te keshilloj sinqerisht” dmth per vete
faktin se po t‘I them te gjitha keto.
Allahu I Madherishëm thote: ― Dhe ai doli nga qyteti I frikesuar duke pritur se ç‟do
te ndodhte” dmth menjeher e leshoi qytetin duke mos ditur as rrugen, e as ku do te
shkonte. Gjate kesaj thoshte: “ O Zoti im tha me shpeto nga populli zullumqarë”
Dhe kur u nis kah Medjeni tha: “ Zoti im do te më tregoje rrugen e drejte” E kur
arriti tek uji I Medjenit, hasi rreth tij shume njerez, duke I dhene uje bagetise,
kurse me larg tyre, vërejti dy vasha qe e ndalonin (bagëtinë) nga uji, dhe I
pyeti: C‟eshte me ju dyja? Ato u pergjigjën: “ Ne nuk u japim uje deri sa te mos
shkojnë barinjtë, e babanë e kemi fort plak.” Dhe Musai u dha ujë (kafshëve te
atyre vashave) pastaj u struk ne nje hije (të një lisi) dhe tha: “ O Zoti im çfare do
te mire tee m japësh, une kam nevoje per te” (Kasas 21-24).

I Lartmadherishmi ketu flet se sir obi I Tij, Pejgamberi I Tij dhe bashkëbiseduesi I Tij e
braktisi Egjiptin duke qene I frikesuar, duke pritur se çdo te ndodhte dhe duke u frikesuar
se mos e zinin njerezit e faraonit. Veç kesaj ai nuk dinte se ku dhe nga duhej te shkonte,
meqë kurrë më pare nuk kishte dale jasht Egjiptit.

“ Dhe kur u nis kah Medjeni” dmth kur u gjend ne rruge qe shpie ne atë drejtim tha: “
Zoti im do te me tregojë rrugen e drejte” dmth ndoshta kesaj here do te me shpjerë
ne vendin e dëshiruar. Dhe keshtu ndodhi perms kesaj rruge erdhi ne vendin e deshiruar.

“ E kur arriti tek uji I Medjenit” dmth te pusi nga ku nxirrnin ujë. Medjeni eshte qyteti
net e cilin Allahu I Lartesuar I ka shkaterruar njerezit qe adhuronin Ejkën, perkatesisht
popullin e Shu‘ajbit (paqja e Allahut qofte mbi te). Sipas njerit nga dy mendimet e
dijetareve islam, ata jane shkaterruar para kohes se Musait (paqja e Allahut qofte mbi te).

-324-

Kur arriti tek uji I permendur, “hasi rreth tij shume njerez, duke I dhene ujë
bagëtis , kurse me larg tyre verejti dy vasha qe e ndalonin (bagetin) nga
uji” dmth I ndanin delet e tyre, ne menyre qe te mos perziheshin me ato te huajat.

**Ehli kitabet mendojne se ato nuk ishin dy, por shtate, por kjo nuk eshte e sakte.
Ndoshta edhe kane qene shtate, porn e at cast bagëtinë e kullosnin dy vajza. Nese eshte
transmetuar ne menyre autentike e dhena se kane qene shtate vetem ne kete menyre
mund te harmonizohen keto dy mendime. Mirepo si duket eshte e sakte se Shu‘ajbi nuk
ka pasur me teper se dy vajza.
Dhe I pyeti ato: “C‟ështe me ju dyja? Ato u pergjigjën: “ Ne nuk japim ujë, deri
sa te mos shkojnë barinjtë, e babnë e kemi fort plak” dmth ne nuk mund t‘I
afrohemi ujit, perderisa nuk shkojne barinjtë, meqë jemi te pafuqishme, e ne I ruajmë
delet sepse babai ynë eshte I dobët dhe plak. Allahu I Madherishëm thote: ― Dhe Musai
u dha ujë”

Mufessirët thone se pasi qe u jepnin ujë bagëtive, barinjët e mbyllnin grykën e posit me
nje gur te madh, ndersa keto dyja vinin dhe I jepnin ujë deleve te tyre nga uji qe kishte
mbetur pas tyre. Mirepo atë ditë Musai e ngriti vete gurin e madh nxorri ujë dhe u dha
deleve, e pastaj e vuri gurin siç kishte qene më pare.

Sundimtari I besimdrejteve kalifi Umer ka thene: ―Per ngritjen e atij guri ka qene nevoja
per dhjete njerez. Ai e nxorri vetem nje kove te madhe me uje e cila ishte e
mjaftueshme‖

“….pastaj u struk ne nje hije (te nje lisi)‖ Disa thone se kjo ishte hije e nje akacieje
(semure) ndersa Ibni Xheriri transmeton nga Ibni Mes‘udi se Musai kishte pare nje dru
duke u luhatur e kishte thene: ― O Zoti im çfaredo miresie te me japesh, une kam
nevoje per te”

Ibni Abbasi thote‖ ― Gjate gjithe rruges nga Egjipti e deri ne Medjen, ka ngrene vetem
barishte dhe gjethe drunjësh. Ishte I zbathur ngaqë rrugës I ishin shtjerrë këpucët. Kur u
ul ne hije edhe pse ishte krijesa me e zgjedhur e Allahut asokohe, barku I ishte ngjitur
per shpine nga uria. Gjelbërimi nga barishtet dhe nga gjethet I shihej ne buzë. Ndiente
nevojë te paberballueshme qe te hante diqka madje qofte edhe gjysëm hurmeje‖

Ata‘ b. Es-Saibi thote se: ― Kur tha : “O Zoti im çfaredo miresie te me japesh une
kam nevoje per te” kete e degjoi njera nga dy vajzat ―

-325-

 12-08-, 14:07

-
-
“Dhe njera nga ato dyja iu afrua pastaj duke turperuar e tha: “ Te therret babai
im qe te shperbleje per ate qe u ke dhene uje (bagetise sonë) ― E kur I erdhi atij,
dhe I tregoi se ç‟kishte perjetuar ai tha: “ Mos u frikeso meqe ke shpetuar nga
populli zullumqare” Njera nga ato dyja : “ O babai im , merre kete njeri ne
sherbim se te fortin dhe te besueshmin eshte me se miri qe ta marresh ne
sherbim” “ Ai tha: “ Une deshiroj qe te te martoj , me njeren prej ketyre dy
vajzave te mia, por qe te me sherbesh tete vjet , e nese I mbush dhjete, kjo
eshte prej teje. Une nuk deshiroj qe kete te ta bej te veshtire. Do te shohesh
ne dashte Allahu se jam I mire” Musai tha: “Le te jete keshtu ne mes meje dhe
teje! Cilin do afat prej ketyre dyve plotesoj, nuk do te mund te me behet
verejtje diq. Allahu eshte deshmitare per ate se çka flasim ne” (Kasas 25-28)

Kur Musai u ul ne hije dhe u lut: “ O Zoti im çfare do miresie te me japesh, une
kam nevoje per te” kete e degjuan ato dy vajza dhe menjeher vajtën t‘I tregojne
babait te tyre.Disa thone se ai ishte I çuditur se sa shpejt u kthyen ato. Ato I rrefyen
rastin me Musain (paqja e Allahut qofte mbi te) ndersa ai e urdheroi njeren qe ta therriste
atë. ― Dhe njera nga ato dyja, iu afrua pastaj duke u turperuar” dmth ashtu siç
veprojne femrat fisnike, ― e tha: “ te therret babai im qe te shperbleje per ate qe u
ke dhene ujë (bagetise sonë) dmth kete e tha drejteperdrejte dhe haptazi qe te mos
shfaqet fare ndonje dyshim qe tregon sheshit edukaten dhe dliresine e saj. ― E kur I
erdhi atij dhe I tregoi se ç‟kishte perjetuar‖ dmth kur I tregoi rastin e vet se si e
kishte braktisur Egjiptin, duke ikur nga faraoni, “ ai tha: ― dmth plaku, “ Mos u frikeso
meqe ke shpetuar nga populli zullumqar dmth ke dale nga kontrolli dhe nga pushteti
I tyre dhe me nuk je ne shtetin e tyre.

Ekzistojne dy mendime te ndryshme se kush ishte ky plak. Disa thone se ky ishte Shu‘ajbi
(paqja e Allahut qofte mbi te). Kete qendrim e perfaqesojne shumica , ne mesin e te
cileve jane edhe Hasan el-Basriu dhe Malik b. Enesi. Keshtu thuhet shprehimisht ne nje
hadith, mirepo zingjiri I tij I transmetuesve eshte kontestues. Shume dijetarë thone se
Shu‘ajbi (paqja e Allahut qofte mbi te) ka jetuar edhe shuem kohe pas shkaterrimit te
popullit te tij dhe se Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) e ka hasur atë dhe eshte
martuar me vajzen e tij.

Ibën Ebi Hatimi dhe disa te tjere nga Hasan el-Basriu transmetojne mendimin se ky mik I
Musait (paqja e Allahut qofte mbi te) me te vertete eshte quajtur Shu‘ajb, se I tij kishte
qene ai uje, porse ky nuk ka qene ferrëfyesi Shu‘ajbi (paqja e Allahut qofte mbi te)
Disa te tjere thone se ky ka qene nipi (djali I vellait) I Shu‘ajbit, te trete thone: djali I
xhaxhit , te katertit thone: njeri prej besimtareve nga populli I Shu‘ajbit, ndersa te pestet
thone: se ky ka qene nje njeri me emrin Jethron. Keshtu mendojne edhe ehli kitabet se
Jethroni ka qene asket medjenas, perkatesisht dijetar I shquar.

Ibni Abbasid he Ebu Ubejde b. Abdullahu thone se e ka pasur emrin Jethron. Ebu Ubejde
shton se ky ka qene nipi (djali I vellait) I Shu‘ajbit (paqja e Allahut qofte mbi te) , ndersa
Ibni Abbasi thote se ka qene udheheqesi I Medjenit.

-326-

Sido qe te jete ky plak pasi e gostiti dhe e kendelli Musain (paqja e Allahut qofte mbi te) e
Musai I tregoi ç‘kishte ndodhur me te,e gezoi pa mase me fjalet se net e vertete kishte
shpetuar. Atehere njera nga dy vajzat I tha babait: ― O babai im merre kete njeri ne
sherbim” dmth qe ta ruaj bagetine, e pastaj e lavderoi duke thene “ se te fortin dhe
te besueshmin eshte me se miri qe ta marresh ne sherbim”

Umeri Ibni Abbasi, Shurejh el-Kadiu, Ebu Maliku, Katade, Muhammed b. is‘haku dhe disa
te tjere thone: ― Kur e tha kete babai pyeti: ― E nga e di ti se ky eshte I ketille? Ajo u
pergjigj: ― Ai e ngriti gurin te cilin nuk mund ta ngrisin me pak se dhjete njerez dhe kur u
nisem per ketu une ecja para tij e ai me tha qe te eci pas tij dhe kur te vijmë ne
udhekryq, t‘ia tregoj rrugen duke gjuajtur guralecë‖

Ibni Mes‘udi ka thene: ― Tre persona kane qene me mendjemprehte: ― Pronari I Jusufit
kur I ka thene gruas se vet: ― Bëja te këndshëm strehimin” gruaja qe ka thene per
Musain: “ O babai im merre kete njeri ne sherbim, se te fortin dhe te
besueshmin eshte me se miri qe ta marresh ne sherbim” dhe Ebu Beker es-
Siddiku, kur per trashegimtare te tij e ka caktuar Umer b. El-Hattabin (Allahu qofte I
kenaqur me te)

“Ai tha: “ Une deshiroj qe te te martoj me njeren prej ketyre dy vajzave te mia,
por
Por qe te me sherbesh tete vjet, e nese I mbush dhjete, kjo eshte prej teje.
Une nuk deshiroj qe kete te ta beje te veshtire. Do te shohësh ne dashte
Allahu- se jam I mire”

Shume juriste te shkolles (medh‘hebit) hanefite, kete e marrin si argument qe njeriu kur
te shese diçka mund te thote: ―njerin nga keta dy robber, njeren nga keto dy fustane etj.‖
Sepse kjo eshte e drejte dhe ne pajtim me fjalet: “ me njeren prej ketyre dy vajzave
te mia‖ .Mirepo kjo eshte kontestuese, meqe ne kete rast nuk dihet saktesisht se qfare
po blihet dhe ketu nuk ka shitblerje korrekte. E Allahu e di me se miri.

Juristet e shkolles hambelite keto fjale I marrin si argument se eshte e lejuar te merret
diçka me qira, e qiraja te paguhet me ushqim apo me rroba, siç eshte e praktikuar dikur.

Si argument per kete e nenrendisin edhe hadithin te cilin e shenon Ibni Maxhe ne
Sunenin e tij. Sipas ketiji hadithi ai e emerton nje titull te kapitullit: ―Huazimi I punetorit
me ushqim: pastaj citon hadithin: ― Na ka treguar Muhammed b. El-Mustaffa el-Humsi, se
I ka rrefyer Bekijjeh b. El-Velidi ka degjuar nga Mesleme b. Aliu ky nga Se‘id b. Ebi Ejjubi,
ky nga Harith b. jezidi, e ky nga Alijj b. Rebbahu, se ka thene: ― E kam degjuar Utbe b.
En-Nudderin duke rrefyer: ― Njehere ishim te I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te), kur ai recitonte: ―Ta sin mim‖ derisa erdhi tregimi mbi Musain e
tha: ― Musai e ka dhene vetveten me qira ne afat prej tete apo dhjete vjeteve per
kundervlere qe ta ruaj dliresine e vet dhe te furnizohej me ushqim‖

-327-

 17-08-, 14:36

-
-

Mirepo hadithi I sipercituar ne versionin e tillë, nuk eshte I besueshëm, sepse I

permenduri Mesleme b. Alijj el-Husheni ed-Dimeshki el-Balati, sipas permbledhesve me te
njohur te haditheve, nuk eshte I besueshëm , prandaj edhe hadithi qe e transmeton ai
vetë, nuk mund te merret si argument. Mirepo ky hadith transmetohet edhe ne nje
version tjeter. Keshtu, Ibën Ebi Hatimi thote: ― Na ka treguar Ebu Zurah se I ka treguar
Jahja b. Abdullah b. Bekri, e ketij Ibni Lehi‘ah‖ e ne transmetim tjeter: ― Na ka treguar
Ebu Zurah se I ka treguar Safuani, ketij El-Velidi, e ketij Abdullah b. Leh‘ah se ka degjuar
nga el-Harith b. Jezid el-Hadremiu e ky nga Alijj b. Rebbah el- Lahmiu se ka thene: ― E
kam degjuar Utbe b. En-Nudder es-Sulemijin, shokun e te Derguarit te Allahut, duke
thene se I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Musai e ka
dhene vetveten me qira per kudnervlere qe ta ruaj dlirësinë e vet dhe te furnizohej me
ushqim‖

I Lartmadherishmi thote: ― Musai tha: “Le te jete keshtu nee ms meje dhe teje!
Cilindo afat prej ketyre dyve ta plotesoj, nuk do tem und te me behet verejtje
diç. Allahu eshte deshmitarë per atë se çka flasim ne‖ I Lartmadherishmi ketu
thote se Musai I ka thene vjehrrit te vet se pajtohet qe te jete ashtu siç tha ai, qe te mos
bëhët kurrfar verejtje per plotesimin e cilitdo nga keto dy afate, se Allahu I Lartesuar
eshte duke degjuar fjalet e tyre dhe se Ai eshte deshmitarë dhe garant si per njërin ashtu
edhe per tjetrin. Megjithkëtë, Musai e plotesoi afatin me te gjate dhe me te plote,
perkatesisht afatin prej plote dhjete vjetesh.

Buhariu thote: ― Na ka treguar Muhammed b. Abdurrahimi se I ka treguar Se‘id b.

Sulejmani,e ketij Mervan b.Suxha, se ka degjuar nga Salim el-Eftasi, e ky nga Se‘id
b.Xhubejri se ka thene: Nje hebre nga el-Hira me ka pyetur se cilin prej dy afateve e ka
permbushur Musai, e kam thene: ― Nuk e di, deri sat a pyes arabin me te famshëm.‖
Pastaj shkova tek Ibni Abbasi dhe e pieta per kete. Ai mu pergjigj: ― E ka permbushur
afatin me te gjate dhe em te mire, meqe kur I Derguari I Allahut premton diqka ashtu
edhe vepron.

-328-

Kete hadith ne kete version e shenon vete Buhariu. Nesaiu siç do te shohim me vone, e
transmeton nga El-Kasim b. Ebu Ejjubi, e ky nga Se‘id b. Xhubejri dhe e nenrendit nder
hadithet mbi sprovimet.

Ibni Xheriri e transmeton kete nga Ahmed b. Muhammed et-Tusiju, ndersa Ibën Ebi
Hatimi nga abbai I vet. E te dy e transmetojne nga el-Humejdi ky nga Sufjan b. Ujejne I
cili thote se na ka treguar Ibrahim b. Jahja b. Ebi Ja‘kubi nga el-Hakem b. Ebani, ky nga
Ikrime, e ky nga Ibni Abbasi se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) ka thene: ― E kam pyetur Xhibrilin se cilin prej ketyre dy afateve e ka permbushur
Musai, e ai me eshte pergjigjur: ― Me te gjatin dhe me te plotin‖ Mirepo Ibrahimi I
permendur, permendet vetem ne kete hadith.

Kete hadith e transmeton edhe El-Bezzari, nga Ahmed b. Eban e;-Kureshiu, ky nga Sufjan
b. Ujejne, ky nga Ibrahim b. A‘jeni, ky nga El-Hakem b. Ebani, ky nga Ikrime, e ky nga
Ibni Abbasi, e ky nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).
E transmeton edhe Museddedi nga Haxhxhaxhi ky nga Ibni Xhurejxhi e ky nga Muxhahidi-
si mursel – se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) per kete e
ka pyetur Xhibrilin, Xhibrili Israfilin, Israfili Sunduesin e Lartmadherishem, e I
Lartmadherishmi eshte pergjigjur: ― Afatin me te gjate dhe me te plote‖ Po keshtu e
transmeton dhe Ibën Ebi Hatimi nga Jusuf b. Serxhi – si hadith mursel.

Ibni Xheriri perms Muhammed b. Ka‘bit shenon se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) eshte pyetur: ― Cilin prej ketyre dy afateve e ka
permbushur Musai? Eshte pergjigjur: ― Me te gjatin dhe me te plotin‖

El-Bezzari dhe Ibën Ebi Hatimi kete e shenojne perms Uvjed b. Ebi Imran el-Xhuveniut –
por ky nuk eshte I besueshëm – se ka degjuar nga babai I tij ky nga Abdullah b. es-
Samiti e ky nga Ebu Dherri se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te)eshte pyetur : " CIlin prej dy afateve e ka permbushur Musai? eshte pergjigjur:
" Me te gjatin dhe me te plotin" Pastaj ka thene: " E nese dikush te pyet se me cilen vajzë
eshte martuar, ti thuaj: me te voglën "

El Bezzari dhe Ibën Hatimi kete e shenojnë edhe eprmes Abdullah b. Lehi'ah, ky nga El-
Harith b. Jezid el-Hadremiu, ky nga Alijj Rebbahu b. Ky nga Utbe b.En-Nudderi se i
Derguari i Allahut (paqja dhe shpetimi i Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Musai (paqja e
Allahut qofte mbi te) e ka dhene vetveten me qira, perkundervlere qe ta ruajë dliresine e
vet dhe te furnizohej me ushqim. Kur permbushi afatin‖ dikush pyeti: ― O I Derguar I
Allahut cilin prej dy afateve? ―Me te gjatin dhe me te plotin‖ u pergjigj.

-329-

 20-08-, 12:33

-
-

Kur deshi te shkonte nga Shu‘ajbi (paqja e Allahut qofte mbi te) I tha gruas se vet qe te
kerkoje nga abbai I saj diçka nga bagetia qe te kishin me se te jetojne. Ai I premtoi se do
t‘ua jape te gjitha qengjat qe do te lindin atë vit, te cilet do te kishin ngjyre tjeter nga ajo
e nenave te tyre. E ky kishte dele te bukura te zeza. Atehere Musai (paqja e Allahut qofte
mbi te) mori nje shkop, e çau ne nje skaj dhe e vuri ne fund te govates. Pastaj I solli
delet qe te pine ujë. Duke qendruar menjanë govates, kurdohere qe afrohej ndonje dele
ai I meshonte govates anash.

Ai me tej thote: ― Delet u binjakuan dhe linden qengja femra, te gjitha me ngjyre tjeter ,
perveq nje apo dy deleve . Nder kafshet e porsalindura nuk kishte asnje mangesi, sikurse
ato qe I kane kanalet e qumeshtit te zgjedhura, e qumeshti te rrjedhe vet, ose me kanale
te mbyllura, e qe te mos mundet te dale qumeshti; apo me sise shterpe apo me xhunga
ne sise ne forme te lythave e te tjera. I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ka thene: ―Sikur te depertonit ne Sham, do te hasnit ne kafshet qe kane
mbetur nga raca samirije‖

Ibni Lehi‘ah thote: ― Fjala ―feshush‖ domethene: kanale te zgjeruara te qumeshtit; fjala
―dabub‖ sisë te gjata keshtu qe terhiqen zvarre; fjala ― azuz‖ kanalet tejet te ngushta te
qumeshtit ; fjala ― th‘ul‖me sise te vogla sikurse lythi; ndersa fjala ―kemush‖ do et thote
se nuk mund te milet me dore – per shkak se jane te vogla. ―

Eshte e kontestueshme se a jane keto fjalet e te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) apo jo. Eshte e mundur qe megjithate keto te jene fjalet e
ndonjerit nga as‘habet (meukuf) siç thote Ibni Xheriri: ― Na ka rrefyer Muhammed b. El-
Muthenna se I ka treguar Mu‘adh b. Hishami e ketij Ubejji ky nga Katade e ky nga Enes b.
Maliku se ka thene: ― Kur I Derguari I Allahut Musai, e vizitoi mikun e vet na afatin e
caktuar, miku I tha: ― Cila dele te pjelle qengj me ngjyre tjeter nga ajo qe ka nena e tij,
merre atë per vete‖ Atehere Musait iu kujtua qe te vinte litare ne ujë ku pinin delet. Kur I
pane litaret te gjitha u frikesuan perveq njeres, prandaj atë vit pollen qengja te larme.
Keshtu qe atë vit Musai I mori te gjithe qengjat per vete.

Zingjiri I transmetuesve I ketij hadithi eshte I mire, dhe te gjithe njerezit net e jane te
besueshem. Allahu e di me se miri.

-330-

Me heret duke folur per Jakubin (paqja e Allahut qofte mbi te) percollem nga ehli kitabet
se daja I tij, Lebani kur shkoi prej tij I premtoi se do t‘ia jepte te gjithe qengjat qe do te
pillnin te larme. Pra ai kishte vepruar sikurse Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) Allahu e
di me se miri!

Allahu I Lartmadheruar thote: ― Kur Musai e plotesoi afatin e caktuar dhe u nis me
familjen e vet, verejti nje zjarr ne anen ( e malit te) Turit. “ Pritni” I tha familjes
se vet se pash zjarr. Ndoshta do t‟ju sjell prej tij ndonje lajm, apo ndonje cope
dru te ndezur, qe te nxeheni ju. E kur erdhi tek ai (zjarri) dikushe thirri nga
ana e djathte (e begatshme) e lugines – nga lisi ne trevene bekuar: “ O Musa,
Une jam Allahu, Zoti I boteve! Hidhe shkopin tend” Dhe kur pa se shkopi po
levizte sikur te ishte gjarper, ai u zbraps dhe nuk u kthye. “ O Musa afrohu dhe
mos u frikeso! Ti me te vertete je I sigurte. “ Fute doren tende ne xhepin e
jrahrorit – do te paraqitet e bardhe , pa kurfar te mete, dhe mblidhe veten nga
frika! Keto dy argumente te jane (dhene) nga Zoti yt per faraonin dhe parinë e
tij. Ata me te vertete jane popull I shthurur” (Kasas 29-32)

Me lart doli ne pah se Musai nga dy afatet e parashtruara, e plotesoi atë me te gjatin dhe
em te plotin. Kjo mund te konkludohet edhe nag fjalet: “ Kur Musai e plotesoi afatin e
caktuar” Nga Muxhahidi transmetohet se ka thene:‖ Ai I ka plotesuar dhjete, e pastaj
edhe dhjete vjet tjera‖

“…dhe u nis me familjne e vet” dmth nga vjehrri I vet duke I thene atij siç pohojne
shume mufessire dhe te tjere se eshte eprmalluar per te vetët. Prandaj kishte per qellim
qe ata t‘I vizitonte fshehurazi ne Egjipt. Kur u nis me familjen e vet, me vete mori dy
femijet dhe bagëtinë qe e kishte fituar atje gjate kohes se qendrimit te tij.

Ata thone se kjo kishte ndodhur ne nje nate te errët e te ftohtë, kur edhe e humben
rrugen dhe nuk mund te gjenin ndonjë rrugë te njohur. Perpiqej qe ta shkrepte urorin,
porse kjo nuk I shkonte epr dore, ndersa erresira dhe te ftoftët beheshin gjithnje e me te
fuqishme. Derisa mundohej papritmas diku se largu ne drejtim te kodres Tur, diktoi ne
zjarr qe ndizej flake. Kjo koder gjendej nga ana perendimore e tij, perkatesisht nga ana e
djathte e tij. “ Pritni I tha familjes se vet, se pashe nje zjarr” Allahu e di me se miri,
por si duket vetem ai e ka pare ate zjarr, sepse ky zjarr ne realitet ishte drite te cilen nuk
mund ta shohe çdokush. “ Ndoshta do t‟ju sjell prej tij ndonje lajm” dmth ndoshta
prej tij do te kuptoj se ku nxjerr kjo rruge ― apo ndonje cope dru te ndezur qe te
nxeheni ju‖ Kjo tregon qarte se ata me te vertete kishin bredhur ne atë nate te errët e
te ftoftë. Kjo shihet nga fjalet e nje ajeti tjeter: “ E a te ka ardhur ty lajmi per
Musain, kur pa zjarrin dhe I tha familjes se vet: “ Rrini ketu Une e pash nje
zjarr, ndoshta do t;jus jell dru te ndezur, ose tek ai do ta kuptoj rrugen e
drejte” (Ta Ha 9-10)

-331-
 22-08-, 14:48

-
-

Pra ky eshte argument se nata ishte e errët dhe se ata kishin humbur rrugën. Per te
gjithe kete I Lartmadherishmi flet ne suren Nemël ku thotë: “ Kur Musai I tha familjes
se tij: “ Une kam pare nje zjarr , do t‟ju sjell juve ndonje lajm prej tij, ose do
t‟ju sjell nje dru te ndezur qe te nxeheni ju‖ (Nemël 7) Dhe me te vertete ua solli
nje lajm, por çfar lajmi se? Aty e gjeti udhezimin, por çfare udhëzimi se? Aty e gjeti
dritën, por çfar drite se?

Allahu I Lartmadheruar thote: “ E kur erdhi te zjarri dikush e thirri nga ana e
djathtë ( e begatshme) e lugines – nga lisi ne trevën e bekuar: “ O Musa Unë jam
Allahu, Zoti I botëve”(Kasas 30)

Ne suren Nemël I Lartmadherishmi thote: “ E kur erdhi te ai dikush I thirri: “

Qofshin te bekuar ata qe gjenden ne vendin ku eshte zjarri dhe ata perreth tij,
dhe qofte lavderuar Allahu – Zoti I botëve” (Nemël 8) dmth qofte lavderuar Allahu I
Madherishëm I Cili ben çka te dojë Vetë dhe gjykon sit e dojë Vetë‖ O Musa! Unë jam
Allahu I Fuqishmi dhe I Urti” (Nemël 9)

Ne suren Ta Ha I Lartmadherishmi thote: “ E kur erdhi te ai dikush I thirri: “ O Musa

Une jam Zoti yt, andaj zbathi kepucet tuaja se ti me te vertete gjendesh ne
luginen e bekuar te Tavasë! Une te kam zgjedhur ty andaj dëgjo atë qe te
shpallet ty* Une me te vertete jam Allahu se s‟ka zot tjeter perveç Meje, andaj
me adhuro vetem Mua dhe kryej namazin qe perhere te Të jem ne mendimet e
tua. Casti I ringjalljes do te arrijë me siguri – prej secilit Unë e fsheh atë ne
menyre qe çdo njeri te jete I shperblyer apo I ndeshkuar sipas mundit te vet.
Andaj le te mos te shmang ty assesi nga besimi, ai qe nuk beson ne te dhe qe
ndjek epshin e vet, e te jesh I shkaterruar” (Ta Ha 11-16)

Shume mufessire nge brezi I pare por edhe nga brezat e mevonshëm thone‘ Kur Musai e
pa zjarrin dhe iu afrua atij, verejti se ai ndizej ne nje dru gjembash te gjelbert dhe se sa
ma shume flakeronte druri aq me shume gjelberohej, prandaj u habit shume dhe u ndal.
Druri ishte rreze malit, ne anën perëndimore nga ai, nga ana e djathtë e tij, siç thote I
Lartmadherishmi: “ Ti (o Muhammed) nuk ke qene ne anën perëndimore (te
Turit) kur Ne ia besuam Musait pejgamberine, dhe ti nuk ishe deshmitar ( I kesaj
ngjarje).(Kasas 44)‖ Musai ishte ne luginen e quajtur Tuva, I kthyer nga kibla, ndersa
drurin e kishte ne anën e djathtë te tij – ne anën perëndimore nga ai. Zoti I tijn e thirri
atë ne luginën e bekuar Tuva dhe se pari I urdheroi qe t‘I zbathë kepucet, nga respekti
ndaj ketij vendi te bekuar, veçanarisht ne ate natë te bekuar.

**Ehli kitabet mendojne se drita e kishte verberuar, e ai duke u frikesuar se mos po

humbase shikimin , vuri doren ne fytyre.

-332-

Pastaj I Lartmadherishmi iu drejtua atij ashtu siç deshi Vetë, duke I thene: “ Une jam
Allahu, Zoti I boteve” ( Kasas 30). “ Une me te vertete jam Allahu s‟ka zot tjeter
perveç Meje, andaj me adhuro vetem Mua dhe kryej namazin q eperhere te Të
jem ne mendimet e tua” (Ta Ha 14) dmth une jam Zoti I boteve, Ai prane te Cilit zot
tjeter nuk ka. Vetem Ai eshte I denje te adhurohet dhe vetem ne emër te Tij kryhet
namazi.

Pastaj I tha se kjo bote nuk eshte vendbanim I perhershëm, por Ahireti dhe ai gjithsesi
ekziston – “ ne menyre qe çdo njeri te jete I shperblyer apo I ndeshkuar sipas
mundit te vet‖ dmth te shperblehet per vepra te mira qe ka bere, apo te ndeshkohet
per ato te keqojat. Ne kete menyre e nxiti dhe e inkurajoi qe te punoje per Ahiret dhe t‘iu
shmanget atyre qe nuk I besojne Atij, te cilët jane te padegjueshëm nda Zotit te tyre dhe
qe ndjekin vetem pasionet e veta. Pastaj duke iu drejtuar ne menyren me te bukur qe
mund te jete dhe duke I treguar qarte se Ai eshte I Plotefuqishëm mbi çdo gjë se kur
deshiron te behet diqka vetem thote “Behu” e ajo behet – e pyeti: ― E ç‟ke ti ne doren
e djathtë o Musa? ― (Ta Ha 17) dmth ajo qe mban tin e doren e djathtë, a nuk eshte
shkopi qe te sherben qe nga koha kur ej duke e mbajtur ? “ Ky eshte shkopi im” u
pergjigj ai” net e cilin mbeshtetem dhe me te cilin u shkundi gjethe deleve te
mia, e me sherben edhe epr nevoja te tjera. “ Hidhe at o Musa” th AI Dhe e
hodhi atë kur ai u be gjarpër qe zvarritej” ( Ta Ha 18-20)

Kjo eshte nje mrekulli e madhe, argument I pakontestueshëm se Ai qe i fliste atij eshte Ai
I Cili kur t‘I thot diçkaje behu ajo behet dhe se Ai ben çka te dojë Vetë!

Ehli kitabet mendojnë se ai kishte kerkuar qe t‘I jepet argument I pakontestueshëm se

ajo qe do te thoshte eshte e vertete duke qene se baoret e Egjiptit e pergjenjshtronin
prore.

Dhe Zoti I tij e pyeti: “ E ç‟ke ti ne doren e djathtë? ― Ky eshte shkopi im” u
pergjigj ai‖ Pastaj urdheroi qe ta hidhte pertokë. “ Dhe ai e hodhi atë, kur ai ( u
bë) gjarper qe zvarritej”Atehere Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) u frikesua dhe
iku, ndersa I Lartmadherishmi e urdheroi qe te kthehej dhe ta kapte gjarperin per bishti.
Kur e beri kete ai ne doren e tij, perseri u shendrrua ne shkop.

Ne nje ajet tjeter Allahu I Lartmadherishem thote: ― Hidhe shkopin tend” Dhe kur pa
se shkopi po leviste sikurse gjarper ai u zmbraps dhe nuk u kthye” ( Kasas 31)
dmth u shendrrua ne gjarper shume te madh I cili skermiste me dhembe dhe leviste porsi
gjarper I vertete.

-333-

 23-08-, 14:36

-
-

Shprehja “xhann” e eprdorur ne kete ajet, ne gjuhen e eprditshme percakton

gjarperinjtë e vegjël, te parrezikshem dhe tejet te levizshëm, te cilet zakonisht jetojnë ne
shtepi te braktisura. Mirepo ky gjarper njekohesisht ishte I madh edhe shume I
levizshëm. Kur e pa Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) u zmbraps I frikesuar dhe iku siç
reagon zakonisht njeriu ne keto situata, " dhe nuk u kthye" dmth iku duke mos shikur
prapa. Ne at qast e thirri Zoti I tij: “ O Musa afrohu dhe mos u frikeso! Ti me te
vertete je I sigurte” (Kasas 31)

Kur u kthye Allahu I Lartesuar e urdheroi qe ta merrte atë‖ Merre atë, dhe mos u
frikeso” tha Ai. Ne do ta kthejme ne formen e meparshme” (Ta Ha 21) . Thuhet
se ai u frikesua aq shume , saqe se pari e futi doren ne mëngën e gunes se vet, pastaj e
nxorri prej aty dhe ia futi ne goje. Ndersa ehli kitabet mendojne se ekishte kapur per
bishti dhe se atehere perseri ishte shendrruar ne shkop. Lavderuar qofte I Madhi dhe I
Fuqishmi, Sunduesi I dy lindjeve dhe I dy perendimeve.
Pastaj I Lartmadherishmi e urdheron qe ta fuse doren ne xhepin e gjirit te vet dhe qe
perseri ta nxirrte. Kur e beri kete ajo shendriti nga bardhesia porsi Hëna. Bardhesia e saj
nuk ishte ndonje mangësi apo shenje e ndonje semundjeje te lekures siç eshte gërbula
apo rrebuli. Prandaj I Latmadherishmi thote: “ Fute dorën tënde ne xhepin e
krahrorit – do te paraqitet e bardhe, pa kurfar te mete, dhe mblidhe veten nga
frika‖ (Kasas 32). Thuhet se kjo do te thote: Nese frikesohesh vëre doren në zemer, se
do te qetesohet tronditja.

Edhe pse kjo I eprket vetem atij, megjithatë bekimi I besimit ne të, deshmon se kjo I ben
dobi edhe atij qe e ben kete me qellim qe t‘I ndjeke te Derguarit.

Ndersa ne suren Nemël I Lartmadherishmi thote: “ Dhe fute dorën tënde ne xhepin e
kemishes, do te parqitet e bardhe pa kurfar semundje, do te jete kjo njera prej
nëntë mrekullive te faraoni dhe populli I tij. Ata me të vertete jane popull
ngatrresar. “ (Nemël 12) dmth dy shenjat shkopi dhe dora jane dy argumente per te
cilat flitet ne fjalet e te Lartesuarit: ― Keto dy argumente jane (dhene) nga Zoti yt per
faraonin dhe parine e tij. Ata me te vertete jane popull I shthurur” (Kasas 32).
Pra perveç ketyre shenjave, ekzistojne edhe shtate te tjera, qe gjithsejt bëjnë nëntë
argumente, te permendurit ne fund te sures Isra, ku I Lartmadherishmi thote: “ Ne I
kemi dhene Musait nëntë shenja te qarta, e pyeti bijtë e Israilit, kur u erdhi ai
te pareve te tyre, dhe kur faraoni tha: “ O Musa une mendoj se ti me te vertete
je I magjepsur” (Musai) Tha: “ Ti e di se keto mrekulli te qarta nuk I ka shpallur
askush tjeter, perpos Zotit te qiejve dhe te Tokës dhe une mendoj se ti, o
faraon do te pesosh me siguri” (Isra 101-102)

-334-

Keto argumente jane te numeruar ne suren A‘raf ne fjalet e Latmadherishmit: “ Dhe Ne

e kemi ndeshkuar popullin e faraonit me vite urie dhe me papjellësi qe te
mbledhin mendjen.” Dhe kur ishin ne gjendje te mire, ata thoshin: “ Kete e
kemi merituar” e kur I godiste ndonje e mynxyrë, kete ia pershkruanin Musait
dhe atyre qe kishin besuar se bashku me të. Por jo! Fatkeqesia e tyre ishte prej
Allahut vetem qe shumica e tyre nuk e dinin kete! Dhe thoshin: “ Cfaredo
argumenti ten a sjellesh qe te na magjepsësh, ne nuk do te besojme ty”
Prandaj Ne atyre u kemi derguar vërshime karkaleca, rriqra, bretkosa dhe gjak
– te gjitha shenjat te qarta por ata madheshtoheshin dhe ishin popull
keqberes‖ (A‘raf 130.133)
Keto nëntë shenja nuk jane njesoj sikur dhjete porosite e Zotit. Nente shenjat jane fjalet
e Allahut, te cilat bejne pjese ne kader, ndersa dhjete porosite e Tij bejne pjese ne fushën
e ligjit fetar (Sheriat). Per kete terheqim verejtjen, pasi disa dijetar I ngaterrojne keto
duke menduar se keta dy lëmenj jane e njejta gjë. Kete e kemi shqyrtuar ne Tefsirin
tone, ne fund te sures Isra.

Pra kur Allahu e urdheroi Musain (paqja e Allahut qofte mbi te) qe te shkoje te faraoni ai i
tha: " "(Musai) Tha O Zoti im une kam mbytur nje njeri te tyre, prandaj kam frike
se edhe ata do te me mbysin mua. E vellai im Haruni eshte me gojetar se une,
andaj dergoje edhe ate me mua, si ndihmes timin, qe t'i vertetoje fjalet e mia,
ngase kam frike qe do te me quajne genjeshtarë" Ne do te ndihmojme ty me
vellain tend" tha Ai dhe qe te dyve do t'ju japim pushtet, e ata nuk do te mund
t'ju afrohen juve. Me shenjat Tona ju te dy dhe ata qe do t'ju pasojen do te jeni
ngadhnjimtarë" (Kasas 33-35)

I Lartmadherishmi ketu flet se si robi I Tij, Pejgamberi I Tij dhe bashkebiseduesi I Tij,
Musai I eshte pergjigjur Zotit te vet – kur e urdheroi qe t‘I shkoje armikut te vet, per
shkak te dhunes dhe te zullumit te te cilit qe I detyruar ta braktise Egjiptin, pas vrasjes se
koptasit. ― O Zoti im une e e kam mbytur nje njeri te tyre, prandaj kam frike se
edhe ata do te me mbysin mua. E vellai im haruni eshte me gojëtar se une
andaj dergoje edhe atë me mua si ndihmës timin, qe t‟I vertetoje fjalet e mia,
ngase kam frike qe do te me quajnë gënjeshtar” dmth dergoje me mua edhe
ndihmësin perkrahesin dhe mbeshtetesin tim, qe te me ndihmoje kunder secilit qe me
kundervihet, t‘ua dorezoj mesazhin Tënd, meqe ai eshte me gojëtar se une dhe me mire
di t‘I shpjegoje gjerat.

Duke iu pergjigjur lutjes se tij I Lartmadherishmi thote: “ Ne do te ndihmojme ty me

villain tend” tha Ai dhe qe te dyve do t‟ja japim pushtet dmth argument “ e ata
nuk do tem und t'ju afrohen juve‖ dmth ata nuk do te munden t‘ju bejne asnje te
keqe sepse do t‘ua tregoni argumentet Tona.Disa thone: per shkak te bekimit te
argumenteve Tona. Ju te dy dy dhe ata qe do t‘ju pasojne juve, gjithsesi do te jeni
ngadhnjimtarë.

-335-

 24-08-, 13:20
-
-

Ne suren Ta Ha I Lartmadherishmi thote: “ Shko te faraoni ai eshte shfrenuar” “ O

Zoti im tha Musai “ beret e gjere krahrorin tim “ Dhe lehtesoma detyren time;
dhe zgjidhe nyjen nga gjuha ime, qe te kuptojne te folurit tim” (Ta Ha 24-28)
Thuhet se ka belbezuar gjate shqiptimit, per shkak se faraoni ia kishte vene nje gacë ne
gjuhe, nderkohe qe provonte arsyen (mendjen) e tij.Perkatesisht ai si foshnje qe ishte e
kapi per mjekrre faraonin, per kete shkak ai deshi ta likujdonte. Duke u frikesuar per te
Asia tha se ky eshte ende femije I vogel. Atehere faraoni e provoi, duke e vene para tij
nje frut dhe nje gacë. Femija deshi ta marre frutin, mirepo engjëlli ja shtyu doren nga
gaca, te cilen e mori dhe e vuri ne gjuhe. Kjo beri qe me vone Musai te belbezonte. Ketu
ai e luti Zotin e vet qe t‘ia eliminoje belbezimin, vetem aq sa njerezit do tem und ta
kuptonin, e jo teresisht.

Hasan el-Basriu thote: ―Pejgamberet luten vetem aq sa eshte e domosdoshme, prandaj ai

edhe me tej belbezonte ndopak.‖

Prandaj faraoni – e poshteroft Allahu – ka thene atë per te cilin thone se ka aluduar per
Musain (paqja e Allahut qofte mbi te) : “mezi di te flase” (Zuhruf,52) dmth mezi mund
te thote atë qe do, dhe te shprehe atë qe ka ne zemër e në shpirt.

Pastaj Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Dhe me jep ndihmësin nga
familja ime, Harunin villain tim. Me forco me të dhe beje shok timin ne detyren
time, qe te lavderoj shume Ty dhe permendim shume Ty. Ti me te vertete di
per ne” Të eshte pranuar lutja jote o Musa tha Ai‖ (Ta Ha 29-36) dmth lutja jote
eshte pranuar ne teresi dhe Net e dhamë gjithqka qe kerkove. Ky eshte frut I prestigjit te
madh qe gezonte ky tek Zoti I Lartmadheruar kur kerkoi nga Allahu I Lartesuar qe edhe
Harunin ta bente Pejgamber, gje qe Ai e beri. Allahu I Lartmadheruar thote: “ e ai tek
Allahu eshte I shquar‖ (Ahzab 69). Gjithashtu thote: “ dhe I kemi dhuruar atij nga
meshira Jonë si Ferrëfyes villain e tij Harunin” (Merjem 53)

Njehere kur po shkonin ne haxh nena e besimdrejteve Aishja (Allahu qofte I kenaqur me
të) kishte degjuar nej njeri duke I pyetur nejrezit: ―Cili njeri ka qene shpirtmadh ndaj
vellait te vet? Njerezit heshtnin, ndersa Aishja u tha atyre qe ishin rreth shkalcit te saj: ―
Ky ka qene Musab b. Imrani kur u angazhua tek Allahu per villain e vet, Harunin e edhe ai
u bë Ferrëfyes‖ Allahu I Lartmadheruar thote: “ dhe I kemi dhuruar atij, nga meshira
Jonë si Ferrëfyes vellain e tij, Harunin”.

-336-

Ne suren Shu‘ara I Lartmadherishmi thote: ― Kur Zoti yt i thirri Musait: “ Shko te

populli zullumqar te populli I faraonit se ndoshta do te frikesohet” ai tha: “ O
Zoti im kam frikë se ata do te me konsiderojne gënjeshtar qe te mos ndiej
rëndim ne shpirt e gjuha te me pshtjellohet. Andaj jepi pejgamberine edhe
Harunit “ Une jam edhe pergjegjës ndaj tyre(mbytjen e nje koptasi) e kam frike
se do te me mbysin.” Jo assesi (nuk do te vrasin) “ tha Ai . Shkoni qe te dy me
argumentet Tona. Ne do te jemi me ju dhe te degjojme. “ Shkoni te faraoni dhe
thuani: “ Ne jemi te derguar nga Zoti I boteve, lejoi bijtë e Israilit qe te vijnë
me ne” Vallë a nuk te kemi rritur Ne – ne mesin tone, deri sa ishet femije dhe a
nuk qendrove ne mesin tone aq vjet te jetes tende? Tha faraoni dhe bëre atë
vepër te keqe q eke bere , e ti je ende jomirenjohes? (Shu‘ara 10-19)

Prej ketyre fjaleve kuptohet se at ate dy kane shkuar te faraoni dhe ia kane percjelle atij
atë per te cilë ishin derguar; dmth e kane thirrur atë qe te besojë vetëm Allahun e
Madherishëm I Cili nuk ka shok, dhe t‘I liroje pasardhesit e skllaveruar te Israilit nga
prangat e dhunes të terrorit dhe te zullumit t‘I lërë ata qe te adhurojnë Zotin e tyre ku te
duan vetë, vetem Atij t‘ia drejtojnë lutjet dhe vetem ndaj Tij te jene te bindur dhe te
nenshtruar.

Por faraoni u kryelartesua u be mendjemadh dhe kaloi kufijtë e se keqes prandaj Musain
e shikoi ne menyre mosperfillse dhe nenqmuese, duke thene: “ Vallë e nuk te kemi
rritur Ne – ne mesin tone, deri sa ishe femije dhe a nuk qendrove ne mesin
tone aq vjet te jetes tënde? Dmth a nuk je ti ai femije te cilin e kemi rritur ne pallatin
tone ndaj te cilit kemi vepruar mire dhe ndaj te cilit per nje kohe te gjate kemi qene
mireberes?

Keto fjale jane argument se ky ishte I njejti faraon nga I cili kishte ikur aid he se nuk
eshte e vertete ajo qe thone ehli kitabet se faraoni nga I cili kishte ikur Musi, kishte
vdekur, nderkohe qe ky ishte ne Medjen dhe se ishte derguar te nje faraon tjeter.

“ dhe bere atë veper te keqe qe ke bere e ti ende je jomirenjohes? Ke mbytur nje
koptas, e pastaj ke ikur prej nesh me çka ke mohuar mireberesine tone. “ Une atehere
e kam bere atë kunder deshires sime” – tha Musai‖ dmth para se te me vinte
Shpallja “ e prej jush kam ikur, ngase jam frikesuar nga ju, e Zoti im me dhuroi
menqurine dhe me beri Pejgamber”(Shu‘ara 20-21)

Duke iu pergjigjur faraonit per kujdesin e kushtuar dhe mireberesine ndaj tij, te cilen tani
ia permendte Musai tha: “ e bamiresine qe po ma permend tani, a mos eshte ajo
qe bijtë e Israilit I ke bere skllever? “ (Shu‘ara 22) dmth bamiresia per te cilet po flet
ti ka te beje vetem me nje njeri nga pasardhesit e Israilit, kurse nga ana tjeter, e ke
skllaveruar dhe e ke vene ne sherbimin tend nje popull te tere, te cilit I perkas edhe une
vetë.

-337-

 25-08-, 13:51

-
-

― E kush eshte Zoti I boteve? “ pyeti faraoni. “ Zoti I qiejve dhe I Tokës, dhe
qka gjendet ne mes tyre, nese jeni te bindur u pergjigj ai. “ A po degjoni ju
kete? – u tha (faraoni)atyre rreth vetes. “ Zoti juaj dhe Zoti I te pareve tuaj te
lashte “ tha Musai. “ Ferrefyesit qe u eshte derguar ju, me të vertete qenka I
marre” tha faraoni. “ Zoti I lindjes dhe I perendimit dhe I gjitha asaj qe
gjendet ne mes tyre, nese keni mend “ tha Musai” (Shu‘ara 23-28)

Keshtu I Lartmadherishmi e paraqet biseden dhe diskutimin qe ka rrjedhe midis faraonit

dhe Musait dhe argumentet qe ia ka parashtruar Musai faraonit te praptë: se pari
racionale, pastaj morale, e me ne fund ato ndijore.

Ne realitet faraoni e poshteroft Allahu shprehu haptazi se nuk I besonte Krijuesit te

Lartmadherishem dhe pandehu se ai ishte vetë zot: “dhe I tuboi njerezit e therriti: “
Une jam zoti juaj me I madhi” ( Naziat 23-24) ― O magnate” tha faraoni une nuk
e di se ju keni zot tjeter perveç meje‖ (Kasas 38)

Me keto fjale faraoni deshmoi se ishte njeri kryeneç . Ai e dinte se vete ishte vetem rob I
Zotit dhe vetem Allahu eshte Krijues, Nje I Vetmi dhe Zoti I vertete I Cili çdo gjëje I jep
formë siç thotë I Lartmadherishmi: “ Dhe te padrejtet e kryelartet I mohuan ato,
megjithese ne vete besonin se ato jane te njemendta, andaj shiko se si
perfunduan ngatrresaret” (Nemël 14)

Ne nje vend tjeter duke kudnershtuar pejgamberine e Musait faraoni pranon edhe vetë se
nuk ishte zoterues duke thene: “ E kush eshte Zoti I boteve?‖ Pra I ka pyetur : E kush
eshte Ai Zot I boteve, per te Cilin pohoni se ju ka derguar dhe ju ka udhezuar ju?

Musai eshte pergjigjurL “ Zoti I qiejve dhe I Tokës dhe çka gjendet ne mes tyre,
nese jeni te bindur” dmth Zoti I boteve eshte krijuesi I qiejve dhe I Tokës dhe I
krijesave te shumta qe gjenden ne mes tyre , siç jane : retë, erërat, shiu, barishtet dhe
kafshet. Secili besimtarë e di se keto nuk kane mundur te krijohen vetvetiu, dhe se duhet
te ekzistoje Dikush qe I ka krijuar dhe u ka mundesuar te ekzistojne e ky eshte Allahu I
Madherishem, Zoti I boteve, krahas te Cilit nuk ekziston zot tjeter.

“ A po degjoni ju kete? U tha atyre rreth vetes” dmth faraoni u tha udheheqesve,
magnatëve dhe vezireve te vet duke e perçmuar dhe duke e eprqeshur atë qe paraqiti
Musai (paqja e Allahut qofte mbi te): “A po degjoni ju kete?‖ dmth fjalen e tij.

Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) duke iu drejtuar atij dhe te gjithe te pranishmeve
tha: “ Zoti juaj dhe Zoti I te pareve tuaj te lashte? Dmth. Ai ju ka krijuar edhe ju,
edhe etërit tuaj, dhe gjysherit tuaj dhe te gjithe brezat qe kane ekzistuar. Cdokush e di se
nuk eshte krijuesi I vetvetes e as qe u jane krijuar babai dhe nëna pa krijues, perkundrazi
çdonjerin e ka krijuar dhe I ka dhene jete Zoti I boteve.

-338-

Qe te dy keto raste jane permendur ne fjalet e Lartmadherishmit: ― Ne do t‟u ofrojme

atyre argumentet Tona ne hapesirat e Gjithesise, por edhe në veten e tyre,
derisa t‟u behet plotesisht e qarte se , ky (Kur‘ani) eshte I vertete.‖ (Fusilet 53)

Edhe prane te gjitha ketyre faraoni ende nuk zgjohej nga gjumi dhe nuk hiqte dore nga
lajthitja e tij, por ngulmonte me mendjemadhesine dhe ne mosbesimin e tij duke
thene: “Ferrëfyesi qe u eshte derguar ju me te vertete qenka I marre “ tha
faraoni. “ Zoti I lindjes dhe I perendimit dhe I gjitha asaj qe gjendet ne mes
tyre, nese keni mend” tha Musai” dmth Ai I ka nenshtruar yjet e ndritshme dhe ka
caktuar shtigjet, neper te cilat do te qarkullojne trupat qiellor. Ai eshte krijues I errësirës
dhe drites. Ai eshte Zot I Tokës dhe I qiellit, Sundues I te pareve dhe te tejmëve
(fundëve).Ai eshte krijues I Diellit I Hënës dhe I yjeve te cilat levizin dhe qe neve na
duket se nuk levizin. Ai I ka krijuar naten dhe errësirën diten dhe driten. Qdo gje
qarkullon sipas vullnetit te Tij, lundron neper Gjithesi, nderron ne kohe te caktuar dhe
qarkullon. Pra vetem Ai eshte krijues Sundues dhe vetem Ai udheheq me krijesat e veta
ashtu siç deshiron Vetë.

Dhe pasi qe ne kete menyre u parashtruan argumentet kunder faraonit, pasi qe nuk I
mbeti asgje tjeter, perveç inatit ai filloi te shfrytezoje pushtetin fuqinë dhe autoritetin qe
kishte: “ Faraoni tha: Nese ti pranon per zot dike tjeter, pos meje, une em siguri
do te hedh ne burg” Vallë a edhe atehere pasi qe te sjell argument te qarte?
Pyeti ai. E sille pra nese e flet te verteten” tha faraoni . “ Dhe Musai e hodhi
shkopin, kur ai gjarper I vertete, pastaj nxorri doren e vet nga krahrori, kur ajo
, por ata qe shikonin – e bardhe” (Shu‘ara 29-33)

Keto jane dy argumente me te cilat Allahu I Madherishem e ndihmoi Musain: shkopi dhe
dora. Ai me kete ka treguar mrekulli madheshtore e cila I mahnit mendjet dhe te paret e
njerezve. Kjo ishte nje skene madheshtore dhe e trishtueshme. Keshtu thuhet se kur e pa
dhe e perjetoi kete, faraoni e pushtoi nje frike e madhe, frike e fuqishme, per kete shkak
te se ciles dyzet here ne dite e rrokte lëbarkja, edhe pse para kesaj Brenda dyzet diteve
vetem njeher e kryente nevojen, aq shume iu keqesua gjendja.

Kur Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) e futi doren ne gji, pastaj e nxorri e jo ndriçoi me
nur sikur te ishte nje pjese e Hënës, Shikimet e njerezve mbeten te shtangura. Kur e futi
per te dyten here e nxorri ajo kishte nje pamje te zakonshme.

-339-

 01-09-, 13:32

-
-
Perkunder te gjitha ketyre faraoni – Allahu e mallkoft aspak nuk nxorri dobi meqë edhe
me tej ngulmoi ne mosbesimin e vet. Per kete arsye tha se kjo eshte magji, dhe menjeher
kerkoi ndihmë nga magjistarët e vet qe t‘I kunderviheshin kesaj, duke urdheruar qe nga e
tere mbretëria te tuboheshin magjistarët me te njohur se bashku me nenshtetasit e tij qe
ishin nen pushtetin e tij . Kjo do te ekspozohet dhe do te sqarohet ne vend te caktuar, ku
do te shihet se si Allahu I Lartesuar shfaqi te verteten e qarte dhe argumentin e hapet
dhe kategorik kunder faraonit, krerëve te tij, nënshtetasve dhe popullit te tij – lavderuar
qofte Allahu per kete.

Ne suren Ta Ha I Lartmadherishmi thote: “ Dhe ti qendrove me vite te tëra ne mesin

e banoreve te Medjenit e pastaj ti o Musa erdhe ne kohen e caktuar. Dhe une
te kam zgjedhur ty per Vete. Shko ti dhe vëllai yt me argumentet e Mia dhe le
t‟ju jem Unë gjithnjë ne mendimet tuaja! Shkoni te faraoni se ai me te vertete
eshte shfrenuar shume e flitni atij fjale te buta qe te keshillohet apo te
frikesohet. “ O Zoti ynë thane ata “druajmë se ai do ten a torturoje menjeher
ose ta kaloje çdo masë net e keqe” “ Mos kini frikë” tha Ai, “ Une jam me ju.
Une degjoj dhe shoh çdo gjë” ( Ta Ha 40-46)

Allahu I Madherishëm duke iu drejtuar Musait atë natë, kur filloi t‘I shpallë atij dhe kur
deklaroi me pejgamberi ka thene: ― Une të mbikqyrja gjersa ishe ne pallatin e faraonit,
kujdesesha per ty dhe te ruaja ty. Pastaj me vullnetin Tim, me percaktimin Tim dhe
planifikimin Tim te nxorra nga Egjipti e te shpura ne Medjen, ku qendrove disa vjet. “ e
pastaj ti o Musa erdhe ne kohen e caktuar” dmth qe e kam caktuar Unë dhe kjo ka
ndodhur ne pajtim me urdherin Tim dhe me planifikimin Tim. “ Dhe Unë te kam
zgjedhur ty per Vete‖ dmth te kam zgjedhur per Vete, duke te dhene pejgamberine
dhe duke folur drejtperdrjet me ty.

“ Shko ti dhe vellai yt me argumentet e Mia dhe le t‟ju jem Unë gjithnjë ne
mendimet tuaja” dmth permendmëni vazhdimisht Mua kur te shkoni tek ai, meqë kjo
do t‘u ndihmoje ne polemizim me të, në pergjegjjet tuaja, në dhenien e keshillave dhe ne
ekspozimin e argumenteve.

Ne disa hadithe qendron: ― Allahu I Madherishëm ka thene: ― Robi im eshte secili qe ne

çastin kur te ballafaqohet me armikun me kujton Mua‖

Veç lesaj Allahu I Madherishëm thote: “ O besimtarë kur te ndesheni me ndonjë

çetë (te armikut) bëhuni te guximshëm dhe pemendni shume Allahun qe te
keni sukses” (Enfal 45)

-340-

Pastaj I Lartmadherishmi thote: “ Shkoni te faraoni se ai me te vertete eshte

shfrenuar shume, e flitni fjale te buta qe te keshillohet apo te frikesohet” Ky
eshte shembull I butesisë I fisnikerise I dhembshurisë dhe I meshires se
Lartmadherishmit ndaj krijesave te Tij. Edhe pse e dinte se faraoni eshte jobesimtar
zullumqar kryelarte dhe atë kohe krijesa me e keqe megjithatë ia dergoi dy krijesat me te
mira te Tij te asaj kohe, qe ta therrasin ne menyren me te bukur dhe me butesi si dhe te
sillen ndaj tij ne menyren me te kendshme se mos do keshillohet apo te frikesohet.

Keshtu Ai I ka thene te Derguarit te vet: “ Thirri ne rrugen e Zotit tend me mençuri

dhe me keshille te bukur, dhe diskuto me ta si eshte me se miri” (Nahël 125)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ Dhe me ithtaret e Librit polemizoni menyren

me te bukur – por jo me ata nga mesi I tyre qe jane te padrejte” (Ankebut 46)

Hasan el-Basriu thote se fjalet e Lartmadherishmit: ― e flitni atij fjale te buta‖ do te thote:
― Tregoni te verteten dhe thoni: ― Edhe ti ke Zotin tend, te Cilit do t‘I kthehemi te gjithe
ne, ndersa para teje eshte Xhehneti apo Xhehnemi‖

Vehb b. Munebbihu thote se keto fjale do te thone: ― Thoni atij: ― Une (Allahu) jam me
afer meshires dhe faljes sesa hidherimit dhe ndeshkimit‖

Ndersa jezid er-Rikashi: ― sa I mrekullueshëm eshte Ai qe ia shpreh dashurinë e vet dhe

atij qe I kudnervihet e lëre me ndaj atij qe e merr Atë per mbrojtës te tij dhe I drejtohet
vetem Atij‖

“ O Zoti ynë thane ata, druajmë se ai do ten a torturoje menjeher ose do te

kaloje çdo masë net e keqe” Kete e thane meqë faraoni ishte zullumqar dhe kokeforte
dhe shejtan mizor I cili ne Egjipt kishte pushtet autoritet ushtri dhe fuqi te pakufishme. Si
njerez ata kishin frike dhe druanin se ai pos ate flasin, do t‘I vinte ne mundime dhe
tortuar.

Mirepo Allahu I Madherishëm mbi te Cilin nuk ka tjeter I inkurajon me fjalet: “ Mos kini
frike” tha Ai Une jam me ju. Une degjoj dhe shoh çdo gjë” e ne ajetin tjeter: “
Ne do te jemi me ju dhe do te degjojmë” (Shu‘ara,15)

― Shkoni tek au dhe I thoni: “ Ne jemi te derguarit e Zotit tend, leshoji te bijte e
Israilit qe te vijnë me ne dhe mos I mundo ata! Net e kemi sjelle ty argumente
nga Zoti yt, e paqja qofte mbi atë qe ndjek rrugen e drejte! Neve ne shpallet se
ai qe nuk beson dhe qe shmanget me siguri do ta godase denimi” (Ta Ha 47-48)

Ketu I Lartmadherishmi shpjegon se si I ka urdheruar Musain dhe Harunin qe te shkojne

te faraoni e ta therrasin atë ne besim tek Allahu I Madheruar qe te adhurojne Atë, I Cili
nuk ka shok qe t‘u lejoje pasardehsve te Israilit te shkojne me ta, qe t‘I liroje ata nga
skllaveria dhe qe te mos I torturoje më. “ Ne te kemi sjell ty argument nga Zoti yt”

-341-

 02-09-, 14:29

-
-

Ky argument I madh eshte deftimi I shkopit te Musait dhe dores se tij – “e paqja qofte
mbi atë qe ndjek rrugen e drejte‖ Pra se pari iu drejtuan ne menyren me te bukur qe
eshte e mundur e pastaj e kercenuan dhe e frikesuan sepse ai assesi nuk deshi te
besonte. “ Neve na shpallet se atë qe nuk e beson dhe qe shmanget me siguri
do ta godase denimi” dmth denimi do ta godase atë qe me zemër mohon te verteten,
ndersa me vepra nuk punon ne pajtim me të.

Es-Suddiji dhe disa te tjere thone: ― Kur Musai arriti nga Medjeni se pari vajti te nëna e tij
dhe te vëllai I tij, Haruni . Ata I gjeti duke darkuar çorbë andaj edhe ai hëngri me ta.
Pastaj tha: ― O Harun Allahu na ka urdheruar qe te dyve ta therrasim faraonin qe te
adhurojë vetem Atë, prandaj eja me mua‖ Keshtu at ate dy shkuan te dyert e faraonit,
por ato I gjetën te mbyllura. Atehere Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) u tha rojtareve
te pranishëm qe ta lajmerojne faraonin se I Derguari I Allahut eshte para derës se tij.
Mirepo ata filluan ta perqeshnin dhe te talleshin me të‖

Disa te tjere thone se per nje kohe te gjate nuk u lejuan te hynin te faraoni. Keshtu
Muhammed b. Is‘haku thote se kjo u qe lejuar vetem pas dy viteve ngase askush nuk
merrte guxim qe te kerkonte leje per hyrjen e ketyre dyve. E Allahu e di me se miri.

Disa mendojne se Musai ka ardhur personalisht te dera dhe em shkop ka trokitur net e,
gje qe e shqetesoi shuem faraonin , andaj urdheroi qe t‘I sillnin ata. Keshtu u paraqiten
para tij dhe e thirren ne fenë e Allahut te Madheruar, siç ishin te urdheruar.

**Ehli kitabet mendojne se Allahu I ka thene Musait (paqja e Allahut qofte mbi te): ―
Harun el-Lavi – perkatesisht pasardhesi I Laviut te birit te Jakubit – do te dale para teje
dhe do te takoje ty‖ Pastaj I ka thene qe me vete t‘I merrte edhe personat me dinjitet te
pasardhesve te Israilit qe t‘ia tregonte faraonit mrekullite qe ia kishte dhene Ai. E pastaj I
ka thene: ― Une do t‘ia argas zemren faraonit qe te mos I leshoje pasardhesit e israilit dhe
do te jape shume argumente dhe mrekulli ne Egjipt. ― Pastaj Allahu I Madherishem I ka
shpallur Harunit qe t‘I dilte perpara Musait dhe ta priste atë ne shkretëtirë te mali Hurib.
Kur u takuan, Musai I tregoi se ç‘kishte urdheruar Zoti I tij. Pastaj shkuan ne Egjipt I
tubuan krerët e bijve te Israilit dhe se bashku vajten te faraoni. Kur ia percollen faraonit
porosine e Allahut ai tha: ― Kush eshte ky Allahu? Une nuk di gjë per te dhe nuk do t‘u
lejoj pasardhesve te Israilit qe te largojen prej ketu‖

-342-

Duke folur per faraonin Allahu I Madheruar thote: “ E Kush eshte Zoti juaj o Musa?
Pyeti faraoni. Zoti yne eshte Ai I Cili çgjo gjëje qe ka krijuar I ak dhene atë qe I
duhet e pastaj e ka udhezuar” E si qendron puna me popujt e lashte? Pyeti ai.
Dijenia lidhur me ta gjendet te Zoti im ne Libër. Per Zotin tim asgje nuk eshte
fshehur dhe Ai nuk harron asgjë: tha (Musai). Ai ju ka bere token shtrat u ka
hapur juve rruge nëpër te dhe Ai leshon shiun nga qielli” Ne bëjmë qe me
ndihmen e tij te mbijnë ne çifte bimë te llojllojshme . Hani dhe kullotni
bagëtinë tuaj! Ketu me të vertete ka argumente per ata qe kane mend! Prej
tokës ju krijuam ne te ju kthejme dhe prej saj serish do t‟ju nxjerrim” (Ta Ha
49-55)

Duke folur per faraonin Allahu I Madherishëm ketu thote se ai e ka mohuar Krijuesin e
Lartmadherishëm me fjalet: “ E kush Zoti juaj, o Musa?” pyeti faraoni. Zoti ynë
eshte Ai I Cili çdo gjëje qe ka krijuar I ka dhene atë qe duhet, e pastaj e ka
udhezuar” dmth Allahu eshte Ai qe ka krijuar gjithqka ekziston dhe I ka caktuar se çka
do te punojë çfare fati do te kete dhe deri kur do te jetoje dhe kete e ka shkruar ne Librin
e TIj Leuhul Mahfudh. Pastaj çdo krijese e ka udhezuar sipas asaj qe I ka caktuar keshtu
qe veprimtaria e tyre sipas tyre eshte ne perputhje me atë qe ka caktuar dhe qe e ka
ditur Ai qe me pare. Pra Gjithëfuqia e Tij dhe percaktimi I tij janë ne persosshmëri me
diturine e Tij. Ky ajet eshte I ngjashëm me fjalet e te Lartmadherishmit: “ Lavderoje
emrin e Zotit tend, Shume te Lartit I Cili krijon çdo gjë dhe e bën te
harmonishëm dhe I Cili percakton dhe frymëzon” (A‘la 1-3) dmth Ai çdo gjëje ia
cakton kësmetin, pastaj sipas tij I frymëzon krijesat e Veta.

“ E si qendron puna me popujt e lashte? ― Me keto fjale faraoni I thote Musait se

nese Zoti yt eshte me te vertete ai I Cili krijon I Cili cakton kësmetin e pastaj te gjitha
krijesat I drejton sipas tij (percaktimi) atehere eshte e domosdoshme qe te adhurohet
vetem Ai. Mirepo perse popujt e meparshem kane adhuruar edhe te tjere eprveç Tij? Erse
ne vend te Tij I kane adhuruar , siç e di vetë yjet dhe hyjni te tjera? Perse atehere edhe
popujt e lashte nuk kane qene te udhezuar siç the ti? Musai u pergjigj: “ Dijenia lidhur
me ta gjendet te Zoti im ne Libër. Per Zotin tim asgje nuk eshte fshehur dhe Ai
nuk harron asgje” dmth nese ata kane adhuruar dike tjeter kjo nuk eshte deshmi ne
favorin tend. Kjo nuk eshte ne kundershtim me fjalet e mia. Ata kane qene jobesimtarë
sikurse edeh ti e çdo gjë qe kane punuar ata, qofte mëkate te vogla apo te mëdha, jane
te shkruara ne Libër e Zoti im I Lartmadherishëm do t‘I ndeshkoje ata sipas meritës – e Ai
nuk do t‘I bëjë askujt ndonjë padrejtesi qofte edhe me te vogël. Cdo gjë që punojnë
njerezit eshte e shkruar ne Librin e Tij. Per Të asgjë nuk eshte sekrete dhe Ai nuk harron
asgjë.

Musai flte edhe me tej per Sunduesin dhe per Gjithefuqinë e Tij ne krijimin e çdo gjëje
per atë se si Tokën e ka bere shtrat, ndersa qiellin kupë ruajtëse, se si I ka nënshtruar
retë dhe jep shiun per t‘u furnizuar njerzit dhe shtazët: “ Hani dhe kullotni bagëtinë
tuaj! Ketu me te vertete ka argumente per ata qe kane mend” dmth per ata qe
kane arsye te shendoshë dhe te rregullt dhe natyre te mire jo te prishur.

-343-

 05-09-, 14:05

-
-
Pra Allahu I Madheruar eshte Ai I Cili krijon dhe furnizon siç thote ne nje ajet tjeter : ― O
njerez adhuroni vetem Zotin tuaj, I Cili ju ka krijuar edhe juve edhe ata para
jush qe te jeni te devotshëm . I Cili ju ka bere Tokën shtrat e qiellin ndertese, I
Cili prej qiellit leshon shiun dhe bene qe me te, te rriten frutat dhe ushqimi per
ju. Prandaj mos I beni Allahut shok me vetëdije.” (Bekare 21-22)

Pasi thekson ngjalljen e Tokës me shi dhe shperthimin e saj qe te mbijnë bimët I
Lartmadherishmi terheq vërejtjen per kthim tek Ai: “ Prej tokës ju krijojmë, ne te ju
kthejmë, dhe prej saj serish do t‟ju nxjerrim.”

Gjithashtu thote: “ Ashtu siç ju ka krijuar prej asgjëje ashtu do t‟ju ringjallë
perseri.” (A‘raf 29)

Po ashtu thote: “ Ky eshte Ai I Cili krijon prej asgjëje dhe do ta beje kete perseri,
meqë kjo eshte lehtë per Të. Ai eshte I lartesuar ne qiejt dhe ne Tokë dhe Ai
eshte I fuqishëm dhe I urtë” (Rum 27)

Pastaj I Lartmadherishmi thote: “ Ne I treguam faraonit te gjitha argumentet Tona

por ai I mohoi dhe I refuzoi ato. “ A mos ke ardhur qe me ndihmën e magjise
tënde te na nxjerresh nga toka jonë o Musa? Edhe ne do te tregojmë ty nje
magji te ngjashme, caktoje kohen afatin e takimit tone, te cilit do t‟I
permbahemi edhe ne edhe ti, ashtu siç na pershtatet edhe ne edhe ty” Takimi
juaj le te jete diten e festës” tha Musai dhe njerezit le te tubohen ne
mengjes” (Ta Ha 56-59)

Ketu I Lartmadherishmi flet per atë se sa I gjore injorant dhe I marre ishte faraoni kur
mohoi argumentet e Allahut dhe me kryeneqësi refuzoi t‘iu besojë atyre, duke I thene
Musait: ― Kjo qe ke sjelle ti eshte magji e rendomte e ne do te te kudnervihemi ty me
diqka te ngjashme. ― Pastaj kerkoi nga Musai te caktoje kohen dhe vendin e takimit.

E pikerisht kjo ishte njera nga deshirat me te medha te Musait (paqja e Allahut qofte mbi
te) qe argumentet dhe shenjat e Allahut te Madherishëm t‘I tregonte publikisht ne
praninë e masës, prandaj tha:“ Takimi juaj le te jete ditën e festës” e kjo ishte njera
nga festat e tyre, kur tuboheshin ata. ― dhe njerezit le te tubohen ne mengjes” dmth
ne fillim te ditës kur drita e diellit eshte e forte ne menyre qe te jete e verteta sa me e
qarte dhe me e dukshme . Ai nuk kerkoi qe kjo te ndodhe ne errësirë siç ishte e
zakonshme tek ata per shkak te mashtrimit dhe te gënjimit me te lehte. Perkundrazi
kerkoi qe kjo te ndodhë publikisht dhe diten meqe ishte I bindur dhe I sigurte se Allahu
do te beje qe te triumfojë Fjala e Tij dhe feja e Tij, pa marrë parasysh se kjo nuk do te
perputhet me aspiratat e koptasve.

-344-

I Lartmadherishmi me tej thote: “ faraoni shkoi I tuboi magjistarët e vet e erdhi. “

Mjer per jut ha Musai, “ Mos trilloni gënjeshtra per Allahubn e qe Ai t‟ju
shkaterroje me denim dhe me siguri nuk do te kete sukses ai qe trillon
gënjeshtra” Dhe ata duke pershperitur me zë fare te ulët filluan te polemizonin
ndermjet veti rreth punes se tyre. “ Keta te dy jane magjistarë” I thane njeri
tjetrit, “ Kane ndermend qe em magjite e tyre t‟ju debojnë nga toka juaj dhe
t‟ua shkatorrojnë fenë tuaj te mrekullueshme! Prandaj dredhite tuaja
pergaditni me mençuri e pastaj rreshtohuni. Kush ngadhenjen sot, ai edhe do
t‟ia dale dot” (Ta Ha 60-64)

I Lartmadherishmi ketu thote se faraoni shkoi t‘I tubonte magjistarët qe ishin atehere ne
Egjipt e ne atë kohë Egjipti ishte perplot me magjistarë te shkathët dhe em eprvojë te
madhe, te cilët ishin perfeksionuar ne zanatin e tyre. Ata u mblodhen nga te gjitha viset
dhe nga te gjitha vendet e Egjiptit keshtu qe numri I tyre ishte tejet I madh.

Muhammed b. K‘abi thote se numri I tyre arrinte madje edhe ne tetëdhjetemijë. Es-
Suddiji thote se ishin tridhjet e disa mije, ndersa Ebu Umame: nëntëdhjet mije.
Muhammed b. Is‘haku thote se ishin pesembëdhjete mijë, kurse Ka‘b el- Ahbari:
dymbëdhjete mije.

Ibën Ebi Hatimi nga Ibni Abbasi shenon se ata ishin vetem shtatëdhjete veta, kurse ne
nje transmetim tjeter prej tij thuhet se ishin dyzet te rinjë nga pasardhesit e Israilit.
Faraoni u pat urdheruar atyre, qe te shkojne te mesuesit e magjive dhe qe te mesojne
prej tyre. Prandaj ata kane thene: “ dhe magjitë net e cilat na ke detyruar ti‖ (Ta Ha
73) Mirepo kjo eshte e kontestueshme.

Faraoni komandantët e tij dhe nënshtetasit e mbreterise se tij te gjithe deri tek I fundit,
erdhen ne tubim meqe faraoni I kishte thirur qe te jene te pranishëm ne kete ngjarje te
madhe. Ata vinin duke thene: “ qe te jemi me magjistarët, nese ata do te jenë
fitues‖ (Shuara 40)
Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) iu afrua magjistarëve, I keshilloi ata dhe ua terhoqi
vërejtjen qe te mos ekspozojnë magjira, te cilat ne realitet jane ne kundershtim me
shenjat dhe argumentet e Allahut te Lartesuar: “ Mjer per ju” tha Musai , mos trilloni
genjeshtra per Allahun e qe t‟ju shkaterrojë me denim dhe me siguri nuk do te
kete sukses ai qe trillon genjeshtra” Dhe ata duke pershperitur me zë fare te
ulët filluan te polemizonin ndermjet veti rreth punes se tyre”

Thuhet se kjo do te thote se ata jane perçare ndermjet tyre. Disa thoshin: ― Keto jane
fjale te nje Pejgamberi e jo te nje magjistari‖ Te tjeret thoshin: Jo ai eshte magjistar‖
Allahu I Madheruar e di me se miri. Ata kane fshehur diskutimin e tyre lidhur me kete
çeshtje dhe çeshtjeve tjera.

-345-

 06-09-, 09:16

-
-

―Keta dy jane magjistarë” I thane njeri tjetrit, “ Kane ndermend qe me magjit e

tyre t‟ju debojne nga toka juaj” Me kete kane dashur te thone se Musai dhe Haruni
jane magjistarë te shkathët, mjeshtër te vertete te zanatit te vet te cilët perpiqen qe ta
bejne masën per vete dhe t‘I kthejnë njerezit kunder faraonit dhe suites se tij qe t‘ju
likujdojnë ju deri tek I fundit dhe qe at ate dy pastaj me ndihmën e magjive te sundojnë
me popullin tuaj. ― Prandaj dredhite tuaja pergaditni me mençuri e pastaj
rreshtohuni Kush ngadhënjen sot ai do t‟ia dal dot” Fjalet para ketyre I kane thene
ne menyre qe te mendojne dhe te merren vesh mes tyre e pastaj kane pergaditur te
gjitha dredhite e mundshme intrigat marifetllëqet dhe mashtrimet qe I dinin ata.

Por asgjë nuk u realizua nga kjo sepse pasha Allahun konfirmimet e tyre ishin te
rrejshme, ndersa mendimet e tyre ishin te gabuara. Si mund te matet genjeshtra, magjia
dhe dredhia me mrekullite mbinatyrore, te cilat Allahu I Lartesuar I ka dhene permes
robit dhe bashkebiseduesit te Tij, permes Pejgamberit fisnik te Tij, I cili ishte I ndihmuar
me argumentet te qarta te cilat I errësonin shikimet dhe I hutonin mendjet e njerezve?
“ Prandaj dredhite tuaja pergaditni me mençuri” dmth gjithqka qe mundeni ― e
pastaj rreshtohuni‖ dmth jini unik! Pastaj e inkujaron njeri tjetrin qe te merrni pjese te
gjithe ne kete meqe faraoni u pat garantuar dhe premtuar shperblime te medha. Mirepo
shejtani u kishte premtuar vetem lajthitjen.

**”Prandaj dredhite tuaja pergaditni me mençuri e pastaj rreshtohuni. Kush

ngadhënjen sot ai dhe do t‟ia dale” “ O Musa thane ata a do te hedhesh ti I pari
apo ne? “ Hidhni ju” tha ai dhe pernjeher iu duk se litaret dhe shkopinjët e tyre
per shkak te magjive te tyre, po leviznin dhe Musai ndjeu ne vete një fërgëlli. “
Mo ski frikë” I thamë Ne, se me te vertete do te ngadhënjesh . Hidhe atë qe e
ken e te djathtën, se do t‟I gëlltisë atp qe kane bere ata, ngase ajo qe kane
bere ata eshte vetem mashtrim I magjistarëve, e magjistari kudo qe gjendet
nuk do te kete sukses” (Ta Ha 65-69)

Kur u radhiten magjistarët e Musai dhe Haruni (Paqja e Allahut qofte mbi ta) I dolen
perballë ata e pyetën Musain: “ a do te hedhesh ti I pari apo ne? “ Hidhni ju” tha
ai. Ata tanimë kishin pergaditur litarët dhe shkopinjët duke vene në to zhivë (merkur) dhe
materje tjera, per shkak te te cilave leviznin ato. Atij qe e shikont kete I dukej se litaret
dhe shkopinjët po leviznin sipas deshires se tyre e ne realitet ato I levizte dhe I
perdridhte zhiva (merkuri). Keshtu I magjepsen shikimet e njerezve dhe I frikesuan ata.

-346-

Duke I hedhur litaret dhe shkopinjët thonin: “ Pasha madherinë e faraonit ne

gjithsesi do te ngadhenjejmë” (Shu‘ara 44)

Allahu I Madheruar thote me tej: “ Dhe sikur ata hodhen ua magjepsën syte
njerezve dhe I frikesuan ata, dhe shfaqen nje magji te madhe. (A‘raf 116)

I Lartmadherishmi gjtihashtu thote: “ dhe pernjehere iu duk se litaret dhe

shkopinjët e tyre per shkak te magjive te tyre po levizin, dhe Musai ndjeu ne
vete nje fergelli” dmth u frikesua se ata me magjite dhe me trillimet e tyre do t‘I
mashtrojnë njerezit, para se ta hidhte atë qe kishte ne dore sepse nuk guxonte te
ndermerrte asgje para se t‘I vinte urdheri.

Dhe ne çastin vendimtarë Allahu I Madherishëm I shpalli: “ Mos ki frikë I thame Ne,
se me te vertete do te ngadhenjesh.Hidhe atë qe ke ne te djathtën se do t‟I
gëlltisë ato qe kane bere ata, ngase ajo qe kane bere ata eshte mashtrim I
magjistarëve, e magjistari kudo qe te gjendet nuk do te kete sukses”

Atehere Musai e hodhi shkopin e tij e tha: “ Kjo qe shfaqet ju eshte vetem magji!
Allahu do ta shkaterroje atë sepse Allahu nuk lejon qe vepra e te zvetënuarit te
kete sukses! Allahu me fjalet e Tij do ta perforcojë te verteten , madje edhe
nese kjo nuk u vie mire krimineleve” (Junus 81-82)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote : “ Dhe Ne I shpallëm Musait : “ Hidhe shkopin

tend” e ai (shkopi I gelltiti pernjeheresh te gjitha ato me çka e prezantuan
dredhine e tyre. Dhe keshtu e verteta doli ne shesh dhe u vertetua se ishte
genjeshter e tere ajo qe kishin pergaditur ata. Dhe ketu ata qene te
ngadhenjyer dhe mbeten te poshteruar, e magjistarët u hodhën me fytyre
pertokë. Ne besojmë ne Zotin e boteve thirren ata, ne Zotin e Musait dhe te
Harunit” (A‘raf 117-122)

Gjegjësisht kur Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) e hodhi shkopin e vet ai sipas
rrefimeve te shume dijetarëve te mehershëm u shndërrua ne nje gjarper tejet te madh
me kembe me koke te madhe e me pamje te trishtueshme. Keshtu qe njerezit u trembën
dhe filluan me shpejtesi te iknin nga vendi ku u paraqit ai. Atehere ai iu versul litareve
dhe shkopinjeve te tyre, dhe I gelltiti qe te gjitha me nje shpejtesi te hatashme. Njerezit e
veshtronin kete dhe çuditeshin , ndersa magjistarët pane diqka qe nuk mund ta kuptonin
e as qe mund ta merrnin me mend dot, gjë qe e tejkalonte mjeshtrinë dhe profesionin e
tyre. Sipas asaj qe dinin ata ishin te bindur se kjo nuk ishte as magji as fantazmë as
imagjinatë as perhitje, as mashtrim as genjeshter, por nje e vertete qe mund ta jape
vetem I Verteti I Cili e ka derguar Musain dhe e ka ndihmuar atë me te verteten . Allahu I
Lartesuar ua hoqi atyre verbërimin qe kishin ne zemra dhe ua ndriqoi mendjet me
udhezimin qe ua nguliti atyre, njekohesisht duke ua menjanuar zemërngurtesine qe kishin
ata. Prandaj iu drejtuan Zotit te tyre duke rene ne sexhde dhe me zë te larte duke mos u
frikesuar nga asnje ndeshkim apo sprovim deklaruan par ate pranishmëve: “ Ne
besojmë ne Zotin e botëve” thirren ata, ne Zotin e Harunit dhe te Musait”

-347-

 Ne lidhje me kete I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ E magjistarët u hodhën

ne sexhde, e thane: “ Ne I besojmë Zotit te Harunit e të Musait” “ Ju I I besuat
atij” u çirr faraoni para se t‟u jap leje unë per kete! Ai eshte mesuesi juaj, ai ua
ka mesuar juve magjinë dhe une me siguri do t‟ju prese duart dhe këmbët
tërthorazi dhe do t‟ju varë juve ne trungjet e palmave, dhe ju me siguri do te
kuptoni se kush eshte prej nesh me I tmerrshëmdhe me I qendrueshëm ne
mundime. Ne nuk do te vëmë ty mbi argumentet e qarta te cilat na erdhen
neve pasha Atë qe na ka krijuar neve. U pergjigjën ata “ e ti bën çka te duash
se ti mund ta bësh kete vetëm ne kete botë. Ne I besojmë Zotit tone qe ten a
falë mëkatet dhe magjitë tona ne te cilat na ke detyruar ti. E Allahu shperblen
më mire dhe më gjatë. Ai qe para Zotit te vet del si kriminel atë e prêt
Xhehnemi ne te ai as nuk vdes as nuk jeton. E ata qe para Zotit te tyre dalin si
besimtarë e qe kan punuar vepra te mira te gjitha ata I presin pozitat e larta,
kopshtet e Adnit ne per te cilat rrjedhin lumenj dhe ne te cilat do te qendrojnë
perhere dhe ky do te jete shperblimi per ata qe pastrohen nga mekatet” (Ta Ha
70-76)

Se‘id Xhubejri Ikrime El-Kasim b. Ebi Burdeh, El-Evza‘iu dhe te tjeret thonë: ― Kur
magjistarët ranë ne sexhde I pane vendbanimet dhe pallatete tyre ne Xhehnet duke u
pergaditur dhe duke u stolisur per ardhjen e tyre. Prandaj nuk u perfillën aspak
kërcënimin dhe frikësimin e faraonit‖

Perkatesisht kur faraoni pa se magjistarët perqafuan Islamin dhe para botës publikisht
pranuan Musain dhe Harunin, kjo e frikësoi pamasë pasi pa diqka qe njekohesisht e
shtangoi e verbëroi dhe e hutoi. Në shmangien e tij nga rruga e Allahut ishte I gatshëm
te ndermerrte intriga nga me te llojllojshmet trillimet mashtrimet dhe t‘I tejkalonte te
gjithe kufijtë. Prandaj ai ne praninë e magjistarëve tha; “Ju I besuat atij para se t‟ju
jap leje une per kete” dmth Perse nuk me pyetet mua qe ne praninë e nënshtetasve te
mi, te veproni ashtu siç vepruar? Pastaj duke I kercenuar, frikësuar, murmuritur, vetëtuar
dhe gënjyer tha: “ Ai eshte mesuesi juaj, ai ua ka mesuar juve magjinë” Ne nje
ajet tjeter qendron se ka thene: “ Une mendoj se kjo eshte dredhi, qe keni
pergaditur ju ne qytet per t‟I debuar banoret e tij. Do ta mbani mend ju
kete” (A‘raf 123)

Ne keto fjale te tij mund te verehet mosbesimi , gënjeshtra dhe shpifja. Per me teper kjo
nuk mund te kaloje madje edhe te femijet, meqe çdokush e dinte edhe banoret e ketij
shteti dhe te tjere, se Musai asnjehere me pare nuk I kishte pare keta magjistarë e si
atehere eshte e mundur qe ky te jete mesuesi I tyre I cili do t‘ua kishte mesuar magjinë?
Veç kesaj ai nuk I ka tubuar ata e as qe do te dinte se si se si t‘I tubonte, porse faraoni
ishte ai qe I kishte ftuar dhe I kishte tubuar ata dhe nga viset me te largeta te Egjiptit
nga qytetet dhe fshatrat.

-348-

Allahu I Madherishëm ne suren A‘raf thote: “ Pastaj pas tyre e derguam Musain te
faraoni dhe paria e tij me argumentet Tona por ata nuk u besuan atyre andaj
shiko se si perfunduan ata qe benin trazira, Dhe Musai tha: “ O faraon une jam
I Derguari I Zotit te boteve. E kam per detyre qe per Allahun te them te
verteten. Jus olla juve argumentin e qarte nga Zoti juaj, andaj leshoi te vijnë
me mua bijtë e Israilit” Nese ke sjell ndonjë argument tha tregoje atë nese po
e flet te verteten” Dhe ai e hodhi shkopin e vet kur ai gjarper I madh e I
vertete dhe nxorri dorën e vet e ajo per te pranishmit u be e bardhe. Krerët e
popullit te faraonit thane: “ Ky me te vertete qenka magjistarë I shkathët I cili
don t‟ju deboje nga toka juaj e çka propozoni ju? . Ndaloje atë dhe vellain e tij,
thane ata, dhe dergoni neper qytete ata qe do t‟I tubojne e qe para teje t‟I
sjellin te gjithe magjistarët e shkathet. Dhe faraonit I erdhen magjistarët . A
me te vertete do te shperblehemi nese fitojme ? Po tha: dhe njemend ju do te
jinni me te afertit” “ O Musa thane ata “ A don te hedhesh ti apo do te hedhim
ne ? Hidhni ju tha ai. Dhe kur ata hodhen ua magjepsen syte njerezve dhe I
frikesuan ata, dhe shfaqen nje magji te madhe. Dhe Ne I shpallem Musait : “
Hidhe shkopin tend” e ai shkop I gelltiti pernjeheresh te gjitha , ato me çka e
prezantuan dredhine e tyre. Dhe keshtu e verteta doli ne shesh dhe u vertetua
se ishte gënjeshtër e tere ajo qe kishin pergaditur ata. Dhe ketu ata qene te
ngadhënjyer dhe mbeten te poshteruar e magjistarët u hodhën me fytyre
pertokë. Ne besojme ne Zotin e boteve thirren ata, ne Zotin e Musait dhe te
Harunit. A mos vallë I besuat atij, para se t‟u lejoje unë, u çirr faraoni. Une
mendoj se kjo eshte dredhi qe keni pergaditur ju ne qytet per t‟I debuar
banoret e tij. Do ta mbani mend ju kete. Do t‟jua prej juve duart dhe kembet
tërthorazi e pastaj do t‟ju vari qe te gjithve . Ata thane: Ne me te vertete do t‟I
kthehemi Zotit tone. Ti na merr per te keq vetem per shkak se u besuam
argumenteve te Zotit tone kur na erdhen ato. O Zoti ynë na jep fuqi qe te
durojmë dhe bën qe te vdesim si muslimanë. ― (A‘raf 103-126)

-349-

 09-09-, 14:17
-
-

Ne suren Junus I Lartmadherishmi thote: “ Pastaj pas tyre e derguam Musain dhe
Harunin te faraoni dhe paria e tij me argumentet Tona, por ata u
mendjemadhesuan e ishte ky popull kriminel. Kur u erdhi e Verteta prej Nesh
ata thane: “ Kjo me te vertete eshte magji e qarte” A mos vallë per te Verteten
qe ju erdhi juve thuani se eshte magji? Tha Musai “ E magjistarët kurre nuk do
te kene sukses” Ata thane : “ A mos ke ardhur ti te na kthesh neve nga ajo ne
te e cilën I kemi gjetur te parët tanë e juve dyve t‟ju takoje pushteti ne Tokë?
E nuk duam t‟ju besojmë juve dyve” Faraoni tha: “ Mi sillni te gjithe
magjistarët e shkathët” Dhe kur erdhën magjistarët Musai u tha: “ Hidhni
ç‟keni per te hedhur” E kur I hodhën ata Musai tha: “ Kjo qe shfaqet ju eshte
vetem magji! Allahu do ta shkaterrojë atë, sepse Allahu nuk lejon qe vepra e te
zvetënuarit te kete sukses! Allahu me fjalët e Tij, do ta perforcojë te verteten,
madje edhe nese kjo nuk u vie mire krimineleve” (Junus 75-82)

Ne suren Shu‘ara I Lartmadherishmi thote: “ Faraoni tha: “ Nese ti pranon per zot
tjeter kë, pos meje une me siguri do te hedh ne burg” Vallë a edhe atehere pasi
qe te sjellë argument te qarte? Pyeti ai. E sille pra nese e flet te verteten tha
faraoni. Dhe Musai e hodhi shkopin kur ai gjarper I vertete pastaj nxorri doren
doren e vet nga kraherori kur ajo per ata qe shikonin e bardhe. Ky me te
vertete qenka magjistarë I shkathet u tha krerëve rreth veti faraoni, I cili me
magjine e vet don t‟ju dëbojë nga toka juaj . E ç‟rekomandoni ju ? “Lere atë
dhe vëllain e tij” thane ata, e dergoni qe t‟I tubojnë, te gjithe magjistarët e
shkathet qe do t‟I sjellin ty” Dhe magjistarët u tubuan ne kohen e caktuar dhe
ne ditën e caktuar e popullit I qe thene: “ A doni te tuboheni qe te jemi me
magjistarët nese ata do te jene fitues “ E kur I erdhen faraonit magjistarët
pyetën : “ A do te shperblehemi pernjemend nese behemi fitues? Po u pergjgij
ai, dhe atehere me siguri do te jeni me te afermit e mi. “ Musai u tha atyre: “
Hidhni atë ç‟keni per te hedhur” Dhe ata hodhën litarët dhe shkopinjtë e tyre e
thane: “ Pasha madhërinë e faraonit ne gjithsesi do te ngadhënjejmë” “ Pastaj
Musai hodhi shkopin e tij I cili pernjeheresh gëlltiti atë qe paten shfaqur ata
rrejshëm . Atehere magjistarët u hodhën pertoke, e thane “ Ne besojmë ne
Zotin e botëve, Zotin e Musait dhe te Harunit” I besuat atij para se t‟u lejoja
une” u çirr faraoni. Ai eshte mesuesi juaj, ai ua ka mesuar juve shtrigërinë – e
ju do ta mbani mend, do t‟ua prej juve këmbët dhe duart tërthorazi, e pastaj
do t‟ju var qe te gjitheve” S‟ka rendesi thane ata, Ne do t‟I kthehemi Zotit
tone. Ne shpresojmë se Zoti ynë do ten a fale mekatet tona, meqë jemi
besimtarët e pare” (Shu‘ara 29-51)

Pra faraoni gënjeu, beri shpifje dje u soll si kafir I vertete kur tha: “ Ai eshte mesuesi
juaj, ai u ka mesuar juve shtrigërinë‖ Pasta jai beri shpifje per te cilën dine te diturit
kur ka thene: ― Une mendoj se kjo eshte dredhi qe keni pergaditur ju ne qytet
per t‟I debuar banoret e tij. Do ta mbani mend ju kete” (A‘raf 123)

-350-

Me fjalet : “ une me siguri do t‟ua pres juve këmbët dhe duart tërthorazi‖ ai ka
menduar ne prerjen e dorës së djathtë dhe këmbës se majtë dhe anasjelltas. “ e pastaj
do t‟ju var qe te gjitheve” dmth do t‘I beje ata shembull dhe paralajmerim ne menyre
qe asnjerit nga nenshtetasit dhe bashkombasit e tij mos t‘I bjere nder mend qe te ndjekin
shembullin e tyre.

Prandaj ka thene: “ dhe do t‟ju varë juve ne trungje te palmave.” (Ta Ha 71) sepse
ato jane me te larta dhe em te dukshmet. “ dhe ju me siguri do te kuptoni se kush
eshte prej nesh me I tmerrshëm dhe me I qendrueshëm ne mundime‖ (Ta Ha
71) dmth ne kete bote.

“ Ne nuk do te veme ty mbi argumentet e qarta te cilat na erdhën neve” dmth

nuk do te jemi te degjueshëm ndaj teje e t‘I braktisim argumentet dhe shenjat e qarta te
cilat u vertetuan ne zemrat tona. “ pasha Atë qe na ka krijuar neve‖ Keto fjale disa I
lexojnë si betim e disa thone se keto duhet te lexohen si vazhdimesi e kontekstit: “ dhe
mbi atë qe na ka krijuar neve” “ e ti ben çka te duash” dmth ç‘eshte ne fuqinë
tënde. ― se ti mund ta besh kete vetem ne kete bote” (Ta Ha 72) dmth pushteti yt
mbi ne eshte vetem ne kete bote, kur te transferohemi ne boten tjeter, atehere do te
jemi nen pushtetin e Atij, te cilit iu dorezuam tani dhe Pejgamberet e te Cilit po I
ndjekim. “ Ne I besojmë Zotit tone qe te na falë mëkatet dhe magjite tona, ne te
cilat na ke detyruar ti. E Allahu shperblen me mire dhe ndeshkon gjatë” (Ta Ha
73) dmth shperblimi I Tij eshte me I mirë se afria me ty, te cilen na pate premtuar. “ me
gjate” dmth Ai eshte I perhershëm kundrejt kesaj bote te kalueshme.
Ne ajetin tjeter thuhet se ata jane pergjigjur: “ S‟ka rendesi” thane ata “ Ne do t‟I
kthehemi Zotit tone. Ne shpresojme se Zoti ynë do te na fale mekatet
tona” dmth haramet dhe mekatet qe I kemi bere gjer me tani‖ meqe jemi besimtarët
e pare” (Shu‘ara 50-51) te paret nga koptasit qe I kane besuar Musait dhe Harunit
(paqja e Allahut qofte mbi te).

Gjithashtu I kane thene: “ Ti na merr per te keq vetem per shkak se u besuam
argumenteve te Zotit tone, kur na erdhen ato” dmth ne nuk kemi bere asnje gabim
ndaj teje perpos qe I besuam asaj qe na shpalli Pejgamberi ynë dhe qe pranuam
argumentet e Zotit tone kur na erdhen ato. “ O Zoti ynë na jep fuqi qe te
durojme” dmth na bë te qendrueshëm qe te perballojmë ndeshkimin me te cilin do te na
sprovojë ky zullumqarë, ky inatçi dhe ky sundimtarë mizor qe eshte si shejtan I
mallkuar “ dhe ben qe te vdesim si musliman” (A‘raf 126)

Veç kesaj se pari duke e keshilluar e pastaj duke e frikesuar me ndeshkimin e Zotit te tyre
ata thane: “ Ai qe para Zotit te vet del si kriminel, atë e prêt Xhehnemi , ne te- ai
as nuk vdes as nuk jeton” (Ta Ha 74)

-351-

 16-09-, 14:20

-
-

Me kete kane dashur te thone: ― Ruaju qe te mos jesh njeri prej tyre. “ Megjithatë
ai u be njeri prej tyre. “ E ata qe para Zotit te tyre dalin si besimtarë e qe kane
punuar vepra te mira, te gjithe ata I presin pozitat e larta, kopshtet e Adnit
neper te cilat rrjedhin lumejtë dhe ne te cilat do te qendrojne perhere, dhe ky
do te jete shperblimi per ata qe pastrohen nga mekatet‖ ( Ta Ha 75-76) dmth
perpiqu qe te behesh njeri prej tyre. Mirepo kete nuk ia lejoi kësmeti , I cili nuk mund te
nderrohet e as te ikën dot si dhe percaktimi I Lartmadherishmit që faraoni e mallkoftë
Allahu te jete ne Xhehnem , ku do te jete I nenshtruar ndeshkimit te dhëmbshëm dhe ku
do t‘I derdhet mbi koke ujë I vluar. Atehere do t‘I thuhet ne menyre ironike dhe qortuese
- e ai gjithsesi meriton te jete I qortuar te fyhet dhe te poshterohet: “
Shijoje (dënimin), meqë ti je “ I fuqishmi” dhe “I nderuari” (Duhan 49)
Ng ate gjitha keto citate kuptohet se faraoni e mallkofte Allahu me te vertete I ka
munduar dhe I ka vrare ata, Allahu qofte I kenaqur me ta Abdullah b. Abbasi dhe Ubejd
b. Umejri per ta thone: ―Në mëngjes ishin magjistarë, ndersa ne mbremje te dites se
njejtë u bënë shehidë te shquar ― . Kjo mund te shihet nga fjalet e tyre: “ O Zoti yne na
jep fuqi qe te durojmë dhe bën qe te vdesim si musliman‖ (A‘raf 126)

FARAONI DHE POPULLI I TIJ BEHEN JOBESIMTAR DHE

INATCINJ EDHE ME TE MEDHENJ
Pasi perfundoi kjo ngjarje e madhe pasi koptasit u munden aq bindshëm dhe pasi
magjistarët qe I paten thirrur ne ndihmë perqafuan Islamin e tere kjo vetem sa ua
zmadhoi atyre mosbesimin , inatin dhe lajthitjen.

Ne suren A‘raf pas gjithë asaj qe u tha, I Lartmadherishmi thote: “ Krerët e popullit te
faraonit thane: “ A mos vallë do ta lesh Musain dhe popullin e tij qe te bejne
çrregullime në Tokë dhe qe te braktisin ty dhe zotët e tu? Ai tha: “ Do t‟ua
mbysim femijet meshkuj e do t‟ua leme gjalle femijet femra te tyre. Ne në te
vertete jemi sundues mbi ta” Musai I tha popullit te vet: “ Luteni Allahun qe
t‟ju ndihmojë dhe qe te jeni te durueshëm se Toka eshte e Allahut. Ai ia jep ne
trashegim kujt te dojë Vetë nga roberit e Tij, ndersa perfundimi I bukur do te
jete per te devotshmit” Ne kemi qene te torturuar thane ata, para se te na vije
ti, por edhe pasi qe na ke ardhur ti Ai tha : “ Zoti juaj do ta shkaterroje
armikun tuaj, e ju do t‟ju beje trashegimtarë ne Tokë qe te shohë se si do te
veproni ju” (A‘raf 127-129)

Ketu I Lartmadherishmi tregon se si krerët e popullit te faraonit perkatesisht personat me

dinjitet dhe suita e tij – e nxisin faraonin ne keqtrajtimin mundimin dhe torturimin e
popullit te Musait (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe ne mohimin dhe mos besimin e tij,
ne vend qe te besonin atë qe u solli ai.

-352-

Keshtu thoshin: “ A mos vallë do ta lesh Musain dhe popullin e tij qe te bejne
çrregullime ne Tokë dhe qe te braktisin ty dhe zotët e tu” Me kete I shëmtoftë
Allahu! Donin te thonin se thirrja e tij qe te adhurohet vetem Allahu I Cili nuk ka shok dhe
ndalimi nga adhurimi I kujt do qofte tjeter perveç tij, do te sjelle vetem trazira ne fenë e
koptasve Allahu I mallkofte ata!

Disa mendojnë se fjalet : “ dhe qe te braktisin ty dhe zotët e ty” kane kuptimin qe te
braktisin dhe te mos adhurojne ty. Kjo mund te kuptohet ne dy menyra: “ dhe qe ta
braktisin fenë tënde‖ te cilit I shkon ne favor kiraeti tjeter (menyra e leximit te
Kur‘anit) apo: ― dhe qe te mos adhurojne ty‖ ngase faraoni pohonte per vete se eshte zot
e mallkofte Allahu!

― Ai tha: “ Do t‟ua mbysim atyre femijet meshkuj e do t‟ua leme gjalle femijet
femra” dmth qe t‘I leme pa pasardhes te afte per luft. Ne ne te vertete jemi sundues
mbi ta” dmth ne mund t‘I ngadhenjejmë ata. “ Musai I tha popullit te vet: “ Lutni
Allahun qe t‟ju ndihmoje dhe jinni te durueshëm” dmth kur ata fillojne t‘ju
keqtrajtojnë dhe t‘ju vrasin, ju kerkoni ndihmë nga Zoti juaj dhe bëni durim gjate kesaj
sprove. “ se Toka eshte e Allahut. Ai ia jep ne trashegim kujt te doje Vetë nga
robërit e Tij ndersa perfundimi I bukur do te jete per te devotshmit” dmth jini te
devotshëm se do t‘ju takoje perfundimi I mire.

Ngjashëm me kete I Lartmadherishmi thote ne nje vend tjeter: “ Musai tha: “ O populli
im! Nese besoni Allahun mbeshtetuni tek Ai nese jeni muslimanë” “Ne iu kemi
mbeshtetur Allahut” thane ata.” O Zoti ynë mos ben qe te vihemi ne sprove te
njerezve qe bejne zullum dhe shpetona neve me meshiren Tënde, nga populli
qe nuk beson” (Junus 84-86)

Fjalet e tyre: “ Ne kemi qene te torturuar thane ata” para se ten a vije ti por
edhe pasi qe ne ke ardhur ti” do te thote: para se te vije ti ata na kane vrarë djemtë
tane por edhe tani pasi q eke ardhur ti ata veprojne njesoj. Musai (paqja e Allahut qofte
mbi te) tha: “ Zoti juaj do ta shkaterroje armikun tuaj, e ju do t‟ju beje
trashegimtarë ne Tokë qe te shohë se si do te veproni ju”

Ne suren Gafir Allahu I Madheruar thote thotë: “ Ne e derguam Musain me shenjat

dhe argumentet Tona te qarta – te faraoni Hamani dhe Karuni e ata thane: “ Ky
eshte magjistar dhe genjeshtar “ (Gafir 23-24)

Atë kohe faraoni ishte sundimtar, Hamani vezir I tij, ndersa Karuni ishte izraelit nga
populli I Musait, porse I takonte fesë se faraonit dhe ishte magnat shume I pasur per te
cilën ne dashte Allahu do te behet fjale me vone. “ Dhe kur (Musai) ua solli atyre te
Verteten prej Nesh ata thane: “ Mbytni femijet meshkuj te atyre qe u besojne
fjaleve qe I thotë ai, dhe lini ne jetë femijet femra te tyre” Por dhelpëritë e
jobesimtarëve jane vetem lajthitje‖ (Gafir 25)

-353-

Vrasja e femijeve meshkuj, pas ardhjese Musait kishte per qellim dobësimin e izraeliteve
ne menyre qe t‘u zvogëlohej numri dhe qe te nenshtroheshin pa fuqi per t‘I sulmuar
koptasit, te cilët frikësoheshin prej tyre. Mirepo kjo nuk u ndihmoi qe ta nderronin
kësmetin te cilin tanimë e kishte caktuar Ai, I Cili, kur I thot diqkaje “Bëhu” ajo bëhët.

“Me leni ta mbys Musain” tha faraoni, atehere le t‟I lutet Zotit te vet Une
frikesohem se mos po ua nderron fenë tuaj apo te mos shkaktoje trazira ne
tokë” (Gafir 26). Per shkak te fjaleve te ketilla te tij, nder njerezit eshte ruajtur proverbi:
―Edhe faraoni u be paralajmerues‖ Me keto fjale faraoni gjoja se shprehu friken se Musai
do te mund ta mashtronte tërë botën .

“Musai tha: “Une I lutem Zotit tim dhe tuajit qe te me mbroje nga çdo
mendjemadh qe nuk beson ne Diten e llogarise” (Gafir 27) dmth une kerkoj
mbrojtje tek Allahu, Atij I perulem dhe tek Ai kerkoj strehim nga faraoni dhe nga te tjeret
si ai qe te mos me bejne ndonje te keqe . “çdo mendjemadh” dmth mendjemadh inatçi
I cili eshte kembengulës dhe I qendrueshëm dhe qe nuk I frikësohet ndeshkimit dhe
vuajtjeve nga Allahu per shkak se nuk beson qe do t‘I kthehet Allahut dhe do te jete I
ndeshkuar.

Prandaj ka thene: “ nga çdo mendjemadh qe nuk beson ne Ditën e llogarisë”

“Kurse nje njeri besimtar nga paria e popullit te faraonit I cili fshihte besimin e
vet tha: “Vallë a doni ta mbytni njeriun per shkak se thotë: “Allahu eshte Zoti
im” A doni ta mbytni atë qe ju ka sjelle argumente te qarta nga Zoti juaj? Nese
gënjen, gënjeshtra e tij do t‟I beje dëm vetem atij, e nese e flet te verteten
atehere juve do t‟ju godasë bile pak nga ajo me çka ju kercenohet ai. Allahu
nuk do ta udhezojë atë qe e tepron me te keqija dhe I cili gënjen shume. O
populli im sot juve u takon pushteti, dhe ju jeni kryesorët në Tokë, por, kush
do ten a mbroje nga ndeshkimi I Allahut nese na godet? Faraoni tha: “ Une po
ju them vetem atë çka po shoh dhe une vetem po ju udhezojë ne rruge te
drejte” (Gafir 28-29)

Njeriu per te cili flitet ketu ishte djali I xhaxhait te faraonit. Nga populli I tij e fshihte se
ishte besimtar, meqë frikesohej per jeten e vet. Disa thone se ky ishte izraelit, mirepo kjo
nuk eshte e vertete sepse eshte ne kontradikte me domethenjen e ajeteve te cituara. E
Alalhu e di me se miri.

Ibën Ebi Hatimi nga Ibni Xhurejxhi shenon se Ibni Abbasi ka thene: ― Nga koptasit I kane
besuar Musait tre persona: ky ai qe ka shpejtuar nga skaji I qytetit dhe gruaja e faraonit‖

Ed-Darekutni thote:‖ E ka pasur emrin Shem‘an dhe ishte I vetmi nga familja e faraonit
qe ishte besimtar‖ kete e shenon edhe Es-Suhejli.

Ne historine e Et-Taberaniut, qendron se e ka pasur emrin Hajr. Allahu e di me se miri.

Sido qe te jete ky njeri e fshihte besimin e vet.

-354-

Kur faraoni e mallkofte Allahu deshi ta vriste Musain (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe
kur mori vendimin te prerë qe ta bente kete, I pyeti krerët e vet se çfare mendonin per
kete, ky besimtar u frikesua per Musain, prandaj iu pergjigj me mençuri faraonit duke
thene qe te mendonte mire per pasojat qe do tem und te rridhnin nga ky akt. Kete e
parashtroi si keshille dhe si mendimin e tij.

Ne nje hadith te shenuar I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
ka thene: ―Xhihadi me I mire eshta fjala e drejte para sundimtarit te padrejte ―

Ky rast eshte shembulli me I mire I xhihadit te ketille sepse nuk ka sundimtar më te

padrejte sesa faraoni, e as fjale me te urta sesa fjalet e ketij njeriu meqë me to I doli ne
mbrojtje Pejgamberit. Eshte e mundur qe ai ne kete rast te kete zbuluar se edhe vet ishte
besimtar dhe te kete pranuar haptazi atë qe deri atehere e fshihte mire. Megjithate sipas
te gjitha gjasave mendimi I pare eshte me I drejte. Allahu e di me se miri.

Ai tha: “ Vallë a doni ta mbytni njeriun per shkak se thote: “ Allahu eshte Zoti
im” dmth per shkak se ai pohon se Allahu eshte Zot nuk duhet te veproni ashtu kunder
tij, porse duhet ose ta çmoni ose ta nderoni, apo te mos e perfillni atë, por kurrë mos e
mendoni per hakmarrje.

Pra duke qene se ai “ju ka sjellë argumente te qarta nga Zoti juaj” duke ju treguar
mrekullitë te cilat nxjerrin sheshit vertetësitë e asaj çka e percjell nga Ai qe e ka derguar
atë. Prandaj nese nuk I ben asgje te keqe mos u brengosni por nga ana tjeter. ―Nese
gënjen, gënjeshtra e tij do t‟I beje dëm vetem atij. (Gafir 28) e jo juve. ― nese e
flet te verteten” e ju e kundershtoni atë,“atehere juve do t‟ju godase bile pak nga
ako me çka ju kercenohet ai” dmth ne interesin tuaj eshte qe te mos ju godase madje
edhe ndeshkimi me I vogel me te cilin ju kercenon e te mos flasim per tere atë me çka ju
kercenon ai.

Keto fjale ne kete kontekst jane shembuj te rralle te urtesise te kujdesit dhe te
kthjelltësisë. “ O populli im , sot juve u takon pushteti dhe ju jeni kryesoret ne
Tokë. Me keto fjale ai I nxiste ata qe ta permbysin nga froni atë sundimtar zullumqarë,
sepse kurdohere qe ndonje shtet I kundervihej Islamit, njerezit e tij e humbin pushtetin
qe kishin dhe pas fames perjetonin poshterimin. Kjo u ndodhi edhe ithtareve te faraonit.
Ata perhere dyshonin , nuk besonin dhe I kunderviheshin me kembengulje asaj qe ua
shpallte Musai (paqja e Allahut qofte mbi te). Per kete shkak Alalhu I Madherishem ua
mori atë qe posedonin sikurse : pushtetin , pronen shtepite pallatet, pasurite dhe
lumturine. Pastaj qene te poshteruar dhe te permbytur ne det, ndersa shpirtrat e tyre,
pas provimit , perjetuan poshterim.

-355-

 19-09-, 14:23

-
-

Prandaj ky njeri me te gjitha virtytet qe e stolisin nje besimtar vërtetdashja, mireberesia,

dhe mendjemprehtesia – duke ndjekur te verteten dhe duke keshilluar popullin e vet
tha: “ O populli im, sot juve u takon pushteti dhe ju jeni kryesoret ne
Tokë” dmth ju jeni mbi njerezit e tjere, meqe jeni ne pushtet. “ por kush do te na
mbroje nga ndeshkimi I Allahut nese godet?‖ dmth edhe sikur te ishim numerikisht
me shume, me te fuqishëm dhe me te forte se ç‘jemi tani, kjo nuk do te na ndihmonte
dhe nuk do te mund te na shpetonte nga ndeshkimi I Sundimtarit mbi sundimtarët.

“Faraoni tha” dmth duke u pergjigjur ne tere kete: “ Une po ju them vetem atë çka
po shoh‖ dmth e flas vetem atë çka di,” dhe une vetem po ju udhezoj ne rruge te
drejte” Mirepo te gjitha keto pohime ai I shqiptoi duke iu drejtuar atyre rrejshëm , meqe
ne shpirtin dhe ne brendine e vet, e dinte mire se ajo qe shpallte Musai (paqja e Allahut
qofte mbi te) ishte me siguri nga Allahu I Lartesuar, megjithate tentonte qe madheshtine,
kryelartesine armiqesine dhe mosbesimin e vet, t‘I shfaqte ndryshe nga e verteta.

Duke folur per Musain, Allahu I Madherishëm ne nje vend tjeter, thote: “Ai tha: “Ti e di
se keto mrekulli te qarta nuk I ka dhene askush tjeter perpos Zotit te qiejve
dhe te Tokës, si shenja te qarta dhe une mendoj se ti o faraon do te pesos h me
siguri” Dhe ai deshi t‟I perzinte nga vendi e Ne e permbytem atë dhe te gjithe
ata qe ishin me të, dhe pas kesaj u thame bijve te Israilit: “ Vendosni ne Tokë,
e kur te ndodhe premtimi I Ahiretit do t‟ju sjellim juve te perzier‖ (Isra 102-104)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ E kur erdhen atyre shenjat Tona konkrete ata
thane: “ Kjo eshte magji e vertete” Dhe te padrejtët e kryelartët I mohuan ato,
megjithëse ne vete besonin se jane te njemendta andaj shiko se si perfunduan
ngatrresarët” (Nemël 13-14)

Per sa u perket fjaleve te faraonit: ― dhe une vetem po ju udhezoj ne rruge te

drejte” mund te thuhet se edhe ketu ka genjyer meqe ai vete nuk ishte ne rrugen e
drejte porn e lajthitje, ne fanitje ne marrëzi dhe ne rruge te gabuar; ne fillim edhe vete I
adhuronte idhujt dhe putat e me vone e thirri popullin e vet te lajthitur dhe te pafe qe ta
pesonte atë, te jete I nenshtruar atij dhe te pohonte mosbesimin dhe genjeshtrat e tij se
ai gjoja eshte I zoti I tyre- qofte I lartesuar Allahu nga kjo.

Allahu I Madheruar thote: “ Dhe faraoni I proklamoi popullit te vet: “ O populli im”
tha ai, “ Vallë a nuk me perket mua pushteti ne Misir dhe keto dege te lumit qe
po rrjedhin para meje a kupton? A nuk jam une me I mire se ky I gjore I cili
mezi di te flase? Perse nuk iu kane dhene atij byzylyket e florinjtë apo perse se
bashku me te nuk kane ardhur edhe engjëjt ? Dhe ai e mashtroi popullin e vet,
e iu nenshtruan atij- ata me te vertete ishin popull mëkatarë. E kur e nxitëm
pezmin Tonë, Ne I ndeshkuam dhe I permbytem ata, dhe I bëmë shembull dhe
mesim per popujt e mëvonshëm.” (Zuhruf 51-56)

-356-

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ E atehere ia tregoi mrekullinë me te madhe,

por ai e mohoi dhe nuk degjoi qe u kthye u perpoq dhe I tuboi njerezit e
therriti: “ Une jam zoti juaj me I madhi” tha ai e Allahu e denoi atë per keto
dhe per fjalet e meparshme. Ketu me te vertete ka keshille per ata qe I
frikesohen Allahut.(Naziat 20-26)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: ― Edhe Musain e kemi derguar me shenjat Tona

dhe me argumentet e qarta te faraoni dhe paria e tij por ata ndoqën urdherin e
faraonit e urdheri I faraonit nuk ishte I arsyeshëm . Ai ne Ditën e Kiametit do
ta udheheqë popullin e vet dhe do ta shpijë atë në zjarr e sa vend I shemtuar
qe eshte ai ku do te sillen ata. Ne kete bote ata I ka percjelle mallkimi e do t‟I
percjelle edhe ne boten tjeter, sa dhurate e tmershme do te jete ajo‖ (Hud 96-
99)

E tere kjo verteton se faraoni ka genjyer kur ka thene: “ Une po ju them vetem atë
çka po shoh dhe une vetem po ju udhezoj ne rruge te drejte” E atehere ai
besimtari tha: “ O populli im une druaj se edhe ju do t‟ju godasë ajo qe goditi
popujt te cilet shestuan kunder Pejgambereve ashtu siç ndodhi me popullin e
Nuhit me Adin dhe me Themudin dhe breznite pas tyre – e Allahu nuk eshte I
padrejte ndaj robërve te Vet. O populli im une druaj se çka do te ndodhë me ju
ne Ditën kur do te thirreni ju, ne Ditën kur duke zmbrapsur do te ikni ju, kur
askush nuk do te mund t‟ju mbrojë nga Allahu. E atë qe Allahu e lë ne humbje
atë ditë , atë nuk mund ta udhezojë askush! Jusufi ju pat sjelle juve qysh moti
argumentet e qarta, por ju dyshonit prore ne atë qe ju kishte sjelle ai. E kur
vdiq ai ju thate: “ Allahu nuk do te dergoje me Pejgamber pas tij! Ja keshtu
Allahu e lë ne lajthitje gjithsecilin qe e tepron me te keqe dhe qe dyshon ata qe
polemizojnë per argumentet e Allahut edhe pse nuk u ka ardhur atyre kurfar
argumenti per kete me çka nxisin edhe me teper urrejtjen e Allahut dhe
urrejtjen e besimtareve. Keshtu Allahu ia vulos zemren çdo mendjemadhi e
dhunuesi” (Gafir 29-35)

Ketu beniamini I Allahut ua terhoqi verejtjen atyre se nese e mohojne te Derguarin e

Allahut, Musain do t‘u ngjaje atyre sikurse popujve para tyre, si: popullit te Nuhit, Adit,
Themudit dhe popujve pas tyre deri ne kohen per te cilen flitet. Keshtu me parashtrimin e
kësmetit te popujve te mehershëm ai deshmoi vertetësinë e asaj se çka shpallnin
Pejgamberet me ç‘rast I godiste ndeshkimi armiqet e tyre qe I pergesnjeshtronin ata
kurse Allahu I Lartesuar I shpetonte miqte dhe pasuesit te tyre.

-357-
 21-09-, 14:55

-
-

Pastaj besimtari ne fjale I frikesoi ata me Ditën e Kijametit. Kjo eshte dita kur njerezit do
ta therrasin njeri-tjetrin dhe sikur te mundeshin do te perpiqeshin te iknin.

Mirepo kjo asnjerit nuk do t‘I shkoje perdore: “Ate dite njeriu do te pyesë: “Ku te
ikim?” *Kurkund S‟ka strehim . Ate dite do te jete I lene Zotit te tij‖ (Kijame 10-
12)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ O shoqeri e xhinëve dhe e njerezve, nese

mund te depertoni pertej kufijve te qiejve dhe te Tokës depertoni por do te
mund ta beni kete vetem me fuqi te madhe. E cila dhunti te Zotit tuaj po I
mohoni ju? Mbi ju do te derdhet flake e zjarrtë dhe tunxh I shkrirë dhe ju nuk
do te mund te mbroheni dot. E cila dhunti te Zotit tuaj po I mohoni
ju? (Rrahman 33-36)

Fjalën “tenad” ne kete ajet disa e lexojnë si ―tennad” qe do te thote: ― Dita e ikjes‖.
Ne kete rast kjo mund te jete Dita e Kiametit e mund te jete edhe dita kur Allahu do te
ndeshkoje e njeriu do te tentoje te ike, por nuk do te kete ku te ik. ―Dhe posa ndienin
fuqinë Tonë, ata iknin andej-ketej prej tyre. Mos ikni! Kthehuni kenaqesive
tuaja dhe shtepive tuaja, ndoshta dikush do t‟ju pyes diç‖ (Enbija 12-13)

Pastaj ai besimtari u tregoi atyre se ç‘kishte ndodhur ne rastin e pejgamberisë se Jusufit

ne Egjipt dhe per atë se si ai u kishte bërë njerezve miresi edhe per kete botë edhe per
botën tjeter. Musai ishte pasardhes I tij dhe I origjinës se tij, ndersa njerezit I therriste qe
ta besonin vetem Allahun , qe vetem Atij t‘I benin ibadet dhe qe mos t‘I bejne shok Atij
askend nga krijesat e Tij. Pastaj u fliste per banoret e atehershem te Egjiptit dhe se si ata
ishin sipas natyres se tyre, te prirur qe te pergenjeshtronin realitetin dhe qe t‘u
kundervihen Pejgambereve. Prandaj u tha: “por ju dyshonit prore ne atë qe u kishte
sjelle ai. E kur vdiq ai ju thatë: “ Allahu nuk do te dergojë më Pejgamber pas
tij” dmth pohimi juaj ishte I pavertete dhe vazhdoi t‘u fliste: “ Ja keshtu Allahu e lë në
lajthitje gjithsecilin qe e tepron me të pse nuk u ka ardhur atyre kurrfar
argumenti per kete” dmth ai I mohon shenjat e Allahut dhe argumentet e Njeshmerise
se Tij, duke mos pasur per kete nga Allahu kurfar kunderargumenti. Allahu e urren kete
ashper perkatesisht hidhërohet ne ata njerez, te cilet veprojne keshtu dhe qe stolisen me
cilesi te ketilla. “Keshtu Allahu ia vulos zemren çdo mendjemadhi e
dhunuesi” Disa kete fjali e konsiderojne te veçante e disa thone se kjo eshte pjese
perberese e fjalise paraprake. Mirepo ne te dy rastet domethenia eshte e njejte. Kur
zemra e dikujt pa kurfar argumenti I kundervihet te Vertetës, atehere Allahu I
Madherishem e vulose atë dhe atë qe gjendet ne te.

-358-

“O Haman tha faraoni ndertoma nje rokaqiell, a mos vallë do te arrija deri te
shtigjet – shtigjet qiellore e te hipja deri te Zoti I Musait e une konsideroj se ai
eshte me te vertete gënjeshtar! Dhe keshtu faraonit iu dukën te bukura veprat
e tij te shemtuara dhe ai ishte I shmangur nga rruga e drejte, ndersa dredhia e
faraonit perfundoi në dëm te tij” (Gafir 36-37)

Faraoni mohonte konfirmimin e Musait (paqja e Allahut qofte mbi te) se ishte I derguar
nga Allahu I Lartesuar, njekohesisht duke genjyer dhe duke trilluar: “ Une nuk di se ju
keni zot tjeter perveç meje! E ti o Haman m‟I piq qerpiçet dhe me nderto nje
rrokaqiell (kulle te larte) qe te ngjitem te Zoti I Musait, meqë une konsideroj se
ai eshte me te vertete gënjeshtar” (Kasas 38). Kur thote ―shtigjet –shtigjet qiellore‖
mendonin ne orbitat dhe kalimet qiellore. “ qe te ngjitem te Zoti I Musait, meqe une
konsideroj se ai eshte me te vertete gënjeshtar”

Keto fjale mund te kene domethenje te dyfisht. E para: une jam I bindur se ai gënjen, kur
thote se ekziston ndonjë zot tjeter perveç meje, dhe e dyta: Jam I bindur se ai gënjen kur
thote se e ka derguar Allahu. Domethenja e pare eshte me e besueshme nese kemi
parasysh gjendjen e faraonit meqë ai gjithmone refuzonte ekzistimin e Krijuesit, ndersa
domethenja e dyte eshte me e besueshme nese I veshtrojme vetem fjalet meqe ka
thene: ―qe te ngjitem te Zoti I Musait, dmth qe ta pyes Atë se a e kishte derguar
Musain apo jo. “meqë une konsideroj se ai eshte me te vertete gënjeshtar” dmth
kur pohon keshtu. Sido qe te jete faraoni kishte per qellim qe t‘I ndalonte njerezit t‘I
besojne Musait (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe t‘I bindte ata qe ta konsiderojne atë
per gënjeshtar.

Allahu i Madheruar thote: "Dhe keshtu faraonit iu duken te bukura veprat e veta
te shemtuara dhe ai ishte i shmangur nga rruga e drejte ndersa dredhia e
faraonit ne dëm te tij"

Ibni Abbasid he Muxhahidi shtojnë: “Cdo gje ka deshtuar dhe asgje nuk eshte
realizuar.” Dmth asgje nuk eshte realizuar nga ajo qe deshironte ai. Kjo eshte keshtu
sepse njerezit me fuqinë qe kane nuk mund te arrijnë në qiell – perkatesisht ne qiellin me
te afert e lere më te larte, apo tek ajo qe eshte permbi ta, qe e di vetem Allahu I
Madheruar. Shume mufessirë thone se ai qiell gërvishës apo kullë qe ia ka ndertuar
Hamani faraonit ishte objekti me I madh qe ishte pare ndonjeher, ndersa ishte ndertuar
nga qerpiket e pjekur. Prandaj ka thene: ― O Haman ndertoma nje rrokaqiell nga qerpiket
e pjekur‖.

-359-

 23-09-, 13:16

-
-

Ehli kitabet mendojne se per berjen (prerjen) e qerpiqeve jane shfrytezuar pasardhesit e
Israilit. Mirepo faraoni I detyroi ata qe vetë te gjejne materialin e duhur, pa ndihmen e
popullit te tij. Keshtu ata vetë mblodhen deltine kashtë edhe uje, duke kerkuar prej tyre
qe per çdo ditë te prisnin sasine e njejte te qerpiqeve. Nese nuk mund ta benin kete,
atehere ndeshkoheshin dhe poshteroheshin ne menyre te pamëshirshme. Prandaj I kane
thene Musait: “ Ne kemi qene te turturuar” thane ata, para se te na vije ti, por
edhe pasi ke ardhur ti” Ai tha:” Zoti juaj do ta shkaterroje armikun tuaj e ju do
t‟ju bëjë trashëgimtar ne Tokë qe te shohë se si do te veproni ju” (A‘raf 129). Ne
kete menyre u paralajmeroi atyre se ata do t‘I trashegonin koptasit, gjë qe edhe ndodhi
me vonë. Kjo eshte nje nga argumentet se Musai me te vertete ishte Pejgamber.

Tani t‘I kthehemi keshillave instruksioneve dhe parashtrimeve te argumenteve nga ana e
atij besimtari. Allahu I Madheruar thote: ―Dhe atehere ai besimtari tha: “O populli
im me pasoni mua, une do t‟ju tregoje rrugen e drejte! *O populli im jeta ne
kete bote eshte vetem kenaqesi e perkoshme e ajo bote eshte me te vertete
,Shtepi e perhershme. Kush ben veper te keqe, do te ndeshkohet sipas saj, e
kush ben veper te mire – qofte mashkull apo femer e eshte besimtar, do te
hyje ne Xhehnet, ne te do te kete gjithqka pa hesap” (Gafir 38-40)
Ai – Allahu qofte I keqaur me të – me keto fjale I thirri ata ne te verteten dhe ne rrugën e
drejte, perkatesisht qe ta ndjekin te Derguarin e Allahut Musain (paqja e Allahut qofte
mbi te) dhe te besojnë atë qe ua sjelle ai nga Zoti I tij. Pastaj theksoi ultësinë dhe
perkohshmërinë e kesaj bote, duke I nxitur qe te kerkonin shperblim nga Allahu, tek I Cili
nuk do te deshtojë vepra e askujt , ne duart e te Cilit eshte fati I çdo gjëje, I Cili per te
mirën e bërë, sado e vogël qe te jete ajo, shperblen shumefish, ndersa nga drejtesia e Tij
ndeshkon vetem sipas rendesise se mekatit. Pastaj u tha se Ahireti eshte shtepia e
banimit te perhershëm dhe se ai qe shkon atje duke qene besimtar dhe duke bere vepra
te mira do te jete ne poziten me te larte ne Xhehnet, do te ketë dhoma te siguruara,
miresi te panumerta , kenaqesi te pareshtura dhe begati te cilat do te shtohen perhere.

Pastaj ua terhoqi verejtjen ne kotesine e besimit te tyre dhe ua theksoi rrezikun e rruges
ne te cilen suleshin ata me fjalet: “ O populli im, ç‟eshte kjo? Une po ju therras ne
shpetim , e ju mua me therrsisni ne zjarr! Më therrisni te mos I besoj Allahut
dhe t‟I bej Atij shok dike per te cilin nuk di asgjë, e une I therras te I Fuqishmi,
tek Ai I Cili fal shume. S‟ka aspak dyshim se at ate te cilet po me therrisni ju,
nuk do te pergjigjem as ne kete bote as ne boten tjeter, se ne do t‟I kthehemi
Allahut dhe se, politeistet do te jene banore te zjarrit. Atehere me siguri do t‟ju
kujtohen fjalet e mia! E un I dorezohem Allahut. Allahu me te vertete I sheh
roberit e Vet” Dhe Allahu e ruajti atë nga te keqijat qe ia pergaditnin ata,
ndersa njerezit e faraonit I gositi fati I keq, zjarri net e cilin do te digjen
mëngjes e mbrëmje . E kur te vijë Casti do te thuhet: “ Shpini njerezit e
faraonit ne vuajtjen me te rende” (Gafir 41-46)

-360-

Ai I thirri qe te adhurojne Zotin e qiejve dhe te Tokës , Atë I Cili kur I thotë
diçkaje “Bëhu” ajo bëhët , ndersa ata e therrisnin kete qe ta adhuronte injorantin, te
lajthiturin dhe faraonin e mallkuar. Prandaj duke refuzuar ta bënte kete u tha: “O populli
im , ç‟eshte kjo? Une po ju therras ne shpetim e ju mua me therrisni ne zjarr!
Më therrisni te mos besoj Allahun , dhe t‟I bëj Atij shok dike, per te cilin nuk di
asgje, e une ju therras te I Fuqishmi tek Ai I Cili fal shume”

Pastaj ua shpjegoi kotesine e besimit te tyre, adurimin e idhujve dhe zotave te tjere ne
vend te Allahut duke thene se ata nuk mund te sjellin as dëm as dobi: “ S‟ka aspak
dyshim se , at ate të cilët po me therrisni ju, nuk do te pergjigjem as ne kete
bote as ne boten tjeter, se ne do t‟I kthehemi Allahut dhe se politeistet do te
jene banore te zjarrit” dmth ata me asgjë nuk mund te disponojne e as te udheheqin ,
madje as ne kete bote e atehere si do tem und ta benin kete ne boten tjeter? Ndersa
Allahu I Madheruar eshte Krijuesi I Cili jep fatin edhe te mireve edhe te keqijve dhe Ky
eshte Ai qe jep jeten njerezve, I vdes ata dhe perseri do t‘I ringjallë, ndersa te devotshmit
do t‘I shpjerë ne Xhenet e te tjeret ne Xhehnem.

Dhe me ne fund nese edhe me tej do te qendronin në inatin e tyre ai iu kërcënua :

― Atehere me siguri do t‟ju kujtohen fjalet e mia! E une I dorezohem Allahut.
Allahu me te vertete I sheh roberit e Vet” Allahu I Madherishëm thote: ― Dhe
Allahu e ruajti atë nga te keqijat qe ia pergaditnin ata” dmth , Ai e ka ruajtur nga
ndeshkimi qe I goditi ata, per shkak se bënin intriga per ta kthyer atë nga rruga e Tij, per
shkak se kurdisnin intriga kunder shume njerezve dhe epr shkak se ne kete menyre
njerezit e thjeshtë I sillnin ne lajthitje . Prandaj thote: “ndersa njerezit e faraonit I
goditi fat I keq” dmth ndeshkim I rende: “ zjarri ne te cilin do te digjen
mengjes e mbrëmje” dmth shpirtrat e tyre ne Berzah , digjen mengjes e mbrëmje . “ E
kur te vijë Casti do te thuhet: ― Shpini njerezit e faraonit ne vuajtjen me te rende‖
Falënderimi I qofte Allahut tanime ne Tefsirin tone kemi thene se ky ajet tregon haptazi
se ekzistojnë ndeshkimet e varrit.

Allahu I Madheruar I shkaterroi ata, vetem pasi kunder tyre I parashtroi argumentet,
dergoi Pejgamberin dhe nga kjo pikpamje menjanoi çdo dyshim.

-361-

 23-09-, 14:28

-
-

Ngandonjeher kunder tyre merrte argumentin e frikesimit e ndonjeher duke nxitur mire,
siç thote I Lartmadherishmi : “ Dhe Ne e kemi ndeshkuar popullin e faraonit me
vite urie dhe me papjellësi, qe te mblidhni mendjen. Dhe kur ishin ne gjendje
te mire ata thoshin: “ Kete e kemi merituar , e kur I godiste ndonjë mynxyre
kete ia pershkruanin Musait dhe atyre qe kishin besuar se bashku me të. Por Jo
! Fatkeqësia e tyre ishte prej Allahut vetëm qe shumica e tyre nuk e dinin kete!
Dhe thoshin : Cfaredo argumenti te na sjellësh qe te na magjepsësh ne nuk do
te besojmë ty” Prandaj Ne atyre u kemi derguar edhe vershime edhe karkaleca
edhe rriqra edhe bretkosa edhe gjak te gjitha shenjat e qarta por ata
madheshtoheshin dhe ishin popull kriminel” (A‘raf 130-133)

Ketu I Lartmadherishmi shpjegon se njerezit e faraonit , perkatesisht popullin e tij-

koptasit I ka vërë në sprovim me vite urie. Keto ishin vitet kur mbreteronte thatesi e
madhe kur nuk kishte te mbjella as te korra e as prodhime te qumeshtit. Me fjalet : “me
papjellësi” mendohet se edhe pemët jepnin fruta te vobekta, “ qe te mblidhnin
mendjen”

Mirepo edhe kjo nuk u beri dobi dhe nuk e perfillën paralajmerimin por mbeten me
ngulmin ne mosbesimin dhe inatin e tyre. “Dhe kur ishin ne gjendje te mire‖ siç eshte
mireqenja, e ngjashëm me kete ata thoshin : “Kete e kemi merituar” dmth kjo edhe
ashtu na takon ne, meqë e kemi merituar kete. “e kur I godiste ndonjë mynxyre
kete ia pershkruanin Musait dhe atyre qe kishin besuar se bashku me te” dmth
thonin: Kjo na goditi per shkak te parandjenjës se tyre te keqe‖ e jo ne radhë te pare, per
shkak se kishin vepruar ne menyre te pashembullt ndaj Musait dhe se me tërë shpirtin e
urrenin te vertetën . Zemrat e tyre ishin zhytur ne fodullëk. E mohonin te vertetën dhe
iknin nga ajo, e kur I gjente ndonje e keqe kete ia pershkruanin Musait, ndersa kur I
gjente ndonje e mire, ia atribuonin vetes. Allahu I Madherishëm thote: ― Fatkeqesia e
tyre ishte prej Allahut , vetem qe shumica e tyre nuk e dinin kete!” Allahu I
Madherishem do t‘I ndeshkojë per kete ne menyre me te ashper.

“ Dhe thoshin: “Cfaredo argumenti ten a sjellësh qe te na magjepsësh ne nuk

do te besojmë ty” dmth çfaredo argumenti (perkatesisht mrekulli) te na sjellësh ne nuk
do te besojmë dhe nuk do te ndjekim ty e as qe do te bëhëmi te degjueshëm , madje
edhe nese na sjelle te gjitha argumentet e mundura. Allahu I Madheruar flet per ta edhe
ne keto ajete: ― E ata ne te cilët ka rënë Fjala e Zotit tend , me te vertete nuk do
te besojnë, madje edhe nese u vijnë te gjitha argumentet, derisa te perjetojnë
vuajtje te padurueshme.” (Junus 96-97)

I Lartmadherishmi me tej thote: “ Prandaj, ne atyre u kemi derguar edhe vërshime

edhe karkaleca, edhe rriqra edhe bretkosa edhe gjak te gjitha shenja te qarta
por ata madhështoheshin dhe ishin popull keqbërës” (A‘raf 133) . Per keto
vërshime Ibni Abbasi thote se keto kane qene shira te medha te cilat vërshonin dhe
shkaterronin te gjitha mbjellat dhe te gjitha frutat.
Keshtu e konsiderojne edhe Se‘id b. Xhubejri, katade, Es-Suddiji dhe Ed-Dahhaku.

-362-

Nga Ibni Abbasid he Ata‘I transmetohet se me kete mendohet në vdekjen masovike.

Muxhahidi thote se me kete shprehje ne çdo rast mendohet ne uje dhe murtajë, ndersa
nga Ibni Abbasi transmetohet qendrim I tretë. ―Kjo I godiste here pas here. ― Ibni Xheriri
dhe Ibni Mirdevejhu shenojnë nga Jahja b. Jemani, ky nga El-Minhal b. Halifeh ky nga El-
Haxhxhaxhi, ky nga El-Hakem b. Minai e ky nga Aishja se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Permbytja (et-tufan) eshte vdekje.‖ Mirepo ky
transmetim eshte garib.

Per sa u perket karkalecve kjo eshte gjë e njohur. Ebu Davudi nga Ebu Uthmani shenon
se Selman el-Farisiu ka thene: ― I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) eshte pyetur per karkalecat e eshte pergjigjur: ―Kjo eshte ushtria me e madhe e
Allahut. Une nuk I ha por nuk e ndaloj qe te hahen‖ I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) nuk I hante sepse neveritej prej tyre. Sikurse qe nuk I
hante as dabbin, hudhrat qepët dhe purrinjtë (preshin).

Buhariu dhe Muslimi ne Sahihët e tyre shenojne se Abdullah b. Ebi Eufa ka thene: ―Kemi
marrë pjesë ne shtatë beteja me të Derguarin e Allahut dhe atëhere hanim karkaleca.
Hadithet dhe transmetimet ne lidhje me kete I kemi cituar ne Tefsirin tone.

Me kete eshte dashur te thuhet se karkalecat kane ngrene çdo gjë qe ishte e gjelbërt,
duke I lene pas te shkaterruara te lashtat , frutat dhe bimësinë e re e te vjeter.

Per fjalen ―el-kummel” (rriqra), Ibni Abbasi thote se keto jane miza gruri. Sipas nje
transmetimi tjeter ai ka thene se ata jane karkaleca te vegjël pa flatra. Te ketij mendimi
jane edhe Muxhahidi, Ikrime dhe Katade. Se‘id b. Xhubejri dhe El-Hasani thone: ― Keto
jane insekte te vogla te zeza‖ Abdurrahman b. Zejd b. Eslemi thote: ― Keta jane pleshta. ―
Ibni Xheriri shenon edhe mendimin e njohesve te gjuhes te cilet thone se keta jane rriqra
te imët.

Ata gjendeshin kudo hynin neper shtepi dhe neper shtretër andaj njerezit nuk mund te
banonin te jetonin e te flinin ne to. Ata‘I b. Es- Saibi thote se kjo fjale shenon rriqrat e
gjithenjohur. Hasan el-Basriu kete fjale e lexon pa teshdid: el-kumel.

Per sa u perket bretkosave ato jane te njohura . Ato I pengonin kur kercenin neper enë
dhe ne gjellëra dhe kur dikush e hapte gojën qe te fuste kafshaten I hynin ne goje.

-363-

 26-09-, 13:49

-
-

Ne lidhje me gjakun transmetohet se I tere uji u ishte turbulluar me të. Kur merrnin ujë
nga Nili, shihnin se ai ishte gjak j freskët. Gjithashtu kur nxirrnin ujë nga bunari apo nga
ndonjë vend tjeter , menjeher shndërrohej ne gjak .

Mirepo asgjë nga kjo nuk I ndodhte pasardhesve te Israilit. Pra kjo ishte mrekulli
mahnitese dhe argument I pakontestueshëm se e tere kjo ndodhte duke I falenderuar
Musait (paqja e Allahut qofte mbi te) meqë kjo u ngjante te gjithe ithtarve te faraonit pa
perjashtim e ne anen tjeter kjo nuk I ndodhte askujt nga izraelitet. Kjo ishte deshmia më
e mire per pejgamberinë e Musait.

Muhammed b. Is‘haku thote: ― Kur magjistarët besuan faraoni mbeti I mundur dhe I
poshteruar . perkunder te gjithave ai vazhdoi me mosbesimin e tij dhe me veprat e
këqija. Prandaj Allahu I Lartesuar I dergoi argumente te njepasnjeshme: vitet e thata,
vershimet, karkalecat rriqrat bretkosat dhe gjakun, si shenja te qarta. Kur ua dergoi
vershimin ai e permbyti tere vendin mirepo me vone uji u terhoq fare. Ne ate periudhe
nuk mundnin te mbillnin asgjë, e as te ushtronin ndonje veprimtari, keshtu qe
mundoheshin shume dhe vuanin nga uria‖

Kur u ndodhi e tere kjo thane: “ O Musa lute Zotin tend per ne , ashtu si te ka
mesuar Ai; nese nga ne e largon kete mynxyre, ne, me te vertete do te
besojme ty, dhe me siguri do t‟I dergojme bijte e Israilit me ty” (A‘raf 134)

Musai e luti Zotin e vet e Ai ua largoi mjerimin ne te cilin gjendeshin. Mirepo duke qene
se nuk permbushen asgje nga ajo qe kishin premtuar Allahu ua dergoi karkalecat. Sipas
te dhenave deri te të cilat kam ardhur unë ata hanin drunjtë , madje edhe gozhdat e
hekurta ne dyert e tyre keshtu qe iu rrëzuan shtepite dhe banesat.

Atehere I thane Musait njesoj si herën e pare. Ky e luti Zotin e vet, e Ai ua largoi
mynxyrën . Mirepo ata serish nuk permbushen asgjë nga ajo qe kishin premtuar, prandaj
Allahu ua dergoi rriqrat.

Kam degjuar se atehere Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) ishte urdheruar qe te
shkonte te nje bregore rëre, e t‘I bjere asaj me shkopin e tij. Kur arriti aty dhe I ra me
shkop pernjeheresh u versulen rriqrat në ta, te cilët u hyne neper shtepi dhe ne gjerat
ushqimore duke u penguar qe te banonin dhe te flinin aty. Kur I rraskapiti kjo gjendje
perseri e luten Musain dhe thane njesoj sikurse më pare, e ky e luti Zotin e vet, I Cili
perseri ua largoi mynxyren. Por sërish nuk e permbushën atë qe kishin premtuar. Pastaj
Allahu ua dergoi bretkosat te cilat I zaptuan shtepite e tyre, ushqimin enët e tyre, keshtu
qe sa here qe dikush merrte rrobat e veta per t‘I veshur apo ushqim per te ngrene ato
ishin perplot me bretkosa.

-364-

Kur I rraskapiti edhe jo serish e luten Musanë (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe thane
sikurse edhe herave te tjera e ky serish e luti Zotin e vet, I Cili ua hoqi edhe kete
mynxyre. Si zakonisht edhe kesaj radhe nuk I plotesuan asgjë nga premtimet e dhëna,
prandaj Allahu ua dergoi gjakun, keshtu qe te gjitha ujërat e pasuesve te faraonit u
shëndrruan ne gjak, prandaj kur donin te nxirrnin ujë nga puset, nga lumi apo nga ndonjë
vend tjeter ai shëndrrohej ne gjak.

Ibën Ebi Hatimi shenon se Zejd b. Eslemi ka thene: ― Me shprehjen gjak, ketu
nënkuptohet gjakderdhja nga hunda.‖ Allahu I Madheruar thote: ― E kurdoherë qe I
godiste denimi ata thonin: “ O Musa lute Zotin tend per ne, ashtu sit e ka mesuar
Ai; nese nga ne e largon kete mynxyre, ne me te vertete do te besojmë ty dhe
me siguri do t‟I dergojmë bijtë e Israilit me ty! *Dhe pasi qe I lironim nga
vuajtja – qe e duronin deri ne afatin e caktuar ata menjeher e shkelnin
premtimin. Prandaj Ne I denuam ata dhe I permbytem ne det, ngase I
mohonin shenjat tona dhe ishin indiferentë (mospërfillës) ndaj tyre” (A‘raf 134-
136)

Ketu Allahu I Madheruar flet per mosbesimin e tyre dhe per besnikërinë e tyre qe te
mbeteshin ne lajthitje dhe ne idhujtari duke refuzuar me mendjemadhesi qe t‘I pranonin
shenjat e Allahut dhe t‘I besonin te Derguarit te Tij, edhe pse Ai e ndihmonte me
mrekullite e shkelqyeshme dhe madheshtore dhe me argumente te pangadhënjyeshme
dhe kategorike, te cilat Allahu I Lartesuar ua tregoi qartazi duke I bere ato argumente
dhe shenja kunder tyre.

Sa here qe I godiste ndonjëra prej ketyre shenjave dhe kur I lodhnin e I rraskapitnin ato I
betoheshin dhe I premtonin Musait se do te besonin dhe do t‘I lejonin popullit te tij qe te
shkonte me të,nese ai do t'ua largonte kete. Pastaj sa here largohej ajo shenje nga ata,
bëhëshin me te keqinj sesa ishin perpara duke mos e merzitur fare per te vertetën qe ua
sillte Musai dhe duke e braktisur atë. Atehere Allahu u dergonte vërejtje edhe me te
madhe e ata serish flisnin gënjeshtra dhe premtonin rrejshëm qe t‘u largohej ajo , ne
menyre qe most e permbushnin asgje nga te gjitha ato: “nese nga ne e largon kete
mynxyre ne me te vertete do te besojmë ty dhe me siguri do t‟I dergojmë bijtë
e Israilit me ty!

Atehere ai ua largonte mynxyren por ata serish I ktheheshin mosbesimit te tyre

këmbëngulës. Koha kalonte e Allahu I Lartmadherishëm I Fuqishëm dhe I Butë duke mos
u ngutur fare, duke ua pezulluar ndeshkimin dhe duke u derguar edhe me tej verejtje
priste qe te vetëdijesoheshin. .

-365-

 26-09-, 14:50

-
-

Pastaj pas argumenteve te qarta I ndeshkon I forti duke I bere ata si keshille (ibret) dhe
verejtje per jobesimtaret e tjere te gjashem me ta dhe me shembuj mësimi per roberit e
Tij besimtar te cilet pranojne keshillat.

Allahu I Madherishëm I Cili perhere e flet te verteten ne suren Zuhruf thote: “ Shume
kohe perpara Ne ia derguam Musain me shenjat Tona faraonit dhe krerëve te
tij, e ai (u) tha: “ Une jam me te vertete I Derguari I Zotit te botëve “ E pastaj
qe ua solli atyre shenjat Tona ata pernjeheresh filluan t‟I perqeshin ato. Dhe
Ne u tregonim atyre argumentet Tona secilin me te forte se tjetrin dhe I vënim
ne mundime se mos do te permendeshin (vinin ne vete) ― O ti magjistar flisni ata
“ Lute Zotin tend ne emër tone , në bazë te premtimit qe te eshte dhene ne me
siguri do te kthehemi rrugës se drejte! E posa I lironim nga mynxyra
pernjeheresh e shkelnin obligimin. Dhe faraoni I proklamoi popullin e vet: “ O
populli im “ tha ai, “ Vallë a nuk me perket mua pushteti ne Misir dhe keto degë
te lumit qe po rrjedhin para meje a kuptoni? A nuk jam une me I mire se ky I
gjore I cili mezi di te flasë? Perse nuk iu dhane atij byzylykët e florinjtë apo
perse se bashku me te nuk kane ardhur edhe engjëjt? Dhe ai e mashtroi
popullin e vet, e iu nenshtruan atij – ata me te vertete ishin popull mëkatarë. E
kur e nxitën pezmin Tonë Ne I ndeshkuam dhe I permbytem ata, dhe I beme
shembukk dhe mesim per popujt e mëvonshëm ― (Zuhruf 46-56)

Ketu I Lartmadherishmi tregon se e kishte derguar te faraoni torollak dhe I prishur robin
e Vet dhe bashkebiseduesin e Vet te cilin e ndihmoi me argumente te qarta dhe te fort
ate cilat eshte dashur t‘I pranonte me mirenjohje dhe me respect populli I faraonit ne
menyre qe ta braktisin mosbesimin ne te cilin ishin kredhur e t‘I ktheheshin te vertetës
dhe rugës se drejte. Mirepo ata I perqeshnin dhe I perçmonin keto duke I penguar
njerezit ne rrugën e Allahut dhe duke I ikur se vertetës. Prandaj Allahu I Madherishëm ua
dergoi atyre ndeshkimet e njëpasnjëshme, secilin me te rënde se tjetrin, meqë çdo
argument I ri duhej te ishte me I fuqishëm se ai paraprak.

*”Dhe Ne u tregonim atyre argumentet Tona secilin me te forte se tjetrin dhe I

vënim ne mundime se mos do te permendeshim (vinin ne vete) . “ O ti magjistar
“ flisnin ata, “Lute Zotin tend ne emër tonë ne bazë te premtimit qe te eshte
dhene , ne me siguri do te kthehemi ne rrugën e drejte” (Zuhruf 48-49). Ne kohen
e tyre fjala magjistar nuk ka pasur domethenje negative dhe fyese, sepse dijetarët e
atehershem ishin magjistar. Prandaj edhe iu drejtuan me keto fjale ne çastin kur kishin
nevoje per te dhe kur e luten me përulësi . Allahu I Madheruar thote: “ E posa I lironin
nga mynxyra , pernjeheresh e shkelnin obligimin” (Zuhruf 50).

-366-

Pastaj I Lartmadherishmi tregon se si faraoni mburrej me pushtetin me madheshtinë me

bukurinë e mbretërisë se tij dhe me lumenjtë e saj, perkatesisht me kanalet te cilat I
kishin hapur per ditët kur Nili vërshonte. Pastaj mburrej duke I theksuar cilësitë e tij,
njekohesisht duke perçmuar dhe poshteruar te Derguarin e Allahut Musain (paqja e
Allahut qofte mbi te) me fjalet: “mezi di te flasë”. Me kete mendonte net e folurit e tij,
meqe ai belbezonte per shkak te gjuhës se demtuar. Mirepo kjo per te ishte vyrtyt dhe
kjo nuk shkaktonte pengese qe Allahu I Lartesuar te fliste me të, qe t‘I drejtohej
drejtepersedrejti dhe pasketaj t‘ia shpallte Teuratin.

Faraoni – Allahu e mallkofte ia shihte per te madhe Musait qe nuk kishte byzylykë te
florinjtë ne duart e tij e as ndonjë stoli tjeter. Mirepo keto jane stoli femrash te cilat assesi
nuk I kane hije nje burri me dinjitet e lëre më të Derguarve te Allahut te cilët janë njerëzit
më mendjemprehtë më të dijshëm, më të vendosur dhe më modest në botë, te cilët e
dine më se miri se çfarë u ka pergaditur Allahu te dashurve te Tij në botën e ardhshme.

“Apo perse se bashku me të nuk kanë ardhur edhe engjëjt?” Meqë për një gjë te
tillë nuk ka qene nevoja aspak, sepse nëse faraoni me kete ka menduar se engjëjt do te
duheshin t‘I shprehnin respekt Musait – ata ne realitet e bëjnë kete dhe jane te përulur
ndaj dikujt qe ka shume më pak vlerë sesa Musai ( paqja e Allahut qofte mbi të) siç
qendron ne hadith: ― Engjëjt ia shtrojnë krahet e vet atyre qe kerkojnë dituri, duke qene
te kenaqur me atë qe merret ai‖ . E atehere sa jane te përulur ata dhe sa e nderojne
bashkëbiseduesin e Allahut, Musain (paqja e Allahut qofte mbi te) ? Nese me kete ka
dashur te thote se ata do te duheshin te deshmonin se Musai vertete eshte I Derguari I
Allahut e ai eshte I ndihmuar me mu‘xhize (mrekulli) te cilat jane argument I
pakontestueshëm per kete, per secilin qe sado pak ka mend dhe qe e kerkon te verteten
dhe rrugën e drejte. Ndaj argumenteve te qarta mbeten te verbër vetem ata qe shikojne
pamjen e jashtme dhe e harrojnë esencën .

Te tillëve Sunduesi I te gjithe sundimtarëve ua ka vulosur zemrat me dyshime, siç qe rasti

me koptasin e rrejshëm dhe te verbër – me faraonin.

Allahu I Madherishëm me tej thote: “ Dhe ai e mashtroi popullin e vet, e iu

nënshtruan atij” dmth duke perçmuar arsyen e tyre, pak nga pak I shpërkëndente ata
derisa nuk besuan se ai eshte zot – Allahu e mallkoftë atë e I poshtroftë ata‖ –ata me te
vertete ishin popull mëkatar. E kur e nxitëm pezmin Tonë, dmth kur Na hidhëruan
― ne I ndeshkuam “ ata ashtu qe I permbytem qe te gjithe, I poshteruam dhe ua
morem dinjitetin e kenaqesitë qe gezonin, , kenaqesite ua shndërruam ne vuajtje, ndersa
dinjitetin ne poshterim e jeten e rehatshme ne zjarr – kerkoj mbrojtje nga Allahu dhe
Fuqia e perhershme e Tij, qe te me mbroje nga ai! “Dhe I bëmë shembull ― dmth atyre
qe bëhën te ngjashëm me keta, “ dhe mësim per popujt e mëvonshëm‖ perkatesisht
ata qe duan të marrin mësim prej tyre, duke degjuar per lajmin e tmerrshëm per tad he
çka u ka ndodhur atyre, qe t‘I frikësohen perfundimit te ketillë.

-367-

 05-10-, 12:27

-
-

Ne kete kuptim Allahu I Madheruar thote: “ Dhe kur Musai ua solli argumentet Tona
te qarta ata thane: “ Kjo eshte vetem nje magji e trilluar dhe nuk kemi dëgjuar
kete prej te pareve tanë” * Zoti im e di mire atë qe I sjell udhëzimet prej Tij,
tha Musai, atë qe do të ngadhënjejë më në fund e zullumqarët me të vërtetë
nuk do te kenë sukses” O magnate tha faraoni une nuk e di se ju keni zot tjetër
perveç meje! E ti o Haman m‟I piq qerpiqët dhe më nderto nje rrokaqiell (kullë
të lartë) qe te ngjitem te Zoti I Musait meqë une konsideroj se ai eshte me te
vertete gënjeshtar” E ai dhe ushtria e tij mbaheshin me te medhenj ne Tokë pa
kurfar bazash dhe mendonin se nuk do te kthehen te ne, prandaj Ne e
rrembyem atë dhe ushtritë e tij dhe I hodhëm ne det – e shiko se si
perfunduan zullumqarët * E I kemi pasë bërë udhëheqës ndersa ata therrisnin
ne atë qe shpie ne zjarr, e në Ditën e Kiametit askush nuk do t‟u ndihmoje
atyre, dhe I percollëm ata ne kete bote me mallkim e në Ditën e Kiametit do te
jene te privuar nga çdo e mire .” (Kasas 36-42)

Ketu I Lartmadherishmi tregon se pasi qe u bënë mendjemëdhenj dhe refuzuan te

ndjekin te vërtetën , nderkohe qe sundimtari I tyre parashtroi gënjeshtra te cilat ata I
përkrahën dhe iu nënshtruan atyre, Sunduesi I Fortë dhe I Fuqishëm u hidhërua me ta
dhe I ndeshkoi me një denim te ashpër te cilin nuk mundi ta dëbojë askush prej tyre.

Keshtu ne nje mengjes e permbyti faraonin dhe ushtritë e tij, duke mos I shpëtuar Atij
askush. Madje eshe shtepite e tyre qenë të përmbytura e ata u futën në zjarr. Ne kete
botë kane mbetur te mallkuar nga te gjitha botët, ndersa ne boten tjeter do te jene te
ndeshkuar ashpërsisht dhe te privuar nga çdo e mire.

PESIMI I FARAONIT DHE I USHTRISE SE TIJ

Duke qene se koptasit egjiptian mbeten te papërmirsueshëm dhe mosbesimin dhe
kryeneçësinë e tyre, duke pasuar faraonin dhe duke kundërshtuar te Derguarin,
Ferrëfyesin dhe bashkëbiseduesin e Allahut, Musa b. Imranin (paqja e Allahut qofte mbi
te), Allahu u paraqiti atyre argumente madhështore dhe te pakontestueshme dhe u tregoi
atyre mrekulli mbinatyrore, te cilat errësojnë pamjen dhe shtangojnë mendjen.

Mirepo perkunder te gjitha perpjekjeve ata nuk besuan dhe vazhdonin perseri me
mëkatet e tyre.

Vetëm nje numer I vogël prej tyre besuan sinqerisht.

-368-

Sipas disave keta ishin vetem tre persona: bashkëshortja e faraonit – per te cilën ehli
kitabet nuk flasin asgjë, besimtari nga kusherirët e faraonit per thirrjen keshillimin dhe
udhëzimin e te cilit kemi folur më herët, dhe njeriu I cili shpejtoi nga skaji I qytetit duke
keshilluar: “ O Musa , paria po kuvendojnë qe te te vrasin, prandaj ik, se unë, me
te vertete, po keshilloj sinqerisht” (Kasas 20)

Mendim te ketillë perfaqëson Ibën Ebi Hatimi te cilin e transmeton nga Ibni Abbasi. Me
kete nuk ka menduar në magjistarët meqë ata ishin nga koptasit. Sipas disa te tjereve,
Musai I besoi nje grup koptasish – nga populli I faraonit te gjithe magjistarët dhe te gjithe
pasardhesit e Israilit. Ne kete na udhezojnë edhe fjalet e Lartmadherishmit : ― Dhe
Musait nuk I besoi askush , perveç nje pakice nga populli I tij, nga frika se mos
do fillonte t‟I keqtrajtonte ata faraoni dhe paria e tij. E faraoni – me te vertete
ishte zullumqar ne Tokë dhe ne te keqe kalonte çdo kufi” (Junus 83)

Ne fjalet :‖askush perveç nje pakice nga populli I tij” me shprehjen “I

tij” mendohet ne faraonin, meqë kjo nenkuptohet nga vetë konteksti I citatit. Disa
mendojne se ky përemër ka te beje me musain (paqja e Allahut qofte mbi te) meqë ai
permendet në këtë ajet. Mirepo qendrimi I pare eshte me I drejte, siç e kemi cekur këtë
në Tefsirin tone. Ata besonin fshehurazi sepse u frikësoheshin turturimeve te faraonit, si
dhe keqtrajtimit nga ana e parisë se tij.

Duke folur per faraonin , Allahu – e, Allahu I Madherishëm eshte deshmitar I

mjaftueshëm – thote: “ E, faraoni me te vertete, ishte zullumqar ne Tokë” dmth ne
gjithqka që bënte. Ai ishte mikrob infektues I cili nuk mund te çrrënjoset dot dhe që jepte
fruta te shëmtuar kur duhej te vileshin ato, njeri I mallkuar I cili eshte dashur ta pesonte,
herët a vonë. Atehere Musai tha: “O populli im! Nese besoni Allahun, mbeshtetuni
tek Ai, nese jeni musliman!” * “Ne iu kemi mbeshtetur Allahut” thane ata. O
Zoti yne mos beje qe te vihemi ne sprovën e njerezve qe bejne zullum , dhe
shpetona neve, me meshiren Tënde, nga populli qe nuk beson” (Junus 84-86)

Ai u tha qe te mbeshteteshin ne Allahun qe te kerkonin ndihmë prej Tij dhe qe t‘I

peruleshin Atij. Ata pranuan kete , prandaj Allahu u dha zgjidhje dhe dalje nga situate e
vështire qe gjendeshin ata.

“ Dhe ne I shpallem Musait dhe vëllait te tij: “Ndertoni shtepi per popullin tuaj
ne Misir dhe shndrroni at one faltore dhe falni namazin në to! E ti pergezoi
besimtarët” (Junus 87) Allahu I Madherishëm e urdheroi Musain dhe villain e tij Harunin
qe t‘u ndertojne bashkëkombasve te tyre shtepite te ndryshme nga shtepite e koptasve,
ne menyre qe t‘ua dinin njeri tjetrit shtepite e te ishin te gatshëm per udhetim, kur te vijë
urdhëri per te.

-369-

 12-10-, 13:56

-
-

―Dhe shendrroni ato ne faltore‖ Sipas disave fjala ―kibleh” do te thote: vendi ku falet
namazi , e sipas disa te tjereve: qe ne to bëhej namaz shume. Mendim te tillë kane
Muxhahidi, Ebu Maliku, Ibrahim en-Neha‘I, Er-Rebi‘u, Ed-Dahhaku, Zejd b. Eslemi, djali I
tij Abdurrahmani e te tjere. Sipas ketij mendimi, kjo do te thoshte se me faljen e shume
namazeve, te kerkohet ndihma kunder gjendjes se veshtire, te rende dhe te kobshme, ne
te cilen gjendeshin ata, siç thote I Lartmadherishmi: “Kerkoni ndihmë me durim e me
namaz”(Bekare 45)

Transmetohet se kurdohere qe e brengoste diçka te Derguarin e Allahut (paqja dhe

shpetimi I Allahut qofte mbi te) ai fale namaz.
Disa te tjere mendojne se kjo do te thote qe ata atehere nuk guxonin te shprehnin
haptazi besimin e tyre neper tempuj dhe neper vende ku tuboheshin zakonisht ndaj qene
urdheruar qe te faleshin ne shtepite e tyre, ne vend te te shprehurit public te besimit te
tyre. Rrethanat kerkonin qe kjo te fshihej doemos, per shkak te frikës qe kishin prej
faraonit dhe krerëve te tij. Mendimi I pare eshte me I drejte per shkak te
fjaleve: “pergezoi besimtarët”, edhe pse keto nuk e mohojne as mendimin e dyte.
Allahu e di me se miri.

Se‘id b. Xhubejri thote se fjalët: “ Dhe shndrroni ato ne faltore” kane kuptimin: dhe
bëjini ato njërën perball tjetres.

―Dhe Musai tha: “O Zoti ynë! Ti I ke dhene faraonit dhe parisë se tij stoli dhe
pasuri ne kete bote, por ata, o Zoti yne , na largojnë nga rruga Jote! O Zoti yne,
shkaterroju pasuritë e tyre dhe vulosi zemrat e tyre, e le te mos besojnë,
perderisa te shohin vuajtjen e shembshme” U pranua lutja e jut e dyve “ tha Ai,
andaj qendroni ne rrugë te drejtë dhe assesi mos shkoni pas
injoranteve” (Junus 88-89)

Ky eshte mallkim I madh me te cilin bashkëbiseduesi I Allahut Musai (paqja e Allahut

qofte mbi te) e mallkoi armikun e Allahut faraonin, ne te cilin u hidhërua Allahu I
Madherishëm per shkak te mospranimit te tij qe ta pasonte te vertetën dhe se I largonte
njerezit nga rruga e Allahut se ishte kryeneç dhe mujshar, këmbëngulës dhe I
qendrueshëm ne rrugën e gabuar I cili kishte trajtim perbuzës ndaj te se vertetës se qarte
e madheshtore dhe ndaj argumenteve te pakontestueshme. Musai tha: “O Zoti ynë! Ti I
ke dhene faraonit dhe parisë se tij” perkatesisht popullit te tij koptas dhe atyre qe e
rrefenin mosbesimin e tij, “stoli dhe pasuri ne kete bote, por ata, o Zoti yne na
largojnë nga rruga Jote” dmth me kete bien ne lajthitje ata, te cilët I dhane rendesi
vetem kesaj bote, andaj injorantet mendojne se vertet kane diç ne dorë. Mirepo rrobat ,
te shaluarat e bukura dhe te kendshme shtepite e mrekullueshme dhe pallatet e
fortifikuara gjellërat e shijshme dhe pamjet piktoreske pushteti e fuqia madheshtore dhe
mburrja e madhe, te gjitha keto pasuri dhe stoli jane vetem gjera te kesaj bote e jo Fe.

-370-

“ O Zoti yne, shkaterroju pasuritë e tyre” Ibni Abbasid he Muxhahidi thonë se kjo do
te thote: shkaterroi ata. Ebu El-Alijje, Er-Rebi‘ b. Enesi dhe Ed-Dahhaku thonë: shndërroi
ato ne gurë te llojllojshëm, siç kanë qenë edhe perpara. Katade thote: ― Te ne ka arritur e
dhëna se te lashtat e tyre janë ngurosur‖ Muhammed b. Kabi thotë: ―Pijet e tyre alkoolike
jane ngurtësuar‖ Ai gjithashtu thotë: ―Cdo gjë qe posedonin ata u ngurtësua‖ Kjo eshte
permendur ne praninë e Umer b. Abdulazizit, e ky I ka thene percjellësit te vet: ―Cohu e
ma sill qesen‖ Kur ia sollën ai nxorri nga ajo qiqra dhe vezë te ngurosura. Kete e thote
Ibën Ebi hatimi.

“….dhe vulosi zemrat e tyre e le te mos besojnë perderisa te shohin vuajtjen e

dhembshme” Ibni Abbasi thote se keto fjalë, do te thonë: ―Shënoi zemrat e tyre me
vulë! Gjë qe eshte mallkim nga hidhërimi per hir te Allahut te Madherishëm, te fesë se Tij
dhe argumenteve te Tij te qarta.‖

Allahu I Madherishëm iu pergjigj ketij mallkimi e pranoi atë dhe e bëri qe te realizohet
ashtu siç iu ishte pergjigjur Nuhit (paqja e Allahut qofte mbi te) kur I pat thene popullit te
vet: “ O Zoti im tha Nuhi mos e lë në Tokë asnje jobesimtar sepse nese Ti I lë
ata – do te shpien ne lajthitje robërit e Tu dhe do te lindin vetëm mëkatarë dhe
jobesimtar” (Nuh 26-27)

Prandaj Allahu I Madheruar perderisa I drejtohej Musai duke e mallkuar faraonin dhe
krerët e tij, Haruni shqiptonte AMIN, me çka edhe ai merrte pjese ne kete mallkim u
tha: “ U pranua lutja e ju te dyve” tha Ai, andaj qendroni ne rrugë te drejtë dhe
assesi mos shkoni pas injoranteve”

**Mufessirët dhe disa nga ehli kitabet thone se pasardhesit e Israilit kane kerkuar leje
nga faraoni qe t‘u lejonte te shkonin gjate festës se tyre, e ky perkunder deshirës se vet
ua lejoi kete. Keshtu ata pergaditeshin per ikje. Mirepo nga ana tjeter edhe faraoni me
ushtrinë e vet pergadiste nje dredhi qe t‘I mbyste dhe t‘I persekutonte ata. Sipas ehli
kitabeve Zoti ua ka urdheruar qe te hauzonin prej tyre stoli te arta, e ata u huazuan atyre
shume stoli. Dhe pikerisht te njejten natë, ata u nisen ne drejtim te Shamit. Kur faraoni
degjoi per shkuarjen e tyre, u hidherua shume dhe u pezmatua gjer ne piken e valimit,
saqe filloi menjeher ta tubonte dhe ta nxiste ushtrinë e vet ne menyre qe t‘I arrinte ata.

Allahu I Madherishëm thote: “ Dhe Ne I shpallëm Musait: “ Nisu naten me robërit e

Mi, se do te jeni te ndjekur “ Dhe faraoni dergoi tubuesit neper qytete; Ata me
te vertete janë nje grup I vogël dhe na kane hidhëruar neve, e ne me te vertete
jemi te gjithe te kujdesshëm” Dhe Ne I nxorrëm ata nga kopshtet dhe nga
burimet, nga thesarët dhe nga vendet e mrekullueshme. Ja keshtu ndodhi kjo!
Dhe dhamë qe te gjithe kete ta trashëgojnë bijtë e Israilit.
-371-

 19-10-, 14:22

-
-

―Dhe ata iu afruan atyre ne mengjes e kur e pane njeri tjetrin shoket e Musait
thirrën:”Vetem sa nuk na kane zene” “Kursesi” tha ai “Zoti im eshte me mua,
Ai do te me udhezoje mua” Dhe Ne I shpallëm Musait: “ Bjeri detit me shkopin
tend” dhe ai u hap dhe çdo anë e tij u bë si kodër e madhe. Dhe Ne atëhere I
afruam ata të tjeret aty, e Musain dhe ata qe ishin me të, I shpetuam qe te
gjithe e pastaj te tjeret I permbytem . Ky me te vertete eshte mesim por
shumica e tyre nuk ishin besimtarë. E Zoti yt me te vertete eshte I Fuqishmi
dhe Meshiruesi.” (Shu‘ara,52-68)

Dijetarët e tefsirit thonë se faraoni kishte nje ushtri shume te madhe e te fuqishme kur u
nis t‘I ndiqte pasardhesit e Israilit duke vajtur pas gjurmëve te tyre. Thuhet se vetem ne
kaloresi kishte njeqind mije hamshorë (kuaj te patredhur) te zinj, ndersa numri I
luftëtareve kalonte njëmilione gjashtëqind mijeshin – Allahu e di me se miri.

Per pasardhesit e Israilit thuht se ata kishin afro gjashteqind mije luftetare, krahas atyre
qe nuk ishin luftetarë dhe se nga koha kur kishin ardhur ne Egjipt me stergjyshin e tyre
Israilin (paqja e Allahut qofte mbi te) e gjer në kohen e braktisjes se Egjiptit me Musain
(paqja e Allahut qofte mbi te) kishin kaluar katerqind e njezet e gjashte vjet dielli.

Sido qe te jete faraoni dhe ushtria e tij I arriti ata para perëndimit te diellit . Dy grupet u
ballafaquan dhe shikonin njeri tjetrin pa kurfar dyshimi dhe dredhie ndaj e vetmja
rrugëdalje ishte qe te perlesheshin, te luftonin me ta dhe te mbroheshin prej tyre. Shokët
e Musait britën te frikësuar: ― Vetëm sa nuk na kanë zënë‖ sepse ishin te perndjekur gjer
ne buzë te detit, keshtu qe vetmja rrugë qe u kishte mbetur, ishte ajo qe te hynin ne det
e ta kalonin atë gjë që askush nuk do te mund ta bente dot. Veç kesaj nga ana e djathtë
dhe e majte e tyre ishin malet e larta , ndersa faraoni tanimë I kishte ngushtuar dhe
vetem sa nuk I kishte sulmuar. Kur e pane tërë këtë ushtrinë e tij te panumërt dhe armët
e tyre vdekjeprurëse , u frikësuan shume, pasi nën pushtetin e tyre edhe me heret kishin
perjetuar torturime dhe poshterime te shumta.

Prandaj iu ankuan te Derguarit te Allahut per situatën e palakmueshme qe gjendeshin

tani, kur I pane dhe u ballafaquan me ta, prandaj Pejgamberi I sinqertë dhe besnik u
tha: “Kurrsesi . Zoti im eshte me mua, Ai do te me udhezoje mua.” Ne atë çast ai
qendronte ne fund te turmës ndaj u nis perpara duke shikuar detin, valet e të cilit
ndesheshin me njera tjetren dhe ushtima e te cilit bëhej gjithnjë e më e madhe. Pastaj
tha se ishte I urdheruar qe te vinte këtu. Afër tij ishte vëllai I tij, Haruni dhe Jusha‘b. Nuni
njeri nga dijetarët e shquar dhe prijës nder izraelitët, te cilin Allahu I Lartesuar e bëri
Pejgamber pas Musait dhe Harunit, per t cilin ne dashte Allahu do te bëhej fjalë më vonë.

-372-

Me ta ishte edhe kusheriri besimtar I faraonit dhe te gjithe pasardhesit e Israilit te cilët
qendronin dhe prisnin se çka do te ndodhte . Thuhet se ky kushëri kishte tentuar dia here
qe t‘I grahte kalit ne det per ta kaluar atë mirepo nuk ia arrinte dot, pastaj e pyeti Musain
(paqja e Allahut qofte mbi te) : ― O I Derguar I Allahut a je I urdheruar qe te vish ketu?‖
Po iu pergjigj ai.

Kur situate u bë tejet serioze dhe e rrezikshme ndersa faraoni e ushtria e tij ashtu
shpirtkeqe e rrezikshme e furishme e hidheruar dhe e pezmatuar filluan t‘u afroheshin e
iu shtanguan shikimet kurse shpirti u erdhi gjer ne fyt, I Fuqishmi I Lartesuari I Buti dhe
Sunduesi I Arshit fisnik I shpalli Musait (paqja e Allahut qofte mbi te) :” Bjeri detit me
shkopin tend” e ky I ra. Thuhet se duke e bere kete ka thene: ―Ndahu me lejen e
Allahut‖ Gjithashtu thuhet se atehere e quajti Ebu Halid, Allahu e di me se miri.

Allahu I Madherishëm thote: ― Dhe Ne I shpallëm Musait :”Bjeri detiti me shkopin

tend” dhe ai u hap dhe çdo anë e tij u bë si koder e madhe” Thuhet se atebote
deti u nda ne dymbëdhjete vende dhe per çdo fis bëri nga nje vendkalim nepermjet te
cilit ata dolën matanë detit.

Me tej thuhet se ndermjet ketyre shtigjeve kishte vrima te hapura sikurse dritare ne
menyre qe te mund te shihni njeri tjetrin. Mirepo kjo nuk eshte e sigurte ngase uji eshte
lëng I tejdukshëm ,nepermjet te cilit mund te duket çdo gjë nese ka ndonjë dritë prapa
tij.

Keshtu uji I detit qendronte vertikalisht porsi anët e malit, I ndaluar nga fuqia e hatashme
e Atij I Cili kur thote diqka “Bëhu” ajo bëhët. Allahu I Lartesuar gjithashtu e ka
urdheruar erën perëndimore qe te fryente dhe ta bartte baltën e detiti, keshtu fundi I tij u
bë tokë e terur e cila nuk u ngjitej potkonjeve te kuajve dhe te kafshëve te tjera.

Allahu I Madheruar thote: “Dhe Ne I shpallëm Musait: “ Nxirri natën robërit e

mi dhe udhëto me te ta rrugës se terur neper det duke mos u frikësuar se ata
do te arrijnë dhe se do te mbytesh” Dhe faraoni u nis pas tyre me ushtrinë e
vet, por ata I mbuluan valet e detit; faraoni e solli ne lajthitje popullin e vet, e
nuk e nxorri ne rrugë te drejtë” (Ta Ha 77-79)

Pasi qe deti me vullnetin e Sunduesit te Lartesuar te Fortit dhe te Fuqishmit siç thamë me
pare u bë I kalueshëm , Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) u urdherua qe ta kalonte atë
se bashku me pasardhesit e Israilit. Ata menjehere dhe duke rendur u zdirgjën ne te,
duke u gëzuar dhe duke shikuar kete fuqi madhështore, e cila I mahniti te pranishmit dhe
I udhëzonte ne rrugën e drejte zemrat e besimtarëve. Dhe pikerisht ne çastin kur ai e
kaloi ujin dhe se bashku me te edhe njeriu I fundit nga percjellësit e tij, pararoja e
faraonit hyri ne det.

-373-

 20-10-, 14:48

-
-

Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) deshi qe perseri t‘I binte detit me shkop, ne mënyre
qe te kthehej ne gjendjen paraprake, keshtu qe ushtria e faraonit te mos mund t‘u
shkaktonte ndonje te keqe, por Allahu I Madherishem dhe I Fuqishëm e urdheroi qe ta
linte detin ashtu si ishte, siç thotë I Lartmadherishmi ne nje ajet tjeter, e Ai perhere e flet
te verteten: “ Shume kohe perpara, para tyre, e kemi vene ne sprove popullin e
faraonit, atehere kur u pat ardhur atyre Pejgamberi fisnik. Plotesoni ndaj meje
ate qe jeni te detyruar o robërit e Allahut , sepse unë Pejgamberi juaj besnik,
dhe mos u ngritni mbi Allahun une po jus jell argumentin e qarte, dhe une I
drejtohem Zotit tim dhe tuajit qe te mos me gurëzoni (mbytni me gurë). E nëse
nuk me besoni atehere me lini te qetë” Dhe ai e thirri Zotin e vet ne ndihmë: “
Ky me te vertete eshte popull kriminel “ Nxirri naten robërit e Mi, ndjekësit do
t‟u vihen pas, dhe lëre detin te qete , ata jane ushtri e cila me te vertete do te
permbytet. E sa e sa kopshte dhe burime I lane ata dhe ara te mbjella dhe
palate te mrekullueshme dhe begatitë qe I perjetonin me gëzim ata. Keshtu
ndodhi kjo e Ne ua lame ato te tjereve ne trashegim nuk I vajtoi ata as qielli as
toka dhe nuk qenë te kursyer. E bijtë e Israilit I shpetuan nga vuajtja
poshtëruese – nga faraoni – ai ishte mendjemadh njeri prej atyre qe e kalonte
çdo masë në të keqe * dhe duke ditur se çfarë janë, I zgjodhëm ata nder
bashkëkohësit e tyre dhe u dhamë atyre disa shenja, në të cilat ishin begatitë e
qarta” (Duhan 17-33)

Fjalët e Lartmadherishmit: “ Dhe lëre detin ashtu‖ do te thonë: mos e ndërro atë, le te
mbetet ashtu si eshte. Keshtu thonë: Abdullah b. Abbasi, Muxhahidi, Ikrime, Er-Rebi‘u, Ed
Dahhaku, Katade, Ka‘b el-Ahbari, Simak b. Harbi, Abdurrahman b. Zejd b.Eslemi e te
tjere.

Musai e la detin ashtu sit e ishte e faraoni u afrua pa atë qe pa dhe u deshmua. Kjo
pamje madheshtore e trishtoi pamasë, ngase u bind ne atë qe me pare nuk besonte, se
kjo eshte vepër e Sunduesit te Arshit fisnik. Prandaj u zmbraps, duke u frikësuar te
shkonte me perpara duke u penduar qe kishte ndermarrë kete perndjekje dhe qe ishte
lëshuar në atë, pas te cilit pendimi më nuk I ndihmon fare. Mirepo ndaj ushtrisë se vet u
tregua I pathyeshëm, duke u perpjekur qe te mbetej I tillë. Shpirti I tij mosbesimtar dhe
natyra e tij mëkatare e shtyri qe t‘u thotë atyre qe ishin nen shtypjen e tij dhe qe I
detyronte t‘I bindeshin ne rrugëne gabuar: ― Shikoni se si u hap deti per hir timin, qe ti zë
robërit e mi, te cilët u larguan prej meje dhe u ngritën kunder meje dhe mbretërisë sime‖
Dhe filloi ta bindte veten qe te nisej me ta njekohesisht duke deshiruar qe edhe të
shpëtonte. Por larg kesaj . Sa here qe e bente nje hap perpara, zbythej shume hapa
prapa.

-374-

Pastaj ata thone se atehere u paraqit Xhibrili (paqja e Allahut qofte mbi te)ne pamje te
nje kaloresi duke kaleruar ne nje pelë te re dhe kaloi para hamshorit te faraonit e
mallkofte Allahu! Hamshori hingelloi dhe u nis pas saj . Mirepo Xhibrili nxitonte para tij
dhe hyri ne det. Kali ngarendi pas pelës, keshtu qe faraoni nuk mundi dot te nderrmerrte
asgjë qe ta frenonte. Kur e pa ushtria e tij se ai hyri ne det, edhe ata iu vuan pas. Dhe ne
çastin kur pararoja e ushtris iu afrua bregut tjeter, Allahu I Madherishëm I shpalli Musait
(paqja e Allahut qofte mbi te) qe perseri t‘I binte detiti me shkop. Kur e beri kete, deti u
bashkua serish dhe I permbyri qe te gjithe, keshtu qe asnjeri prej tyre nuk shpetoi dot.

Allahu I Madheruar thote: “ e Musain dhe ata qe ishin me të, I shpetuam qe te

gjithe, e pastaj te tjeret I permbyten . Ky me te vertete eshte mesim por
shumica e tyre nuk ishin besimtar. E Zoti yt me te vertete eshte I Fuqishmi dhe
Meshiruesi” (Shu‘ara 65-68) dmth ne kete qe Alalhu I shpetoi te dashurit e Tij, keshtu
qe asnjeri prej tyre nuk u mbyt, dhe I permbyti armiqt e Tij, keshtu qe asnjeri prej tyre
nuk shpetoi, ekziston mesim I madh dhe argument I pakontestueshëm I fuqisë
madheshtore te Lartmadherishmit dhe vertetim I te Derguarit te Tij per Sheriatin e tij
fisnik dhe per rrugën e drejte qe e komunikonte nga Zoti I tij.

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ Dhe Ne I kaluam matanë detiti bijtë e Israilit

e pas tyre ishte faraoni dhe ushtarët e tij duke I ndjekur ata pa far faji. E kur
filloi te mbytej thirri: “ Besoj se s‟ka zot tjeter perveç Atij qe I besojnë bijtë e
Israilit dhe une jam musliman” A vetem tani e perpara ishe I padëgjueshëm
dhe bëje ngaterresa? Sot do ta shpetojmë vetem trupin tend, qe te jete
shembull mësimdhënës per ata qe vijnë pas teje” por shume njerez jane
indiferent (mosperfillës) ndaj mesimeve Tona” (Junus 90-92)

Ketu I Lartmadherishmi tregon se si eshte permbytur faraoni prijesi I koptaseve kafirë,

kur valet e detit filluan ta fundosnin dhe ta nxirrnin ne siperfaqe, pasardhesit e Israilit e
shikonin kete ndeshkim dhe fatkeqesi te madhe qe Allahu I Madherishëm ia dha atij dhe
ushtrisë se tij, ne menyre qe pasradhesve te Israilit kjo t‘u ngulitej sa më thellë ne kujtese
dhe qe t‘u qetesoheshin shpirtrat.

Dhe kur faraoni pa pësimin e paevitueshëm kur pa se nga kjo situate nuk ka kurfar
rrugëdalje, atehere iu drejtua te Lartesuarit, duke u penduar dhe filloi te besojë, atehere
kur besimi me nuk bënë dobi, siç thotë Allahu: “ E ata në te cilët ka rene Fjala e Zotit
tënd me te vertete nuk do te besojnë madje edhe nese u vijnë te gjitha
argumentete, deri sa te perjetojnë vuajtjet e padurueshme” (Junus 96-97)

-375-

 26-10-, 13:42

-
-

Ai gjithashtu thote: “ Dhe kur perjetonin dënimin Tonë atehere thoshin: “ Ne

besojmë ne Allahun në Të Vetmin dhe heqim dorë prej atyre, te cilët I
konsideronim te barabartë me Të” Por besimi I tyre kur perjetuan denimin
Tonë nuk do t‟u sjellë kurfar dobie - sipas Ligjit te Allahut I cili ka vlerë per
robërit e Tij, që kanë ekzistuar dhe jane zhdukur dhe atehere jobesimtarët
pësonin” (Gafir 84-85)Keshtu Musai e mallkoi faraonin dhe krerët e tij, qe Allahu I
Madherishëm t‘ua shkatërronte pasuritë dhe t‘ua nguroste zemrat qe te mos besojnë
derisa te shohin ndeshkimin e dhembshëm , kur nuk do t‘u sjellin dobi dhe kur do te jenë
te pikëlluar. E Allahu iu pergjigj atyre, Musait e Harunit: “ U pranua lutja e jut e
dyve” (Junuz 89)

Kjo qe pergjegjje e Allahut ne lutjen e bashkëbiseduesit te Vet Musait dhe vëllait te tij
Harunit (paqja e Allahut qofte mbi te)

Ne lidhje me kete flet edhe hadithi te cilin e transmeton Imam Ahmedi :‖ Na ka treguar
Sulejman b. Harbi, se I ka rrefyer Hammad b. Seleme se ka degjuar nga Alijj b. Zejdi e ky
nga Jusuf b. Mihrani se Ibni Abbasi ka thene: se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) ― Pasi qe faraoni ka thene: ― Besoj se nuk ka zot tjeter perveç Atij
te Cilit I besojnë bijtë e Israilit‖ Xhibrili me tha: Sikur te me shihje kur mora ujë te detit
dhe ia fusja ne gojë duke u frikësuar se mos po I arrinte meshira e Allahut‖ Kete hadith e
shenojne Tirmidhiu, Ibni Xheriri dhe Ibën Ebi Hatimi tek ky ajet duke transmetuar nga
Hammad b. Seleme. Tirmidhiu shton se ky hadith eshte hasen.

Ebu Davud et-Tajjalisi shenon: ― Na ka treguar Shu‘be, nga Adijj b. Thabiti dhe Ata‘ b. Es-
Saibi keta nga Se‘id b. xhubejri e ky nga Ibni Abbasi se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shptimi I Allahut qofte mbi të) ka thene: ― Xhibrili me ka thene: ―Sikur te me shihje kur
mora uje detit dhe ia fusja ne gojë, duke u frikësuar se mos po I arrinte meshira e
Allahut‖ Kete hadith e shenon edhe Tirmidhiu dhe Ibni Xheriri nga Shu‘be. Tirmidhiu
shton: ― Ky hadith eshte hasen garib-sahih, ndersa Ibni Xheriri thote se eshte meukuf.

Ibën Ebi Hatimi shenon: ― Na ka treguar Ebu Se‘id el-Eshexhexhi se I ka rrefyer Ebu Halid
el-Ahmeri, ngaUmer b. Abdullah b. Ja‘la eth-Tekafiu, e ky nga Se‘id b. Xhubejri se Ibni
Abbasi ka thene:‖ Kur Allahu I Lartesuar filloi ta permbyste faraonin, faraoni tregoi me
gishtin e vet dhe therriti me sa zë qe kishte: ― Besoj se s‟ka zot tjeter perveç Atij qe
I besojnë bijtë e Israilit” Atehere Xhibrili u frikësua se meshira e Allahut do t‘I
paraprinte hidhërimit te tij, ndaj filloi qe me krahet e vet ta sterpike fytyren e faraonit dhe
ta mbyste atë ― Kete version e shenon Ibni Xheriri nga Ebu Halidi.

-376-

Ibni Xheriri shenon nga Kethir b. Zadhani qe nuk eshte I njohur dhe nga Ebu Hazimi se
Ebu Hurejre ka thene se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
ka thene: ― Xhibrili (paqja e Allahut qofte mbi te) me ka thene: O Muhammed sikur te me
shihje se si e sterpikja dhe ia fusja ujin ne goje duke u frikesuar qe mos po e arrinte
meshira e Allahut e t‘ia falte‖ dmth faraonit‖ Shume dijetarë te mehershem thone se ky
hadith eshte mursel. Nder ta jane edhe Ibrahim et-Tejmiu, Katade dhe Mejmun b. Mihrani
. Thuhet se edhe Ed-Dahhak b. Kajsi ua tregonte njerezve kete hadith. Ne njerin nga
verzionet e ketij hadithi qendron se Xhibrili ka thene: ― Me asnjerin nuk jam hidheruar
sikurse me faraonin kur ka thene: “ Une jam zoti juaj me I madhi” (Nazi‘at 24), ndaj
fillova t‘I fusja balte ne gojë kur tha atë qe tha‖.

― A vetem tani e perpara ishte I padëgjueshem dhe beje ngaterresa? ― Keto fjale
te Lartemadherishmit jane dhene ne formën pyetëse – mohuese me anë te cilave I
Lartmadherishmi thekson se Ai nuk do t‘ia pranoje pendimin faraonit sepse e Allahu e di
me se miri – edhe sikur ne ndonjë rast te kthehej faraoni ne kete bote, ai do te vepronte
njesoj si me pare.

I Lartmadherishmi keshtu thote edhe per jobesimtarët kur ta shohin Xhehnemin dhe te
deshmojne se ai me te vertete ekzistoka , do te thonë: “Ah Sikur te ktheheshim pas,
e te mos I mohonim argumentete e Zotit tonë dhe te beheshim besimtarë” I
Lartmadherishmi thote: “ Jo jo Atyre do t‟u bëhet e qarte ajo qe me pare fshihnin
dhe sikur te ktheheshin , perseri do te vazhdonin te benin atë qe e kishin te
ndaluar, sepse ata me te vertete jane gënjeshtarë‖ (En‘am, 27-28).

“ Sot do ta shpëtojmë vetem trupin tend, qe te jetë shembull mësimdhënës per

ata qe vijnë pas teje” Në lidhje me keto fjale te Lartmadherishmit Ibni Abbasi dhe disa
te tjere thone se disa nga pasardhesit e Israilit kishin dyshuar se faraoni ka vdekur. Madje
disa konsideronin se ai eshte o pavdekshëm. Prandaj Allahu I Madherishëm e urdheroi
detin qe ta nxjerre atë ne nje vend te dukshëm, sipas disave ne siperfaqe te ujit, e sipas
te tjereve ne nje lartesi ne tokë. Ne trupin e tij ishte parzmorja e tij, per te cilin e dinin te
gjithe se ai e bartte atë. Kjo eshte bere ne menyre qe te bindeshin ne vdekjen e tij dhe
qe te perceptonin fuqinë e Allahut mbi të.
Prandaj I Lartmadherishmi ka thene: “ Sot do ta shpetojmë vetem trupin tend” se
bashku me parzmoren tënde, I cili eshte I njohur si I yti,‖Shembull mesimdhënës‖
dmth shenjë “per ata qe vijnë pas teje” dmth pasradhesve te Israilit qe te jete
argument I fuqisë se Allahut, I cili te ka dhene qe te pesosh. Prandaj disa pararëndës te
nderuar kete e kane lexuar: “ qe te jetë shembull mesimdhënës per ata qe vijnë
pas teje” Eshte e mundur se me kete eshte dashur te thuhet: Do ta ruajmë trupin tëndë
se bashku me parzmoren tënde qe te jete shenjë per pasradhesit e Israilit pas teje , me
ndihmën e te cilit do te njohin ty dhe do te binden se ti je I vdekur. Allahu e di me se
miri.

-377-

 26-10-, 15:40

-
-

Pësimi I tij dhe I ushtrisë se tij ka ndodhur ditën e ashures (dita e dhjete e muajit
muharrem) Kete e shenon Imam Buhariu ne Sahihun e tij, ku qendron : ― Na ka treguar
Muhammed b. Beshshari se I ka rrefyer Gunderi ketij Shu‘be nga Ebu Bishri e ky nga Se‘id
b. Xhubejri se Ibni Abbasi ka thene: ― Kur I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) arriti ne Medine, hebrenjtë agjëronin ditën e ashurasë andaj pyeti: ―
C‘është per ju kjo ditë, qe po agjeroni ju? Ata u pergjigjën: ― Kjo eshte dita ne te cilën
Musai e ka ngjadhenjyer faraonin‖ Ne kete I Dërguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) u tha sahabëve: ― Musai eshte me I afert per ju sesa per ata,
prandaj agjeroni edhe ju‖

Esenca e ketij hadithi gjendet ne Sahihët e Buhariut dhe te Musalimit por edhe ne veprat
e tjera. Allahu e di me se miri.

PASARDHESIT E ISRAILIT PAS PESIMIT TE FARAONIT

Allahu I Madheruar thote: ― Prandaj Ne I denuam ata dhe I permbytem ne det,

ngase I mohonin shenjat tona dhe ishin mosperfillës ndaj tyre. Ndersa popullit
qe ishte I shtypur ia dhame ne trashegimi viset e tokave lindore dhe
përendimore te cilat I kemi bekuar dhe qe plotesuar fjala e bukur e Zotit tend
ndaj pasradhesve te israilit – meqë ishin durimtarë. Kurse shkatërruam çdo gjë
qe beri faraoni dhe populli I tij dhe atë qe ngritën ata. Dhe Ne I kaluam bijtë e
Israilit pertej detit, e ata hasën ne popull qe adhuronin idhujt e tyre. O Musa
thane ata, bëna edhe ti neve nje zot ashtu siç kane edhe ata zotër” “ Ju me te
vertete jeni popull qe s‟ka mend! Tha Musai. Me te vertete do te jete e
zhvlersuar ajo qe rrefejnë keta dhe do t‟u jetë e padobishme ajo qe punojnë
ata. A mos vallë do t‟ju kerkoj une Zot tjeter perveç Allahut, e Ai ju ka lartesuar
mbi njerezit e tjere? Dhe pasi qe Ne ju shpetuam nga njerezit e faraonit te cilët
ju torturonin pamasë: ua mbytnin femijet tuaj meshkuj, e femrat ua linin ne
jetë – kjo ishte sprovë e madhe per ju nga Zoti juaj” (A‘raf 136-141)

I Lartmadherishmi ketu parashtron se si eshte permbytur faraoni dhe ushtria e tij se si

jane privuar nga dinjiteti nga pasuria dhe nga jeta dhe se si pasradhesve te israilit u ka
dhene ne trashegim tere atë qe kishin ata.

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ Keshtu ndodhi kjo! Dhe dhamë qe te gjithe

kete ta trashegojnë bijtë e israilit” (Shu‘ara 59).

-378-

Pastaj thote: ― E Ne kemi dashur qe at ate cilët ishin te shtypur ne Tokë, t‟I
permbushim me mëshirën Tonë e t‟I bëjmë udhëheqës e trashëgimtarë” (Kasas
5). Dhe me tej: “ Ndersa popullit qe ishte I shtypur ia dhame ne trashëgimi viset
e tokave lindore dhe perëndimore te cilat I kemi bekuar dhe qe plotesuar fjala
e bukur e Zotit tend ndaj pasradhesve te Israilit meqë ishin durimtarë. Kurse
shkaterruam çdo gjë qe beri faraoni dhe populli I tij dhe atë qe ngritën
ata” (A‘raf 137) dmth e gjithe kjo u ishte shkaterruar u ishte marrë dinjiteti I madh dhe I
njohur ne kete botë kishte persuar sundimtari dhe suita e tij, komandantet dhe ushtria
keshtu që në Egjipt kishin mbetuar vetem nënshtetasit dhe njerezit e thejshtë. Ibni
Abdulhakemi ne Historine e tij te Egjiptit thote: ― Prej asaj kohe grate egjiptiane sundojne
me burrat e tyre, sepse asokohe grate e kryetareve dhe te njerezve me dinjitet u martuan
me meshkuj te thjeshte, te cilët ishin nen nivelin e tyre. Dhe kjo tradite eshte mbajtur ne
egjipt deri ne ditët tona‖

**Ehli kitabet mendojne se Zoti ka caktuar qe muajin e pare te vitit te pare ta llogarisin
nga koha kur pasardhesit e Israilit qene te urdheruar ta braktisin Egjiptin . Atebote
gjithashtu qene te urdheruar qe çdo familje te therrte nga nje qingj e nese ajo familje
nuk do tem und ta hante, t‘I shoqeroheshin fqinjët ne kete. Pastaj që me gjak te tij t‘I
sperkatnin pragjet e dyerve te shtepive te veta, ne menyre qe t‘ia njohnin shtepite njeri
tjetrit. Gjithashtu qene te urdheruar qe qingjat te mos I hane te zier, por te pjekur se
bashku me kryet , kembet dhe permbredshmet e tyre, nuk guxonin t‘ua thyenin eshtrat,
te mos linin asgje nga mishi dhe te mos nxirrnin asgje perjashta shtepise qe shtate dite te
hanin bukë te ndormë (qe eshte e gatuar pa tharrm) duke filluar nga dita e
katermbedhjete e muajit te pare te atij viti e kjo ka ndodhur ne pranvere. Pastaj gjate
ngrenies te jene te ngjeshur (me brez) me kembe te mbathura dhe me shkopinj ne dore
qe te hanin shpejte e ne kembe dhe qe ne mengjes ta digjnin tere atë qe u kishte mbetur
atë mbrëmje. Keto dispozita u ishin caktuar si festë per pasradhesit e tyre gjithnje deri sa
te punohej me Teurat. E kur te abrogohen ato, atehere keto dispozita nuk do te vlejnë
më, e kjo tanimë ka ndodhur.

Ata thone se Zoti I Lartesuar I ka vrare atë nate djemtë e paralindur (qe kane lindur të
parët) te koptasve dhe te vegjlit e kafshëve te tyre, qe te ishin te angazhuar me vetveten.
Pasradhesit e Israilit dolën pasdreke ndersa te gjithe koptasit mbeten neper shtepite e
tyre, duke I vajtuar te paralindurit e vdekur dhe kafshet e ngordhura. Nuk mbeti asnje
shtepi, e te mos ishte e kapluar me vajtim e me pikellim.

Kur Musait I arriti shpallja qe te dalin me të shpejtë e moren brumin e shurdhuar (qe nuk
ka ardhur) e mbeshtollën me artikuj ushqimor ne rroba dhe e barten ne krah, me
huazimin paraprak te stolive te florinjta nga egjiptianet.

-379-

 28-10-, 12:40

-
-

Gjate nisjes qenë gjashteqind mijë njerez, duke mos I llogaritur femijet dhe kafshët. Deri
atehere ne Egjipt kishin qendruar katerqind e tridhjete vjet. Keshtu thuhet ne librin e tyre.

Ky vit tek ata quhet viti I shpetimit (Pashkë) . Veç kesaj ata kane edhe festën e hajës dhe
te pjellshmërisë e cila bie ne fillim te vitit. Keto tri festa tek ata jane me te pranueshmet
dhe te caktuara ne librin e tyre.

Duke braktisur Egjiptin ata moren me vete edhe sëndukun (arkivolin) e Jusufit (paqja e
Allahut qofte mbi te) . U nisën rrugës e cila do t‘I shpiente ne det. Nderkohe qe udhetonin
, para tyre shkonte nje re, e cila ditën kishte në vete nje shtyllë nga drita, ndersa natën
nga zjarri. Ajo I solli deri te bregu I detit, ku edhe u ndalën. Faraoni dhe ushtria e tij gati
sa nuk I kishin arritur, e ata ishin te pambrojtur ne breg te detit.

Shumica e pasradhesve te Israilit u shqetesuan ndaj disa thane: ― Më mire do ta kishim

pasur sikur te mbeteshim n Egjipt, sesa tani te vdesim ne kete vend‖ Ne kete Musai iu
pergjigj: ― Mos kini frikë, meqe faraoni dhe ushtria e tij pas kesaj nuk do te kthehen më
në shtepitë e tyre‖

Ata me tej thone se Zoti e urdheroi Musain (paqaj e Allahut qofte mbi te) qe t‘I bjerë detit
me shkop dhe qe ta hapë atë, ne menyre qe pasradhesit e Israilit te niseshin neper tokë
te thate nëpërmes detit te çare. Keshtu anët e ujit u bënë si dy male, ndersa mesi I tij
ishte I thatë, pasi Allahu I Lartesuar e kishte drejtuar në të erën jugore. Pastaj
pasradhesit e Israilit e kaluan detin e pas tyre u nis faraoni bashkë me ushtrinë e tij. Kur
erdhën ne mes te detit Allahu e urdheroi Musain qe perseri t‘I bjere detit me shkop.
Pastaj uji gëlltiti ata pasi qe u kthye ne gjendjen fillimore. Mirepo ehli kitabet mendojnë
se e gjithe kjo ka ndodhur natën dhe se deti eshte vërsulur në ta para agimit. Megjithatë
ky eshte gabim dhe moskuptim I tyre dhe gjatë komentimit te tekstit. Allahu e di me se
miri.

Ata thonë se kur Allahu I Madherishëm e permbyti faraonin dhe ushtrinë e tij Musai
(paqaj e Allahut qofte mbi te) dhe pasradhesit e Israilit e falenderonin Zotin: ― E
lavderojme Zotin Madheshtor I Cili e ngadhënjeu ushtrinë dhe e hodhi kaloresine e tyre
ne det te papërballueshëm e të lavderueshëm. ― Ky eshte vetem fillimi I falenderimit te
gjate. Me tej thonë se profetesha Merjem, motra e Harunit, e mori defin ne dorë e pas saj
u nisën grate e tjera te gjitha me defa e daulle ne dorë. Merjemja filloi t‘u kendonte
keshtu: ― Qoftë I lavderuar Zoti Ngadhnjimtar I Cili I mundi kalorësit dhe kuajt, duke I
hedhur ata ne det.‖

Keshtu kam lexuar ne librin e tyre. Ndoshta kjo perveq te tjerash e ka shtyre Muhammed
b. Ka‘b el-Kuredhin te thote se Merjemja vajza e Imranit dhe nëna e Isait, eshte ne
realitet motra e Harunit dhe e Musait dhe pershkak te fjaleve : “ O motra e
Harunit” (Merjem 28)
-380-

Mirepo une tanimë e kam shpjeguar gabimin e tij ne lidhje me kete çështje dhe kam
thene se kjo mund te vertetohet dhe se askush nuk eshte ne pajtim me të, port e gjithe
kane qendrim te kundert. E nese supozojmë se kjo eshte percjellur saktësisht, atehere
motra e Musait dhe Harunit (paqja e Allahut qofte mbi ta) eshte quajtur Merjem, vajza e
Imranit e nëna e Isait (paqja e Allahut qofte mbi te) e ka pasur emrin e njejtë, te vetin te
babait te saj dhe te vellait te saj. Sepse kur banoret e Nexhranit e peyten El-Mugire b.
Shuben per fjalet: “ O motra e Harunit” ai nuk diti t‘u pergjigjet, deri sa nuk e pyeti te
Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ky iu pergjigj: ― A nuk e
ke ditur se ata quheshin sipas emrave te te pareve te tyre?‖ Kete e transmeton Muslimi.

Ndersa nocioni I tyre per te ―en-nebijje‖ (profeteshë) nuk do te thote se ajo me te vertete
ka qene Pejgambere dhe se ka pranuar shpallje por kjo shprehje eshte perdorur ne
kuptimin figurative, siç thuhet per shembull per çdo grua te pallatit te sundimtarit –
sundimtarja, apo nga shtepia e princit – princeshë madje edhe nese kjo ne realitet nuk
eshte nga ato.

Fakti se ajo I binte defit, ne raste siç ishte ky ne festën me te madhe tregon qarte se para
nesh gjate festive ka qene e lejuar te perdoret defi. Kjo eshte e lejuar edhe per grate
tona, sipas hadithit mbi dy vajzat te cilat I binin defit tek Aishja gjate ditëve te Kurban
Bajramit. I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) kishte rene te
flejë, duke ua kthyer shpinën atyre e me fytyre nga muri. Në atë çast hyri Ebu Bekri dhe e
qortoi Aishen: ― A mos vallë , fyelli I shejtanit ne shtepine e te Derguarit te Allahut?
Ndersa ai tha:‖ Leri ato o Ebu Bekër se çdo popull ka festën e vet, e kjo eshte festa
jonë‖ Kjo eshte e lejuar te ne, edhe me rast kurorëzimi dhe kur te kthehet personi qe ka
qene larg shtepise, siç eshte verifikuar ne rastin e permendur. Allahu e di me se miri. Ata
me tej thone se pas kapërcimit te detit, ata udhëtuan tri ditë rresht ne drejtim te Shamit,
porse nuk munden te gjenin ujë. Disa filluan te ankoheshin e pastaj gjetën ujë te njelmët
e të papastër, te cilin nuk mund ta pinin. Atehere Allahu e urdheroi Musain e ai mori nje
cope druri dhe e vuri ne ujë, I cili u bë I pijshëm dhe I shijshëm. Aty Zoti ia mesoi atij
obligimet dhe gjërat e bukura, duke porositur shumeçka.

Allahu I Madherishëm ne Librin e Tij te Lartësuar më të lartësuarin nga të gjitha Librat e

tjera te Tij thotë: “ Dhe Ne I kaluam bijtë e Israilit pertej detit, e ata hasën ne
popull qe adhuronin idhujt e tyre. “ O Musa” thane ata mbarona edhe ti neve
nje zot ashtu siç kane edhe ata zota” Ju me te vertete jeni popull qe s‟ka
mend” tha Musai. “ Me te vertete do te jete e zhvlersuar ajo qe rrefejne keta
dhe do t‟u jetë e padobishme ajo qe punojne ata. “ (A‘raf 138-139)

-381-

 29-10-, 12:31

-
-

Ne kete menyre ata shprehen paditurine dhe devijimin e tyre, edhe pse para kesaj I pane
me syte e tyre shenjat e fuqisë se Allahut, qe eshte dashur t‘u jene argument se eshte e
vertete ajo qe ua kumtonte atyre I Derguari I Atij, I Cili eshte Madheshtor dhe I denjë per
t‘u adhuruar. Perkatesisht kur I paten hasur njerezit qe I adhuronin idhujt – thuhet se
ishin ne formen e lopes sipas te gjitha gjasave – e kishin pyetur per arsyen e adhurimit te
tyre, e ata ishin pergjigjur se idhujt mund t‘u sjellin dobi dhe dëm dhe se prej tyre fitonin
fatin kur gjendeshin ne situate te veshtira. Sigurisht se nje numer injorantesh e besoi
ketyre, ndaj kerkuan nga I Derguari I madh dhe fisnik Musai qe t‘u bëjë zota çfarë kishin
ata . Duke u shpjeguar se janë ne gabim dhe nuk po kuptojnë asgjë, u tha: “ Me te
vertete do te jete e zhvlersuar ajo qe rrefejnë keta dhe do t‟u jetë e
padobishme ajo qe punojnë ata”

Ai ua kujtoi dhuntitë qe ua kishte dhuruar Allahu: qe I kishte ngritur mbi te gjitha njerezit
e tjere te asaj kohe me dituri, me Ferrëfyesin e Pejgamberin nga mesi I tyre u kishte bere
miresi te ndryshme dhe u kishte ndihmuar duke I shpetuar nga grushti I faraonit
zullumqar dhe I padrejte, e kishte shkaterruar atë deri sa ata shikonin me syte e tyre dhe
ua kishte dhene ne trashegim te gjitha pronat dhe pasuritë qe kishte tubuar faraoni dhe
krerët e tij dhe qe kishin ndertuar ata.

Pastaj Musai u shpjegoi atyre se vetem Allahu meriton te adhurohet I Cili nuk ka shok,
sepse Ai eshte qe krijon qe jep fatin (nafakën) dhe qe sundon çdo gjë. Megjithatë kete
nuk e kerkuan te gjithe pasardhesit e Israilit meqë kur ne kete ajet thuhet ata, nuk
mendohet ne te gjithe. “ Dhe Ne I kaluam bijtë e Israilit pertej detit e ata hasen
ne popull qe adhuronin idhujt e tyre. “ O Musa thane ata bëna edhe ti neve nje
zot ashtu siç kane edhe ata zota” dmth kane thene disa prej tyre siç eshte rasti te
fjalet e te Lartmadherishmit: “ E tanimë ata I kemi tubuar dhe nuk kemi lënë
askend anash, para Zotit tend * para Zotit tend ata do te jene te radhitur ne
rreshta: “ Na keni ardhur ashtu siç u kemi krijuar herën e pare, e ju pohonit se
nuk do t‟ua caktojmë kohën e ringjalljes tuaj” (Kehf 47-48) dmth kete e pohonin
vetem disa njerëz dhe jo te gjithe njerezit.

Imam Ahmedi shenon : ― Na ka treguar Abdurrezaku se I ka rrefyer Ma‘meri se ka

degjuar nga Ez-Zuhriu e ky nga Sinan b. Ebi Sinan ed-Dejliu se Ebu Vakid el-Lejthi ka
thene: ― U nisem me te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
per ne Hunejn dhe kur kaluan prane nje lotosi thamë: ― O I Derguari I Allahut na lejo qe
ky dru ten a bëhët varëse , ashtu siç kanë varëse dhe kafirat- kafirat I varnin armët e tyre
ne nje lotos dhe mblidheshin rreth tij per adhurim – e I Derguari tha: ― Allahu ekber ! Kjo
eshte e ngjashme me atë qe pasradhesit e Israilit I paten thene Musait: “ Na bë edhe ti
neve nje zot ashtu siç kanë edhe ata zota” ju jeni duke vepruar sikurse edhe ata
para jush‖

-382-

Kete version e shenon edhe En-Nesaiu nga Muhammed b. Rafiu ky nga Abdurrezaku e
keshtu me radhë. E shenon edhe Tirmidhiu nga Se‘id b. Abdurrahman el-Mahzumiu, ky
nga Sufjan b. ujejne e ky nga Ez Zuhriu e keshtu me radhë. Ne fund thote se ky hadith
eshte hasen – sahih.

Ibni Xheriri transmeton nga Muhammed b. is‘haku , Ma‘meri dh Akili keta nga Ez-Zuhriu,
ky nga Sinan b. Ebi Sinani , e ky nga Ebu Vakid el-Lejthi se kur ishin nisur me te
Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) nga Meka per ne Hunejn,
ka thene: ― Kafirat kishin nje lotos, rreth te cilit tuboheshin dhe I varnin armët e veta. Atë
e quanin ―varëse‖ . Ne kaluam pranë nje lotosi te madh e të gjelbërt duke thene:‖ O I
Derguari I Allahut na cakto edhe neve nje varese siç kanë ata‖ Ai u pergjigj: ― Pasha Atë
ne dorën e te Cilit gjendet shpirti im , thatë ngjashëm me atë qe ka thene populli I
Musait: Na bë edhe ti neve nje zot ashtu siç kanë edhe ata zota” Ju me te
vertete jeni popull qe s‟ka mend” tha Musai, “ Me të vertete do te jetë e
zhvlersuar ajo qe rrefejnë keta dhe do t‟u jete e padobishme ajo qe punojnë
ata”

Me kete eshte dashur te thuhet se kur usai e braktisi Egjiptin dhe mori rrugën per ne
Jerusalem I takoi popujt zullumqar: hetitët, fezarinjtë, ken‘anët etj.
Asokohe Musai I urdhëroi bijtë e Israilit qe t‘I sulmojnë, te luftojnë kundër tyre duke I
perzënë ata nga Jerusalemi, sepse Allahu I Lartesuar kete vend ua kishte caktuar dhe
premtuar atyre permes Ibrahimit dhe Musait (paqja e Allahut qofte mbi te). Mirepo ata
kundershtuan te hynin ne luftë, prandaj Allahu ua futi frikën dhe bëri qe dyzet vjet te
bredhin nëpër shkretëtirë, duke udhëtuar dhe duke u kthyer ne te njejtin vend, siç thotë
Allahu I Madherishëm: “ Dhe kur Musai I tha popullit te vet: “ O populli im kujtoni
dhuntitë e Allahut ndaj jush, kur disa prej jush I bëri Ferrëfyes, e disa
sundimtar dhe u dha atë qe nuk ia kishte dhene asnjë populli. “ O populli im
hyni ne token e Shenjtë te cilën ua ka caktuar Allahu dhe mos u terhiqni prapa
e te ktheheni te humbur” Ata thane: “ O Musa aty gjendet populli I
pamëshirshëm dhe ne nuk do te hymë net ë perderisa ata nuk dalin prej tij, e
nese ata dalin prej tij, atehere ne me siguri do te hymë ne të” Dy njerëz te cilët
I frikësoheshin Allahut dhe te cilëve Ai ua kishte dhuruar miresinë e Vet thane:
“ Vërsuluni ne deren e tyre se mesigur do te fitoni; dhe mbeshtetuni ne Allahun
nese jeni besimtar: “ O Musa thane ata , perderisa ata gjenden aty, ne assesi
nuk do te hymë ne te! Shko ti dhe Zoti yt e luftoni e ne do te presim ketu” * “ O
Zoti im tha Musai , “ Unë kam pushtet vetem mbi veten dhe mbi vëllain tim,
andaj gjyko ndermjet nesh dhe popullit mëkatar” * “ Ajo do t‟u jete e ndaluar”
tha Ai “ dyzet vjet – do te bredhin neper tokë, prandaj mso ji I pikëlluar per
popullin mëkatarë” ( Maide 20-26)

-383-

 02-11-, 12:19

-
-

Ketu I Derguari I Allahut ua perkujtoi atyre dhuntitë dhe mirësitë e Allahut ndaj tyre edhe
nga pikpamja fetare, edhe nga ajo e kesaj bote dhe I nxiti ata ne luftë ne rrugën e
Allahut kunder armiqëve te Tij, duke thene: “ O populli im, hyni në token e Shenjtë
te cilën ua ka caktuar Allahu dhe mos u terhiqni prapa‖ dmth mos u ktheni aty
prej nga keni ardhur dhe mos hiqni dorë nga lufta kunder armiqve tuaj, “ e te ktheheni
te humbur‖ dmth qe pas fitores te humbni dhe te devijoni duke qene te drejte.” Ata
thane: “ O Musa aty gjendet populli I pamëshirshëm” dmth populli I padrejtë
mosbesimtar dhe I praptë ― dhe ne nuk do te hymë në të perderisa ata nuk dalin
prej tij, e nëse ata dalin prej tij atehere ne me siguri do te hymë në të‖ Ata I
frikësoheshin ketyre zullumqarëve edhe pse u vertetuan ne shkatërrimin e faraonit, I cili
ishte zullumqar më I madh se këta, me I fuqishëm dhe kishte me shume ithtarë dhe
ushtri më të madhe se keta. Kjo tregon qartë se për shkak fjaleve te tilla dhe veprimit te
ketillë, ata merituan te jenë te qortuar, meqë nuk paten guxim t‘u kundervihen armiqëve
te tyre te luftonin krimineleve mizorë.

Ne kete vend shume mufessirë marrin transmetime te cilat permbajnë mjaftë rrefime te
pavërteta te cilat I mohon edhe arsyeja edhe tradita. Keshtu per shembull thuhet se ata
popuj ishin shume te medhenj, gjigantë e perfaqesuesit e pasradhesve te israilit vajtën
tek ata, ku I priti njeri nga perfaqesuesit e atyre zullumqarëve dhe filloi t‘I zinte e t‘I fuste
neper mëngët dhe pantollonat e tij e ata ishin njezet vetë. Ai mori ata me vete dhe I
nxorri para sundimtarit te atyre zullumqarëve, I cili pyeti: ― C‘jane keta? Meqë nuk mund
t‘I dallonte se ata ishin njerez, derisa nuk I treguan te tjerët. Mirepo te gjitha keto jane
vetem trillime dhe budallallëqe, te cilat nuk kanë kurrfarë lidhje me të vërtetën.

Gjithashtu thuhet se ky sundimtar dergoi permes tyre rrush , kokrra e te cilit majftonte
per nje njeri, dhe diqka nga frutat e tyre ne menyre qe te kuptonin se ata ishin njerez
gjigant. Mirepo kjo nuk eshte e vertete.

Pastaj thone se nje njeri prej ketyre zullumqareve I quajtur Ivexh b. Unk u nis kah
pasradhesit e israilit qe t‘I shfaroste qe te gjithe nderkohe qe ishte I madh tri mijë e
treqind e tridhjete e tre arshinë e nje te tretën. Keshtu thotë El-Begaviu dhe disa te tjere
por edhe kjo nuk eshte e vertete siç e kemi sqaruar kete tek fjalet e te Derguarit (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ‗ Allahu e ka krijuar Ademin gjashtedhjete arshinë te
madh, e njerezit gjer më sot janë zvogëluar vazhdimisht‖

-384-

Më tej ata thonë se Ivexhi iu afrua nje maje te nje mali, e shkuli atë dhe e mori ne dorën
e vet qe ta hidhte mbi ushtrinë e Musait por erdhi nje shpend e shpoi atë (majën) duke
çokitur me sqep e ai u bë hallkë në qafën e Ivexhi b. Unkut. Pastaj Musai iu afrua, kërceu
lart dhjetë arshinë dhe në dorë kishte shkopin e vet, I cili gjithashtu ishte I gjatë dhjetë
arshinë. Ne kete menyre arriti gjer tek nyja e këmbës se tij dhe e vrau atë. Kjo
transmetohet nga Neuf el-Bikaliu, ndersa Ibni Xheriri e transmeton nga Ibni Abbasi.
Mirepo eshte e diskutueshme se a janë ne te vertete keto fjalët e Ibni Abbasit. Veç kësaj
keto janë israilijate nga ana e izraelitëve injorantë e tek ata janë grumbulluar aq shume
transmetime te rrejshme saqë edhe vetë nuk mund ta dallojnë te verteten nga
gënjeshtra. Pastaj sikur te ishte kjo e vertete atehere pasradhesit e Israilit do te kishin
arsye qe t‘I ikin luftës, e Allahu tanimë I ka qortuar dhe I ka ndeshkuar me bredhje në
shkretëtirë per shkak se hoqën dorë nga lufta dhe nuk qene te degjueshëm ndaj
Pejgamberit te tyre. Gjithashtu dy njerez te mire nga mesi I tyre mundoheshin t‘I bindnin
qe te sulmonin dhe t‘I ndalonin nga terheqja. Thuhet se keta kane qene Jusha‘b. Nuni
dhe Kalib b. Jofni. Ne nje qendrim te ketillë e mbajnë edhe Ibni Abbasi , Muxhahidi,
Ikrime, Atijji, Es-Suddiji, Er-Rebi‘b. Enesi etj.

‗ Dy njerez te cilët I frikësoheshin” dmth I frikësoheshin Allahut. Disa kete fjalë e

lexojnë si juhafune, dmth te cilëve u frikësoheshin ata. “dhe te cilëve ua kishte
dhuruar miresine e Vet”dmth Islamin , imanin përkorësinë dhe trimërinë, “thane : “
Vërsuluni ne derën e tyre, se me siguri do te fitoni ; dhe mbeshtetuni në
Allahun nese jeni besimtarë!” dmth nëse I mbeshteteni Allahut , kerkoni ndihmë prej
Tij dhe jeni te bindur ndaj Tij atëhere Ai do t‘ju ndihmojë, do t‘ju forcojë dhe do t‘ju
trimërojë kunder tyre. “ O Musa thane ata, perderisa ata gjenden aty, ne assesi
nuk do te hymë në të! Shko ti dhe Zoti yt e luftoni e ne do te presim ketu‖
Prijësit e tyre vendosën qe te mos marrin pjesë ne xhihad dhe keshtu ndodhi nje gjë e
madhe, nje dobësi e madhe. Thuhet se Jusha‘I dhe Kalibi, duke degjuar keto fjalë te tyre,
I grisën rrobat e veta, ndersa Musai e Haruni bënë sexhde , duke ua bërë me dije se sa
fjalë te mëdha ishin ato, duke u hidhëruar per hir te Allahut dhe nga dhembshuria ndaj
tyre qe I thane keto fjalë te kobshme. “ O Zoti im tha Musai, “ Une kam pushtet
vetem mbi veten dhe mbi vëllain tim, andaj gjyko ndermjet nesh dhe popullit
mëkatar”

-385-

 03-11-, 14:05

-
-

Ibnin Abbasi thote se kjo do te thote: ― Gjyko ndermjet nesh dhe atyre! “Ajo do t‟u jetë
e ndaluar” tha Ai, “dyzet vjete – do te bredhin nëpër tokë, prandaj mos ji I
pikëlluar per popullin mëkatar!” Per shkak se kundershtuan te luftonin ata u
ndeshkuan me bredhje neper tokë; rendnin atje ku nuk dëshironin, ditë e natë, mëngjes
e mbrëmje. Thuhet se gjate kesaj periudhe dyzetvjeqare qe ishin denuar me bredhje,
asnjeri prej atyre qe ka hyre ne shkretetire nuk ka dalur më, por kane vdekur qe te gjithe,
perveç grave femijeve. Jusha‘it dhe Kalibit (paqja e Allahut qofte mbi ta).

Nderkaq as‘habet e Muhammedit, ne prag te Betejes se Bedrit, nuk I thane atij siç I tha
Musait populli I tij. Por pasi I pyeti per keshillë në lidhje me luftën, se pari foli Ebu Bekri
dhe atë shumë bukur, e pastaj edhe muhaxhirët e tjere.

Pastaj filloi te flasë vetë: ― Më këshilloni‖ e Sa‘d b. Mu‘adhi u ngrit e tha: ― Me duket se po
aludon në ne, o I Derguar? Pasha Atë I Cili te ka derguar me të vërtetën, sikur para nesh
te dilte deti e ti te shkelje në të, edhe ne do ta bënim kete pas teje dhe asnjeri prej nesh
nuk do te mungonte. Jemi te gëzuar që nesër se bashku me ty do ta presim armikun
tone. Ne jemi te durueshëm ne luftë dhe te sinqertë gjatë ballafaqimit. Ndoshta Allahu I
Lartesuar do te tregojë te ne atë qe do të të gëzojë, prandaj na udhëhiq me bekimin e
Allahut‖ I Dërguari I Allahut (paqja dhe shpetimi i Allahut qofte mbi te) u gëzua shume
me fjalët dhe deklarimin e ketillë te Sa‘dit.

Imam Ahmedi shenon : ― Na ka treguar Veki‘u se I ka rrefyer Sufjani se ka degjuar nga

Muharik b. Abdullah el-Ahmesiu e ky nga Tarik b. Shihabi se Mikdadi ne prag te Betejes
së Bedrit I ka thene te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi të) : ―
O I Derguar ne nuk do te themi ty siç I kanë thene Musait bijtë e Israilit: “ Shko ti dhe
Zoti yt luftoni e ne do të presim këtu” por shko ti dhe Zoti yt luftoni se edhe ne do te
luftojmë se bashku me ju‖ Ky version I zinxhirit te transmetuesve eshte I mire por ka
edhe rrugë te tjera te transmetimit.

Ahmedi gjithashtu thotë: ― Na ka treguar Esved b. Amiri se I ka rrefyer Israili nga

Muhariku e ky nga Tarik b. Shihabi se Abdullah b. Mes‘udi (Allahu qofte I kenaqur me të)
ka thene: ― Isha I pranishëm gjate nje parashtrimi te Mikdadit e ma kasha dashur te jem
unë ne vend te tij se çdo gjë tjeter kur I fliste te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) duke I mallkuar mushrikët: ― O I Derguar pasha Allahun ne nuk do
te themi ty siç kanë thene Musait pasradhesit e Israilit: “ Shko ti dhe Zoti yt luftoni e
ne do te presim ketu‖ por ne do te luftojmë nga ana jote e djathtë dhe e majtë, para
teje dhe pas teje‖ Pastaj pashë se fytyra e të Derguarit te Allahut shkelqente dhe se ishe
I gëzuar per kete‖ Kete hadith e shenon edhe Buhariu ne kapitullin mbi tefsirin dhe
betejat me zinxhirë te ndryshëm te transmetuesve nga Muhariku.
-386-

El-Hafidh Ebu Bekër b. Mirdevejhu shenon: ― Na ka treguar Alijj b. El-Husejn b. Alijj se I

ka rrefyer Ebu Hatim er-Raziu ketij Muhammed b. Abdullah el-Ensariu, e ketij Humejdi
nga Enesi, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) kur arriti ne
Beder, kerkoi keshillë nga muslimanët, ku e keshilloi Umeri. Ai e perseriti kete, e disa nga
ensarët thane: ― O grup ensarësh , I Derguari I Allahut mendon ne ju. Atehere ata thane:
― Nese eshte keshtu atehere ne nuk do t‘I themi atij siç I thane Musait bijtë e Israilit:
― Shko ti dhe Zoti yt luftoni e ne do te presim ketu” Pasha Allahun tone I Cili te ka
derguar me të vërtetën sikur te shkoje ne skaj te botës ne do te pasonim gjithsesi‖

Kete version e shenon edhe Imam Ahmedi nga Ubejd b. Humejdi, ky nga Humejd et-
Tavili, e ky nga Enesi, e keshtu me radhë. E shenon edhe Nesaiu nga Muhammed b. el-
Muthena, ky nga halid b. El-Harithi , ky nga Humejdi , ky nga Enesi me keshtu me radhë.
Gjithashtu e shenon edhe Ibni Hibbani ne sahihun e tij nga Ebu Ja‘lai ky nga Abdul – A‘la
b. Hammadi, ky nga Mu‘temiri ky nga Enesi e keshtu me radhë me sened te njejtë.

BREDHJA E PASARDHESVE TE ISRAILIT NEPER SHKRETETIRE

DHE QUDIRAT QE U KANE NDODHUR ATJE
Tanimë thamë se pasradhesit e Israilit kundershtuan te luftonin kunder zullumqarëve dhe
se per kete shkak u denuan nga Allahu qe te bredhin neper shkretetirë plot dyzet vjet.

**Ne librin e ehli kitabeve (ne Bibël) nuk kam hasur ne refuzimin e tyre qe te kenë luftuar
kunder zullumqareve, por në të qendron se Musai e pergaditi Jusha‘in qe te luftonte
kunder nje grupi armiqësh . Musai , Haruni dhe Huri qendronin ne majë te nje mali. Musai
mbante shkopin ne dorë dhe kur e ngrinte atë, Jush‘ai perparonte, e kur e leshonte dorën
me të cilën e mbante shkopin, per shkak te lodhjes e të ngjashme, atehere armiku
perparonte kunder Jusha‘it. Prandaj Haruni dhe Huri ia mbanin dorën nga te dy anët, deri
në perëndimin e diellit te asaj dite, keshtu qe fitoi grupi I Jusha‘it (paqja e Allahut qofte
mbi të).

Me tej tek ata qendron se Jethroni prifti medjenas dhe vjehrri I Musait (paqja e Allahut
qofte mbi te) degjoi se ç‘kishte ndodhur me Musain dhe se Allahu I kishte dhene qe ta
ngadhënjejë armikun e vet faraonin, andaj I erdhi Musait dhe e pershendeti atë. Me të
ishte edhe vajza e tij Safura, gruaja e Musait dhe dy djemtë e saj dhe te Musait,
Xhershoni dhe Azeri. Musai e priti e nderoi dhe I tuboi kryepleqtë izraelitë te cilët I
shprehën nderime dhe respekt.

-387-

 04-11-, 10:11

-
-

Ata thonë se ai pa që Izraelitët janë duke iu drejtuar shumë Musait, pershkak te

konflikteve te ndersjella , ndaj I propozoi atij, qe t‘I zgjidhte disa njerëz te njejtë te
ndershëm te sinqertë dhe qe urrejnë ryshfetin dhe korrupsionin e t‘I caktojë si udhëheqës
te njerëzve te tjere : nga një mijë, nga njeqind, nga pesëdhejtë dhe nga dhjetë, e që ata
t‘u gjykojë e atë qe nuk do te mundnin ta kryejnë ata, ta kryente Musai. Musai (paqja e
Allahut qofte mbi te) veproi keshtu.

Ata me tej thonë se izraelitët hynë ne shkretëtirën e Sinajit ne muajin e tretë pas daljes
nga Egjipti. E kjo dalje ka ngjarë ne fillim te vitit prej te cilit fillojnë llogaritjen e vet, dmth
ne fillim te pranverës. Sipas te gjitha gjasave ne bredhje kane hyre ne fillim te verës, e
Allahu e di me se miri.

Pastaj ata thonë se izraelitët u vendosën rreth kodrës se Sinajit e Musai u ngjit ne të, ku
edhe bisedoi Zoti I tij me të. E urdheroi atë qe t‘ua perkujtojë izraelitëve begatitë qe ua
kishte dhuruar Ai- se si I kishte shpetuar nga faraoni dhe populli I tij dhe I kishte bartur
ne krahë, porsi krahët e shqiponjës. Po ashtu e urdheroi t‘I urdheronte izraelitët qe te
pastroheshin , te laheshin, t‘I lanin rrobat dhe te pergaditeshin na afat prej tri ditësh.
Pastaj kur te agonte dita e tretë, te tuboheshin rreth malit, por asnjeri te mos I afrohej
atij, ngase do te mbytej – asgjë, madje as kafshët, perderisa nuk degjojnë zerin e bririt. E
kur te pushonte zëri I bririt, atehere do t‘u jetë e lejuar qe te hipnin në mal. Izraelitët e
degjuan kete dhe vepruan keshtu: u lane, u pastruan dhe u parfymosën .

Kur erdhi dita e tretë, mbi malin Sinaj u leshua nje re e madhe, nga e cila murmuronte
dhe vetëtinte dhe nga e cila degjohej zëri I fuqishëm I trumpetës (bririt). Izraelitët u
frikësuan shume nga ky zë, ndaj u kthyen dhe u ndalën rrëzë malit , ndersa at e mbuloi
nje tym I dendur ne mesin e te cilit ishte nje shtyllë drite dhe I tërë mali filloi te dridhet.
Zëri I asaj trumpete zgjati majft dhe gjithnje e me shume bëhej edhe me I fuqishëm.
Musai qendronte ne majë te malit dhe Allahu I Lartesuar bisedonte me të. Atehere Zoti I
Lartmadherishëm e urdheroi Musain te zbriste dhe t‘I urdheronte izraelitët qe t‘I
afroheshin malit e te degjonin porositë e Allahut, ndersa prifterinjeve – dijetareve te tyre
– qe te hipnin ne koder dhe t‘u afroheshin atyre. Ky eshte argumenti I qartë nga libri I
tyre se ekzistueka derogimi.

Musai tha: ― O Zoti im ata nuk mund te hipin se kete ua ke ndaluar Ti‖ Atehere, Allahu I
Madherishëm e urdheroi te shkonte e ta sillte me vete Harunin ndersa prifterinjte dhe
izraelitët tjere, te mos qendronin large e Musai ua percolli këtë.

Atehere Zoti I Lartmadherishëm bisedoi me të duke e urdheruar atë me dhjetë porosi.

Tek ata qendron se izraelitët e degjonin te folmen e Zotit, por nuk e kuptonin dot, deri sa
Musai nuk ua percolli. Ata I thonin Musait:‖ Na percill fjalët e Zotit te Lartmadherishëm,
ngase ne frikësohemi se do te vdesim‖

--388-

Ai e bëri këtë dhe ua percolli ato dhjetë porosi. Ato janë: urdhëri qe te adhurohet vetem
Allahu, I Cili nuk ka shok; ndalesa per betimin e rrejshëm ne Allahun; urdheri qe te kihet
kujdes ne ditën e shtunë – perkatesisht te caktohet nje ditë ne javë per ibadet, qe ne e
kemi tani xhumanë, me çka Allahu e ka anuluar dispozitën mbi te shtunën ; nderoje
babanë dhe nënën, qe te jetosh gjatë ne tokë, te cilën ta jape Allahu , Zoti yt; mos vrit;
mos bë zina; mos vidh; mos deshmo rrejshëm per te afermin tend; mos lakmo shtepine e
mikut tend; mos lakmo grate e mikut tend; as sherbetorët e tij; as sherbetoret, as kaun e
tij; as gomarin e tij; as atë qe I takon mikut tend- kryesisht kjo eshte ndalesa e lakmise
(zilisë)

Shumë alimë (dijetarë) nga brezat e pare, por edhe te tjere thonë: ― Keto dhjetë porosi
janë te permbajtuar ne dy ajete kur‘anore, perkatesisht ne fjalët e Lartmadherishmit:
― Thuaj:” Ejani t‟ju tregoj se çka ju ka urdheruar Zoti juaj: mos I pershkruani
shok Atij, bëni mirësi prinderve, mos I mbytni fëmijët tuaj pershkak te skamjes
– Ne ju ushqejmë edhe ju edhe ata – mos iu qasni imoralitetit, qofte ai I
fshehtë apo public, mos e mbytni atë qe Allahu ka ndaluar te mbytet, perveç
kur e kerkon drjtesia – kjo eshte ajo qe ju porositë Ai, per te menduar ju – dhe
mos iu qasni pronës se bonjakut perveç ne menyren me te bukur , derisa te
mberiijnë pjekurinë dhe matni drejtesisht ne litër e në kandar, - Ne nuk e
ngarkojmë askend pertej mundesisë se tij – e kur flisni, thuani te vertetën
madje edhe nese I perket te afermit tuaj, plotesoni obligimet ndaj Allahut, - ja
keshtu ju urdheron Ai, qe ta kni kete nder mend. Dhe vertetet kjo eshte rruga
Ime e drejte prandaj permbahuni asaj dhe mos ndjekni rrugë te tjera, e t‟ju
ndajnë nga rruga e Tij; ka keshtu ju urdheron Ai qe te ruheni nga
mekatet” (En‘am 151-153).

Pas ketyre dhjete porosive ata parashtrojnë shume porosi te tjera dhe dispozita te
llojllojshme, te cilat nje kohe respektoheshin, por me vonë u shkelen. Nje kohe veprohej
sipas tyre, e pastaj u harruan nga ana e atyre te cilët duhej t‘I zbatonin. Pastaj I nderrun
dhe I falsifikuan ato me vëtëdije ne menyre qe me ne fund shume prej tyre t‘I shlyenin
tërësisht, keshtu qe u deroguan dhe u zëvëndësuan me te tjera, edhe pse ishin te
vlefshme te plota.

Mirepo urdheri I takon vetem Allahut edhe para edhe pas. Ai I cakton ligjet ashtu siç
dëshiron Vetë dhe vepron sit e dojë Vetë. Atij I perket gjithçka qe eshte krijuar dhe Ai
cakton çdo gjë, Allahu eshte I Lartësuar , Zot I botëve.

-389-

 04-11-, 12:51

-
-

Allahu I Madherishëm thotë:”O bijtë e Israilit, Ne ju shpetuam juve nga armiku

juaj dhe ju sollëm ne anën e djathtë te Turit dhe ju lëshuam menn (rrëshirë si
mjalti) dhe shkurtëza. Hani ushqime te shijshme me te cilat ju furnizojmë Ne
dhe mos bëni te llastuar ne kete qe te mos ju godasë hidherimi Im – e , kë e
arrinë hidhërimi Im ai ka pësuar dot! “ Unë me siguri do ta fal atë qe pendohet
dhe qe beson qe ben vepra te mira dhe qe pastaj qendron ne rrugë te drejtë. ―
(Ta Ha 80-82)

Ketu I Lartmadherishmi tregon se si u ka dhene izraeliteve te mira dhe ka vepruar ndaj

tyre si eshte me se miri duke I shpetuar nga skamja dhe nga gjendja e mundimshme dhe
duke u premtuar se do te jene ne afersi te te Derguarit te tyre ne anën e djathtë te Turit-
nga ana e djathtë prej tyre – ne menyre qe t‘ia zbriste atij dispozitat e rendesishme te
cilat permbanin te mirat e kesaj bote dhe te botës tjeter. Ai gjithashtu thote se derisa
gjendeshin ne situate tejet te veshtirë, ne rrugë e sipër neper viset e shkretëtirës pa të
lashta e pa kafshë u zbriste atyre menn nga qielli. Ne mengjes e gjenin atë nëpër shtepite
e tyre dhe mernin prej tij aq sa kishin nevojë per atë ditë deri ne mengjesin tjeter. E nëse
dikush merrte me teper se ç‘kishte nevojë , ai prishej. Nese dikush merrte me pak ,
ateher ai u mjaftonte , e nese merrte me shume, nuk mbetej tepric. Nga ky menn ata
pergadisnin diçka te ngjashëm me bukën, ndersa ishte krejtësisht I bardh dhe shume I
shijshëm. Para mbarimit te ditës u vinin shkurtezat, te cilat I zinin pa kurrfar mundi, aq sa
kishin nevojë per te darkuar.

Gjate ditëve verore Allahu bënte qe t‘I mbulonte një re, e cila I mbronte nga vapa dhe
nga seksioni (prerja) e dritës se Diellit siç thotë I Lartmadherishmi: “ O bijtë e Israilit
kujtoni dhuntinë Time qe ua kam dhuruar dhe permbushni premtimin qe ma
keni dhuruar – edhe Unë do ta permbushi atë qe ua kam dhene dhe frikësohuni
vetem nga Unë. Besoni ne atë qe po shpalli(Unë) me çka vertetohet se eshte e
vertete ajo qe keni ju dhe mos u bëni te parët qe nuk do te besoni ne te. Dhe
mos kembeni ajetet e Mia me diç qe e vlen pak dhe frikësohuni vetem nga Unë
“ (Bekare 40-41)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: ― Dhe kur ju shpetuam nga njerezit e faraonit,

te cilët ju mundonin me mundimet me te renda; u vrisnin fëmijët tuaj meshkuj,
e ua linin ne jete(femijet) femra; - E kjo ka qene nje sprovë e madhe per ju –
nga Zoti juaj. Dhe kur e ndamë detin per ju dhe ju shpetuam juve, ndersa ne
praninë tuaj I permbytëm njerezit e faraonit; Dhe kur Musait dyzet net ia
permbushëm premtimin, e ju gjate mungesës se tij, duke I bërë vetes
padrejtësi, filluat ta adhuroni viçin. Pastaj Ne edhe pas kesaj, ju
falëm (mëkatin) qe te jini falënderues;

-390-

Dhe kur ia dhamë Musait Librin I cili e ndanë te verteten nga e pavërteta, qe te
udhëzoheni ne rrugën e drejtë; Dhe kur Musai I tha popullit te vet: “ O populli
im duke pranuar viçin ju vetem vetes I bëtë padrejtësi; prandaj pendohuni te
krijuesi juaj dhe fajtorët ndremjet jush ndeshkoni me vdekje. Kjo eshte me
mire per jut e Krijuesi juaj; Ai do t‟ua falë (mekatin) Ai pranon pendimin dhe Ai
eshte Meshirues; Dhe kur thatë njëzëri: “ O Musa ne nuk do te besojmë derisa
nuk e shohim Allahun” ju përlau rrufeja dhe ju e patë këtë. Pastaj pas vdekjes
suaj Ne ju ngjallëm juve, qe te beheni falënderues. Dhe Ne bëmë qe reja t‟ju
bëjë hije dhe derguam menn dhe shkurteza : “Hani ushqime te shijshme me te
cilat ju furnizojmë juve” E ata Ne nuk na dëmtuan, por vetes I shkaktuan
padrejtësi” (Bekare 49-57)

Ai gjithashtu thote: “ Dhe kur Musai u lut per ujë per popullin e tij, Ne I thamë : “
Bjeri gurit me shkopin tend, dhe nga ai rrodhën dymbëdhjet burime dhe çdo fis
e dinte burimin prej nga do te pinte (ujë ). ― Hani e pini nga dhurata e Allahut
dhe mos bëni keq ne Tokë, duke bere çrregullime” “ Dhe kur thatë: “ O Musa ne
nuk mund te hamë vetem nje ushqim te njejtë prandaj lute Zotin tend në emër
tone qe te na dhurojë nga ato qe jep toka; perime tranguj, drith, bizele, qepë”
Ai tha: “ Vallë a deshironi te nderroni atë qe eshte me e mire me atë qe eshte
me e keqe? Shkoni ne qytet atje do te gjeni atë qe kerkoni” Dhe poshteri I e
skamja ra mbi ta dhe nxitën mbi vete pezmin e Allahut; per shkak se nuk I
besonin argumentet e Allahut dhe qe I mbytnin Pejgamberet pa pike faji qe
ishin te padëgjueshëm dhe qe I tejkalonin kufijtë e se keqes. (Bekare 60-61)

Ketu I Lartmadherishmi tregon dhuntinë dhe miresine qe ua kishte dhene atyre

Duke ua siguruar pa kurfarë mundi e zahmeti dy ushqime te shijshme . . Ne mengjes u
dergonte menn e ne mbremje shkurtëza. Veç kesaj u kishte dhene qe me goditjen e
shkopit te Musait ne gur, te cilin e bartnin me vete, te gufonte uji ne dymbedhjet burime,
per çdo fis nga nje burim. Nga uji I gufuar pinin vet, u jepnin kafsheve dhe ruanin aq sa
kishin nevojë.Dhe me ne fund, Ai ua vendosi nje re mbi ta e cila I mbronte nga vapa.

Keto ishin dhurata te medha dhe dhuntitë e Allahut. Mirepo ata nuk I kushtonin rendesi
ketyre aq sa duhej e as qe e falenderonin Allahun per keto. Shumicës prej tyre iu
merziten dhuratat e permendura, ndaj kerkuan qe ne vend te tyre t‘u jepet nga ajo qe
mbinë nga toka: perime, tranguj, drith, bizele dhe qepe.

Per shkak te ketyre fjaleve Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) I qortoi, I fyu dhe kritikoi
me keto fjale: “ Vallë a deshironi te nderroni atë qe eshte më e mire me atë qe
eshte me e keqe? Shkoni ne qytet atje do te gjeni atë qe kerkoni” dmth kete qe
deshironi dhe kerkoni ne vend te dhuntive qe po I gezoni mund t‘I gjeni ne vendbanime
te vogla e te medha, e kur te shkoni në to (perkatesisht, kur te humbni kete pozite te
cilen aq qe e meritoni) atje do te gjeni ushqime e rendomta qe po I deshironi dhe qe po
gjakoni per to, e une nuk do t‘jua bej qejfin e te kerkoj kete per ju, e as qe do t‘ia percjell
Allahut deshirat tuaja qe po I parashtroni me kokefortesi.

-391-

 10-11-, 09:48

-
-

Te gjitha procedimet e permendura qe rrodhën prej tyre tregojnë qarte se ata nuk I kane
braktisur ato qe u ishin ndaluar siç thotë I Lartmadherishmi : “ dhe mos u bëni te
llastuar ne kete, qe te mos ju godasë hidhërimi Im e kë e arrin hidhërimi Im ai
ka per te pesuar dot” dmth do te shkaterrohet si rrjedhim I merites se vet – e Allahu
eshte Ai I Cili shkaterron dhe rrenon – duke e nxitur hidherimin e Sunduesit te Fuqishëm.

Megjithëkë I Lartmadherishmi edhe pranë kërcënimit te ashpër I jep shpresë atij qe

pendohet e qe kerkon falje e paskëtaj nuk e ndjek me shejtanin e praptë. Allahu thote: “
Une me siguri do ta fal atë qe pendohet dhe qe beson qe ben vepra te mira dhe
pastaj qendron ne rrugë te drejte”

KERKESA QE TE SHIHET ALLAHU I MADHERISHEM

Allahu I Madherishëm thote:”Dhe Ne caktuam qe çasti I takimit me Musain te jete
kur te mbushen tridhjetë net dhe I plotesuam ato edhe me dhjetë (te tjera)
prandaj koha qe e ka caktuar Zoti I tij u plotësua per dyzet net. E Musai I
kishte thene vëllait te vet Harunit:”Më pëfaqëso te populli im dhe mbaj rregull,
e mos ndiq rrugën e atyre qe janë ngatrresar.” Dhe kur na erdhi Musai ne
kohën e caktuar dhe kur Zoti I tij filloi të flasë ai tha: “ O Zoti im, dëftomu që
të Të shoh” “ Nuk mund të më shohësh, tha “ por shiko at kodër, e nëse mbetet
ne vendin e vet, do te me shohësh” Dhe kur Zoti I tij iu shfaq asaj kodre , Ai e
rrafshoi atë me tokë, ndersa Musai u plandos I alivanosur. Posa erdhi ne vete
tha, “ Qofsh I lavderuar Ti te pendohem Ty dhe unë jam besimtari I parë” * “ O
Musa tha Ai “ Unë te kam zgjedhur ty mbi njerezit e tjere me pejgamberinë
Time dhe me te folurit Tim. Atë qe ta jap, merre dhe behu falenderues” Dhe Ne
ia shkruam në pllaka këshillën për çdo gjë dhe shpjegimin per gjithqka. “ E
merri ato fuqimisht dhe urdheroje popullin tënd qe te pranojë atë më të
bukurën në to” E do t‟ju tregojë edhe tokën e mëkatarëve. Do t‟I largoj nga
shenjat e Mia ata te cilët, pa kurfar bazash, do te kryelartësohen në Tokë. Dhe
çfaredo argumenti qe te shohin ata, nuk do ta besojnë atë; nëse e shohin
rrugën e drejtë – nuk do ta pranojnë si rrugë, e nëse e shohin rrugën e gabuar
– do ta pranojnë si rrugë. Kjo per shkak se do t‟I mohojnë argumentet Tona
dhe që do te jenë ndaj tyre te papërfillshëm. E atyre te cilët nuk do t‟I
pranojnë argumentet tona dhe te cilët nuk do ta besojnë takimin në atë botë,
do t‟u anulohen veprat e tyre. Vallë a mos do te ndeshkohen ndryshe , perpos
si kanë punuar ata? (A‘raf 142-147).

-392-

Disa dijetarë nga brezi I parë, nder te cilët edhe Ibni Abbasi, Mesruku dhe Muxhahidi
thonë: ― Ato tridhjetë net kanë qenë I tërë muaji dhul-kade, ndersa dyzet janë plotesuar
me dhjete net te muajit dhul-hixhxhe. ― Sipas kesaj rrjedh se Allahu ka biseduar me të në
Kurban Bajram .

Përafërsisht në të njëjtën kohë Allahu I Madheruar ia ka plotesuar Islamin Muhammedit

(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi të) dhe ia a ka dhënë atiju argumentet dhe
shenjat e Veta.

Në fund te fundit, kur Musai e përmbushi kohën e caktuar (gjatë së cilës agjëronte, meqë
thuhet se atëherë nuk hante ushqim) dhe e plotësoi një muaj , mori një kore te një peme
dhe filloi ta pertypte në mënyrë që kundërmimi I gojës t‘I ishte më I këndshëm. Për këtë
shkak Allahu I urdhëroi që të vazhdonte agjërimin edhe dhjete net te tjera, keshtu qe u
mbushën plot dyzet net. Prandaj ne nje hadith autentik qëndron se kundermimi I
agjëruesit për Allahun eshte me I dashur, sesa era e këndshme e miskut.

Para se te nisej, Musai caktoi qe nder izraelitët ta përfaqësonte vëllai I tij I nderuar I
çmuar dhe I dashur, Haruni . Atë e kishte vëlla gjaku, vëlla nga babai dhe nëna dhe
ndihmës në thirrje tek Allahu. Ai e këshilloi atë dhe e caktoi per udhëheqës. Ky nuk ishte
gabim, meqë edhe ai ishte I rangut te lartë duke qenë Pejgamber.

Allahu I Madherishëm thote: “ Dhe kur na erdhi Musai ne kohën e caktuar” dmth ne
kohën kur ishte urdheruar kjo. “ Dhe kur Zoti I tij filloi te flasë” dmth kur Allahu
bisedoi me të pas perdes ia mundesoi qe te dëgjojë Zërin e Tij drejtperdrejt, e ka afruar
tek Ai dhe e ka ftuar dhe ka biseduar me të.Kjo ishte pozitë e lartë dhe vend I zgjedhur.
Prandaj bekimi I perhershëm I Allahut qofte mbi të, dhe selamet e Tij edhe ne kete botë
edhe ne botën tjeter!.

Kur iu dha kjo gradë e lartë dhe kur dëgjoi fjalët e Allahut ia shprehu dëshirën qe te
ngritej perdja, duke I thene te Lartmadherishmit Atij te cilin shikimi nuk e arrin dot, te
Fortit dhe te Fuqishmit: “ O Zoti im dëftomu qe te te shoh” “ Nuk mund te me
shohësh” tha” Pastaj I Lartmadherishmi I shpjegoi atij se nuk do te mund te mbetej
gjallë sikur t‘I shfaqej atij sepse as kodra e cila eshte më e madhe e më e fortë se njeriu ,
nuk mundi te qendrojë ne vendin e vet, kur iu shfaq Mëshirëploti. Prandaj I tha: ― por
shiko atë kodër, e nëse mbetet ne vendin e vet, do të Më shohësh”

Ne librat e mëhershme qendron se Allahu ka thene: ― O Musa nuk ekziston asnjë I gjallë
te Më shikoje, e qe te mos vdes dhe nuk ekziston asgjë e fortë të Më shoh e që të mos
rrëzohet‖

-393-

 11-11-, 14:30

-
-

Buahriu dhe Muslimi ne Sahihët e tyre transmetojne nga Ebu Musa se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi të) ka thene: ― Perdja e Tij eshte dritë‖ – e sipas
nje versioni tjeter – ―zjarr‖ sikur ta ngrinte atë drita e Fytyrës se Tij do t‘I digjte te gjitha
krijesat deri ku do te depertonte shikimi I Tij.‖

Ibni Abbasi ne lidhje me fjalët e Lartadherishmit: “ Shikimet nuk mund te depertojne

gjer tek Ai “ (En‘Am 103) thote: ― Kjo eshte Drita e Tij e cila kur t‘I shfaqet diçkaje asgje
nuk mbetet nga ajo.‖ Prandaj I Lartmadherishmi thote: ― Dhe kur Zoti I tij iu shfaq
asaj kodre, Ai e rrafshoi atë me tokë, ndersa Musai u plandos I alivanosur.
Posa erdhi ne vete tha” “ Qofsh I lavderuar Ti, te pendohem Ty dhe une jam
besimtar I pare”

Muxhahidi perkitazi me fjalet e Lartmadherishmit: “ por shiko atë kodër e nese

mbetet ne vendin e vet, do te Më shohësh” thote se keshtu I eshte thene pasi ajo
eshte me e madhe se ti dhe eshte me veshtire te krijohet ―Dhe kur Zoti I tij u shfaq
asaj kodre” Musai pase kodra nuk do te mund te mbetej e palevizshme dhe se u
rrafshua me tokë pa se çfar I ndodhi kodrës,pastaj I ra te fikët.

Ne Tefsirin tone kemi parashtruar nje hadith te cilin e citojnë Imam Ahmedi dhe
Tirmidhiu, ndersa Ibni Xheriri dhe Hakimi e vleresojne si sahih. Transmeton Hammad b.
Seleme e ky nga Thabiti – Ibi Xheriri dhe Lejthi shtojnë: nga Enesi – se I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka recituar : “ Dhe kur Zoti I tij iu
shfaq asaj kodre, Ai e rrafshoi atë me tokë” dhe ka thene: ― Ja kaq duke vene
gishtin e madh ne pjesen trete te siperme te gishtit te vogël – ―e kodra u rrëzua‖ Ky eshte
versioni I Ibni Xheririt.

Es-Suddiji shenon nga Ikrime se Ibni Abbasi ka thene: ― Ai eshte shfaqur (perkatesisht
per shkak te madherisë se Tij) vetem sa gishti I vogël dhe e rrafshoi kodrën dmth e
shndrroi ne pluhur, ― ndersa Musai u plandos I alivanosur” dmth I ra te fikët.

Katade thote: ―I vdekur‖ . Mirepo qendrimi I pare eshte me I drejte, per shkak te fjaleve
te lartmadherishmit: ― Posa erdhi ne vete” sepse ne vete mund te vish, vetem pas
perjetimit te gjendjes se alivanosur. “ tha: “ Qofsh I lavderuar” Kjo eshte shprehje e
madheshtise, lartesise dhe pamundshmerise qe te shihet Ai dhe Madheria e Tij . ―te
pendohem Ty” dmth pastaj nuk do te kerkoj me që Të shoh, “ dhe une jam besimtar
I pare‖ se kush do që të sheh Ty nese eshte I gjalle , vdes e nese eshte I forte rrëzohet.

-394-

Ne Sahihët e Buhariut dhe te Muslimit eshte vertetuar se duke transmetuar nga Amër b.
Jahja b. Amareh b. Ebi Hasen el-Mazinij el-Ensariji, ky nga babai I vet, e ky nga Ebi Se‘id
el- Huderiu se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―
Mos me ngrini mbi Pejgamberin e tjere! Njerezve do t‘u bie te fikët ne Ditën e Gjykimit.
Une do te vij I pari ne vete , e do ta shoh Musain duke mbajtur per njeren nga shtyllat e
Arshit dhe nuk do ta dijë se a ka ardhur ne vete para meje, apo eshte shperblyer me atë
qe I ka rene te fikët ne Tur‖

Ky eshte versioni I Buhariut , ndersa ne fillim te ketij hadithi tregohet rasti kur nje ensar I
kishte rene shuplak nje hebreu pasi qe ky kishte thene: ― Jo pasha Atë qe e ka zgjedhur
Musain mbi tërë botën‖ Ne kete I Derguari I Allahut ka thene: ― Mos me ngrini mbi
Pejgamberet tjere‖
Ne Sahihët e Buhariut dhe te Muslimit, nga Ez-Zuhriu, ky nga Ebu Seleme dhe
Abdurrahman el-A‘rexhi, keta nga Ebu Hurejre, e ky nga I Derguari shenohet nje version
tjeter I ketij hadithi , vetem se atje thuhet ― Mos me ngrini mbi Musain‖

Keto fjale jane te shprehura ose nga modestia dhe përulësia ose ka ndaluar qe te shquhet
ndonjëri nga Pejgamberet ne menyre qe te mos arrihet gjer te hidherimi dhe fantizm ose
do te thonë: Kjo nuk eshte puna juaj, porse Allahu eshte Ai I Cili I ngrit Pejgamberet
njerin me lart se tjetrin ne shkalle te ndryshme. Kjo nuk arrihet me mendimin e askujt
prej jush, por me percaktimin e Allhut. Nese dikush thote se I Derguari (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ka thene kete para se ta kete ditur se ishte Pejgamberi
me I zgjedhur dhe se kete e ka anuluar kur e ka kuptuar kete, nje mendim I këtillë eshte
I diskutueshëm. Sepse kete e transmetojne Ebu Se‘idi dhe Ebu Hurejre, e Ebu Hurejre e
ka bere hixhretin vonë – ne vitin kur ka ngjarë Beteja e Hajberit, e eshte veshtirë te
thuhet se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) muk e ka ditur
kete ma heret. Allahu e di me se miri.

Nuk ka dyshim se ai eshte me I zgjedhuri nga te gjithe njerezit dhe nga te gjitha krijesat.
Allahu I Madheruar thote: ― Ju jeni ummeti (bashkësia) me I mire I cili eshte
paraqitur nder njerezit”(Ali Imran 110) e kete e kane arritur vetem me meritën e te
Derguarit.

Pastaj ne nje transmetim mutevatir transmetohet se I Derguari (paqja dhe shpetimi I

Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Pa u lavderuar fare, une do te jem prijatar I njerezve ne
Ditën e Gjykimit‖

Perveç kesaj ai flet edhe per pozitën e nderit (el-mekam el-mahmud) te cilën do ta kete
vetem ai, net e cilën do t‘ia marrim lakmi te gjithe, nga I pari deri tek I fundit. Kete pozitë
nuk do ta kene Pejgaberet dhe Ferrëfyesit e tjere madje as me te zgjedhurit prej tyre
(ulul-azm) : Nuhi, Ibrahimi, Musai, dhe Isai djali I Merjemes.

-395-

 16-11-, 14:31

-
-

Ndersa fjalët e tij: ― Unë do të vij I pari ne vete,e do ta shoh Musain se mbahej per
shtyllën e Arshit , dmth e kishte kapur atë dhe nuk do ta dijë se a ka ardhur ne vete para
meje, apo eshte shperblyer me atë qe I ka rene te fikët ne Tur‖ argumentojne se
njerezve do t‘u bjerë te fikët ne Ditën e Gjykimit kur te paraqitet Sunduesi qe t‘u gjykojë
robërve te Vet. Atyre do t‘u bjere te fikët per shkak te madherisë dhe lartësisë se Tij, e I
pari qe do te vijë ne vete do te jetë Muhammedi - vula e Pejgamberëve dhe I Zgjedhuri I
Sunduesit te qiejve dhe te Tokës. Mirepo ai do ta shohë Musain duke u mbajtur per
shtyllën e Arshit.

I Plotebesueshmi pastaj thote: ―dhe nuk do ta dijë se a ka ardhur ne vete para

meje‖ dmth ngase te fiktit me lehtë e ka perballuar, meqë te fiktit e këtillë tanimë e
kishte perjetuar ne kete botë, apo eshte shperblyer me atë qe I ka rënë te fikët ne Tur,
ndaj nuk I kishte rënë fare te fikët. Nga aspekti I këtillë Musait (paqja e Allahut qofte mbi
te) I eshte shprehur respekt I madh, porse kjo nuk do te thote se ai eshte me I zgjedhuri.
Per kete arsye I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka treguar
ne kete menyre respektin dhe vleren e tij. Kur pat thene ai hebre: ― Jo pasha Atë qe e ka
zgjedhur Musain mbi te gjithe njerezit e tjere‖ e muslimani I pat rënë shuplakë ka
mundur te ndodhë qe at ate cilët ishin te pranishëm , te fillojnë ta çmojnë më pak
Musain. Prandaj I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ua ka
terhequr vërejtjen per vleren dhe nderimin e tij.

I Lartmadherishmi me tej thotë: “ O Musa tha Ai, “Unë te kam zgjedhur ty mbi
njerezit tjere me pejgamberinë Time dhe me te folurit Tim‖ dmth ne kohen tende
e jo para saj, sepse Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) eshte me I dalluar se ai, per
çka kemi bere fjale gjate rrefimit mbi Ibrahimin (paqja e Allahut qofte mbi te) e as pas
kesaj , pasi Muhammedi (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) eshte me I dalluar se
keta te dy. Zgjedhja e Muhammedit mbi te gjithe Pejgamberet tjere, ka ardhur ne
shprehje natën e Israsë , pasi ne perputhshmëri me një transmetim te vertetuar ka
thene: ― Unë do te jem ne nje vend, te cilin do ta kenë lakmi te gjitha krijesat, madje
edhe Ibrahimi‖

Pastaj I Lartmadherishmi thote: “ Atë që ta jap, merre dhe bëhu falënderues” dmth
prano porosinë time dhe te folurit tim e mos kerko me teper dhe behu falënderues per
kete!
-396-

Allahu I Madherishëm me tej thote: ― Dhe Ne ia shkruam ne pllaka keshillën per

çdo gjë dhe shpjegimin per gjithçka” Keto pllaka ishin nga xhevahiri I çmuar. Keshtu
ne Sahihun e Buhariut, qendron se Allahu ia ka shkruar Teuratin Musait me Dorën e Vet
dhe se net e ishin udhezimet per mekatet dhe te gjitha shpjegimet e duhura ne lidhje me
atë se çka eshte e lejuar e çka eshte e ndaluar.

“ E meri ato fuqimisht” dmth vendosmërisht dhe me qellim te forte e te sinqertë “ dhe
urdheroje popullin tend qe te pranojë atë më te bukurën në to” dmth qe te
veprojnë me to ne menyren me te bukur qe eshte e mundur.

“ E do t‟ju tregoj edhe token e mëkatarëve” dmth do te shihni se si do te jene te

ndeshkuar ata qe nuk janë te degjueshëm ndaj Meje, te cilët me kundërvihen Mua dhe te
cilët I përgënjeshtrojnë te Derguarit e Mi.― Do t‟I largoj nga shenjat e Mia” dmth nga
te kuptuarit dhe te perceptuarit e domethenjeve dhe udhëzimet qe permbajnë ato, ― ata
te cilët pa kurfar bazash, do te kryelartësohen ne Tokë. Dhe çfare do
argumenti qe te shohin ata, nuk do ta besojnë atë. Dmth çfaredo mrekullie
(muxhize) qe te shohin ata nuk do t‘I besojnë asaj. “ Nese e shohin rrugën e drejte –
nuk do ta pranojnë si rrugë‖ dmth nuk do te ecin dhe nuk do do ta ndjekin atë, ― e
nëse shohin rrugën e gabuar - do ta pranojnë si rrugë. Kjo per shkak se do t‟I
mohojne argumentet Tona dhe qe do te jene ndaj tyre te papërfillshëm” dmth
per shkak se I mohojne argumentet tona, se jane te pakujdesshëm ndaj tyre qe refuzojnë
te besojnë ne to, të përsiatin per domethenjen e tyre dhe se nuk veprojnë sipas asaj qe
rezulton nga keto. ― E atyre te cilët nuk do t‟I pranojnë argumentet tona dhe te
cilët nuk do ta besojnë takimin ne atë botë, do t‟u anulohen veprat e tyre. Vallë
a mos do te ndeshkohen ndryshe perpos si kanë punuar ata?”

ADHURIMI I VIQIT GJATE MUNGESES SE MUSAIT (paqja e

Allahut qofte mbi te)

Allahu I Madherishëm thote: “ Dhe populli I Musait pas vajtjes se tij, bënë stolitë e
tyre, statujën e viçit I cili pëlliste. A nuk shihnin ata se ai nuk mund t‟u fliste e
as t‟I udhëzonte ne rrugë te drejtë? Ata morën këtë viç per adhurim dhe bene
mëkat ndaj vetvetës. Dhe pasi qe pastaj u penduan hidhëtas dhe vërjtën se
ishin ne lajthitje thane: “ nese Zoti ynë nuk na meshiron dhe nese nuk na fal
ne, atehere me te vertete do te jemi te humbur” E kur Musai I zemëruar dhe I
pikëlluar u kthye te populli I vet, thirri” “ Sa keq qe keni vepruar ju, pas
shkuarjes sime! Perse e shpejtuat urdherin e Zotit tuaj” dhe I hodhi pllakat
dhe rrëmbeu te villain per koke e zuri ta terhiqte kah vetja: “ O djali I nënës
sime” tha Haruni” populli nuk me perfillte aspak mua dhe gati sa nuk me
mbyti, mos lejo qe armiqët te hakmerren ndaj meje dhe mos me konsidero
njerin nga at ate cilët mëkatuan ndaj vetvetes”

-397-

 17-11-, 13:37

-
-

O Zoti im u lut Musai me fal mua dhe vëllain tim dhe bën që ne te jemi nen
mbrojtjen e mëshirër Tënde, Ti je më I mëshirshmi I meshiruesve” Ata qe
pranuan viçin me të vertete do t‟I arrijë zemërimi I Zotit te tyre dhe poshterimi
qe ne kete bote. Keshtu Ne I ndeshkojmë ata qe genjejnë. E atyre qe bëjnë
vepra te shemtuara, e pastaj pendohen dhe bëhën besimtarë, Zoti yt pastaj me
siguri do t‟ua falë dhe do te jete I meshirshëm . Dhe kur Musait I kaloi
zemerimi I mori pllakat ne te cilat ishte I shkruar udhezimi per rrugën e drejte
dhe meshira per ata te cilët I frikësohen Zotit te vet. (A‘raf 148-154)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ E perse nxitove para popullit tend o Musa? Ja

tek jane po vijnë pas meje” u pergjigj ai, e une nxitova te Ti o Zoti im qe te
jesh I kenaqur” Ne e vumë popullin tend ne sprovë pas vajtjes sate” tha Ai, atë
e mashtroi Samirijji. Dhe Musai iu kthye popullit te vet I zemeruar dhe I
pikëlluar. O populli im tha a nuk ju dha Zoti juaj premtime te bukura? A mos ju
zgjat teper koha, apo deshironi që t‟ju arrijë zemerimi I Zotit tuaj, e per kete
nuk iu permbajtet premtimit qe ma dhate mua? Nuk e shkelem premtimin qe
ta dhamë ty me deshiren tone” u pergjigjën . Ishim te ngarkuar me barrë, me
stolitë e popullit, e I hodhëm ato dhe kete na e shtiu ne mend Samirijju dhe ua
skaliti nje viç, I cili nxirrte zë sikur te pelliste, e ata pastaj thane: “ Ky eshte
zoti juaj dhe zoti I Musait ai e ka harruar atë” Vallë a nuk vërejtën ata se ai
nuk u pergjigjej asnjë fjalë dhe se prej tyre nuk mund te largoje kurrfar
vështirsie e as t‟u sjellë ndonjë dobi? E Haruni u pat thene atyre qysh me pare:
“ O populli im ju me kete vetem jeni vene ne sprovë; Zoti juaj eshte I
Meshirshmi prandaj me pasoni mua dhe degjoni urdherin tim” Ne do t‟I
perkulemi atij perderisa nuk na kthehet Musai” u pergjigjën ata. “ O Harun
thirri Musai, çka te pengoi ty, kur I verejte se ata kane devijuar, te mos nisesh
pas meje? Perse nuk e zbatove urdherin tim? O djali I nenes sime tha Haruni ,
mos me kap per mjekrre dhe per floket e mia! Une pata frike se do te thuash : “
Ti mbolle perçarje nder bijtë e Israilit dhe nuk veprove ashtu sit e pata thene
unë” E ç‟deshe ti , o Samirijj? Pyeti Musai. Une pash atë qe nuk shihnin ata u
pergjigj ai” prandaj mora nje grusht dhe nga nënthembrra e te Derguarit dhe e
hodha dhe ja keshtu, ne zemren time lindi nje mendim I keq. “ E atehere
shporru tha Musai, Gjate tere jetes sate do te thuash: “ Askush te mos me
preke” e do te te prêt edhe çasti I caktuar, I cili nuk do te shmanget dot. Shihe
vetem kete “ zotin” tend , te cilit iu perkule ti, ne do ta djegim atë me siguri
dhe do t‟ia shkaperderdhim neper det pluhurin e tij. Zoti juaj eshte Allahu zot
tjeter perveç Tij nuk ka! Ai I di te gjitha” (Ta Ha 83-98)

-398-

Ketu I Lartmadherishmi tregon se çfare ndodhi me izraelitet kur Musai (paqja e Allahut
qofte mbi te) shkoi te Zoti I vet ne kohen tanimë te caktuar. Ai u vonua ne Tur meqë
bisedoi me Allahun. Atje Musai e pyeti per shume gjera e I Lartmadherishmi I pergjigjej
atij.

Njeri prej tyre qe quhej Harun es-Samirijj mori stolite e florinjta qe I kishin huazuar ata
dhe prej tyre bëri nje viç, duke hedhur ne te nje grusht pluhur qe e kishte marrë nga
gjurma e kalit te Xhibrilit, te cilin e kishte pare atehere kur Allahu e shkaterroi faraonin.
Kur e hodhi pluhurin ne viç ai filloi te pelliste , siç pellet viçi I vertete.

Disa thone se ai u shndrrua ne viç te vertete prej mishi e gjaku dhe se ai me te vertete
pëlliste. Nje mendim te ketillë e perfaqeson Katade dhe disa te tjere. Disa thone se kjo
nuk eshte e vertete, por era , duke hyre nga prapa dhe duke dale nga perpara nxirrte nje
ze te ngjashëm me pëllitjen e lopëve, gjersa ata perreth vallëzonin dhe dëfreheshin.

“Ky eshte Zoti juaj dhe I Musait, ai e ka harruar atë” dmth Musai ka harruar se zoti
I tij eshte tek ne, andaj ka vajtur qe ta kerkonte e ai eshte ketu. Allahu eshte lart asaj çka
flasin ata. Emrat dhe cilësitë e Tij jane te pasterta nga kjo dhe te panumerta jane
dhurtata dhe begatitë e Tij.

Allahu I Madherishëm duke shpjeguar kotësin e bindjes dhe te besimit te tyre, me çka
hyjninë e barazonin me kafshën e rëndomtë, apo me shejtanin e mallkuar thotë: ― Vallë
a nuk vërejtën ata se ai nuk u pergjigjej me asnjë fjalë dhe se prej tyre nuk
mund të largojë kurrfarë vështirsie e as t‟u sjellë ndonjë dobi? (Ta Ha 89)

Ai gjithashtu thote: ― A nuk shihni ata se ai nuk mund t‟u fliste e as t‟I udhezonte
ne rrugë te drejtë? Ata morën kete viç per adhurim dhe bene mëkat ndaj
vetvetes” (A‘raf 148)

Pra ne keto ajete thuhet se kafsha nuk mund te flasë e as te pergjigjet e lëre më qe te
udhëzojë ne rrugë te drejtë. Ata – duke I bërë vetes padrejtësi – e pranuan atë, perderisa
ne shpirt ndienin se kjo ishte gënjeshtër, lajthitje dhe herezi, “ Dhe pasi që pastaj u
penduan hidhëtas dhe verejten se ishin ne lajthitje thane: “ Nese Zoti ynë nuk
na meshiron ne dhe nese nuk na fal ne, atehere me te vertete do te jemi te
humbur” (A‘raf 149)

Kur u kthye Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe verejti se ishin duke ardhuruar viçin
, I hodhi pllakat te cilat I mbante dhe ne te cilat ishte shkruar Teurati. Ehli kitabet
mendojne se I ka thyer ato dhe se Allahu ne vend te ketyre I ka dhene pllaka tjera. Ne
Kur‘an nuk ekziston asgje qe do ta vertetonte kete. Aty vetem thuhet se duke pare se
ç‘bënin ata, I ka hedhur ato.

Tek ehli kitabet qendron se ato ishin dy pllaka, por nga teksti kur‘anor shihet se ato kane
qene shume . Duke marrë lajmin nga Allahu I Madherishëm se populli I tij kishte filluar ta
adhuronte viçin, Musait ne fillim kjo nuk I la gjithaq mbresa, prandaj qe I urdheruar te
shkonte e te shikonte kete me sytë e vet.

-399-

 21-11-, 13:19

-
-
Ne kete kuptim ne hadithin te cilin nga Ibni Abbasi e transmetojne Ahmedi dhe Ibni
Hibbani, thuhet se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene: ― Nuk eshte njesoj si te degjosh sit e shohësh.

Kur u kthye Musai I qortoi per atë qe kishin bërë, e ata filluan te arsyetoheshin duke
thene: “ Ishim te ngarkuar me barrë me stolitë e popullit e I hodhëm ato dhe
këtë na e shtiu në mend Samirijju .Pra ngurronin t‘I pervetsonin stolitë e popullit te
faraonit edhe pse u ishte urdhëruar dhe lejuar qe t‘I merrnin ato nga armiku I tyre, e nga
ana tjeter per shkak te marrëzisë dhe mungesës se arsyes se tyre, nuk ngurruan ta
adhuronin viçin I cili pëlliste ne vend qe te adhurohej Allahu , Nje I Vetmi.

Pastaj iu sul vëllait te tij Harunit (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe e pyeti : “ O Harun
thërriti Musai, “ çka te pengoi ty, kur I vërejte se ata kanë devijuar, te mos
nisesh pas meje? Dmth perse nuk u nise pas meje kur pe se ç‘bënë ata e te me tregosh
per kete? Haruni u pergjigj:“ Une pata frikë se do te thuash : “ Ti mbolle perçarje
nder bijtë e Israilit” dmth I le ata e u nise pas meje edhe pse te pata caktuar per
zëvëndes timin nder ta.― O Zoti im u lut Musai, me fal mua dhe vëllain tim dhe ben
qe net e jemi ne mbrojtjen e meshires Tënde, Ti je me I meshirshmi I
meshiruesve” (A‘raf 151)

Ndersa Haruni ua pat ndaluar rreptësisht veprimin e permendur dhe mundohej t‘I
pengonte me gjithe fuqinë qe kishte.

Allahu I Madherishëm thote: “ E Haruni u pat thene atyre qysh me pare” O populli
im ju me kete vetem jeni vërë në sprovë; “ dmth Allahu ka caktuar qe te ndodhë kjo
me viçin dhe Ai ka dhene qe ky te pellet në mënyrë qe t‘ju sprovojë e t‘ju vëzhgojë.
― Zoti juaj eshte I Meshirshmi” e jo ky viç, “ prandaj me pasoni mua‖ dmth atë qe
po ju them unë‖ dhe degjoni urdhërin tim” . Ne do t‟I perkulemi atij, derisa te na
kthehet Musai” u pergjigjën ata”

Allahu I Madherishëm deshmon per harunin – E Allahu eshte deshmitar I

mjaftueshëm “ (Fet‘h 28)- se ai me te vertete I ka ndaluar dhe I ka qortuar per kete
vepër, por ata se kane respektuar dhe as qe e kane pranuar atë.

Pastaj Musai iu afrua Samirijjit dhe e pyeti: “ E ç‟deshe ti, o Samirijj? dmth ç‘te shtyri
te veprosh keshtu? ― Unë pashë atë qe nuk shihnin ata” u pergjigj ai‖ dmth e pashë
Xhibrilin duke kalëruar ne kali ― andaj mora nje grusht dhe nga nënthembrra e te
Derguarit” dmth nga gjurmët e kalit te Xhibrilit .

-400-

Disa thonë se e ka pare, e sa here qe shkelte në shtresën e gjelbër te barit ai merrte dhe
nga ajo gjurmë e thundrrës se kalit dhe atë e hodhi mbi viçin e bërë nga ari, e pastaj
ndodhi ajo qe ndodhi. Prandaj tha: “ dhe e hodha dhe ja keshtu ne zemrën time
lindi nje mendim I keq” . “ E atëhere shporru tha Musai “ Gjate tere jetes sate
do te thuasht: “ Askush te mos me prekë”Me kete e ka mallkuar qe te mos e prekte
askend si denim ne kete bote, per shkak se kishte prekur diç qe nuk ka guxuar ta prekte
kurrsesi. Pastaj e kercenoi edhe me denimin e asaj bote me fjalët: “ e do te prêt edhe
çasti I caktuar I cili nuk do te shmanget dot. Shihe vetem kete” zotin” tend te
cilit iu perkule ti ne do ta djegim atë me siguri dhe do t‟ia shkaperderdhim
neper det pluhurin e tij” Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) iu afrua viçit dhe dogji
me zjarr siç thotë Katade etj, apo e shkaterroi me lime. Siç thonë Aliu, Ibni Abbasi etj.
Mendimim e dyte e mbrojnë edhe ehli kitabet . Pastaj pluhurin e mbetur e shkaperderdhi
neper det, duke I urdheruar pasradhesit e Israilit qe te pinin ujë ne deti , me ç‘rast atyre
qe e kishin adhuruar viçin u mbeti hiri ne buzë, porse te tillët kishin marrë ngjyrë te
zverdhemtë.

Duke folur per Musain I Lartmadherishmi thote se ai I ka thene: ― Zoti juaj eshte
Allahu zot tjeter perveç Tij nuk ka! Ai I di te gjitha! I Lartmadherishmi gjithashtu
thote: “ Ata qe pranuan viçin me te vertete do t‟I arrijë zemërimi I Zotit te tyre
dhe poshterimi qe ne kete botë. Keshtu Ne I ndeshkojmë ata qe
genjejnë” (A‘raf 152)

Keshtu edhe ndodhi. Disa dijetarë nga brezat e mehershëm thone se fjalët e te
Lartmadherishmit: ― Keshtu Ne I ndeshkojmë ata qe genjejnë‖ kanë te bejne me
secilin qe sjell bid‘ate (risi) ne fe deri ne Ditën e Gjykimit.

I Lartmadherishmi pastaj thote se eshte I butë ndaj krijesave te Tij dhe se eshte
miredashës ndaj robërve te Tij keshtu qe I pranon pendimet e tyre kur ata pendohen.

Ne kete kuptim I Lartmadherishmi thote: ― E atyre qe bëjnë vepra te mira te

shemtuara, e pastaj pendohen dhe behen besimtarë Zoti yt pastaj me siguri do
t‟ua falë dhe do te jete I meshirshëm.” (A‘raf 153)
Mirepo Allahu nuk ua ka pranuar pendimin e atyre qe e adhuruan viçin pasi per nje mëkat
te ketillë eshte caktuar dënimi me vdekje . Ne lidhje me kete I Lartmadherishmi thote: ―
Dhe kur Musai I tha popullit te vet: “ O populli im duke pranuar viçin ju vetem
vetes I bëtë padrejtësi ; prandaj pendohuni te Krijuesi juaj dhe fajtorët
ndermjet jush ndëshkoni me vdekje. Kjo eshte me mire per ju te Krijuesi juaj;
Ai do t‟ua falë (mëkatin) Ai pranon pendimin dhe Ai eshte Meshirues” (Bekare
54)

-401-

 24-11-, 12:31

-
-

Thuhet se ne mengjes ata qe nuk e kishin adhuruar viçin, I moren shpatat ne dorë e
Allahu e leshoi mjegullën ne menyre qe most a njihte kusheriri kusherirën as miku-mikun
e u sulen ne adhuruesit e viçit dhe I vranë qe te gjithë. Keshtu thuhet se atë mengjes
janë mbytur shtatëdhjetë mijë vetë.

I Lartmadherishmi pastaj thote: “ Dhe kur Musait I kaloi zemërimi I mori pllakat në
të cilat ishte shkruar udhezimi per rrugën e drejte dhe mëshira per at ate cilët
I frikësohen Zotit te vet” Disa ne fjalët: ― në të cilat ishte I shkruar‖ shohin
arguementin se pllakat kane qene te thyera. Nje mendim I ketillë eshte kontestues, meqë
nga fjalët e permendura nuk mund te nxirret argumenti se ato, me te vertete kane qene
te thyera . E Allahu e di me se miri.

Ibni Abbasi ne hadithin mbi ngasjet (sprovimet) te cilin do ta citojmë më vonë thotë se
ata filluan ta adhurojnë viçin menjehere pas daljes nga deti. Kjo nuk eshte e
pabesueshme, ngase kur dolën prej detit, “ ata thane O Musa nab ë eshe tin eve nje
zot ashtu siç kanë edhe ata zota‖(A‘raf 138)

**Ehli kitabet mendojnë se ata e kanë adhuruar viçin para hyrjes se tyre ne Jerusalem.
Kur u urdheruan qe t‘I vrisnin ata qe kishin adhuruar viçin ditën e pare I vranë tre mijë
vetë. Pasketaj Musai vajti te kerkonte falje per ta dhe qe I falur me kusht qe te hynin ne
Tokën e Shenjtë.

**Dhe Musai zgjodhi nga populli I tij shtatëdhjetë njerëz qe ne kohë te

caktuar te qendrojnë para nesh. E kur goditi tërmeti ai tha: “ O Zoti im sikur te
doje, do te mundje te me shkaterrosh edhe mua edhe ata qe me pare. A do te
na shkaterrosh per shkak te asaj qe kane bere te marrët tanë? Kjo eshte vetem
sprova Jote, me te cilën Ti I lë ne lajthitje kë të duash kurse e udhëzon ne
rrugë te drejtë kë të duash; Ti je mbrojtësi ynë atehere falna edhe meshirona
ne ngase Ti falë me se shumti dhe na cakto meshire edhe ne kete botë edhe ne
atë botë se ne me te vertete kthehemi te Ti! Me dënim Unë ndeshkoj ke te dua
“ tha Ai , ndersa meshira Ime perfshin çdo gjë; do t‟ua jap atyre qe jane te
devotshëm dhe qe japin zekat, atyre qe u besojnë argumenteve Tona dhe atyre
qe ndjekin Pejgamberin Ferrëfyesin I cili nuk do te dijë as te lexojë as te
shkruaj te cilin ata e gjejnë te shenuar ne Teurat dhe ne Inxhil, I cili do te
kerkojë prej tyre qe te bejnë vepra te mira e te ndalojnë nga ato te keqijat I
cili do t‟I lirojë nga ngarkesat dhe vështirsitë te cilat I kanë pasur ata. Prandaj
ata qe do t‟I besojnë atij, qe do ta perkrahin e do ta ndihmojnë atë dhe do ta
ndjekin dritën e derguar perms tij- ata do te arrijnë çka te dehsirojnë” (A‘raf
155-157)

Es-Suddiji Ibni Abbasi e te tjere thonë se shtatëdhjete personat e permendur ishin

dijetarët e pasradhësve te Israilit. Nder tai shin : Musi, Haruni, Jusha‘ Nadhabi dhe Ebihu.
Ata se bashku me Musain (paqja e Allahut qofte mbi te) u nisën qe te kerkonin falje per
izraelitët qe kishin adhuruar viçin. Para se te niseshin qenë të urdhëruar te parfymoseshin
te pastroheshin dhe te laheshin.

-402-

Kur iu afruan malit aty pane një re me nje shtyllë te shkëlqyer drite, e Musai hipi ne mal.
Permendet se izraelitët kane degjuar te folurit e Allahut te Lartësuar. Me kete pajtohen
edhe disa komentatorë duke konsideruar se me kete kane te bëjnë fjalët e te
Lartmadherishmit: ― E disa prej tyre kanë dëgjuar te folurit e Allahut, e pastaj e
kuptuan, me vetëdije e shtrembëruan” (Bekare 75)

Mirepo me kete ajet nuk eshte e domosdoshme qe te nënkuptohet kjo, meqë I

Lartmadherishmi thote: “ ti mbroje atë, derisa te dëgjojë te folurit e
Allahut” (Teube 6) dmth te cilin do t‘ia percjellë dikush. Keshtu edhe atyre te folurit e
Allahut u eshte percjellur perms Musait (paqja e Allahut qofte mbi të).

Ata me tej pohojnë se keta shtatëdhjetë persona e kane pare Allahun , por kjo nuk eshte
e saktë, sepse kur kërkuan qe ta shohin , I goditi tërmeti.

Per kete I Lartmadherishmi thote: “ Dhe kur thatë njëzëri: “ O Musa ne do te

besojmë ty derisa nuk e shohim Allahun” ju perlau rrufeja dhe ju e patë kete..
Pastaj pas vdekjes suaj, Ne ju ngjallëm juve qe te bëhëni falënderues. “ (Bekare
55-56) Ndersa ketu ka thene: “ E kur goditi termeti ai tha: “ O Zoti im sikur doje
do të mundje të më shkatërrosh edhe mua edhe ata qe me pare” (A‘raf 155)

Muhammed b. Is‘haku thote: ― Musai I ka zgjedhur shtatëdhjetë izraelitë më të mire e u

ka thene: ― Shkoni tek Allahu kerkoni falje nga Ai per atë qe keni punuar ju dhe luteni Atë
qe te pranojë pendimin e bashkëkombasve tuaj, te cilët kane mbetur prapa jush. Agjëroni
pastroni trupat tuaj dhe rrobat tuaja‖

Keshtu Musai I çoi ata ne Turi Sina vend ky qe ia kishte caktuar Sunduesi. Me pare Musai
nuk kishte shkuar atje pa lejen e Allahut, por keta shtatëdhjetë vetë kerkuan prej tij qe t‘I
dërgonte atje te dëgjonin te folurit e Allahut e ky u premtoi se do ta bënte këtë.

Kur Musai iu afrua malit, ne te u leshua nje perde reshë, e cila e mbështolli tere malin.
Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) u afrua hyri në re e njerezve u tha qe te afroheshin.
Nderkohe qe Allahu bisedonte me të, fytyren e Musait e mbuloi nje dritë e shkëlqyer ,
prandaj askush prej njerezve num mund ta shikonte atë. Prandaj Allahu vuri ndermjet
Vetes dhe tyre perden, e njerezit u afruan dhe posa hynë në re, ranë ne sexhde. Aty
degjuan se si I fliste Allahu Musait, se si I jepte urdhëra dhe ndalesa. Bëje kete e këtë,
mos e bëj kete e kete.

-403-

 24-11-, 13:49

-
-
Kur Allahu perfundoi me këtë dhe kur reja u hap rreth tij ata I thane: “ O Musa ne nuk
do te besojmë ty, derisa nuk e shohim Allahun. Në atë cast I goditi nje termet,
perkatesisht shpertheu nje rrufe dhe ne moment vdiqën qe te gjithe. Musai filloi ta
therriste Zotin e tij dhe ta luste Atë me fjalët: ― O Zoti im sikur te doje , do te mund
te me shkaterrosh edhe mua edhe ata qe me pare. A do te na shkaterrosh per
shkak te asaj qe kane bere te marrët tanë? ― dmth mos na ndeshko neve per shkak
se të çmendurit tanë kane adhuruar viçin, meqë ne nuk jemi fajtor per atë qe kane bere
ata!.

Ibni Abbasi , Muxhahidi, katade dhe Iibni Xhurejxhi thonë: ― Ata I goditi termeti per shkak
se nuk e kane penguar popullin e tyre qe ta adhurojnë viçin . Fjalët e tij: “ Kjo eshte
vetem sprova Jote”dmth kjo eshte sprove ne te cilën vë veten Ti‖

Keshtu mendojnë edhe : Ibni Abbasi, Se‘id b. Xhubejri, Ebu El-Alijje, Er-Rebi‘ b. Enesi dhe
shume dijetarë te brezave te pare dhe te mëvonshëm te cilët këtë e komentojnë: ― Ti je
Ai që e ke caktuar këtë dh e ke bërë qe te ndodhë ashtu me viçin, per t‘I vërë ata ne
sprovë.‖ E Haruni u pat thene atyre qysh më pare: “ O populli im, ju me këtë,
vetem jeni vënë ne sprovë” (Ta Ha 90)

Prandaj ai thotë: ― Kjo eshte vetem sprova Jote me te cilën Ti e lë në lajthitje ke

te duash, kurse e udhezon ne rrugë te drejtë ke te duash‖ dmth ne sprovën
Tënde, Ti e shpie ne humbje ke te duash dhe e udhezon ke te duash, Ty te perket I tere
pushteti dhe te gjitha vendimet dhe atë qe deshiron qe vendos dhe qe gjykon Ti, nuk
mund ta shmang as ta pengojë askush. ― Ti je mbrojtësi ynë atehere falna dhe
meshirona ne, ngase Ti falë me se shumti; dhe na cakto meshire edhe ne kete
edhe ne atë botë- se ne me te vertete kthehemi te Ti” dmth te pendohemi Ty te
drejtohemi dhe te kthehemi Ty. Keshtu thone: ― Ibni Abbasi, muxhahidi, Se‘id b. Xhubejri,
Ebu El-Alije , Ibrahim et-Tejmiu, Ed-Dahhaku, Es-Suddiji, Katade e te tjere. Tekembramja
kjo edhe eshte domethënja gjuhësore e ketyre fjaleve.

“ me dënimin Tim Unë ndeshkoj ke te dua” tha Ai, ndersa meshira Ime përfshin çdo
gjë‖ dmth dënon ke te dojë Vetë dhe sit ë dojë Vetë, “ ndersa meshira Ime perfshin
çdo gjë”

Ne Sahihët e Buhariut dhe te Muslimit qendron se I Derguari I Allahut (paqja dhe

shpëtimi I Allahut qofte mbi te) ka thene ― Kur Allahu I krijoi qiejt dhe Tokën tek Ai, mbi
Arsh, shkroi: ― Meshira ime mbizotëron hidhërimin Tim‖ ― Do t‟ua jap atyre qe janë te
devotshëm dhe qe japin zekat, atyre qe u besojnë argumenteve Tona” dmth me
siguri do t‘ua jap atyre qe do te stolisen me keto cilësi ― dhe atyre qe ndjekin
Pejgamberin Ferrëfyesin I cili nuk do te dijë as te lexojë as te shkruaj”

-404-

Nga kjo qe u tha me lart shihet se Allahu I Madheruar derisa bisedonte me Musain nder
te tjera e njoftoi atë edhe per ardhjen e Muhammedit dhe te ummetit te tij. Per kete ajet
– fal qofte Allahu – kemi folur mjaft ne Tefsirin tone.

Katade thote se Musai ka thene: ― O Zoti im ne keto pllaka flitet per popullin , me I mire
se I cili nuk do te paraqitet me asnjë popull, I cili do te urdhërojë qe te behen vepra te
mira e do t‘I ndalojë ato te keqijat. O Zoti im bën qe ky te jete populli im‖ Jo ky do te jete
populli I Ahmedit‖ eshte pergjigjur Allahu. ― O Zoti im ne keto pllaka flitete per popullin qe
do te paraqitet nder te fundit e I pari qe do te hyjë ne xhehnet. O Zoti im ben qe ky te
jete populli im‖ ― Jo ky do te jete populli I Ahmedit, eshte pergjigjur Allahu.

Musai ka thene: ― O Zoti im ne keto pllaka flitet per popullin I cili do ta ruaj Librin e vet ne
gjoks dhe do ta mesoje atë permendsh – ndersa para tyre popujt e mesonin Librin e tyre
duke shikuar, e kur e mbyllnin atë, asgjë nuk mbanin mend- Allahu do t‘ua jape atyre
mbamendje, çfare nuk ka pasur asnjë popull me pare. O Zoti im , ben qe ky popull te jet I
imi ― ― Jo ky do te jete populli I Ahmedit, eshte pergjigjur Allahu.

Musai ka thene: ― O Zoti im ne keto pllaka flitet per popullin I cili do te besojë ne Shpalljet
e mëhershme dhe ne Shpalljet e fundit. Do te luftojë kunder atyre qe gremisen ne rrugë
te shtrembër , duke u dhene pas gënjeshtarit (Dexhxhallit). O Zoti im ben qe ky te jete
populli im ― ― Jo ky do te jete populli I Ahmedit, eshte pergjigjur Allahu.
Musai ka thene: ― O Zoti im ne keto pllaka flitet per popullin I cili do te hajë nga sadakaja
dhe do te kete shperblim , per dallim nga popujt e mëparshëm, sadakane e pranuar te te
cilëve e gëlltiste zjarri , ndersa at te papranuarën e gllabëritnin egërsirat dhe shpezët .
Ketij populli ia ke caktuar qe te pasurit t‘u japin te varfërve. O Zoti im bën qe ky te jete
populli im‖ ― Jo ky do te jete populli I Ahmedit‖ eshte pergjigjur Allahu.

Musai ka thene: ― O Zoti im ne keto pllaka flitete per popullin qe kur vendosë te beje
ndonjë veper te mire , e nuk e bene atë, I shkruhet shperblimi sikur ta kishte bërë, e
nese e ben , shperblimi shumëfishohet nga dhjete deri ne shtatëqind here. O Zoti im bën
qe ky te jete populli im ― ― Jo ky do te jete populli I Ahmedit‖ eshte pergjigjur Allahu.

Musai ka thene: ― O Zoti im ne keto pllaka flitet per popullin I cili do te gëzojë te drejten e
shefa‘atit (ndermjetsimit, angazhimit). O Zoti im ben qe ky te jete populli im‖ Jo ky do te
jete populli I Ahmedit‖ eshte pergjigjur Allahu.

-405-

 26-11-, 13:53

-
-

Katade shton: ― Na eshte thene se pastaj Musai (Paqja e Allahut qofte mbi te) kishte lene
pllakat dhe ishte lutur: ― O Allahu im bën qe edhe une te jem nga pasuesit e Ahmedit‖

Shume persona jepen pas parashtrimit te asaj se çka ka ndodhur ne biseden ndermjet
Allahut e Musait dhe flasin per gjera te cilat nuk kane asnje bazë. Ne këtu me ndidhmën e
Allahut do te permendim vetem ato hadithe dhe ajete per te cilat jemi te sigurt.

El-Hafidh Ebu Hatim Muhammed b. Hatim b. hibbani në Sahihun e tij shkruan per atë
se: ― C‘fare e ka pyetur Musai Zotin e tij ne lidhje me shkallën me te larte dhe me te ulët
te xhehnetit ― Ai thote se ka treguar Umer b. Se‘id et-Taiu nga behli e ketij I ka rrefyer
Hamid b. Jahja el-Behliu e ketij Sufjani se I kane thene dy dijetarë te ndershëm : Mutarif
b. Tarifi dhe Abdulmelik b. Ebxheri se kane degjuar nga Esh-Shabiu e ky nga El-Mugire b.
Shu‘be se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene ne
minber: ― Musai e ka pyetur Zotin e tij: ― Cili banor I Xhehnetit do te jete ne shkallën me
te ulët? Ai eshte pergjigjur: ― Njeriu I cili vjen pasi të kenë hyrë xhenetlinjtë ne Xhehnet
do t‘I thuhet: ― Hyr ne Xhehnet‖ ai do te thote : ― Si do te hyj në të, pasi qe njerezit
tanimë I kane zërë vendet e veta dhe kane marrë atë qe u eshte dhene? :‖ Do t‘I thuhet :
― A je I kenaqur qe ne Xhehnet te kesh aq sa ka pasur nje sundimtar ne dynja? ― Ai do te
pergjigjet: ― Po o Zoti im.‖ Atehere do t‘I thuhet : ― Do ta kesh atë edhe nje here aq‖ Ai
ne kete do te thote: ― Unë jam I kenaqur.‖ Do t‘I thuhet : ― Veq kesaj do te kesh çfare
deshiron dhe qdo gje qe do te shohesh e te pelqen.‖ Pastaj Musai e ka pyetur Zotin e tij:
Cili Xhehnetli do te jete ne shkallën me te larte? Ai eshte pergjigjur : ― Do te te tregojë
per ta. Une ua kam pergaditur atyre dhe ua kam vulosur nderimet me Dorën Time. Gjëra
te tilla nuk ka pare asnjë sy, nuk ka degjuar asnje vesh e as qe I ka rene nder mend
dikujt ndonjëher.‖

Per kete flitet ne Librin e Allahut te Madheruar: ― Dhe askush nuk e di se çfare
gëzimesh te fshehta I prêt ata si shperblim, per atë qe kanë punuar
ata.” (Sexhde 17)

Kete hadith e shenojnë edhe Muslimi dhe Tirmidhiu qe te dy perms Ibni Umerit,
(perkatesisht b. Ujejnes) e keshtu me radhë, porse te Muslimi qendron: ― A je I kënaqur
qe te kesh pasuri çfare ka pasur dikush nga sundimtarët ne kete bote? E ai do te
pergjigjet : ― po o Zoti im‖ Pastaj do t‘I thuhet‖ Do ta kesh atë e edhe aq, edhe aq, edhe
aq edhe pas heres se peste, do te thote: ― Jam I kenaqur o Zoti im! Atehere do t‘I thuhet
: ― Do ta keshe atë e edhe dhjete here ma aq dhe do te keshe çfare te deshirosh dhe çdo
gje qe te shohesh, e te pelqen. E ai do te thote : ― jam I kenaqur o Zoti im, po ata qe do
te jenë ne shkallen me te larte? Ai eshte pergjigjur : ― Ata jane ata te cileve Unë me
Dorën Time ua kam pergaditur nderimet dhe I kam vulosur ato. Gjëra te tilla nuk ka pare
asnje sy, nuk ka degjuar asnje vesh, e as qe I ka rene nder mend dikujt
ndonjëhere‖ Muslimi ne fund thote: ― Per kete flitet edhe ne Librin e Allahut : “ Dhe
askush nuk e di se çfare gezimesh te fshehta I prêt ata si shperblim per ate qe
kane punuar ata”

-406-

Tirmidhiu thote se ky hadith eshte hasen-sahih dhe shton: ― Disa e percjellin nga Sha‘biu
e ky nga El-Mugire, duke mos I transmetuar si fjalet e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) . Mirepo eshte me e drejte se keto jane fjalet e te Derguarit tone‖

Ibni Hibbani ne kapitullin : ― Si e ka pyetur Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) Zotin e
vet per shtate gjera ― thote: ― Ne Jerusalem na ka treguar Abdullah b. Muhammed b.
Muslimi se ka degjuar nga harmele b. Jahjai se I ka rrefyer Ibni Vehbi se I ka treguar
Amër b. El-Harithit, ky nga Ebu Es-Semhi, ky nga bën Huxhejreh e ky nga Ebu Hurejre, se
I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Musai e ka pyetur Zotin
e vet te Lartmadherishëm per gjashte gjëra, per te cilat ka menduar se do te jene vetem
te tijat, e edhe per nje gje, per te cilën nuk I kishte pelqyer pegjegjja. Musai ka pyetur: ―
O Zoti im cili prej zobërve te Tu eshte me I devotshmi? ― Ai I cili vazhdimisht me kujton‖
eshte pergjigjur‖ . Musai ka pyetur: ― Cili prej robërve Tu eshte me I udhëzuari? ― Ai qe
ndjek Udhëzimin‖ eshte pergjigjur. Musai ka pyetur: ― Cili prej robërve Tu eshte me I
drejti? Ai qe u gjykon njerezve sikurse vetes? ― eshte pergjigjur. Musai ka pyetur: Cili prej
robërve Tu eshte me I dituri? Dijetari I cili nuk mund te ngopet me dituri dhe qe prej te
tjereve merr dituri per te shtuar diturine e vet ― eshte pergjigjur. Musai ka pyetur: ― Cili
prej robërve Tu eshte me I fuqishmi? ― Ai I cili fal kur ka mundesi te ndeshkojë‖ eshte
pergjigjur. Musai ka pyetur: ― Cili prej robërve Tu eshte me I pasuri? Ai I cili eshte I
kenaqur me atë qe ka‖ eshte pergjigjur. Musai ka pyetur: ― Cili prej robërve Tu eshte me
I varfëri? Ai I cili nuk eshte I kenaqur me atë qe ka (sahib menkus) ― eshte pergjigjur‖

I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Nuk eshte
pasuri te kesh pronësi te madhe, por pasuria qendron ne pasurinë e shpirtit . Kur Allahu
ia do te miren dikujt I jep pasuri ne shpirt dhe devotshmëri ne zemër, e kur nuk do, I jep
varfëri ne sy.‖ Me shprehjen sahib menkus ― (ai qe nuk I mjafton asgjë) mendohet ne
gjendjen e atij te cilit I duket pak ajo qe I eshte dhene, ndaj kerkon edhe me shume‖

Kete transmetim me zingjir I cili vijon perms Ibën Jakub et-Temimit, Harun b. Hubejres,
babait te tij dhe Ibni Abbasit e shenon edhe Ibni Xheriri ne Historinë e tij, ku thote:
― Musai e ka pyetur Zotin e Lartmadheruar‖ porse aty qendron: ― Musai e ka pyetur: ― O
Zoti im cili prej robërve Tu eshte me I dituri? ― Ai I cili me diturinë e te tjereve deshiron te
pasurojë te veten, se ndoshta net e do te gjeje diqka qe do ta udhezojë ne rrugën e
drejtë apo ta shmangë nga rruga e keqe.‖ Musai ka pyetur: ― O Zoti im a ekziston
ndokush ne Tokë më I ditur se unë? ― Po , Hidri‖ ka thene: ― Musai ka pyetur se si do te
mund te vinte gjer tek ai‖ e kjo ka ndodhur, per çka, ne dashte Allahu do te flasim me
vonë.

-407-

 29-11-, 14:37

-
-

HADITHI I DYTE ME DOMETHENIE TE ATIJ QE E KA SHENUAR IBNI HIBBANI

Imam Ahmedi shenon : ― Na ka treguar Jahja b. ishaku se ka degjuar nga Ibni Lehi‘ah ,
ky nga Deraxhi, ky nga Ebu El-Hejthemi, e ky nga Ebu Se‘id el-Huderiu, se I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Musai ka thene: ― O Zoti
im, robi Yt besimtar eshte ne skamje e siper ne dynja‖ Ne kete iu jane hapur pakëz dyert
e Xhehnetit e ka shkikur brenda. ― O Musa ja se çfare I kam pergaditur atij‖ eshte
pergjigjur Allahu. Musai ka thene: ― O Zoti im pasha Fuqinë dhe Madherinë Tënde, edhe
sikurse t‘I priheshn duart dhe këmbët, ai qe nga dita kur e ke krijuar e deri ne itën e
Kijametit do te hiqej zvarrë me fytyrë për tokë e te vendosej këtu, atehere ai do t‘I kishte
harruar te gjitha vuajtjet sikur te mos I kishte perjetuar kurrë ato.‖ Musai ka thene: ― O
Zoti im robi Yt jobesimtar eshte ne begati te madhe ne dynja ― Ne moment jane I jane
hapur pakez dyert e Xhehenemit e I eshte thene: ― O Musa ja se çfare I kam pergaditur
atij.‖ Atehere Musai ka thene: ― O Zoti im pasha Fuqinë dhe Madherinë Tënde edhe sikur
e tere dunjaja te ishte e tij qe nga dita kur e ke krijuar e deri ne Diten e Kijametit , e
pastaj te perjetonte kete, ai do t‘I harronte te gjitha kenaqesite sikur te mos I kishte
perjetuar kurre ato.‖ Kete version e shenon vetem Ahmedi , ndersa autenciteti I tij eshte
I diskutueshëm . Kete Allahu e di me se miri.

Ibni Hibbani ne kaptinën : ― Si e ka lutur bashkëbiseduesi I Allahut , Sunduesin e

Lartmadherishëm qe ta mesonte diçka , me te cilën do ta kujtonte Atë‖ –thote: ― Na ka
treguar Ibni Seleme se I ka rrefyer Harmeleh b. Jahjai e ketij Ibni vehbi se ka degjuar nga
Amër b. El-harithi , ky nga Deraxhi , ky nga Ebu El-Hejthemi, e ky nga Ebu Se‘idi, se I
derguari (paqaj dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Musai ka thene: ― O Zoti
im , m‘I meso disa fjale , ne bazë te te cilave , do te kujtoja dhe do te drejtoja duatë Ty‖
O Musa shqipto : La ilahe il-lallah ― ka thene. ― O Zoti im, secili rob I Yti e di dhe e
shqipton kete‖ , e eshte pergjigjur Musai.‖ Shqipto La ilahe il-llallah ― , ka thene . ― Une
do te dedhiroja diqka qe do te ma caktoje vetem mua‖ tha Musai. O Musa sikur e tere ajo
qe ekziston ne shtate qiejt dhe ne shtate tokat te ishte me nje ane , e La ilahe ill-llallah
ne anen tjeter , kjo ane do te peshonte me teper‖ eshte pergjigjur Allahu‖

-408-

Kete hadith e verifikojne edhe disa hadithe te tjera. Sipas domethenjes me I ngjashmi me
të eshte ai te cilin e shenojne autorët e Sunneve, ku qendron se I Derguari (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Duaja me e mire eshte duaja e Arafatit,e
fjalet me te mira qe I kam shqiptuar une dhe Ferrëfyesit para meje jane: ― Nuk ka te
adhuruar me te drejte perveç Allahut Një. Ai nuk ka shok, Atij I perket I gjithe pushteti
dhe I gjithe lavderimi dhe Ai eshte I Gjithëfuqishëm‖

Ibën Ebi Hatimi duke komentuar Ajetul-Kursijen thote: ― Na ka treguar Ahmed b.

Abdurrahman ed-Desekiu, ketij babai I vet, se ka degjuar nga Eshath b. Is‘haku , ky nga
Xha‘fer b. Ebu El-Mugire, e ky nga Se‘id b. Xhubejri, se Ibni Abbasi ka thene: ― Njehere
izraelitet e kishin pyetur Musain: ― A fle Zoti yt? Ky eshte pergjigjur: ― Kini frikë Allahun ―
ne kete e thirri Allahu I Madheruar e I tha: ― Ata te pyeten se a fle Zoti yt? E ti merri dy
gota ne duar dhe fale namazin e nates ― Musai veproi keshtu . Kur kaloi nje e tretat e
nates e zuri gjumi dhe u rrezua ne gjunj mirepo u kendell dhe I shtrengoi (mbajti) gotat.
Kah mbarimi I nates perseri e zuri gjumi por tani gotat I rane prej duarve dhe u thyen.
Atehere Allahu I tha: ― O Musa sikur te flija Unë qiejt dhe Toka do te rrezoheshin dhe do
te thyeshin ashtu siç u thyen gotat ne duart tuaja‖ Ibën Ebi Hatimi shton: ― Ne kete
Allahu ia shpalli te Derguarit e Tij Ajetul Kursijjen‖

Ibni Xheriri tote: ― Na ka treguar Is‘hak b. Ebi Israili se I ka rrefyer Hisham b. Jusufi nga
Umejje b. Shibli ky nga Hakem b. Ebani ky nga Ikrime e ky nga Ebu Hurejre se I Derguari
I Allahut ka thene per Musain (paqja e Allahut qofte mbi te) nga minberi duke folur ulur
: ― Nje here Musait I kishte rene nder mend se a fle Allahu I Madherishëm , e Allahu ia
dergoi nje engjëll I cili nuk e la te flinte tri net rresht. Pasketaj ia dha nga nje gote te
qelqtë ne te dy duart dhe e urdheroi qe t‘I ruante ato. Kur e mposhti gjumi, gati sa nuk iu
bashkuan duart por u tremb ne gjume dhe I largoi duart njera nga tjetra. Mirepo kur
serish e mori gjumi , duart iu bashkuan dhe gotat e qelqëta u thyen. Keshtu Allahu I dha
shembull atij: Sikur te flinte Ai do te rrezoheshin qiejt dhe Toka‖

Ky transmetim eshte garib dhe nuk mund t‘I pershkruhet me siguri te Derguarit (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) . Me pare do te jete se keto jane fjalet e Ebu
Hurejres (meukuf) dhe se bazohen ne israilijate.

-409-

 01-12-, 14:32

-
-

Allahu I Madherishëm thore: “ Dhe kur prej jush morem premtimin dhe ngritëm
kodrën mbi ju: “ Pranoni si duhet atë qe ua kemi dhene juve dhe kini
ndermend atë qe gjendet ne Libër , per t‟u ruajtur nga denimi! Por ju pastaj
hoqët dorë (nuk e mbajtët fjalen) e sikur te mos ishte miresia e Allahut ndaj jush
dhe meshira e Tij , ju vertete do te pesonit”(Bekare 63-64) dhe thote:” Dhe kur
mbi ta ngritën kodrën, qe dukej sikur re, e ata ishin te bindur se do te rrezohej
mbi ta. “ Pranoni vendosmërisht atë qe ju kemi dhene juve dhe kini nder mend
atë qe gjendet ne te – qe te jeni te devotshëm “ (A‘raf 171)

Ibni Abbasid he disa dijetarë te brezit te pare thone:‖ Kur Musai I solli pllakat me Teurat e
shkruar ne to, I urdheroi ata qe ta pranojne dhe t‘I permbahen gjallërisht atij. Ata thane:
― Së pari i na trego ato, e nese urdhërat dhe ndalesat jane te lehta atehere do t‘I
pranojmë ato‖

Musai tha: ― Jo , por pranoni te tilla siç jane dhe lexoni ato shume here‖ Atehere Allahu I
urdheroi engjëjt e mbi kokat e tyre u ngrit kodra, e cila dukej sikurse re, dhe u qe thene:
― Nese nuk I pranoni pllakat dhe atë qe eshte shkruar ne to, kjo kodër do te rrëzohet mbi
ju‖ e ata pranuan. U urdheruan qe te benin sexhde , duke kthyer koken kah kodra,
praktike kjo qe ka mbetur te ata deri me sot. Ata thone: ― Sexhdeja me e mire eshte ajo
me të cilën na eshte larguar denimi‖

Sunejd b. Davudi transmeton nga Haxhxhaxh b. Muhammedi se Ebu Bekër b. Abdullahu

ka thene: ― Kur I tregoi ato pllaka u drodhën te gjitha kodrat, drunjtë dhe gurët ne Tokë,
Prandaj hebrenjtë te rinj apo te moshuar qofshin ata, e dridhnin dhe e tundin koken, kur
lexohet Teurati‖

Allahu I Madherishëm thote: ― Por ju pastaj hoqët dorë” dmth pasi qe e dhate
premtimin e forte dhe u ballafaquat me kete tmerr, ju e shkelet betimin dhe premtimin e
dhene,‖ e sikur te mos ishte miresia e Allahut ndaj jush dhe meshira e Tij” dmth
sikur te mos vazhdonte t‘u dergonte Pejgambere dhe Shpallje, “ju vertete do te
pesonit”

PASARDHESIT E ISRAILIT DHE LOPA

Allahu I Madherishëm thote: “ E kur Musai I tha popullit te vet:”Allahu ju urdheron

te therni nje lope” ata e pyeten : “ A mos po tallesh me ne? “ Kerkoj mbrojtje
nga Allahu prej asaj qe te jem injorant “ tha ai. “ Lute Zotin tend ne emer tone
thane ata, qe te na shpjegoje se ne çfare moshe duhet te jete ajo. “Ai thote” u
pergjigj ai, se ajo lope nuk guxon te jete as e moçme as e re, por ndermjet
kesaj, e moshes se emsme, andaj zbatoni atë qe po urdherohet” Lute Zotin
tend ne emer tone” thane ata, qe te na shpjegojë se çfare ngjyre duhet te kete
ajo . “Ai thote” u pergjigj ai se ajo lope duhet te jete e kuqërremtë e ndezur qe
I pelqen atij qe e shikon “ Lute Zotin tend ne emer tone thane ata, qe ten a
shpjegojë se çfare duhet te jete ende ajo, ngase lopet na duken te ngjashme e
ne në dashtë Allahu me siguri do ta gjejmë (te tillë) ―

-410-

“Ai thote” u pergjigj ai” se lopa nuk guxon te jete e rraskapitur nga lerimi I
tokës as nga ujitja e te mbjellave duhet te jete pa te meta dhe pa kurfar
shenjash. E tani na pershkrove si duhet thane ata, dhe e prene lopen por mezi
e bene kete. Dhe pasi vratë nje njeri , e filluat te grindeshiy rreth tij – Allahu
dha qe te dale ne shesh ajo qe fshihnit ju. Ne thame: “ Sillni atij me nje pjese
te saj- dhe ja keshtu Allahu I kthen te vdekurit ne jete dhe ju ofron
argumentet e Veta, per te kuptuar ju” (Bekare 67-73)

Ibni Abbasi, Abideh es-Selmani, Ebu El-Alijje , Muxhahidi Es-Suddiji dhe disa dijetarë te
hershëm thonë:‖ Nder pasardhesit e israilit ishte nje pasanik I cili kishte shume niper
(djem te vellait) . Ata deshironin vdekjen e tij ne menyre qe ta trashegonin atë. Nje nate
njeri prej tyre e vrau atë dhe e la trupin e tij ne udhëkryq – sipas nje versioni tjeter –
para deres se nje njeriu. Ne mengjes njerezit filluan te grindeshin rreth kesaj vrasjeje,
ndersa nipi I tij erdhi e filloi te vajtonte per te. Dikush prej tyre tha: ― ç‘keni qe po
grindeni? Perse nuk shkoni te I Derguari I Allahut?‖ Ne kete nipi I të vrarit shkoi tek I
Derguari I Allahut Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe iu ankua per rastin e xhaxhait
te vet. Musai tha: E perbej me Allahun , secilin qe di diç per kete vrasje , ten a tregoje‖
Mirepo askush nuk dinte gjë per kete, prandaj njerezit kerkuan prej tij qe ne lidhje me
kete çështje, ta pyeste Zotin e Lartmadherishëm.

Ai veproi keshtu, e Allahu urdheroi qe ta therrnin nje lope. Ai u tha: “ Allahu ju

urdheron te therrni nje lope” Ata pyeten: ― A mos po tallesh me ne? duke menduar
: ― Ne te pyesim per rastin e njeriut te vrarë e ti na pergjigjesh ne kete menyre‖ ― Kerkoj
mbrojtje nga Allahu prej asaj qe te jem injorant tha ai” dmth Zoti me ruajt qe te
them per Allahun diçka qe nuk ka shpallur Ai Kur e pieta per ate qe kerkuat prej meje , Ai
m‘u pergjigj keshtu.

Ibni Abbasi, Abideh, Muxhahidi, Ikrime, Es-Suddiji, Ebu El-Alijje dhe disa te tjere thone: ―
Sikur menjeher ta merrnin çfaredo lope qofte e ta prisnin , do te ishte e mjaftueshme por
ata e veshtirsuan situaten, prandaj edhe atyre u dolen veshtirsi‖ Ne lidhje me kete
ekziston nje transmetim (merfu‘) I te Derguarit (Paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) por zinxhiri I transmetuesve eshte I dobet.

Ata pyeten se si dukej ajo lope, çfare ngjyre duhej te kishte dhe ne ç‘moshe duhej te
ishte. Prandaj moren asi pergjegjie, çfare ishte veshtire te gjendet nje lope e tillë. Per te
gjithe kete , kemi folur gjeresisht ne Tefsirin tone.

Sido qe te jete ata qene te urdheruar qe ta therrnin nje lope te moshes se mesme (avan)
dmth as e vjeter as e re. keshtu thone : ― Ibni Abbasi, muxhahidi El-Alijjji, Ikrime, El-
Hasani,. Katade dhe shume te tjere.

-411-

Pastaj ia veshtirsuan vetes zgjidhjen duke pyetur per ngjyren e saj. U qe thene se ajo
duhej te ishte me ngjyre te kuqrremte, dmth te kishte qime te kuqrremte, qe eshte
posaqerisht ngjyre e bukur dhe e rralle. Pastaj serish e veshtirsuan situatën duke thene: “
Lute Zotin tend, ne emer tone” thane ata qe te na shpjegoje se çfare duhet te
jete ende ajo, ngase lopet na duken te ngjashme, e ne ne dashte Allahu me
siguri do ta gjejmë (te tille).

Ne nje hadith te te Derguarit (paqaj dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) te cilin e
shenojne Ibën Hatimi dhe Ibni Mirdevejhu qendron: ― Sikur pasradhesit e Israilit te mos
thoshin :‖ Ne dashte Allahu‖ kurr nuk do ta gjenin te tillë‖ Mirepo autenciteti I tij eshte I
diskutueshëm . E Allahu e di me se miri.

― Ai thote: u pergjigj ai, se lopa nuk guxon te jete e rraskapitur nga lerimi I
tokes as nga ujitja e te mbjellave, duhet te jete pa te meta dhe pa kurfar
shenjash” E tani na pershkrove si duhet” thane ata, dhe e prene lopen por mezi
e bene kete” Keto cilësi ishte me veshtire te gjendeshin se ato paraprake , pasi tani
ishin te urdheruar qe ta therrnin nje lope, e cila nuk ishte e rraskapitur nga lerimi I tokes
dhe nga ujitja e te lashtave e cila eshte plotesisht e shendoshe dhe pa kurfar te metash
apo shenjash. Keshtu thone: Ebu El-Alije dhe Katade. Fjalet : “ pa kurfar shenjash” do
te thone se ajo duhej te ishte njengjyreshe, qe te mos kete kurfar te metash dhe çfaredo
ngjyre qofte tjeter. Kur iu pershkruan cilësitë e saj dhe pamja e saj ata thane: “ E tani
na pershkrove si duhet” Thuhet se lopen me cilësi te ketilla e gjeten te nje njeri I tyre
qe ishte I njohur per nga bamiresia ndaj babait te tij. Kur e kerkuan aty, ky refuzoi t‘ua
jepte. Prandaj keta ia ofronin çmimin gjithnje e me te madh, derisa nuk I ofruan – siç
thote Es-Suddiji - flori sa ishte e rende ajo, mirepo edhe kete refuzoi. Vetem kur I ofruan
peshën dhjete here me te madhe se ajo, pranoi qe t‘ua shiste.

Kur e blene I Derguari I urdheroi qe ta prisnin, “ dhe e prene lopen, por mezi e bene
kete” dmth duke u hamendur. Pastaj ua percolli urdherin e Allahut qe me nje pjese te saj
ta prekin te vrarin; disa thone me kofshë te dyte me kërci (te kembes) te tretet me
mishin nga ndermjeteza e shpatullave. Kur e bene kete Allahu I Madherishëm e ngjalli te
vdekurin , e ai u çua duke rrjedhur gjaku nga damari I qafës. I Derguari I Allahut , Musai
(paqaj e Allahut qofte mbi te) e pyeti: ― Kush te ka vrarë?‖ ― Me ka vrarë nipi im‖ u
pergjigj ky pastaj perseri ra I vdekur.

-412-

Allahu I Madheruar thote: “ dhe ja keshtu Allahu I kthen te vdekurit ne nje jetë
dhe ju ofron argumentet e Veta, per te kuptuar ju” dmth ashtu siç deshmuat per
ringjalljen e ketij njeriu me urdherin e Allahut, po keshtu Allahu kur te dojë , kete do ta
beje edhe me njerezit tjere te vdekur. Ai do t‘I ngjallë ata ne nje cast te caktuar siç
thotë: “ Te krijuarit e juve te gjitheve dhe te ringjallurit tuaj , eshte njesoj sit e
krijuarit e nje njeriu te vetem” (Lukman 28)

-413-

 02-12-, 13:01

-
-

MUSAI DHE HIDRI (paqja e Allahut qofte mbi ta)

Allahu I Madherishëm thote: “ E kur Musai I tha djaloshit (percjellësit) te vet: “Do te
udhetoje vazhdimisht, derisa te arrij ne vendin ku bashkohen dy dete, ose do
te udhetoje shum gjatë” Dhe kur at ate dy arritën ne vendin ku ata
bashkoheshin harruan peshkun e tyre, e ai rreshqiti ne det. E kur u larguan
Musai I tha djaloshit te vet: “ Na jep sillën tone, sepse jemi lodhur nga ky
udhetimi ynë.” “ Shih” tha ai, kur u kthyen tek ai shkemb une harrova peshkun
vete shejtani bëri qe te harroj e te mos ta permendi ty ate. Me siguri ka
rreshqitur ne det; sa gjë e quditshme” E kjo eshte ajo qe po kerkojme tha
Musai dhe ata dy u kthyen rrugës neper te cilën kishin ardhur dhe gjeten nje
nga robët Tanë te cilit I kemi dhuruar meshiren Tonë dhe ia kemi mesuar atë
qe e dime vetem Ne. A mund te percjell ty, pyeti Musai por te ma mesosh atë
qe ke mesuar ti me te drejte? Ti me siguri nuk do te mund te durosh me mua”
tha ai, “ e si do te durojë atë, per çka nuk di asgjë? Do te shohesh n dashtë
Allahu se do te jemi te durueshëm tha Musai” dhe se në asgjë nuk do te
kundershtoj ty. Nese tanime deshiron te me percjellësh tha ai, atehere mos
pyet per asgje deri sa une I pari nuk te flas per te. Dhe ata dy u nisen. E kur
hipën ne barkë ai e zhbiroi atë. “ Mos vallë e zhbirove atë per per ti permbytur
ata qe lundrojnë në të? Me te vertete bëre diqka shume te madhe” A nuk te
thashe , tha ai, se ti vertete nuk nuk do te mund te durosh me mua? “ . “ Mos
me qorto per ate qe kam harruar” tha dhe mos me bë veshtiresi ne kete punen
time!” Dhe ata dy u nisen e kur takuan nje djalosh e ai e mbyti, Musai tha:
“Perse e mbyte femijen e pafajshem, I cili nuk ka mbytur askend? Me te
vertete bere diqka shume te shemtuar” A nuk te thashe, tha ai se ti vertete nuk
do te mund te durosh me mua? Nese edhe pas kesaj te pyes çfaredo qofte tha
atehere mos u shoqero me mua. Ja tani t‟u arsyetova!” Dhe ata dy u nisen e
kur erdhen ne nje qytet I luten banoret e tij qe t‟I ushqenin por ata refuzuan
qe t‟I gostisin. Ne qytet ata dy gjeten nje mur I cili vetem sa nuk ishte rrezuar
e ai e rimuroi dhe e drejtoi ate. Ke mundur tha Musai te marresh shperblimin
per kete” Tani po ndahemi une e ti” tha ai, ndaj do te shpjegoj atë per çka nuk
munde te durosh. Per sa I perket barkes ajo eshte prone e te varfërve te cilet
punojne ne det, e une qellimisht e demtova atë, sepse pas tyre ishte nje
sundimtar, I cili e rrembente çdo barkë qe ishte ne gjendej te rregullt;

-414-

Per sa I perket djaloshit, prinderit e tij jane besimtar, prandaj u frikësuam se

ai do t‟I ktheje ata ne zullum dhe ne mosbesim, e ne deshirojme qe Zoti ne
vend te tij t‟ua jape me te mire me te pastert dhe me te meshirshem; e per sa I
perket atj muri – ai eshte I dy djaloshave bonjak ne qytet e nën të eshte
gruposur (fshehur) pasuria e tyre. Babi I tyre ishte njeri I mire dhe Zoti yt , nga
meshira e Vet, deshiron qe at ate rriten e ta nxjerrin pasurine e tyre. Tërë kete
une nuk e kam bere sipas gjykimit tim. Ja ku eshte shpjegimi per mosdurimin
tend “ (Kehf 60-82)
Disa nga ehli kitabet thone se Musai I cili permendet ketu me Hidrin eshte Musa b. Minsa
b. Jusuf b. Is‘hak b. Ibrahim el-Halili. Kete mendim e kane pasuar edhe disa te cilet
sherbehen me veprat e tyre dhe transmetojne nga librat e tyre. Nder ta bën pjese edhe
Neuf b. Fudale el-Himjeri esh-Shami el-Bikali – per te cilin thuhet se ka qene nga
Damasku. Nena e tij ka qene gruaja e Ka‘b el –Ahbarit.

Mirepo ketu ka te beje me Musa b. Imranin, Pejgamberine e pasardhesve te israilit gjë qe

e vertetojne tekstet e Kur‘anit dhe te haditheve autentike, te cilat I transmetojne Buhariu
dhe Muslimi.

Keshtu Buhariu shenon: ― Na ka treguar El-Humejdiu se I ka rrefyer Sufjani e ketij Amër

b. Dinari se Se‘id b. Xhubejri ka thene: ― Nje here I thashe Ibni Abbasit: ― Neuf b. el-Bikali
pohon se Musai qe permendet me Hidrin nuk eshte Musai, Pejgamberi I pasardhesve te
Israilit.‖ Ibni Abbasi me tha:‖ Ka genjyer armiku I Allahut! Ubejj b. Ka‘bi na ka treguar se
ka degjuar te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) duke
thene:‖Nje here Musai u ngrit dhe iu drejtua pasradhesve te Israilit me ç‘rast u pyet se cili
ishte njeriu me I dijshëm e ai u pergjigj: ― Une‖ Per kete Allahu e qortoi atë, pasi diturinë
nuk ia pershkroi Atij, e I shpalli: ― Ekziston nje rob I Imi ne vendbashkimin e dy deteve, I
cili eshte me I ditur se ti. O Zoti im si do ta njoh une atë? Pyeti Musai. Merre nje peshk e
fute ne trasten tend edhe ku ta humbesh atë (peshkun) aty do te jete ai (njeriu).‖ U
pergjigj Allahu. Musai e mori peshkun e futi ne trasten dhe u nis me sherbyesin e tij,
Jusha‘ b. Nunin. Kur arritën te nje shkemb, I mbeshtetën kokat ne te dhe fjeten. Gjate
kesaj kohe, peshku kercente neper traste doli prej saj dhe ia mesyu detit. Allahu ia ndali
peshkut rrjedhen e ujit, e ai u be si hark. Kur u zgjuan percjellsi I tij harroi t‘I tregonte se
ç‘kishte ndodhur me peshkun , ndaj udhetuan pjesen e mbetur te dites dhe gjate nates .
Kur te nesermen agoi, Musai I tha djaloshit: ― Na jep sillën tone, sepse jemi lodhur
nga ky udhetimi yne‖

Me tej ai thote: ― Musai nuk lodhej fare, deri sa nuk e kaloi vendin qe ia kishte caktuar
Allahu. Djaloshi qe ishte me te iu pergjigj: “ Shih! Kur u kthyem tek ai shkemb une
harrova peshkun, vete shejtani beri qe te harroj e te mos ta permendi ty ate.
Me siguri ka rreshqitur ne det; sa gje e quditshme! Musai dhe djaloshi çuditeshin
se si ka mundur te rreshqase peshku, pastaj Musai tha: “ E kjo eshte ajo qe po
kerkojme” dhe ata dy u kthyen rrugës neper te cilën kishin ardhur‖

-415-
 02-12-, 13:50

-
-

Ata te dy duke percjellur gjurmet e veta u kthyen tek ai shkemb dhe aty takuan nje njeri
te mbeshtjellur me rrobat e veta. Musai I dha selam, e Hidri iu pergjigj: ―Prej nga ne
vendin tend salami? Une jam Musai u pergjigj Musai, e ai e pyeti: ― Musai I pasardhesve
te Israilit? ― Po‖ tha Musai kam ardhur qe te me mesosh diç nga ajo qe e mesuar ti
drejtesisht (nga dituria e drejte dhe e vertete) . ― Ti me siguri nuk do te mund te
durosh me mua” tha ai‖ dmth ― O Musa une di diqka qe me ka mesuar Allahu, e qe ti
nuk e di, ashtu sikurse di edhe ti diqka qe te ka mesuar ty Allahu, e qe une nuk e di‖ Ne
kete Musai I tha: ― Do te shohesh ne dashte Allahu , se do te jem I durueshëm
dhe se asgje nuk do te kundershtoje ty”

Hidri I tha: ― Nese tanime deshiron te me percjellesh atehere mos me pyet per
asgje, derisa une I pari nuk te flas per te” Dhe ata dy u nisen . Udhetonin bregut
detit,e prane tyre erdhi nje barkë. Hidri I luti qe t‘I merrnin edhe keta e ata kur pane se
ky ishte Hidri, I moren pa pagese. Posa hipi ne barkë Hidri pernjeheresh mori sepaten
dhe e shkuli nje derrase , e Musai I tha: ―Njerezit na moren pa pagese e ti fillove t‘ua
shkaterrosh barken, qe t‘I permbytesh ata qe lundrojne me te? “ Me te vertete bere
diqka shume te madhe.” A nuk te thashe , tha ai se ti vertete nuk do te mund
te durosh me mua? Mos me qorto per ate qe kam harrua tha dhe mos bej
veshtiresi ne kete punen time”

I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Ky qe rasti I
pare qe Musai harroi.‖ Pastaj nje zog zbriti ne skaj te barkes dhe e zhyti sqepin ne det, e
Hidri I tha Musait: ― Dituria ime dhe e jotja , kundruall diturisë se Allahut nuk eshte aspak
me e madhe nga ajo qe ky zog mori sqepin e vet nga ky ketij det.‖ Kur zbriten nga barka
duke vazhduar rrugën bregut detit, Hidri pa nje djalosh duke luajtur me femijet tjere. Ai e
zuri djaloshin e kapi per koke ia perdrodhi qafen dhe e mbyti ate. Musai I tha: ― Perse e
mbyte femijen e pafajshem I cili nuk ka mbytur askend? Me te vertete bere
diqka shume te shemtuar” “ A nuk te thashe: tha ai, se ti vertet nuk do tem
und te durosh me mua? Ky ishte qortim me I ashper se ai I pari, ndaj Musai tha:
― Nese edhe pas kesaj te pyes per qfare do qofte, atehere mos u shoqero me
mua. Ja tani t‟u arsyetova” Dhe ata dy u nisen e kur erdhen ne nje qytet I luten
banoret e tij qe t‟I ushqenin por ata refuzuan qe t‟I gostisin. Ne qytet ata dy
gjeten nje mur I cili vetem sa nuk ishte rrezuar” dmth I cili ishte shtremberuar ne
nje ane, e Hidri ― e rimuroi dhe e drejtoi ate‖ dmth me duart e veta, nderkohe qe Musai
tha: ― Ne u erdhem ketyre njerezve dhe I lutem ata, por ata as qe na ushqyen e as qe
gostisen , prandaj ― ke mundur te marresh shperblim per kete.” Tani po ndahemi
une e ti, tha ai ndaj do te shpejgoj ate per çka nuk munde te durosh”

-416-

I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Na vjen keq
qe Musai nuk duroi akoma, e qe Allahu tena tregonte rastin e ketyre dyve ne teresi‖

Se‘id b. Xhubejri thote se Ibni Abbasi kete ajet e lexonte keshtu: “ sepse pas tyre ishte
nje sundimtar, I cili rrembente çdo barke qe ishte ne gjendje te rregullt” Ai
gjithashtu lexonte: “ Per sa I perket djaloshit ai ishte jobesimtar e prinderit e
tij ishin besimtar”

Kete transmetim Buhariu e shenon nga Kutejbe e ky nga Sufjan b. Ujejne, e keshtu me
radhe me sened te njejte. Nder te tjera aty qendron: ― Musai u nis I percjellur nga
sherbyesi I tij, Jsha‘ b. Nuni duke marre me vete peshkun. Kur erdhen te shkembi u
vendosen afer tij, e Musai e uli koken dhe fjeti‖

Sufjani thote: ― Ne hadithin nder transmetuesit e te cilit nuk gjendet Amri, qendron: ― Nen
shkemb vrujon burimi qe quhet ― El-Hajat‖ (Jeta). C‘kado qe te preke uji I tij – ngjallet.
Kur peshku erdhi ne kontakt me ujin e atij burimi u ngjall, doli nga trasta dhe rreshqiti ne
det. Pasi u zgjua ― Musai I tha djaloshit te vet: “ Ne jep sillën sepse jemi lodhur
nga ky udhetimi yne” Krahas ketij ajeti Sufjani e citon kete hadith. Ai me tej thote: ―
Nje zog u leshua ne skaj te barkës dhe e zhyti sqepin ne det. Ne kete Hidri I tha Musait: ―
Dituria ime dhe e jotja dhe e te gjitha krijesave te tjera ne krahasim me diturine e Allahut
nuk eshte aspak me e madhe sesa uji qe mori zogu meqepin e vet ne krahasim me
detin.‖ Pasta jai shenon te gjithe tekstin e hadithit.

Buhariu shenon: ― na ka treguar Ibrahim b. musai se I ka rrefyer Hisham b. jusufi, e ketij

Ibni Xhurejxhi qe thote: ― me kane treguar Ja‘la b. Muslimi dhe Amër b. Dinari nga Se‘id
b. Xhubejri – njeri me shkurt e tjetri me gjeresisht – dhe nje njeri tjeter te cilin e kam
degjuar duke transmetuar nga Se‘id b. xhubejri : ― Ishim tek Ibni Abbasi ne shtepine e tij
kur tha: ― Pyetni‖ Une pieta: ― O Ibni Abbas Allahun e kam deshmitar se per ty kasha
dhene edhe jeten. Ne Kufë ekziston nje tregimtar qe quhet Neuf, I cili pohon se Musai qe
I eshte derguar izraeliteve nuk eshte ai (I cili ka qene me Hidrin) ― Sipas versionit te Amrit
Ibni Abbasi ka thene: ― Ka genjyer armiku I Allahut‖ Nga ana tjeter Ja‘lai me ka rrefyer se
Ibni Abbasi ka thene: ― Ubejj b. ka‘bi me ka treguar se I derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene se ky ka qene Musai I Derguari I Allahut . Ai ,
Musai nje dite ua terhiqte verejtjen njerezve, deri sa ua zbuti zemren aq shume saqe
filluan te qajne, e pastaj u largua prej tyre. Nje njeri iu vu pas e pyeti: ― O I Derguar I
Allahut a ekziston ne Tokë ndonjë me I ditur se ti? ― Jo‖ u pergjigj Musai. Per kete Allahu
e qortoi ngase nuk ia pershkroi diturine Atij, e per kete I qe thene: ― Po ekziston‖ E ku
eshte ky, o Zoti im? ― pyeti Musai ― Ne vendbashkimin e dy detev‖ u pergjigj. O Zoti im
me jep nje shenje me ane te se ciles do ta njoh ate!‖ Amri me ka rrefyer se Ai I eshte
pegjigjur ― Atje ku te ikë peshku‖ ndersa Ja‘lai – se Ai I eshte pergjigjur: ― Merr nje peshk
te ngordhur, e aty ku t‘I kthehet shpirti‖

-417-

 05-12-, 14:37

-
-

Musai e mori peshkun e futi ne traste dhe I tha djaloshit te vet: ― Te obligoj vetem me nje
gjë, te kesh kujdes dhe te me lajmerohesh kur te humb peshku‖ Djaloshi tha: ― Nuk jam
edhe aq I ngarkuar.‖ Kjo duket edhe nga fjalet e Lartmadherishmit: “ E kur u largua
Musai I tha djaloshit te vet‖ Jusha b. Nunit. Keshtu nuk qendron ne versionin te cilin e
transmeton Se‘id b. Xhubejri. Ai me tej thote: ― Derisa Musai flinte nen hijen e shkembit
ne tokë te lagur, peshku filloi te levizte. Djaloshi mendoi ne vete: ― Nuk do ta zgjoj tani‖ ,
e kur u zgjua djaloshi harroi t‘I tregonte. Peshku rreshqiti nga trasta dhe ia mesyu detit.
Allahu e ndali rrjedhen e detit, keshtu qe I mbeten gjurmet sikurse neper gure. Amri me
ka thene: : ― keshtu sikur gjurmet t‘I kishin mbetur neper gure‖ – dhe e beri nje rreth,
duke bashkuar gishtin e madh me te voglin.

―Sepse jemi lodhur nga ky udhetimi ynë‖ Allahu do te jape e do te pushosh‖ u

pergjigj djaloshi. Ne versionin e Se‘idit nuk permendet ky moment. Kur djaloshi I tregoi se
ç‘kishte ndodhur me peshkun qe te dy u kthyen prapa dhe e takuan Hidrin – sipas rrefimit
te Uthman b. Ebi Sulejmanit- ne nje qilim te gjelbert ne bregun e detit, perkatesisht sipas
asaj qe thote Se‘id b. Xhubejri – te mbeshtjellur me rroba nje skaj te te cilave e kishte
vene nen kembe, ndersa tjetrin ne koke. Musai I dha selam e ai e zbuloi koken dhe pyeti:
― A po ekzistoka salami ne Tokë? Kush je ti? ― Une jam Musai‖ u pergjigj. Ai pyeti serish: ―
Musai I pasardhesve te Israilit? ― Po‖ u pergjigj. ― C‘fare deshiron? , pyeti. Musai tha: ―
Erdha te ma mesosh atë qe ke mesuar ti drejtesisht. ― Ai e pyeti:‖ A nuk pot e mjafton ajo
qe ke Teuratin dhe se po te zbret shpallja? O Musa une posedoj dituri te cilën nuk eshte
nevoja ta dish ti, e ti posedon dituri, te cilën nuk dua ta di ― Ne ate cast nje zog mori uje
nga deti me sqepin e vet, e ky I tha: ― Pasha Allahun dituria ime dhe e jotja , ne krahasim
me ate te Allahut eshte porsi ajo qe mori ky zog, ne krahasim me detin‖

“ E kur hipën ne barke” dmth hasen ne barka te vogla, te cilat I bartnin njerezit prej
nje bregu ne bregun tjeter. Ata e njohen ate e thane: ― Ky eshte robi I mire I Allahut.‖ Ne
e pyetem Se‘idin: ― A Hidrin? E ai u pergjigj: ― Po‖ Pastaj ata thane: ― Atij nuk do t‘ia
paguajmë bartjen.‖ Mirepo ai posa hipi ne barke, e zhbiroi atë. Duke pare kete, Musai
tha: “ Mos vallë e zhbirove atë per t‟I permbytur ata qe lundrojnë ne te? Me te
vertete bere diçka shuem te madhe” Muxhahidi thote: “ diçka te shemtuar” A
nuk te thashe” tha ai, se ti vertete nuk do te mund te durosh me mua?

-418-

Ne rastin e pare, Musai kishte harruar kushtin, ne te dytin, vuri kusht , e ne te tretin foli
qellimisht. ― Mos me qorto per ate qe kam harruar” tha dhe mos me be veshtiresi
ne kete punen time” Dhe ata dy u nisen, e kur takuan nje djalosh e ai e
mbyti” Ja‘lai thote se Se‘idi ka thene:‖ Takuan disa femije duke luajtur e ky e rrembeu
nje djalosh kafir nga mesi I tyre e shtriu pertoke dhe e preu me brisk.‖ Musai
tha:”Perse e mbyte femijen e pafajshem I cili nuk e ka mbytur askend? Dmth
nuk ka bere asgje te keqe Ibni Abbasi kete e lexonte: “personin e pamëkat te
pafajshem, muslimanin” Keshtu thuhet: “ Djaloshin e pafajshem”

Dhe ata dy vazhduan rrugen.” Ne qytet ata dy gjeten nje mur I cili vetem sa nuk
ishte rrezuar e ai e rimuroi dhe e drejtoi ate” Se‘idi thote: ― Me doren e vet ja
keshtu – dhe e ngriti doren e ai u drejtua‖ Ndersa Ja‘lai thote: ― Mendoj se Se‘idi ka
then:‖ Ai e lemoi e muri u drejtua‖ Musai tha: “ Ke mundur ta marresh shperblim per
kete” Se‘idi thote: ― Shperblim ne ushqim.‖ Sepse pas tyre ishte” .Kete Ibni Abbasi e
lexonte: ― sepse para tyre ishte” Pra para tyre ishte sundimatari per te cilin
transmetohet por jo nga Se‘idi I cili quhej Heded b. Beded, ndersa djaloshi qe u vra quhej
Xhisor. ―nje sundimatar I cili rrembente çdo barkë qe ishte ne gjendje te
rregullt‖ ndaj kam dashur qe kur te kalonte prane saj, ta linte si te parregullt, e kur te
kaloje kjo situate ata ta riparonjne ate dhe te sherbehen edhe më me të‖ Disa thone se e
kane riparuar ne derrasa e disa me katran.

“Prinderit e tij jane besimtar” e ky ishte jobesimtar,‖prandaj u frikesuan se ai do

t‟I ktheje ne zullum dhe ne mosbesim” dmth se dashuria ndaj tij do t‘I shtyente ata
qe ta pasojne kete mosbesim, “ e ne deshirojme qe Zoti ne vend te tij t‟ua jape me
te mire, me te paster dhe me te meshirshëm” meqe ka thene: ― Perse e mbyte
femijen e pafajshem” (nefsen zekijjeten) “ dhe me te meshirshem” ndaj te cilit ata
do te jene me te meshirshem sesa ndaj ketij te parit, te cilin e mbyti Hidri.

Se‘id b. Xhubejri thote se atyre u eshte zavendesuar ky djale me nje vajze . davud b. Ebi
Asimi gjithashtu transmeton nga persona te tjere se ketu eshte fjala per vajze.

Kete hadith e transmeton edhe Abdurrezaku nga Ma‘meri, ky nga Ebu Is‘haku, ky nga
Se‘id b. Xhubejri e ky nga Ibni Abbasi se ka thene: ― Duke iu drejtuar pasradhesve te
Israilit , ne nje rast musai (paqja e Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Askush nuk di me
teper se une ne lidhje me Allahun‖ Prandaj eshte urdheruar qe te takohet me kete njeri.

Ne transmetim te ngjashem e shenon edhe Muhammed b. Is‘haku nga El-Hasan b.

Ammare, ky nga El-Hakem b. Ujejne, ky Se‘id b. Xhubejri, ky nga Ibni Abbasi, ky nga
Ubejj b. Ka‘bi, e ky nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

-419-

 06-12-, 11:17

-
-

Edhe El-Aufi gjithashtu transmeton nje hadith merfu prej tij. Ez-Zuhriu nga Ubejdullah b.
Abdullah b. Utbe, nga Ibni Mes‘udi e ky nga Ibni Abbasi, se ne rast ka diskutuar me El-
Hurr b. Kajs b. Hisni el-Fezzarin per mikun Musain me ç‘rast Ibni Abbasi ka thene se ai
kishte qene Hidri. Derisa ata polemizonin prane tyre kaloi Ubejj b. Ka‘bi e Ibni Abbasi e
thirri dhe I tha: ― Une dhe ky miku imp o diskutojme se cili ishte miku I Musait, te cilin e
kishte kerkuar ai. E ti a ke degjuar diç nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) perkitazi me kete? Ai u pergjigj: ― Po‖ dhe transmeton hadithin e
permendur. Ne, falenderimi I qofte Allahut duke komentuar suren kehf, me heret kemi
parashtruar versionin e senedit dhe te tekstit te ketj hadithi.

Ndersa per fjalet: ― e, per sa I perket atij muri – ai eshte I dy djaloshave bonjake
ne qytet” Es-Suhejli thote: ― Ata kane qene Asremi dhe Sarimi, dy djemte e Kashishit‖
kurse per fjalet: “ e nen te eshte gropuar (fshehur) pasuria e tyre” Ikrime thote se
fjala eshte per arin, e Ibni Abbasi thote se fjala eshte per diturine.

Sipas te gjitha gjasave kjo ka qene nje pllake e arte ne te cilën ishte shkruar dituri. El-
Bezzari thote: ― na ka treguar Ibrahim b. Se‘id el-Xheuheriu se I ka rrefyer Bishër b. El-
Mundhiri, e ketij El-harith b. Abdullah el-Jahsubi, se ka degjuar nga Ajash b. Abbas el-
Gassani ky nga Ibni Huxhejre ky nga Ebu Dheri, se I Derguari ka thene: ― Pasuria te cilën
Allahu e permend ne Librat e Tij eshte nje pllake e artë, e ne te ishte shkruar: ― Cuditem
me ate qe I beson kësmetit, e si mund te perpiqet ! Cuditem me ate qe e ka ndermend
Xhehenemin se si mund te qeshet! Cuditem me ate qe e ke ndermend vdekjen se si mund
te jete I pakujdesshëm . Nuk meriton te adhurohet askush perveç Allahut, e Muhammedi
eshte I Derguari I Allahut.‖Versione te ngjashme me kete transmetohen edhe nga Hasan
el-Basriu, nga Umeri rob I liruar I Gafareve dhe nga Xha‘fer es-Sadiku.

“Babai I tyre ishte njeri I mire‖ Sipas disave ai ishte paraardhesi I tyre I shtate e
sipas te tjereve , paraardhesi I dhjete. Sidoqofte nga ketu nxirret perfundimi se per hir te
njeriut te mire ruhen edhe pasardhesit e tij. E nga Allahu kerkojme ndihmë.

Fjalet “nga meshira e Vet” jane argument se ai ka qene Ferrëfyes (Nebijj) dhe se asgje
nuk ka punuar sipas gjykimit dhe deshires se vet, por sipas urdherit te Allahut. Te dyt
thone se ka qene I Derguar (Resul) e te trete thone se ka qene evlia (velijj). Edhe me e
çuditshme qe disa pohojne se ka qene engjëll. Mendoj se eshte veçanarisht I çuditshëm
qendrimi qe disa thone se ka qene djali I faraonit. Ka edhe te tille qe thone se ka qene
djali I Dahhakut I cili nje mije vjet kishte sunduar botën.

-420-

Ibni Xheriri thote: ― Shumica e ehli kitabeve besojnë se ai ka jetuar ne kohen e Efridonit‖
Ekzistojne mendime se ka jetuar ne fillim te sundimit te Dhulkajernit, per te cilin disa
pohojne se eshte Efridoni. Disa thone se eshte fjala per Dhulferesin (kaloresin) I cili ka
jetuat ne kohen e Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe qe kishte pire ujë nga
Burimi I Jetes, duke u bere I pavdekshëm dhe se eshte gjalle edhe sot.

Veç kesaj ekzistojnë mendime se eshte fjala per pasradhesin e dikujt prej atyre qe kishin
besuar Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) e qe e kishin bere hixhretin nga Babilonia
se bashku me të, e qe sipas disave eshte quajtur Melkan sipas te tjereve Eremija b.
Halkija I cili ne kohën e Neshtasib b. Behrasibit ka qene Pejgamber.

Ibni Cheriri thote: ― Cdonjeri qe ka njohuri per gjenealogjine e Efridonit dhe te Neshtasib
e di se midis atyre dyve ka qene nje periudhe e gjate‖ dhe shton: ― Eshte mendim I sakte
se ai ka jetuar gjate, nga koha e Efridonit deri ne te Musait, pejgamberia e te cilit bie ne
kohen e Minushehrit, sundimtarit te Persisë , njerit nga djemtë e Ebrexh b. Efridonit I cili
e kishte trasheguar sundimin nga gjyshi I Efridonit dhe ishte I njohur si sundimtar I
drejte. Ai eshte I pari qe e ka shpikur hapjen e hendeqeve dhe vendosjen e eprorit ne çdo
vend te populluar. Ka sunduar afro njeqind e pesedhjete vjet dhe konsiderohet se e ka
origjinen nga Is‘hak b. Ibrahimi. Per te kallezohen tregime te bukura, instruktive dhe te
dobishme me plot elokuencë te cilat pushtojne vëmendjen dhe nxisin admirim te
degjuesit qe na bejne te ditur se ky , e Allahu e di me se miri, ka origjinën nga Ibrahimi
(paqja e Allahut qofte mbi te)

Allahu I Madherishëm thote:‖Allahu mori obligimin nga secili Pejgamber te cilit ia

shpalli Librin dhe ia dha urtesine:” Kur pastaj, t‟u vijë juve pejgamberi I cili do
te vertetoje se eshte e vertete ajo qe keni ju a do t‟I besoni atij me siguri dhe a
do ta ndihmobi ate me siguri? A pajtoheni dhe a pranoni qe per kete te Më
obligoheni Mua? Ata jane pergjigjur: “ pranojmë” “Behuni pra deshmitarë u
thoshte Ai, se edhe Unë do te deshmoj se bashkë me ju” (Ali Imran 81)

Me kete Allahu ka marre prej secilit Pejgamber obligimin se do t‘I besojë dhe do ta
ndihmoje Pejgamberin qe do te vijë pas tij. Besimi dhe betimi paraprak I perkasin
Muhammedit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) pasi ai eshte Pejgamberi I
fundit. Per kete arsye ka qene obligim I çdo Pejgamberi qe nese e perjeton atë, t‘I besojë
dhe t‘I ndihmoje atij. Sikur Hidri te ishte gjallë ne kohen e tij, nuk do te mbetej asgje
tjeter perveç se ta pasonte dhe te ndihmonte ate dhe t‘I nenshtrohej atij. Ne kete rast do
te ishte ne mesin e atyre te cilët ne Bedër ishin nen flamurin e tij, siç ishte edhe Xhibrili (
paqja e Allahut qofte mbi ju).

-421-
Me se shumti qe do te mund te ishte Hidri (paqja e Allahut qofte mbi te ) eshte Ferrëfyes
(Nebijj) (qe eshte edhe me e arsyeshme) apo Pejgamber (Resul) siç thone disa apo
engjëll siç thone disa te tjere. Ckado qe te ishte prej ketyre eshte e pakontestueshme se,
Xhibrili eshte me I zgjedhuri nder engjëjt dhe se Musai eshte me I zgjedhuri se Hidri. Si I
tillë ka qene I obliguar t‘I besonte Muhammedit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) dhe ta ndihmonte atë e te mos flasim nese ka qene evlia, siç thone disa. Megjithate
me e sakte dhe me e besueshme eshte se ai njihet nder pejgamberet. Nuk ekziston asnje
hadith – as hasen as daif – I cili do ta vertetonte se ai I ka ardhur ndonjehere te
Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) apo se eshte takuar me
të. Per hadithin mbi ngushëllimin ne te cilin permendet emri I tij edhe pse e shenon El-
Hakimi duhet te thuhet se zinxhiri I tij I transmetimeve eshte I dobët (daif). E Allahu e di
me se miri.

Megjithate per Hidrin do te flasum me shume ne nje kapitull te veçantë.

-422-

 07-12-, 13:21

-
-

RREFIMI I SHKURTER PER MUSAIN NGA

FILLIMI DERI NE FUND SIPAS HADITHIT PER
SPROVIMET
Imam Ebu Abdurrahman en-Nesaiu ne Sunenin e tij, duke I komentuar fjalet e te
Lartmadherishmit ne suren Ta Ha : ― Dhe ti e ke mbytur nje njeri e Ne te shpetuam
ty nga brenga dhe Ne te sprovuam ty me ngasje te shumta” (Ta Ha 40),
parashtron hadithin mbi sprovimet (ngasjet) ne te cilin thuhet: ― Na kane treguar
Abdullah b. Muhammedi , Jezid b. Haruni, Asbeg b. Zejdi dhe El-Kasim b. Ebi Ejjubi, se
Se‘id b. Xhubejri ka rrefyer: ― E pyeta Ibni Abbasin per fjalet e te Lartmadherishmit
drejtuar Musait: “ dhe Ne të sprovuam ty me ngasje te shumta” se çfare jane keto
ngasje? Ai m‘u pergjigj: ― prit sa te agoje, o Ibni Xhubejr, se ky eshte rrefim I gjate‖
Me te gdhire, vajta te Ibni Abbasi qe ta plotesonte atë qe me premtoi mbrëmë e te ma
tregonte rrëfimin e gjate mbi ngasjet (sprovimet) e me tha: ― faraonit dhe suites se tij, ne
nje rast iu kujtuan premtimet e Allahut qe ia kishte dhene Ibrahimit (paqja e Allahut qofte
mbi te) se disa prej pasardhesve te tij, do t‘I bente pejgambere dhe sundimtarë e njeri
prej tyre tha: ― Izraelitet jane duke e pritur kete duke mos dyshuar aspak. Kane menduar
se ky ishte Jusuf b. Ja‘kubi por kur vdiq, thane se Ibrahimi nuk u kishte premtuar keshtu‖

Atehere faraoni tha: ―fare propozoni ju? Duke diskutuar per kete qeshtje vendosen qe te
dergonin ne mesin e izraeliteve disa njerez te tyre, te armatosur me thika qe t‘ua vrisnin
te gjithe femijet meshkuj. Dhe keshtu vepruan.

Mirepo kur pane se izraelitet e moshuar po vdisnin, ndersa te rinjet po zhdukeshin per
shkak te vrasjeve, u frikesuan se do te zhdukeshin qe te gjithe dhe pastaj do te ishin te
detyruar t‘I kryenin vete punet qe I punonin ata, keshtu qe disa propozuan : nje vit vritni
femijet meshkuj, e vitin tjeter jo, ne menyre qe at ate rriteshin e t‘I zavendesonin ata me
te vjetrit.

-423-

Ne kete menyre ata nuk do te shumoheshin aq sa do t‘u frikesoheshin dhe nuk do te

pakesoheshin, qe te mbeteshin pa ndihmen e nevojshme ne punët qe I kryenin ata.

Dhe keshtu u vendos. Nena e Musait mbeti shtatzane me Harunin ne vitin ne te cilin
foshnjat nuk vriteshin, prandaj e lindi ate lirisht, duke mos e fshehur prej askujt.

Vitin e ardhshem mbeti shtatzane me Musain (paqja e Allahut qofte mbi te) Prandaj e
kapluan brengat dhe pikellimi . ja kjo eshte njera nga ngasjet , o Ibni Xhubejr! Qysh ne
barkun e nenes dihej se ai do te ballafaqohej me vështiresira. Atehere Allahu e frymëzoi
atë: ―dhe mos u frikeso as mos u pikello! Se Ne me te vertete do ta kthejme ty
atë dhe do ta bejme Pejgamber.‖ (Kasas 8) Pastaj qe e urdheruar që me ta lindur
atë, ta vinte nje arke e ta hidhte ne ujë.

Kur lindi ashtu edhe veproi, por kur iu zhduk nga shikimi iu afrua shejtani dhe ia solli
mendimin e keq: ― C‘bere me femijen tend? Më me ëndje do te kasha pranuar qe ta
prisnin para syve te mi, e pastaj ta varrosja, sesa qe ua hodha kafsheve dhe peshqeve te
detit‖
Keshtu uji e barti nga gryka e lumit ne bregun e tij, ku mbushnin ujë sherbetoret e gruas
se faraonit. Duke e pare arkën, ato nxorrën dhe deshën ta hapin, por njera prej tyre tha:
―Brenda ka ari e nese e hapim , gruaja e faraonit nuk do te na besoje se sa kemi gjetur
aty‖. Prandaj ia derguan asaj ashtu siç ishte, duke mos nxjerre asgje prej saj. Kur e hapi
pa nje fmije ndaj te cilit Allahu ia shtoi nje dashuri te madhe, çfare nuk ia kishte dhene
askujt ndonjehere me pare. “ Dhe zemra e nenes se Musait mbeti e zbrazet” duke
mos menduar per asgje tjeter, perveç Musait. Mirepo kur ata kasapë degjuan per te, I
erdhen gruas se faraonit me thikat e veta, qe ta vrisnin. Ja edhe kjo eshte nje nga
sprovat, o Ibni Xhubejr.

Nderkaq ajo u tha: ― Lëreni ate , ky femije nuk do ta shtoje numrin e pasradhesve te
Israilit. Kur te vijë faraoni une do ta lus qe te ma fale atë. Nese e pranon kete, atehere
keni vepruar mire dhe bukur, e nese urdheron qe ta vrisni atehere une nuk do t‘ju
pengoje‖

Pastaj vajti te faraoni e I tha: “ Ai do te jete gezim dhe per mua edhe per ty” (Kasas
9). Faraoni u pergjigj: ― Le te jete per ty, se une nuk kam aspak nevoje per të ― I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― pasha Atë me të
Cilin betohemi ne, sikur faraoni te thoshte se do t‘I ishte gezim , siç pat thene gruaja e tij,
Allahu do ta udhezonte edhe ate sikurse gruan e tij. Mirepo keshtu mbeti I privuar nga
udhezimi‖

--424-

Pastaj gruaja e faraonit rekomandoi qe nga mesi I sherbetoreve te vet ate gjenin nje
mendeshe. Mirepo asnjeres qe e merrte dhe perpiqej t‘I jepte gji, ai nuk ia pranonte
gjirin. Gruaja e faraonit u frikesua se do te vdiste nga uria prandaj urdheroi qe ta
dergonin ne treg, ku zakonisht tubohen njerezit, se mos ndoshta do ta gjenin ndonje
mëndeshë, gjirin e te cilës do ta pranonte. Mirepo ky edhe me tej e refuzonte çdonjeres .
Nena e Musait e thyer nga pikellimi I tha motres se tij: ― Percille atë dhe përgjo lajmet
ndoshta do te degjosh se a e kam djalin ende gjallë, apo e kan gëlltitur kafshët? Duke
harruar se ç‘I kishte premtuar Allahu ne lidhje me të.

Motra e tij ― e verejti atë nga largësia, por ata nuk hetuan gjë” (Kasas 11) Fjala el-
xhenb (menjanë) perdoret kur shikimi gjoja se hidhët ne largesi, por ne realitet , shikohet
diç qe eshte afer. Duke pare se ai po I refuzonte te gjitha mëndeshat ajo plot hare tha: “
A doni qe t‟ju tregojë nje familje e cila do te kujdeset per te dhe do ta ruaj
atë? (Kasas 12) Ne kete ata iu afruan e I thane: ― Nga e di ti se ata do te kujdesen per
te? Apo ndoshta po e njeh kete? Duke dyshuar ne atë qe thoshte ajo. Ja edhe kjo eshte
njera nga sprovat , o Ibni xhubejr! Ajo u pergjigj: ― Do ta ruajnë atë dhe do te kujdesen
per te ngase deshirojnë te ndihmojne dhe te jene te dobishëm per sundimtarin. Pastaj
shkoi te nena dhe I tregoi se ç‘kishte ndodhur. Kur erdhi nëna e tij e vuri ne krahror dhe
ia oafroi gjirin, ai filloi te thithte me makutëri. Myzhdexhiu menjeher nxitoi te gruaja e
faraonit me lajmin e gezuar. ― E gjetem mëndeshën per femijën tend‖ Ajo menjeher
dërgoi qe t‘I sillnin edhe atë edhe djalin.

Me të pare se si thithte me ëmbëlsi e kënaqesi ajo I tha nënës se Musait: ― Rri ketu dhe
jepi gji djalit tim, ngase kurr nuk kam dashur dike me shume se ç‘e dua kete.‖ Nëna e
Musait tha: ― Nuk mund ta lë shtepine dhe femijet qe te shkaterrohen. Nese nuk ke diç
kunder, une do ta merrja atë dhe do te kujdesesha per te ne shtepine time, meqe nuk
mund ta le shtepine dhe femijet.‖ Nënës se Musait iu kujtua se çfare kishte premtuar
Allahu, prandaj u treguar e fuqishme para gruas se faraonit dhe ishte e bindur se Allahu
do ta plotesoje premtimin e Tij. Po ate dite u kthye ne shtepinë e vet, ku Allahu mundesoi
qe ta edukonte bukur, qe te rritej dhe qe ta ruante per atë qe ishte e caktuar tanimë.
Izraelitet qe banonin ne pjeset e tjera te qytetit edhe me tek ishin te torturuar dhe te
keqtrajtuar.

Kur femija u rrit, gruaja e faraonit I tha nenes se Musait: ― Sillma djalin qe ta shoh‖ Ajo I
premtoi asaj se so t‘ia sillte nje dite, prandaj gruaja e faraonit I urdheroi rojtaret,
sherbetoret dhe administruesit e vet: ―Cdonjeri prej jush le ta pres djalin tim me ndonje
dhurat! Une do ta caktoj dike te besueshëm qe t‘ju percjelle se çfare do t‘I dhuroje secili
prej jush‖ Keshtu gjate rrugës prej çastit kur doli nga shtepia e nenes se tij, e derisa arriti
te gruaja e fraonit, ai ishte I stërmbushur me peshqeshe e dhurata.

-425-

 07-12-, 17:28

-
-
Kur erdhi tek ajo, edhe ajo e qerasi dhe iu gezua shume. Nuk e harroi ta qeraste edhe
nenen e tij, pasi e ruante dhe kujdesej mire per te. Pastaj tha: ― Do ta dergoj te faraoni,
qe edhe ai t‘I dhuroje diç dhe ta qerase‖

Kur hyri tek ai, e ia vuri ne prehër, Musai e kapi per mjekrre dhe ia terhiqte kah toka. Ne
kete armiqtë e Allahut I thane faraonit: ― A nuk po e sheh atë qe Zoti I ka premtuar
Pejgamberit te Tij , Ibrahimit? Ka premtuar se ai do te te trashegoje do të të mbilartësojë
dhe do te te ngadhënjejë ty‖ Duke degjuar kete faraoni dergoi qe te vinte kasapi dhe t‘ia
heqte koken. Ja edhe kjo eshte njera nga sprovat, o Ibni Xhubejr me te cilin ishte
sprovuar ai (faraoni dhe qe do te ndodhe me vone.

Gruaja e faraonit shpejtoi e tha: ― C‘kerkon nga ky femije, te cilin ma ke falur mua ? Ai u
pergjigj: ― A nuk po sheh se sip o me tregon se do te me rrezoje (nga pushteti) dhe do te
me ngadhënjejë? Ajo tha: ― Bë diç qe do ta dime vetem ne te dy, e do te shohesh se çka
eshte e vertete: ― silli dy gaca dhe dy margaritarë dhe afroja atij. Nese e zgjat dorën kah
margaritaret e nuk I preken gacat, do ta kesh te qarte se ai po kupton, por nese I merr
gacat e jo margaritaret, do ta kesh te qarte se ai nuk kupton , pasi qe askush sa do pak I
arsyeshem nuk do t‘I kapte gacat ne vend te margaritareve‖ Faraoni veproi keshtu, e
Musai I kapi gacat. Ai ia nxorri nga dora, duke u frikesuar se do t‘I digjeshin duart.
Atehere gruaja e faraonit tha: ―A e sheh?‖ Keshtu Allahu ia terhoqi mendjen faraonit nga
djaloshi, pasi qe deshi t‘I shkaktonte dem. Dhe keshtu Allahu e permbushi percaktimin e
Tij lidhur me të.

Kur u rrit dhe arriti pjekurine asnje njeri I faraonit pranë tij nuk mund t‘I shkaktonte
padrejtesi ndonje pasardhsi te Israilit, keshtu qe ata ishin te mbrojtur mire. Njehere duke
kaluar neper nje pjese te qytetit, Musai takoi dy njerez duke u rrahur mes tyre. Njeri ishte
njeri I faraonit e I dyti izraelit. Izraeliti thirri Musain qe t‘I ndihmonte kunder njeriut te
faraonit. Musain e hidheroi fakti se nje njeri I faraonit po e rrihte nje izraelit edhe pse e
dinte se çfare rendesie kishte ai per hebrenjtë dhe sa I mbronte ata. Njerezit e tjere
perveç nënës se Musait nuk e dinin te verteten per te, e as qe dinin se kush I kishte
dhene gji. Allahu mundesoi qe kete ta kuptonte vetem Musai.

Musai e goditi njeriun e faraonit dhe e vrau atë, por kete nuk e pa askush perveç Allahut
te Madherishëm dhe ai izraelit. Kur pa se ç‘bëri, Musai tha: “ Kjo eshte pune e
shejtanit ai me te vertete eshte armik I hapet I cili shpie ne lajthitje‖ (Kasas 15)
. Pastaj tha: O Zoti im! Une me te vertete I kam bere zullum vetvetes andaj me
fal” Dhe Ai e fali; Ai me te vertete fale dhe Ai eshte Meshirues. “ O Zoti im tha
per shkak se ma ke kushtuar mua dhuntinë Tënde , une nuk do t‟I ndihmoj
kurre kriminelet” Dhe ai gdhiu I frikësuar ne qytet duke pritur se ç‟do te
ndodhe” (Kasas 16-18)

-426-

Kur shkoi te faraoni , Musait I kishin thene: ― Izraelitet kane vrarë nje njeri te faraonit.
Gjyko drejt e mos u bë tolerant ndaj tyre‖ Ai tha: ― Ma gjeni vrasesin dhe deshmitarin qe
ka pare me syte e vet, I cili do te deshmoje kunder tij. Sundimtari si udheheqes I popullit
te vet , nuk guxon ta likujdojë askënd pa argument te qarte e te forte. Sqaroni kete rast,
e do te fitoni ate qe deshironi‖

Dhe derisa ata mundoheshin te gjenin argumentin te nesermen Musai pa te njejtin izraelit
duke u grindur me njeri tjeter te faraonit. Ky tanime ishte penduar per ate qe kishte bere
dje. Prandaj nuk I erdhi mire per ate qe pa dhe e qortoi izraelitin I cili donte t‘I binte
njeriut te faraonit. Duke e qortuar izraelitin per ate qe kishte bere nje dite me pare, Musai
I tha: ― Ti me te vertete qenke ne lajthitje te qarte” (Kasas 18).

Izraeliti e shikoi Musain dhe duke pare se ishte I hidheruar sikurse dje kur e vrau njeriun
e faraonit dhe degjoi qortimin ―Ti me te vertete qenke ne lajthitje te qarte‖ u frikesua se
tani do ta vriste ate, edhe pse Musai nuk deshironte ta bente kete. Izraeliti u frikesua e
tha: “ O Musa a do te me mbytesh edhe mua, siç e mbyte dje njeriun? “ (Kasas
19). Kete e tha meqe u frikesua se kesaj radhe do ta vriste vete ate. Pastaj izraeliti dhe
njeriu I faraonit u ndane qetesisht.

Mirepo njeriu I faraonit shkoi dhe tregoi se ç‘kishte degjuar nga izraeliti, kur I tha atij: ― a
do te me mbytesh edhe mua siç e mbyte dje njeriun? ― Ne kete faraoni atyperaty I
dergoi xhelatet e vet qe ta vrisnin Musain. Ata u nisen per te Musai rrugës se gjate duke
mos nxituar dhe duke menduar se nuk do te mund t‘u shpetonte. Mirepo njeri nga
ithtaret e Musait nxitoi rrugës me te shkurtër dhe I tregoi Musait se ç‘kishin pergaditur
ata. Ja edhe kjo eshte njera nga ato sprova, o Ibni Xhubejr.

Atehere Musai mori rrugen ne drejtim te Medjenit . Para kesaj nuk kishte asnje pervoje
mbi udhetimet. Shpresonte ndihmë vetem nga Zoti I Lartmadherishëm. Prandaj tha:
― Zoti im do te me tregoje rrugen e drejte” E kur arriti tek uji I Medjenit hasi
rreth tij shume njerez, duke I dhene uje bagetise, kurse me larg tyre, verejti dy
vasha qe e ndalonin (bagetine) nga uji” . (Kasas 22-23) dmth bagetine e tyre, prandaj
pyeti :‖ C‟eshte me ju dyja? Dmth perse jeni menjanuar nga njerezit e tjere? Ato u
pergjigjen: ― Nuk kemi fuqi qe te shtyhemi me ta, prandaj presim se a mos vallë do te
teprojë diç pas tyre‖ Ai I dha uje bagetise se ketyre vajzave para çobaneve te tjere, duke
nxjerre me kovë uje te mjaftueshëm.

-427-

 09-12-, 11:18

-
-

Pastaj ato u kthyen te babai I tyre duke I ngarë bagëtise , ndersa Musai u struk nen hijen
e nje druri e tha: “ O Zoti im . çfaredo miresie te me japesh une kam nevoje per
te‖ (Kasas 24)

Duke u habitur se si ato dyja u kthyen kaq shpejt me dele te ngopura me gji plot
qumesht, babai I tyre tha:‖ Me siguri sot ju ndodhi diçka? Ato I treguan se ç‘beri Musai e
ky e urdheroi njeren qe te shkonte e ta therriste atë. Ajo shkoi dhe e thirri. Kur Musai I
tregoi plakut se ç‘kishte ndodhur ai I tha:‖ Mos u frikeso meqe ke shpetuar nga
populli zullumqar” (Kasas 25) dmth faraoni dhe populli I tij nuk kan pushtet mbi ne,
pasi nuk ndodhemi ne shtetin e tyre. Njera prej vajzave tha: “O babai im merre kete
njeri ne sherbim se te fortin dhe te besueshmin eshte me se miri qe ta marrësh
ne sherbim‖ (Kasas 26). I pushtuar nga nje ndjenjë krenarie per shkak te fjaleve te tilla,
ai pyeti: ― Nga e di ti se ky eshte I fuqishëm dhe I besueshëm? Ajo u pergjigj. ―Per sa I
perket fuqisë, kurr nuk kam pare ndonje njeri me te forte se ai. E pashë duke nxjerre ujë
dhe duke bartur kovën. Per sa I perket besnikërisë se tij, kur u paraqita duke iu afruar
atij, ai e ngriti shikimin, dhe kur pa se jam femer, e uli shikimin dhe nuk e ngriti më deri
sa ia percolla porosinë tënde. Pastaj me tha: ― Ec pas meje dhe me trego rrugën. Kete e
beri vetem se ishte njeri I ndershëm‖ Atehere babai I saj u qetesua, I besoj asaj dhe u
pajtua me mendimin e saj.

Pastaj I tha Musait: “ Unë deshiroj qe te te martoj me njeren prej ketyre dy

vajzave te mia, por qe te sherbesh tetë vjet, e nese I mbush dhjete , kjo eshte
prej teje. Une nuk deshiroj qe kete ta beje te veshtire. Do te shohësh ne dashtë
Allahu se jam I mire” (Kasas 27).

Keshtu edhe veproi. Obligimi I te Derguarit te Allahut ishte tete vjet, ndersa dy te tjera
ishte deshira e tij. Allahu caktoi qe ai ta permbushte afatin, madje edhe t‘I plotesonte
dhjete vjet.

Se‘idi perkatesisht Ibni Xhubejri ka thene:‖ Njehere me takoi nje dijetar I krishtere e me
pyeti: ― A e di se cilin prej dy afateve e ka plotesuar Musai? Une iu pergjigja se nuk e di,
meqe atehere , me te vertete nuk e dija kete. Kur me vone e takova Ibni Abbasin I
tregova per kete, e ai me tha: ― A nuk e ke ditur se obligimi I te Derguarit te Allahut ka
qene tete vjet dhe se ai aspak nuk do ta zvogelonte nga kjo? E di se Allahu ia ka caktuar
Musait ta plotesonte afatin qe ia kishte caktuar me pare. Pra ai ka sherbyer dhjete vjet‖
Kur e takova serish ate dijetar te krishter, ia thashe kete, e ai m‘u pergjigj: ― Ai, te cilin e
ke pyetur dhe I cili te eshte pergjigjur keshtu, me siguri di me shume se ti. ― Une I
thashe: ― Po sigurisht eshte keshtu‖

-428-

Duke udhetuar me familjen e tij, Musait I kane ndodhur ngjarjet me zjarrin me shkopin
dhe me doren, per te cilat Allahu flet ne Kur‘an.

Pastaj iu ankua Allahut te Madheruar se po I frikësohej ithtareve te faraonit, per shkak te

vrasjes se atij njeriu dhe në vështirësite qe I kishte gjate te shprehurit. Gjuha dinte t‘I
ngaterrohej, ndaj ne shume raste nuk mund te shprehej si duhet. Veç kesaj e luti Allahun
qe ta ndihmonte me te vëllain, Harunin ne menyren qe ta kishte afer dhe te fliste ne vend
te tij ne rast te ngaterrimit te serishëm te gjuhës. Allahu I Madherishëm iu pergjigj lutjes
se tij. Bëri qe gjuha te mos I ngaterrohej me tej dhe e urdheroi harunin qe te shkonte me
të.

Musai u nis me shkop ne dore u takua me vëllain e tij, Harunin dhe së bashku shkuan te
faraoni. Kur mbërritën , pritën nje kohe para derës se faraonit dhe pas nje kohe te gjate u
lejuan te hynin Brenda. Kur me ne fund u lejuan te hynin , thane:” Ne jemi Ferrëfyesit
e Zotit tend” (Ta Ha 47) e ai pyeti: “ E kush eshte Zoti juaj o Musa. “ (Ta Ha 49).
Duke iu pergjigjur ashtu siç thote Allahu ne Kur‘an, faraoni I pyeti se çka deshironin, duke
ia perkujtuar rastin e njeriut te mbytur. Musai arsyetohej siç ke degjuar edhe vete e tha: ―
Deshiroj t‘a besosh Allahun dhe t‘I dergosh me mua pasradhesit e Israilit‖ Faraoni refuzoi
kete me fjalet: “ Nese ke sjelle ndonje argument, tregoje ate nese po flet te
verteten. Dhe ai e hodhi shkopin e vet-kur ai” (A‘raf 106-107) gjarper I madh me
goje te hapur I cili iu versul faraonit. Duke pare se gjarperi po I afrohej, faraoni u
frikesua, kerceu nga froni dhe e luti Musain qe ta largonte atë , e ai e largoi.

Pastaj Musai nxorri doren nga gjiri e ai e pa ate te bardhe dhe pa kurfar te mete dhe
perseri e futi dhe e nxorri ne gjendjen normale.

Duke pare kete faraoni I pyeti krerët nga paria e vet se çfare mendonin ata per kete qe
pane, e ata thane:”Keta te dy jane magjistarë; kane ndermend qe me magjite e
tyre t‟ju debojnë nga toka juaj dhe t‟ua shkaterrojnë fenë e
mrekullueshme” (Ta Ha 63) dmth qe t‘ju përzëne nga pronat tuaja dhe t‘ju lene pa
jetesë te rehatshme. Duke refuzuar qe t‘I japin Musait diç qe ai kerkonte prej tyre, ata I
thane faraonit: ― Ne shtetin tend ka shume magjistarë, prandaj tuboi ata ne menyre qe
me magjirat e veta t‘I ngadhënjejnë magjirat e ketyre dyve.‖

Keshtu faraoni dergoi njerez ne te gjitha qytetet qe t‘I therrasin te gjithe magjistarët e
njohur te cilët kur u tubuan te faraoni pyetën: ― Me çka punon ky magjistar?‖ Kur I thane
se ai punonte me gjarperinj, ata britën: ―Pasha Zotin tone ne tere boten nuk ekziston
kush qe do t‘I shendrronte gjarperinjt me litare dhe me shkopinj më mire se ne. E me çka
do ten a shperblesh nese ngadhënjejmë ne? Faraoni u pergjigj: ― Do te jeni te afërmit e
mi, do te keni status te veqantë dhe do t‘ua plotesoj te gjitha deshirat‖ . U moren vesh qe
koha e takimit ― te jete ditën e festës dhe njerezit le të tubohen ne mengjes” (Ta
Ha 59)

-429-

 09-12-, 13:55

-
-

Se‘idi thote:‖ Ibni Abbasi me ka treguar se festa ne te cilën Allahu I ndihmoi Musait
kunder faraonit dhe magjistareve te tij, ka qene Jeumi-ashura (dita e dhjete e muajit
muharrem)

Duke u tubuar ne vendin e caktuar, njerezit I thonin njeri tjetrit: Hajde te shohim “qe te
jemi me magjistarët, nese ata do te jenë fitues” (Shu‘ara, 40), duke menduar ne
Musain e Harunin dhe duke I perqeshur ata. Magjistarët nguronin te fillonin te paret me
magjite e veta prandaj I thane Musait:‖ A do te hedhësh ti, apo te hedhim ne? (A‘raf
115) . U tha qe te hedhin ata te paret. Keshtu ata I hodhën shkopinjtë dhe litarët e tyre,
e thane: “ Pasha madherinë e faraonit ne, gjithsesi do te
ngadhënjejmë” (Shu‘ara 44). Kur I pa magjitë e tyre, Musai u frikësua, ndaj Allahu I
shpalli:“ Hidhe shkopin tend” (A‘raf 117). Kur e hodhi shkopi u shëndrrua ne gjarpër te
madh, me gojë te hapur, dhe filloi t‘I gëlltitë litarët e tyre, keshtu qe nuk mbeti asnjë, e
te mos I gëlltiste. Kur e pane kete mrekulli magjistarët briten:‖Sikur te ishte kjo magji ,
nuk do te ndodhte me magjinë tone kjo qe ndodhi. Kjo eshte diç qe eshte nga Allahu I
Madherishëm! Ne I besojmë Allahut dhe besojmë ne atë qe ka shpallur Musai dhe I
pendohemi Allahut per veprat tona qe I kemi bere me pare‖

Keshtu Allahu e mposhti faraonin dhe ithatrët e tij dhe u shfaq e Verteta. “ Dhe keshtu
e Verteta doli ne shesh dhe u vertetua se ishte gënjeshtër e tere ajo qe kishin
pergaditur ata. Dhe ketu ata qene te ngadhënjyer dhe mbeten te
poshteruar” (A‘raf 118-119)

Gjate gjithe kesaj kohe gruaja e faraonit rrinte e terhequr duke u lutur Allahun qe ta
ndihmonte Musain kunder faraonit dhe ithtareve te tij. Kushdo qe e shikonte ata nga
ithtaret e faraonit, mendonte se ajo ishte terhequr nga druajtja per faraonin. Mirepo ajo
druante dhe frikësohej per Musain.

Pritja e Musait per shkak te premtimeve te rrejshme te faraonit u zgjat sakaq. Kurdohere
qe tregonte ndonje mrekulli faraoni premtonte se do t‘I lejonte qe me vete t‘I merrte
izraelitet, por kur kalonte ajo mrekulli mohonte se kishte premtuar diç dhe thoshte: ― A
mundet Zoti yt te te jape edhe diçka tjeter, veç kesaj?‖

Keshtu Allahu kunder popullit te faraonit dergoi karkaleca rriqra bretkosa dhe gjak, te
gjitha keto argumente te qarta. Tek secili rast faraoni e luste Musain qe ta largonte prej
tyre, duke I premtuar se do t‘I lejonte pasradhesit e Israilit qe te shkonin me të. Mirepo
kur Musai ia largonte mynxyren ai e mohonte premtimin dhe shkelte betimin , perderisa
Allahu nuk I urdheroi Musait qe ta nxirrte popullin e vet, gjë që edhe e beri nje nate.

-430-

Ne mengjes duke pare se ata kishin shkuar tanimë faraoni dergoi njerezit neper qytete qe
te grumbullohej ushtria, me te cilin u nis pas Musait. Atehere Allahu I shpalli detit: ― Kur
robi im Musai te sjell me shkop ti ndahu ne dymbëdhjete vende qe te kalojne pasuesit e
tij, e pastaj bashkohu perseri mbi faraonin dhe ithatert e tij. Musai kishte harruar se duhej
ta godiste detin me shkop, mirepo kur iu afrua pa dallgezimin e tij. U frikesua se Musai do
ta prekte pahiri e te behej I padegjueshëm ndaj Allahut te Madherishëm.

Kur dy grupet e pane njera tjetrën dhe iu afruan njera-tjetres, “ shoket e Musait
thirren: “ Vetem sa nuk na kane zënë‖ (Shu‘ara 60-61) dmth vepro siç te ka
urdheruar Zoti! Ti dhe Ai e flisni te verteten. Musai tha: ―Zoti im me ka urdheruar qe kur
te arrijmë ne det, te ndahemi ne dymbëdhjete grupe, ne menyre qe ta kalojme atë. ―
Pastaj iu kujtua shkopi I tij dhe I ra detit me të pikerisht ne çastin kur njerezit e faraonit
ishin afruar fundit te kolonës se tyre. Pastaj deti u nda, siç e pat urdhëruar Zoti dhe siç I
kishte premtuar Musait. Kur Musai dhe te gjithe pasuesit e tij e kaluan detin faraoni dhe
ithtaret e tij hyne ne të, e ai u bashkua mbi ta, pasi keshtu ishte I urdheruar. Kur Musai e
kaloi detin, pasuesit e tij thane:‖Kemi frikë se faraoni nuk eshte mbytur dhe nuk besojmë
se ai ka vdekur.‖ Per kete Musai e luti Zotin , e Zoti e nxorri jashte trupin e faraonit.
Atehere u bindën se faraoni kishte vdekur.

Pastaj I takuan njerezit te cilët I adhuronin idhujt e thane: “ O Musa na bë edhe ti

neve nje zot, ashtu siç kane edhe ata zota” Ju me te vertete jeni popull qe ska
mend tha Musai.” Me te vertete do te jete e zhvlersuar ajo qe rrefejnë keta dhe
do t‟u jete e padobishme ajo qe punojnë ata” (A‘raf 138-139) . Ju keni pare dhe
keni degjuar mjaft keshilla.

Pastaj duke I lene ata ne nje vend Musai u tha: ― Jini te degjueshëm ndaj Harunit. Une po
shkoj te Zoti im I Cili ua ka caktuar juve Harunin si zëvendës timin‖ U tha gjithashtu se do
te kthehej pas tridhjet ditësh.

Duke shkuar te Zoti I tij pas tridhjet ditesh dhe netësh agjërimi , I erdhi turp qe me Zotin
te bisedonte me kundermim te agjeruesit, ndaj e prishi agjerimin dhe I pertypi disa gjethe
te nje bime, por kur erdhi Zoti e pyeti perse e ke prishur agjerimin edhe pse e dinte mire
shkakun e veprimit te tillë. Musai u pergjigj: ― O Zoti im me erdhi turp qe te bisedoj me
Ty, e nga goja te mos me vije erë e këndshmë. ― Zoti I tha: ― O Musa a nuk e di ti se
kundermimi I agjeruesit per Mua eshte me I këndshëm se era e mislut? Prandaj kthehu
dhe agjero edhe dhjete dite, e pastaj eja prap.‖ Musai veproi siç u urdherua.

-431-
 13-12-, 10:18

-
-

Duke qene se Musai nuk iu kthye popullit te vet ne kohen e caktuar, kjo u erdhi veshtire
atyre. Haruni u drejtohej dhe u thoshte: ― Kur dolet nga Egjipti I sollët me vete edhe
gjerat e çmueshme dhe stolite e florinjta te cilat ua paten besuar ne ruajtje njerezit e
faraonit por edhe tek ata kane mbetur gjësendet tuaja. Prandaj u rekomandoj qe ta
mbani mend se çka ka mbetur tek ata prej gjerave tuaja dhe qe te mos e prekni asnje
send te tyre qe u eshte besuar ne ruajtje. Keto nuk do t‘ua kthejme më atyre, por edhe
nuk do t‘I ndalim per vete. Pastaj e hapi nje grope dhe secilin njeri qe kishte ndonje send
te arte e urdheroi qe ta gjuante ne ate grope. Pastaj mbi te ndezi zjarrin e tha: ― Nuk do
te jete më as e jona as e atyre‖

Samirijji I takonte nje populli qe jetonte ne fqinjësi me izraelitet dhe te cilët I adhuronin
lopet. Se bashku me izraelitet u nis edhe Samirijji. Atij I qe shkruar qe te shihte nje
gjurme , prej nga mori nje grusht dhe. Duke kaluar prane Harunit, Haruni e pyeti: ― O
Samirijji a nuk do te hedhësh edhe ti atë q eke ne dore? Gjate gjithe kohes Samirijji e
mbante pluhurin ne dore e qe askush me heret nuk e kishte pare kete. Ai tha: ― Ky eshte
nje grusht dhe nga gjurma e te Derguarit I cili ju kaperceu juve pertej detit. Do ta hedhi
me kusht qe te luteni te behet ashtu siç them unë.‖ Keshtu ai e hodhi atë, e Haruni ia
bëri duanë. Samirijji tha: ― Deshiroj qe e tere kjo te behet viç‖ Atehere çdo gjë qe ishte
ne grope: stolite e arta , bakri dhe hekuri, u mblodhen ne forme te nje viçi, I cili nuk
kishte shpirt, por ishte I zbrazet perbrenda, prandaj nxirrte zë.

Ibni Abbasi ka thene: ― Pasha Allahun ai nuk pelliste, porse era I hynte nga ana e prapme
dhe I dilte nga goja, duke bere qe te degjohej me zë‖

Per kete shkak izraelitet u ndane ne disa grupe. Disa thone: ― O Samirijji ti e di me se miri
se ç‘eshte kjo, ndaj na thuaj‖ ― Ky eshte zoti juaj: Musai eshte ne lajthitje.‖ Te dyte
thane:‖ Ne këtë nuk do ta mohojmë, deri sa te na vijë Musai. Nëse konstatohet se ky
eshte zoti ynë, ne nuk e kemi mohuar dhe I kemi mbetur besnik atij qe prej çastit kur e
pamë, e nese nuk eshte Zoti ynë do ta pasojmë Musain.‖ Të tretët thane: ― Kjo eshte
vepër e shejtanit e jo e Zotit. Ne nuk e besojmë kete dhe nuk do ta pasojmë atë‖ Te
katertit u helmuan me fjalët e Samirijjit dhe I besuam atij se viçi ishte zot dhe nuk e
mohuan assesi.

Haruni (paqja e Allahut qofte mbi te) u thoshte: “ O populli im, ju me kete, vetem
jeni ne sprove; Zoti juaj eshte I Meshirshmi.‖ (Ta Ha 90), dmth e jo ky viç. Ata e
pyetën: ―C‘u bë me Musain, na premtoi se do te kthehej pas tridhjet ditësh, e pastaj e
shkeli premtimin? Ja tani kanë kaluar dyzet ditë, e ai ende nuk u kthye.‖ Më të këqijët
nder ta thane: ― Nuk e ka gjetur Zotin e vet, ndaj po e kerkon ende‖

-432-

Kur Allahu bisedoi me Musain, nder te tjera I tregoi se ç‘kishte ndodhur me popullin e tij
pas shkuarjes se tij.” Dhe Musai iu kthye popullit te vet I zemëruar dhe I
pikëlluar.” (Ta Ha 86), duke u thene atyre ashtu siç e keni pare edhe vet ne Kur‘an .
― Dhe e rrëmbeu te vëllain per koke, e zuri ta terhiqte kah vetja” (A‘raf,150).
Musai I hodhi pllakat I pezmatuar. Pasi e degjoi te vëllain dhe pasi ia pranoi arsyetimin, e
luti Allahun qe t‘ia falte dhe iu afrua Samirijjit dhe e pyeti: ― Cfare te shtyri te veprosh
keshtu? ― Ai u pergjigj: ― Ju nuk I pate gjurmët e të Derguarit e unë I pashe ato. Mora nje
grusht dhe “dhe e hodha dhe ja keshtu ne zemren time lindi nje mendim I keq.”
E atehere shporru” tha Musai, Gjate tere jetes sate do te thuash: “ Askush te
mos më prekë! E do te te prêt edhe çasti I caktuar I cili nuk do te shmanget
dot. Shihe vetem kete “zotin” tend te cilit iu perkule ti, ne do ta djegim ate me
siguri dhe do t‟ia shkaperderdhim neper det pluhurin e tij‖ (Ta Ha 96-97). Sikur te
ishte viçi I vertete, kjo nuk do te mund t‘I ndodhte dot.

Keshtu pasradhesit e Israilit u binden se kjo kishte qene sprove (ngasje) per ta. Ata qe
mendonin sikurse Haruni, u gezuan e thane: ― O Musa lute Zotin qe t‘na hapë dyert e
pendimit e të na falë atë qe kemi bere ne.‖ Atehere Musai I zgjodhi shtatedhjete njerez
nga populli I tij. Keta ishin izraelitet me te mire dhe me te devotshëm te cilët nuk kishin
bere ne asnje cast mëkat ―shirk‖. Musai shkoi se bashku me ta qe te pendoheshin, ndersa
toka u drodh nder ta.

Kur ndodhi ajo qe ndodhi I Derguari I Allahut u turperua nga populli I tij dhe nga grupi qe
e mori me vete, ndaj u lut: “ O Zoti im sikur te doje do te mundje te me
shkaterrosh edhe mua edhe ata qe me pare. A do te na shkaterrosh per shkak
te asaj qe kane bere te marrët tanë? (A‘raf 155)

Nder ta kishte edhe te tille per te cilët Allahu e dinte me mire se ai qe zemrat e tyre ishin
te kapluara me dashuri ndaj viçit dhe me besim ndaj tij, per çka edhe toka u dridh nga
termeti. Allahu thote: “ ndersa meshira Ime perfshin çdo gjë; do t‟ua jap atyre qe
jane te devotshëm dhe qe japin zekat atyre qe u besojnë argumenteve Tona,
dhe atyre qe ndjekin Pejgamberin Ferrëfyesin I cili nuk do te dijë as te lexojë
as te shkruaj te cilin ata e gjejnë te shenuar ne Teurat dhe ne Inxhil.‖(A‘raf 156-
157)

Ne kete Musai tha:‖ O Zoti im prej Teje kerkova teube per popullin tim e Ti me the se
meshiren Tënde ia ke dedikuar dikujt tjeter, e jo popullit tim. Ku te ishte fati e te mos
kasha lindur ende, e te paraqitesha si pauses I atij njeriu te cilin Ti e ke mëshiruar! Allahu
u pergjigj: Pendimi I tyre eshte ky: secili prej tyre le ta marre shpaten ne dore dhe le te
fillojë ta presë secilin qe e takon, duke mos pasur parasysh se kush eshte ai, madje qofte
edhe babai I tij apo femija e tij. Keshtu u penduan ata, per te cilët nuk dinin gjë as Musai
as Haruni meqe Allahu deshi qe te tregohen mëkatet e tyre dhe t‘I pranojne ata. Prandaj
edhe vepruan sipas urdherit te Tij, ndersa Allahu ua fail edhe vrasësve edhe te vrarëve.

-433-

 Me t‘I kaluar hidherimi, Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) u nis bashkë me ta kah
Toka e Shenjtë, duke I marrë me vete edhe pllakat e hedhura . Kur I urdheroi ata qe t‘I
kryenin ceremonite e caktuara, siç bënte edhe vetë , atyre iu duken te veshtira dhe
refuzuan t‘I kryenin ato. Prandaj Allahu e ngriti kodren mbi ta, sikur te ishte re, e pastaj e
leshoi ulët mbi kokët e tyre.

Duke u frikësuar se kodra do te binte mbi ta, ata moren librin ne dore te djathtë
njëkohësisht duke vështruar nder sy kodrën dhe keshtu, ne frikë e sipër se ajo megjithatë
do t‘I shtypte, u nisen per ne Tokën e Shenjtë. Atje gjeten nje qytet, banoret e te cilit
ishin te pamëshirshëm dhe te pa arsimuar.

Thuhet se frutat qe I kultivonin ata, ishin jashtzakonisht te medhenj. Pasuesit e Musait

thane:‖ O Musa aty gjendet populli I pamëshirshëm” (Maide 22) ne nuk kemi fuqi
qe te luftojmë kunder tyre. Prandaj nuk do te hymë ne te, perderisa ata gjenden aty. ― E
nese ata dalin prej tij atehere ne, me siguri do te hymë ne te” (Ma‘ide 22)

“ Dy njerez te cilët I frikësoheshin Allahut , thane:‖ (Ma‘ide 23) I pyetur se a

lexohet keshtu ky ajet, Jezidi eshte pergjigjur: ― Po lexohet. Ata dy kane qene prej atyre
te pamëshirshmeve. I besuan Musait I erdhën atij dhe I thane: ― ne e njohim popullin
tone më mire se ju.Nese I frikësoheni shumësisë se tyre dhe trupit te madhë qe kane ata
aspak nuk jane te forte e as trima, andaj suluni ne dyert e tyre. Nese veproni keshtu, ju
me siguri do te fitoni. ― Disa te tjere thone se keta dy ishin pjesetar te popullit te Musait.
Por frikacakët nder izraelitët thane: “ O Musa perderisa ata gjenden aty, na assesi
nuk do te hyjmë ne të. Shko ti dhe Zoti yt e luftoni e ne do te presim
ketu” (Ma‘ide 24)

Duke u hidhëruar, Musai I mallkoi dhe I quajti mëkatarë te medhenj. Per ndryshe deri
atehere nuk I kishte mallkuar per mëkatet dhe per gabimet qe kishin bërë. Allahu e
plotesoi mallkimin e tij, edhe Vetë I quajti mëkatarë te medhenj dhe dyzet vjet ua ndaloi
hyrjen ne Tokën e Shenjtë. Ua caktoi qe gjate gjithe kesaj kohe te bridhnin neper
shkretetire pa asnje ditë pushimi dha pa kurfar vendbanimi. Pastaj Allahu derisa ata
bridhnin neper shkretetire ua dha nje re, e cila u bënte hije, u leshonte mann dhe
shkurtëza u dha rroba, te cilat nuk shtjerrëshin dhe nuk shlyheshin fare. Perveç te gjitha
ketyre ua dha edhe nje gur ne formë kubi, te cilit Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) ,
sipas urdherit te Allahut I ra me shkop, e prej tij gufuan dymbëdhjete burime prej çdo
ane nga tre. Musai I tregoi secilit fis prej nga do te pinte uje. Kahdo qe shkonin dhe kudo
qe arrinin, gurin e gjenin tek ata, në te njejtin vend., ku kishte qene dje.

-434-

Transmrtimin me kete permbajtje Ibni Abbasi ia pershkruan te Derguarit te Allahut (paqja

dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) . Si argument per kete ajet I sherben fakti se Muaviu,
duke degjuar Ibni Abbasin se si e citonte kete hadith, e refuzoi mundesine se njeriu I
faraonit ishte ai qe e kishte zbuluar se Musai e kishte vrare ate njeri, duke pyetur: ― Si ka
mundur ai ta perhapte lajmin, duke qene se per ngjarje nuk dihej fare dhe te verteten e
dinte vetem izraeliti, deshmiatar I vrasjes ?‖

Kete hadith e shenon edhe Imam Nesaiu. E citojne edhe Ibni Xheriri dhe Ibën Ebi Hatimi
ne tefsiret e tyre, në versionin qe e transmeton Jezid b. Haruni. E Allahu e di me se miri
se çfare eshte e vertete! Megjithatë duket se keto jane fjalet e Ibni Abbasit, ngase eshte
kontestuese te jene keto fjalet e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) .
Shume gjera nga ky transmetim jane israilijate. Vetem nje pjese e tij siç shihet nga vete
kontesti do te mund te ishin fjalet e te Derguarit tone. Veç kesaj nje pjese e ketij
transmetimi eshte kontestues dhe I papranueshëm, prandaj sipas te gjitha gjasave, keto
jane fjalet e Ka‘bel el-Ahbarit. Kete e kam degjuar nga shejhu ynë hafëz Ebu El-
Haxhxhaxh El-Mizziu, e Allahu e di me se miri se çka eshte e vertete.
NDERTIMI I TEMPULLIT
Ne librat hebreo-krishtere pershkruhet hollësisht se si Allahu e ka urdheruar Musain qe ta
ndertonte nje shenjetore prej dërrasash drize (akacie) me lekure te kafshëve te trasha
dhe prej leshi. E urdheroi qe ta stoliste me mendafsh me ngjyre , me flori dhe me argjend
dhe t‘I bënte dhjete perde, çdonjera me gjatesi prej njezet bërrylash ndersa me gjerësi
prej katër bërrylash. Shenjetorja duhej te kishte kater dyer dhe perde te punuara nga
mëndafshi dhe damasti me ngjyra. Brenda te kishte rafte dhe pllaka te arta dhe te
argjenta. Cdo hyrje, krahas kryesores, duhej te kishte edhe nga dy dyer. Te kishte edhe
shume gjera te tjera, te cilat sikur t‘I numeronim te gjitha, do te zgjasnim shume.
Gjithashtu ishte I urdheruar te mbaronte nje senduk prej derrasash drize, te gjate dy e
gjysëm, te gjërë dy dhe te larte nje beryl e gjysëm, duke e mveshur perbrenda dhe
perjashta me flori te pastert, qe ne kater këndet te vinte nga nje hallkë, ndersa nga te dy
anët t‘ia mbaronte nga nje kerubin te arte , njerin kundruall tjetrit keshtu qe si teresi te
dukeshin si dy engjëj me krahë. Kete e punoi nje njeri qe quhej Baslijal.

-435-

 14-12-, 13:42

-
-

Pastaj e urdheroi qe te bente nje tavoline nga druri I drizës te gjate dy e të gjërë dy beryl
e gjysme. Tavolina te kishte shulin e arte dhe kurorën kater rrathë te artë manash, te
gdhendur ne dru shege, çanakë, kupa dhe nje shandan qirinjsh me gjashtë rremba te
arte; tri nga nje ane e tri nga ana tjeter. Ne secilin rremb te ishin nga tre qirinj. Shandani
duhet t‘I kishte katër gotëza. Shandani dhe tere pajisja e tij te punoheshin prej nja
kandari me ari te paster. Te gjitha keto si dhe thertoren I mbaroi Baslijali.

Shenjëtoren e ngritën ditën e pare te vitit te tyre, perkatesisht ditën e pare te pranveres.
Aty e vendosen edhe Sëndukun e dëshmisë, I cili e Allahu e di me se miri, permendet ne
fjalet e Lartmadherishmit: “ Shenja e sundimit te Tij, u tha Pejgamberi I tyre do te
jete sënduku I cili do t‟u arrijë juve dhe te cilin do ta bartin engjëjt ne te cilin
do te kete prehje per ju nga Zoti juaj dhe teprica e asaj qe kane lene Musai dhe
Haruni . Ky eshte pra argument per ju, nese jeni besimtarë” .(Bekare 248)

Ky eshte pershkrimi tejet I gjërë ne librin e tyre. Aty janë te parashtruar rregullat
dispozitat dhe menyra e flijimit te kurbanit.

Aty gjithashtu qendron se shenjëtorja eshte ngritur para se te fillonin ta adhuronin viçin,
qe I ka paraprirë ardhjes se tyre ne Jerusalem. Pastaj thuhet se shenjetorja u ishte
sikurse Ka‘bja, faleshin ne te, ktheheshin kah ajo gjate lutjeve dhe tek ajo kerkonin falje
Zotit. Po ashtu thuhet se kur Musai hynte ne shenjëtore, ata rrinin ne kembe rreth saj,
perderisa ne dyer nuk leshohej nje re ne forme te shtylles kur ata binin ne sexhde Allahut
te Madherishëm. Nga kjo shtyllë prej reje, e cila ne realitet ishte nga drita , Allahu I fliste
Musait; I drejtohej atij, e urdheronte dhe ia ndalonte diç, ndersa Musai rrinte afer
sendukut duke u mbajtur per kerubinët . Kur perfundonte bisedimi , menjeher ua percillte
pasardhesve te Israilit dhe I njoftonte ata per urdheresat dhe ndalesat qe ia kishte
shpallur Allahu.

Kur kerkonin prej tij qe te gjykonte per ndonjë çeshtje per te cilën nuk kishte asgjë te
shpallur nga Allahu I Lartësuar atehere shkonte ne shenjetore qendronte afer sendukut I
kapte kerubinët dhe e priste shpalljen e cila do te ishte zgjidhje e problemit te dhene.

Atëbotë izraeliteve u ishte lejuar perdorimi I arit, I mendafshit me ngyre dhe margaritare
ne shenjetore dhe ne vendin ku I drejtoheshin Allahut gjë qe ne fenë tone nuk lejohet.
Per me teper ne e kemi te ndaluar t‘I zbukurojmë se tepermi xhamitë, ne menyre qe kjo
te mos ia terheqë vëmendjen falësit.

-436-

Keshtu Umer b. El-Hattabi (Allahu qofte I kenaqur me të) me rastin e zgjerimit te

Xhamisë se Pejgamberit I kishte thene atij qe ishte ngarkuar per kete pune: ― Ndertoju
njerezve atë qe do t‘I mbroje ata dhe ki kujdes qe te mos perdorësh ngjyre te kuqe apo
te verdhë e qe pastaj njerezit te vihen ne sprovë. ― Ibni Abbasi ka thene: ― Mos I stolisni
xhamite, ashtu siç I stolisin hebrenjtë dhe te krishteret faltoret e tyre‖

Ky eshte nderim I posaçëm per ummetin tone, meqe ai nuk e imiton asnje popull te
meëhershëm . Ne realitet Allahu ka caktuar qe tere vëmendja e njeriut në namaz, duhet
t‘I kushtohet vetem Atij.
Per kete shkak I ka ruajtur shikimet dhe ndijimet tona, ne menyre qe te mos shkujdesemi
dhe te mos mendojme per asgje tjeter, perveç ne ibadetin te cilin jemi duke bërë.
Falënderimi I qofte Allahut qe eshte keshtu.

Kjo shenjëtore per pasardhësit e Israilit derisa bridhnin neper shkretetire, ishte sikurse
Ka‘bja. Kur I kryenin lutjet ktheheshin kah ajo, e si imam u ishte Musai (paqja e Allahut
qofte mbi te) , me te cilin ka biseduar Allahu. Kurbanin e therrte vëllai I tij, Haruni (paqja
e Allahut qofte mbi te) . Kur vdiq Haruni e pastaj Musai, pasardhesit e Harunit vazhduan
t‘I therrnin kurbanet, ashtu siç bënte edhe babai I tyre. Keshtu ka mbetur gjer më sot.

Punët rreth pejgamberise dhe udhëheqjen e gjërave pas Musait I mori persiper sherbetori
I tij Jusha‘b b, Nuni (paqja e Allahut qofte mbi te) I cili I ka shpënë hebrenjtë ne
Jerusalem . Per kete do te behej fjale me vonë. Ketu deshirojmë te permendim vetem atë
se ai, pasi qe e forcoi pushtetin e vet ne Jerusalem e vendosi shenjëtoren ne shkëmbin e
Mesxhidul Aksasë, ndaj edhe me tej faleshin ne drejtim te saj. Kur u zhduk shenjetorja,
ktheheshin kah vendi ne te cilin kishte qene me pare, dmth kah shkëmbi. Prandaj ky
shkëmb ka qene kibleja e pejgambereve pas tij deri ne kohen e te Derguarit te Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) . Edhe vete Muhammedi (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) falej kah ai para hixhretit, me ate qe vendosej ashtu, qe Ka‘bja ishte
para tij. Kur e beri hixhretin po ashtu urdheroi qe namazi te falej ne drejtim te
Jerusalemit. Ne kete menyre eshte falur gjashtembedhjet, e sipas disave shtatembedhjet
muaj.

Vitin e dyte sipas hixhretit ne muajin Shaban e nderroi drejtimin e kthimit kah Ka‘bja e
cila ka qene edhe kibleja e Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) . Kjo ka ndodhur ne
kohen e ikindise, e sipas disave gjate faljes se namazit te drakes, gjë qe e kemi
parashtruar gjerësisht ne Tefsirin tone, duke komentuar fjalet e te Lartmadherishmit:
― Disa njerëz mendjelehtë do te thone: “ C‟I ktheu ata (muslimanët) prej kibles
kah e cila drejtoheshin? “ (Bekare 142) deri te fjalet e te Lartmadherishmit: ― Ne të
shohim duke e hedhur shikimin me lakmi kah qielli dhe Ne me siguri do te
bëjmë qe te kthehesh kah ana te cilën e deshiron ti. Prandaj ktheje fytyrën
tënde kah faltorja Fisnike” (Bekare 144)

-437-

 16-12-, 11:44
-
-

KARUNI DHE MUSAI (paqja e Allahut qofte mbi të)

Allahu I Madherishëm thote:” Karuni ka qene nga populli I Musait qe I shtypte ata,
e, Ne I patëm dhene atij aq shume thesare, saqe çelesat e tyre vështirë do te
mund t‟I bartnin nje grup njerëzish te fuqishëm. “ Mos u bëj I shfrenuar se
Allahu nuk I do ata qe jane te shfrenuar, I thoshin njerëzit nga populli I tij, dhe
perpiqu qe me atë qe te ka dhene Allahu ta fitosh botën tjeter e mos harro
pjesmarjen tënde edhe ne kete botë, dhe bëju mire te tjereve, ashtu sit e ka
bere ty mire Allahudhe mos bë çrregullime ne Tokë se Allahu nuk I do ata qe
bëjnë çrregullime” Kete qe kam e kam fituar me dijeninë time, keshtu mendoj
une, thoshte ai. E vallë a nuk e dinte ai se Allahu tanimë I ka zhdukur disa
popuj te cilët kane qene me te fuqishëm se ai dhe te cilët paten grumbulluar
me shume se ai – e kriminelet as qe do te pyetën per mekatet e veta. Dhe ai
doli para popullit te vet me shkelqimin (salltanetin) e tij. Ah Sikur te na ishte
dhene edhe neve sikur Karunit” thonin ata qe lakmonin jeten e kesaj bote, ai
me te vertete ka fat shume te madh” Te mjerët ju thoshin te dijshmit, Per ate
qe beson dhe punon per vepra te mira shperblimi I Allahut eshte me I mire e
do t‟u jepet vetem durimtareve. Dhe Ne e kemi fundosur edhe ate denimi I
Allahut e as qe ka mundur t‟I ndihmonte vetvetes. E ata qe me pare lakmonin
te ishin ne poziten e tij, filluan te flasin: “ A nuk po e sheh se Allahu I jep
mbushullim kujt te doje Vetë nga roberit e Tij, e edhe ia mungon atë atij qe
do.Sikur allahu te mos na kishte shprehur miresine e Vet edhe neve do te na
kishte fundosur ne tokë! A nuk po e shihni se jobesimtarët kurrë nuk do te
kene sukses? Atë botën tjeter do t‟ua japim atyre qe nuk deshirojne te
kryelartësohen ne Tokë dhe qe nuk bëjnë çrregullime ndersa ata qe I
frikësohen Allahut I prêt perfundimi fatlum” (Kasas 76-83)

El-A‘mesi shenon nga El-Minhal b. Amri e ky nga Se‘id b. Xhubejri se Ibni Abbasi ka
thene: ― Karuni ka qene kushëriri (djali i xhaxhait) I Musait‖.

-438-
Te njejtën gjë thonë edhe : Ibrahim en-Neha‘iu, Abdullah b. El-Harith b. Neufeli, Simak b.
Harbi, Katade, Malik b. Dinari dhe Ibni Xhurejxhi. Ky shton : ― Karuni ka qene djali I
Jas‘hebit e ky djali I Kahithit, ndersa Musai ka qene djali I Imranit, e ky djali I Kahithit.

Ibni Xheriri thote: ― Shumica e dijetareve mendojne se ai ka qene kusheriri I Musait, duke
mohuar mendimin e Ibni Is‘hakut se ai ka qene xhaxhai I Musait. Katade thote: ― E kanë
quajtur El-Munever per shkak se e lexonte mire Teuratin, porse armiku I Allahut sikurse
edhe Samirijji renegoi ne hipokrizi, prandaj e habiti pronësia ndersa e shkaterroi pasuria‖

Shehër b. Haushebi thote: ― Per shkak te kryelartesise ndaj te tjereve, rrobat I mbante
per nje pëllëmbë me te gjata se te tjeret‖

Allahu permend se ka pasur aq shume thesare saqe nje grup I tere njerëzish te fuqishëm
do ta kishin vështirë t‘I bartin çelesat e tyre. Madje disa thone se ata kane qene nga
lekura dhe se I kane bartur gjashtëdhjete mushka. E Allahu e di me se miri.

Njerezit e mençur nga populli I tij e keshillonin atë dhe I thonin: ― Mos u bëj I
shfrenuar” dmth mos u lavdero shume per ate qe te është dhënë dhe mos u kreno ndaj
të tjerëve ngase Allahu nuk I do ata qe janë te shfrenuar‖ dhe perpiqu qe me atë qe
te ka dhene Allahu ta fitosh botën tjeter” dmth e keshillonin qe te fitonte
shperblimin e Allahut ne Ahiret, meqe ai shte me I mire dhe I perjetshëm. E krahas kesaj
" mos harro pjesëmarjen tende ne kete bote" knaqu ne kete bote me pasurinë qe ta
ka bere Allahu hallall dhe ëmbëlsohu me ëmbëlsira te kendshme “dhe bëju mire te
tjereve ashtu sit e ka bere mire ty Allahu” dmth bëhu I mire ndaj krijesave te
Allahut ashtu si eshte Krijuesi I tyre I mire ndaj teje. “ Dhe mos bë çrregullime ne
Tokë , se Allahu nuk I do ata qe bëjnë çrregullime” dmth mos u bëj kurrfar te keqe
atyre, mos fut ngaterresa ndermjet tyre dhe mos u sill ndaj tyre ndryshe nga ajo qe je
urdheruar, e qe pastaj Allahu te denoje dhe ta marre atë qe ta ka dhene, ― se Allahu
nuk I do ata qe bëjnë çrregullime”

Ne keto keshilla te urta te popullit te vet, ai u pergjigj: “ Kete qe kam e kam fituar me
dijeninë time” dmth nuk kam nevoje te degjoje atë qe flitni ju dhe per çka ma terhiqni
vërejtjen. Mua ma ka dhene Allahu kete sepse Ai e di qe e meritoj kete dhe se me takon
mua. Sikur te mos isha dashur tek Ai she sikur te mos ishte I kenaqur me mua, ai nuk do
t‘ma kishte dhene tere kete pasuri.

-439-
 16-12-, 14:07

-
-

Duke e pergënjeshtruar kete konfirmim te tij Allahu I Madherishëm thote: ― E vallë a nuk
e dinte ai se Allahu tanimë I ka zhdukur disa popuj te cilët kane qene me te fuqishëm se
ai dhe te cilët paten grumbulluar me shume se ai – e kriminelet as qe do te pyeten per
mekatet e veta‖ dmth Ne I kemi shkaterruar edhe popujt e lashte, per shkak te mekateve
dhe te shfrenimeve te tyre, qe ishin me te fuqishëm dhe me te pasur dhe qe kishin me
shume femije sesa Karuni. Sikur te ishte e sakte ajo qe pohon ai, Ne nuk do ta
ndeshkonim askend qe do te ishte me I pasur se ky. Prandaj fakti se ai eshte I pasur nuk
eshte kurrfar argumenti se e meriton dashurine dhe prirjen Tonë.

Ne kete kuptim I Lartmadherishmi thote: “ As pasurite tuaja as femijet tuaj nuk do

t‟ju bëjnë juve te afërt me Ne; perveç atij qe beson dhe qe punon vepra te
mira” (Sebe 37). Gjithashtu thote: “ A mos mendojnë ata qe ne duke u ndihmuar
atyre me pasuri dhe me djem, po nxitojmë t‟u bëjmë ndonjë te mire atyre.
Kursesi porse ata nuk janë te vetëdijshëm per kete” (Mu‘minun 55-56)

Nje pergjigjje e ketille tregon qartë korrektësinë e kuptimit tone te fjaleve te tij:‖ Kete qe
kam e ka fituar me dijenine time‖ Pohimet e atyre te cilët thone se Karuni ka qene I
udhezuar ne shkathtësinë e alkimise, ose qe e ka ditur emrin me te madh te Allahut ( El-
Ismul-l-A‘dham) dhe se me kete eshte sherbyer per perfitimin e pasurise nuk jane te
sakta. Alkimia eshte shkathtësi e shndrrimit te formës se gjërave, e jo te krijimit te tyre,
ndaj si e tille as qe I perngjane shkathtësisë se Krijuesit. Nga ana tjeter pohimi se ai e
kishte fituar pasurine me emrin me te madh te Allahut nuk eshte I sakte, meqe duaja e
kafirit nuk plotesohet , e Karuni ne shpirt ishte kafir, ndersa perjashta munafik. Veç kesaj
pohimet e ketilla jane arbitrare dhe ndermjet tyre nuk ekziston ndonje lidhshmeri, per çka
falenderimi I qofte Allahut, kemi folur hollësisht ne Tefsirin tone.

Allahu I Madherishëm thote:‖ Dhe ai doli para popullit te vet me

shkelqimin (salltanetin ) e tij” Shume mufessirë thone se ai atëbotë kishte dale me
rroba te pergaditura posaqërisht me kuaj dhe me shërbëtorë. Duke e pare gjithe kete
sallatanet, ata qe vraponin pas stolive te kesaj bote, I moren lakmi dhe deshiruan qe
edhe ata te arrinin atë qe kishte ai. Kur dëgjuan kete te diturit, modestë dhe te
arsyeshmit u thane: “ Të mjerët ju! Për atë qe beson dhe punon vepra te mira
shpërblimi I Allahut eshte me I mire” dmth shpërblimi I Allahut ne Ahiret eshte me I
mire, me I vlefshëm dhe më kohëgjatë. Allahu I Madhërishëm thote: “ e do t‟u jepet
vetëm durimtarëve” dmth duke I shikuar bukuritë dhe stolitë e kesaj bote, kete botë
dhe te percaktuarit per vlerat e asaj bote, eshte ne gjendje ta pranojë vetem ai, te cilin e
udhëzon Allahu, te cilit ia forcon zemrën dhe ia ndriçon mendjen, duke ia mundesuar qe
t‘I realizohen deshirat e tij.

Sa bukur ka thene njeri nga dijetarët e vjeter:

―Allahu e do mendjemprehtësinë kur te paraqiten dyshimet dhe maturinë kur te paraqiten

pasionet.‖

-440-

Allahu I Madherishëm thote:” Dhe Ne e kemi fundosur edhe atë dhe pallatin e tij
ne tokë, dhe askush nuk ka mundur ta mbronte atë nga denimi I Allahut, e as
qe ka mundur t‟I ndihmonte vetvetes” Pasi qe Allahu I Madherishëm e pershkroi
kryelartesine e tij dhe paraqitjen pompoze te tij para popullit te vet, Ai thote: ― Dhe Ne e
kemi fundosur edhe atë dhe pallatin e tij ne tokë”

Ne nje hadith te ngjashëm me këtë, Buhariu e shenon nga Xherir b. Zejdi I cili e ka
degjuar nga Salimi, ky nga Ebu Hurejre e ky nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) . Nga Ibni Abbasi dhe Es-Suddiji transmetohet se Karuni e kishte paguar nje
prostitute qe para masës se gjërë te njerzve t‘I thote Musait (paqja e Allahut qofte mbi
te):‖ Ti ke bërë me mua kete dhe kete‖ Thuhet se Musai kur I degjoi keto fjalë u dridh
nga trishtimi I fali dy rekate namaz, e pastaj iu afrua asaj dhe e perbeu qe t‗I tregonte se
kush e kishte shtyre t‘I thoshte keshtu. Ajo e tregoi te verteten, duke thene se kete e
kishte bere Karuni, pastaj u pendua dhe kerkoi falje nga Allahu . Ne kete Musai I ra
Allahut ne sexhde dhe e mallkoi Karunin. Allahu I shpalli Musait: ― E kam urdhëruar Tokën
qe ne kete pikpamje te te jete e degjueshme‖ Musai e urdheroi Tokën qe ta perpinte
edhe atë edhe pallatin e tij, e ajo e bëri këtë. E Allahu e di me se miri.

Pastaj thuhet se Karuni derisa Musai u fliste njerezve per Ditën e Gjykimit erdhi me
ushtrinë dhe kalorësinë e vet, duke u krenuar me shkëlqimin dhe pajisjet qe I kishte. Kur
pane shumica prej atyre te cilave u fliste Musai, filluan ta admirojnë Karunin, ndaj Musai e
thirri atë dhe e pyeti: ― Perse vepron keshtu? Karuni u pergjigj: ― O Musa nese ma ke
kaluar me pejgamberi, une ta kam kaluar ty me pasuri. Nese deshiron, dil dhe më mallko
e une do te mallkoj ty‖

Keshtu Musai dhe Karuni dolën me njerezit e tyre. Musai e pyeti: ― A don ti të lutesh apo
te lutem unë? Unë u pergjigj Karuni. Pasi qe nuk u pranua mallkimi I Karunit atehere
Musai e pyeti: ― A te lutem unë tani? ―Po‖ u pergjigj Karuni. Musai u lut: ― O Allahu im,
urdheroi Tokës qe te më jetë sot e dëgjueshme‖ Allahu I shpalli: ― Unë tanimë e kam
caktuar kete. Atehere Musai u lut: ― O Tokë bën qe te fundosen ne ty‖ e ata sharruan deri
ne zog te këmbës, pastaj deri ne gjunjë e pastaj deri ne krahë. Atehere Musai tha: ― O
Tokë tregoju pasuritë dhe pronat e tyre‖ e ajo ua tregoi. Duke treguar me dore, Musai u
urdhëroi: ― Zhdukuni o ju bijtë e Laviut‖ dhe toka I perpiu ata.

-441-

 17-12-, 11:34

-
-

Nga Katade transmetohet se ka thene: ― Ata fundosen pareshtur per çdo ditë sa gjatesia
e trupit te tyre, dhe keshtu do te vazhdojnë deri ne Ditën e Kiametit.‖ Nga Ibni Abbasi
transmetohet se ka thene: ― Ata jane fundosur deri ne token e shtatë.‖ Shumë mufessirë
rreth ketij rasti, parashtrojnë israilijjate te shumta, por ne qellimisht nuk I cekëm ato.

Ndersa fjalët e të Lartmadherishmit:” Dhe askush nuk ka mundur ta mbronte atë

nga denimi I Allahut, e as qe ka mundur t‟I ndihmonte vetvetes” dmth nuk ka
mundur askush t‘I ndihmonte e as qe ka mundur t‘I ndihmonte vetes.

Ne kete kuptim I Lartmadherishmi thote:” Kur njeriu nuk do te kete as fuqi as

ndihmës.‖(Tarik 10)

Kur pane se ç‘ndodhi me Karunin , se si u fundos ne tokë, I humbi pasuritë pallatet,

familjen dhe gjithqka qe pati, ata qe deshiron te kishin pasuri si ky falenderuan Allahun e
Madherishëm, I Cili I cakton kësmetin robërve te Tij, ashtu siç do Vetë. Prandaj thane: “
Sikur Allahu te mos na kishte shprehur miresine e Vet, edhe Neve do te na
kishte fundosur ne tokë. A nuk po e shihni se jobesimtarët kurrë nuk do te
kene sukses? Per fjalet e permendura ne kete ajet, kemi folur gjerësisht ne Tefsirin
tone.

Katade thote se “vejke enne” do te thotë: “ A nuk ke pare se” . Me te perkitazi me

domethënjen e ketyre fjaleve, pajtohet edhe Hasani. E Allahu e di me se miri.

I Lartmadherishmi pastaj thote: “ boten tjeter” ky vendbanim I perhershëm I

fatlumëve, te cilin e kane humbur pergjithmone fatzitë eshte pergaditur per ata “qe nuk
deshirojnë te kryelartësohen ne Tokë dhe qe nuk bëjnë çrregullime .‖
Shprehja “uluv‖ ne kete ajet do te thotë: ― krylartesi , mendjemadhesi, arrogance dhe
çapkënëri‖, kurse shprehja “fesad” do te thote: ―te bësh mekat ndaj dikujt t‘ia rrëmbesh
pasurinë, t‘ia nxish jeten, t‘I shkaktosh te keqe dhe te mos I ndihmosh a ta keshillosh
dike‖. I Lartësuari thote:” ndersa ata qe I frikësohen Allahut I prêt perfundimi
fatlum”

Ndoshta rasti me Karunin ka ngjarë para daljes se tij nga Egjipti sepse Allahu thotë:
― Dhe Ne e kemi fundosur (sharruar) edhe atë edhe pallatin e tij ne
tokë” Fjala “dar” (pallat) shenon godinën. Nese kjo ka ndodhur më vonë, derisa
bridhnin neper shkretëtirë, atehere fjala “dar” do te thotë edhe vendi ku I vendosnin
tendat. Ne kete kuptim Antariu e perdor kete fjale ne vargjet e veta:

O vendbanimi (im) Able ne luginë,

Fol- qofsh I pershendetur,
O vendbanim (im) Able
dhe kthema pershendetjen

Allahu e di me se miri.

-442-

Allahu I Madheruar ne shume vende ne Kur‘an e permend Karunin ne kontekstin

negative. Keshtu Ai thote: “ Ne e derguam me shenjat dhe thane: “ Ky eshte
magjistar dhe genjeshtar” (Gafir 23-24). Pas rrefimit mbi Adin dhe Themudin ne
suren Ankebut I Lartmadherishmi thote: “ Dhe Karunin dhe faraonin dhe Hamanin.
Musai u solli atyre argumente te qarta, por ata u mendjemadhesuan ne Tokë
dhe nuk I shpetuan denimit. Ne te gjithe I kemi denuar ata sipas mëkateve te
tyre; disave u kemi derguar erën me plot rërë, e disa I kemi shkaterruar me zë
te trishtueshëm; disa I kemi fundosur (sharruar) ne tokë e disa I kemi
permbytur. Allahu nuk u ka bere atyre padrejtësi, por ata vetes I bën
padrejtësi”(Ankebut 39-40)

Siç u tha me pare, Karuni eshte ai qe u fundos ne tokë, ndersa faraoni Hamani dhe
ushtria e tij, u permbytën ne det. Ata me te vertete kane qene mëkatarë.

Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Ebu Abdurrahmani se ka degjuar nga Se‘idi, ky

nga Kab‘b. Alkame ky nga Isa b. Hilal es-Sadefiu, e ky nga Abdullah b. Amri, se nje dite
duke folur per namaz, I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene:‖ Secili qe e kryen rregullisht , ai do t‘I jetë atij dritë, argument I qarte dhe shpetim
ne Ditën e kiametit, e ai qe eshte I pakujdesshëm ndaj tij, ne Ditën e Kiametit nuk do te
kete as dritë, as argument te qarte, as shpetim. Te tillët do te jene (ne shoqeri) me
Karunin, faraonin, Hamanin dhe Ubejj b. Halefin‖

Kete hadith e transmeton vetem Ahmedi (Allahu e meshirofte)

-443-

 21-12-, 09:43

-
-

VIRTYTET E MUSAIT
(paqja e Allahut qofte mbi te)

Allahu I Madherishëm thote:‖ Dhe permende (o Muhammed) ne

Libër (Kur‘an) Musain! Ai ka qene I qinqertë dhe ka qene Pejgamber, Ferrëfyes .
Ne e thirrëm atë nga ana e djathtë e Turit dhe e afruam atë qe t‟I dëgjojë fjalët
Tona dhe I dhuruam atij, nga mëshira Jonë si Ferrëfyes vëllain e tij,
Harunin. (Merjem 51-53)

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë: “ O Musa tha Ai, “Unë te kam zgjedhur ty mbi
njerezit e tjere me pejgamberinë Time dhe me të folurit Tim. Atë qe ta jap ,
merre dhe bëhu falënderues” (A‘raf 144)

Me heret I kemi thene se ne Sahihët e Buhariut dhe te Muslimit shenohet se I Derguari I

Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Mos me ngrit mbi Musain!
Njerezve do t‘u bjere te fikët ne Ditën e Gjykimit. Une do te vij I pari ne vete, e do ta
shoh Musain duke mbajtur per njeren nga shtyllat e Arshit dhe nuk do ta di se a ka
ardhur ne vete para meje apo eshte shperblyer me atë qe I ka rene te fikët ne
Tur. Gjithashtu kemi thene se I Derguari I Allahut keto fjalë I ka thene nga modestia dhe
përulësia . Perndryshe ai ( paqja dhe bekimi I Allahut qofshin mbi të) eshte vulë e
Pejgambereve dhe e pasradhesve me te zgjedhur te Ademit (paqja e Allahut qofte mbi te)
edhe ne kete bote edhe ne boten tjeter. Ketu absolutisht nuk ka kurrfar dyshimi.

I Lartmadherishmi thote: “ Ne te shpallim ty, ashtu siç I kemi shpallur Nuhit, dhe
Ferrëfyesve pas tij; e Ne I kemi derguar shpallje edhe Ibrahimit, Ismailit,
Is‟hakut, Jakubit dhe pasradhesve te tij, Isait, Ejjubit, Junusit, Harunit,
Sylejmanit e Davudit ia kemi dhene Zeburin. Edhe pejgambereve , per te cilët
te kemi treguar me pare, dhe Pejgambereve per te cilët nuk te kemi treguar
ende – e Allahu me siguri ka biseduar me Musain. (Nisa 163-164). I
Lartmadherishmi gjithashtu thotë:” O besimtar, mos u bëni si ata qe e shqetesuan
Musain, e Allahu e liroi atë nga ajo qe thoshin ata dhe ai tek Allahu eshte I
shquar.” (Ahzab 69)

-444-

Imam Ebu Abdullah el-Buhariu shenon: ― Na ka treguar Is‘hak b. Ibrahim b. Ruh b. Ubadi,
se ka degjuar nga Aufi, ky nga Hasani , ky nga Muhammedi dhe Hal-lasi e keta nga Ebu
Hurejre, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene:‖ Musai ishte njeri I turpshëm. Mbulohej ne atë menyre , saqe trupi nuk I shihej
fare. Disa izraelite e shqetesonin duke I thene:‖Keshtu mbulohet vetem ai qe ne trup ka
ndonje te metë; qe ka zgjebën , qe eshte I rrënxuar apo diç te ngjashme‖ Por Allahu
deshi qe ta liroje Musain nga ajo qe thonin ata. Nje ditë Musai duke u veçuar I hoqi rrobat
I la mbi nje gurë dhe filloi te lahej. Pasi u la u kthye t‘I vishte rrobat, mirepo ato se
bashku me gurin ishin zhdukur. Musai mori shkopin dhe filloi ta kerkonte gurin, duke
thene: ― Rrobat e mia o gur! Vazhdimisht deri sa u takua me nje grup izraelitësh te cilët e
pane lakuriq, ne pamjen me te bukur qe kishte krijuar Allahu. Keshtu Allahu e liroi atë
nga ajo qe flisnin ata dhe guri u paraqit, e Musai I mori rrobat I veshi ato dhe filloi t‘I
sillte gurit me shkopin e vet. Pasha Allahun , ne gur si gjurmë mbeten tri ose kater ose
pese te rëna. Per kete flasin fjalet e Allahut te Lartësuar: ― O besimtar mos u bëni si
ata qe e shqetesuan Musain, e Allahu e liroi atë nga ajo qe thoshin ata dhe ai
tek Allahu eshte I shquar.‖ Kete hadith Imam Ahmedi e shenon nga Abdullah b.
Shekiku dhe Hemmam b. Munebbihu e keta nga Ebu Hurejre e keshtu me radhë. Buhariu
dhe Musalimi e shenojne nga Abdurrezaku ky nga Ma‘meri e ky nga Hemmami. Veç kesaj
, Muslimi e shenon edhe nga Abdullah b. Shekik el-Ukajli, e ky nga Ebu Hurejre.

Nje dijetar I traditës se shendoshe thotë:‖Musai ishte I shquar (kishte autoritet) tek
Allahu pasi ishte angazhuar tek ai per vëllain e vet duke kerkuar qe t‘I jetë ndihmës.
Allahu ia plotesoi lutjen I dha çfare kerkoi dhe ia beri te vëllain Pejgamber. Ne lidhje me
kete, I Lartmadherishmi thote:”Dhe I dhuruam atij, nga meshira Jonë, si Ferrëfyes
villain e tij Harunin” (Merjem 53)

Buhariu pastaj shenon:‖ Na ka treguar Ebu Velidi se I ka rrefyer Shu‘be ketij, El-A‘meshi
se ka degjuar Ebu Vailin se Abdullahu ka thene:‖ Nje here I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ndante prenë e luftes e nje njeri I tha:‖Me këtë ndarje
nuk deshirohej te arrihej kënaqesia e Allahut.‖ Unë shkova te I Derguari dhe I tregova se
ç‘kisha degjuar. Ai u hidherua aq shume saqe hidherimin e pashe ne fytyren e tij. Pastaj
tha: ― Allahu e meshirofte Musain! Ate e kane shqetesuar me shume se kjo, por ka
duruar.‖

-445-

 23-12-, 13:19

-
-

Kete hadith Muslimi e shenon ne disa versione, permes Sulejman b. Mehran el-A‘meshi.
Etj.

Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Ahmed b. Haxhxhaxhi se ka degjuar nga Israil b.

Junusi ky nga El-Velid b. Ebi Hashimi, robit te liruar te Hemedanit, ky nga Zejd b. Ebi
Zaidi, e ky nga Abdullah b. Mesudi se I Derguari I Allahut u ka thene sahabeve: ― Askush
per askend te mos me thote diç te shemtuar meqë une deshiroj te dal para jush me
kraheror te pangarkuar‖ Abdullahu me tej thote: ― Te Derguarit te Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) I erdhi nje pasuri, e ai e ndau atë. Pastaj une kalova para
dy njerezve, te cilët I thonin njeri tjetrit: ― Pasha Allahun Muhammedi nuk ka deshiruar
me kete ndarje te arrijë as Fytyren e Allahut te Madherishëm as vendbanimin ne Ahiret‖ U
ndala qe ti degjoj se ç‘flisnin e pastaj shkova tek I Derguari I Allahut dhe I thashë: ― O I
Derguar I Allahut na ke thene qe per asnjerin nga sahabet te mos sjellin asgje te
shemtuar. Duke kaluar afer filan fistekut degjova duke thene kete e kete. Per kete I
Derguari I Allahut iu skuq fytyra dhe I erdhi shume keq, ndaj tha: ― Lere rehat, Musai
eshte shqetesuar me shume se kjo , por ka duruar‖

Kete hadith e shenojne edhe Ebu Davudi dhe Tirmidhiu nga Israili e ky nga Velid b. Ebi
Hashimi dhe me tej me sened te njejtë. Ata ne nje version tjeter e shenojne edhe nga
Ibni Abdi, ky nga Israili ky nga Es-Suddiji e ky nga El-Velid e keshtu me radhe. Mirepo
Tirmidhiu pastaj thote se ky version eshte garib.

Ne sahihët e Buhariut dhe te Muslimit ne hadithet mbi Isranë gjendet argumenti se I

Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) derisa ky ishte ne kijam dhe
falej ne varrin e vet. Kete e transmeton Muslimi nga Enesi.

Gjithashtu ne Sahihët e Buhariut dhe te Muslimit gjendet nje hadith te cilit ata
transmetojne nga Katade ky nga Enesi, ky nga Malik b. Sa‘sa‘I e ky nga I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) se ate nate kur ishte ne Isra kishte
kaluar prane Musait ne qiellin e gjashte, e Xhibrili I kishte thene : ― Ky eshte Musai. Jepi
selam‖ I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Une I
dhashe selam , e ai mu pergjigj: ― Mire se erdhe Pejgamber I mire dhe vella I mire! Kur u
nisa me tej ai filloi te qaje dhe kur u pyet: ― Perse po qan‖? Ai u pergjigj: ― Po qaj se pas
meje eshte derguar nje I ri, pasuesit e te cilit do te hyne ne Xhehnet me shume se sa te
mitë.‖

-446-

Ibrahimi thote se kjo ka ndodhur ne qiellin e shtate. Per kete eshte shenuar kaq.

Ne lidhje me hadithin te cilin e transmeton Shurejk b. Ebi Nemri nga Enesi ne te cilen
qendron se Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) eshte ne qiellin e gjashte, e Musai
(paqja e Allahut qofte mbi te) ne te shtatin, per shkak se Allahu ka biseduar me te –
shume hafidh thone se eshte me I drejte qendrimi I atyre, te cilet mendonje se Musai
eshte ne qiellin gjashte, e Ibrahimi ne te shtatin, I mbeshtetur ne Ka‘ben qiellore (Bejtul-
Ma‘mur) neper te cilen çdo dite kalojne nga shtatedhjete mije engjuj, te cilet me kurre
nuk do te vijne në radhë.

Kryesisht te gjitha transmetimet pajtohen se muhammedi (paqja dhe shpetimi I Allahut

qofte mbi te) pasi qe Allahu I Madherishëm ia pat caktuar atij dhe pasuesve te tij
pesedhjete namaze gjate dites dhe nates, kishte kaluar prane Musait I cili ka thene:‖
Kthehu te Zoti yt, dhe lute qe t‘ia lehtesoje ummetit tend. Une para teje jam munduar se
kam mundur rreth pasradhesve te Israilit. Pasuesit e tu jane me te padegjueshëm dhe me
pak mendjemprehte e te vendosur‘. Keshtu I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) disa here eshte kthyer nga Musai tek Allahu I Madherishëm , I Cili
vazhdimisht ia zvogelonte numrin e namazeve derisa nuk zbriti ne pese namaze gjate
dites dhe nates. Allahu I Madherishëm atehere pat thenë:‖ Pese namaze do te jene
sikurse pesedhjete.‖ Dmth me zmadhimin e shperblimit.

Allahu e shperblefte Muhammedin dhe Musain me çdo te mire!

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Museddedi ketij Husain b. Numejri se ka degjuar nga

Husain b. Abdurrahmani , e ky nga Se‘id b. xhubejri se Ibni Abbasi ka thene:‖ Nje dite
doli para nesh I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e tha:‖ Me
jane treguar te gjithe popujt. Pashe nje mori njerezish te cilet e kishin mbuluar horizontin
dhe m‘u tha: ― Ky eshte Musai me popullin e tij.‖Kete hadith Buhariu e shenon ne nje
version me te shkurter.

Imam Ahmedi e shenon ne version me te gjate: Na ka treguar Shurejhi se I ka rrefyer

Hishami se ka degjuar nga Husain b. Abdurrahmani: ― Isha te Se‘id b. Xhubejri kur pyeti:
― Cili prej jush e pa mbreme yllin që ra?‖ Une thashe:‖ Une nuk isha ne namaz sepse me
kishte kafshuar diçka.‖ Më pyeti: ― E ç‘bëre?‖ ―Bera rukje (sherohesha me ajete dhe me
dua) .‖ Ai serish me pyeti:‖ E çfare te shtyri ne kete?‖ Une u pergjigja:‖Transmetimi te
cilin e kemi degjuar nga Esh-Sha‘biu, e ky nga Burejd el-Eslemi:‖Rukja bëhët vetem
kunder mësyshit dhe helmit.‖ Se‘idi perkatesisht Ibni Xhubejri tha:‖Vepron mire ai I cili
permbahet asaj qe dëgjon.‖

-447-

 23-12-, 14:31

-
-

Pastaj vazhdoi:‖Na ka treguar Ibni Abbasi se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Me jane treguar te gjithe popujt. Kam pare disa
Pejgamberë kishin grupe te vogla pasuesisht, disa vetem nje apo dy pauses, e disa nuk
kishin fare pauses. Pernjeheresh e pashe nje turmë te madhe njerezish , ndaj pyeta:‖A
eshte ky ummeti im? M‘u tha: ― Ky eshte Musai me popullin e vet. Shiko kah horizonti‖
Kur atje nje turmë shume e madhe njerezish. Atehere m‘u tha:‖Ky eshte ummeti yt. Nder
ta jane shtatedhjete mije njerez, te cilet pa dhenien e llogarisë dhe pa kurfar
ndeshkimesh, do te hyjnë ne Xhehnet‖

Pastaj I Derguari I Allahut u çua dhe hyri (ne shtepi) e njerezit filluan te diskutojne per
kete, duke pyetur:‖ Kush jane ata qe pa dhënien e llogarise dhe pa kurfar ndeshkimesh
do te hyjnë ne Xhehnet? Disa thane :‖Me siguri ata qe kane jetuar me te Derguarin e
Allahut‖ Disa te tjere thane:‖ Ndoshta keta jane ata, te cilet kane lindur ne Islam dhe
kurre nuk I kane bere Allahut shok.‖ Dhe keshtu thoshin gjera te llojllojshme.

Pastaj I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) serish doli dhe
pyeti:‖Cfare diskutoni keshtu?‖ Ata I treguan per se ishte fjala, e ai u tha:‖Keta jane ata
qe nuk flasin ne menyre te dykuptimt Pastaj I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) serish doli dhe pyeti:‖Cfare diskutoni keshtu?‖ Ata I treguan per se
ishte fjala, e ai u tha:‖Keta jane ata qe nuk flasin ne menyre te dykuptimtë nuk bejne
magjira dhe nuk jane besëtytë, dhe te cilët I mbeshtetën Zotit te vet.‖ Në këtë Ukashe b.
Muhejsin el-Esediu u ngrit dhe pyeti:‖ A jam edhe une ne mesin e tyre, o I Derguar I
Allahut?‖ Po edhe ti je‖ u pergjigj. Atehere u ngrit edhe dikush dhe pyeti: ― A jam edhe
une ne mesin e tyre o I Deguari I Allahut ?‖ Ta kaloi Ukashe‖ u pergjigj.

Ky hadith transmetohet në më shume versione prej te cilëve disa jane sahih disa hasen e
disa daif. Ne I kemi parashtuar më gjerësisht ne kaptinën mbi Xhehnetin, kur folëm per
Ditën e Kijametit dhe te tmerreve te saj.

Allahu I Madherishëm e permend dhe e lavderon Musain (paqja e Allahut qofte mbi te) ne
shume vende ne Kur‘an. Rrefimi mbi te ne Kur‘an perseritet ne shume , diku gjerësisht
diku shkurtimisht e diku tejet ne menyre fragmentare. Pergjithësisht per te gjithkund flitet
me lavderime.

Keshtu ne suren Bekare, I Lartmadherishmi thote: ― Kur ju erdhi atyre Pejgamberi

nga Allahu, duke vërtetuar se eshte e vertete qe tanimë kane ata, shume prej
atyre te cilëve u eshte dhene Libri e hedhin pas shpine Librin e Zotit gjoja se
nuk dine gjë per të” (Bekare 101)

-448-

I Lartmadherishmi gjithashtu thote:” Elif Lam, Mim. Allahu eshte – s‟ka zot perveç
Tij – I Gjalli I Perhershmi. Ai ta shpallë ty Librin , te Vertetën e njëmendtë, I
cili I verteton ato te meparshmet, ndersa Teuratin dhe Inxhilin I ka shpallur
me pare si udhërrëfyes per njerëz dhe ka shpallur edhe Furkanin. Ata qe nuk u
besojnë argumenteve te Allahut I prêt vuajtja e rëndë, - e Allahu eshte I
fuqishëm dhe I ashpër” (Ali Imran 1-4)

Ne suren En‘am I Lartmadherishmi thote:‖ Ata nuk e njohin si duhet Allahun –kur
thone :”Asnje njeriu Allahu nuk I ka shpallur asgjë! “ Thuaj:” E kush e k
shpallur Librin te cilin e solli Musai, si dritë dhe udhërrëfyes per njerezit te cilin
ju e vëni ne fletë dhe e tregoni – por edhe shumëçka fshihni e I mësoni ato qe
nuk I keni ditur as ju as te paret tuaj? Thuaj:” Allahu” . Pastaj lëri ata qe te
argëtohen me gënjeshtrat e tyre. E ky Libër te cilin po e shpallim eshte I
bekuar, ky e vërteton atë para tij, qe ta paralajmerosh mekën dhe njerezit e
tjere. E ata qe e besojnë boten e ardhshme – e besojnë edhe kete dhe
kujdesen mire per namazin e tyre” (En‘am, 91-92)

Pra Allahu I Madherishëm se pari e lavderon Teuratin e pastaj e spikatë Kur‘anin Fisnik.
Kah fundi I sures I Lartmadherishmi thote:” Pastaj ia kemi dhene Musait Librin qe
t‟ia plotesojmë dhuntinë atij qe do te veprojë sipas tij dhe si shpejgim per çdo
gjë udhërrëfyes e mëshirë per te besuar ata ne takimin me Zotin e tyre. E ky
Libër qe po e shpallim eshte I bekuar prandaj pasoni atë dhe largoni nga
mëkatet, per te qene te meshiruar” (En‘am 154-155)

Ne suren Ma‘ide I Lartmadherishmi thote:‖ Ne kemi shpallur Teuratin ne te cilin

eshte udhëzimi dhe drita. Sipas tij u gjykonin hebrenjëve Pejgamberet, te cilët
ishin bindur ndaj Allahut njerezit e ndershëm dhe dijetarët prej te cilëve eshte
kerkuar qe ta ruajnë Librin e Allahut dhe ata vigjilonin mbi të. Prandaj kur te
gjyokoni mos u frikësoni nga njerezit por frikësohuni vetem prej Meje dhe mos
I kembeni fjalët e Mia per diç qe ka pak vlerë.E ata qe nuk gjykojnë sipas asaj
qe ka shpallur Allahu ata jane jobesimtar te vertete.(Ma'ide 44) e deri re fjalët e
Tij:” E ithtarët e Inxhilit le te gjykojnë sipas asaj qe ka shpallur Allahu në të.
Ata qe nuk gjykojnë sipas asaj qe ka shpallur Allahu ata janë mëkatarë te
vertete! E ty ta shpallim Librin te verteten e njëmendtë qe t‟I vertetojë Librat e
shpallura më pare dhe qe te vigjilojë mbi to” (Maide 47-48)

KeshtuAllahu e ka vene kur‘anin mbi te gjitha Librat me të cilin I ka vërtetuar ato si

shpallje dhe ne te cilin ka shpejguar çdo gjë qe eshte nderruar dhe falsifikuar ne to.

-449-

 24-12-, 14:34

-
-

Nga ehli kitabet eshte kerkuar qe t‘I ruajnë ato, por nuk qenë ne gjendje ta bënin kete,
ndaj librat e tyre, per shkak te qendrimit mospërfillës ndaj tyre, te mosnjohjes se
mjaftueshme dhe te perpjekjeve qe ta mashtronin Zotin e tyre (qofshin te mallkuar deri
ne Ditën e Gjykimit) kane perjetuar ndryshime dhe falsifikime te shumta.

Per kete shkak, ne librat e tyre ekzistojne shume tekste te gabuara per Allahun dhe per te
Derguarin e Tij. Gabime te tilla ka aq shume, saqë eshte e pamundur te numerohen qe te
gjitha.

Ne suren Enbija I Lartmadherishmi thote: “ Ne ia kemi dhene Musait dhe Harunit

Teuratin (I cili e ndanë te Vertetën nga e pavërteta), dritën dhe udhëzimin per ata
qe ruhen nga mëkatet, per ata qe I frikësohen Zotit te tyre edhe kur nuk I sheh
askush dhe te cilët I druajnë çastit te ringjalljes por edhe ky Kur‟an eshte
keshillë e bekuar te cilin po e shpallim Ne, e vallë si ta mohoni ju atë?” (Enbija
48-50)

Ne suren Kasas I Lartmadherishmi thote:” E kur u vie e Verteta prej Nesh ata
thonë:”Perse nuk I eshte dhene ashtu njesoj sikurse qe I eshte dhene Musait?
Vallë a nuk e mohuan ata qysh moti atë qe I eshte dhene Musait? Ata
thonë:”Dy magji qe e ndihmojnë njëra-tjetren “ dhe thonë:” Ne nuk besojmë
ne asnjërën .” Thuaj:”Pra sillni ju një libër nga Allahu I cili udhëzon me mire ne
rrugë te drejtë sesa keta te dy une do ta pasoja atë, nese flisni te
vertetën.” (Kasas 48-49)‖. Keshtu Allahu I lavderon keta dy libra dhe keta dy
Pejgamberë (paqja e Allahut qofte mbi ta)

Xhinët I kane thene popullit te tyre:” O populli ynë! Ne dëgjuam Librin I cili shpallet
pas Musait.‖ (Ahkaf 30)

Kurse Vereka b. Neufeli kur I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
të) I tregoi se ç‘kishte perjetuar gjate fillimit te shpalljes dhe kur ia citoi‖:”Lexo në emër
te Zotit tend, I Cili krijon çdo gjë! E krijon njeriun nga gjaku I ngjizur! Lexo
Zoti yt eshte bujar, I Cili meson pendën , I Cili ia meson njeriut atë qe nuk
di” (Alak 1-5), thirri:‖O I Madheruari Zot! Ky eshte ligji qe I eshte shpallur Musa b.
Imranit‖

Thene shkurtimisht ligji fetar I Musait ka qene madhështor ndersa ummeti I tij I
panumërt . Në të ka pasur Pejgamberë njerëz te dijshëm te devotshëm, modestë dhe te
urtë, sundimtar dhe udhëheqës dinjitarë dhe magnatë. Por ata qenë dhe u zhdukën .
Kanë ndryshuar ashtu siç ka ndryshuar edhe ligji I tyre fetar, ndaj janë shëndrruar ne
majmunë e në derra. Ligji I tyre me kohë eshte anuluar, e ata vetë filluan te perjetonin
bela dhe mynxyra te llojllojshme.

-450-

Do te duhej shume kohe qe te parashtronin tere kete, ndaj do te flasim vetëm aq sa, bile
te kenaqet ai qe ka deshire te degjojë diçka per ta- ne dashte Allahu, mbeshtetemi ne Të
dhe prej Tij kerkojme ndihmë!

HAXHI MUSAIT (paqja e Allahut qofte mbi të!)

Imam Ahmedi shenon: ― na ka treguar Hishami se ka degjuar nga Davud b. Ebi Hindi, ky
nga Ebu El-Alijje, ky nga Ibni Abbasi se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) duke kaluar permes Vadi-l-Ezrekut, pyeti:‖Cila eshte kjo luginë?‖ ―Vadil-l-
Ezreku‖ u pergjigjën.

Ai tha:‖Me duket sikur tani po e shoh Musain duke u zdirgjur tatëpjetës se kesaj
bregoreje dhe duke ia shqiptuar Allahut te Madherishëm telbijen me zë te lartë (fjalet qe I
shqipton haxhiu)‖ Kur erdhi te bregorja Hersha pyeti:‖ Cila eshte kjo kodër? Kjo eshte
bregorja Hersha‖ u pergjigjën e ai I tha:‖ Me duket sikur tani po e shoh Junus b. Mettanin
duke kalëruar ne nje deve te kuqe, me nje xhybe te leshtë dhe me kapistër te devesë nga
barqet‖ Hishami thote:‖dmth nga pejzat e palmës, ―duke shqiptuar telbijjen‖

Kete hadith e transmeton edhe Muslimi nga Davud b. Ebi Hindi. Taberaniu transmeton
nga Ibni Abbasi se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene: ― Musai e ka kryer haxhin ne nje mëzat te kuq‖ Mirepo ky transmetim eshte tejet
garib (I çuditshëm).

Imam Ahmedi shenon :‖Na ka treguar Muhammed b. Ebi Adijji nga Ibni Auni se
Muxhahidi ka thene:‖ Ishim tek Ibni Abbasi. Dikush e permendi Dexhxhalin e ai pyeti:‖Cka
po thonë kështu? Dikush u pergjigj:‖Po thone se ndermjet syve I shkruan ―K F R‖ (dmth
KAFIR).

Ai tha: ― Nuk kam degjuar nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) se
ka thene keshtu por kam degjuar:‖Nese deshironi te dini se si eshte dukur Ibrahimi,
atehere me shikoni mua. Musai ka qene njeri bojëgështenjë me floke kaçurrel me deve te
kuqe, me kapistër nga barqet. Me duket sikur tani po e shoh duke u zdirgjur tatëpjetë
dhe duke shqiptuar telbijen. Hishami thotë:‖Barqe jane pejzat e palmës.‖

-451-

 28-12-, 14:33

-
-

Imam Ahmedi kete hadith e shenon nga Esvedi, ky nga Israili , ky nga Uthman b. El-
Mugire ky nga Muxhahidi e ky nga Ibni Abbasi, se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te)ka thene: ‖E kam pare Isain, Musain, dhe Ibrahimin, Isai
eshte kuqërremtë, flokëkaçurrel, me krahëror të gjerë,ndërsa Musai bojëgështenjë,
shtatëmadh e shtatëgjatë.‖ As‘habët pyetën:‖E Ibrahimi ?‖ Ai u pergjigj:‖Më shikoni mua‖

Imam Ahmedi shënon:‖Na ka treguar Junusi se I ka rrefyer Shejbani se ka degjuar nga

Katade e ky nga Ebu El-Alije, se kushëriri I te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi të) Ibni Abbasi ka thene:‖I Derguari I Allahut ka thene: ‖Natën kur shkova ne
Isra pashë Musa b. Imranin si njeri shtatëlartë me flokë kaçurrelë sikur te ishte nga fisi
Shenu. E pashe edhe Isain te Birin e Merjemes me shtat mesatar me ngjyre te
kuqërremtë dhe me flokë te gjata.‖

Kete hadith Buhariu dhe Muslimi e shenojne nga Katade e më tej me sened te njejtë te
transmetuesve. Imam Ahmedi shenon:‖Na ka treguar Abdurrezaku se ka degjuar nga
Ma‘meri , se Ez-Zuhriu ka thene:‖ Se‘id b. El-Musejjebi me ka treguar se Ebu Hurejre ka
thene:‖ I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) perkitazi me natën
e Israsë ka thene:‖ E takova Musain‖ dhe e pershkroi atë: ‖Ishte njeri‖ mendoj se ka
thene:‖ shtatëmadh, me flokë kaçurrelë sikur te ishte nga fisi Shenu. E takova Isain‖ e I
Derguari I Allahut e pershkroi atë, duke thene:‖ Me shtat mesatar, me ngjyre te
kuqërremtë, sikur te kishte dale nga dimasi‖- perkatesisht nga banjoja . ―E pashë
Ibrahimin. Nga pasardhësit e tij, unë I perngjajë me se shumti‖

Shumica e ketyre haditheve jane cituara ne rrefimin mbi te dashurin e Allahut Ibrahimin
(paqja e Allahut qofte mbi te) .

VDEKJA E MUSAIT (paqja e Allahut qofte mbi te)

Buhariu ne sahihun e tij, ne kapitullin ―Vdekja e Musait‖ shenon :‖Na ka treguar Jahja b.
Musai se ka degjuar nga Abdurrezaku ky nga Ma‘meri, ky nga Ibni Tavusi, e ky nga babai
I tij, se Ebu Hurejre ka thene:‖ Kur iu dergua Musait, Engjëlli I vdekjes iu afrua që t‘ia
merrte shpirtin , por Musai e shtyu dhe I ra , e ai u kthye te Zoti I Lartmadherishëm e I
tha:‖ Më ke derguar te njeriu I cili ende nuk do te vdesë.‖ Zoti I tha:‖ Kthehu e thuaj atij
qe ta vërë dorën e vet mbi shpinën e mëzatit dhe sa qime t‘I mbuloje per çdo qime le te
jetojë edhe nga nje vit‖

Kur iu tha keshtu Musai e pyeti:‖E çfare pastaj o Zoti im? Serish vdekja‖ u pergjigj
Zoti.‖Atehere le te ndodhë tani‖ u pergjigj Musai.

-452-

Ai me tej thotë:‖ Ai e luti Allahun e Madherishëm qe ta afronte te Toka e Shenjtë aq sa

mund te gjuajë me gurë‖ Ebu Hurejre thote se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Sikur te isha atje, do t‘ua tregoja varrin e tij, afër rrugës,
tek dina e kuqe‖
Buhariu me tej thote:‖ Nje hadith I ngjashëm transmetohet nga I Derguari permes
Ma‘merit ky nga Hemmami e ky nga Ebu Hurejre‖

Versionin e pare te ketij hadithi Muslimi e shenon nga Abdurrezaku e më tej ndersa Imam
Ahmedi nga Hammad b. Selemeh ky nga Ammar b. Ebi Ammari ky nga Ebu Hurejre e ky
nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) Kete do ta citojme më vonë.

Imam Ahmedi shenon:‖Na ka treguar El-Hasani se I ka rrefyer Lehi‘ah se ka degjuar nga

Ebu Junusi perkatesisht Selim b. Xhubejri e ky nga Ebu Hurejre se ka thene (Imam
Ahmedi, pra keto fjale nuk ia pershkruan te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) :‖Engjëlli I vdekjes I erdhi Musait e I tha:‖ Pergjigju Zotit tend ― Musai I ra dhe ia
nxorri syrin. Engjëlli u kthye tek Allahu e tha:‖Me ke derguar te robi Yt I cili nuk deshiron
te vdes dhe I cili ma nxorri syrin. Allahu ia ktheu syrin e I tha:‖Kthehu te robi im e
thuaj:‖A deshiron te jetosh? Nese deshiron atehere vëre doren tënde ne shpinën e
mëzatit e sa qime I shtypë dora jote do te jetosh edhe aq vjet‖ Ne kete Musai e pyeti:‖ E
pastaj çfar? Zoti iu pergjigj:‖Serish vdekja.‖ Ndersa Musai u pergjigj: ― Atehere le te jete
tani, o Zot menjhere‖

Nje version te ketillë e shenon vetem Ahmedi ndonëse eshte meukuf.

Kete hadith e shenon edhe Ibni Hibbani ne sahihun e tij nga Ma‘meri, ky nga Ebu Tavusi
ky nga babai I tij , e ky nga Ebu Hurejre.

Ma‘meri thote:‖ Me ka rrefyer njeriu qe e ka degjuar kete nga El-Hasani e ky nga I

Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e pastaj e citon hadithin.

Ibni Hibbani ne lidhje me kete transmetim I parashtron disa pyetje dhe pergjgjet ne to. Si
rezultat I kesaj del se, Engjëlli I vdekjes I eshte paraqitur Musait (paqja e Allahut qofte
mbi te) ne pamje te panjohur prandaj Musai nuk ka mundur ta njohë atë; ashtu siç
paraqitej Xhibrili ne pamjen e ndonjë beduini dhe siç I paten ardhur engjëjt Ibrahimit dhe
Lutit ne pamje te te rinjëve, e ne fillim as Ibrahimi as Luti nuk I paten njohur ata.

Ndoshta keshtu edhe Musai nuk e ka njohur Engjëllin e vdekjes andaj I kishte rene atij
dhe ia kishte nxjerrë syrin, duke qene se kishte hyrë tek ai pa leje.

-453-
 30-12-, 12:00

-
-

Nje veprim I ketillë eshte ne perputhshmeri me Ligjin tone fetar, ku eshte e lejuar qe t‘I
nxirret syri atij qe shikon ne brendine e shtepise se dikujt pa lejen e tij.

Pastaj ai e shenon kete transmetim nga Abdurrezaku ky nga Ma‘meri ky nga Hammami e
ky nga Ebu Hurejre I cili thote se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) ka thene:‖Engjëlli I vdekjes I erdhi Musait qe t‘ia merrte shpirtin e I tha:‖Pergjigju
Zotit tend‖ Musai e shtyu dhe ia nxorri syrin.‖ Pastaj e citon hadithin me tej , njesoj si
Buhariu.

Kete rast ai e komenton ashtu qe Engjëlli ka thene:‖Pergjigju Zotit tend‖atehere kur

Musai tanimë e kishte ngritur doren qe t‘I bindte. Mirepo nje komentim I ketillë nuk eshte
ne perputhje me tekstin e hadithit. Sikur te mbetej ne komentimin e pare, kjo do te ishte
ne rregull, meqe si duke tai nuk e ka njohur ne kete pamje.

Veç kesaj nuk do te thote se fjalet e tij jane perkatese meqe ne momentin vendimtar nuk
ishte e qarte se ai eshte Engjëlli fisnik. Musai priste me mallëngjim qe te ndodhin shume
gjëra ne jetën e tij , siëç eshte p.sh bredhja neper shkretetire dhe hyrja ne Tokën e
Shenjtë. Mirepo Allahu I Lartesuar kishte caktuar qe me pare , se ai do te vdiste pas
vellait te tij, Harunit deri sa ende te bridhte neper shkretetire per te cilën ne dashtë Zoti –
do te flasim veçmas.

Disa thone se Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) ishte ai qe I ka shpënë izraelitet ne
Tokën e Shenjtë pas bredhjes neper shkretetire , gjë qe eshte ne kundershtim me
diturine e ehli kitabeve dhe te shumicës se muslimaneve.

Nje nder argumentet per kete jane fjalet e tij kur zgjodhi vdekjen:‖ O Zoti im , me afro te
Toka e Shenjtë aq sa nga aty te mund te gjuhet je gur‖ Sikur tanimë te ishte ne te,
atehere nuk do te kerkonte diçka te tillë. Perkundrazi duke qene se endej neper
shkretetire se bashku me popullin e tij, kur iu afrua vdekja, shprehu deshiren qe t‘I
afrohej sa me shume Tokës se Shenjtë , nderhyu caktimi pikerisht kur iu afruan asaj aq
sa mund te gjuhej ne te me gur.
Per kete arsye njeriu me I zgjedhur I te gjithe gjinise njerzore I Derguari I Allahut (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Sikur te isha atje, do t‘ua tregoja varrin e
tij, afer rruges, tek dina e kuqe.‖

Imam Ahmedi shenon:‖Na ka treguar Affani se I ka rrefyer Hammadi se ka degjuar nga

Thabiti dhe nga Sylejman et-Tejmiu e ky nga Enes b. Maliku se I Derguari I Allahut ka
thene:‖Atë natë kur isha ne Isra, e takova Musain. Ishte ne Kijam duke u falur ne varrin e
tij, tek dina e kuqe‖

-454-

Kete hadith e shenon edhe Muslimi nga Hammad b. Selemeh.

Es-Suddiji shenon nga Ebu Maliku Ebu Salihu, Ibni Abbasi, Murre, Ibni Mes‘udi dhe nga
disa as‘habe te tjere, se kane thene:‖Pastaj Allahu I shpalli Musait:- ―Do ta vdes Harunin
e ti sille atë te kjo e kjo koder‖

Musai e Haruni (paqja e Allahut qofte mbi ta) u nisen drejt kodres kur papritmas u
gjenden para nje lisi, çfare nuk kishin parë kurrë me pare, para nje shtepie te ndertuar
me shtrat te rregulluar e te pergaditur, prej nga ndihej nje arome e kendshme. Duke pare
lisin , shtepine dhe tere ate qe gjendej ne te, Harunit I pelqeu shume e tha:‖O Musa do
te deshiroja qe te flija ne kete shtrat‖ Musai u pergjigj:‖ Mire fli pra‖ Haruni tha:‖ Kam
frikë se do te vijë pronari I shtepise e te hidhërohet në mua‖ Mo ski frikë une do te te
arsyetoj para pronarit te shtepise vetem fli ti‖ u pergjigj Musai. ― O Musa mos ashtu por fli
edhe ti se bashku me mua, e nese vjen pronari I kesaj shpie le te hidherohet me ne te
dy‖ tha Haruni. Kur I zuri gjumi Harunin e mori vdekja . Duke parandjere se do te vdiste
para se ta leshonte shpirti Haruni tha:‖ O Musa me mashtrove‖ Kur vdiq se bashku me
Harunin u ngriten ne qiell edhe shtepia edhe lisi edhe shtrati.

Kur u kthye Musai te populli I vet pa Harunin ata thane:‖Musai e ka vrarë Harunin nga
xhelozia, se izraelitet e donin atë‖ Me te vertete Haruni ishte ndaj tyre me I bute dhe me
tolerant se Musai I cili ndaj tyre ishte mjaft I ashper. Duke degjuar kete Musai u tha: ―
Mjer per ju. Ai eshte vellai im. A mos mendoni se do te mund ta vrisja atë? Duke pare se
nuk mundi t‘I bindte u ngrit I fali dy rekate dhe luti Allahun e Allahue zbriti ate shtrat
ndermjet qiellit e Tokës, keshtu qe ata e pane Harunin.
Pastaj derisa Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) udhetonte me sherbetoren e vet,
Jusha‘I, ata I goditi nje erë e zezë. Duke pare kete Jusha ‗I mendoi se erdhi çasti I
katalizmës se botes, ndaj iu mbeshtet Musait e tha:‖Deshiroj te jem afer te Derguarit te
Allahut kur te vijë çasti I Kiametit‖ Ne kete Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) doli nga
kemisha e vet dhe u zhduk, duke ia lene kemishen Jusha‘it ne dore. Kur Jusha‘I u kthye
me kemishen e tij, izraelitet u sulmuan duke I thene:‖Ti e ke vrare te Derguarin e Allahut‖
Ai arsyetohet dhe betohej se nuk I besuan ndaj donin ta vrisnin. Duke u mbrojtur
tha:‖Nese nuk me besoni me jepni afat prej tri ditesh ― Pastaj iu perkushtua adhurimit
dhe duave dhe çdo njeriu qe e ruante kete, I dilte (vinte) ne ëndërr:‖Jusha‘I nuk e ka
mbytur Musain, porse ne e kemi ngritur tek Ne‖ .

-455-

 30-12-, 13:52

-
-

Pas kesaj e lane te qetë. Te gjithe qe paten refuzuar te hynin me Musain ne vendbanimin
e zullumqareve vdiqën dhe asnjeri nuk e perjetoi fitoren e pritur.

Disa pjese te ketij transmetimi jane garib dhe si te tilla nuk jane te pranueshme. E Allahu
e di me se miri.

Me siper thame se nga bredhja neper shkretetire nuk ka dale askush prej atyre qe ishin
me Musain, perveç Jusha‘ b. Nunit dhe Kalib b. Jofnit, burrit te Merjemes , motres se
Musait dhe te Harunit. Keta jane ata dy njerezit e permendur qe I therrisnin izraelitet t‘I
sulmonin zullumqarët.

Vehb b. Munebbihu thote:‖Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) kaloi prane disa engjëjve
qe ishin duke hapur nje varr. Kurre ndonjëhere me pare nuk kishte pare varr me te mire,
me te ndritshëm dhe me te rregulluar se këtë, prandaj tha:‖O Engjëj te Allahut kujt po ia
hapni kete varr? Ata u pergjigjën :‖Nje robi fisnik te Allahut. Nese deshiron qe ky te jesh
tI, atehere hyr ne kete varr, shtrihu ne te, kthehu nga Zoti dhe jep shpirt‖ Ai veproi
keshtu dhe vdiq, ndersa engjëjt falen xhenazen dhe varrosen‖
**Ehli kitabet dhe disa te tjere thone se ka vdekur ne moshen njeqind e njezetvjeqare.

Imam Ahmedi shenon:‖Na kane treguar Umejje b. Halidi dhe Junusi se kane degjuar nga
Hammad b. Selemeh ky nga Ammar b. Ebi Ammari e ky nga Ebu Hurejre se ka thene
(ndersa Junusi thote se Ebu Hurejre ka degjuar nga I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) :‖Engjëlli I vdekjes u vinte njerezve haptazi. Ne kete
menyre I erdhi edhe Musait , i cili e ka goditur dhe ia ka nxjerre syrin. Engjëlli shkoi te
Zoti I vet e I tha:‖O Zoti im robi Yt Musai ma nxorri syrin. Sikur te mos ishte I nderuar te
Ti, do t‘ia merrja per te madhe.‖Junusi thote se ka thene:‖Do ta shqyja atë‖.

Ne kete Zoti I tha:‖Shko te robi Im dhe thuaj atij qe ta vërë dorën ne lekuren e kaut dhe
per çdo qime le te jetoje edhe nga nje vit‖ Kur I erdhi engjëlli dhe I tregoi kete, Musai
pyeti:‖E çfarë pastaj?‖ ―Perseri vdekja‖ u pergjigj ky.

Ne kete Musai tha:‖Atehere kjo le te ndodhë tani‖ Pas kesaj ai vetem I mori erë dhe ia
mori shpirtin.‖

Junusi thote:‖Allahu ia ktheu syrin dhe qe atehere nuk u vjen me njerezve haptazi.‖

Kete hadith e shenon edhe Ibni Xheriri nga Ebu Kurejbi ky nga Mus‘ab b. Mikdami, ky nga
Hammad b. Selemeh, e me tej me sened te njejtë gjer tek I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te).

-456-

PEJGAMBERIA E JUSHA‟IT DHE KUJDESI I TIJ NDAJ

IZRAELITEVE PAS MUSAIT DHE HARUNIT(paqja e Allahut qofte
mbi ta)

Jusha‘I eshte djali I Nunit te Efraimit e ky I biri I Jusufit te Ja‘kubit, ndersa Jakubi eshte I
biri I Is‘hakut te Ibrahimit. Ehli kitabet thone se ky eshte kusheriri (djali I axhës ) Hudit.

Allahu I Madheruar duke mos ia permendur emrin , flet per te ne Kur‘an ne rrefimin mbi
Hidrin, per te cilin kemi folur me pare. Ai permendet ne fjalet e Lartmadherishmit:”E kur
Musai I tha djaloshit (percjellësit) te vet.‖ (Kehf 60) dhe :”E kur u largua , Musai
I tha djaloshit te vet.” (Kehf 62). Veç kesaj e cituam hadithin te cilin e shenon Buhariu
ne Sahihun e tij, nga Ubejj b. Ka‘bi, e ky nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) I cili bën fjale per Jusha‘b. Nunin.

**Ehli kitabet mendojne se ai ka qene Ferrëfyes. Nje sekt I tyre qe quhet samire, pas
Musait askujt nuk ia pranon pejgamberinë perveç Jusha‘b. Nunit, pasi ai eshte permendur
personalisht ne Teurat.

Pasuesit e ketij sekti mohojne çdo shpallje pas Jusha‘it dhe nuk besojne se ato kane
ardhur nga Zoti, qe t‘I vertetojne shpalljet e mehershme. Per kete qofshin te mallkuar nga
Allahu I Madheruar deri ne Diten e Kiametit.

Ibni Xheriri dhe disa mufessirë te tjere transmetojne nga Muhammed b. Is‘haku se gjate
viteve te fundit te jetes se Musait, pejgamberia kishte kaluar ne Jusha‘in dhe kur e
takonte Musai, e pyeste se çfare I ishte shpallur çfare ishte urdheruar dhe çfare ishte
ndaluar. Kjo ka zgjatur keshtu derisa Jush‘ai ne nje rast I ka thene Musait:‖O
bashkëbisedues I Allahut une nuk te pyesja ty ç‘te shpallte Allahu deri sa te me tregoje
vete per kete‖ Atehere Musai u ngop me jete dhe e deshiroi vdekjen.

Theniet e sipermendura jane kontestuese pasi Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) deri
ne vdekje I kane zbritur shpalljet dhe ka biseduar me Allahun per te gjitha çeshtjet lidhur
me dispozitat e ndalesave dhe te urdheresave.

-457-

 04-01-, 14:04

-
-

Ai ka mbetur I shquar I çmuar dhe I nderuar tek Allahu deri ne vdekje, siç e kemi
permendur duke cituar hadithin nga Sahihu I Buhariut ne lidhje me atë se si ia kishte
nxjerrë syrin engjullit te vdekjes.

Madje edhe pas kesaj , Allahu ia ka derguar engjëllin duke I porositur se nese deshiron
ende te jetojë, le ta vërë dorën ne lekuren e mëzatit ne menyre qe per çdo qime te cilën
e prek me dorën e vet, te jetojë edhe nga nje vit. Ai ka pyetur:‖E çfare pastaj? Serish
vdekja‖ I eshte pergjigjur. Ky ka thene: ― Atehere kjo le te ndodhë tani, o Zoti im! Pastaj
ka kerkuar qe ta afronte ne prag te xhamise Aksa nga ku do te mund te gjuante me gur,
gjë qe I eshte plotesuar edhe kjo deshire. Muhammed b. Is‘haku nuk i tregon se prej nga
I ka marrë keto te dhena. Nuk I ka marrë as nga librat e ehli kitabeve meqë na librin e
tyre te quajtur Teurat (Tora) thuhet se Musait I ka zbritur shpallja lidhur me çdo çeshtje
qe paraqitej, vazhdimisht deri ne fund te jetes se tij. Kjo kuptohet nga kontesti I librit te
tyre kur flitet per arken e argumentit qe gjendet ne Tempullin e Shenjtë.

Ne librin e tretë te Moisiut thuhet se Allahu e ka urdheruar Musain dhe Harunin qe t‘I
ndajnë izraelitet ne fise dhe qe secilit nga dymbëdhjete fiset t‘ua caktojnë udhëheqësin,
perkatesisht komandantin.

Ky urdher ka pasur per qellim pergaditjen me te mire per lufte kunder popujve
zullumqarë, kur do te dilnin nga ëndjet nëpër shkretetire. Pra urdheri ka ardhur nga fundi
I atyre dyzet vjeteve te endjës.

Disa thone .‖Musai (paqja e Allahut qofte mbi të) ia ka nxjerre syrin engjëllit te vdekjes
per shkak se nuk e ka njohur atë ne pamjen qe kishte marrë dhe per shkak se ishin
urdheruar disa gjera, te cilat I priste te ndodhin gjate jetes se tij. Mirepo Allahu nuk
kishte caktuar qe ato te ndodhin gjate jetes se tij, por gjate jetes se percjellesit te tij,
Jusha‘b Nunit (paqja e Allahut qofte mbi te).‖

Diçka te ngjashme I ka ndodhur edhe Muhammedit kur ne vitin e nëntë sipas hixhretit
kishte per qellim qe te luftonte kunder bizantinëve ne Siri, por arriti vetem deri ne Tebuk
dhe u kthye prapa ne te njejtin vit.

Pastaj ne vitin dhjete e kreu haxhin ne menyre qe pas haxhit te kthehej dhe te pergadiste
ushtrinë nen komanden e Usames me qellim qe ta dergonte ne drejtim te Sirisë si
pararojë te cilës do t‘I bashkangjitej edhe vetë, duke u bazuar ne ajetin
kur‘anor:”Luftoni kunder atyre qe u eshte dhene Libri , e te cilët nuk e besojnë
as Allahun as boten tjeter, qe nuk e konsiderojnë te ndaluar (haram) atë qe e
ndalon Allahu dhe I Derguari I Tij dhe qe nuk e zbatojnë fenë e vertete,
perderisa nuk ta japin xhizjen degjueshëm dhe përulësisht.‖ (Teube 29)

-458-

I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) vdiq pasi e pergaditi
ushtrinë e Usames. Ne atë kohë Usame gjendej ne fushim ne nje luginë I gatshëm per
nisje , por punen e filluar e kreu shoku I te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) dhe kalifi I pare Ebu Beker es-Siddiku, I cili pasi e rregulloi situatën e atjeshme e
peforcoi pushtetin dhe I dergoi ushtrine djathtas e majtas :ne Irak kunder ithtareve te
sundimtarit Kisra dhe ne Siri, kunder ithtareve të perandorit te bizanteve. Ne keto
ekspedita Allahu u dha fitoren ndaj armikut dhe e perforcoi shtetin islam.

Keshtu ka ndodhur edhe me Musain (paqja e Allahut qofte mbi te). Allahu e urdheroi atë
t‘I caktonte komandantët dhe t‘I pergadiste izraelitet per luftë: “Allahu mori betimin e
bijve te Israilit dhe nder ta I patem vendosur dymbëdhjete udheheqes e Allahu
tha:”Une jam me ju !Ne qoftese do te kryeni namazin dhe do te jepni zekatin
dhe nese I besoni Pejgamberet e Mi, I ndihmoni ata dhe I jepni vullnetarisht
hua Allahut, atehere me siguri Une do t‟ju mbuloj veprat tuaja te shemtuara
dhe do t‟ju shpie ne kopshte te Xhehnetit neper te cilat rrjedhin lumenj. E ai qe
nga mesi juaj nuk do te besojë edhe pas kesaj – ai ka devijuar nga rruga e
drejtë” (Maide 12). Me kete Allahu I porositi ata se nese e zbatoni atë qe ua kam
caktuar dhe nuk hiqni dorë nga lufta, siç keni bere tanimë, atehere me siguri do te beje
qe per kete t‘u anulohet denimi per veprimin e pare.

Keshtu Allahu I porositi edhe beduinët te cilët nuk moren pjese me te Derguarin (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ne ekspeditën e Hudejbijes: ―Thuaju beduinëve qe
ngelen pas jush (e nuk erdhën):”Do te thirreni te luftoni kunder nje populli
shume trim e te fuqishëm , perderisa te mos nenshtrohet. E nese jeni te
degjueshëm Allahu do t‟u jape shperblim te bukur e nese shmangeni ashtu siç
shmangeshit gjerm me tani, do t‟u vë ne vuajtje te padurueshme” (Fet‘h, 16)

Keshtu I Lartmadherishmi u ka thene edhe pasardhesve te Israilit:‖ E ai qe nga mesi juaj

nuk do te besojë edhe pas kesaj – ai ka devijuar nga rruga e drejtë.‖

Pastaj I Lartmadherishmi I ka qortuar ata per shkak te veprave te keqija te tyre dhe per
shkak te mospermbajtjes se betimit. Gjithashtu pas ketyre I ka qortuar edhe te krishteret
per shkak se ishin ndare dhe ishin perçarë në fe. Per kete falënderimi I qofte Allahut kemi
folur gjerësisht ne Tefsirin tone.

Allahu I Madherishëm e ka urdheruar Musain (paqja e Allahut qofte mbi te) qe t‘I
regjistrionte si luftëtarë te gjithe izraelitet qe mund te bartnin armë dhe te luftonin por qe
jane me te vjeter se njezet vjeç dhe qe çdo fisi t‘ia caktonte nga një prijës.
-459-

 05-01-, 15:34

-
-

Fisi I pare ishte fisi I Rubilit meqe ai ishte djali me I madh I Jakubit. Ata I kishin 45.500
luftëtar, ndersa prijës I tyre ishte Ekisuri, djali I Shediurit.

Fisi I dyte ishte ai I Shem‘unit, qe kishte 59.300 luftëtarë me në krye Shlumijelin, djali I
Hurishdajit.

Fisi I tret ishte ai I Jehudhit (Judës) qe kishte 74.600 luftëtar me në krye Nahshunin,
djalin e Aminadhabit.

Fisi I katert ishte ai I Ejsahirit qe kishte 54.400 luftëtar , me në krye Neshailin, djalin e
Sua‘rit.

Fisi I peste ishte ai I Jusufit qe kishte 40.500 luftëtar me në krye Jusha‘b Nunin.

Fisi I gjashtë ishte ai I Mishiut, qe kishte 31.200 luftëtar me në krye Xhemelijelin djalin e
Fed‘hesurit.

Fisi I shtatë ishte ai I Beniaminit qe kishte 35.400 luftëtar me në krye Ebidanin djalin e
Xhed‘unit.

Fisi I tetë ishte ai I Hadit qe kishte 45.650 luftëtarë me në krye Eljasafin djalin e Raulit.

Fisi I nëntë ishte ai I Eshirit qe kishte 41.500 luftëtarë me në krye Fexhailin djalin e
Akranit.

Fisi I dhjetë ishte ai I Danit qe kishte 62.700 luftëtarët me në krye Ehjazerin djalin e
Amshidajit.
Fisi I njëmbëdhjetë ishte ai I Neftalijit, qe kishte 53.400 luftëtarë me në krye Elbabin
djalin e Hajlunit.

Keshtu thuhet ne librat e tyre . Allahu e di me se miri.

Ne mesin e tyre nuk eshte numëruar fisi ―Pasardhesit e Laviut‖ meqë Allahu e kishte
urdheruar Musain qe te mos I numeronte nder ta pasi ata ishin te ngarkuar qe te
mirmbanin shenjëtoren e permendur ta mbronin atë dhe ta bartnin me rastin e dyndjes
se serishme si dhe ta vendosnin perseri atë ne vendin e mëparshëm. Ata I takonin fisit te
Musait dhe ta Harunit (paqja e Allahut qofte mbi te). Numeronin 22.000 njerëz te moshes
prej nje muaji e deri te moshuar. Ata ishin me origjine te ndryshme. Prej çdo familjeje,
nga nje grup ishte I ngarkuar qe ta ruante, ta mirmbante, ta transportonte dhe perseri ta
rivendoste tempullin ne vendin e mëparshëm. Te gjithe ishin te renditur rreth tempullit
edhe gjate qendrimit ne nje vend edhe gjate udhetimit. Numri I pergjithshëm I
luftëtareve ishte 571.656 pa I llogaritur pasardhesit e Laviut. Disa thone se numri I
izraeliteve me te vjeter se njezet vjeç te cilët bartnin armë ishte 603.555 duke I llogaritur
pasardhesit e Laviut.

-460-

Keto te dhena jane kontestuese pasi shuma e tërësishme e shifrave te mesiperme siç I
kemi gjetur ne librat e tyre, nuk I pergjigjet shumes te cilën e theksojnë ata. Allahu e di
me se miri.

Pra pasardhesit e Laviut ishin te ngarkuar ta ruanin tempullin . Keta qendronin ne mes te
izraeliteve dhe perbenin thelbin (eliten) e tyre.

Ne ballë te anës se djathtë ishin pasardhesit e Rubilit. Në ballë te anës se majtë ishin
pasradhesit e Danit. Prapavijën e perbenin pasradhesit e Naftalijit. Musai (paqja e Allahut
qofte mbi te) sipas urdherit te te Lartmadherishmit, urdheroi qe prijesit fetar te
rekrutoheshin nga gjaku I Harunit, ashtu siç ishte edhe perpara tyre. Keta ishin:
Dhenadabi, djali me I madh, pastaj Ebihu, Elaazari dhe Jithmeri.

Thëne shkurt izraelitet qe paten refuzuar te hynin ne vendbanimin e atyre zullumqareve

te cilët paten thene:‖Shko ti dhe Zoti yt e luftoni , e ne do te presim ketu” (Maide
24) kishin vdekur te gjithe.
Kete mendim Eth-Theuriu e transmeton nga Ebu Se‘idi ky nga Ikrime, e në kete I
percjelle edhe Es-Suddiji duke cekur mendimin e Ibni Abbasit, te Ibni Mes‘udit dhe te disa
sahabëve te tjere. Ibni Abbasid he disa dijetarë te brezave te mëhershëm (selef) dhe te
mëvonshëm (halef) thone kategorikisht:‖Qe te dy Musai dhe Haruni, kane vdekur para tij,
nderkohe qe ende bridhnin neper shkretetire.‖

Ibni Is‘haku pohon se Musai eshte ai I cili e ka pushtuar Jerusalemin ndersa Jusha‘I gjate
hyrjes ne te , ka qene ne radhët e para. Ai me tej thote se gjate rrugës per ne Jerusalem
ka ndodhur rasti I Bel‘am b. Ba‘urait, per te cilen Allahu I Madherishëm thote:‖Dhe
tregoju atyre lajmin per njeriun te cilit ia kemi dhene argumentet Tona, por I
cili eshte larguar prej tyre, e shejtani e ka arritur dhe ai ka rene ne lajthitje. E
sikur te kishim dashur do te mundnim ta lartesonim atë me to, por ai iu kthye
kesaj bote dhe epshit te vet. Shembulli I tij eshte si shembulli I qenit: nese e
përzë ai dihat me gjuhe te nxjerrë e nese e braktis ai serish dihat. Te ketillë
janë njerezit te cilit I konsiderojnë te rrejshme argumentet Tona; prandaj rrëfe
per ato ngjarje, ne menyre qe te mendojne ata. I shemtuar eshte shembulli I
njerezve te cilët nuk I pranojnë argumentet Tona; ato I bejne vetes
padrejtësi” (A‘raf 175-177)

Ne kemi folur me heret per rastin e Bel‘amit ne Tefsirin tone, ku kemi thene se ai- sipas
fjaleve te Ibni Abbasit dhe te disa te tjereve – e ka ditur emrin me te madh te Allahut dhe
se populli I tij ka kerkuar prej tij qe ta mallkojë Musain dhe pasuesit e tij por ky nuk
pranoi te bente kete. Duke qene se ata ishin kembengules ne kete, ai duke I hipur nje
gomare, u nis nga vendi ku qendronin izraelitet.

-461-

 17-01-, 15:33

-
-

Kur iu afrua gomarja u gjunjezua, por pasi ky e goditi me shkop ajo u ngrit ne kembe.
Pas pak gomarja serish u gjunjëzua e ky serish I ra. Ajo u çua ne menyre qe pas pak
serish te binte ne gjunj, ku edhe I tha:‖O Bel‘am, ku po vete? A nuk po I sheh para meje
engjëjt duke me ndaluar? Ku po shkon ? Ta mallkosh te Derguarin e Allahut dhe
besimtarët? Megjithkete ai nuk deshi te zbresë, nga gomarja por me kryeneqësi e godiste
atë, e ajo e çoi te kodra Hisban e cila ishte mbi ta. Duke lindruar vendin ku fushonte
Musai me izraelitet, Bel‘ami filloi t‘I mallkonte por gjuha iu kurthua, ndersa Musai dhe
populli I tij bënin dua, me ç‘rast e mallkoi popullin e tij. Per kete shkak pasuesit e tij
filluan ta qortonin atë, e ai nuk mundte ta nxirrte asnje fjalë qe te arsyetohej. Pas kesaj
gjuha iu zgjat gjer ne gjoks e ai u tha të vetëve:‖Tani e kam humbur edhe kete bote edhe
boten tjeter, tani me ka mbetur te sherbehem vetem me mashtrime dhe me dinakeri.

Pastaj pasuesve te vet u urdheroi qe t‘I ndanin grate e tyre, t‘I stolisin ato dhe t‘ua
dergonin izraeliteve, ne menyre qe t‘I afrohen atyre se ndoshta do te benin imoralitet me
to, duke qene se kjo ishte e vetmja menyre qe ta realizonin qellimin e tij. Keshtu ata ua
dergonin izraeliteve grate e vet ate stolisura e te rregulluara. Nje grua prej tyre e quajtur
Kisbeta kaloi kah njeri prej parisë se Benu Israileve I quajtur Zumri b. Shelum, per te cilin
thuhet se ka qene prijës I pasardhesve te Shem‘unit, djalit te Jakubit dhe e futi ne
tempull. Mirepo porsa u veçua me të Allahu dergoi murtajen nder izraelitet e cila filloi
shkaterrimin e tyre.

Kur degjoi per kete Fenhas b. el-Ajzar b. Haruni e rrembeu nje heshtë te hekurt,
shpertheu ne shenjetore dhe I shpoi qe te dy. Pastaj duke I bartur ata ne heshtë, te cilën
e mbante ne dore, te mbeshtetur ne bel dhe te bashkangjitur ne mjekërr, doli para
njerezve. Dhe pasi I ngriti lart tha:‖ O Zot keshtu veprojmë ne, me ata qe jane te
padegjueshëm ndaj Teje.‖ Atehere murtaja pushoi se shkaterruari, duke I marre
paraprakisht shtatedhjete mije viktima. Disa kete numer e konsiderojnë te tepruar duke
thene se nga murtaja kishin vdekur njezet mije njerez. Fenhasi shte sugar I babait te tij,
El –Ajzar b. Harunit. Prandaj izraelitet ua ndajnë pasardhesve te tij nga kurbani bishtin,
kembet dhe qimen (leshin) dhe ua kushtojmë pjesën me te mire te pasurisë.

Rasti I Bel‘amit, te cilin e shenon Ibni Is‘haku eshte I sakte, pasi ne trajtë te njejtë e
transmetojnë edhe shume dijetarë nga brezat e mehershëm . Eshte e mundur qe kjo te
kete ndodhur menjeher pas dyndjes nga Egjipti kur fillimisht kishte per qellim te hynte ne
Jerusalem.

-462-

Eshte e mundur te ketë menduar keshtu edhe Ibni Is‘haku por ta kenë shtrembëruar kete
ata qe transmetojne nga ai. Ne kemi cituar pjesërisht nje citat nga Teurati, I cili e
verteton kete. E Allahu e di me se miri.
Gjithashtu eshte e mundur se ketu ka te beje me ndonjë rast tjeter I cili ka ndodhur gjate
endjës neper shkretëtire per me teper se ketu permendet kodra Hisban e kjo eshte larg
Jerusalemit. Eshte e mundur qe ketu te mendohet se ishte ne udhetim e siper per ne
Jerusalem, siç deklaron Es-Suddiji. Allahu e di me se miri.

Sido qe te jete shumica bien dakord se Haruni ka vdekur para Musait perafersisht dy vjet
derisa endeshin neper shkretetire. Musai siç kemi thene tanime , ka vdekur gjate endjes
neper shkretetire duke kerkuar nga Zoti I tij qe ta afronte sa me afer Jerusalemit gje qe
edhe I eshte plotesuar.

Sipas te gjithave gjasave duket se Jusha‘b Nuni ishte ai I cili nxorri izraelitet nga
shkretetira dhe I udhehoqi drejt Jerusalemit. Ehli kitabet dhe disa historianë thone se ai
se bashku me izraelitet e kishin kaluar lumin Jordan dhe kishte ardhur deri te Erihoni, ne
ate kohe njeri nga qytetet me te fortifikuara me ndertesa me te larta dhe me banorë me
te shumtë sesa qytetet tjera.

Pas rrethimit gjashtemujor ata nje dite moren trumpetat dhe qe te gjithe njëzëshëm
thirren tekbir keshtu qe bedeni u rrezua përnjëherësh e ata hyne ne qytet e mblodhen
prenë e luftës qe hasen dhe I likuiduan dymbëdhjetë mije burra e gra.Pas kesaj luftuan
kunder shume sundimtareve. Per Jusha‘in thuhet se ka luftuar kunder tridhjete e nje
sundimtareve te Shamit.

Pastaj ata thone se rrethimi ka perfunduar diten e premte pas ikindise, kur dielli ishte ne
perendim e siper ose sapo kishte perënduar. Duke qene se vinte dita e shtune ne ate
kohe ditë e caktuar per pushim, Jusha‘I I tha Diellit:‖Ti je I urdheruar por edhe une jam I
urdheruar! O Zot ndale atë‖

Allahu ia pranoi duanë e ndali Diellin dhe e urdhëroi Hënën qe te priste me lindje
perderisa te perfundonte pushtimi. Si duket kjo ishte nata e katermbëdhjete e muajit te
pare.

Per kete ngjarje me Diellin flitet edhe nje hadith, te cilin do ta citojmë me vonë. Per sa I
perket rrefimit mbi Hënën per te cilin flasin ehli kitabet as ky nuk eshte ne kundershtim
me hadithin.

Ka te ngjarë se kjo eshte e dhene plotesuese te cilën nuk duhet as ta mohojmë as ta

pranojmë.

Mirepo eshte kontestuese konfirmimi I tyre se kjo ka ndodhur gjate pushimit te Erihonit.

-463-

 24-01-, 14:23

-
-

Me e sakte eshte – e Allahu e di me se miri se kjo ka ndodhur gjate pushtimit te

Jerusalemit , pasi Erihoni gjendej ne rruge per ne cakun kryesor. Allahu e di me se miri.

Imam Ahmedi shenon: ―Na ka treguar Esved b Amri se ka degjuar nga Ebu Bekri, ky nga
Hishami, ky nga Ibni Sirini, e ky nga Ebu Hurejre se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Dielli nuk eshte ndalur per askend, perveç per
Jusha‘in, gjate netëve kur shkonte per Jerusalem. ― Kete version I cili I ploteson kushtet e
Buhariut, e shenon vetem Ahmedi.

Ky hadith eshte argument se Jusha‘I b. Nuni e ka çliruar Jerusalemin e jo Musai dhe se

Dielli eshte ndalur me rastin e çlirimit te Jerusalemit e jo te Erihonit per te cilën folëm pak
me pare. Nga kjo mund te konkludohet se kjo ka ndodhur vetem nje here dhe atë per
shkak te Jusha‘it (paqja e Allahut qofte mbi te).

Pra mund te nxjerrim perfundim se hadithi ne te cilin thuhet se Dielli eshte kthyer prapa
ne menyre qe Ali b. Ebi Talibi ta falte ikindinë te cilën e kishte leshuar me nje rast kur I
Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) flinte ne preherin e tij, eshte I dobet.
Ne te thuhet se kishte kerkuar nga I Derguari I Allahut qe Allahu ta kthente prape Diellin
qe ta falte ikindine se Dielli ishte kthyer.

Ahmed b. Ebi Salih el-Misriu kete hadith e ka vleresuar si sahih edhe pse me asnje
karakteristikë nuk ben pjese, madje as ne hadithet hasen. Perkundrazi çdo gjë flet ne te
kunderten, meqë atë e transmeton nje grua e panjohur nga ehli bejti, jeta e se cilës nuk
eshte e njohur as per se largu. Allahu e di me se miri.
Imam Ahmedi shenon:‖Na ka treguar Abdurrezaku se ka degjuar nha Ma‘meri, ky nga
Hemmami, e ky nga Ebu Hurejre se I Derguari (Paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
ka thene:‖Njeri nga pejgamberet u nis per ne lufte e I tha popullit te tij:‖Me mua mos te
niset askush prej atyre qe eshte martuar por akoma nuk ka fjetur me gruan e tij, as ai qe
nuk e ka mbuluar shtepine e ndertuar dhe as ai qe ka blere bageti apo deve, e qe e prêt
lindjen e tyre.‖

Ai me tej thote:‖ Duke luftuar pasi e falen ikindine apo perafersisht ne atë kohe, iu afruan
nje vendbanimi, ndersa Pejgamberi ne fjalë I tha Diellit: ―Ti sillesh sipas urdherit por edhe
une kam urdherat e mia. O Zoti im ndalma pak atë‖ Keshtu Dielli u ndal derisa Allahu ia
dha fitoren. Kur e mblodhen prenë e luftës, erdhi zjarri ta digjte prenë, mirepo ajo nuk I
dorëzohej dot.

-464-

Pejgamberi tha:‖Dikush prej jush ka vjedhur diçka nga preja e luftes, ndaj le të me
betohet nga nje njeri prej secilit fis‖ Nderkohe qe vepronin keshtu dora e njerit prej tyre
iu ngjit dores se tij, e ky tha:‖Dikush prej fisit tuaj ka vjedhur prandaj le te me betohet I
tere fisi‖ Fisi veproi keshtu , ndersa duart e dy, apo tre njerezve iu ngjiten dores se tij, e
ky tha:‖Tek ju eshte sendi I vjedhur ju keni vjedhur‖

Ai vazhdon :‖Atehere ia sollën nje send te artë me madhesi te nje koke lope, te cilën e
lanë me sendet e tjera te presë se luftes, qe gjendeshin mbi nje kodrinë e zjarri u afrua
dhe I gelltiti te gjitha. Preja e luftes nuk ka qene e lejuar per askend para nesh. Allahu na
ka lejuar ne, duke e njohur dobësinë dhe lakminë tone.‖

Kete version e transmeton vetem Muslimi. Ne nje version te ngjashëm e transmeton edhe
El-Bezzari, nga Mubarek b. Fudalete ky nga Ubejdullah b. Se‘id el-Makburiu, ky nga Ebu
Hurejre, e ky nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te). Ai
pastaj thote:‖Kete version e transmeton edhe Muhammed b. Axhlani nga Se‘id b. el-
Musejjebi, ky nga Ebu Hurejre e ky nga I Derguari I Allahut.‖

Sido qe te jete, kur deshi qe se bashku me ta te hynte ne derën e qytetit qenë te

urdheruar qe te hynin te kërrusur (te përkulur) dhe te përulur, duke falënderuar Allahun e
Madheruar per fitoren madheshtore te cilën ua pat premtuar dhe qe tani u realizua. Me
rastin e hyrjes qenë te urdheruar qe t‘I shqiptonin fjalët ―hittatun‖ dmth.‖: Na fal mëkatet
qe I kemi bere dhe qe me pare nuk kemi dashur te luftonim.
Per kete shkak I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) me rastin e
hyrjes ne Mekë, ka hyre duke kaleruar ne deve dhe duke u perulur, duke falënderuar dhe
madheruar Allahun, keshtu qe fundi I mjekrrës se tij e prekte shalën, pasi nga perulesia
ndaj Allahut kishte ulur kokën.

Me të ishin luftëtarët veçanarisht at ate njesisë se gjelbër te cilëve u dukeshin vetem sytë.
Kjo ishte njesia ne te cilin ishte I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te).

Pastaj pasi qe hyri ne Mekë, u la dhe I fali tetë rekate namaz.

Sipas shumicës se dijetarëve ky ka qene namaz falënderimi per fitoren e dhuruar.

Disa thone se ky ka qene namazi u duhasë, vetem pse e ka falur atë ne kohën e namazit
te duhasë.

-465-

 26-01-, 12:56

-
-

Izraelitet vepruan ne te kunderten e urdherit dhe ne derën e qytetit hynë praptazi duke
shqiptuar :‖habbetun fi sha‘retin‖ (kokrra ne qimet) e sipas nje versioni tjeter:‖hittatun fi
sha‘retin‖ (gruri ne qimet) . Ne kete menyre ata shtrembëruan urdherin dhe talleshin me
atë qe ishin urdheruar.

Ne lidhje me kete I Lartmadherishmi flet ne suren A‘raf e cila eshte shpallur ne

Mekë:”Dhe kur u qe thënë:”Vendosuni ne kete qytet dhe hani prej nga te
deshironi e thoni: “ Na fal” (hittatun) e ne derë hyni me koka te perulura – do
t‟ua falim mekatet tuaja e atyre qe bejne vepra te mira, do t‟u japim edhe me
teper, - atehere ata te padrejtët nder ta , e nderruan fjalen qe u eshte thene
me nje tjeter, dhe Ne ua leshuam atyre ndeshkimin nga qielli, per shkak se
pareshtur ishin te padrejte.” (A‘raf 161-162)
Ndersa ne suren Bekare e cila eshte shpallur ne Medinë duke folur per ta, I
Lartmadherishmi thote:”Dhe kur patëm thene:”Hyni ne kete qytet dhe hani ç‟të
doni dhe sa te doni e ne derë hyni me koka te perulura, dhe thoni: “ Na fal” do
t‟ua falim mekatet tuaja e atyre qe bejne vepra te mira do t‟ua japim edhe me
shume” atehere at ate pdrejtët nder ta e nderruan fjalen qe u eshte thene me
nje tjeter, dhe Ne ua leshuam atyre qe ishin te padrejte ndeshkimin nga qielli
per shkak se nuk qene te degjueshëm. (Bekare 58-59)

Eth-Theuriu transmeton nga El-A‘meshi, ky nga El-Minhal b. Amri e ky nga Se‘id b.

Xhubejri se Ibni Abbasi fjalët:‖e në derë hyni me koka te perulura‖ I ka komentuar
keshtu: ― hyni te kërrusur ne derën e vogël‖

Kete e shenojnë edhe El-Hakimi Ibni Xheriri dhe Ibën Ebi Hatimi, El-Aufi gjithashtu e
shenon nga Ibni Abbasi, ndersa Eth-Theuriu nga Ibni Is‘haku, e ky nga El-Berra‘i.
Muxhahidi, Es- Suddiji dhe Ed-Dahhaku thonë: ―Ketu mendohet ne Portën e ndjesës ne
Jerusalem.‖

Ibni Mes‘udi thote:‖Ata kane hyre kokëlartë ne te kundertën e asaj qe ishin urdheruar‖ .
Kjo bie ne kundershtim me fjalët e Ibni Abbasit se ata kane hyre duke u zvarritur ne
prapanicë siç thuhet ne hadithin te cilin do ta citojmë me vonë, se kane hyre duke u
zvarritur por me koka te ngritura.

Shkronja ―vav‖ ne fjalet e Lartmadherishmit:‖ve kulu hittatun‖ nuk eshte lidhëz por
shenon gjendje ndaj keto fjale do te thonë : hyni me koka te ulura duke shqiptuar ― Na
fal‖ Ibni Abbasi, Ata‘I El-Hasani, Katade dhe Er-Rebi‘u, thone se me kete u eshte
urdheruar qe te kerkojnë falje.

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Muhammedi se Abdurrahman b. Mehdiu transmeton nga

Ibni el-Mubareku, ky nga Ma‘meri, ky nga Hemmam b. Munebbihu, e ky nga Ebu Hurejre,
se I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ―Izraeliteve u qe
thene: ― ne dere hyni me koka te perulura dhe thoni: ―Na fal‖ do t‘ua falim mekatet tuaja‖
e ata e shtrembëruan kete dhe hyne duke u zvarritur praptazi dhe duke shqiptuar ―
Kokrra me qimet‖

-466-
Kete hadith pjesërisht e shenon edhe Nesa‘iu nga Ibni el-Mubareku ndersa ne teresi e
shenon nga Muhammed b. Ismail b. Ibrahimi e ky nga Ibni Mehdiu vetem qe e shenon si
fjalet e Ebu Hurejres (meukuf)

Abdurrezaku thote:‖Na ka treguar Ma‘meri se ka degjuar nga Hemmam b. Munebbihu e

ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene:‖Allahu I ka urdheruar izraelitet:‖ne derë hyni me koka te perulura, dhe thuani : ―
Na fal‖ do t‘ua falim mekatet tuaja‖ Por ata e shtrembruan kete dhe hyne duke u zvarritur
praptazi dhe duke shqiptuar ―Kokrra ne qimet‖ Kete version nga Abdurrezaku e shenojne
Buhariu, Muslimi dhe Tirmidhiu, ndersa Tirmidhiu e vlereson si hasen- sahih.

Muhammed b. Is‘haku thote: ― Me ka treguar Salih b. Kejsani, nga Salihu robi I liruar I Et-
Tev‘emit, ky nga Ebu Hurejre dhe nga njeri I besueshëm e keta nga Ibni Abbasi se I
Derguari I Allahut ka thene, se ata I kane shtrembëruar fjalet dhe neper derë ne te cilën
jane urdheruar te hyne me koka te ulura, kane hyre duke u zvarritur prapazi dhe duke
thene:‖Gruri në elb‖

Esbati transmeton nga Es-Suddiji ky nga Murre e ky nga Ibni Mes‘udi se ne lidhje me
fjalet: ― atehere ata te padrejtët nder ta e nderruan fjalen qe u eshte thene me nje
tjeter.‖ Ka thene: ― Ata kane thene:‖hutti sakena ezmeten mezja‖ qe ne arabishte do te
thote:‖Ne nje kokerr te kuqe te shpuar gruri eshte nje qime e zezë.‖

Allahu I Madheruar I ka ndeshkuar ata per kete mosbindje me nje semundje te shemtuar,
me murtajen siç qendron ne Sahihët e Buhariut dhe te Muslimit.

Ne hadithin qe e transmeton Ez-Zuhriu e ky nga Amir b. Sa‘di si dhe në hadithin qe e

transmeton nga Maliku, ky nga Muhammed b. el-Munkediri dhe Salim Ebu en-Nadri, keta
nga Amir b.Sa‘di e ky nga Usame b. Zejdi, qendron se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Kjo dhembje apo semundje eshte denim (rixhz)
me te cilin jane ndeshkuar disa popuj para jush.

-467-

Transmeton Nesaiu dhe Ibën Ebi Hatimi me kete tekst nga Eth-Theuriu e ky nga Habib b.
Thabiti, nga Ibrahim b. Sa‘d b. Vekasi , nga babai I tij, ndersa Usame b. Zejdi dhe
Huzejme b. Thabiti kane thene se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) ka thene:‖Murtaja eshte denim (rixhz) me te cilën jane denuar popujt para jush.
Ed-Dahhaku thote se Ibni Abbasi ka thene:‖Rixhz do te thote denim‖

Keshtu thote edhe Muxhahidi, Ebu Maliku, Es-Suddiji El-Hasani dhe Katade. Ebu el-Alijje
thote:‖Kjo do te thote pezmatim.‖ Esh-Sha‘biu thote:‖Rixhz eshte murtaja apo te ftoftët.‖
Se‘id b. Xhubejri thote:‖Kjo do te thote murtaje.‖

Pasi e pushtuan Jerusalemin izraelitet u vendosen në të se bashku me Jusha‘in, I cili u

gjykonte sipas Librit te Allahut, teuratit, perderisa Allahu nuk e mori tek Ai, ne moshen
njeqind e njezet e shtate vjeç. Pra pas Musait ka jetuar edhe njezet e shtate vjet.

-468-

RREFIMI PER HIDRIN (paqja e Allahut qofte mbi te)

Më herët thamë se Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) ka shkuar te Hidri qe te mesonte
prej tij atë qe nuk dinte. Per keta Allahu flet ne Librin e Tij Fisnik , ne suren Kehf per te
cilen kemi folur gjeresisht gjate komentimit te kesaj sure. Ne ate rast kem I cituar
hadithin, I cili ne menyre te padyshimt permend Hidrin (paqja e Allahut qofte mbi te) . Ne
te thuhet se I kishte ardhur Musa b. Imrani (paqja e Allahut qofte mbi te), Pejgamberi I
izraeliteve te cilit I eshte shpallur Teurati.

Per Hidrin ekzistojne mendime te shumellojta : per emrin e tij, per origjinen, per
pejgamberine dhe per jeten e tij deri ne ditët e sotme. Une me ndihmen e Allahut do te
perpiqem qe t‘I parashtroj qe te gjitha.

Hafëz b. Asakiri thote: ― Disa thone se Hidri eshte djali I Ademit (paqja e Allahut qofte
mbi te) prandaj edhe pasardhesi I tij I drejteperdrejte. ― Ky nga Derekutni shenon nje
transmetim net e cilin thuhet: ― Na ka treguar Muhammed b. El-Fet‘h b. el-Kalanisi, se I
ka rrefyer El-Abbas b. Abdullah er-Remiu,e ketij Revad b. el-Xherrahi se ka degjuar nga
Mukatil b. Sulejmani se ka degjuar nga ed-Dahhaku se Ibni Abbasi ka thene: ― Hidri eshte
djali I Ademit, jeta e te cilit eshte vazhduar , ne menyre qe ta zbuloje (publikoje)
gënjeshtren e Dexhxhalit.‖

Ky eshte transmetim munkati dhe garib.

Ebu hatim Sehël b. Muahmmed b. Uthman es-Sexhistani thote:‖Nga mesuesit tane , Ebu
Ubejdi etj, kam degjuar duke thene: ― Njeriu me I moçëm eshte Hidri. Emri I tij I vertete
eshte Hudrun b. Kabil. Adem.‖

Ai thote se Ibni Is‘haku shenon :‖ Kur Ademit I erdhi vdekja ai ua paralajmeroi

pasardhesve te vet permbytjen e madhe, e cila do t‘I godase ata. I keshilloi qe kur te
ndodhe kjo, trupin e tij ta vene ne barke dhe ta varrosin ne nje vend, te cilin ua pershkroi
paraprakisht. Kur ndodhi permbytja e moren trupin e tij me vete dhe pasi u zbarkuan ne
toke, Nuhi (paqja e Allahut qofte mbi te) I urdheroi pasardhesit e vet qe ta dergojne
trupin e Ademit e ta varrosin ne vendin qe kishte urdheruar ai. Ata thane :‖Ne ate vend
nuk ekziston njeri I gjalle , eshte I shkretë.

-469-

 26-01-, 14:16

-
-

Ai I bindte qe ta benin kete, me fjalet:‖Ademi ka bere dua qe te kete jetë te gjate ai I cili
angazhohet per varrosjen e tij.‖ Megjithkete ata frikesoheshin te niseshin e ta kerkonin
vendin e permendur. Keshtu trupi mbeti me ta, perderisa Hidri nuk vendosi qe ta gjente
ate vend dhe ta varroste aty. Prandaj Allahu ia plotesoi premtimin e dhene e ai jeton
ende derisa te dojë Allahu.‖

Ibni Kutejbe ne vepren e tij El-Me‘arif, nga Vehb b. Munebbihu shenon se emri I Hidrit
eshte ―Belija‖ dhe se emri I tij I plote eshte Belija b. Melkan b. Falig b. Abir b. Shalih b.
Erfaheshd b. sam b. Nuh (paqja e Allahut qofte mbi te).

Ismail b. Ebi uvejsi thote:‖Siç kemi degjuar e, Allahu e di me se miri – emrin e Hidrit
eshte El-Mu‘ammer b. Malik b. Abdullah b. Naser b. b. el-Ezd.‖ Disa thone se eshte
quajtur Hadron b. Amjajjil b. El-Jefez b. El-Ajs b.Is‘hak b. Ibrahim (paqja e Allahut qofte
mbi te). Disa te tjere thone se e ka emrin Eremij b. Hakij. E Allahu e di me se miri.

Ekzistojne edhe te tille qe thone se Hidri eshte djali I faraonit sundimtarit te Egjiptit ne
kohen kur Musait (paqja e Allahut qofte mbi te) . Ky mendim eshte tejet I çuditshëm .
Ibni El-Xheuziu thote se nje mendim te ketille e transmeton Muhammed b. Ejjubi nga Ibni
Lehiah. Mirepo qe te dy keta transmetues jane te pabesueshëm (daif) .

Ka mendime se Hidri eshte djali I Malikut vellait te Iljasit. Kete mendim e thote:‖Es-
Suddiji. Per kete do te flasim me vone. Disa thone se Hidri eshte nga familja e
Dhulkajernit e disa se ka qene djali I njerit prej atyre qe I paten besuar Ibrahimit (paqja e
Allahut qofte mbi te) dhe qe e kishte bere hixhretin se bashku me të. Disa thone se ka
qene Pejgamber ne kohen e Neshtasib b. Behrasibit.

Ibni Xheriri thote:‖Mendimi I drejte eshte ai I cili thote se ai ka ekzistuar qysh para kohes
se Efridon b. Ethfijanit dhe se ka jetuar deri ne kohen e Musait (paqja e Allahut qofte mbi
te) .‖

Hafëz b. Asakiri shenon se Se‘id b. el-Musejjebi ka thene:‖Nena e Hidrit ka qene romake,

ndersa babai persian.‖

Veç kesaj ekzistojne argumente se Hidri ne kohen e faraonit eshte numeruar ne mesin e
izraeliteve.

Ebu Zur‘ah ne vepren e tij ―Delailun-Nubuvve‖ shenon :‖Na ka treguar Safuan b. Salih ed-
Dimeshki se ka degjuar nga El-Velidi ky nga Se‘id b. Beshiri, ky nga Katade , ky nga
Muxhahidi, ky nga Ibni Abbasi ,ky nga Ubejj b. ka‘bi, e ky nga I Derguari I Allahut (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) se ate nate kur ishte ne Isra, kishte ndier nje erë te
kendshme dhe kishte pyetur:‖ O Xhibril çfare eshte kjo erë? Ai I eshte pergjigjur: ― Kjo
eshte aroma e varrit te nje krehësje (grua qe ia krihte floket vajzes se faraonit) ,dy
djemëve dhe burrit te saj.‖

-470-

Fillimi I kesaj ngjarje eshte : ― Hidri ishte njeri nga njerezit autoritativ te izraeliteve. Afer
nje manastiri e takon nje eremit, te cilit ia mesoi Islamin. Pas kesaj , kur Hidri u rrit, babai
e martoi me nje grua, te ciles ia mesoi Islamin. Duke iu betuar paraprakisht se per kete
ajo nuk do t‘I tregonte askujt. Duke qene se me të nuk flinte si me gruan e vet , e leshoi.
Pastaj babai e martoi me nje tjeter. Edhe kesaj ia mesoi Islamin duke iu betuar
paraprakisht se per kete ajo nuk do t‘I tregonte askujt. Me pas e leshoi edhe kete. Njera
prej tyre e ruante fshehtësinë, ndersa tjetra e publikoi atë.‖

Pas kesaj iku dhe u vendos ne nje ujdhese ne det. Atje e pane dy njerez te cilët kishin
ardhur te mblidhnin drurë. Njeri prej tyre e fshehu kete, ndersa tjetri e zbuloi, duke thene
pas kthimit:‖ E kam pare Hidrin.‖ Njerezit pyeten: ― A e ka pare edhe dikush me ty?‖ Ai u
pergjigj: ― Filan –filani.‖ Atehere pyeten edhe ate, por ky e mohoi. Sipas ligjit te tyre te
atehershem ishte parapare qe ai I cili genjen duhet te vritet, gje qe ndodhi edhe me të, e
ky ishte ai I cili ishte martuar me gruan qe e ruante fshehtësinë e Hidrit. Nje dite deri sa e
krihte vajzen e faraonit, I ra krehri nga dora e tha: ―U shkaterrua faraoni‖ Vajza I tregoi
babait te vet , ndersa ai dergoi qe ta sillnin burrin dhe dy djemte e saj. Pastaj u perpoq t‘I
bindte ata qe ta braktisin Islamin, me ç‘rast u kercenohej se ne te kunderten do te jene te
likuiduar, por keta nuk pranuan ta benin kete. Thane :‖ Nese do te na likuidosh atehere
na ploteso deshiren e fundit na varros ne nje varr‖ Ashtu edhe eshte bere. Ai thot me tej:
― Edhe pse kam qene ne xhehnet, arome me te mire se te tyren nuk kam ndier kurre.‖

Rrefimin mbi krehësen e vajzës se faraonit e kemi treguar me heret. Eshte e mundur se
ne rrefimin mbi Hidrin te jete futur edhe ai tregim per krehërin nga ana e Ubejj b. ka‘bit
apo nga Abdullah b. Abbasi. E Allahu e di me se miri. Disa thone:‖Ofiqi I tij ka qene Ebu
el-Abbas. Megjithatë emri I tij Hidër ishte me I njohuri. Allahu e di me se miri.

Buhariu (Allahu e meshirofte)shenon :‖Na ka treguar Muhammed b. Se‘id el-Asbahani se

ka degjuar nga Ibni Hurejre, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) ka thene : ― Hidri eshte quajtur me kete emer, pasi ne nje rast, duke qendruar ne
nje vend te thate , pernjeheresh u gjelbërua.‖

Kete version e shenon vetem Buhariu. Abdurrezaku e shenon nga Ma‘meri dhe me tej me
sened te njejtë.

-471-

 06-02-, 13:56

-
-

Abdurrezaku thote:‖ Fjala ―fervetun‖ do te thote bari i bardhe e te ngjashme I thare nga
vapa. ― El Hattabi thote:‖Ebu Umeri ka thene se fjala “fervetun” don te thote: toke e
shkrete, pa bimesi.‖ Disa thone: ―Ky eshte bari I thare.‖ Nga rrenja e njejte eshte edhe
shprehja : ―ferveturre‘si‖ , dmth lekura dhe floket e kokes.
Ne kete kuptim , poeti Er-Ra‘I thotë:

Rreth shtepive tona mund te shohesh edhe abisinasin,

Te gezuar qe ka gjetur diqka per te ngrene,
Te shdervjellët me koke te vogel, si t‘I ishin floket,
Te mbjella e nga te dy anët te kete mbirë piperi.

El-Hattabi thote:‖Hidri eshte quajtur ashtu per shkak se ishte I bukur dhe kishte fytyre te
ndritshme . Une shtoj:‖Kjo nuk bie ne kundershtim me hadithin qe e transmeton
Buhariu.‖ Mirepo nese njerit mendim duhet t‘I jepet perparesi atehere keto jane fjalet e
hadithit qe e shenon Buhariu. Per me teper ky hadith na mjafton qe te mos I perfillim
mendimet e tjera.

Kete hadith e shenon edhe hafez b. Asakiri perms Ismail b. Hafs b. Umer el-Ejlit, ku
thuhet: ― Uthmani, Ebu Xhezijji dhe Hemmam b. Jahjai na kane treguar se kane degjuar
nga Katade, ky nga Abdullah b. El-Harith b. Neufeli e ky nga Ibni Abbasi se I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Hidri eshte quajtur Hidër,
per shkak se dheu I thate e I bardhe ku u fal, pernjeheresh u gjelbërua. ‖ Mirepo ky
transmetim eshte garib.

Kubejsi nga Eth-Theuriu e ky nga Mensuri transmeton se Muxhahidi ka thene: ― Hidri (I

Gjelbri) eshte quajtur me kete emër, pasi kur falej çdo gjë gjelbërohej rreth tij.‖

Me heret kemi thene se Musai dhe Jusha‘I (paqja e Allahut qofte mbi te) kur u kthyen
prapa gjurmeve te tyre, e takuan Hidrin duke ndenjur ne nje shtroje te gjelbert ne breg
te detit. Ishte I mbeshtjellur me rrobat e veta, kindat e te cilave I kishte vene nen koke
dhe nen kembe.

Kur Musai (paqja e Allahut qofte mbi te) I dha selamin dhe pyeti: ― prej kur ne vendin
tend salami? Kush je ti? Kur iu pergjigj: ― Une jam Musai‖ ai pyeti: ― Musai qe I eshte
derguar izraeliteve?‖ e Musai u pergjigj ne menyre pohuese. Biseden e tyre te metejshme
e tregon Allahu ne Librin e Tij Fisnik.

Nga kontesti I rrefimit mbi Hidrin, ekzistojne argumente se ai ka qene Pejgamber.

Argumenti I pare jane fjalet e Lartmadherishmit: “ Dhe gjetën nje rob Tonë, te cilit I
kemi dhuruar meshiren Tonë dhe ia kemi mesuar atë qe e dime vetem
Ne.” (Kehf 65)

-472-

Argumenti I dyte jane fjalet e Musait drejtuar Hidrit: “ A mund te percjell ty” pyeti
Musai, “ por te ma mesosh ate qe ke mesuar ti me te drejte?” Ti me siguri nuk
do te mund te durosh me mua” tha ai, “ e si do te duroje ate, per çka nuk di
asgje? “ Do te shohesh dhashte Zoti, se do te jem I durueshëm “ tha Musai,
dhe se ne asgje nuk do te kundershtoj ty, “ Nese tanime deshiron te me
percjellësh tha ai, atehere mos pyet per asgje, deri sa une I pari nuk te flas per
te” (Kehf 66-70)

Sikur te kishte qene Hidri evlia (njeri I mire ) e jo Pejgamber , Musai nuk iu kishte
drejtuar ne kete menyre dhe nuk iu kishte pergjigjur ne kete menyre. Ketu shohim se
Musai e ka lutur ate qe te jete ne shoqerine e tij, ne menyre qe t‘ia mesonte dijenine qe
ia kishte dhuruar Allahu I atij,e jo Musait. Veç kesaj sikur Hidri te mos ishte Pejgamber I
nuk do te ishte I mbrojtur nga mekatet. Sikur Musai , si Pejgamber I zgjedhur dhe
Ferrëfyes fisnik te kishte qene I mbrojtur nga mekatet, atehere me siguri nuk do te
angazhohej aq shume qe te mesonte diqka nga Hidri dhe nuk do te ishte aq kembengules
ta gjente ate, duke kaluar shume kohe ne kerkim e siper – sipas disave , tetëmbëdhjete
vjet. Pastaj kur u takua me të, Musai kishte qendrim perulesie ndaj tij, duke ndjekur ate
me miresjellje, qe te nxinte prej tij dituri dhe te shfrytezonte atë. E tere kjo qarteson se
Hidri ka qene Ferrëfyes dhe se atij I ka zbritur shpallja, ashtu si edhe Musait , perveç qe
atij I ishte dhene dijeni e veçante dhe te informuarit mire per fshehtësite e pejgamberise,
qe nuk ishte rasti me Musain (paqja e Allahut qofte m,bi te), Pejgamberin fisnik te
izraeliteve. Er-Rummani ne menyre krejtesisht te njejtë argumenton se Hidri (paqja e
Allahut qofte mbi te) ka qene Ferrëfyes.

Argumenti I trete eshte vrasja e atij djaloshi. Kete e ka bere me siguri vetem sipas
inspirimit te Gjithedijshmit, Sunduesit te boteve. Ky vetvetiu eshte argument I
mjaftueshëm se Hidri ka qene Ferrëfyes dhe I mbrojtur nga mekatet. Evliau nuk e ka te
lejuar ta vrase dike ne baze te mendimit te vet arbitrar, meqe mendimi I tij nuk
nenkupton pagabueshmërinë. Perkatesisht per gabueshmërinë e mundshme te evlijasë
jane ne pajtim te gjithe dijetaret . Hidri e vrau djaloshin I cili ende nuk ishte ne moshen
madhore, duke ditur se ai sikur te rritej do te ishte kafir, I cili do t‘I shpiente prinderit ne
rrugen e gabuar dhe ne mosbesim, duke qene se ata e donin pamase. Prej ketu kuptohet
se me mire eshte te mbytet nje djalosh I tille sesa te mbetet gjalle, meqe kjo ishte e
vetmja menyre qe te mbroheshin prinderit e tij per te mos u zhytur ne mosbesim e te
meritonin denimin.

E gjithe kjo na jep te kuptojme se Hidri ka qene Ferrëfyes dhe se Allahu e ka ndihmuar
ate te jete I pagabueshem.

Kam pare se shejh Ebu El-Ferexh b. El-Xheuziu perdorte pikerisht kete metode
argumentimi se Hidri eshte Pejgamber.

-473-

 10-02-, 13:06

-
-

Te njejten metode e perdor edhe Er-Rummani.

Argumenti I katert eshte se Hidri duke ia shpjeguar Musait veprimet e veta dhe esencën e
problemit ka thene: “ Te gjithe kete , une nuk e kam bere sipas gjykimit
tim” (Kehf 82) dmth une nuk e kam bere kete sipas deshires sime, por sipas urdherit qe
me eshte shpallur.

Keto jane argumentet se Hidri ka qene Ferrëfyes gjë qe nuk e perjashton mundesine qe
njekohesisht te kete qene edhe evlia dhe anasjelltas, siç thone disa. Per sa I perket
mendimit se Hidri ka qene engjëll, mund te thuhet se ky eshte qendrim tejet I çuditshëm.
Nese eshte verifikuar se ka qene Pejgamber – siç theksuam – atehere asnje argument
dhe mbeshtetje nuk kane ata te cilët thone se ai ka qene vetem evlia dhe se evliate jane
te udhezuar ne qenësinë e gjërave e jo te ferrëfyesit, te cilët e kane themeluar ligjin
fetar.

Ne lidhje me mospajtimin se a eshte Hidri gjalle deri me sot, do te parashtrojme kete

mendim: Shumica e dijetareve mendojne se ai eshte gjalle edhe sot. Disa thone se eshte
keshtu per shkak se e ka varrosur Ademin (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe se kjo eshte
rezultat I duasë se stergjyshit te tij, Ademit per jete te gjate. Te tjeret thone se shkaku I
kesaj eshte se ai ka pirë ujë nga Burimi I Jetës. Ata te cilët kane mendim te tillë,
parashtrojne transmetime me te cilat provojnë se ai eshte gjalle edhe sot. Në dashtë Zoti
do t‘I parashtrojme te gjitha keto transmetime dhe disa te tjera.

Ekzistojne shume transmetime munkat, ne lidhje me fjalet e Hidrit drejtuar Musait (paqja
e Allahut qofte mbi te) : “Tani po ndahemi une e ti” tha ai andaj do te te shpjegoj
ate per çka nuk mund te durojë.” (Kehf 78)

Bejhekiu thote: ― Na ka treguar Ebu Se‘id b. Ebi Amri se ka degjuar nga Ebu Abdullah es-
Saffari ky nga Ebu Bekër b. Ebi Ed-Dunjai ky nga Is‘hak b. Ismaili, e ky nga Xheriri, se
Ebu Abdullah el-Melti, ka treguar : ― Kur Musai u nda nga Hidri I tha:‖ Më jep ndonjë
keshillë‖ e ai I tha: ― Ji I dobishëm e jo I dëmshëm !Ji I çilter e jo I hidheruar! Mos u be
kokeforte dhe mos shko askund pa nevoje! ― Ne nje transmetim tjeter me sened tjeter
qendron edhe kjo: ― Dhe mos qesh , perveç kur te pelqen diçka!‖

Vehb b. Munebbihu thote:‖ Hidri ka thene: ― O Musa njerezit vuajnë ne kete bote aq sa
jane okupuar me të.‖

Bishër b. El-Harith el-Hafi thote:‖ Musai ka kerkuar nga Hidri qe ta keshillonte per diçka ,
e ai I ka thene:‖ Ta lehtësoftë Allahu qe te jeshe I bindur!‖ Ne lidhje me kete Ibni Asakiri,
perms Zekerijja b. Jahja el-Vekkadit (edhe pse Zekerijahi ka qene gënjeshtar I madh)
shenon nje transmetim te cilin ia pershkruan te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ne te cilin thuhet: ― Abdullah b. Vehbi ne prezencen time ka degjuar se ,

-474-

Eth-Theuriu ka thene: ― Muxhahidi ka treguar se ka degjuar nga Ebu El-Veddaku, ky nga

Ebu Se‘id el-Hudriu, ky nga Umer b. El-Hattabi se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Vellai im, Musai, ka thene: ― O Zoti im‖ e pastaj ka
thene atë qe ka thene e I ka ardhur Hidri (nje I ri me erë te kendshme, me rroba te
bardha, te cilat I mbante me dore) e I ka thene: ―Paqja dhe meshira e Allahut qofshin
mbi ty, o Musa b. Imran! Zoti yt te dergon selam!‖ Ne kete Musai ka thene:‖ Ai eshte
Selam dhe Atij I takon salami! Falenderimi qofte per Allahun Zotin e boteve, Atij dhuntitë
e te Cilit nuk mund te numerohen dhe te Cilit nuk mund ta falenderojmë dot, perveç me
ndihmën e Tij.‖

Pastaj Musai ka thene: ― Do te doja te me keshillosh diçka qe do te me sherbeje tek

Allahu dhe pas shkuarjes sate! ― Hidri I eshte pergjigjur: ― O ti qe kerkon dituri, dije se ai
qe flet, lodhet pak se ai qe degjon, ndaj kur te flasesh mos bej I merzitshëm ndaj tyre qe
te degjojne! Dije se zemra eshte nje enë, prandaj ki kujdes se me çka po e mbush atë!
Ruaju nga dynjallëku hidhe atë pas shpine, sepse ai nuk eshte as shtepia jote as
vendqendrimi perhershëm yti, por eshte krijuar si mjet per jete dhe per furnizimin e
njerezve gjer ne Ditën e Gjykimit. Shpirtin kenaqe me durim e do te ruhesh nga mëkatet.‖

O Musa nese deshiron dituri atehere kushtoju asaj, ngase ajo I takon atij I cili I
kushtohet! Mos llomotit dhe mos fol pa kujdes mbi diturinë, sepse te folurit e tepert
paraqet të metën e te diturve dhe e zbulon budallanë! Ji I matur ne çdo gjë, sepse kjo
eshte rruga e drejtë deri tek suksesi! Largohu nga injorantët dhe asaj qe I okupon ata!
Shmangu nga budallenjtë sepse keshtu veprojnë urtakët. Kjo eshte stoli e njerezve te
ditur. Nese te ofendon injoranti, heshte kete me shpirtmadhesi dhe shmangu nga ai me
vendosshmëri, sepse ajo qe te ka sulmuar dhe qe te ka ofenduar eshte gjë me e madhe
me e veshtirë!‖

― O biri I Imranit mos mendo se të eshte dhene dituri perveç pakëz, kurse nxitimi dhe
tekanjozia rrjedhin nga kryelartesia! O biri I Imranit mos I hap dyert te cilat nuk di t‘I
mbyllësh dhe mos I mbyll dyert, te cilat nuk di t‘I hapësh! O biri I Imranit si mund te jetë
modest (zahid) ai I cili eshte kapluar me brenga te dynjallëkut, ankohet per gjendjen e tij,
e fajeson Allahun per kësmetin qe ia ka caktuar Ai? A mund te frenohet (te zbutet) ai I cili
ka lejuar ta mposhtin epshet e veta, ose a do t‘I bëjë dobi fakti se eshte duke kerkuar
dituri nese injoranca mbretëron gjithkund rreth tij? A mund te arrijë (fitojë) Ahiretin ai I
cili me te gjithe fuqinë e tij eshte I dhënë pas dynjallakut?‖

-475-

 14-02-, 12:40

-
-

O Musa nese diqka meson , meso qe te punosh sipas saj e jo vetem per t‘ua treguar kete
te tjereve e qe kjo te jete per ty shkaterrim e per te tjeret drite. O Musa I biri I Imranit
modestia dhe devotshmeria le te jenë rrobat tua, ndersa dituria dhe kujtimi ne Allahun e
folura jote! Bë shume vepra , sepse me siguri ke mëkate! Ja une te dhashë keshilla nese I
ke mbajtur mend!
Ai me tej thote: ― Pastaj Hidri ka shkuar, e Musai ka mbetur duke qarë I pikelluar.‖

Ky hadith nuk eshte autentik (sahih) . Une mendoj se kete e ka trilluar Zekerija b. Jahja
el-Vekkad el-Misriu. Shume ekspert te hadithit kete e kane shpallur rrenacak, prandaj me
te vertete eshte gjë e çuditshme qe hafëz Ibni Asakiri ka heshtur per kete fakt.

Hafëz Ebu Nu‘ajm el-Asbehaniu thote:‖Na ka treguar Sulejman b. Ahmed b. Ejjub et-
Taberaniu se ka degjuar nga Amër b. Is‘hak b. Ibrahim b. El-Ala‘ el-Humsiu , ky nga
Muhammed b. El-Fadël b. Imran el-Kindiu, ky nga Bekijje b. El-Velidi ky nga Muhammed
b. Zijadi e ky nga Ebu Umame se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) u ka thene sahabeve: ― A doni t‘ju tregoje per Hidrin?‖ Ata jane pergjigjur : ― Po o
I Derguar I Allahut‖ E ai ka treguar:‖ Ne nje rast derisa ky ecte neper çarshine e
izraeliteve e pa nje varfanjak e I tha:‖Te bekofte Allahu me jep diçka! ― Hidri u pergjigj: ―
Une I besoj Allahut , ajo qe do Allahu edhe behet por une nuk kam asgje qe te te jap! ―
Varfanjaku I tha: ― Te lutem qe ne emër te Allahut te me japësh diçka sepse duke shikuar
kah qielli e pashe fytyren tende ndaj ndjeva se tek ti eshte begatia ime! ― Ne kete Hidri I
tha:‖ Une e besoj Allahun , por une vertete nuk kam se çka te te jap, vetem se me merr
mua e me shet‖ Atehere varfanjaku pyeti: ― A e ke seriozisht? Ky u pergjigj: ― Po pot e
them seriozisht. M‘u lute me nje gjë te madhe , ndaj per hi rte kenaqesisë se Allahut nuk
mund te te refuzoj. Pra shitmë mua!‖

Varfanjaku e dergoi ne treg dhe e shiti atë per katerqind dirheme. Pas nje kohe duke pare
Hidri se ai qe ekishte blere nuk e urdheronte asgje, e pyeti: ― Me siguri me ke blere per
ndonje shkak, ndaj me urdhero qe te ndihmoj! ― Bleresi iu pergjigj: ― Ti je plak , je I
dobet , prandaj em vjen keq qe te ngarkoj.‖ ― Nuk do te me ngarkosh ― u pergjigj Hidri.
Bleresi I tha: ― Atehere barti keta gure!‖ Kishte aq shume gure, saqe nevoiteshin gjashte
vetë qe t‘I bartnin per nje dite. Njeriu vajti ne punet e veta, e kur u khtye dhe pa se te
gjithe gurët ishin bartur, tha: ― Mire dhe bukur e kreve kete. Mendova se nuk do te
mundesh vet ta kryesh kete. Pastaj njeriut I duhej te shkonte ne rruge e I tha Hidrit:‖Me
sa po e shoh ti je njeri besnik, ndaj me zavendeso gjate mungeses sime ne familjen time!
Ne kete Hidri I tha: ― Atehere me cakto ndonje pune!‖ Me vjen keq te te ngarkoj‖ tha ky.

-476-

― Nuk do te me ngarkosh ― u pergjigj Hidri. ― Atehere më bë aq qerpiçë sa per nje shtepi ,

deri sa te kthehem!‖ tha njeriu, dhe u nis ne rruge. Kur u kthye shtepia tanime ishte e
ndertuar.

Duke pare kete, e pyeti Hidrin: ― Pash Allahun kush je ti dhe me se merresh? Hidri u
pergjigj: ― M‘u perbeve me Allahun , e nje betim I tille me solli robëri. Do te them se kush
jam une: Une jam Hidri, per te cilin tanime ke degjuar. Nje varfanjak kerkoi prej meje qe
ti jepja diç, por une nuk pata asgje qe t‘I jepja. Atehere me perbetoi me Allahun , ndaj iu
ofrova qe t‘I jem rob, e ai me shiti. Dije se ai qe perbetohet me Allahun qe te beje diç, e
nuk e ben, edhe pse eshte ne gjendje ta beje kete, Diten e Kiametit do te dridhet nga
frika dhe do te qendroje pa trup dhe pa eshtra.

Ne ate cast njeriu tha: ― Une e besoj Allahun! Une o I Derguar I Allahut te ngarkova pa
ditur gjë‖ Cdo gjë eshte ne rregull ti ke vepruar bukur dhe korrekt, u pergjigj Hidri. ― Oi
Derguar I Allahut ti me je më I dashur se babai im dhe nena ime. Gjyko per pasurine time
ashtu siç te ka mesuar Allahu, apo te liroj e te shkosh nga te duash? Hidri tha: ― Do te
deshiroja qe te me lirosh e t‘I kushtosh adhurimit‖ Ne kete njeriu e liroi e Hidri tha:
Falenderimi I qofte Allahut I Cili me solli ne roberi e pastaj me liroi.

Eshte gabim qe ky transmetim t‘I pershkruhet te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) . Me siguri keto jane fjalet e ndonjerit nga as‘habet. Veç kesaj ne
senedin e tij ka edhe njerez te panjohur. E Allahu e di me se miri.

Ibni El-Xheuziu kete transmetim e citon ne vepren e vet ‗Inxhaletul-munte-dhir fi sherhi

haletil-Hidr, nga Abdulvehhab b. El-Dahhaku dhe ky ne nje version qe transmetohet nga
Bekijji eshte I papranueshëm .

Hafëz b. Asakiri kete transmetim e citon nga Es-Suddiji I cili thote se Hidri dhe Iljasi ishin
vellezer, ndersa babai I tyre ishte sundimtar.

Njehere Iljasi I tha babait: ― O baba Hidri nuk ka prirje per pushtet. Nese e marton
ndoshta do te kete nje djale, te cilit do t‘I takoje pushteti.‖ Keshtu babai e martoi ate me
nje vajze te re e te bukur, te ciles Hidri I tha:‖Une nuk kam kurfar nevoje per grua. Nese
deshiron do te t leshoj e nese jo atehere rri tek une dhe kushtohu adurimit, por me kusht
qe ta ruash fshehtësine. Ajo pranoi propozimin e dyte dhe ndenji tek ai nje vit.

Kur kaloi viti sundimtari e thirri ate dhe e pyeti: ― Ti dhe djali im jeni te rinj a do te kete
diçka? ― Pjellën e jep Allahu. Kujt te doje Ai, ia jep ate , e kujt te doje nuk ia jep‖ u
pergjigj ajo. Atehere e urdheroi djalin qe ta leshoje kete grua dhe te martohet me nje
tjeter, e cila me pare ishte e martuar dhe kishte femije.

-477-

 18-02-, 12:54

-
-

Kur u veçuan Hidri I tha sikurse te pares e edhe ajo pranoi qe te mbetet tek ai. Pas nje
viti sundimtari e pyeti edhe ate per femije, e ajo I tha: ― Djalit tend nuk I nevoitet
gruaja.‖ Atehere sundimtari urdheroi qe t‘ia sjellin djalin, por ai tanime kishte ikur. Babai
dergoi pas tij gjurmuesit por ata nuk munden ta gjenin dot. Disa thone se Hidri e kishte
vrare gruan e dyte, ngase e kishte zbuluar fshehtesine prandaj kishte ikur , e ate te paren
e kishte leshuar.

Kjo e para jetonte ne qytet duke bere ibadet ne bindje te plote ndaj Zotit. Nje dite degjoi
nje njeri I cili duke kaluar prane saj tha:‖Bismil-lahi‖ e kjo e pyeti: ― Nga di ti per kete
emër? Ai I tha se ishte shoku I Hidrit . Më vonë u martua me të dhe lindi shume femije.
Pastaj mori per detyre qe ta krihte vajzën e faraonit. Nje dite duke e krehur atë I ra nga
dora krehri e tha: ― Bismilahi‖ (Ne emër te Allahut). Duke degjuar kete vajza e faraonit
pyeti: ― A po e thua kete ne emër te babait tim? Jo por ne emër te Allahut, I Cili eshte
Zoti im , yti dhe I babait tend. Vajza I tregoi kete babait te vet, e ai urdheroi qe te
shkrijnë baker dhe ta hedhin kete grua ne të. Duke pare kete, gruaja u frikesua por djali I
saj I vogel I cili ishte se bashku me te I tha: ― Ki durim oj nene! Ti je ne rrugen e drejte‖
Ne kete ajo u hodh në zjarr dhe vdiq –(Allahu e meshirofte)

Ibni Asakiri transmeton nga Ebu Davud El-A‘ma Nefiu genjeshtarit dhe falsifikatorit te
deshmuar, e ky nga Enes b. Maliku si dhe ne senedin e dyte nga Kethir b. Abdullah , b.
Amër b. Aufi, gjithashtu rrenacak ky nga babai I vet, e ky serish nga I veti se ka thene: ―
Nje nate Hidri kishte ardhur dhe kishte degjuar te Derguarin (paqja dhe shpetmi I Allahut
qofte mbi te) duke thene ne dua e siper: ― O Allahu im! Me ndihmo qe te shpetoj nga ajo
qe frikesohem dhe ma mbill permallimin per ate qe permallohen te miret‖

Atehere ai ia dergoi te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
Enes b. Malikun , I cili pasi I dha selam e ky u pergjigj I tha:‖ Allahu te ka zgjedhur ty mbi
Ferrëfyesit tjere ashtu siç e ka zgjedhur Ramazanin mbi muajt e tjere, kurse pasuesit e tu
mbi popujt tjere dhe te premten mbi ditet tjera‖

Ky hadith eshte trilluar dhe nuk eshte autentik as per nga zingjiri I transmetimeve as per
nga teksti. Si mund te kete ndodhur p.sh. qe Hidri te paraqitej e te mos vije personalisht
te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) si musliman qe se paku
te mesonte diçka prej tij?

Disa njerez ne rrefimet e tyre, te cilat ia pershkruajnë mesueseve te tyre thone se u

kishte ardhur Hidri personalisht kishte biseduar me ta, I kishte pershendetur ata, I kishte
permendur me emrin e tyre, e dinte gjendjen e tyre e te ngjashme.

-478-

Atehere si mund te mos e dinte ai asgje per Musa b. Imranin, Pejgamberin me te cilin ka
biseduar Allahu I Lartesuar dhe nejriun me te zgjedhur ne kohen e tij? Si ka mundur
atehere ta pyeste se a ishte ai Musai, Pejgamber I derguar izraeliteve?

El-hafidh EbuEl-Hasan b. El-Munani duke shenuar kete hadith te cilin e transmeton Enesi
thote: ― Ekspertet e hadithit pajtohen se senedi I ketij hadithi eshte I papranueshem se
teksti I tij nuk eshte autentik dhe se nga vete ai verehet se eshte falsifikuar.‖

Hafidh Ebu El Beker el-Bejhekiu kete hadith e shenon ne kete version; ― Na ka treguar
Ebu Abdullah el-Hafidhi se e ka degjuar nga Ebu Bekër b. Beleveji, ky nga Muhammed b.
Bisher b. Metari ky nga Kamil b. Tahla, ky nga Abbad b. Abdussamedi e ky nga Enes b.
Maliku se ka thene: ― Kur vdiq I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) as‘habet u mblodhen rreht tij dhe filluan te qanin. Atehere erdhi nje njeri shtatemadh
dhe I bukur me mjekerr te thinjur doli perpara duke I kapercyer njerezit e tjere dhe filloi
te qante. Pastaj u kthye nga sahabet e te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) e u tha : ― Allahu eshte ngushëllim per çdo hall, shpagim per çdo gjë
qe humbasim dhe zavendesim per çdo gjë qe deshton. Prandaj drejtohuni Allahut dhe
kerkoni per Tij! Ai ju percjell kur jeni ne veshtiresi andaj keni kudes se ne veshtiresi
gjendet ai, I cili nuk eshte I ndihmuar nga askush.‖ Pas ketyre fjaleve u zhduk. Te
pranishmit e pyeten jeri tjetrin:‖A e njihni kete njeri? Ebu Bkeri dhe Aliu u pergjigjën: ― Po
ky eshte Hidri (paqja e Allahut qofte mbi te) vellai I te Derguarit te Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te).
Kete transmetim me sened te njejte nga Kamil b. Tahla e shenon edhe Ebu Bekër b. Ebu
Ed-Dunjai me ate qe teksti pjeserisht dallon nga ai I Bejhekiut.

Bejhekiu ne fund thote: ― Abbad b. Abdussamedi eshte I pabesueshëm prandaj ky

transmetim assesi nuk mund te pranohet.‖

Une shtoj : ― Abbadi I permendur eshte Ibën Ma‘mer el-Basriu I cili percjell transmetime
nga Enesi . ―Ibni Hibbani dhe El-Ukajli thote se shumica e transmetimeve te cilat I percjell
ai, jane te trilluara. Buhariu thote se nuk mund te mbeshtetemi ne fjalet e tij. Ebu Hatimi
thote se fjalet e tij jane tejet te pabesueshme dhe si te tilla ato nuk mund te pranohen
dot. Ibni Adijji thote: ― Shumica e haditheve qe I transmeton ai, flasin per vyrtytet e Aliut.
Ai eshte shume I pabesueshëm meqe eshte shi‘it I pasionuar.‖

-479-

 20-02-, 13:44

-
-

Esh-Shafiu ne Musnedin e tij thote: ― Na ka treguar El-Kasim b. Abdullah b. Umeri se ka

degjuar nga Xha‘fer b. Muhammedi, ky nga babai I tij, e ky nga gjyshi I tij, se Alijj b. El-
Huseini ka thene: ― Kur vdiq I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) , (njerezit) kane degjuar nje ze ngushellues I cili thoshte: ― Allahu eshte ngushellim
per çdo hall. Zavendesim per çdo gjë qe deshton dhe shpagim per çdo gjë qe humbasim.
Prandaj mbeshtetuni ne Allahun dhe drejtohuni Atij. Fatkeq I vertete eshte ai I cili mbetet
pa shperblim‖ Ne kete Alijj b. Huseini tha:‖ A e dini se kush eshte ky? Ky eshte Hidri‖

Mirepo transmetiuesi I Esh-Shafiu‘ut, El-Kasim el-Amri eshte I pabesueshëm dhe fjalet e

tij nuk mund te pranohen. Ahmed b. Hambeli dhe Jahja b. Me‘ini per te thone se eshte
genjeshtar, ndersa Ahmedi shton se I trillonte hadithet. Veç kesaj ky transmetim eshte
mursel kurse transmetimet te ketilla ne lidhje me keto qeshtje nuk mund te mbeshtetemi,
E Alahu e di me se miri.

Ky hadith transmetohet me sened te dobet nga Xha‘fer b. Muhammedi , ky nga babai I

tij, ky nga gjyshi tij, e ky nga Aliu. Mirepo as ky version nuk eshte autentik.

Abdullah b. Vehbi transmeton nga dikush qe I ka treguar atij, se ka degjuar nga

Muhammed b. Axhlani e ky nga Muhammed b. El-Munkediri se Umer b. El-Hattabi, ne nje
rast duke ia falur dikujt xhenazen, kishte degjuar nje ze duke thene:‖Na prit edhe ne te
meshirofte Allahu‖ Ky priti derisa iu bashkangjit safit kurse ne duane per te vdekurin citoi:
― Nese e denon, ke per çfare ta denosh, meqë ka gabuar na Teje, e nese ia falë, meshira
Jote I duhet atij‖.

Kur u varros I vdekuri ky tha:‖Lum per ty, o I varrosur nese nuk ke qene ndonje
urdhërdhënës, mbledhës I tatimit, ruajtës I thesarit, shkrues apo rojtar‖ Ne kete Umeri
tha:‖Ndaleni atë njeri qe ta pyes se kush eshte dhe çfare eshte ky namaz I tij.‖ Mirepo ai
u zhduk dhe kur shikuan pane vetem gjurmët e kembeve te tij, me madhesi te nje berryli
. Atehere , Umeri tha:‖Pasha Allahun, ky ishte Hidri, per te cilin na ka folur I derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).‖

Ne zingjirin e ketij hadithi ka nderprerje nje transmetues nuk eshte I njohur, ndaj edhe ky
version nuk eshte autentik.

Hafëz Ibni Asakiri transmeton nga Eth-Theuriu, ky nga Abdullah b. El Muhrizi e ky nga
Jezid b. El-Esammi
, se Ali b. Ebi talibi ka thene:‖ Nje nate, duke filluar tavafin rreth Ka‘bes pashe nje njeri se
si mbahej ne mbulesen e saj e thoshte: ― O Ti, I Cili degjon çdo gjë dhe gjithekend, te
Cilin lutja e askujt nuk e shpie ne gabim dhe te Cilit nuk I merziten lutjet këmbëngulëse
te atyre qe luten me shperble me faljen Tende dhe me embëlsinë e meshires Sate‖

-480-

Aliu me tej tregon : ―I thashe qe ta perseriste kete e ai me pyeti: ― A e degjove kete? U

pergjigja se po e ai me tha:‖Pasha Atë ne doren e te Cilit eshte shpirti I Hidrit (ky ishte
Hidri) kushdo qe e thote kete pas namazit te rregullt , Allahu do t‘ia falë mekatet, madje
qofshin edhe ato sa shkuma e detit, sa gjethet e drunjëve dhe sa numri I yjeve me siguri
Allahu do t‘ia falë‖

Ky transmetim eshte I dobët meqë fjalët e Abdullah b. El Muhrizit nuk mund te pranohen.
Nga ana tjeter Jezid b. El-Esammi nuk ka jetuar ne kohen e Aliut. Pra ky transmetim nuk
mund te jete autentik. E Allahu e di me se miri.
Kete e shenon edhe Ebu Ismail et-Tirmishiu: ― Na ka treguar Malik b. Ismaili se ka
degjuar nga Salih b. Ebu El-Esvedi, ky nga Mahfudh b. Abdullah el-Hadremiu, e ky nga
Muhammed b. Jahjai se ka thene:‖Derisa Ali b. Ebi Talibi ne nje rast bente tavaf rreth
Ka‘bes e pa nje njeri I cili duke u mbajtur per mbulesen e saj, shqiptonte : ― O Ti, I Cili
degjon çdo gjë dhe gjithëkënd , te Cilin lutja e askujt nuk e shpie ne gabim dhe te Cilit
nuk I merziten lutjet e atyre këmbëngulesve qe luten me shperble me faljen Tende dhe
me ëmbëlsinë e mëshires Sate.‖

Ne kete Aliu I tha:‖O Rob I Allahut ! Perserite edhe njeher kete dua‖ Ai e pyeti :‖ A e
degjove? Kur I tha se po I tha: ― Atehere shqiptoje pas çdo namazi sepse pasha Atë, ne
dorën e te Cilit eshte shpirti I Hidrit sikur te kishe mekate madje edhe sa yjet ne qiell dhe
sa pikat e shiut dhe sa guralecët dhe pluhuri ne Tokë do te jene te falura, nese e bën
kete para se t‘I mbyll e t‘I çelë sytë.‖

Mirepo ky transmetim eshte munkati, pasi ne zinxhirin e tij, te transmetuesve ekzistojnë

emra te panjohur. E Allahu e di me se miri.

Kete transmetim e shenon edhe Ibni El-Xheuziu nga Ebu Bekër b. Ebi Ed-Dunjai I cili
thote se I ka treguar Jakub b. Jusufi e ketij I ka treguar Malik b. ismajli e me tej edhe pas
citimit e parashtron mendimin e vet: ― Ky sened eshte munkati dhe ne te ekzistojne emra
te transmetuesve te panjohur. Ne kete transmetim nuk ekziston asgje qe tregon se ai
njeri ka qene Hidri‖

Hafëz Ebu El-Kasim b. Asakiri shenon : ― Na ka treguar Ebu El-Kasim b. El-Husein se ka

degjuar nga Ebu Talib Muahmmed b. Muhammedi, ky nga Ebu Is‘hak el-Muzekkiu ky nga
Muhammed b. Is‘hak b. Huzejmeky nga Muhammes b. Ahmed b. Jezid I cili ka rrefyer ne
Abadan , se ka degjuar nga Amër b. Asimi ky nga El-Hasan b. Rezini ky hga Ibni
Xhurejxhi e ky nga Ata‘I, se Ibi Abbasi ka thene (unë mendoj se keto jane fjalet e te
Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) : ‖ Hidri dhe Iljasi takohen per çdo
vit ne haxh, ia qethin koken njeri –tjetrit, e pastaj ndahen duke I thene keto fjale:‖Ne
emër te Allahut. Mashallah! Te mirat I jep vetem Allahu mashallah! Fatkeqesinë e largon
vetem Allahu, mashallah! Te gjitha begatitë jane vetem nga Allahu , mashallah! Nuk ka
fuqi as force , pa Allahun?

-481-
 23-02-, 11:46

-
-

A pastaj shton :‖ Ibni Abbasi ka thene: ― Ai I cili e shqipton kete çdo mengjes nga tri
here, Allahu do ta ruaj atë nga zjarri nga vjedhja dhe nga (per)mbytja e pastaj
thote:‖Mendoj se ka thene edhe : nga shejtani nga sundimtari mizor, nga gjarpri dhe nga
shkrapi (akrepi).‖

Ed-Darekutni ne vepren El-Efrad thote:‖ Ky hadith I cili transmetohet perms Ibni

Xhurejxhit eshte garib. Permes tij e transmeton vetem ky plak , perkatesisht, El-Hasan b.
Rezini.‖ Veç kesaj ky transmetim percillet edhe permes Muhammed b. Kethir el-Abdiut,
porse per kete hafëz Ebu Ahmed‘b. Adijji thote se eshte I panjohur. Hafëz Ebu Xha‘fer el-
Ukajli per te thote se eshte I panjohur dhe se nuk mund te mbeshtetemi ne fjalet e tij.

Ebu El-Hasan b. El-Munadi thote:‖Ky hadith eshte I dobët per shkak te El-hasan b.
Rezinit.‖ Nje hadith te ngjashëm e shenon edhe Ibni Asakiri nga Ali b. El-Hasan el-
Xhuhdumiu- e ky eshte gënjeshtar – ky nga Damër b. Hubejb el-Makdisu ky nga babai I
tij, ky nga El-Ala‘ b. Zijad el-Kushejriu, ky nga Abdullah b. El-Hasani , ky nga babai I tij,
ky nga gjyshi, e ky nga Ali b. Ebi talibi, se Resulullahu (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) ka thene:‖Cdo ditë te Arafatit (me 9 dhul-hixhxhe) takohen Xhibrili, Mikaili, Israfili
dhe Hidri.‖

Pastaj ky e shenon tekstin shume te gjate te hadithit. Duke qene se hadithi eshte apokrif
(I pasigurt I rrejshëm) ne, duke falënderuar Allahun nuk do ta citojmë ketu.

Ibni Asakiri transmeton nga Hisham b. Halidi ky nga El-Hasan b, Jahja el-Hasheniji , e ky
nga Ruvadi se ak thene: ― Iljasi dhe Hidri çdo muaj te Ramazanit e agjerojnë ne
Jerusalem çdo vit e kryejn haxhin dhe pine uje nga Zemzemi, qe u mjafton deri ne vitin e
ardhshëm.‖

Ibni Asakiri gjithashtu transmeton se Velid b. Abdulmelik Mervani – I cili e ka ndertuar

xhamine kryesore ne Damask – ne nje rast shprehu deshiren qe ne xhami te bënte ibadet
nej dite e nje nate pareshtur, andaj I urdheroi njerezit qe ate nate t‘ia linin xhamine e
zbrazet, gje te cilën e bene. Ku ra nata, shkoi ne xhami duke hyre perms derës se
Gjelbërt e tha:‖A nuk ju urdherova qe ta zbrazni xhamine‖ Ata iu pergjigjën: ― O
sundimtar I besimdrejtëve, ky eshte Hidri! Ai vjen çdo natë ketu dhe falet.‖

-482-

Pastaj Ibni Asakiri shenon:‖Ebu El-Kasim b. Ismail b. Ahmedi na ka treguar se ka degjuar

nga Ebu Bekër b. Et-Tehariu , ky nga Ebu El-Husein b. El-Fadli nga Abdullah b. xhaferi, ky
nga Jakubi , perkatesisht Ibni Sufjan el-Feseviu, ky nga Muhammed b. Abdulazizi e ky nha
Damri, ky nga Es-Serijje b. Jahjai se Rebbah b. Ubejdi ka thene: ― Nje here pashë nje
njeri duke u mbeshtetur tek umer b. Abdulazizi e mendova vetiu: ― Ky njeri qenka I bute.‖
Kur perfundoi namazi iu afrova Umerit dhe pieta: ― Cili ishte ai njeri qe pak me pare
mbeshtetej tek ty?‖ Ai me pyeti: ― A e paske pare atë, o Rebbah?‖ U pergjigja se po, e ai
me tha: ― Jam I sigurt se ti je njeri I mire. Ai ishte vellai im, Hidri. Me solli lajmin e mire
se do te behem sundimtar dhe se do te jem I drejte.‖

Shejh Ebu El-Ferexh v. El-Xheuziu thote: ― Dijetaret nuk I pranojne fjalet e Er-Rumeliut‖
Ebu El-Hasan b. El-Menadi konsideron se jane te pabesueshëm Damri, Es-Serijji dhe
Rebbahu. Pastaj shenon transmetime te tjera , ne te cilat qendron se Umer b. Abdylazizi
eshte takuar me Hidrin por te gjitha I vlereson si te dobeta.

Ibni Asakiri shenon nje transmetim ne te cilin qendron se Hidri eshte takuar me Ibrahim
b. Et-Timiun , Sufjan b. Ujejnen dhe me njerezit e tjere, numerimi I te cileve do te na
shpinte larg.

Te gjitha keto transmetime dhe kallezime u nevoiten atyre qe deshirojne te argumentojne

se Hidri edhe sot eshte gjalle. Mirepo te gjitha keto hadithe qe I pershkruhen te Derguarit
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) jane shume te dobeta (daif) ndaj nuk mund te
jene argument ne fe.

Per sa u perket tregimeve shumica prej tyre kane zinxhir transmetimi te dobët. Ne rastin
me te mire ato te cilat kane sened te mire I cili arrin deri te ndonjeri nga as‘habet apo tek
dikush tjeter , nuk jane te besueshme, meqë edhe as‘habi ka mundur te gaboje. Allahu e
di me se miri.

Abdurrezaku thote:‖Na ka treguar Ma‘meri se ka degjuar nga Zuhriu, ky nga Ubejdullah b.

Abdullah b. Utbe, e ky nga Ebu Se‘idi, se ka thene :‖Ne nje rast I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) na foli gjate perkitazi me Dexhalin, e nder
tjerash tha:‖Dexhali do te vijë me siguri. Do t‘I jetë e ndaluar hyrja ne Medinë. Para tij do
te dale nje njeri me I miri prej te gjitheve, e do t‘I thote: ― Une pohoj se ti je ai Dexhali
per te cilin na ka folur I Derguari I Allahut. Ne kete Dexhali do te thote: ― Cfare mendoni
nese e vras kete njeri dhe serish e ngjall ate, a do te dyshonit edhe më? Ata do te
pergjigjen: ― Jo nuk do te dyshonim më.‖ Atehere ai do ta vrase dhe do ta ngjallë atë
njeri, e njeriu kur te ngjallet serish do te thote: ― Pasha Allahun tani jam edhe me I
bindur se ti je Dexhali. Ne keto fjale Dexhali do te tentoje qe serish ta vrase atë, por nuk
do t‘ia dale dot‖.

-483-

 25-02-, 12:37

-
-

Ma‘meri thote: ― Kam degjuar se ai do ta mbaje rreth qafe nje pllakëz nga bakri dhe se
Hidri eshte ai njeri, te cilin do ta mbyse dhe do ta ngjallë Dexhxhali.‖

Kete hadith nga Zuhriu e shenojne edhe Buhariu edhe Muslimi na Sahihët e tyre.

Eksperti I fikhut dhe raviu (transmetuesi) Ebu Is‘hak Ibni Hibban b. Muhammed b. Sufjani
thote se Muslimi ka thene:‖ Eshte e drejte se ai njeri do te jete Hidri.‖ Per versionin e
Ma‘merit apo te dikujt tjeter , I cili fillon me fjalet: ― Kam degjuar ― nuk ka argument se
eshte I sakte. Në disa versione te ketij hadithi qendron : ― Ai do ta marrë nje te ri , ne
kulmin më të madh te fuqisë e te rinisë, e do ta vrase atë. ― Fjalet: ― Ne lidhje me çka na
ka folur I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) nuk nenkuptojne
se kjo eshte degjuar drejtepersedrejti nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) por mund t‘I perkase edhe rrefimit te ndermjetuar.‖

Shejh Ebu El-Ferexh b. El-Xheuziu (Allahu e meshirofte) ne vepren e vet ‗Uxhaletul-

muntedhir fi sherhi haletil-Hidr, I ka shqyrtuar hadithet qe transmetohen nga I Derguari
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) perkitazi me kete teme dhe I ka sqaruar se
ato jane te trilluara. Sa per u perket transmetimeve nga as‘habet, tabi‘inet dhe te atyre
pas ketyre, në vetë ato, I ka sqaruar dobesitë e senedeve dhe te mosinformimit te
mjaftueshem te eprcjellësve te tyre. Ne te gjithe kete, ai ka dhene nje kritike
jashtezakonisht te vlefshme.

Nder dijetaret te cilët besojnë se Hidri ka vdekur jane edhe :‖Buhariu, Ibrahim b. El-Harbi,
Ebu Elbasan b. El-Munadi dhe shejh Ebu El-Ferexh b. Xheuziu. Perkitazi me kete, Ebu El-
Ferexhi e ka shkruar nje liber me titull ‗Uxhaletul-muntedhir fi sherhi haletil-Hidr, ku I
mbeshtete mendimet e tyre duke parashtruar shume argumente. Nje nga keto jane fjalet
e te Lartmadherishmit: “ Asnje njeri para teje, nuk ka qene I pavdekshëm.” (Enbija
34). Nese Hidri ka qene njeri, atehere me siguri edhe atij I perket ky ajet. Perjashtimi I tij
nga domethenja e ketij ajeti eshte e pamundur, perveç nese ekziston argument autentik
per kete. Prandaj edhe fillohet nga pikepamja se nje argument I tille nuk ekziston fare,
perderisa nuk vertetohet diçka e kundert. Duke marre parasysh te gjitha keto, nga I
derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) askund nuk transmetohet ndonje
argument I tille, I cili do te duhej te pranohej.

Argumenti I dute I Ebu El-Ferexhit per kete jane fjalet e te Lartmadherishmit:‖ Allahu
mori obligimin nga secili Pejgamber, te cilit ia shpalli Librin dhe ia dha
urtesine: “ Kur pastaj, t‟u vijë juve Pejgamberi I cili do ta vertetoje se eshte e
vertete ajo qe keni ju, a do t‟I besoni atij me siguri dhe a do ta ndihmoni ate
me siguri? A pajtoheni dhe a pranoni qe per kete te Më obligoheni Mua? Ata
jane pergjigjur: “ Pranojme” “ Behuni pra deshmitare” u thoshte Ai, se edhe
Unë do te deshmoj së bashkë me ju” (Ali Imran 81)

-484-

Buhariu shenon se Ibni Abbasi ka thene: ― Allahu nuk e ka derguar asnje Pejgamber e qe
prej tij te mos e marre zotimin se me siguri do t‘I besojë Muhammedit dhe do t‘I
ndihmojë atij, nese paraqitet gjate jetes se tij. Cdo Pejgamber ka qene I urdheruar qe
nga populli I tij te marre premtimin se me siguri do t‘I besojë Muhammedit dhe do ta
ndihmojë ate, mese paraqitet gjate jetes se tij.‖

Pra pa marre parasysh se a ka qene Hidri Pejgamber apo evlia edhe ky e ka dhene kete
zotim. Sikur te ishte gjalle gjate jetes se Resulullahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) me se miri qe kishte mundur te vepronte do te ishte qe t‘I bashkangjitej atij, te
besojë ne ate qe I ka shpallur Allahu dhe ta mbrojë nga armiqtë. Nese Hidri ka qene evlia
atehere Ebu Bekri eshte me I mire se ai, e nese ka qene Pejgamber, atehere Musai eshte
me I mire se ai.
Imam Ahmedi ne Musnedin e tij shenon:‖Na ka treguar Shurejh b. En-Nu‘mani se ka
degjuar nga Hushejmi ky nga Muxhahidi ky nga Esh-Sha‘biu, e ky nga Xhabir b. Abdullahu
se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Pasha Atë
ne doren e te Cilit gjendet jeta ime, sikur te ishte Musai gjalle, nuk do te kishte zgjidhje
tjeter, perveç se te me pasoje mua!‖ Ky eshte argument kategorik I cili sipas Islamit
duhet te pranohet doemos. Kete na ben te ditur edhe ajeti fisnik, I cituar më lart. Po qe
se do te ishte e shkruar qe te gjithe Pejgamberët te jetonin ne kohen e te Derguarit te
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) te gjithe ata do te ishin te obliguar qe
t‘I nenshtroheshin dispozitave te Sheriatit te tij. Ne kete menyre kur qe takuar me ta
natën e Israsë eshte ngritur mbi te gjithe ata, e kur ka zbritur me ta ne Jerusalem dhe ka
ardhur koha e namazit, Xhibrili sipas urdherit te Allahut I ka thene atij qe te jete imam gjë
që edhe e ka bere, edhe pse ky ka qene vendqendrim I tyre. E gjithe kjo verteton se ky
eshte imami me I zgjedhur, I Derguari I fundit, me I dekoruari dhe me I çmuari- salavati
dhe salami I Allahut qofte mbi te dhe mbi te gjithe ata!

Kur dihet kjo – e kete e di çdo besimtar eshte krejtesisht e qarte se Hidri sikur te ishte
gjalle do ta pasonte Muhammedin (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe
Sheriatin e tij dhe se nuk do te kishte tjeter zgjidhje.

Keshtu Isai I biri I Merjemes kur te zbrese para Kiametit do te gjykoje sipas Sheriatit te
paster te Muhammedit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe nuk do te dale prej
tij e as qe do t‘I shmanget atij, edhe pse ky eshte njeri nga pesë Pejgamberet me te
zgjedhur (ulul-azm) dhe Pejgamberi I fundit izraelit.

-485-

 28-02-, 12:46

-
-

Eshte e njohur se nuk ekziston asnje hadith sahih apo hasen, qe do te vertetonte se Hidri
eshte takuar ndonjehere me te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) dhe te kete marre pjese me të në ndonjë lufte te tij.
I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te), para betejes se bedrit
duke iu drejtuar Allahut te Madherishëm dhe duke kerkuar prej Tij ndihmë dhe fitore
kunder atyre qe nuk e pranonin si Pejgamber, ka thene: ‖ O Zot nese lejon qe te pësojë ky
grup, atehere askush ne Tokë pas tij nuk do te adhurojë Ty! ― Grupi I permendur ishte I
perbere prej muslimanëve me te mire asokohe dhe prej engjëjve me te zgjedhur, duke
perfshire edhe Xhibrilin (paqja e Allahut qofte mbi te).

Hasan b. Thabiti per kete shkruan ne nje kaside te tij, per te cilën disa thone se eshte
kulminacion I te gjitha qe kane thurur ndonjëhere arabët :

Dhe kur ne burimet e Bedrit, I detyruan te ikin ata

Xhibrili dhe Muhammedi , nen flamurin tone.

Pra sikur te ishte Hidri gjallë, vendi me I ndershëm per te do te ishte qe te jete nen kete
flamur.

Kadiu Ebu Ja‘la Muhammed b. El-Husein b. El-Ferra‘ el-Hanbeli thote:‖Njeri nga dijetaret
tane I pyetur se a ka vdekur Hidri, eshte pergjigjur se po‖ Kam degjuar se ngjashëm me
kete, ka vepruar edhe Ebu Tahir b. El-Gubari, kur ka thene: ― Sikur Hidri te ishte gjallë, do
t‘I bashkohej te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ― E gjithe
kjo shenohet nga Ibni El-Xheuziu ne vepren‗Uxhaletul-muntedhir fi sherhi haletil-Hidr.

Nese dikush thote se ndoshta Hidri ka qene I pranishem ne te gjitha keto vende por
askush nuk e ka pare, pergjigjja do te ishte: ― Nje supozim I tille ne essence eshte pak I
besuar meqë kjo do te thoshte veçim nga rregullat e vlerave te gjithenjohura ne baze te
paragjykimeve te kulluara.‖

Pastaj parashtrohet pyetja: çfare do te ishte shkaku qe keshtu te fshihej kur paraqitja e tij
fizike do te nenkuptonte shperblim me te madh, grade me te larte dhe mrekulli me te
bindshme? Vallë a nuk do te mundej sikur te ishte gjalle, te .transmetonte hadithe nga I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe ajete kur‘anore t‘I
demantonte hadithet e rrejshme, transmetimet e shtremberuara dhe t‘I kundershtonte
doktrinat e gabuara? Sikur te ishte keshtu me siguri do te merrte pjese ne lufte se bashku
me muslimanet do te ishte I pranishem neper tubime do t‘I ndohmonte zhdukjes se
qellimeve te keqija te armikut do t‘I udhezonte dijetaret dhe sundimtaret qe te
ndermerrnin veprime te qelluara dhe te ngjashme me kete.
-486-

Kjo do te ishte me e dobishme sesa vetem te tregohen perralla per te; se si fshihet neper
vendet e strukura udheton neper shkretetira dh neper vise te largeta duke u takuar me
njerezit prej te cileve shumica jane te panjohur, perkunder njerezve te tjere dhe duke u
treguar atyre fshehtësi te ndryshme. Asnje njeri I arsyeshëm nuk do te hamendet rreth
kesaj qe parashtruam ketu, e Allahu e udhezon ne rruge te drejte ate qe do Vetë.

Ne Sahihët e buhariut dhe te Muslimit si dhe ne vepra te tjera nga Abdullah b. Abbasi
transmetohet se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) nje nate
pas faljes se jacisë ka thene:‖A po e shihni kete nate te sotme? Pas njeqind vjetesh
askush prej atyre qe gjenden ne faqen e Tokës nuk do te jete gjallë‖ ndersa ne nje
transmetim tjeter qendron:‖ prej atyre qe perpelitin me sy‖

Ibni Umeri thote: ― Prej ketyre fjaleve te te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) njerezit u tmerruan. Me kete ka menduar ne mbarim te shekullit.

Imam Ahmedi shenon :‖Na ka treguar Abdurrezaku se ka degjuar nga Ma‘meri, ky nga
Ez-Zuhriu, ky nga Salim b. Abdullahu dhe Ebu Bekër b. Sulejman b. Ebi Hejthejme, se
Abdullah b. Umeri ka thene:‖Nje nate para perfundimit te jetes I Derguari I Allahut (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) fail jacinë dhe pasi dha selam u ngrit e tha:‖ A e
shihni kete nate? Pas njeqind vjetesh nuk do te jete askush prej atyre qe gjenden tani ne
faqen e Tokës‖

Buhariu dhe Muslimi gjithashtu kete hadith e shenojne nga Ez-Zuhriu.

Imam Ahmedi gjithashtu shenon:‖Na ka treguar Muhammed b. Ebi Adijji se ka degjuar

nga Sulejman et-Tejmiu ky nga Ebu Nedre e ky nga Xhabir b. Abdullahu se I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) nje muaj apo pak para vdekjes se tij
ka thene: ― Nuk ekziston asnje njeri I gjalle –apo : nuk ekziston askush prej jush qe eshte
sot gjalle- qe do t‘I mbijetoje njeqind vjetet e ardhshme.

Imam Ahmedi me tej shenon: ― na ka treguar Musa b. Davudi se ka degjuar nga Ibni
Luhej‘I ky nga Ebu Ez-Zubejri e ky nga Xhabiri, se I Derguari (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) nje muaj para se te vdiste ka thene: ‖Me pyesin per Kiametin. Kete e
di vetem Allahu. Betohem ne Allahun se sot nuk ekziston asnje shpirt I gjalle ne Tokë, qe
do te jetoje edhe njeqind vjet.‖
-487-

 29-02-, 12:41

-
-

Nje hadith te ngjashem me kete e shenon edhe Muslimi permes Ebu Nedres dhe Ebu Ez-
Zubejrit kurse keta te dy nga Zhabir b. Abdullahu.

Tirmidhiu shenon:‖Na ka treguar Abbadi se ka degjuar nga Ebu Sufjani e ky nga Xhabiri
se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Nuk ekziston
asnje shpirt I gjalle ne Tokë, qe do te jetoje edhe njeqind vjet ! Ky hadith I permbush
kushtet e Muslimit.

Ibni El-Xheuzi thote:‖Keto hadithe sahih e demantojne konfirmimin se Hidri eshte ende
gjalle.‖

Ata pastaj thone: ― Pra gjithqka gati ne menyre kategorike , flet ne favor te konfirmimit se
Hidri e ka mbijetuar kohen e te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) . Madje edhe nese ka jetuar gjate kohes se Muhammedit (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te)Hidri sipas ketyre haditheve nuk ka mundur te jetoje me gjate se
njeqind vjet pas te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) . Pra ai tani me
siguri eshte I vdekur e jo I gjalle ngase edhe ai hyn ne domethenjen e ketyre haditheve
sepse as ky nuk eshte I menjanuar nga keto hadithe , perderisa nuk do te gjendet ndonje
argument autentik I cili do te duhej te pranohej.‖ E Allahu e di me se miri.

Hafëz Ebu El-Kasim es-Suhejli ne vepren e tij ―Et-Ta‘rif vel-llam‖ e citon mendimin e
Buhariut dhe te mesuesit te tij, Ebu Bekër el-Arebiut, se Hidri ndoshta ka jetuar ne kohen
e Muhammedit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) por ne perputhshmeri me kete
hadith ka vdekur pas tij.

Mirepo eshte gje kontestuese te kete pohuar Buhariu se Hidri ka perjetuar kohën e te
derguarit te Allahut.
Es-Suhejli lejon mundesine se ai, megjithatë e ka perjetuar kete kohe ne ate kuptim qe
kete qendrim ky e percjell nga te tjeret. Ky thote:‖Per sa I perket jetes se Hidrit gjer ne
kohen e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe jetes se tij pas te
Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) , per kete ekzistojne transmetime
autentike.‖ Pastaj I citon transmetimet te cilat ne tanime I kemi parashtruar me siper si te
dobeta. Madje ai nuk I permend as senedet e tyre. E Allahu e di me se miri.

-488-

RREFIMI PER ILJASIN (paqja e Allahut qofte mbi te)

Ne suren Saffat, pas rrefimit mbi Musain dhe Harunin, Allahu I Madherishëm thote:”
Edhe Iljasi ka qene Pejgamber. Kur ai I tha popullit te vet:”A nuk po
frikesoheni? Perse I luteni Ba‟lit ndersa e lini Krijuesin me te bukur, e Allahun ,
Zotin tuaj dhe Zotin e te pareve tuaj te lashtë? Ata e konsideruan gënjeshtar
dhe per kete shkak me siguri qe te gjithe do te jene te hedhur ne zjarr perveç
robërve te sinqertë te Allahut te cilët I qene besnik Atij. Dhe Ne ia ruajtëm atij
kujtimin e mire per brezat e mevonshëm. Paqja qofte mbi Iljasin. Ja keshtu Ne
I shperblejme ata, te cilët bëjnë vepra te mira, e ai ka qene robi Ynë besimtar.‖
(Saffat 123-132)

Njohësit e gjenealogjise thone se ai eshte Iljas en-Neshebi. Madje thuhet se ai eshte Iljas
b. Jasin b. Fenhas b. El-Ajzar b. haruni. Ka mendime se ai eshte Iljas b. Azir b. El-Ajzar b.
Harun b. Imrani. Me tej thuhet se ka qene I derguar banoreve te Belebekut, ne perendim
te Damaskut. I therriste ata qe ta adhuronin Allahun dhe ta braktisin adhurimin e idhullit,
te quajtur Ba‘li. Sipas te tjereve kjo ka qene nje grua qe eshte quajtur keshtu. Allahu e di
me se miri.

Mendimi I pare eshte me I sakte meqe u ka thene:”A nuk po frikësoheni? Perse I

luteni Ba‟lit ndersa e lini Krijuesin me te bukur, Allahun, Zotin tuaj dhe Zotin e
te pareve tuaj te lashte?

Mirepo ata e pergenjeshtronin ate, e kishin inat dhe ne fund deshën edhe ta vrisnin.
Thuhet se per kete shkak ka ikur prej tyre dhe eshte zhdukur.

Ebu Jakup El-Edhre‘iu transmeton nga Jezid b. Abdussamedi, se Hisham b. Ammari ka

thene:‖Kam degjuar nga nje njeri, se Ka‘b el-Ahbari ka thene:‖Iljasi eshte fshehur nga
sundimtari I popullit te vet ne nje shpelle ku ka qendruar dhjete vjet, derisa Allahu nuk
caktoi qe sundimtari te vdese dhe ne fronin e tij te vije nje tjeter, te cilit I shkoi Iljasi dhe
e thirri ne Islam. Nje numer I madh I nenshtetasve te sundimtarit perveç dhjete mije
njerezve perqafuan Islamin, e ky urdheroi qe keta (dhjete mije) te likuidoheshin deri tek
njeriu I fundit.‖

-489-

 01-03-, 14:25

-
-

Ibën Ebi Dunjai shenon: ― Na ka treguar Ebu Muhammed El-Kasim b. Hashimi se ka

degjuar Umer b. Se‘id Ed-Dimishkiun , e ky nga Se‘id b. Abdulazizi se njeri nga njerezit e
dijshëm te Damaskut ka thene: ― Iljasi (paqja e Allahut qofte mbi te) duke ikur nga
populli I tij ka qendruar ne nje shpellë njezet net- apo ka thene dyzet net-ku sorrat ia
sillnin ushqimin.‖

Muhammed b. Sa‘di shkruesi I El-Vakidiut thote:‖Na ka treguar Se‘id Hisham b.

Muhammed b. Es-Saib el-Kelbiu se babai I tij ka thene:‖Ferrëfyesi I pare qe eshte derguar
ka qene Idrisi pastaj: Nuhu, Ibrahimi, Ismaili, Is‘haku, Jakubi, Jusufi, Luti, Hudi, Salihu,
Shu‘ajbi, Musai dhe Haruni, djemtë e Imranit dhe ljas En-Neshebi b. El-Azir b. Harun b.
Imran b. Kahith b. Lavi b. Jakub b. Is‘hak b. Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) .‖

Mirepo radhitja qe e citon ky eshte kontestuese.

Mekhuli permes Ka‘bit shenon: ― Kater Ferrëfyes jane ende gjallë. Dy jane ne tokë: Iljasi
dhe Hidri, ndersa dy ne qiell: Idrisi dhe Isai (paqja e Allahut qofte mbi te).‖

Ne thame me heret se Iljasi dhe Hidri takohen per çdo vit ne Jerusalem dhe se çdo vit e
kryejn haxhin, pine uje Zemzemi dhe se kjo u mjafton deri ne vitin e ardhshëm.
Gjithashtu I parashtruam hadithet ne te cilat qendron se ata per çdo vit takohen ne
Arafat. Shpjeguan se asnjeri prej ketyre haditheve nuk eshte autentik dhe se çdo gjë
shkon ne favor te mendimit se Hidri dhe Iljasi (paqja e Allahut qofte mbi te) kane vdekur.
Vehb b. Munebbihu dhe disa te tjere thone se Iljasi kur populli I tij nuk ndalohej nga
pergenjeshtrimi dhe maltretimi e luti Allahun e Madheruar qe ta merrte tek Ai dhe I erdhi
nje kafshë ngjyre zjarri te cilën e kalëroi. Allahu ia dha krahët, e mbeshtolli me drite dhe
ia mori deshiren per te ngrene e per te pire, ndaj u shendrrua ne nje krijese qiellore-
tokesore, njeri-ëngjëll, duke ia lene trashegiminë El-Jese‘b b. Uhtubit.

Saktesia e kesaj eshte kontestuese. Me pare do te jete se ky eshte eshte israilijjat, I cili
nuk mund te pranohet vetem ashtu, por as te proklamohet I rrejshëm. Ne shikim te pare
duket se nuk eshte autentik . E Allahu e di me se miri.

El-Hafidh Ebu Beker el-Bejhekiu shenon: ― Na ka treguar Ebu Abdullah esl-Hafidhi se ka

degjuar nga Ebu El-Abbas Ahmed b. Se‘id el-Ma‘dani el-Buhariu, ky nga Abdullah b.
Mahmudi ky nga Abdan b. Sinani ky nga Ahmed b. Abdullah el-Berkiu ky nga Jezid b.
jezid el-Beleviu, ky nga Ebu Is‘hak el-Fizariu, ky nga El- Evza‘iu e ky nga Mekhuli, se Enes
b. Maliku ka rrefyer: ― njehere duke udhetuar me te Derguarin e Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) u ndalem ne nje vend ne luginen e te cilit e takuam nje
njeri duke u lutur: ― O Zot me mundeso te jem njeri nga pasuesit e Muhammedit (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) meqe ata do te jene te meshiruar do t‘u falen
mekatet dhe do t‘u pranohen pendimet‖

-490-

Enesei vazhdon: ― U afrova dhe pashe se njeriu ishte I larte treqind berryla.

Me pyeti se kush isha, e une iu pergjigja: ― une jam Enes b. Maliku, sherbetor I te
Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) . Pastaj me pyeti se ku
ishte ai, e une I thashe: ― ketu jam afer, po I degjon fjalet e tua.‖ Ne kete ai tha:‖Shko
tek ai dhe percillja selamin nga une duke thene:‖Vellai yt Iljasi te dergon selam.‖ Shkova
te I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe I tregova per kete, e I
Derguari shkoi tek ai I dha selam dhe e perqafoi. Pastaj u ulen dhe filluan te bisedojnë.
Iljasi I tha:‖O I Derguar I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) une ha
vetem nje here ne vit, ne diten e sotme ndaj ulu edhe ti qe te hame se bashku‖ Enesi
vazhdon:‖Pastaj zbriti sofra nga qielli me buke te bardhe me peshq dhe me selino. Ata dy
hengren, me dhane edhe mua qe te ha diçka pastaj e falem ikindine. Me pas I Derguari
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e percolli e une e pashe duke u ngritur ne qiell
hipur ne nje re.‖
Perkitazi me kete hadith do te perserisim ate qe ka thene vete Bejhekiu per te: ― Ky eshte
pa dyshim hadith shume I dobët (daif).‖

Eshte per t‘u çuditur se El-Hakim Ebu Abdullah en-Nejsaburi e shenon kete si sahih ne
vepren e tij El-Mustedrek, ndaj kjo duhet permirsuar. Ky eshte hadith apokrif dhe me
asgje, as sipas tekstit as sipas domethënjes, nuk eshte autentik, ngase me heret e cituam
hadithin I cili gjendet ne Sahihët e Buhariut dhe te Muslimit, net e cilin I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) Ka thene :‖Allahu e ka krijuar Ademin
gjashtedhjete berryla te larte qe prej atehere e gjer me sot njerezit jane gjithnje e me te
vegjël (shkurter).‖

Veç kesaj ne kete hadith thuhet se Iljasi nuk iu ka afruar te Derguarit (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) por ai iu ka afruar ketij. Edhe kjo nuk eshte e sakte, meqe Iljasi do
te duhej te shpejtonte tek I Derguari I fundit I Allahut, e jo anasjelltas. Me tej ne kete
hadith thuhet se ai ha vetem nje here ne vit, e me heret nga Vehbi cituam se Allahu ia ka
hequr atij deshiren per te ngrene e per te pire.

Gjithashtu eshte thene se ai nje here ne vit pi uje te zemzemit dhe se kjo i mjafton deri
ne vitin e ardhshëm. Pr ate gjithe keto jane versione qe nuk perputhen mes tyre dhe jane
te trilluara, nga te cilat asnjera nuk eshte autentike.

Kete hadith me nje version pak me te ndryshëm e shenon edhe Ibni Asakiri, por ky
pranon se eshte I dobet.

-491-

 02-03-, 12:49

-
-

Kjo eshte per t‘u habitur , pasi si mund te thote diçka kunder hadithit te cilin e
transmeton vetë perms Husein b. Arefit? Ky e percjell nga Hani‘ b. El-Hasani ky nga
Bekijji, ky nga El-Evza‘iu ky nga Mekhuli, ky nga Vasili e ky nga Ibni El-Eska‘i. Ky version
eshte I ngjashëm me ate paraprak, vetem eshte pak me I gjate.
Në të per shembull thuhet se kjo ka ndodhur gjate ekspeditës ne Tebuk dhe se I Derguari
I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ka derguar tek ai Enes b. Malikun
dhe Hudhejfe b. El-Jemanin, qe kane thene:‖Iljasi ishte me I gjate se ne per dy apo tri
berryla. Paraprakisht u arsyetua se nuk mund te vinte meqë do t‘I kishte devetë.‖

Ne te me tej thuhet se kur I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
u takua me Iljasin, hëngrën se bashku ushqim te xhehnetit. Atehere Iljasi ka thene: ― Per
çdo dyzeten dite e marre shujtën e ushqimit. Ne sofër ka: bukë, rrush, banana, hurma
dhe perime te llojllojshme, perveç preshit.‖

Ne versionin e permendur me tej thuhet se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I

Allahut qofte mbi te) e ka pyetur Iljasin per Hidrin, e ky I ka thene: ― E kam takuar ne
fillim te vitit e me ka thene:‖ Ti do ta takosh atë para meje, ndaj dergoi selam prej meje‖

Kjo tregon per faktin se nese pandehim se ata kane qene gjalle dhe se ky hadith eshte
korrekt, nuk jane takuar me te Derguarin (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) para
viti te nëntë hixhrij. Mirepo sipas Islamit kjo eshte e pamundur, ndaj besohet se edhe ky
hadith eshte I trilluar.

Ibni Asakiri ne shume versione I permend njerezit te cilët jane takuar me Iljasin mirepo
asnjeri prej ketyre versioneve nuk mund te pranohet , per shkak te senedit te dobët si
dhe per shkak te mosdijes se kujt I pershkruhet ai.

Me më pak elemente te panjohura eshte ai te cilin e transmeton Ebu Bekër b. Ebu Dunjai,
I cili thote se I ka treguar Bishër b. Mu‘adhi ketij Hamad b. Vekidi e ketij Thabiti:‖Nje here
une dhe Mus‘ab b. Ez-Zubejri ishim ne afersi te Kufës, ku hyra ne nje kopsht qe t‘I fale dy
rekate namaz. Fillova te kendoj: “ Ha, Mim. Kete Libër e shpall Allahu, I Fuqishmi
dhe I Gjithedijshmi, I Cili fal mekatet dhe pranon pendimet, I Cili ndeshkon ashper dhe
shperblen mbushullueshëm.‖ (Gafir 1-3)

Ne ate cast pas vetes pashë nje njeri ne nje mushkë bardhezi I veshur me rroba
jemenase. Njeriu me tha: ―Kurt a recitosh ―I Cili fal mekatet‖ thuaj:‖ O Ti qe pranon
pendimet prano edhe timin, e kur te recitosh: “ I Cili ndeshkon ashpër” thuaj:‖O Ti I
Cili ndeshkon ashper mos me ndeshko mua‖ e kur te recitosh ― dhe shperblen
mbushullueshëm” thuaj: ― O Ti I Cili shperblen pa fund me shperble me meshiren
Tënde‖ .
-492-

Atehere- u ktheva por nuk pashe askend ndaj dola dhe peyta: ― A kaloi para jush nje njeri
në mushkën bardhezi me rroba jemenase?‖ Askush nuk ka kaluar para nesh ― u
pergjigjën . Atehere erdhen ne perfundim se ky ka mundur te jete vetem Iljasi.‖

Fjalet e Lartmadherishmit: “ Ata e konsideruan gënjeshtar dhe per kete shkak me

siguri qe te gjithe do te jene te hedhur ne zjarr” domethene se te gjithe do t‘I
nenshtrohen ndeshkimit qofte ne te dy botet, qofte vetem ne Ahiret.

Dijetaret para se gjithash mufessiret thone se qendrimi I pare eshte me I drejte. Me fjalet
e te Lartmadherishmit: “perveç robërve te sinqertë te Allahut te cilët I qene
besnik Atij” mendohet ne ata qe kane besuar ndersa me fjalet: “ Dhe Ne ia ruajtëm
atij kujtimin e mire per brezat e mëvonshëm” mendohet se perhere do te
permendet vetem per te mire pas shkuarjes se tij.

Prandaj I Lartmadherishmi thote ne fund: “ Paqja qofte mbi Iljasin (Iljasinin)‖ Per sa I
perket ketij “in” ne fund te fjales arabe e kane zakon qe harfin (shkronjen) “n” ta
shtojne apo ta nderrojne me ndonje shkronje tjeter ne shume emra.

Keshtu per shembull dine te thonë: “ Ismain” ne vend te “Ismail”,”Israin” ne vend

te “Israil”, Iljasin ne vend te “Iljas” Sipas nje leximi , kjo lexohet:”Selamun ala Ali
ja sin” qe do te thote:‖Paqja qofte ndermjet pasuesit e Muhammedit‖ Ibni Mes‘udi dhe
disa te tjere kete e lexojne: “Selamun ala Idrasin”.

Is‘haku nga Ubejd b. Rebi‘u e ky nga Ibni mes‘udi transmeton se Iljasi eshte ne realitet
Idrisi. Qendrim te ketille kane edhe Ed-Dahhak b. Muzahimi, Katade dhe Muhammed b.
Is‘haku. Mirepo nga ajo qe parashtruam me pare shihet se eshte e drejte, qe keta jane dy
persona te ndryshëm. E Allahu e di me se miri.

FERREFYESIT IZRAELIT PAS MUSAIT (paqja e Allahut qofte mbi te)

Ibni Xheriri ne Historine e tij thote se edhe historianët muslimanë edhe ata jomusliman
dhe njohesit e ngjarjeve te popujve te lashte , pajtohen se kujdesin mbi pasardhesit se
Israilit pas Jusha‘it e ka marre Kalib b. Jofni njeri nga shoket e Musait (paqja e Allahut
qofte mbi te) dhe burri I motres se tij, Merjemes. Ai dhe Jusha‘I kane qene ata dy njerez
te cilët iu kane frikësuar Allahut dhe qe kur izraelitet u frikësuan nga lufta dhe refuzuan
atë, paten thene:”Versuluni ne deren e tyre, se me siguri do te fitoni; dhe
mbeshtetuni ne Allahun nese jeni besimtarë” (Maide 23)

-493-

Ibni Xheriri gjithashtu thote: " Pas tij udheheqjen nder izraelitet e mori Hazekijel b. Budhi.
Ky eshte ai i cili e ka lutur Allahun qe t'i ngjall ata qe kishin ikur nga shtepite e tyre duke
u frikësuar nga vdekja e te tille ishin me mijera."

-494-

 09-03-, 11:57

-
-

RREFIMI PER HEZEKIJELIN (paqja e Allahut qofte mbi te)

Allahu I Madherishëm thote:‖ A nuk ke degjuar ti per ata qe nga frika e vdekjes
ikën nga vendi I tyre (te tillë) ishin me mijera. Allahu u tha atyre: “ Vdisni “ e
pastaj I ngjalli ata. Allahu eshte me te vertete I mire ndaj njerezve, por
shumica e njerezve nuk jane falënderues” (Bekare 243)

Muhammed b. is‘haku transmeton nga Vehb Munebbihu se Kalib b. Jofni kur vdiq pas
Jusha‘it per trashegimtar nder izraelitet caktoi Hezekijel b. Budhi b. El-Axhuzin, e ky eshte
siç kemi degjuar ne, ai I cili ka bere dua per njerezit qe I permend Allahu ne Kur‘an.

“ A nuk ke degjuar ti per ata qe nga frika e vdekjes iken nga vendi I tyre, (te
tillë) ishin me mijera.” Ibni is‘haku thote:‖Kishin ikur nga murtaja dhe ishin fshehur ne
nje bregore ku Allahu u kishte urdheruar qe te vdisnin, e vdiqën qe te gjithe. Bishat nuk
iu afroheshin kufomave te tyre. Pas nje kohe te gjate, prane tyre kaloi Hezekijeli (paqja e
Allahut qofte mbi te) u ndal dhe u kredh ne mendime per ta. Kur papritmas degjoi nje ze,
duke I thene:‖A kishe pasur deshire qe te shohesh se si I ngjall Allahu ata? U pergjigj se
po prandaj qe I urdheruar t‘I therriste eshtrat qe te mbeshtillen me mish dhe qe nervat te
bashkohen ndermjet tyre, me ç‘rast njerezit u drejtuan duke thirrur tekbir te gjithe se
bashku.‖

Esbati transmeton nga Es-Suddiji ky nga Ebu Maliku , ky nga Ebu Salihu ky nga Ibni
Abbasi, ndersa Murrei nga Ibni Mes‘udi dhe nga disa as‘habe te tjere, se ne lidhje me
fjalet e te Lartmadherishmit: “ Allahu u tha atyre: “Vdisni” e pastaj I ngjalli
ata” kane thene: ― Vendbanimin e quajtur (sipas Vasitit) Davvurdan e gositi murtaja ndaj
shumica e banoreve iken dhe u vendosen jashte qytetit. Shumica prej atyre qe mbeten ne
qytet, vdiqën , ndersa pak sish mbeten gjalle, keshtu qe marre pergithesisht, nuk kishin
vdekur shume njerez . Kur kaloi murtaja ata qe kishin ikur u kthyen ne qytet ndersa ata
qe kishin mbetur aty thane: ― keta qene me te vendosur se ne! Sikur edhe ne te vepronin
sikunder ata, te gjithe do te mbeteshim gjalle. Prandaj nese murtaja paraqitet perseri
edhe ne do te shkojme pas tyre!‖ Kur u paraqit serish qe te gjithe ikën , e ishin tridhjete e
disa mije dhe u vendosen ne nje lugine te gjerë.

-495-

Nje engjëll nga maja, ndersa nje tjeter nga fundi I luginës thirrën : ― Vdisni‖ e ata te
gjithe vdiqën dhe kufomat e tyre mbeten aty, derisa atypari kaloi Ferrëfyesi I quajtur
Hezekijel I cili kur I pa ata u ndal dhe u kredh ne mendime per ta duke I mbledhur buzët
dhe duke I lakuar gishtërinjtë . Ne atë çast Allahu I shpalli: ― A deshiron te te tregoj se si
I ngjalli ata? ―Po‖ u pergjigj ky. Ai pikerisht ishte duke menduar se si Allahu eshte I
Mbifuqishëm mbi ta. Pastaj I qe thene: ― Thirri ata‖ e ky thirri: ― O eshtra Allahu ju
urdheron qe te bashkoheni .‖ Ne kete çast eshtrat filluan te bashkoheshin , perderisa nuk
erdhi çdonjeri ne vendin e vet dhe e formuan skeletin. Pastaj Allahu urdheroi qe te
therriste : ― O eshtra , Allahu po ju urdheron qe te mvisheni me mish‖ Ne kete çast ata u
mbeshtollën me mish dhe u veshën ne rroba, ne te cilat kishin vdekur, ndersa neper
trupa filloi te qarkullonte gjaku. Pastaj serish qe I urdheruar qe t‘I therriste e ky thirri: ― O
trupa Allahu ju urdheron qe te ngriheni‖ e ata u drejtuan‖

Esbati thote:‖Mensuri transmeton nga Muxhahidi se kur u ngjallën trupat thane: ―

Lavderimi dhe falenderimi te perket vetem Ty o Zot! Nuk meriton te adhurohet askush
tjeter perveç Teje‖ Pastaj te ringjallurit iu kthyen bashkëkombasve te tyre, duke qene te
vetedijshëm se kishin vdekur nje here. Fytyrat e tyre kishin ngjyre morti. Cdo rrobë qe e
vishnin shtjerrej shpejt. Keshtu ngjante deri sa nuk vdiqën, atehere kur u erdhi afati I
caktuar.‖
Ne nje hadith transmetohet nga Ibni Abbasi se ata kane qene kater mije ndersa ne nje
tjeter tetë mijë njerez. Nga Ebu Salihu percillet se kane qene nëntë mijë, ndersa ne
hadithin e tretë nga Ibni Abbasi thuhet se kane qene dyzet mijë.

Nga Seid b. Abdulazizi transmetohet se ata kane qene banoret e Ezratit. Ibni Xhurejxhi
shenon se Ata‘I ka thene:‖Ky eshte vetem nje shembull I qarte.‖ Dmth shembull prej te
cilit nxirret perfundimi se nuk mund t‘I iket kësmetit. Mirepo qendrimi I shumicës se
dijetareve eshte se kjo megjithate ka ndodhur keshtu gjë qe eshte më e rregullt.

Buhariu Muslimi dhe imam Ahmedi transmetojne nga Ez-Zuhriu ky nga Abulhamid b.
Abdurrahman b. zejd b. El-Hattabi ky nga Abdullah b. El-Harith b. Neufeli e ky nga
Abdullah b. Abbasi se Umer b. El-Hattabi nje here ishte nisur per ne Sham dhe kur erdhi
ne serg, u takua me emirët (komandantet) e ushtrisë Ebu Ubejd b. El-Xherrahin dhe me
shokët e tij, te cilët e lajmeruan se murtaja ishte paraqitur ne Sham.

-496-

Pastaj citohet biseda e tij me muhaxhirët e me ensarët dhe per mosmarveshjen e tyre
rreth murtajës. Pastaj Umeri iu afrua Abdurrahman b. Aufit , I cili ishte vonuar per shkak
te disa punëve te veta, e I cili I tha:‖Edhe une di diçka per kete. E kam degjuar te
Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) duke thene:‖Nese
paraqitet (murtaja) ne vendin tuaj mos dilni prej aty nese keni qelluar ne te, e nese
degjoni se eshte paraqitur ne ndonje vend tjeter, mos shkoni aty! ― Umeri falenderoi
Allahun per kete.

Imam Ahmedi shenon: ― Na kane treguar Haxhxhaxhi dhe Jezid el-Muftiu se kane degjuar
nag Ibën Ebi Dhuejbi ky nga Ez-Zuhriu ky nga Salimi e ky nga Abdullah b. Amir b. Rebi‘u
se Abdurrahman b. Aufi I ka treguar Umerit derisa ishte en Sham se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Me kete semundje tanime jane
ndeshkuar popujt para jush. Prandaj kur degjoni se eshte paraqitur ne ndonje vend, mos
shkoni aty, e nese degjoni se eshte paraqitur ne vendin ku gjendeni ju, mos dilni dhe mos
ikni prej aty‖ Ai pastaj thote:‖Ne kete Umeri u kthye nga Shami.‖

Ne nje hadith te ngjashem me kete, e shenojne edhe Buhariu e Muslimi nga Maliku e ky
nga Ez-Zuhriu.
Ibni Is‘haku thote:‖Nuk dihet se sa ka jetuar Hezekijeli ne mesin e izraeliteve. Kur
Hezekijeli vdiq izraelitet e harruan zotimin e dhene Allahut andaj filluan te benin mekate
te medha nder te tjera edhe t‘I adhuronin idhujt. Njeri nder idhujt qe adhuronin ata ishte
idhulli ―Ba‘l‖. Pastaj Allahu ua dergoi Iljas b. Jasin b. Fenhas b. El-Ajzar b. Harun b.
Imranin.‖

Rrefimi mbi Iljasin e parashtruan menjeher pas rrefimit mbi Hidrin, pasi ata kryesisht
permenden se bashku dhe nga shkaku se ata permenden ne suren Saffat menjeher pas
rrefimit mbi Musain ( paqja e Allahut qofte mbi te) .

Muhammed b. Is‘haku thote se ka degjuar Vehb b. Munebbihu duke thene:‖Pastaj pas

Iljasit ua ka derguar El-Jese‘ b. Uhtubin (paqja e Allahut qofte mbi te).

-497-

 16-03-, 14:49

-
-

RREFIME PER EL-JESA‟IN (paqja e Allahut qofte mbi te)

Allahu I Madheruar ne suren En‘am thote: Dhe Ismailin , El‟Jesain, Junusin e Lutin –
te gjithe ketyre u kemi dhene perpraesi ndaj njerezve te tjere.” (Em‟am 86).
Gjithashtu thote: : Dhe kujto Ismailin, El-Jesa‟in dhe Dhulkiflin- te gjithe ata
ishin te mire. ―(Sad 48)

Ibni Is‘haku thote:‖ Na ka treguar Bishër Ebu Hudhejfe se ka degjuar nga Se‘idi ky nga
Katade, ky nga El-Hasani se ka thene: ― Per Iljasin, Ferrëfyes ka qene EL-JESA‘I (paqja e
Allahut qofte mbi te) I cili ka jetuar se ka dashur Allahu duke I thirrur izraelitet qe t‘I
besojne Allahut duke iu permbajtur ligjit dhe udhezimeve fetare. Pas vdekjes se tij, ne
mesin e izraeliteve jane paraqitur shume ceni dhe mëkate. Nder te tjera ne mesin e tyre
jane paraqitur shuem zullumqarë te cilët I vrisnin madje edhe vetë pejgamberët. Thuhet
se nder ta kishte qene nje sundimtar I padrejte dhe tiran te cilit Dhulkifli I kishte
premtuar (tekeffele) se nese pendohet, do te hyjë ne Xhehnet. Per kete shkak edhe eshte
quajtur Dhulkifël.‖
Muhammed b. Is‘haku thote:‖Ky ka qene El-Jese‘b Uhtubi.‖

Hafëz Ebu El-Kasim b. Asakiri, ne Historine e tij, nen shkornjën ―J‖, thotë:‖El-Jesa‘I eshte
El-Esbat b. Adijj b. Shultim b. Efraim b. Jusuf b. Jakub, b. Is‘hak b. Ibrahim el-Halili.
Thuhet se ky ka qene kusheriri (djali I axhes) I Iljasit (paqja e Allahut qofte mbi te) .
Gjithashtu thuhet se se bashku me te kishte ikur nga sundimtari Balebekut dhe ishte
strukur ne kodren Kasijun dhe se me vone serish ishin kthyer bashke. Pas vdekjes se
Iljasit ate e zavendeson ne popull El-Jesa‘I te cilit Allahu ia beson pejgamberine.‖

Kete e percjell Abdulmun b. Idris b. Sinani nga babai I tij , ky nga Vehb b. Munebbihu e
pastaj Abdulmun‘in b. Sinani nga babai I tij, ky nga Vehb b. Munebbihu e pastaj thote:‖Te
tjeret thone se El-Esbati ka qene ne Banijash.‖

Ibni Asakiri me tej thote se fjala El-Jese‘ lexohet me teshdid dhe pa të, si ―El-lej-se‖. Sido
qe te jete, ketu ka te beje me nje emer te Pejgamberit te Allahut.

Rrefimi mbi Dhulkiflin e kemi parashtruar pas rrefimit mbi Ejjubin (paqja e Allahut qoft
mbi te) meqë thuhet se ka qene djali I tij, Allahu I Madherishëm e di me se miri.

-499-

SHTOJCE
Ibni Xheriri dhe disa te tjere thone: ― Pas kesaj ne periudhen e ardhshme nder izraelitet
jane paraqitur cenitë dhe mëkatet e te gjitha llojeve. Kjo ka pasur permasa te tilla, saqe I
kane vrare edhe disa pejgamberë. Per kete shkak Allahu ne vend te pejgambereve ua ka
derguar sundimtarë tiranë, te cilët u benin padrejtesi atyre dhe derdhnin gjak ne mes te
tyre. Nder keta sundimtare, ka pasur edhe te tillë qe kane qene nga jashtë. Siç kemi
thene me pare, gjate luftimit me armiqët ata e kane bartur me vete per nje kohe te gjate
sëndukun e perbetimit nga shejtëria (tempulli). Duke iu falenderuar ketij sënduku ,
maturise dhe trashegimise se familjes se Musait dhe te Harunit, ata per nje kohe te gjate
I mundnin te gjithe armiqtë.

Mirepo ne njeren nga keto luftera, banoret e Gazës dhe te Askalanit I mundën ata, me
ç‘rast sënduku ra ne duart e tyre. Kur degjoi per kete sundimtari I atehershëm izraelit ,
nga pikellimi ra per toke I vdekur.
Keshtu izraelitet mbeten sikurse dhentë pa bari, perderisa Allahu nuk ua dergoi nje
Ferrëfyes qe quhej Shemuil, prej te cilit kerkuan qe t‘ua caktonte nje sundimtar, ne
menyre qe t‘u kunderviheshin armiqeve te tyre. Më vonë do t‘u ndodhte ajo qe Allahu flet
ne Librin e Tij, per te cilën do te flasim me vonë.

Ibni Xheriri thote:‖Pas vdekjes se Jusha‘ b Nunit e gjer ne kohen kur Allahu I
Madherishëm e dergoi Shemuil b. Balijin, kishin kaluar katerqind e gjashtedhjete vjet.‖ Ai
pastaj flet per kete dhe I citon hollësisht emrat e sundimtareve qe kishin sunduar gjate
asaj periudhe. Mirepo ne qellimisht iu kemi shmangur kesaj pjese te tij.

-500-

RREFIME PER SHEMUILIN (paqja e Allahut qofte mbi te)

Shemuili apo Ishmaili eshte djali I Balij b. Alkame b. Jerham b. El-Jehu b. Tehv b. Suf b.
Alkame b. Muhis b. Amus b. Azrit. Mukatili thote se Shemuili eshte njeri nga pasardhesit e
Harunit ndersa Muxhahidi shenon se Shemuli eshte djali I Melkatit, duke mos permendur
origjinen e tij. Allahu e di me se miri.

Es-Suddiji dhe Eth-Tha‘lebi. Nga Ibni Abbasi, Ibni Mes‘udi dhe nga disa te tjere, shenojne
se nder pasradhesit e Savijit, pas humbjes se izraeliteve nga amalikasit ne Gazë dhe ne
Askalan , me ç‘rast ishte vrarë nje numer I madh I tyre, me nuk ka pasur Pejgamber.

Prej tyre kishte mbetur vetem nje grua shtatzane e cila e luste Allahun e Madherishëm qe
t‘ia falte nje djale. Ajo lindi nje djale te cilin e quajti Ishmail. Kjo eshte trajtë hebreje e
emrit Ismail, qe do te thote:‖Allahu ma plotesoi lutjen time.‖

Kur u rrit djaloshi ajo e dergoi ne Faltore dhe ia dorezoi nje njeriu te mire qe ta edukonte
atë dhe t‘ia mesonte fenë dhe çdo gjë qe eshte e mire. Pasi e la tek ai dhe pasi djaloshi u
rrit edhe më, nje nate deri sa flinte, degjoi një zë I cili vinte nga brendia e Faltores, me
ç‘rast u frikësua dhe u zgjua. Duke menduar se e kishte thirr mesuesi, iu afrua dhe e
pyet:‖ A më thirre ti? Duke druajtur se mos po e frikësonte mesuesi u pergjigj: ― Po tani
fli‖ Kur e zuri gjumi, kjo gjë iu perserit edhe per here te dyte e pastaj edhe per te tretën .
Ky ne realitet ishte Xhibrili, I cili iu afrua e I tha: ― Zoti yt te dergon te populli yt‖ Kjo
eshte ajo per te cilën Allahu I Madherishëm tregon ne Librin e Tij:‖ A nuk ke degjuar ti
se paria e bijve te israilit-pas Musait I thane Pejgamberit te tyre:”Na cakto nje
sundimtar qe te luftojme ne rrugën e Allahut” Ndoshta ju nuk do te luftoni ,
nese u caktohet (urdherohet ) juve lufta? Tha ai. E pse te mos luftojme ne në
rrugen e Allahut” thane ata, ne qe jemi te perndjekur nga atdheu yne dhe qe
jemi te ndare nga femijet tane? Mirepo kur u qe caktuar lufta ata me
perjashtim te nje pakice u sollën pabesisht. E Allahu I njeh mire ata qe jane te
padrejte ndaj vetvetes. Allahu ua ka caktuar Talutin per sundimtar tuajin u tha
Pejgamberi I tyre.

-501-

 19-03-, 14:16

-
-

“Prej nga qe madje edhe ai te bëhët sundimtar, kur ne kemi me teper merita se
ai per të sunduar? Atij as qe I eshte dhene ndonjë pasuri e madhe.” Thane ata.
Allahu e ka zgjedhur atë qe t‟ju sundojë ju, tha ai, dhe e ka pajisur atë me
dijeni te gjerë dhe me fuqi trupore, e Allahu I jep pushtet kujt te dojë Vetë.
Allahu eshte I mire pamasë dhe Ai I di te gjitha.” Shenja e sundimit te Tij u tha
Pejgamberi I tyre, do te jete senduku I cili do t‟u arrijë juve dhe te cilin do ta
bartin engjëjt ne te cilin do te ketë prehje (qetësi) per ju nga Zoti juaj dhe
teprica e asaj qe kane lene Musai dhe Haruni . Ky eshte me te vertete
argument per ju nese jeni besimtarë! Dhe kur Taluti e nxorri (e nisi) ushtrinë
tha: “ Allahu do t‟ju vë ne sprovë afër nje lumi; ai qe pi ujë në të, ai nuk eshte
imi, e ai qe nuk pi ne të, perpos nje grusht ujë, eshte imi” . Ndersa ata te gjithe
pinë, perveç nje pakice . E pasi kaluan (lumin) ai dhe ata qe kishin besuar se
bashku me te britën: “ Ne sot nuk mund t‟ia dalim dot me Xhalutin dhe me
ushtrinë e tij” Po rata qe besonin fuaimisht se do te dalin para Allahut thane:
“Sa e sa here çetat e vogla me ndihmen e Allahut I kane ngadhënjyer çetat e
panumerta! E Allahu eshte ne anen e durimtareve.” Dhe kur u ballafaquan me
Xhalutin dhe ushtrinë e tij ata u lutën : “ O Zoti ynë! Na pajis me
qëndrueshmëri dhe na I forco hapat tanë, dhe na ndihmo kunder popullit qe
nuk beson” Dhe ata me vullnetin e Allahut I ngadhenjyen ata dhe Davudi e
vrau Xhalutin e Allahu I dha atij pushtet dhe urtësi dhe ia mësoi atij dituritë qe
deshi Vetë. Sikur Allahu te mos I prapste njerezit kunder njeri-tjetrit, atehere
ne Tokë do te mbretëronte çrregullime – por Allahu eshte I mire per te gjitha
botët‖ (Bekare 246-251)

Shumica e mufessireve mendojne se Pejgamberi I permendur ne keto ajete eshte

Shemuli. Isa thone se ky eshte Shem‘uni, e disa te tjere se keta jane dy emra te te njejtit
njeri. Ka mendime se ky eshte Jusha‘I mirepo kjo eshte pas e besueshme, duke pasur
parasysh se Ebu Xha‘fer b. Heriri ne Historinë e tij, shenon se ndermjet vdekjes se
Jusha‘it dhe pejgamberise se Shemuilit, kane kaluar katerqind e gjashtedhjete vjet. E
Allahu e di me se miri.

Sido qe te jete eshte fakt I pakontestueshëm se populli ne fjale I rraskapitur nga lufterat
e shumta dhe nga humbjet e perjetuara kerkoi nga Pejgamberi I tyre ne ate kohe qe te
caktonte nje sundimtar ndaj te cilit do te ishte I bindur dhe ne menyre te degjueshëm do
t‘I debonte sulmet e armikut. Ne kete ai u tha: “ Ndoshta ju nuk do te luftoni, nese u
caktohet (urdherohet) juve lufta? Tha ai. E pse te mos luftojmë ne në rrugën e
Allahut” thane ata” dmth çfare do te mund te na pengonte nga luftimi, ―ne që jemi te
perndjekur nga atdheu ynë qe jemi te ndare nga femijet tanë?‖ dmth pasi qe jemi te
plaçkitur dhe na I kane uzurpuar te drejtat ne jemi te detyruar per bijtë tanë, te cilët
gjenden tek at ate robëruar te rrezikuar dhe te shtypur.

-502-

I Lartmadherishmi thote:‖ Mirepo kur u qe caktuar lufta ata me perjashtim te nje

pakice u sollën pabesisht. E Allahu I njeh mire ata qe jane te padrejtë ndaj
vetvetes‖ Ne fund te ketij rrefimi tregohet se se bashku me sundimtarn lumin e kishin
kaluar vetem nje numer I vogël njerezish. Te tjeret nuk pranuan te luftonin dhe u kthyen
prapa.

“ Allahu ua ka caktuar Talutin per sundimtar tuajin‖ u tha Pejgamberi I tyre. Eth-
Tha‘lebi thote se ky eshte Talut b. Kajsh b. Efjel b. Saro b. Tahuret b. Efjeh b. Enis b.
Beniamin b. Jakub b. Is‘hak b. Ibrahim (paqja e Allahut qofte mbi të)

Ikrime dhe Es-Suddiji thone se me pare kishte qene ujëbartës, ndersa Vehb b. Munebbihu
thote se ka punuar ne te regjurit e lekurave. Por ekzistojnë edhe mendime te tjera. Allahu
e di me se miri.
Prandaj thane: ― Pse te behet ai sundimtar kur ne kemi me teper merita se ai per te
sunduar? Atij as qe I eshte dhene ndonjë pasuri e madhe.‖ Thuhet se Ferrëfyesit kishin
qene nga pasardhesit e Laviut, ndersa sundimtarët nga at ate Jehudhit. Duke qene se
Taluti ishte nga gjaku I Beniaminit ata kundershtonin dhe tentonin t‘ia kontestonin
sundimin e njemendt me fjalet:”kur ne kemi me teper merita se ai per te
sunduar?” Veç kesaj vënin ne pah se ai ishte I varfër, e si atehere nje I tillë te jete
sundimtar?

Per kete Pejgamberi u tha:‖ Allahu e ka zgjedhur atë qe t‟ju sundojë ju dhe e ka
pajisur atë me dijeni te gjerë dhe me fuqi trupore.” Thuhet se Allahu I ka shpallur
Shemuilit se sundimtari izraelit do te jete ai, I cili eshte I gjate sa shkopi, nga I cili kur te
vijë do t‘I marrë erë bririt me vaj te bekuar ne te. Kur filluan te hynin e te mateshin me
shkopin, asnjeri perveç Talutit nuk ishte I gjate sa shkopi. Kur u afrua Shemuili I mori erë
atij briri, e leu me vaj dhe ua caktoi atyre per sundimtar duke thene:‖Allahu e ka
zgjedhur atë qe t‟ju sundojë ju dhe e ka pajisur atë me dijeni te gjerë.‖ Disa
pohojnë se kjo do te thote ― me shkathtësi luftimi‖ e disa me dijeni te pergjithshme. Fjalët
e te Lartmadherishmit: ― dhe me fuqi trupore‖ kane kuptimin : me shtetgjatesi e me
bukuri. nga kontesti kuptohet se ai pas Pejgamberit (paqja e Allahut qofte mbi te) te tyre,
ishte me I bukuri dhe me I famshmi.‖ Allahu I jep pushtet kujt te dojë Vetë.” Dmth
Ai eshte sundues I te gjithave, Ai krijon çdo gjë dhe cakton çdo gjë, ―Allahu eshte I
mire pamasë dhe Ai I di te gjitha.‖

“Shenja e sundimit të Tij, u tha Pejgamberi I tyre, do te jete sënduku I cili do

t‟u arrijë juve dhe te cilin do ta bartin engjëjt , ne te cilin do te kete
prehje (qetesi) per ju nga Zoti juaj dhe teprica e asaj qe kane lene Musai dhe
Haruni. Ky eshte me te vertete argument per ju, nese jeni besimtarë.”

-503-

 20-03-, 14:25

-
-

Duke iu falenderuar bekimit te ketij jeriu, I cili udhehiqte ata, Allahu ua ktheu arkën , e
cila kishte humbur me pare. Duke iu falenderuar asaj, I mposhtnin armiqtë e tyre. “ Ne
te cilin do te ketë prehje (qetësi) per ju nga Zoti juaj.” Disa thone se me kete
mendohet se ky ishte nje legen I artë, ne te cilin dikur laheshin pejgamberet. Disa thone
se mendohet ne erë te rrëmbyeshme, e disa te tjere ne nje kafshë porsi macja, e cila
para luftimit leshonte nje zë, me çka u paralajmeronte izraeliteve fitoren.”dhe teprica e
asaj qe ka lene Musai dhe Haruni” . Thuhet se keto ishin copat e pllakave te Musait
dhe teprica e ushqimit ―menn‖ I cili u zbriste nga qielli derisa bridhnin neper
shkretetire.‖ Te cilin do ta bartin engjëjt” dmth do t‘u vijnë engjëjt dhe ne praninë e
te gjitheve do ta sjellin atë si shenjë te Allahut dhe si argument se eshte e vertete ajo çka
po ju flas perkitazi me sundimtarin qe do t‘u caktohet. Prandaj thuhet: “ Ky eshte me te
vertete argument per ju, nese jeni besimtar.”

Me tej thuhet se kur amalikasit e rrembyen arkën e vunë atë nën nje idhull te tyre.
Mirepo kur gdhinë ne mengjes arka gjendej ne koke te atij idhulli. Perseri e vunë nën atë
idhull, mirepo te nesermen serish gdhiu mbi të. Kur u perserit kjo disa here u bindën se
kjo ishte nga Zoti, ndaj e derguan arkën ne nje fshat te cilin se shpejti nje semundje e
rende. Pasi semundja nuk pushonte te bënte kërdi neper fshat , e moren arkën e vunë ne
nje karrocë e lidhën dhe e dërguan prapa me dy lope ne zgjedhë. Me tej thuhet se
engjëjt u grahnin lopëve dhe I sollën para izraeliteve te tubuar, te cilët pane pikërisht atë
qe u pat thene Pejgamberi I tyre. Allahu e di me se miri se si e kane sjellë engjëjt arkën.
Nga ajeti kuptohet se atë e kane prurë engjëjt, edhe pse shume komentatorë se paku
shumica e tyre – e perkrahin mendimin e pare. E Allahu e di me se miri.

“ Dhe kur Taluti e nxorri (e nisi) ushtrinë tha:” Allahu do t‟ju vë në sprovë afër
nje lumi; ai qe pi ujë ne te, ai nuk eshte I imi, e ai qe nuk pi ujë ne te perpos
nje grusht ujë eshte I imi.” Ibni Abbasid he me teper mufessirë thonë:‖Ketu eshte
fjala per lumin Jordan, I cili gjithashtu quhet Esh-Sher‘a. Allahu e urdheroi Pejgamberin e
ky Talutin, I cili e sprovoi ushtrinë e vet tek ky lum:‖Kush pi nga ky ujë mos te vijë me
mua ne luftë. Me mua do te vijë ne luftë ai, I cili nuk ngopet duke pire, perveç pakëz.‖

Allahu I Madherishëm thotë:”Ndersa ata te gjithe pine.” Es-Suddiji thote:‖Prej numrit

te teresishëm te luftëtareve, kane pire ujë shtatëdhjete e gjashtë mijë veta, ndersa nuk
kane pire vetem katër mijë sish.‖

-504-

Buhariu transmeton ne Sahihun e tij, nga Israili, Zuhriu dhe Eth-Theuriu keta nga Ebu
Is‘haku e ky nga El-Bera‘ibën Azibi se ka thene: ― Ne as‘habet e Muhammedit (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) thoshim se numri I as‘habeve ne Bedër ka qene po aq sa
edhe numri I ushtareve te Talutit te cilët e kaluan lumin. E ky numër ka qene diçka me
shume se treqind e dhjete besimtarë.‖ Fjalet e Es-Suddijit se ata kane qene gjithsejt
tetëdhjete mije njerez, jane kontestuese, ngase asokohe ne hapësirën e Jerusalemit nuk
ka ekzistuar mundesia qe te tuboheshin aq shume ushtare. E Allahu e di me se miri.

Allahu I Madherishëm me tej thote: ― E pasi kaluan (lumin) ai dhe ata qe kishin
besuar se bashku me te britën :” Ne sot nuk mund t‟ia dalim dot me Xhalutin
dhe me ushtrinë e tij,”dmth menduan se ishin pak dhe se nuk ishin ne gjendje t‘I
kudnerviheshin armikut, meqë ai ishte me I numërt se keta.”Por ata qe besonin
fuqimisht se do te dalin para Allahut thane:”Sa e sa here çetat e vogla me
ndihmen e Allahut, I kane ngadhënjyer çetat e panumerta! E Allahu eshte ne
anën e durimtareve.” Pra heronjtë dhe trimat me besim dhe bindje te patundshme qe
ishin nder ta qenë te vendosur dhe u jepnin zemër te tjereve qe te qendronin trimërisht
ne luftë.

―Dhe kur u ballafaquan me Xhalutin dhe me ushtrinë e tij, ata u lutën : ― O Zoti ynë! Na
pajis me qendrueshmëri dhe na I forco hapat tanë, dhe na ndihmo kunder popullit qe nuk
beson‖ dmth kerkuan prej Allahut qe t‘I stërmbushte me durim (sabër) ne menyre qe
zemrat e tyre t‘I bënte te forta dhe te paluhatshme duke ua fuqizuar hapat ne fushën e
betejes ne çastin e ballafaqimit me jobesimtarët. Pra kerkonin mbeshtetje dhe te jashtme
edhe te mbrendsme, qe Allahu t‘u jepte fitoren ndaj armikut, I cili nuk e besonte Atë,
shenjat e Tij dhe te cilët mohonin dhuntitë e Tij. Ne kete I Lartmadherishmi I
Gjithëdijshmi I Urti, dhe Ai I Cili degjon çdo gjë ua pranoi lutjen dhe ua dha atë qe
deshironin.

Prandaj thote: ― Dhe ata me vullnetin e Allahut I ngadhënjyen ata”. dmth I

mposhtën ata me fuqinë dhe me forcën e Tij e jo me fuqinë dhe me numrin e tyre, edhe
pse armiku ishte më shumë se ata. Kjo eshte e ngjashme me fjalët e te Lartmadherishmit
ne te cilat thote:”Allahu ju ndihmoi juve edhe ne Bedër atehere kur ishit
numerikisht me pak. Prandaj kini frikë Allahun qe te jini falenderues!” (Ali
Imran 123)

“ Dhe Davudi e vrau Xhalutin e Allahu I dha atij pushtet dhe urtesi dhe ia
mesoi atij dituritë qe deshi Vetë.” Nga kjo kuptojmë se Davudi (paqja e Allahut qofte
mbi te) ishte I guximshëm dhe se me vrasjen e Halutit u dobësua ushtria e armikut, te
cilën e kaploi frika deri ne palcë. E ku ka fitore me te mire se ajo ne te cilën vritet
sundimtari I armikut dhe arrihet gjer te preja e begatshme e luftës zihen robber ushtarët
e armikut , fiton Feja mbi ateizmin, bëhën te famshëm te dashurit e Allahut ndaj
armiqëve te Tij dhe mbizoteron e verteta mbi gënjeshtrën !.

-505-

 22-03-, 15:19

-
-

Es-Suddiji , nder te tjera thote se Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te ) ishte djali me I
vogel nga trembëdhjete djemtë e babait te tij. Ai e degjoi Talutin sundimtarin izraelit ,
duke I nxitur izraelitet per lufte kunder Xhalautit dhe ushtrise se tij, duke premtuar se ai I
cili do ta mbyste Xhalutin do ta martonte me vajzen e tij dhe do t‘I siguronte pozite te
larte. Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) ishte I shkathet ne gjuajtje me hobe (bahe) .
Derisa marshonte me izraelitet e thirri nje gur e I tha: ― Më merr mua , se me mua do ta
mbysesh Xhalutin ― E njejta gjë u perserit edhe me gurin e dyte dhe te tretë, e ky e mori
qe te tre dhe I futi ne trasten e vet. Kur dy ushtrite u vendosen njera perball tjetres ,
Xhaluti marshoi perpara dhe ftoi ne dyluftim. Davudi doli para tij, kurse Xhaluti I
tha:‖Kthehu se nuk do te doja qe te te vras‖ Por Davudi ia ktheu : ― E une do te deshiroja
qe te te mbys‖ Pastaj Davudi I mori ata tre gurë I vuri ne hobe dhe kur ata u bene sikur
te ishin një, I hodhi ne Xhalutin . Gurët ia çane kokën ne dysh, ndersa ushtria e tij e
ngadhënjyer nga frika ia mbathi ne te katërtat. Pas kesaj Taluti e permbushi premtimin e
dhene, e martoi Davudin me vajzen e vet dhe e vendosi ne pozite te larte ne pushtet.
Keshtu, Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) iu rrit fama nder izraelitet te cilët filluan ta
donin dhe ta çmonin me teper se Talutin . Thuhet se Taluti e xhelozoi atë per kete, ndaj e
perpiloi nje plan qe ta likuidonte, mirepo kjo nuk I shkoi dot ndorësh. Njerëzit urtakë, qe
e shmangnin Talutin nga kjo vepër I zuri dhe I likuidoi. Vetem nje numer I vogël sish pati
sukses t‘I ikte atij. Pasketaj , Taluti u pendua per atë qe kishte bërë dhe filloi te qante e
te vajtonte. Shpeshherë shkonte neper vende te shkreta dhe qante aq sa edhe toka lagej
nga lotet e tij. Nje ditë derisa qante keshtu e degjoi nje zë: ― O Talut na ke vrarë deri sa
ishim gjallë e tani po na shqetëson edhe pas vdekjes sonë‖ Duke degjuar kete, u pikellua
edhe me shume dhe filloi te qante edhe me dhembshëm . pas kesaj filloi te pyeste per
ndonjë dijetar, I cili do t‘I pergjigjej se a ekzistonte ndonjë mundesi qe te pendohej, në
çka mori pergjgjje : ― E a ia ke kursyer jetën ndonjë urtaku‖? Me ne fund qe I derguar te
nje grua e devotshme e cila e dergoi te varri I Jusha‘it (paqja e Allahut qofte mbi te)
Thuhet se kur ajo e luti Allahun qe ta falte atë, Jusha‘I doli nga varri dhe pyeti: ― A eshte
kjo Dita e Gjykimit? Ajo iu pergjigj se nuk ishte, porse Taluti interesohet se a ka pendim
per te. ― Po ka me kusht qe te heqë dorë nga sundimi dhe te niset ne lufte ne rrugën e
Allahut, derisa nuk vritet‖ u pergjigj Jusha‘I dhe serish ra I vdekur .

-506-

Pasketaj Taluti ia dorezoi sundimin Davudit (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe u kyç ne
lufte ne rrugën e Allahut deri nuk u vra se bashku me trembëdhjete djemt e tij.

Thuhet se per kete ndodhi mendohet me fjalët e te Lartmadherishmit: “ Allahu I dha

atij pushtet dhe urtesi dhe ia mesoi atij dituritë qe deshi Vetë”

Ibni Xheriri e parashtron kete ne Historine e tij, duke cituar Es-Suddijin . Mirepo ketu
ekzistojnë gjera qe nuk mund te pranohen dhe qe jane te diskutueshme. E Allahu e di me
se miri.

Ibni Xheriri gjithashtu shenon se Muhammmed b. Is‘haku ka thene: ― Pejgamberi I cili I

ka treguar Talutit menyren se si do te pendohej, ka qene El-Jesa ‗b. Uhtubi‖

Eth-Tha‘lebi thote se ajo grua e ka derguar Talutin te varri I Shemuilit I cili e ka qortuar
per ate qe kishte bere pas tij, gjë që kjo mund te merret si e vertete me e afert. Eshte e
mundur qe kjo t‘I kete ndodhur ne ëndërr. Eshte pak e besueshme qe Shemuili te kete
dale nga varri I gjallë, ngase kesi lloj mu‘xhizesh I ndodhin vetem pejgambereve, ndersa
ajo grua nuk ka qene pejgamber, Allahu e di me se miri.

Ibni Xheriri thote me tej: ― Pasuesit e Teuratit thone se qe nga koha e ardhjes se Talutit
ne pushtet e deri tek vrasja e tij se bashku me djemtë e tij kane kaluar dyzet vjet.‖ Allahu
e di me se miri.

-507-

 23-03-, 14:45

-
-

D A V U D I (paqja e Allahut qofte mbi te)

Ky eshte Davudi b. Uvejd b. Abir b. Selmun b. Nahshun b. Uvejna-dib b. Irem b. Hasron
b. Faris b. Jehudh b. Jakub b. Is‘hak b. Ibrahim (paqja e Allahut qofte mbi te) , robi dhe
Pejgamberi I Allahut si dhe sundimtar ne rajonin e Jerusalemit. Muhammed b. Is‘haku
transmeton nga disa njerez te dijshëm se Vehb b. Munebbihu ka thene:‖Davudi (paqja e
Allahut qofte mbi te) ishte trupshkurtër , sykaltër, me flokë te rralla dhe me zemër te
pastër.‖ Ibni Asakiri thote se ky e ka vrarë Xhalutin afër pallatit Ummu Hakim, jo larg
Murxhussaferit. Më pare thamë se per kete shkak izraelitet e deshën atë dhe shprehen
dëshirën qe ai t‘u bëhët sundimtar. Pamë se ç‘ndodhi me Talutin dhe se si pushteti kaloi
ne duar te Davudit (paqja e Allahut qofte mbi te) te cilit Allahu I ka dhene njekohesisht
edhe pushtetin edhe pejgamberine, perkatesisht te mirat e kesaj dhe te asaj bote. Deri
atehere pushteti dhe pejgamberia ishin te ndara ne fise ndersa Davudi (paqja e Allahut
qofte mbi te) I bashkoi te dyja.

Per kete flet edhe I Lartmadherishmi : “ Dhe ata me vullnetin e Allahut I

ngadhënjyen ata dhe Davudi e vrau Xhalutin e Allahu I dha atij pushtet dhe
urtesi dhe ia mesoi atij dituritë qe deshi Vetë. Sikur Allahu te mos I prapste
njerezit kunder njeri-tjetrit atehere ne Tokë do te mbretëronin çrregullime –
por Allahu eshte I mire per te gjitha botët‖ (Bekare 251) dmth sikur te mos kishte
sundimtarë te drejtë ne mesin e njerezve I forti do ta shtypte me te dobëtin. Per kete
arsye ne disa transmetime thuhet: ―Sundimtari eshte hija e Allahut ne Tokë‖ Sundimtari I
besimdrejtëve , Uthman b. Affani ka thene:‖ Allahu e bën zap me sultan atë qe nuk e bën
me Kur‘an.‖

Ibni Xheriri ne Historinë e tij thotë se Xhaluti e ka provokuar Talutin ne dyluftim me fjalët:
― Dil para meje e unë do te dal para teje.‖ Taluti ia la vendimin ushtrisë qe te zgjedhin
njeriun per dyluftim, ata e zgjodhën Davudin I cili e vrau Xhalutin.

Vehb b. Munebbihu thote:‖Njerezit u percaktuan per Davudin dhe e deshën atë sikur te
mos ekzistonte Taluti fare, te cilin e hoqën nga pushteti dhe ne vend te tij e vendosën
Davudin. Disa thone se kjo kishte ndodhursipas urdherit te Shemuilit I cili madje e kishte
caktuar per sundimtar edhe para betejes.‖
-509-

Ibni Xheriri thote:‖Megjithate shumica e dijetarëve mendojnë se Davudi eshte caktuar pas
vrasjes se Xhalutit.‖ Allahu e di me se miri.

Ibni Asakiri shenon se Se‘id b. Abdulazizi ka thene:‖Ai e ka mbytur Xhalutin te fortesa

Ummu Hakim. Lumi I cili rrjedh aty pranë eshte lumi I cili eshte permendur ne ajet.
Allahu e di me se miri.

I Lartmadherishmi thote:‖ Ne I dhuruam Davudit meshiren Tonë – “O male

perseritni se bashku me te lavderimin e edhe ju o shpesë‟ dhe bëmë qe hekuri
t‟I jetë I butë. Mbaro parzmore te gjera dhe thuri ato me zell – dhe beni vepra
te mira se Unë shoh se ç‟punoni ju” (Sebe 10-11). I Larmadherishmi gjithashtu
thotë: “ Dhe I nënshtruam malet e shpesët qe se bashku me Davudin ta
lavderojmë Allahun; Ne kemi fuqi ta bëjmë këtë. Dhe ia mesuam atij punimin e
parzmoreve per ju, qe t‟ju mbrojmë ato ne luftë me armikun , e perse nuk jeni
falenderues? ― (Enbija 79-80).

Pra Allahu e ka frymëzuar Davudin dhe ia ka mesuar atij punimin e mburojave te hekurta
qe te ishin sa me te suksesshëm ne luftë kunder armikut . Keshtu I eshte thene: “ dhe
thuri ato me zell!Muxhahidi Katade dhe El-Hakem b. Ikrime pohojnë se kjo do te thotë:
― mos thurni fijet shume shkrehtë, e pastaj t‘ju shkaperderdhen por as mos ngirhni shume
qe pastaj t‘ju keputen‖

Hasan el-Basriu, Katade dhe El-A‘meshi thonë: Allahu ia ka zbutur hekurin Davudit, saqë
e gatuante me duar pa pasur nevojë per zjarr dhe per çekan.‖ Katade shton:‖Si mburojë
se pari perdoreshin pllakeza te metalta , e me vonë parzmoret jane thurur me fije teli.‖
Ibni Sheudhebi, thotë: ― Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) per çdo ditë e bënte nga
nje parzmore dhe e shiste atë per gjashtë mijë dirhemë.‖

Ne hadithin e te Derguarit (paqja e Allahut dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) qendron
se furnizimi me I mire eshte ai te cilin njeriu e fiton me duart e veta dhe se Pejgamberi
Davud ka jetuar nga ajo qe fitonte me duart e veta.

I Lartmadherishmi thote:‖ Dhe kujtoje robin Tonë, Davudin te fuqishëm ne besim

I cili prore I drejtohej Allahut. Ne I nënshtruam malet qe se bashku me të ta
lavderojnë Allahun , para se te lind dhe pasi te perendojë Dielli. e edhe shpesët
e tubuara te gjithe ata per shkak te lavderimit te Tij e perserisin lavderimin.
Dhe Ne e forcuam mbreterine e tij dhe ia dhamë atij urtesinë dhe aftësinë e
gjykimit.” (Sad 17-20)

-510-

Katade thotë: ― Davudi I ishte dhuruar fuqia per ibadet dhe per ta kuptuar Islamin.‖
Transmetohet se tërë natën e kalonte duke bere ibadet dhe agjëronte çdo te dytën ditë.

Në Sahihët e Buhariut dhe te Muslimit qendron se I Derguari I Allahut (paqja dhe

shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Per Allahun me I dashur eshte namazi I
Davudit. Agjerimi me I I dashur eshte agjerimi I Davudit. E kishte zakon qe te flinte
gjysmën e natës , nje te tretën e saj e kalonte duke bere ibadet, ndersa nje te gjashtën e
saj flinte serish. Nje dite agjeronte e nje dite hante. Kur ballafaqohej me armikun nuk
zmbrapsej kurrë ndonje here.‖

Ibni Abbasi Muxhahidi dhe disa te tjere duke transmetuar ajetin :” Ne I nënshtruam
malet qe se bashku me të ta lavderojmë Allahun para se te lindë dhe pasi të
perëndojë Dielli.”pohonë se kjo do te thotë: në mbarim dhe ne fillim te ditës, ngase
Allahu I kishte dhene atij zë te bukur, qe nuk e ka pasur askush. Kur fillonte te kendonte
Librin (Zeburin) zogjtë ndaleshin ne ajer dhe perserisnin pas tij lavderimin dhe
falenderimin e Allahut. Po keshtu vepronin edhe malet ne mengjes dhe mbrëmje, paqja
dhe bekimi I Allahut qofshin mbi të!

El-Evza‘iu thotë: ― Me ka treguar Abdullah b. Amiri, se Davudi kishte zë shume te bukur ,

çfarë nuk kishte pasur askush më pare. Shpesët dhe kafshët tuboheshin rreth tij dhe e
degjonin aq gjatë , saqë vdisnin nga uria dhe nga etja. Per shkak te bukurisë se zerit te
tij, dinin te ndaleshin edhe lumenjtë .‖ Vehb b. Munebbihu thotë : ― Kushdo qe e degjonte
Davudin duke kenduar entuziazmohej aq shumë, saqë fillonte te kercente sikur te
vallëzonte. Ai e kendonte Zeburin me zë aq te bukur , çfarë veshët nuk kishin degjuar
kurrë ndonjëherë me pare madje edhe xhinët edhe njerezit edhe shpesët, edhe kafshët
tuboheshin dhe degjonin aq gjatë saqë disa prej tyre dinin edhe te vdisnin nga uria.‖ Ebu
Avaneh el-Esfirajini thotë: ― na ka treguar Ebu Bekër b. Ebi Ed-Dunjali se ka degjuar nga
Muhhamed b. Mensur et-Tusiu ky nga Subejh Ebu Turabi , Allahu e meshiroftëm ndersa
ne nje transmetim tjeter se ka degjuar nga Ebu Avaneh, ky ga Ebu El-Abbas el-Medeniji,
ky nga Muhammed b. Salih el-Adeviji, ky nga Sejjari – perkatesisht Ibni Hatimi e ky nga
Xha‘feri se Maliku ka thene:‖ Kur Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) fillonte te
kendonte Zeburin virgjereshat dinin ta humbasin virgjërinë.‖ Mirepo ky transmetim eshte
garib.

-511-

 24-03-, 14:04

-
-

Abdurrezaku transmeton nga Ibni Xhurejxhi:‖ E kam pyetur Ata‘in per mesimin (recitimin)
e percjellë me muzikë, e më eshte përgjigjur : ― C‘ka këtu te keqe?‖ Kam degjuar Ubejd
b. Umerin duke thene: ― Davudi (paqja e allahut qofte mbi te) dinte ta merrte lirën I binte
asaj dhe mesonte (recitonte) në një zë.‖ Me këtë ka dashur te thote se edhe ai edhe lira
qanin nga entuziazmi.

Imam Ahmedi shenon : ― Na ka treguar Abdurrezaku se ka degjuar nga Ma‘meri, ky nga

Ez-Zuhriu, ky nga Urve, se Aishja ka thene: ― me nje rast I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I allahut qofte mbi te) e ka degjuar Ebu Musa el-Esh‘ariun duke recituar Kur‘an e
ka thene: ― Ebu Musait I eshte dhene zeri I bukur porsi Davudit.‖

Ky hadith I permbush kushtet e Buhariut dhe Muslimit por ata nuk e shenojne kete
version .

Imam Ahmedi gjithashtu shenon: ― Na ka treguar Hasani se ka degjuar nga Hammad b.

Seleme ky nga Muhammed b. Umeri ky nga Ebu Seleme, e ky nga Ebu Hurejre se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖ Ebu Musai eshte
I talentuar per nga zëri I bukur, sikurse Davudi‖

Ky hadith I permbush kushtet e Muslimit.

Më herët kemi permendur se Ebu Uthman et-Tirmidhiu ka thene: ― Kam degjuar edhe
harpën (udin) edhe fyellin por nuk kam degjuar zë më të bukur se të Ebu Musa el-
Esh‘ariut.‖
Perveç zërit te bukur qe kishte siç shenon Imam Ahmedi, Davudi (paqja e Allahut qofte
mbi te) ka qene I talentuar edhe per nga leximi I shpejtë I shpalljes se vet Zeburit .

Ai thotë: ― Na ka treguar Abdurrezaku se ka degjuar nga Ma‘meri ky nga Hemmami e ky

nga Ebu Hurejre se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene: ― Davudi lexonte lehtë dhe shpejt. Dinte te urdheronte qe t‘I shalohej e shaluara e
ky lexonte me shpejt Kitabin , sesa qe shalohej ajo.. Hante vetem atë qe fitonte me duart
e veta.‖

Kete hadith e shenon edhe Buhariu nga Abdullah b. Muhammedi, ky nga Abdurrezaku dhe
me tej, me sened te njejt. Teksti I hadithit eshte ky: ― Davudi lexonte lehtë dhe shpejt.
Dinte te urdheronte qe te shaloheshin te shaluarat, e ky e lexonte me shpejt Kitabin, sesa
qe shaloheshin ato. Hante vetem atë qe fitonte me duart e veta. " Buhariu pastaj thotë:‖
Kete hadith e transmeton edhe Musa b. Ukbe, nga Safuani- perkatesisht b. Selimi – ky
nga Ata b. Jesari, ky nga Ebu Hurejre e ky nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te).

-512-

Ibni Asakiri e shenon kete hadith ne Historine e tij, ne kapitullin mbi jetën e Davudit
(paqja e Allahut qofte mbi te) me më shumë senede nga Ibrahim b. Tahmani e ky nga
Musa b. Ukbe e me një sened tjeter, nga Ebu Asimi ky nga Ebu Bekër es-Sebriu , ky nga
Safuan b. Selimi, dhe me tej, me sened te sipërcituar.

Me nocionin ―Kitab‖ ne kete hadith mendohet ne Zeburin te cilin Allahu ia ka shpallur dhe
ia ka zbritur atij. Sipas te gjitha gjasave keto transmetime jane autentike. Davudi (paqja e
Allahut qofte mbi te) ka qene sundimtar dhe ka pasur pasuesit e vet. Dinte ta lexonte
Zeburin per aq kohë sa nevoitej të shaloheshin te shaluarat. Kjo vërtet eshte shpejt ngase
e lexonte rrjedhshëm dhe kuptueshëm qartë dhe melodishëm – paqja dhe bekimi I
Allahut qofte mbi te.

Allahu I Madherishëm thotë: “ e Davudit ia kemi dhënë Zeburin.” (Nas 163) dhe (Isra
155). Zeburi eshte Libër I njohur. Në Tefsirin tone e kemi cituar hadithin te cilin e
transmeton Ahmedi e te tjerë ne te cilin thuhet se Zeburi eshte shpallur ne muajin
ramazan. Zeburi siç e dine ata, te cilët e kane lexuar permban mesime (udhezime) dhe
urtësi.
“Dhe Ne e forcuam mbretërinë e tij dhe ia dhamë atij urtësinë dhe aftësinë e
gjykimit.” (Sad 20). Ibni Xheriri dhe Ibën Hatimi thonë se Ibni Abbasi kete e ka
komentuar: ― I kemi dhene mbretëri te madhe dhe pushtet ekzekutiv.‖

Ibni Xheriri dhe Ibën Ebi Hatimi shenojnë nga Ibni Abbasi: ― Dy persona paditeshin te
Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) perkitazi me nje lope. Njeri padiste tjetrin se ia
kishte rrëmbyer atë. I padituri e mohonte këtë ndaj Davudi u tha qe te vinin nesër. Atë
natë Allahu I shpalli atij qe ta vriste personin qe akuzonte. Në mëngjes Davudi I tha: ―
Allahu me ka urdheruar te te vras dhe unë, pa dyshim do ta bëjë këtë, por para kesaj me
trego shkakun e kesaj padie.‖ Ky iu pergjigj :‖ Pasha Allahun o I Derguari I Zotit une kam
te drejtë per atë qe e kam akuzuar. Mirepo para kesaj unë ia kam vrarë atij babanë.‖
Pastaj Davudi urdheroi qe ta vrisnin . Pas ketij rasti izraelitet filluan ta çmonin dhe ta
degjonin edhe më Davudin.‖ Ibni Abbasi thotë: ― Në këtë aludojnë fajlët e të
Lartmadherishmit: “ Dhe Ne e forcuam mbretërinë e tij dhe ia dhamë atij
urtësinë” dmth pejgamberinë. Në lidhje me fjalët ― dhe aftësinë e gjykimit‖ Shurejhi,
Esh-Sha‘biu, Katade, Ebu Abdurrahman es-Sulemi dhe te tjere, thonë se ketu mendohet
ne deshmitarë dhe ne betim, duke aluduar ne rregullin : ― Akuzuesit I perket te deshmojë
ndersa te akuzuarit te betohet se padia nuk eshte e vertete.

-513-

 31-03-, 13:30

-
-

Muxhahidi dhe Es-Suddiji thone:‖ Me këtë mendohet në sentencën korrekte dhe

kuptueshmërinë e saj .‖ Muxhahidi gjithashtu thotë: ― Me këtë mendohet ne aftesine e
perceptimit dhe vendosmërinë ne sundim .‖ Kete mendim e pelqen edhe Ibni Xheriri dhe
kjo nuk bie ne kundershtim me atë qe transmeton Ebu Musai, se me kete mendohet ne
fjalet : ― emma ba‟d‖ dmth ― e pastaj” (fjalet qe perdoren pas parashtrimit te hyrjes ne
ligjëratë).

Vehb b. Munebbihu thotë:‖Duke qenë se mëkatimi dhe dëshmia e rrejshme u rritën

masivikisht tek, Davudi iu dha zinxhiri per gjykim. Zinxhiri ishte I artë dhe rrinte I varur
ne qiell, pikerisht mbi shkembin e Jerusalemit. Kur dy vetë paditeshin per diç, ai qe kishte
te drejtë mund ta mberrinte atë, ndersa ai tjetri jo. Keshtu veprohej deri ne rastin , kur
njeri ia kishte besuar ne ruajtje tjetrit nje margaritar, e ky pastaj e mohonte kete, duke e
vënë ne shkopin e vet me margaritar paditesit e tha:‖O Zoti im Ti e di se une ia kam
kthyer tanimë!‖ Pastaj iu afrua zinxhirit dhe e mberriti atë. Kjo shkaktoi pështjellim tek
izraelitet ndaj zinxhiri se shpejti u ngrit ne qiell dhe u zhduk.‖

Shume komentatorë këtë rast e parashtrojnë keshtu. E parashtron edhe Is‘hak b. Bishri,
nga Idris b. Sinani, e ky nga Vehb b. Munebbihu.

“ E a të ka ardhur ty lajmi per ndërgjyqësit kur kaluan matanë murit te

Tempullit? Kur e pyetën Davudin e ai u frikësua prej tyre; “Mos u frikëso” I
thane ata, “ Ne jemi dy ndergjygjës, qe I kemi bere padrejtesi njeri-tjetrit. Mos
ji I njëanshëm dhe na udhëzo ne rrugë te drejtë. Ky vëllai im I ka nëntëdhjetë
e nëntë dele, kurse unë vetëm një, e ai me tha:”Ma jep ti mua atë” dhe më
mundi me polemikë. “ Me te vertetë te paska bërë padrejtësi “ tha Davudi qe
ka kerkuar qe delen tënde t‟ia bashkangjes atyre te vetave; shume ortakë I
bëjnë padrejtësi njeri-tjetrit, e këtë nuk e bëjnë vetëm ata qe besojnë dhe qe
punojnë vepra te mira; e të ketillë ka pak. Dhe Davudi u bind se Ne, pikerisht
atë e vumë sprovim andaj kerkoi falje nga Zoti I tij, duke rënë me fytyrë
pertokë (në sexhde) dhe duke u penduar. Dhe Ne ia falëm kete atij e ai me te
vertete eshte I afert me Ne dhe atë e prêt nje vendbanim I
mrekullueshëm.” (Sad 21-25).

-514-

Perkitazi me kete shume mufessirë te brezave te mëhershëm dhe te mevonshëm , ketu

parashtrojnë transmetime dhe rrëfime, prej te cilave shumica janë israilijjate, e madje
disa janë edhe te trilluara. Per kete arsye ne qëllimisht nuk do t‘I parashtrojmë ketu, por
do te kufizohemi vetem ne kete rrëfim kur‘anor dhe kjo do te jetë e mjaftueshme. Allahu
e udhezon ne rrugë te drejtë kë të dojë Vetë.

Per sa I perket pyetjes se sexhdeja qe permendet ne keto ajete te sures Sad a eshte e
detyrueshme apo vullnetare (nga falederimi) dijetarët kane dy qendrime;

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Muhammed b. Abdullahu se ka degjuar nga Muhammad

b. Ubejd et-Tenafisu, e ky nga El-Avami, se ka pyetur Muxhahidin per sexhden nga
kaptina Sad, e I eshte pergjigjur: ― Unë e kam pyetur Ibni Abbasin perse bëhet sexhdeja
e më eshte pergjigjur: ― E vallë a nuk lexon ti: “ …..dhe nga pasardhesit e tij:
Davudin, Sylejmanin…‖ (En‘am 84) dhe ―Keta jane ata, te cilët I ka perudhur
Allahu, prandaj ndiqe rrugën e tyre te drejtë” (En‘am 90). Pra Davudi eshte njeri
prej atyre, qe I Derguari ynë (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) eshte urdheruar
t‘I pasojë, prandaj per atë se Davudi ka bere sexhde, ka bere edhe I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).‖

Imam Ahmedi shenon: ― Ismaili perkatesisht Ibni Alijji na ka treguar se ka degjuar nga
Ejjubi e ky nga Ikrime se Ibni Abbasi per sexhden nga kaptina Sad ka thene:‖ Ajo nuk
eshte e detyrueshme porse e kam pare te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) duke bere atë.‖

Kete transmetim nga Ejjubi e shenojne edhe Buhariu, Ebu Davudi , Tirmidhiu dhe Nesaiu.
Tirmidhiu per te thotë se eshte hasen-sahih. Nesaiu thote: ― Me ka treguar Ibrahim b. El-
Hasan b. El-Maksemi se ka degjuar nga Haxhxhaxh b. Muhammedi , ky nga Umer b.
Dherri, kyy nga babai I tij, ky nga Se‘id b. Xhubejri e ky nga Ibni Abbasi se I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) me nje rast e ka bere sexhden nga
sureja Sad dhe ka thene:‖Davudi e ka bere kete sexhde nga pendimi, ndersa ne e bëjmë
nga falenderimi.‖ Këtë transmetim , percjellësit e të cilit janë te besueshëm , e shenon
Ahmedi.

Ebu Davudi shenon: ― Na ka treguar Ahmed b. Salihu se ka degjuar nga Vehbi, ky nga
Amër b. El-Harithi, ky nga Se‘id b. Ebi Hilali, ky nga Ijad b. Abdullah b. Se‘id b. Ebi Serhi,
e ky nga Ebu Se‘id el-Hudriu, se ka thene:‖Ne nje rast, I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ne suren hutbe lexonte suren Sad, e kur erdhi te sexhdeja
, zbriti ne sexhde se bashku me te pranishmit. Te nesermen serish e lexoi te njejtën sure,
ndersa njerezit, kur erdhi te sexhdeja u pergaditen ta benin, e ai kesaj radhe tha: ‖Kete
sexhde e ka bere nje Ferrëfyes nga pendimi. Po e shoh se edhe ju jeni gaditur.‖ Pastaj
zbriti dhe beri sexhde.‖

-515-

 18-04-, 15:00

-
-

Kete transmetim e shenon vetem Ebu Davudi. Senedi I tij I ploteson kushtet e Buhariut.

Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Affani, se ka degjuar nga Jezid b. Zurej‘I ky nga
Humejdi, ky nga Bekër b. Umeri dhe Ebu Es-Siddik b. En-Naxhi, se Ebu Se‘id el-Hudriu nje
here kishte ëndërruar duke shkruar suren Sad,e kur erdhi deri te sexhdeja, vërejti se
diviti, penda dhe çdo qe ishte perreth, bene sexhde . kete ia tregoi te Derguarit te Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) . Pasketaj kurdohere qe e lexonte kete ajet,
bente sexhde. Kete transmetim e shenon vetem Ahmedi.

Tirmidhiu dhe Ibni Maxhe transmetojne nge Jezid b. Hunejsi, ky nga El-Hasan b.
Muhammed b. Ubejdullah b.Edi Jezidi, se ka thene: ― Na ka treguar Ibni Xhurejxhi, se
gjyshi im, Ubejdullah b. Jezidi ka rrefyer se Ibni Abbasi ka thene:‖ Nje njeri I erdhi te
Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e tha:‖ O I Derguari I
Allahut, pashë ne ëndërr se falesha pas nje druri duke lexuar ajetin ne te cilin permendej
sexhdeja nga sureja Sad dhe druri beri sexhde, se bashku me mua, duke shqiptuar: ― O
Zot per shkak te kesaj sexhdeje, ma shkruaj te Ti shperblimin , beje te Ti furnizim timin ,
ma lehteso me të barren dhe pranoje atë prej meje, ashtu siç e ke pranuar nga robi Yt,
Davudin‖

Ibni Abbasi me tej thotë: ― Pastaj pashë se te Derguarin (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) u ngrit e lexoi ajetin me kete sexhde dhe beri edhe vet sexhde. Degjova se
derisa ishte ne sexhde, I shqiptonte ato fjale te cilat ai njeriu I tregoi se I kishte shqiptuar
druri.‖ Tirmidhiu pastaj thote:‖ Ky transmetim eshte garib. Ne e dime vetem kete
version.‖

Muxhahidi , El-Hasani dhe disa mufessirë thone se Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te)
ka qendruar ne sexhde dyzet ditë. Ne kete kuptim ekziston edhe nje hadith I te Derguarit
te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) te cilin e transmeton
Jezid b. Rikashi, mirepo ky transmetues eshte I pabesueshëm dhe nga ai nuk mund te
pranohen transmetimet .

Allahu I Madherishem thotë:‖ Dhe Ne ia falëm atij, e ai me te vertete eshte I afert

me Ne dhe atë e prêt nje vendbanim I mrekullueshëm.” dmth Ditën e Kiametit,
Davudi do te jetë I afert me Allahun. Kjo eshte afersi me te cilën Allahu do ta afrojë atë te
Shenjtëria e Tij, siç qëndron ne nje hadith: ‖ Njerëzit e drejtë do te jenë tribuna prej drite,
nga ana e djathtë e Meshiruesit, te dy Duart e te Cilit jane te djathta. Keta do te jenë ata,
te cilët jane te drejtë ndaj familjeve te tyre, ndaj atyre qe sundojnë me ta dhe me çka
udheheqin ata.‖

-516-

Imam Ahmedi ne Musnedin e tij, shenon: ― Na ka treguar Jahja b. Ademi, se I ka rrefyer

Fudajli se ka degjuar mga Atijji, e ky nga Ebu Se‘id el-Hudriu se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Ditën e Kiametit me I dashuri dhe
me I aferti I Allahut do te jetë sundimtari I drejtë, ndersa me te urrejturit te cilët do t‘I
ekspozohen ndeshkimit me te ashper do te jenë sundimtarët e padrejtë.‖

Kete hadith e shenon edhe Tirmidhiu permes Fudajl b. Merzuk el-Egarrit. Tirmidhiu
thotë:‖Vetëm ne kete version ky hadith transmetohet si fjalë e te Derguarit (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te)

Ibën Ebi Hatimi shenon: ― Na ka treguar Ebu Zur‘ah se ka degjuar nga Abdullah b. Zijadi,
ky nga Sejjari, e ky nga Xha‘fer b. Sulejmani, se Malik b. Dinari ne lidhje me fjalet e te
Lartmadherishmit :” e ai me te vertete eshte I afert me Ne dhe atë e prêt nje
vendbanim I mrekullueshëm.” Ka thene:‖Ditën e Kiametit Davudi do te qendrojë te
shtylla e Arshit, e Allahu do t‘I thotë:‖ O Davud Më lavdëro edhe tani me atë zërin tend te
bukur e melodik me të cilin Më lavdëroje ne dynja.‖ Ai do te thotë: ― E si pasi qe ma ke
marrë atë?‖ ― Ja tani po ta kthej‖ do te pergjigjet Allahu. Atehere Davudi do ta lëshojë
zërin, xhenetlinjët do t‘I lënë pas dore begatitë e xhenetit duke dëgjuar atë.‖

― O Davud Ne të kemi bërë mëkëmbës në Tokë, prandaj gjykoju njerezve sipas

se drejtës dhe mos u jep pas pasionit tend, e të të largojë nga rruga e Allahut!
Ata qe largohen nga rruga e Allahut I prêt vuajtja e rëndë ne atë botë, ngase
kanë harruar Ditën ne te cilën do te jepen llogaritë.‖ (Sad 26)

Keto jane fjale me të cilat Allahu I eshte drejtuar Davudit. U janë dedikuar atyre te cilëve
u eshte besuar sundimi dhe rregullimi I marrëdhënjëve ndernjerzore. Të ketillëve Allahu u
urdhëron qe te jenë te drejtë dhe te ndjekin te Vertetën te cilën e ka shpallur Ai, e jo diç
tjetër si pasionet dhe mendimet personale. Pastaj Allahu u kercenohet atyre qe marrin
per bazë diçka tjeter dhe pastaj gjykojnë sipas normave te tjera.

Asokohe Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) ishte shëmbëlltyrë qe eshte dashur te
merret si mostër per nga drejtësia devotshmëria dhe veprat e mira, me të cilat arrihet
afersia e Allahut. Krahas tij, edhe familja e tij vigjilonte ditë e natë ne ibadet per çka I
Lartmadherishmi thotë:‖O familje e Davudit perpiquni dhe jinni falenderues” E
pak nga robërit e Mi jane falenderues.” (Sebe 13).

-517-

 19-04-, 14:06

-
-

Ebu Beker b. Ebi Dunjai thotë: ― Na ka treguar Ismail b. Ibrahim b. Bessami se ka degjuar
nga Salih el-Merriji, ky nga Ebu Imran el-Xheuliu se Ebu El-Xhildi ka thene:‖Kam lexuar se
Davudi ( paqja e Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ O Zoti im ! Si t‘I dal borxhit ndaj Teje
dhe si te Të falenderohem duke qenë se kete mund te arrij vetem me meshiren Tënde‖
Pasketaj I arriti shpallja:‖ O Davud! A nuk e di se I tillë çfare je tani je bërë me meshiren
Time? Ky eshte pergjigjur : ― E di o Zoti im‖ Ne kete Allahu I ka thene: ― Me kete Unë jam
I kenaqur me ty‖

El-Bejhekiu shenon: ― Na ka treguar hafëz Ebu Abdullahu se ka degjuar nga Ebu Bekër b.
Belivejhi, ky nga Muhammed b. Junus el-Kureshiu, ky nga Reuh b. Ubade, e ky nga
Abdullah b. Lahiku, se Ibni Shihabi ka treguar se Davudi thoshte:‖ Falenderimi I qofte
Allahut ashtu siç I pershtatet fisnikërisë se fytyrës se Tij dhe Lartmadherisë se Tij‖ Ne
kete Allahu ka shpallur: ― O Davud I ke ngarkuar se tepermi engjëjt-shkrues‖ Nje
transmetim te ngjashëm me kete e shenon edhe Ebu Bekër b. Ebi Ed-Dunjai, nga Alij b.
El-Xha‘di e ky nga Eth-Theuriu.

Abdullah b. Mubareku ne veprën ―Ez-Zuhd‖ thotë: ― Na ka treguar Sufjan eth-Theuriu se

ka degjuar nga nje njeri, se Vehb b. Munebbihu ka thene:‖Nje nga proverbat e urta te
Davudit thote:‖I mençuri nuk guxon t‘I lë pas dore katër momente: Castin kur I drejtohet
Zotit te vet, çastin qe ia kushton miqve te sinqertë te cilët ia tregojnë sheshit te metat
vetjake dhe per te flasin atë qe mendojnë dhe çastin kur t‘I jape liri shpirtit te vet dhe e
ndien kënaqësinë dhe bukurinë e gjërave te lejuara. Ky I katerti do t‘I ndihmojë qe ato tri
paraprake t‘I realizojë ashtu si duhet. I mençuri e ka per detyre te jetë I vetëdijshëm per
kohen ne te cilën jeton, ta ruajë gjuhën dhe te kacafytet me vetveten. I mençuri eshte I
detyruar te udhëtojë vetëm në tri raste: per shkak te furnizimit ne kete botë, per shkak te
nevojës jetësore dhe per shkak te perfitimit te rriskut hallall.‖

Kete thenje e shenon edhe Ebu Bekër b. Ebi Dunjai , ky nga Ibni Mehdiu ky nga Sufjani,
ky nga Ebu El-Egari, e ky nga Vehb b. Munebbihu. Ai gjithashtu, e shenon edhe nga Alijj
b. El-Xha‘di, ky nga Umer b. El-Hejthem b. Er-Rikashi, ky nga Ebu El-Egari , e ky nga
Vehb b. Munebbihu. Ibni Asakiri thote se, Ebu El-Egari eshte ai transmetues te cilin Ibni
el-Mubareku nuk e ka permendur ne senedin e transmetimit te tij.

Nje transmetim te ngjashem me kete e shenon edhe Abdurrezaku ne te cilin thotë:‖ Na

ka treguar Bishër b. Rafi‘u se ka degjuar nga nje njeri I quajtur Ebu Abdullah, ky nga
Vehb b. Munebbihu…‖ dhe citon transmetimin e njejtë.

-518-

Hafëz Ibni Asakiri ne kapitullin ―Mbi jetën e Davudit‖ I citon shume proverba te urta te
cilat I pershkruhen Davudit si pershembull: ― Ji ndaj bonjakut skur baba I meshirshëm .
Dije se do te korrësh ashtu si ke mbjellë‖ Ky e citon edhe nje hadith te te Derguarit
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) por me sened garib, sipas te cilit Davudi ka
thene:‖O ti që mbjell te keqen, ti vet do t‘I korrësh ferrat dhe gjembat e saj‖

Nga Davudi (paqja e Allaht qofte mbi te) transmetohet se ka thene:‖Ai I cili derdh
marrëzira para botës, I ngjanë atij qe kendon pranë te vdekurit.‖ Gjithashtu ka thene:‖Sa
e keqe eshte varfëria pas pasurisë! Më e keqe se kjo kur dikush, pas udhëzimit devijon.‖
Pastaj :‖ Shikose çka nuk e ke ëndje nga ajo qe flitet per ty para njerezve, e kur gjendesh
vetëm , mos e bëj atë‖ Davudi gjithashtu ka thene:‖Mos qëndro te miku me gjatë, sesa
do te mundje ta gostisje ti, ngase me kete rrënohet miqësia e ndërsjellë.‖

Muhammed v. Sa‘di shenon: ― Na ka treguar Muhammed b. Umer el-Vakidiu, se ka

degjuar nga Hisham b. Se‘idi, ky nga Umeri, robi I liruar I Afarit, se ka thene:‖Kur
hebrenjtë pane se I derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka me
shume gra, thane:‖Shikoje kete, I cili nuk mund te ngihet me ushqim, e as te kenaqet me
gra‖ Ia kishin zili se kishte me shume gra, ndaj ia hidhnin, duke thënë:‖Sikur te ishte me
te vertete I Derguar, nuk do te kishte aq shume gra‖

Me I ashperi ne kete ishte Hujejji b. Ahtabi. Mirepo Allahu I pergënjeshtroi ata dhe ua
bëri me dije se te Derguarit te Tij (paqja e Allahut qofte mbi të) I ka dhene begati dhe
miresi: “ A mos vallë ata u kane zili njerezve ne ato qe ua ka dhuruar Allahu nga
begatitë e Veta? Ketu me shprehjen ―njerezve‖ mendohet ne te Derguarin e Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) . Ne ua kemi dhene pasardhesve te
Ibrahimit Librin dhe urtesine, dhe u kemi dhuruar atyre mbreteri te
madhe.” (Nisa 54) . Ketu mendohet ne Davudin dhe Sulejman b. Davudin (paqja e
Allahut qofte mbi te) . Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) I ka pasur nje mije gra:
shtateqind me mehër dhe treqind robëresha, ndersa Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te)
I ka pasur njeqind gra, nder te cilat ishte edhe Uria, nena e Sulejmanit me te cilën u
martua Davudi pas atij sprovimi. Pra kane pasur me shume gra sesa I Derguari (paqja e
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) . ngjashëm me kete shenon edhe El-Kelbiu, I cili
thote se Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) I ka pasur njeqind gra, e Sulejmani nje
mije , prej te cilave treqind kane qene robëresha.

-519-

 21-04-, 13:33

-
-

Hafëz Ibni Asakiri, duke folur per jetëshkrimin e Sadekah b. El-Dimeshkiut ne Tarihun e tij
shenon nga Ibni Abbasi permes el-Ferexh el-Homsiut, ky nga Sadekah b. El-Dimeshkiu, se
nje njeri e kishte pyetur Ibni Abbasin per agjerimin , e ky I ishte pergjigjur: ― Do ta tregoj
nje hadith te cilin e kam shenuar ne koleksionin tim. Nese deshiron do te te tregoj se
çfarë ka qene agjerimi I Davudit. Ai ishte I qendrueshëm ne agjerim dhe ne ibadet. Ishte
trim kurrë ndonjehere nuk terhiqej kur ballafaqohej me armikun. Nje dite agjeronte e nje
dite hante. I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene:‖Agjerimi me I mire eshte ai I Davudit. Dinte ta lexonte Zeburin ne shtatëdhjetë
menyra, gjithehere me zë tjeter. Naten falej dhe I bënte te qajnë edhe veten edhe çdo
gjë përreth vetes. Me zërin e vet te bukur ua lehtësonte dhembjet te sëmureve dhe ua
zbuste brengat te brengosurve.‖

Nese deshiron do te te tregoj se si ka agjeruar edhe djali I tij Sulejmani. Ne fillim te

muajit agjeronte tri ditë ne mes tri ditë dhe ne fund te muajit tri ditë. Pra çdo muaj e
fillonte dhe e mbaronte me agjerim.
Nese deshiron do te te tregoj per agjerimin e Merjemes, bijës se Imranit, ajo agjeronte
nje dite , ndersa hante dy ditë.

Nese deshiron do te te tregoj se si ka agjeruar Isai biri I Merjemes, I biri I virgjëreshës se

ndershme. Agjeronte per çdo dite, hante bukë elbi dhe mbante rroba te vrazhda. Hante
atë qe kishte dhe kurrë nuk pyeste per atë qe s‘kishte. Nuk kishte femije, qe te frikësohej
se mos po I vdiste e as shtepi qe te frikësohej mos po rrezohej. Aty ku e takonte nata,
falte namaz gjer ne mengjes. Ishte shenjëtar I shkathët dhe asnjehere nuk ndodhte qe te
mos e godiste gjahun e shenjuar. Gjendej ne vendet ku tuboheshin izraelitet dhe I
zgjidhte çeshtjet qe kerkonin prej tij.

Nese deshiron do te te tregoj per agjerimin e Pejgamberit arab, I cili nuk ka ditur as te
lexoje as te shkruaj. Agjeronte nga tri ditë te çdo muajit, e thoshte: ― Kjo eshte njesoj
sikurse kur te agjerohet gjate gjithe kohes.‖

Imam Ahmedi shenon hadithin mbi agjerimin e Davudit, nga Ebu En-Nadri, ky nga Ferexh
b. Fudale, ky mga Ebu Heremi, ky nga Sadekah , ky nga Ibni Abbasi , e ky nga I Derguari
I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

-520-

SA KA JETUAR DAVUDI (paqja e Allahut qofte mbi te) DHE SI KA

VDEKUR
Ne hadithet qe flasin per krijimin e Ademit, te cilat I kemi cituar me pare, qendron se kur
Allahu I nxorri pasradhesit e tij nga kurrizi I tij, ne mesin e tyre I pa edhe Ferrëfyesit prej
te cilëve njeri ishte me fytyre te ndritshme e pyeti: ― O Sundues kush eshte ky? Allahu
tha:‖Ky eshte pasardhesi yt Davudi.‖ Sa do te jetojë o Sundues? Pyeti Ademi.
Gjashtedhjet vjet‖ u pergjigj Allahu. ‗ O Sundues‖ tha Ademi, ― shtoja jetën‖ Po nese ia
jep nga jeta jote‖ u pergjigj Allahu. Ademi I ishte caktuar te jetojë nje mije vjet, e nga
jeta e vet ia dha dyzet vjet. Kur I kaloi koha Ademit I erdhi Engjëlli I vdekjes, te cilit I
tha:‖Me kane mbetur edhe dyzet vjet jetesë‖ Kishte harruar se ia kishte falur dyzet vjet
pasardhesit te tij Davudit. Allahu caktoi qe Ademi t‘I mbushte njemije vjet e Davudit
njeqind.

Kete transmetim e shenojne: ― Ahmedi nga Ibni Abbasi. Tirmidhiu nga Ebu Hurejre, Ibën
Huzejme si dhe Ibën Hibbani. Tirmidhiu thote se eshte sahih. El-Hakimi thote se I
ploteson kushtet e Muslimit. Senedet dhe versionet e ketij hadithi I kemi parashtruar ne
rrefimin mbi Ademin (paqja e Allahut qofte mbi te).

Ibni Xheriri thote:‖Ehli kitabet besojne se Davudi ka jetuar shtatedhjetë e shtatë vjet. Kjo
nuk eshte e sakte dhe nuk mund te pranohen konfirmimet e tyre. Ata thone se ka
sunduar dyzet vjet. Kjo ndoshta do te mund te pranohej, meqë ne fenë tone nuk ekziston
asgjë qe do te mund te demantoje apo ta aprovojë kete.

Ne lidhje me vdekjen e Davudit (paqja e Allahut qofte mbi te) Imam Ahmedi ne Musnedin
e tij thotë: ― Na ka treguar Kabisah se ka degjuar nga Jakub b. Abdurrahman b.
Muhammed b. Amër b. Ebi Amri , ky nga El-Muttalibi , e ky nga Ebu Hurejre, se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)ka thene: "Davudi (paqja e
Allahut qofte mbi te) ishte tejet xheloz, ndaj, kur dilte nga shtepia, I kyqte dyert keshtu
qe askush nuk mund te hynte ne mesin e antareve te familjes se tij, deri sa te kthehej ai.

Nje dite doli duke lene shtepine e kyqur pas vetes. Duke kontrolluar shtepine papritmas
gruaja e tij verejti nje njeri që qendronte ne mes te shtepise, andaj I pyeti shtepiaket: ― Si
ka hyre ky njeri, pasi dyert jane te mbyllura? Pasha Allahun do te turperohemi para
Davudit.‖ Kur u kthye Davudi dhe pa ate njeri duke qendruar ne mes te shtepise , pyeti: ―
Kush je ti? Ai I cili I frikesohet sundimtareve dhe per te cilin nuk ka pengesa‖ u pergjigj
njeriu. Atehere pasha Allahun ti qenke Engjëlli I vdekjes. Urdhero une po I pergjigjem
urdherit te Allahut.‖ Pastaj ia mori shpirtin. Kur e lane e mbeshtollën me qefin dhe e
pergaditen atë e ndriçoi Dielli, e Sulejmani u tha shpesëve:‖Bëni hije Davudit‖ Ata
degjuan dhe I bënë hije derisa nuk e mbuloi dheu. Atehere Sulejmani u tha
shpesëve:‖Mblidhni krahët‖ Ebu Hurejre thotë: ― I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) filloi te tregonte se si e bënin kete shpesët, duke e mbledhur
shuplaken e vet.‖ ― Atë ditë më të numërtit ishin krahëgjatët.‖

-521-

 Kete hadith e shenon vetem Imam Ahmedi, senedi I te cilit eshte I mire dhe I forte,
ndersa transmetuesit jane te besueshëm . Fjalet :‖Ate dite te numërtit ishin krahegjate.‖
Kane domethenjen se me se shumti benin hije krahegjatit, perkatesisht shqiponjat me
krahe te gjate. El-Xheuheriu gjithashtu thote:‖Ato jane shqiponjat me krahe te gjate.‖

Es Suddiji shenon nga Ebu Maliku, e ky nga Ibni Maliku se Ibni Abbasi ka thene:‖Davudi
(paqja e Allahut qofte mbi te) ka vdekur papritmas. Ishte dite e shtune . Shpesët I bënin
hije.‖ Es-Suddiji, gjithashtu shenon nga Ebu Maliku se, Se‘id b. Xhubejri ka thene: ―
Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) ka vdekur papritmas ne diten e shtune.‖

Is‘hak b. Bishri transmeton nga Se‘id b. Ebi Arube, e ky nga Katade, se El-Hasani ka
thene:‖Kur vdiq Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te), I kishte njeqind vjet. Vdiq te
merkuren, papritmas.‖ Ebu Es-Seken el-Hixhri thote: ― Ibrahimi , Davudi dhe djali I tij,
Sulejmani, kane vdekur papritmas – bekimi dhe paqja e Allahut qofshin mbi te gjithë ata‖
Kete e shenon Ibni Asakiri.

Disa thonë se :‖Engjëlli I vdekjes I erdhi Davudit derisa zbriste nga Tempulli e Davudi I
tha:‖Se pari me lejo te zbres ose te hip‖ Engjëlli I tha:‖O I Derguari I Allahut koha ka
kaluar tanimë. Më nuk ka as vite , as muaj, as rrisk ‗ Ne kete Davudi ra ne sexhde ne
njerin nga basamaket, e Engjëlli I vdekjes ia mori shpirtin ne sexhde.‖

Is‘hak b. Bishri shenon: ― Na ka treguar Vafir b. Sulejmani se ka degjuar nga Ebu

Sulejman el-Filistiniu, se Vehb b. Munebbihu ka thene:‖Njerezit u tubuan ne xhenazen e
Davudit e u ulën ne diell, ne nje ditë përvëluese verore. Krahas njerezve te tjere ne
percjellje te xhenazes se tij ishin edhe dyzet mijë eremite, te veshur ne guna me kapuça.
Pas Musait e Harunit nuk ka vdekur askush nga izrelitet per te cilin do te pikëlloheshin me
shume se per Davudin (paqja e Allahut qofte mbi te). Kur u merziten nga vapa e luten
Sulejmanin (paqja e Allahut qofte mbi te) qe t‘I mbronte nga dielli e ai I thirri shpesët dhe
kur iu pergjigjën thirrjes se tij, I urdheroi qe t‘I benin hije njerezve e ato u radhiten njera
prane tjetres nga te gjitha anët. Por tani nuk kishte aspak puhi, e njerezve filloi t‘u zihet
fryma nga bulçimi (zagushia). Iu ankuan Sulejmanit (paqja e Allahut qofte mbi te) per
kete e ai u tha shpesëve: ― Mbroni njerezit vetem nga dielli dhe lironi anën nga e cila vjen
puhia‖ Shpesët vepruan keshtu, e njerezit mbeten nen hije derisa frynte puhi e
këndshme. Kjo ishte gjëja e pare qe pane njerezit nga pushteti I Sulejmanit.

-522-

Hafëz Ebu Ja‘lai shenon: ― Na ka treguar Ebu Hemmam El-Velid b. Shuxha‘ se ka degjuar
nga El-Velid b. Muslimi ky nga El-Hajtheme b. Humejdi, ky nga El-Veddin b. Ata‘I, ky nga
Nasër b. Alkame, ky nga Xhubejr b. Nefiri, e ky nga Ebu Ed-Derdai, se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Allahu e ka marre Davudin nga
mesi I pasuesve te tij, e që kjo te mos ketë pasur per pasojë nderrimin dhe prishjen e
tyre. Pasuesit e Isait dyqind vjet iu kanë mbajtur drejtimit dhe udhëzimit te tij.
Ky hadith eshte garib dhe eshte e diskutueshme se a jane keto fjalet e te Derguarit
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) aq me pare se El-Veddin b. Ata‘I eshte I
pabesueshëm ne transmetimin e haditheve. E Allahu e di me se miri.

-523-
 24-04-, 15:44

-
-

RREFIMI MBI SULEJMANIN DJALIN E

DAVUDIT (paqja e Allahut qofte mbi ta)
Ibni Asakiri thote: ―Ky eshte Sulejman b. Davud b. Isha b. Uvejd b. Abir b. Selmun b.
Nahshun b. Umejnaasab b. Irem b. Hasron b. Faris b. Jehudh b. Jakub b. Is‘hak b.
Ibrahim Ebirrebi‘ I Derguari I Allahut dhe djali I te Derguarit te Allahut‖.

Ne disa transmetime thuhet se ai ka hyre edhe ne Damask. Ibni Mahkuli thote se Faris
lexohet me ―sad‖ pastaj flet per origjinen e tij, e cila perafersisht pergjigjet me ate te Ibni
Asakirit.

Allahu I Madherishëm thote:‖E Sulejmani e trashegoi Davudin dhe tha:‖O njerez na

eshte dhene qe t‟I kuptojmë zerat e shpesëve dhe na eshte dhene gjithqka. Kjo
eshte me te vertete begati e madhe” (Nemël 16), dmth e ka trasheguar ate
pejgamberi dhe ne pushtet, e jo ne pronësi sepse Davudi ka pasur edhe djem te tjere,
ndaj pronën nuk ka mundur ta trashegojë vetëm Sulejmani. Veç kesaj , me transmetime
autentike, ne shume versione eshte vertetuar se nje numer I madh I as‘habeve ka
percjellë se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Ne
nuk trashegohemi. Gjithqka qe mbetet pas nesh eshte sadaka.‖ Ne nje version tjeter
thuhet:‖Ne Pejgamberet nuk trashegohemi.‖ Pra I Derguari ynë vërtetëdashës thote se
prona e lënë pas Ferrëfyesit nuk trashegohet siç trashegohet te njerezit tjere, por
trajtohet si sadaka, e cila duhet t‘u ndahet te varfërve dhe atyre qe kane nevojë për të.
Pra ne te nuk ka te drejte vetem familja e farefisi, ngase te mirat e kesaj bote ne syte e
tyre nuk kane pasur kurfar vlere te rendesishme, siç eshte rasti me Atë qe I ka derguar
dhe I ka zgjedhur ata mbi njerezit e tjere. ― O njerez na eshte dhene qe t‟I kuptojme
zërat e shpesëve dhe na eshte dhene gjithqka.” Pra Sulejmani (paqja e Allahut
qofte mbi te) ka mundur te kuptojë te folurit e shpesëve ne gjuhët e tyre dhe t‘ua
percjellë njerezve deshirat dhe qellimet e tyre.

-525-

Hafëz Ebu Bekër el-Bejhekiu thote:‖Na ka treguar Ebu Abdullahu el-Hafidhi se ka degjuar
nga Alijj b. Hashshadi, ky nga Ismail b. Kutejbe, ky nga Alijj b. Kudame, ky nga Ebu
Xha‘fer el-Istevaiu – perkatesisht Muhammed b. Abdurrahmani, ky nga Ebu Jakub el-
Amijji, se Ebu Maliku ka treguar: ― Nje here Sulejman b. Davudi ka kaluar pranë nje zogu
I cili I ishte qepur nje zogëze dhe pyeti te pranishmit: ― A e dini se çfare po I thotë? ― E
çfare po I thotë keshtu o I Derguar I Allahut? Thane ata. ―Po I vardiset dhe po e kerkon
me fjalet:‖Martohu me mua, e do te banosh ne cilën dhomë te deshirosh ne Damask‖
Sulejmani pastaj tha:‖Shtepite ne Damask jane te ndertuara prej gurësh, ndaj asnje
shpend nuk mund te thurrë çerdhe per vete, porse çdo mbles (mësit) gënjen, e edhe ky
(po gënjen).

Kete e shenon edhe Ibni Asakiri nga Ebu El-Kasim Zahir b. Tahiri e ky nga Bejhekiu e më
tej me sened te njejt. Veç kesaj ai ka kuptuar edhe te folurit e kafshëve dhe te krijesave
te tjera. Argument per kete jane fjalet e tij ne kete ajet: ― dhe na eshte dhene gjithqka‖
dmth çdo gjë qe I nevoitet nje sundimtari: pajisje, armatim, ushtrinë, grupe xhinësh,
njerezish, shpesësh, kafshësh dhe shejtanësh shinakotë; dituri dhe aftësinë e te kuptuarit
te krijesave te tjera, pamareparasysh se a degjohen apo nuk degjohen zërat e tyre.
Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) pastaj thote: ― Kjo eshte me te vertete begati e
madhe‖ dmth nga Krijuesi I krijesave te gjalla te Tokës dhe te qiejve.

Ne kete kuptim I Lartmdherishmi thotë: “ Dhe Sulejmanit iu tubuan ushtritë e tij:

xhinët, njerzit dhe shpesët, te gjithe te radhitur çetë pranë çetës dhe kur
arritën ne luginën e thneglave , nje thnegël tha:”O thnegla hyni ne banesat
tuaja, qe te mos ju shkel Sulejmani dhe ushtria e tij, e as qe te verejnë fare
kete” E ai qeshi me zë per fjalët e saj e tha:”O Zoti im, me mundeso qe te jem
mirenjohës per dhuntinë Tënde, qe me ke dhene mua dhe prindërve te mi, dhe
qe te beje vepra te mira, me te cilat do te jesh I kenaqur Ti dhe me dergo me
Meshiren Tënde ne mesin e robërve te Tu te mire.‖ (Nemël 17-19)

Ketu I Lartmadherishmi na tregon se robi dhe I Derguari I Tij djali I te Derguarit

Sulejman b. Davudi, nje dite niset me ushtrinë e vet, te perbere nga xhinët, njerezit dhe
shpesët. Xhinët dhe njerezit marshonin se bashku me të, ndersa shpesët fluturonin dhe I
mbronin me krahët nga vapa dhe nga gjerat e tjera qe do te mund t‘I pengonin ata.
Secila prej ketyre ushtrive kishte komandantin e vet, I cili me syçeltësi percillte çdonjerin
nga I pari deri tek I fundit, keshtu qe askush nuk mund te shkonte me perpara apo me
prapa nga vendi qe ishte caktuar.

-526-

Allahu I Madherishëm thote:”dhe kur arritën ne luginen e thenglave nje thnegël

tha:”O thnegla hyni ne banesat tuaja qe te mos ju shkel Sulejamni dhe ushtria
e tij, e as qe te verejnë fare kete‖ Pra thengla I urdheroi dhe ua terhoqi verejtjen
thenglave te tjera, duke arsyetuar Sulejmanin dhe ushtrinë e tij, me atë se ata as qe do
te hetonin nese I shkelin. Vehb b. Munebbihu thote se Sulejmani ishte ne qilim kur arriti
ne atë luginë se kjo ka ndodhur ne Taif dhe se ajo thnegël quhej Xheres, qe I perkiste
fisit Benu Shejsaban dhe qe ishte e madhe sa nje ujk.

Mirepo e tere kjo eshte e diskutueshme pasi konteksti I ketyre ajeteve tregon qartë se
Sulejmani ishte vargan dhe kaleronte se bashku me kalorësit e tjere, e jo se ka qene ne
qilim, siç thonë disa, sepse sikur te ishte keshtu atehere nuk do te kishte nevojë per t‘u
frikësuar se thneglat do te shkeleshin dhe t‘u ngjante diçka e padeshiruar, duke qene se
ne qilim kishte gjithqka qe ishte e nevojshme: ushtaret, kuajt, devetë, pajisjet, çadrat dhe
kafshet, ndersa shpesët fluturonin mbi ta. Per kete ne dashte Allahu do te flasim me vonë
gjerësisht.

Si do qe te jete ketu eshte dashur te thuhet se Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te)
kuptoi se çfare I tha ajo thnegël thneglave te tjera, per çka edhe qeshi. Kete e bëri nga
lumturia dhe gezimi se Allahu e kishte dalluar veçmas nga njerezit e tjere, e jo per shkak
se siç pohojnë disa injorantë, kafshët kane folur me njerezit para Sulejmanit, e ky kishte
marrë betimin prej tyre se me nuk do te vepronin keshtu. Keshtu vetem mund te flasin
injorantët e vertete. Sikur te ishte keshtu atehere me çfare do te dallonte Sulejmani nga
njerezit tjere, nese edhe ata kane kuptuar te folurit e kafshëve? Sikur te ishte e sakte se
ai ka marrë zotimin nga kafshët qe nuk do te flasin më me njerezit perveç me të kjo nga
pikëpamja e zgjedhshmërisë se tij mbi njerezit e tjere nuk do te paraqiste kurfarë
veçantie. Prandaj ka thene:”O Zoti im, me mundeso qe te jem mirenjohës per
dhuntinë Tënde, qe me ke dhene mua dhe prinderve te mi, dhe bëj vepra te
mira, me te cilat do te jesh I kenaqur Ti dhe me dergo , me Meshiren Tënde ne
mesin e robërve te Tu te mire” Pra ka kerkuar prej Allahut qe te mund te jete
falenderues per begatitë qe ia kishte dhuruar Ai mbi njerezit e tjere, qe t‘ia lehtësojë te
punonte vepra te mira dhe pas vdekjes, ta shoqerojë me robërit e mire te Tij. Allahu I
Madheruar iu pergjigj lutjes se tij.

-527-

 28-04-, 11:45

-
-

Prinderit e Sulejmanit , Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe nena e tij, ishin
besimtarë dhe rober te devotshëm te te Lartmadherishmit. Nëna e tij ishte grua
jashtzakonisht e devotshme. Kete e verteton Sejjid b. Davudi, I cili ka degjuar nga Jusuf
b. Muhammed b. El-Munkediri, ky nga babai I vet, ky nga Xhabiri, e ky nga I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) se ka thene: ― Nena e Sulejman b.
Davudit ka thene:‖O djali im, mos fli natën shume, ngase fjetja e tepruar e bën njeriun te
varfër ne Ditën e Kiametit‖. Ne nje transmetim te ngjashëm e shenon edhe Ibni Maxhe
nga kater mesuesit e tij, e këta nga Sejjid b. Davudi.

Abdurrezaku percjell nga Ma‘meri e ky nga Ez-Zuhriu se ne nje rast Sulejman b. Davudi
(paqja e Allahut qofte mbi te) eshte nisur me ithtaret e vet qe te luteshin per shi dhe me
kete rast e pa nje thnegël duke qendruar me nje këmbë te ngritur dhe duke u lutur qe te
binte shi. Për këtë Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) u tha ithtareve te vet: ―
Kthehuni, se do te ketë shi!. Kjo thnegël eshte lutur per shi, e duaja e saj eshte pranuar.‖

Ibni Asakiri thotë: ― Keto fjalë transmetohen edhe nga Resulullahu (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) por Sulejmani nuk permendet veçanarisht.‖ Kete transmetim ai e
shenon nga Muhammed b. Azizi, ky nga Selam b. Revha b. Halidi, ky nga Ukajli, e ky nga
Shihadi:‖Me ka treguar Ebu Seleme, se Ebu Hurejre ka degjuar nga I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) se ka thene: ― Nje Ferrëfyes I Allahut ka dale
me njerezit qe te luteshin per shi dhe me kete rast e kane pare nje thnegël e cila e kishte
ngritur nje këmbë kah qielli, ndersa Ferrëfyesi tha:‖Kthehuni se duaja eshte pranuar per
hir te kesaj thnegle ―
Es-Suddiji shenon: ― Ne kohen e Sulejmanit (paqja e Allahut qofte mbi te) thatësira e
kishte goditur popullin prandaj I urdheroi njerezit qe te dalin e te luteshin per shi. Kur
dolën pane nje thnegël duke qendruar ne këmbët e mbrapme, ndersa te parmet I kishte
ngritur kah qielli dhe lutej: ― O Zot edhe une jam krijesa Jote. Na shpreh neve meshiren
Tënde‖ Pastaj thote:‖Dhe Allahu leshoi shi te bollshëm .‖

Allahu I Madherishëm thotë: ― Dhe ai bëri inspektimin e shpesëve e tha:”Perse nuk

po e shoh pupëzën , a mos eshte e pranishme ajo? Do ta dënoj atë me një
denim te rende, ose do ta presë, nëse nuk me sjell arsyetim te bindshëm “ Nuk
vonoi shume e ajo erdhi e tha:”Kam marrë vesh atë qe nuk e ke ditur ti dhe te
kam sjellë nje lajm te sigurt prej Sebe‟së. Kam pare qe nje grua sundon me ta
dhe asaj I eshte dhene gjithqka dhe çdo gjë dhe e cila posedon nje fron
madheshtor, Kam pare se ajo dhe populli I saj jane duke iu perkulur (falen)
Diellit e jo Allahut shejtani ua ka hijeshuar veprimet e tyre dhe I ka shmangur
nga rruga e drejte andaj ata nuk mund ta gjejnë rrugën e drejte, qe ti perkulen
(falen) Allahut, I Cili nxjerr atë qe eshte fshehur ne qiej dhe ne Tokë, dhe I Cili
di çka fshihni ju dhe çka tregoni sheshazi. Allahu eshte s‟ka zot tjeter perveç
Tij, Zoti Arshit madheshtor.”

-528-

Do te shohim tha Sulejmani se a po e thua te verteten apo jo. Dergoje kete

letër timen e hidhja atyre , pastaj largohu pak nga ata dhe pergjo se çka do t‟I
thonë njeri –tjetrit” . “ O magnatë njeri –tjetrit” . “ O magnate tha ajo, mua me
eshte derguar nje leter qe meriton respect. Eshte nga Sulejmani dhe
proklamon : “ Ne emer te Allahut te Gjithemeshirshmit Meshirplotit. Mos u bëni
me te medhenj se une dhe ejani qe t‟më nenshtroheni” O magnate tha ajo, Me
keshilloni se ç‟duhet te bëj ne kete rast une nuk do te vendos asgjë pa ju” Ne
jemi shume te forte e te guximshëm thane ata, por ti pyetesh e shiko se çka do
te bësh” Kur sundimtaret e pushtojnë ndonjë qytet tha ajo, ata e shkaterrojne
atë dhe I poshterojnë banoret autoritative te tij; ja keshtu veprojnë ata. Do
t‟ua dergoj atyre nje dhurate dhe do te shoh se me çka do te kthehen emisaret
(tanë). Dhe kur doli ai para Sulejmanit ky I tha: A mos doni te me perfitoni me
pasuri? Atë qe me ka dhene Allahu mua, eshte me e mire nga ajo qe u ka
dhene juve! Por ju gezoheni asaj qe u dhurohet juve. Kthehu tek ata! Ne do t‟u
sjellim atyre ushtri te cilave nuk do te mund t‟u rezistojnë dhe do t‟I përzëmë
ata nga Sebe‟ja te poshteruar dhe te perulur”(Nemël 20-37)
Ketu I Lartmadherishmi na tregon si ka rrjedhur biseda ndermjet Sulejmanit dhe pupëzës,
Faktikisht çdo lloj shpesësh ka pasur prijësin e tyre, I cili kryente atë qe kerkohej prej tij.
Vinin njeri pas tjetrit te Sulejamni dhe I raportonin atij sipas praktikës se ngulitur
ushtarake kundrejt sundimtarit.

Sipas asaj qe thotë Ibni Asakiri dhe disa te tjere, pupëza ishte e ngarkuar qe gjate
udhetimit neper shkretëtirë te kujdesej per uje dhe te vezhgojë rrethinen se a gjendet
diku ujë. Allahu ia ka dhene aftesine qe ta shohe ujin ne siperfaqen e tokës. Kur ua
tregonte ndonjë vend, aty mihnin dhe gjenin ujë, te cilin e nxirrnin dhe e perdornin per
nevojat e veta.

Ndodhi qe nje dite, kur Sulejmani (paqja e Alahut qofte mbi te) e kerkoi atë në vendin ku
duhej te ishte, ajo nuk ishte aty, prandaj tha:”Perse nuk po e shoh pupëzën , a mos
nuk eshte e pranishme ajo? Dmth perse nuk eshte ketu a mos eshte zhdukur e nuk
po e shoh ketu? Do ta dënoj atë me nje denim te rëndë” e kercenoi me denim rreth
te cilit ndahen mufessirët.

Mufessirët parashtrojnë se çfare mund te jete denimi. “ ose do ta pres nese nuk me
sjell arsyetim te bindshëm” dmth shkak I arsyeshëm I cili do ta shpetonte nga rreziku.

Allahu I Madherishëm thotë: “ Nuk vonoi shume‖ dmth mungesa e saj nuk zgjati
shume , por erdhi dhe I tha Sulejmanit: “ Kam marre vesh atë qe nuk e ke ditur
ti” dmth jam njoftuar me diçka qe nuk I njoftuar ti, ― dhe te kam sjellë nje lajm te
sigurt prej Sebe‟së” dmth nje lajm te vertete. Kam pare qe nje grua sundon me ta
dhe asaj I eshte dhene gjithqka dhe çdo gjë dhe e cila posedon nje fron
madheshtor” dmth filloi te pershkruante se sin e Sebe‘ ne Jemen - mbreteri e madhe e
mbretërve te kurorëzuar- pushteti kishte kaluar ne duar te nje gruaje te cilën
bashkështetasit e kishin zgjedhur mbretëreshë.

-529-

 04-05-, 14:39

-
-
Eth-Tha‘lebi dhe disa te tjere thonë: ―Pas babait te saj populli vendosi nje njeri sundimtar
por per shkak te paaftësisë se tij, se shpejti u bë çrregullim I madh. Atehere kjo grua I
ofroi atij martesë dhe u martua me të. Kur hyri tek ai, kjo e dehu me verë ia preu kokën
dhe e vari ne portë. Populli u tubua dhe e vendosi atë sundimtare. Kjo ishte Belkisa vajza
Es-Sejrehut, perkatesisht El-Hed‘hadit. Disa thonë se ajo ishte vajza e Sherahil b. Dhi
Xheden b. Es-Sejreh b. El-Harith b. Kajs b. Sajfijj b. Sebe‘ b. Jeshxheb b. Ja‘reb b.
Kahtanit. Babai I saj ka qene sundimtar I njohur I cili refuzonte te martohej nga Jemeni.
Thuhet se eshte martuar me nje xhine te quajtur Rejhan bintu Es-Sekem dhe se ia kishte
lindur kete vajzë, e cila quhej Telka,. Emri tjeter I saj ishte Belkise.‖

Eth-Tha‘lebi transmeton nga Se‘id b. Beshiri ky nga Katade ky nga En-Nader b. Enesi, ky
nga Beshir b. Nuhejku, e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Njeri nga prinderit e Belkisës ka qene nga xhinët‖ .
Mirepo ky hadith eshte garib , ndersa zinxhiri I transmetimit te tij eshte I dobët.

Eth-Tha‘lebi gjithashtu thote:‖Me ka treguar Ebu Abdullah b. Kabhuni se ka degjuar nga

Ebu Bekër b. Harxhe, ky nga Ibën Ebi El-Lejthi, ky nga Ebu Kurejbi ky nga Ebu Muaviu ky
nga Ismail b. Muslimi ky nga El-Hasani, e ky nga Ebu Bekreh se me nje rast kur eshte
permendur Belkisja ne praninë e te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ka thene:‖Populli I cili ia beson pushtetin nje gruaje, nuk do te kete
sukses‖ Ismail b. Muslimi I cili permendet ketu si transmetues eshte nga Meka dhe njihet
si I pabesueshëm .

Buhariu shenon ne Sahihun e tij nje hadith nga Aufi, ky nga El-Hasani e ky nga Ebu
Bekreh ne te cilin qendron se Kur I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) degjoi se ne Persi e kishin emëruar per sundimtare vajzën e Kisrait tha: ‖Populli I
cili ia beson pushtetin nje gruaje nuk do te kete sukses.‖

Ne nje hadith te ngjashëm e shenojnë Tirmidhiu dhe Nesaiu, nga Humejdi ky nga El-
Hasani, ky nga Ebu Bekri e ky nga Resulullahu (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te). Pastaj Tirmidhiu e vlerëson si hasen-sahih.

-530-

“dhe asaj I eshte dhene gjithqka dhe çdo gjë” dmth çdo gjë qe I nevoitet nje
sundimtareje. ― dhe e cila posedon je fron madheshtor‖ dmth froni I mbreterise se
saj ishte stolisur me margarita rte llojllojshëm me inxhi me flori dhe me stoli shndritëse.

Pupësa pastaj flet per bësëtytninë e tyre, per adhurimin e Diellit, perkitazi me atë se si I
kishte shmangur shejtani dhe I kishte larguar nga besimi ne Allahun e Madherishëm ,i Cili
ne asgje nuk ka shok, I Cili nxjerr sheshit dhe zbulon çdo gjë qe eshte e fshehur ne tokë
e në qiej dhe I Cili e di atë qe fshihet dhe që parashtrohet sheshazi. “Allahu eshte, s‟ka
zot tjeter perveç Tij, Zoti I Arshit madheshtor” dmth Ai posedon fronin
madheshtor; çfare nuk posedon dot asnje krijesë.

Atehere Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) ua dergoi nje leter me thirrje qe t‘I
nenshtroheshin Allahut dhe te Derguarit te Tij, qe pa hamendje te jenë te degjueshëm
dhe korrektë. Pastaj u porositi: “ Mos bëni më të mëdhenj se unë.” Dmth mos
refuzoni qe te me nenshtroheni dhe te jini te degjueshëm ndaj meje. “ dhe ejani qe
t‟me nenshtroheni” bashkomuni te degjueshëm dhe te përulshëm , pas kurfar
kundershtimesh ! Kete mesazh ia dergoi asaj shpendi dhe kjo eshte hera e pare qe
njerezit filluan t‘I perdorin shpesët si letërshpërndarës. Dallimi ne mes kesaj letre dhe
letrave te tjera eshte si dallimi ne mes Tokës dhe qiellit! Kete letër e dorezoi
letershperndaresi besnik , I cili kuptonte mire se çfare I thuhej. Shume mufessirë thonë
se pupëza ia dorezoi letrën asaj derisa ishte ne dhomen e saj ne pallat. Pasketaj u struk
menjanë, duke pritur pergjegjien. Ajo I tuboi mëkëmbësit, vezirët dhe magnatët e
mbretërisë se saj ne pallatin mbretëror e tha:‖O magnate Mua me eshte derguar nje
leter qe meriton respekt” Se pari u tregoi se prej kujt ishte ajo: “ Eshte nga
Sulejmani” e pastaj ua lexoi të tërën :”dhe proklamon :”Në emër te Allahut te
gjithëmëshirshmit Meshireplotit. Mos u beni me te medhenj se une dhe ejani
qe t‟më nënshtroheni ― astaj u konsulltua me ta ne menyren me te bukur se ç‘duhet
bërë ne kete rast dhe u tha te tubuarve : “ O Magnate! Më këshilloni se ç‟duhet te
bej ne kete rast, une nuk do te vendos asgjë pa ju” dmth une vete pa ju nuk mar
kurfar vendimi.‖ Ne jemi shume te forte e te guximshëm” thane ata, por ti
pyetesh e shiko se çka do te bësh” dmth e verifikuan dëgjesën dhe korrektësinë ndaj
saj dhe e njoftuan atë me fuqinë qe kishin te cilën tani ia lenin asaj ne dispozicion ne
menyre qe ajo vete le te vendosë, se çfare eshte me e arsyeshme edhe per te edhe per
ata.

-531-

 05-05-, 14:25
-
-

Dhe me të vërtetë, mendimi I saj ishte me I mire dhe me I drejte se I atyre. Ajo dinte se
autorit te letres nuk mund t‘I kundervihej, e as ta pengonte apo ta mashtronte atë. “ Kur
sundimtaret e pushtojne ndonje qytet” tha ajo ata e shkaterrojne atë dhe I
poshterojnë banoret autoritativ te tij; ja keshtu veprojne ata” Duke menduar ne
menyre te drejte ajo tha:- Nese ky sundimtar e pushton mbreterine tone , vetem une do
te isha pergjegjës vetem mbi mua do te binte faji, paknaqesia dhe hidherimi .” Do t‟ua
dergoj atyre nje dhurate dhe do te shoh se me çfarë do te kthehen
emisaret (tanë).‖ Ajo duke derguar dhurata deshironte ta mbronte edhe veten edhe
mbreterine e saj, duke mos ditur se Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) ne kete
situate nuk do te pranonte asgje prej tyre, ngase ata ishin te pafe, kurse ai dhe ushtria e
tij me te fuqishëm se ata.

“Dhe kur doli ai para Sulejmanit ky I tha: “ A mos doni te me perfitoni me

pasuri? Atë qe me ka dhene Allahu mua eshte me e mire nga ajo qe u ka dhene
juve! Por ju I gezoheni asaj qe u dhurohet juve! Mufessirët thonë se dhurata perbehej
nga gjerat e çmuara dhe se ishte mjaft e vlefshme.

Pastaj Sulejmani ne pranine e njerezve te cilët degjonin me vemendje I tha emisarit te

saj: “ Kthehu tek ata! Ne do t‟u sjellim atyre ushtri te cilave nuk do te mund t‟u
rezistojnë dhe do t‟I perzëmë ata nga Sebe‟ja te poshteruar dhe te
perulur” dmth I tha qe t‘I kthente dhuratat qe I kishte sjellë ngase Allahu I kishte
dhuruar atij edhe flori pasuri dhe njerez shume me teper se ç‘vlenin ato dhurata. Kjo
eshte shume me e mire sesa asaj qe I gëzoheni dhe per çka mburreni ju! “ Ne do t‟u
sjellim atyre ushtri te cilave nuk do te mund t‟u rezistojmë” dmth me siguri do te
dergoj kunder tyre ushtri te tilla, kunder te cilave nuk do te mund te luftojnë e as qe do
te mund t‘I perballojnë dot. Keto ushtri me siguri do t‘I mposhtin ata dhe do t‘I perzënë
nga qytetet dhe mbretëria e tyre “ te poshteruar dhe te perulur‖ Allahu I poshteroftë
dhe I perultë ata!.

Kur e moren pergjegjien nga I Derguari I Allahut atyre nuk u mbeti zgjidhje tjeter, perveç
te nenshtroheshin dhe tregoheshin te degjueshëm. Prandaj shpejtuan qe menjehere t‘I
pergjigjeshin dhe te gjithe dinjitare se bashku me mbreteresha u nisen qe te shprehin
degjesën dhe korrektësinë. Kur Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) degjoi se po
vinte delegacioni I tyre, u tha xhinëve rreth vetes, te cilët ishin ne komanden e tij- per te
cilën flet Allahu ne Kur‘an: “ O dinjitar cili prej jush do t‟ma sjelle fronin e saj para
se te vijnë ata qe t‟më nënshtrohen? Une do ta sjell atë” tha Ifriti – njeri prej
xhinëve, para se te ngrihesh prej vendit tend! Une per kete jam I forte dhe
besnik. “ Une do ta sjell ate tha ai I cili kishte dijeni nga Libri pata se t‟I çelesh
e t‟I mbyllësh sytë! Dhe kur Sulejmani pa se froni tanimë ishte I vendosur para
tij thirri:”Kjo eshte dhunti e Zotit tim, I Cili po me sprovon se a do T‟I jem
falenderues apo jofalenderues. E kush eshte falenderues – eshte falenderues
ne dobi te vet, kurse ai qe eshte jofalenderues – e Zoti im eshte I pavarur dhe
bujar”

-532-

― Ndryshojani pamjen e fronit te saj qe te shohim se a do ta njohë atë apo jo”

Dhe kur erdhi ajo I qe thene: “ A eshte I ketillë froni yt? Gati si te ishte ai” E
neve na eshte dhene dijeni para (se t‟I jepej) asaj dhe ne jemi muslimanë. E qe
te mos besojë ne menyre te rregullt atë e kanë penguar ata, te cilëve u falej
ajo, perveç Allahut, ngase ajo I takonte popullit jobesimtar. Hyn ne salle! I qe
thene. Dhe kur ajo shikoi atë, mendoi se ishte ujë I thellë dhe pervëloi fustanin
per kembet e veta. “Kjo salle eshte e shtruar nga pllaka te xhamit te lemuar,
tha ai. “ O Zoti im thirri ajo, une kam bere mëkat ndaj vetes, e tani ne shoqeri
me Sulejmanin po I dorezohem Allahut, Zotit te boteve” (Nemël 38-44)

Kur Sulejmani kerkoi nga xhinët qe t‘ia sjellin fronin e Belkisës ne te cilin ajo ulej si
sundimtare- para se te vinte Ifriti tha:”Une do ta sjell atë, para se te ngritesh prej
vendit tend” dmth para se t‘I kryesh punet e sotme. Thuhet se prej mengjesit e deri
para mesdites kryente pune te rregullta; u ndihmonte izraeliteve ne zgjedhjen e
problemeve aktuale. “ Une per kete jam I forte dhe besnik, dmth une me siguri
mund ta sjell atë dhe mund te me besosh se asgje nga sendet me vlere nuk do te
mungojë. “ Ai I cili kishte dijeni nga Libri” mendimi me I njohur eshte se ky ka qene
Asif b. Berhiu, djali I tezës se Sulejmanit. Disa thonë se ky ka qene prej xhinëve-besimtar
I cili gjoja se e ka ditur emrin me te madh te Allahut (Ismul-A‘dham). Te tretë thonë se ky
ka qene njeri nga njerezit e dijshëm izrelit. Ekzistojnë edhe mendime se ky ka qene
Sulejmani vetë. Mirepo ky mendim eshte tejet I çuditshëm dhe Suhejli e karakterizon kete
si te dobët, duke pohuar se kjo nuk eshte ne perputhshmëri me kontestin e ajeteve te
sipërcituara. Ai pastaj shton se ekziston edhe mendimi se ky ka qene Xhibrili.‖ Une do ta
sjell atë para se t‟I çelesh e t‟I mbyllësh sytë” Disa pohojnë se fjalet “kable en
jertedde ilejke tarfuke‖ kane kete kuptim:‖para se te shkonte e te kthehej dikush, te
cilin e ke derguar ti, ne largesi aq sa te deperton shikimi.‖ Te dytët thonë: ― Para se te
vijë te ti njeriu me I larget qe mund ta shohësh.‖ Te tretët thonë: ― Para se t‘I merzitet
syve kur e zgjat shikimin e perpëlitë.‖ Dhe me ne fund disa thone: ― Para se te kthehet
sikimi kur shikon ne pikën me te largët e I picërron sytë.‖ Ky eshte mendimi me I saktë.

“ Dhe kur Sulejmani pa se froni tanime ishte I vendosur para tij” dmth kur pa se
per nje perpelitje te syve froni ishte I bartur nga Jemeni ne Jerusalem tha: “ Kjo eshte
dhunti e Zotit tim, I Cili po me sprovon se a do T‟I jem falenderues apo
jofalenderues.” Kjo eshte dhunti e Allahut kushtuar mua robërve te Tij, ne menyre qe
te na sprovojë se a do jemi mirenjohës apo jo.” E kush eshte falenderues – eshte
falenderues ne dobi te vet, kurse ai qe eshte jofalenderues – e Zoti im eshte I
pavarur dhe bujar.”

Ai eshte I pavarur nga falenderimet e njerezve dhe kurfar demi nuk I sjell Atij mosbesimi
I kafireve.

-533-

 12-05-, 14:10

-
-

Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) urdheroi qe froni I saj te rregullohet ne nje
menyre tjeter, qe te nderrohen margaritaret qe ishin ne te ne menyre qe te shohe se sa e
mençur dhe e urte ishte ajo. Prandaj tha:”qe te shohim se a do ta njohe atë apo jo”
dhe kur erdhi I tha:” a eshte I ketillë froni yt? Ajo tha:”Gati si te ishte ai.” Ketu
ajo tregoi mendjemprehtësi dhe zgjuarsi, meqë nuk besonte se ky ishte pikërisht froni I
saj, duke qenë se atë e kishte lene ne Jemen, e nuk e dinte se dikush eshte ne gjendje te
bëjë nje mrekulli kaq te madhe, e t‘ia barte fronin.

Duke folur per Sulejmanin dhe per popullin e tij, Allahu I Madheruar thotë se Sulejmani ka
thene:”E neve na eshte dhene dijeni para (se t‟I jepej) asaj dhe ne jemi
muslimanë. E qe te mos besojë ne menyre te rregullt atë e kane penguar ata,
te cilve u falej ajo, perveç Allahut ngase ajo I takonte popullit jobesimtar. ―
dmth ajo dhe populli I saj duke ndjekur besimin e te pareve te tyre, per te cilën nuk
kishin kurfar argumentesh e adhuronin Diellin. Kjo kishte kthyer atë nga besimi I drejte.

Sulejmani kishte urdheruar paraprakisht qe t‘I ndertohej nje salle nen kalimin e te cilës
rridhte ujë, me peshq dhe me kafshë te tjera te ujit. I qe thene te hynte ne salle, ne te
cilën Sulejmani rrinte ulur ne fronin e vet. ― Dhe kur ajo shikoi atë, mendoi se ishte
ujë I thellë dhe përvëloi fustanin per kembet e veta. “ Kjo salle eshte e shtruar
nga pllakat te xhamit te lemuar” tha ai.” O Zoti im “ thirri ajo, une kam bere
mekat ndaj vetes e tani ne shoqeri me Sulejmanin, po I dorezohem Allahut
Zotit te botëve.”

Thuhet se xhinët ishin frikesuar se Sulejmani do ta merrte atë per grua e qe pastaj perveç
tij, do te ishin te detyruar ta degjonin edhe atë. Prandaj deshiruan qe ate ta tregojnë te
shemtuar para Sulejmanit me atë qe ajo do t‘I zbulonte kembet e vet ate mbuluara me
qime e t‘I gerditej atij. Disa thone se tabanet I kishte porsi thundrra. Mirepo ky version
eshte pak I besueshëm , ndersa I pari eshte I diskutueshëm . Allahu e di me se miri.

Me tej thuhet se Sulejmani pasi kishte vendosur te martohej me te donte t‘ia hiqte
leshrat, andaj I pyeti njerezit se sit a bente kete. Ata ia permenden briskun, porse ajo nuk
pranoi kete assesi . Pastaj I pyeti xhinet, e ata pergaditen nje rreshire per largimin e
leshrave dhe e pergaditen banjën.

Mirepo ndodhi qe ai te hynte I pari ne banjo dhe kur iu ngjit rreshira per lekure filloi te
ankohej: ― Ah sa shume me dhembë ah‖ Taberaniu kete e shenon si fjalet e te Derguarit
te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) mirepo kjo eshte kontestuese.

-534-

Eth-Tha‘lebi dhe disa te tjere thone: ― Pasi u martua Sulejmani me te, e ktheu atë ne
Jemen, ku e caktoi si mëkëmbës te atjeshme. E vizitonte nje here ne muaj dhe tek ajo
qendronte tri dite e pastaj serish ktheehj ne qilim. I urdheroi xhinët e ata ia ndertuan tri
fortesa. Gamdan, Salihin dhe Bejtun. ‗ Allahu e di me se miri.

Ibni Is‘haku shenon nga disa dijetare se kane degjuar nga Vehb b. Munebbihu qe ka
thene: ― Sulejmani nuk e ka marrë ate per grua te veten, por e ka martuar me kryetarin e
fisit Hamdan, te cilit ia besoi udheheqësine mbi Jemenin. Zeubeit, sundimtarit te xhineve
ne Jemen, I urdheroi qe t‘ia mbaronte tri fortesat e permendura ne Jemen. Mendimi I
pare eshte me I njohur dhe me I logjikshëm . Allahu e di me se miri.

Ne kaptinen sad, I Lartmadherishmi thote:‖Ne Davudit ia kemi dhuruar Sulejmanin.

Ai ishte rob I mrekullueshëm dhe pendohej shume! Kur nje mbremje para tij
qene te nxjerre kuajt racor, te cilët qendronin ne tri kembe, ndersa me te
katerten mesi e preknin token, ai tha: “ Ne vend qe te mendoj ne Zotin tij, une
po shfaq dashuri ndaj pasurise” e ata humbën nga rrethpamja.” M‟I ktheni ata,
dhe nisi t‟ua ledhatoj kembet dhe qafat. Ne e vumë Sulejmanin ne sprove dhe
trupin e tij te semure e ndalem ne fron; por pastaj u sherua. “ O Zoti im” tha ai,
me fal dhe me dhuro nje pushtet çfare nuk do ta kete askush pas meje Ti me te
vertete shperblen begatshëm “ Dhe Ne I dhame atij qe t‟I sherbejnë: erën , e
cila sipas urdherit te tij fryente butshëm andej kah deshironte ai, dhe
shejtanet te gjithe ndertimtarë dhe zhytes, dhe te tjere te lidhur ne pranga.
Kjo eshte dhurata Jonë, e ti liroje apo mbaje ; per kete nuk do te pergjigjesh
fare” Ai me te vertete eshte I afert te Ne, dhe atë e prêt nje vendbanim I
mrekullueshëm.” (Sad 30-40)

Ketu I Lartmadherishmi thote se Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) ia ka dhuruar
Sulejmanin (paqja e Allahut qofte mbi te) te cilin e lavderon Allahu I Madherishëm : ― Ai
ishte rob I mrekullueshëm dhe pendohej shume” dmth I drejtohej shume Allahut
dhe ishte perulur Atij. Pastaj I Lartmadherishmi tregon se ç‘kishte ndodhur me të dhe me
kuajt e races se pastert, te cilët qendronin ne tri këmbë , ndersa me te katerten mezi e
preknin token. Ata ishin xhijad dmth kuaj te stervitur dhe te shpejte.

“Ai tha: “ Ne vend qe te mendoj ne Zotin tim, une po shfaq dashuri ndaj
pasurise, e ata humben nga rrethpamja.” Me kete sipas mendimit tim mendohet ne
perendimin e diellit e sipas te tjereve, ne kuaj , per çka do te behet fjale me vonë. “ M‟I
kthe ata” – dhe nisi t‟ua ledhatoje kembet dhe qafat. Disa thone se ua kishte prere
kembet dhe qafat me shpata, e te tjeret se ua kishte fshire djersën nga vrapimi.

Shumica e pasuesve te tradites se shendoshe percaktohen per mendimin e pare. Ata

thone se kuajt ia kishin ndezur aq shume ndjenjat, saqë ishte habitur, se I kishte kaluar
koha e ikindise dhe se dielli tanime kishte perenduar.

-535-
 17-05-, 16:00

-
-

Keshtu transmetohet nga Ali b. Ebi Talibi dhe nga disa te tjere. Sido qe te jete ai nuk
kishte leshuar namazin qellimisht, perveç nese siç konfirmojnë disa sipas sheriatit te tyre,
ka qene e lejuar te shtyhet namazi per shkak te xhihadit, ne çka ben pjese edhe
pergaditja e kuajve.

Per sa I perket shtyrjes se namazit te ikindise nga ana e Resulullahit (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) gjate betejes se Hendekut, disa dijetarë konsiderojne se atehere
ka qene e lejuar e pastaj eshte anuluar me caktimin e namazit ne frikë e sipër. Mendim te
ketillë ka Esh-Shafiu dhe disa te tjere. Mekhuli dhe El-Evza‘iu thonë:‖Jo nuk eshte I
anuluar por kjo dispozitë vlen edhe sot edhe eshte e lejuar qe te shtyhet namazi per
shkak te luftimit te ashpër.‖ Ne kemi folur per kete gjerësisht, duke komentuar namazin
ne frikë e sipër, ne suren Nisa. Te tretët thonë:‖Jo por Resulullahu (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) atehere kishte leshuar kohën e ikindisë nga harresa e më vonë e ka
falur atë. Nese eshte keshtu atehere edhe Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) do te
mund t‘I ketë ndodhur diçka e ngjashme. E Allahu e di me se miri.

Disa nga dijetaret thone se fjalet:‖ e ata humbën nga rrethpamja.‖ Kane te bejne me
kuajt dhe se Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) atehere nuk e kishte leshuar
namazit, ndersa me fjalet :”M‟I ktheni ata” – dhe nisi t‟ua ledhatojë këmbët dhe
qafat.‖ Mendohet ne fshirjen e djersës nga këmbët dhe qafat e tyre. Mendimin e ketillë
te cilin e transmeton El-Valibiu nga Ibni Abbasi, e pelqen edhe Ibni Xheriri duke e
mbështetur ne faktin se Sulejmani nuk ka mundur t‘I priste dhe t‘I shkaterronte kafshet e
çmuara pa ndonjë shkak te arsyeshëm , ngase hajvani nuk eshte dot fajtor.

Mirepo mendimi I tyre eshte kontestues meqë ndoshta ne ate kohe kjo ka qene e lejuar.
Veç kesaj disa dijetarë konsiderojnë se muslimanët e kane te lejuar t‘I presin hajvanet e
tyre, nese ekziston drojtja se do te bien ne duar te armikut, me çka do te forcoheshin ata.
Ne kete kuptim eshte edhe veprimi I Xha‘fer b. Ebi Talibit, kur ne betejen e Mu‘tes e
kishte prerë kalin e vet. Thuhet se kaloresia e Sulejmanit (paqja e Allahut qofte mbi te) ka
qene madheshtore.
Disa thonë se aty kane qene dhjetë mijë, e disa njezet mije kuaj. Gjithashtu thuhet se ne
mesin e tyre ishin edhe njezet kuaj me krahë.

-536-

Keshtu Ebu davudi ne Sunenin e tij, shenon: ― Na ka treguar Muhammed b. Aufi, se ka

degjuar nga Se‘id b. Ebi Merjemi ky nga Jahja b. Ejjubi, ky nga Umareh b. Guzejje, ky nga
Muhammed b. Ibrahimi e ky nga Muhammed b. Ebu Seleme b. Abdurrahmani se Aishja ka
treguar se me rastin e kthimit te te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) nga Tebuku apo nga Hajberi dera e saj ishte e mbuluar me perde kishte
fryer era dhe ia kishte zbuluar kukullat e saj ne lozje e siper. Duke pare kete ai kishte
pyetur: ― C‘është kjo oj Aishe? Ajo ishte pergjigjur: ― Keto jane vajzat e mia.‖ Nder to
verejti nje kale me krahe nga pelhura, ndaj serish pyeti:‖ E ç‘është kjo ne mesin e
tyre? ―Kalë‖ u pergjigj. ―E ç‘është ajo mbi te? Pyeti ai, e kjo tha: ― Flatra‖ . ―Kalë me
flatra‖ pyeti ai. Ajo u pergjigj: ― A nuk ke degjuar se Sulejmani ka pasur kuaj me krahë?
Ne kete Resulullahu (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) qeshi aq shume, saqe iu
duken dhemballet.‖

Disa dijetare thone:‖Kur Sulejamni (paqja e Allahut qofte mbi te) per hir te Allahut I
braktisi kuajt, ne vend te tyre Allahu I dha diç me te mire; erën e cila ne mengjes dhe ne
mbremje e kalonte largesine prej nje muaj ditësh ― per çka do te behet fjale me
gjerësisht.

Ne kete kuptim Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Ismaili se ka degjuar nga

Sulejman b. El-Mugire ky nga Humejd b. Hilali, se Ebu Katade dhe Ebu Ed-Dehmai te cilët
shpeshehere shkonin ne Ka‘be, kane thene:‖Nje here e takuam nje beduin I cili na
tha:‖Ne nje rast I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) me mori
per dore dhe filloi te me mesonte atë qe ia kishte mesuar Allahu I Madherishëm e më
tha: ― Nuk ekziston asnje send te cilin do ta braktisësh per hir te Allahut e qe Allahu I
Madherishëm te te mos jap me te mire se atë.‖

“ Ne e vumë Sulejmanin ne sprovë dhe trupin e tij te semure, e ndalën ne fron;

por pastaj u sherua.” Perkitazi me keto fjale Ibni Xheriri Ibën Ebi Hatimi dhe disa
mufessirë te tjere parashtrojnë shume transmetime nga dijetarët e brezave te pare prej
te cilëve shumica e ndoshta edhe qe te gjithë jane israilijate. Ne shumicën prej tyre
ekzistojnë marrëzira te verteta. Per kete kemi folur hollësisht ne Tefsirin tone, ndersa
ketu do te kufizohemi vetem ne citimin e tekstit kur‘anor.
Thene shkurt ata thone se Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) kishte munguar dyzet
dite nga froni I vet dhe pastaj kur u kthye ne fron, urdheroi qe te ndertohet Tempulli ne
Jerusalem (Tempulli I Sulejmanit) veper kjo madheshtore, e cila asokohe ishte e pashoqe.
Ne fakt ai e rindertoi kete ne themelet qe I kishte ngritur Israili (Jakubi) (paqja e Allahut
qofte mbi te) per çka kemi folur me rastin e citimit te tranmsetimit nga Ebu Dherri:‖
Pyeta: ― O I Derguar I Allahut cili eshte Tempulli me I vjeter? ― ― El-Mesxhidul-haram
(Xhamia ne Mekë)‖ u pergjigj. Serish e pyeta: ― E cili eshte pas tij?‖―Tempulli ne
Jerusalem‖ u pergjigj. Pastaj pyeta: ― Sa eshte dallimi kohor ndermjet ndertimit te tyre ― ―
Dyzet vjet‖ u pergjigj ai.‖

-537-

 21-05-, 13:44

-
-

Mirepo eshte e njohur se ndermjet Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te) I cili e ka
ndertuar Ka‘ben , edhe Sylejman b. Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) kane kaluar nje
mije vjet. Prandaj as qe mund te behet fjale per dyzet vjet.

Suljmani (paqja e Allahut qofte mbi te) kerkoi nga Allahu pushtet, çfare nuk do te kete
askush pas tij. Kjo ngjau pas ndertimit te Tempullit ne Jerusalem .

Ne kete kuptim Imam Ah,edi, Nesaiu, Ibni Maxhe, Ibni Huzejme b. Fejruz ed-Dejlemiu, I
cili ka degjuar Abdullah b. Amer b. El-Asin duke rrefyer se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Kur Sulejmani e ndertoi Bejtul-Makdisin, e luti
Zotin e vet te Lartmadherishëm qe t‘ia jepte tri gjëra. I jane dhene dy e ne shpresojmë se
e treat do te na jepet neve. Së pari kerkoi qe gjykimi te jete ne perputhje me gjykimin e
Tij, e kete Allahu ia dha . Pastaj kerkoi pushtet, çfare nuk do te kete askush pas tij, e
Allahu ia dha edhe kete. Gjëja e tretë qe kerkoi ai ishte qe secilit qe shkon per t‘u falur ne
Tempullin e tij, t‘I falen mekatet dhe qe nga Tempulli te dale I pastert sikur kur e kishte
lindur nena e vet. Ne shpresojmë se Allahu na e ka dhene neve kete.‖

Ne lidhje me perputhjen e gjykimit te tij me ate te Allahut te Madherishëm , Allahu e

lavderon atë dhe babanë e tij, me fjalët: “ Edhe Davudin edhe Sulejmanin, kur
gjykuan mbi te lashtat, te cilat I kishin kullotur naten bagetia e dikujt- e Ne
kemi qene deshmitar te gjykimit te tyre. Dhe beme qe Sulejmani te depërtonte
ne te dhe te dyve u dhame mençuri e dijeni.”(Enbija 78-79), Shurejh el-Kadiu dhe
disa dijetarë nga brezat e pare thone se njerezit per te cilët flitet ketu, kane pasur nje
vresht ne te cilin kane hyre delet naten , me ç‘rast e kishin shkaterruar tërësisht. Ata
kerkuan nga Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) qe te gjykoje, e ky e gjykoi qe
pronareve te vreshtit t‘u paguhet dëmi I bërë. Kur pasketaj dolën para Sulejmanit, ky e
pyeti:‖ Si ju ka gjykuar I Derguari I Allahut? Ata thane keshtu e keshtu në çka ky
tha:‖Sikur te kasha gjykuar une do te gjykoja ndryshe; delet do t‘ua jepja pronareve te
vreshtit qe nga ato t‘I shfrytëzojnë qumështin dhe pjellën gjithnje perderisa pronaret ta
rregullonin vreshtin dhe ta kthenin ne gjendjen e mëparshme, atehere do t‘ia kthenin
delet pronarit te tyre. ― Kete e degjoi Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe atehere
gjykoi keshtu .

-538-

Nje rast te ngjashëm me kete e shenojne edhe Buhariu dhe Muslimi ne Sahihët e tyre.
Ata shenojne kete nga Ebu Ez-Zinadi, ky nga El-A‘rexhi e ky nga Ebu Hurejre, se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Dy gra I ruanin
dy djemte e tyre, e ujku I sulmoi dhe njeres ia mori djalin. Ne fund ato u grindën dhe më
e moçmja tha:‖Ujku e ka marre djalin tend‖ E reja tha:‖Jo por tendin.‖ Pastaj e ngritën
padinë te davudi I cili femijen ia gjykoi gruas se moçme. Pasketaj shkuan te Sulejmani e
ky tha:‖Me jepni nje thike qe ta ndaj ne dy pjese e secila le ta marre nga nje pjese. ―Ne
kete e reja tha: Mos Allahu te meshirofte, djali eshte I saj.‖ Dhe ia dha asaj (me te resë) .

Ndoshta qe te dy gjykimet kane qene te sakta sipas sheriatit te tyre, megjithate gjykimi I
Sulejmanit eshte me I rregullt.

Per shkak se e ka frymëzuar Allahu e lavderon atë, por nuk e menjanon as babanë e tij,
ngase thotë: “ dhe te dyve u dhame mençuri e dijeni. Dhe I nënshtruam malet e
shpesët qe se bashku me Davudin ta lavderojne Allahun; Ne kemi fuqi ta bejme
kete. Dhe ia mesuam atij punimin e parzmoreve per ju, qe t‟ju mbrojnë ato ne
lufte me armikun, - e perse nuk jeni falenderues? (Enbija 79-80)

Allahu thote me tej: “ Dhe Sulejmani erën e forte – sipas urdherit te tij ajo frynte
kah toka te cilën e kemi bekuar Ne. E Ne i dime mire te gjitha dhe disa nga
shejtanët qe zhyteshin per te dhe punonin edhe pune te tjera, ndersa Ne
vigjilonim mbi ta.” (Enbija 81-82)

Ne suren Sad I Lartmadherishmi thote: “ Dhe Ne I dhame atij qe t‟I shërbejnë :

erën e cila sipas urdherit te tij, frynte butshëm andej kah deshironte ai, dhe
shejtanat te gjithe ndertimtare dhe zhytes, dhe te tjere te lidhur me pranga. “
Kjo eshte dhurata Jonë e ti liroje apo mbaje per kete nuk do te pergjigjesh
fare” Ai me te verteteeshte I afert te Ne, dhe atë e prêt nje vendbanim I
mrekullueshëm .‖ (Sad 36-40)

Kur per hir te kenaqesise se Allahut I braktisi kuajt , ne vend te tyre, Allahu I dha
Sulejmanit erën – me te forte me te shpejtë dhe me te fuqishme se kuajt, ndaj se cilës
nuk kishte kurfar detyrimesh ne pikepamje te mirembajtjes , “ e cila sipas urdherit te
tij, frynte butshëm andej kah deshironte ai” dmth ne çfaredo drejtimi donte ai.
Sulejmani e kishte nje qilim tejet te madh nga druri, ne te cilin mund te vendoste çfare t‘I
nevoitej atij: shtepi , palate, tenda, mallra, kuaj, deve, pajisje te ndryshme, njerez, xhinë,
shpesë dhe kafshe te tjera. Kur deshironte te udhetonte ne ndonjë vend ta veshtronte
mbreterine, ose te luftonte kunder ndonje sundimtari apo ndonje armiku tjeter, te tera
keto I vendoste ne qilim dhe urdheronte erën e bute, e ajo e ngrite lartë. Nese deshironte
te udhetonte shpejt atehere e urdheronte erën e forte, e cila e bartte me shpejtësi te
madhe dhe e zbriste ku te deshironte ai. Keshtu era dinte ta bartte ne mengjes nga
Jerusalemi e ne mbremje e zbriste ne Istahar ne nje largesi prej nje muaj ditësh ecje, ku
qendronte deri ne mbarim te dites , ne menyre qe era ta kthente serish ne Jerusalem.

-539-

 22-05-, 14:18

-
-

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ E Sulejmani erën – ne mengjes e kalonte

largesine prej nje muajsh, e ne mbremje largesine prej nje muajsh dhe kemi
bere qe nga burimi t‟I rrjedhe atij baker I shkrire dhe qe xhinet sipas deshires
se Zotit te tij, te punonin para tij; e kur ndonjeri prej tyre refuzonte dëgjesën
ndaj Nesh, Ne benim qe ai ta ndiente vuajtjen e zjarrit. Ata I punonin atij
gjithqka qe deshironte: tempuj dhe permendore, sahana porsi sterna dhe
kazane te palevizshëm . Perpiquni dhe jinni falenderues o familje e Davudit. E
nder robërit e Mi pak jane falenderues” (Sebe 12-13)

Hasan el-Basriu thote : ― Sulejmani dinte te shkonte nga Damasku ne Istahar, ku

drekonte pastaj shkonte ne Kabul , ku qendronte per te fjetur, ndersa largesia ndermjet
Damaskut dhe Istaharit eshte nje muaj ecje ne kembe e edhe aq ndermjet Istaharit dhe
Kabulit.‖

Ne kete une shtoj: ― Njerezit qe I kane studiuar qytetet dhe qytetërimet thone se xhinët
ia kane ndertuar Sulejmanit Istaharin me te cilin dikur mbreteronte Perandoria Turke dhe
shume qytete te tjera si psh: Tedmurin, Jerusalemin, Babu Xhebronin dhe Bab el-
Burejdin. Keto dy qytetet e fundit kane qene ne afersi te Damaskut te sotem‖

Per fjalen “el-kitr” qe permendet ne kete ajet Ibni Abbasi Muxhahidi Ikrime, Katade dhe
disa te tjere pohojne se kjo do te thote:‖baker I shkrirë‖ . Katade thote: ― Allahu I ka
dhene atij qe ne Jemen te gulfonte burimi I bakrit.‖

Es-Suddiji shton: ―Vetem brenda tri ditësh ka marre çdo gjë qe I nevoitej; per ndertimtari
e te tjera.‖

―dhe qe xhinët sipas deshires se Zotit te tij, te punonin para tij; e kur ndonjëri
prej tyre refuzonte degjesën ndaj Nesh, Ne benim qe ai ta ndiente vuajtjen e
zjarrit, dmth Allahu ia ka bere atij xhinet sherbetor te cilët punonin degjueshëm gjithqka
qe ai deshironte dhe te cilët nuk guxonin te ishin te padëgjueshëm . Ne rast se ndonjëri
prej tyre megjithate ishte I padëgjueshëm ai e ndeshkonte ashper. “ Ata I punonin atij
gjithqka qe deshironte: tempuj” perkatesisht ndertesa te mrekullueshme dhe vende
(oda) per tubime, “ dhe permendore” dmth fotografi neper mure qe sipas sheriatit te
tyre, atehere ishin te lejuara, “ sahana porsi sterna” . Ibni Abbasi thote:‖Enë porsi
sterna ne toke‖ e ne nje version tjeter, porsi pishina‖ (per tu dhene uje deveve). Keshtu
mendojnë edhe Muxhahidi, El-Hasani, katade, Ed-Dahhaku e te tjere.

-540-

Sipas ketij transmetimi fjala “xhevab” do te thoshte:‖rezervuar ne te cilin mblidhet ujë.‖

Ne kete kuptim poeti El-A‘sha thote:

―Pishina e Muhal-lekut eshte e madhe dhe e gjerë,

Porsi sterna e Shejh Irakiut‖ e mbushur plot‖

Per shprehjen “el-kuduru-r-rasijat” (kazanat e palevizshëm), Ikrime, Muxhahidi dhe

disa te tjere thone se mendohet per kazanët te cilët nuk barteshin prejj nje vendi ne
vendin tjeter, duke qene se ishin te mbaruar per pergaditjen e ushqimit per njerez dhe
per t‘I dhene ujë bagëtisë.

I Lartmadherishmi thote:”Perpiquni dhe jini falenderues o familje e Davudit! E

nder robërit e Mi pak jane falenderues.” I Lartmadherishmi pastaj thote: “ dhe
shejtanet te gjithe ndertimtare dhe zhytës dhe te tjere te lidhur ne
pranga.” (Sad 37-38)

Pra Allahu ia ka dhene atij qe disa prej tyre te ndertojnë e disa te kridhen ne ujë per te
nxjerre inxhi dhe margaritarete cilat gjenden vetem aty. Fjalet : “ dhe te tjere te lidhur
ne pranga‖ kane domethenjen se te padegjueshmit lidheshin ne pranga dy nga dy. E
tere kjo eshte vetem nje pjese qe ia ka dhene dhe qe ia ka nenshtruar Allahu, duke ia
plotesuar edhe me pushtetin, çfare nuk do te kete askush pas tij- e as qe ka pasur
ndokush para tij.

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Muhammed b. Beshari se ka degjuar nga Muhammed b.

Xha‘feri ky nga Shu‘be, ky nga Muhammed b. Zijadi, e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Nje ifrit nga xhinët dje u sul
ne mua qe te me pengonte ne namaz , por Allahu me ndihmoi dhe e zura atë . Desha ta
lidhi per njeren nga shtyllat e kesaj xhamie, ne menyre qe ta shihni edhe ju, por hoqa
dore nga kjo meqë me ra nder mend duaja e vellait tim, Sulejmanit: “ O Zoti im! Me fal
dhe me dhuro nje pushtet çfare nuk do ta kete askush pas meje!” andaj e
perzura te poshteruar.‖

Muslimi dhe Nesaiu kete hadith ne versionin e cituar e transmetojne edhe nga Sh‘ube.

Muslimi shenon:‖Na ka treguar Muhammed b. Seleme el-Muradi se ka degjuar Abdullah b.

Vehbin se Muavije b. salihu ka thene:‖Me ka treguar Rebi‘ah b. Jezidi se ka degjuar nga
Ebu Idris el-Havlaniu e ky nga Ebu Derdai: ― Njehere I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) filloi te falej, e ne e degjuam duke thene tri here: ‖Kerkoj
mbrojtje nga Allahu prej teje! Te mallkoj me mallkimin e Allahut!‖ duke I shtrirë duart
sikur te donte te kapte diqka.

-541-

 22-05-, 16:02

-
-

Kur mbaroi me namaz e pyetem: ― O I Derguar I Allahut tani te degjuam duke folur diç ne
namaz qe nuk kemi degjuar me pare dhe pame qe I zgjate duart? Ai u pergjigj : ‖ Armiku
I Allahut , Iblisi ishte afruar qe te ma hidhte ne fytyre nje cope druri te ndezur e une
thashe tri here: ― kerkoj mbrojtje nga Allahu prej teje‖ Pastaj thashë gjithashtu tri here:
Te mallkoj me mallkimin e plote te Allahut‖ Desha ta zë dhe pasha Allahun sikur te mos
ishte duaja e vellait tone Sulejmanit, ai do te gdhinte I lidhur e kalamajte e Medines do te
talleshin me te‖

Kete version e shenon edhe Nesaiu nga Muhammed b. Seleme me sened te njejtë.

Ahmedi shenon: ―Na ka treguar Ebu Ahmedi se ka degjuar nga Murre b. Ma‘bedi, se Ebu
Ubejd Haxhib Sulejmani ka thene:‖E kam pare Ata‘ b. Jezid el-Lejthin duke u falur ndersa
une desha te kaloj para tij por ai me shtyu me dore e tha:‖Na ka treguar Ebu Se‘id b. El-
Hudriu se me nje rast I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) po e
falte namazin e sabahut, e ai pas tij dhe ne kendim e siper u habit. Kur e kreu namazin
tha:‖ Sikur te kishit pare se si kacafyteshin me Iblisin. E rrembeva me duar dhe e furja aq
sa ndjeva te ftoftët e peshtymes se tij ndermjet gishterinjeve te mi: gishtit te madh dhe
gishtit tregues. Sikur te mos ishte duaja e vellait tim Sulejmanit ai do te gdhinte I lidhur e
kalamajt e Medines do te talleshin me te. Prandaj cilido prej jush qe mundet kur falet
dikush mos t‘I dale perpara kah Kibla.‖

Nga ky hadith Ebu Davudi shenon fjaline e fundit: ― Prandaj cilido prej jush qe mundet..‖
nga Ahmed b. Surejxhi, e ky nga Ez-Zubejri e me tej me sened te njejtë.

Shume dijetarë nga brezat e pare thone se Sulejmani I ka pasur nje mije gra: shtateqind
te kurorezuara me mehër dhe treqind roberesha. Disa thone se ky numer ka qene I
perkundert: treqind me kurore dhe shtateqind roberesha. Sido qe te jete, ka pase
mundesi te kenaqet me nje numer te madh grash.

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Halid b. Muhaledi se ka degjuar nga Mugire b.

Abdurrahmani, ky nga Ebu Ez-Zinadi ky nga El-A‘rexhi e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Nje here Sulejman b. Davudi ka
thene:‖Sonte do te fle me shtatedhjetë gra, dhe te gjitha do te mbeten me barrë me nga
nje kalores, I cili do te luftoje ne rrugë te Allahut‖ Per kete nje mik I tha: ― Ne dashte
Zoti‖ Por ai nuk e tha kete, andaj grate perveç njeres, nuk mbeten me barrë. Madje edhe
kjo qe mbeti me barrë, lindi nje femije sakat.‖ Pastaj I Derguari (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Sikur te thoshte : ― Ne dashte Zoti‖ te gjithe do te luftonin
ne rruge te Allahut‖ Shu‘ajbi dhe Ibën Ebu Zinadi thonë se ketu ka te beje me
nëntëdhjete gra dhe kjo eshte me e sakte.

Kete version e shenon vetem Buhariu.

-542-

Ebu Ja‘la thote:‖Na ka treguar Zuhejri se ka degjuar nga Jezidi, ky nga Hisham b. Hasani,
ky nga Muhammedi, e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Me nje rast Sulejman b. Davudi ka thene:‖Sonte do te fle
me njeqind gra, secila do te lindë nga nje mashkull, I cili do te luftoje me shpate ne dore
ne rrugën e Allahut ― por nuk ka thene: ― Ne dasht Zoti Ate nate fjeti me njeqind gra, por
I ka lindur vetem nje grua dhe ate femije gjysme sakat. ― Pastaj I Derguari I Allahut ka
thene:‖Sikur te thoshte: ― Ne dasht Zoti secila grua do t‘I lindte femije mashkull I cili do
te luftonte ne rruge te Allahut‖

Ky hadith I permbush kushtet e Buhariut, por ky nuk e shenon kete.

Imam Ahmedi thote:‖Na ka treguar Hushejmi se ka degjuar nga Hishami e ky nga Ibni
Sirini, se Ebu Hurejre ka thene:‖Me nje rast Sulejman b. Davudi ka thene:‖Sonte do te fle
me me njeqind gra, secila do te lind nga nje femije mashkull, I cili do te luftoje ne rrugën
e Allahut‖ por nuk ka thene : ― Ne dashte Zoti‖ ndaj lindi vetem njera prej tyre dhe ate
nje femije gjysme sakat. I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
ka thene: ― Sikur te thoshte: ― Ne dashtë Zoti‖ do t‘I lindnin njeqind djelmosha dhe qe te
gjithe do te luftonin ne rugën e Allahut‖ Kete version e shenon vetem Ahmedi.
Imam Ahmedi gjithashtu thote:‖Na ka treguar Abdurrezaku se ka degjuar nga Ma‘meri, ky
nga Ibni Tavusi, ky nga babai I tij, e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I Allahut (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Ne nje rast Sulejman b. Davudi ka
thene:‖Sonte do te fle me njeqind gra, secila do te lind nga nje femije mashkull, I cili do
te luftoje ne rrugën e Allahut‖ porse ka harruar te thote‖: ― Ne dashte Zoti‖ Fjeti me to,
por lindi vetem njera prej tyre dhe ate femije gjysme sakat. ― I Derguari I Allahut (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Sikur te thoshte: ― Ne dashte Zoti‖ nuk do
te mashtrohej dhe do te arrinte ate qe deshironte.‖

Nje version te ngjashem me kete e shenojne edhe Buhariu dhe Muslimi ne Sahihët e tyre,
nga Abdurrezaku dhe me tej , me te njejtin sened.

-543-

 23-05-, 17:17

-
-

Is‘hak b. Bishri thote:‖Na ka treguar Mukatili se ka degjuar nga Ebu Ez-Zindani, ky nga
Ibën Ebi Zindani, ky nga babai I vet, ky nga Abdurrahmani, e ky nga Ebu Hurejre, se
Sulejman b. Davudi I ka pasur katerqind gra dhe gjashteqind roberesha, e nje dite
tha:‖Sonte do te fle me nje mije e çdonjera do te mbetet me barre me kalores, te cilët do
te luftojne ne rrugën e Allahut‖ por nuk ka thene:‖Ne dashte Zoti‖ Fjeti me to, por vetem
nje mbeti me barrë dhe I lindi nje femije gjysme sakat. I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Pasha Atë ne dorën e te Cilit eshte shpirti im,
sikur te thoshte: ― Ne dashte Zoti‖ do t‘I lindnin kaloresit per te cilët fliste dhe do te
luftonin ne rrugën e Allahut.‖

Por ky sened eshte I dobet, meqe ne te gjendet Is‘hak b. Bishri prej te cilit nuk mund te
pranohen hadithet. Per me teper ky version nuk perputhet me hadithet autentike.

Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) ka pasur atë qe nuk ka pasur askush para tij, e
as qe do t‘I jape Allahu dikujt : pushtetin , mbreterine dhe ushtrine, me te llojllojshme.
Per kete ai ka thene:”dhe na eshte dhene gjithqka.‖ (Nemël 16) “ O Zoti im! Me fal
dhe me dhuro nje pushtet, çfare nuk do ta kete askush pas meje! Ti me te
vertete shperblen begatshëm” (Sad 35) . Fjalet e te Derguarit te Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofshin mbi te) vertetojne se te gjitha keto I ishin dhene atij.

Allahu I Madherishëm pasi pershkruan se ç‘I kishin dhene atij, thote:” Kjo eshte
dhurata Jonë e ti liroje apo mbaje; per kete nuk do te pergjigjesh fare” (Sad 39)
dmth jepja kujt te duash vetë, e nuk je I detyruar t‘ia japesh kujt nuk do. Nuk do te jesh
pergjegjës per kete pasuri sido qe te veprosh me të, meqë Allahu te ka lejuar te besh me
te çfare te duash vetë dhe nuk do te jesh I pyetur per te.

Ky eshte dallimi ndermjet Ferrëfyesit sundimtar dhe Pejgamberit rob, I cili nuk mund t‘I
jape askujt asgjë pa lejen e Allahut. Te Derguarit tone Muhammedit (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) I eshte dhene qe te zgjedhë njërën prej ketyre gjerave, e ky zgjodhi
qe te jete Pejgamber rob. Ne disa transmetime thuhet se per kete qeshtje ai ishte
konsultuar me Xhibrilin, e Xhibrili I kishte thene qe te jete modest andaj zgjodhi qe te jete
Pejgamber –rob. Allahu u ka dhene kalifatin dhe pushtetin pasuesve te tij pas tij, gjithnje
gjer ne Katalizmën e Botes, keshtu qe nje numer nga pasuesit e tij do te jene perhere ne
rrugën e drejte deri ne Ditën e Kiametit, qofte falenderuar Allahu per kete!

Pasi qe I numëron begatitë te cilat ia ka dhuruar te Derguarit te Tij, Sulejmanit (paqja e

Allahut qofte mbi te) I Lartmadherishmi permend çka I ka pergaditur atij ne Ahiret: nje
dhurat te mbushullueshme e te bukur afersine me te cilën do t‘I afrohet Atij, fitoren e
madhe dhe nderimin para Tij.

-544-

Kjo do te ndodhë ne Ditën e Ringjalljes dhe te llogarisë, siç thotë I Lartmadherishmi: “ Ai

me te vertete eshte I afert te Ne dhe atë e prêt nje vendbanim I
mrekullueshëm‖ (Sad 40)

VDEKJA E SULEJMANIT (paqja e Allahut qofte mbi te)

Allahu I Madheruar thote:”E kur Ne caktuam qe ai te vdese, krimbi I cili e kishte

brejtur shkopin e tij – I sinjalizoi ata se ai kishte vdekur dhe kur ai u rrezua
xhinët kuptuan se nuk do te ishin ne mundim te turpshëm sikur te mundnin te
tejshihnin te ardhmen‖ (Sebe 14)

Ibni Xheriri Ibën Ebi Hatimi dhe disa te tjere transmetojne nga Ibrahim b. Tahmani ky
nga Ata‘ bEs Saibi, ky nga Se‘id b. Xhubejri, e ky nga Ibni Abbasi, se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Kur falej Sulejmani (paqja e Allahut
qofte mbi te) para vetes shihte se si mbinte druri dhe e pyeste: ― Si quhesh? ― Ai
pergjigjej: ― Keshtu e keshtu.‖ Pastaj e pyeste : ― E per se sherben ti ? Nese ishte per t‘u
mbjelle , e mbillte ate, e nese ishte mjekuese e linte te rritej. Derisa nje here falej keshtu,
para vetes pa nje dru , te cilin e pyeti: ― Si quhesh? Ai u pergjigj: ―El-Harub.‖ Atehere
Sulejmani u lut:‖ O Zoti im, fshihe vdekjen time nga xhinet, ne menyre qe njerezit ta dine
se ata nuk e njohin gajbin (fshehtësinë)‖ Prej ketij druri e gdhendi nje shkop dhe qendroi
I mbeshtetur ne te plot nje vit, e xhinët nuk do te mbeteshin nje vit ne ndeshkimin
poshterues sikur ta njihnin gajbin.‖ Ibni Abbasi keshtu edhe e lexonte kete ajet: ― Xhinët
e falenderuan krimbin dhe pastaj I sillnin uje vijimisht‖ Ky eshte versioni I Ibni Xheririt.
Ne hadithin te cilin e shenon El-Horasani ekzistojne disa gjera te cilat nuk mund te
pranohen dot.

Hafëz Ibën Asakiri kete transmetim e percjell nga Seleme b. Kuhejli, e ky nga Se‘id b.
Xhubejri, si fjalet e Ibni Abbasit qe sipas te gjitha gjasave, eshte me e sakte. E Allahu e di
me se miri.

Es-Suddiji ne transmetimin e te cilit e shenon nga Ebu Maliku dhe nga Ebu Salihu e keta
nga Ibni Abbasi dhe nga disa as‘habe te tjere thote:‖Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi
te) kishte zakon qe te veçohej (vetmohej) ne Jerusalem ndonjëhere nga nje vit,
ndonjëhere nga dy, ndonjëhere nga nje muaj, ndonje here nga dy, ndonjehere me teper
e ndonjehere me pak se kjo. Ushqimin dhe gjerat e tjera qe I nevoiteshin I merrte me
vete. Keshtu veproi edhe kesaj here, kur do te vdiste. Atebote per çdo mengjes, kur
gdhinte, ne Jerusalem haste ndonje dru qe kishte mbire, te cilit I afrohej dhe e pyeste: ―
Si e ke emrin ? Ai pergjigjej: ― Keshtu e keshtu.‖ Nese ishte per t‘u mbëltuar ai e
mbëltonte e nese ishte per ndonje ilaç ai thoshte:‖Une jam ilaç per kete dhe per kete.‖

-545-

 24-05-, 17:08

-
-
Keshtu vete puna derisa nje dite mbiu nje dru qe quhej El-Harub . Ai e pyeti : ― Si e ke
emrin ? ai u pergjigj: ― Une jam El-Harubi.‖ Pastaj e pyeti: ― E per çfarë sherben ti? Ai u
pergjigj: ― Kam mbirë qe ta rrenoj kete Tempull.‖ Per kete Sulejmani tha:‖Allahu nuk do
ta rrenonte atë para syve te mi dhe derisa une te jem gjalle. Si duket ti po me
paralajmeron vdekjen dhe rrenimin e Jerusalemit .‖ Mandej e shkuli atë dhe e mbëltoi ne
qarkun e Tempullit, pastaj filloi te falej duke u mbeshtetur ne shkopin e vet.

Keshtu edhe vdiq e qe per kete shejtanet nuk dinin asgje . Ata punonin duke u frikesuar
se ai do te dilte dhe do t‘I ndeshkonte rende. Shejtanet dinin te tuboheshin rreth celules
ku qendronte Sulejmani. Celulja kishte dy hyrje ; njeren nga ana e perparme , ndersa
tjetren nga ana e prapme. Shejtani qe deshironte ta refuzonte degjesën , duhej te ishte
shume I guximshëm dhe te hynte ne nje dere e te dilte nga tjetra. Mirepo kurdohere që
ndonjë shejtan e shikonte Sulejmanin derisa ishte ne celule, digjej fare. Nje here njeri
prej shejtaneve kaloi permes celules dhe e pa Sulejmanin nuk bëzante dhe rrinte I
heshtur. Pastaj serish kaloi atypari dhe serish nuk ia degjoi zerin. Atehere e shikoi
Sulejmanin dhe pa se kishte vdekur. Menjeher doli jasht dhe I njoftoi njerezit se
Sulejmani kishte vdekur .

Pastaj shkuan te trupi I Sulejmanit dhe e nxorrën perjashta. Aty e gjeten ―minse‘et-in‖ e
tij, qe ne abisinishte do te thote ― shkop‖ dhe pane se ate e kishte brejtur krimbi. Duke
qene se nuk dinin se para sa kohesh kishte vdekur serish e vune ate krimb ne shkop dhe
e lane qe te brente nje dite e nje nate. Ne baze te kesaj ata llogariten se Sulejmani kishte
vdekur para nje viti. Keshtu rezulton nga leximi I Mes‘udit. Keshtu xhinet dhe shjtanat
punuan nje vit te tere pas vdekjes se Sulejmanit duke mos ditur se ai tanime kishte
vdekur. Nga ketu njerezit erdhen ne perfundim se xhinet gënjejnë kur thone se I njohin
gjerat e gajbit, pasi sikur t‘I dinin ato, atehere edhe do te dinin per vdekjen e Sulejmanit
dhe nuk do te ishin nje vit te tere ne mundim e siper duke punuar per te. Kete e nxjerrin
ne pah fjalet e te Lartmadherishmit: “ Krimbi I cili e kishte brejtur shkopin e tij – I
sinjalizoi ata se ai kishte vdekur dhe ,kur ai u rrezua , xhinet kuptuan se nuk do
te ishin ne mundim te turpshëm sikur te mundnin te tejshihnin te ardhmen” Pra
njerezve iu be e qarte se xhinet I genjenin ata. Thuhet se shejtanat I kane thene krimbit:
― Sikur te haje ushqim do te sillnim ushqim me te shijshëm dhe sikur te pije, do te sillnim
pije me te mire. Per kete shkak do te sjellim uje dhe balte.‖ Kete ia sillnin kudo qe
gjendej ai. A nuk ke verejtur dheun ne zgavren e drurit? Kete e sjellin shejtanat nga
mirenjohja ndaj krimbit.‖
Ne kete transmetim ka israilijjate, te cilat nuk mund as te pranohen , as te refuzohen.

-546-

Ebu Davudi ne kapitullin mbi kaderin thote:‖Na ka treguar Uthman b. Ebi Shejbe, se ka
degjuar nga Kubejsi, ky nga Sufjani, ky nga El-A‘meshi, e ky nga Hajthemeh, se Sulejman
b. Davudi I ka thene engjëllit te vdekjes: ― Kur do te ma marresh shpirtin, paraprakisht
me jep ndonjë shenjë‖ E ky I ka thene: ― As une nuk di asgjë me teper se ti perkitazi me
kete. Mua vetem me dergohen librat, ne te cilat jane emrat e atyre te cilët duhen te
vdesin.‖ Asbag b. El-Ferexhi dhe Abdullah b. Vehbi, percjellin nga Abdurrahman b. Zejd b.
Eslemi, se Sulejmani I ka thene engjëllit te vdekjes : ― Kur te urdherohesh te ma marresh
shpirtin me lajmero paraprakisht per kete.‖ E ai I ka ardhur dhe I ka thene:‖O Sulejman
jam I urdheruar qe te ta marre shpirtin dhe te ka mbetur edhe pak kohe te jetosh.‖
Atehere Sulejmani I urdheroi xhinet qe t‘ia mbaronin nje ode nga xhami, pa dere , ndersa
ai duke u mbeshtetur ne shkopin e vet, falej aty. Engjëlli I vdekjes erdhi dhe ia mori
shpirtin derisa ishte mbeshtetur ne shkop. Sulejmani nuk e ka bere kete per te ikur nga
engjëlli I vdekjes, porse qe xhinët te punonin edhe me tej, duke e pare ate dhe duke
menduar se ende ishte gjallë. Pastaj Allahu e dergoi krimbin qe ta brente shkopin. Kur
krimbi e brejti shkopin përmbrenda ai u kthye ndersa u rrezua trupi I Sulejmanit. Kur e
pane xhinet kete, ikën prej aty. Per kete tregojne fjalet e Allahut:” krimbi I cili e kishte
brejtur shkopin e tij – I sinjalizoi ata se ai kishte vdekur dhe kur ai u rrezua,
xhinet kuptuan se nuk do te ishin ne mundim te turpshëm sikur te mundnin te
tejshihnin te ardhmen”

Asbagu pastaj shton: ― prej te tjereve kam degjuar se krimbi tere vitin e brente shkopin
derisa Sulejmani u rrezua pertoke. ― Ngjashëm me kete transmetohet edhe nga disa
dijetare nga brezat e pare, por edhe nga brezat e mevonshëm . Allahu e di me se miri.

Is‘hak b. Bishri shenon nga Muhammed b. Is‘haku e ky nga Ez-Zuhriu dhe nga disa te
tjere, se Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) ka jetuar pesedhjete e dy vjet dhe se ka
sunduar dyzet vjet. Is‘haku thote:‖Na ka treguar Ebu revku se ka degjuar nga Ikrime e ky
nga Ibni Abbasi, se Sulejmani ka sunduar njezet vjet. Allahu e di me se miri.

Ibni xheriri thote: ― Sulejman b. Davudi ka jetuar gjithsej pesedhjet e disa vjet.‖

Thuhet se ne vitin e katert te sundimit te tij, Sulejmani (paqja e Allahut qofte mbi te) ka
filluar ndertimin e Jerusalemit. Ibni Xheriri thote se pas tij djali I tij Ruhbuami ka sunduar
edhe shtatedhjete vjet, pasketaj pason shkaterrimi I mbreterise izraelite.

-547-

 25-05-, 13:36

-
-

TE DERGUARIT IZRAELITE, PER TE CILET NUK DIHET

SAKTESISHT SE KUR KANE JETUAR, PERVEQ QE KANE QENE
NDERMJET DAVUDIT DHE ZEKERIJJAIT E JAHJAIT
Njeri prej tyre eshte Shaj‘j b. Emsij. Muhammed b. Is‘haku thote se ka jetuar para
Zekerijjait dhe Jahjait dhe se ai e ka paralajmeruar ardhjen e Isait dhe te Muhammedit
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te). Ne kohen e tij me izraelitet, ne hapesirat e
Jerusalemit sundonte Hizekiu, I cili ne çdo gjë I nënshtrohej Sha‘jit dhe asaj qe e
urdheronte apo qe e ndalonte ai.

Rrethanat e izraeliteve ne kohen e tij ishin keqesuar ne permasa te gjëra. Sundimtari

ishte semure, ashtu qe ne kembe I ishte paraqitur nje çiban ( I thate) I rrezikshëm ,
ndersa kah Jerusalemi depërtonte sundimtari I atehershëm I Babilonisë, Senharibi ―me
gjashteqind mije bajrakë‖ siç thotë Ibni Is‘haku.

Per kete masa u frikësua , ndersa mbreti Hizekiu e pyeti te Derguarin Sha‘j: ― Cka te ka
shpallur Allahu ne lidhje me Senharibin dhe ushtrine e tij? Ky iu pergjigj: ― Perkitazi me
kete ende nuk me eshte shpallur asgjë.‖ Pastaj I arrin shpallja se Hizekiut I ishte afruar
vdekja dhe se trashegimtar te tij duhej te caktonte ate qe ai donte vetë. Kur e njoftoi
Pejgamberi per kete ai u kthye kah kibla dhe u fal, e falenderoi Allahun dhe me lot ne sy
ia drejtoi duanë duke shqiptuar saktesisht dhe me zemer te penduar: ― O Allahu im,
Sundues I te gjithe sundimtareve Zot mbi te gjitha hyjnite I Gjithemeshirshmi,
Meshireploti Ti te Cilin nuk e kaplon as kotja as gjumi, me kujto mua per nga perpjekja
ime dhe per nga udheheqja e bukur me izrelitet. E tere kjo ka qene nga Ti dhe Ti e di me
mire se une ate kur kam punuar fshehurazi dhe ate qe kam punuar haptazi‖
-548-

Allahu iu pergjigj lutjes se tij dhe e meshiroi atë, ndaj I shpalli Sha‘jit qe ta pergezonte
me lajmin se Allahu eshte perdellyer ndaj te qaret e tij, se ia kishte shtyre vdekjen per
pesembeshjet vjet dhe se do ta shpetonte ate nga armiku I tij Senharibi. Kur ia tha kete,
atij iu zhduk dhembja, barra dhe pikellimi, andaj serish ra ne sexhde dhe u lut: ― O Allahu
im , Ti jep pushtet kujt te duash dhe ia merr atij qe do Ti, e larteson ke te duash dhe e
poshteron ke te duash, Ti e di edhe te dukshmen edhe te padukshmen, Ti je I Pari dhe I
Fundit, I Dukshmi dhe I Fshehti dhe Ti je Ai I Cili I pergjigjet dhe ia ploteson duanë
nevojtarit.‖

Kur e ngriti koken nga sexhdeja Allahu I shpalli Sha‘jit qe ta urdheronte ate qe te merrte
lëng fiku dhe qe me ta lyente çibanin me te cilën do t‘I sherohej këmba. Ai veproi keshtu
e ajo iu rinua serish.

Pastaj Allahu dergoi vdekjen ne ushtrinë e Senharibit, me ç‘rast u shkaterruan qe te gjithe

perveç Senharibit dhe pesë njerëz te tij, nder te cilët ishte edhe Bahtenessari
(Nabukodonosori). Sundimtari izraelit dergoi qe t‘I sillnin ata dhe urdheroi qe te lidhur ne
pranga, t‘I shëtisin nëpër tere mbreterine. Nje denimi dhe poshterimi te ketillë qenë te
ekspozuar shtatëdhjete ditë, gjate se cilës kohë per çdo ditë u jepnin nga dy pogaçe te
vogla elbi per t‘u ushqyer. Pastaj I shpuri ne burg, ndersa Allahu I shpalli Sha‘jit qe ta
urdheronte sundimtarin qe t‘I lironte te ktheheshin prej nga kishin ardhur ne menyre qe
t‘I tregonin popullit te tyre se ç‘kishte ndodhur me ta. Kur u kthyen atje, Senharibi I tuboi
njerezit dhe u tregoi se çka u kishte ndodhur, ndersa astrologët dhe magjistaret thane: ―
Ne te kemi folur ty per Zotin e tyre dhe per Pejgamberet e tyre, porse ti nuk na degjove
ne. Ky eshte nje popull te cilit per shkak te Zotit te tyre, askush nuk mund t‘I beje gjë. ―
Keshtu Allahu me rastin e Senharibit I frikesoi ata. Shtate vjet me pas Senharibi vdiq.

Ibni is‘haku pastaj thote:‖Kur vdiq mbreti izrelit, Hizkiu pas tij nder izraelitet u paraqiten
trazirat dhe shfrenimet e te gjitha llojeve. Allahu I Madherishëm I shpalli Sha‘jit, e ai doli
para tyre dhe filloi t‘I keshillonte duke ua perkujtuar Allahun ashtu siç duhej dhe duke ua
terhequr verejtjen ne fuqinë dhe ndeshkimin e tij, nese nuk I behen te degjueshëm dhe
nese nuk e pranojne Atë. Kur e kreu fjalimin ata u sulen ne te qe ta mbysnin, porse ketij I
shkoi ndoresh qe te ikte. Duke ikur kaloi prane nje druri te zgavruar dhe hyri ne te.
Mirepo shejtani e mberriti atë dhe e nxorri nje pjese te rrobave te tij qe te duket
perjashta. Kur e pane kete ndjekësit e sollën nje sharrë dhe e prenë drurin se bashku me
të. Te gjithe jemi te Allahut dhe Atij do t‘I kthehemi.‖
-549-550-

EREMIJ B. HALKIJ (paqja e Allahut qofte mbi te)

NGA LOZA E LAVIJ B. JAKUBIT

Disa thonë se ai eshte Hidri. Kete e transmeton Ed-Dahhaku nga Ibni Abbasi . Mirepo ky
transmetim eshte garib dhe nuk mund te pranohet dot si I tillë.

Ibni Asakiri shenon: ― Ne disa transmetime qëndron se ai ka shkelur në gjakun e Jahja b.

Zekerijjait dhe ka thene: ― O gjak e ke trazuar boten , ndalu‖ e ai eshte ndalur dhe eshte
zhdukur.‖

Ebu Bekër Ebi Ed-Dunjai shenon: ― Me ka treguar Alijj b. Ebi Merjemi se ka degjuar nga
Ahmed b. Habbabi se Abdurrahman b. Abdullahu ka thene se Eremiu kishte pyetur : ― O
Zoti im! Cilët nga robërit e Tu jane me te dashur per Ty? Ai eshte pergjigjur: ― Ata qe me
kujtojnë me se shumti. Ata te cilët mendojnë per krijesat e tjera. Ata te cilët nuk I
hamendin mendimet per kalueshmërinë e as qe mashtrohen se do te jetojnë
pergjithmone. Keta jane ata te cilëve do t‘ua shpreh dashurinë Time dhe do t‘ua jap
madje.

RRENIMI I JERUSALEMIT
Allahu I Madherishëm thotë: “ E Musait ia dhame Librin dhe e bëmë atë
udhezim per bijtë e Israilit: “ Ne vend Timin – zot tjeter mos merrni, o
pasardhesit e atyre qe Ne I bartem me Nuhin” Ai me te vertete ka qene rob
mirenjohës. Dhe Ne u kemi shpallur ne Libër bijve te Israilit : “ Ju pernjemend
do te bëni dy here çrregullime ne Tokë dhe do te beheni mendjemedhenj pertej
masës. Dhe kur te vijë koha e kërcënimit te pare prej atyre dyve do t‟I
dergojmë kunder jush robërit Tanë, shume te fuqishëm te cilët do ta shkelin
token tuaj per se gjati e per se gjeri dhe kercenimi do te zbatohet. Pastaj do
t‟ju japim fitoren kunder tyre dhe do t‟ju ndihmojme me pasuri e me djem, dhe
do t‟ju bëjmë juve te panumërt. Cdo gjë qe bëni – I beni vetes, te miren e te
keqen. – E kur te vijë koha e kercenimit te dyte do t‟I dergojmë ata qe ne
fytyrat tuaja te lene pikëllimin e mjerimin dhe qe sikurse edhe heren e pare ne
Tempull te invadojnë e te rrënojnë gjer ne themel çdo gjë qe e pushtojnë. Dhe
Zoti juaj serish do t‟ju meshiroje ; e nese ju perseri filloni, do te fillojme edhe
Ne, Ndersa Xhehennemin e kemi bere burg per jobesimtarët.” (Isra 2-8)

-551-

 25-05-, 16:34

-
-

Vehb b. Munebbihu thote:‖Kur nder izraelitet u paraqiten mekate gjithfareshe , Allahu I

shpalli njerit pejgamber te tyre I cili quhej Eremij, qe te çohej e te shkoje ne mesin e
popullit te tij dhe t‘u thote se ata ne realitet kane zemra, por asgje nuk kuptojne me to,
kane sy por nuk shohin, kane vesh por nuk degjojne dhe se Allahu, fale qofte miresise se
paraardhesve te tyre, perdellehet ndaj pasardhesve te tyre. Me tej Allahu I lartesuar I ka
shpallur atij qe t‘I pyeste se çfare ishin rezultatet e dëgjesës ndaj Tij dhe a ka qene I
lumtur ndonjëhere ndonjeri prej tyre, kush nuk ka qene I degjueshëm dhe jo I lumtur,
kush ka qene I degjueshëm ? Pejgamberi me tej u ka thene se edhe kafsheve u bie
ndermend atdheu I tyre, prandaj kthehen aty, ndersa ata I kishin shkelur te gjitha
dhuntitë qe u ishin dhene te pareve te tyre dhe se nderimin e famen kishin filluar ta
kerkonin ne nje vend tjeter.

Me tej u ka thene se njerezit e ditur nga mesi I tyre kishin harruar obligimet ndaj Allahut ,
ndersa njerezit e devotshëm kishin filluar te adhurojnë diç tjeter ne vend te Tij, se
eremitet nuk po I permbahen asaj qe dine ndersa sundimtaret po e mohojne Zotin dhe
Pejgamberet e Tij duke dredhira ne zemrat e tyre dhe duke folur gënjeshtra me gjuhët e
tyre. Zoti betohet ne Plotfuqinë e Vet se do t‘u dergoi atyre popuj (te huaj),gjuhën e te
cilëve nuk do ta kuptojne fare dhe te cilët nuk do t‘I njohin fare dhe te cilët do te
përdëllëhën fare per vajtimet e tyre. Ai do t‘ua dergoje nje sundimtar te pameshirshem
me ushtri te panumert porsi retë dhe varganë nga te gjitha anët, flamujt e te cilëve do te
valviten porsi shpesët grabitqare. Edhe njeher tjeter ata do t‘I rrënojnë te gjitha godinat
gjer ne themel dhe do t‘I shfarosin te gjitha vendbanimet e tyre. Mjer per Jerusalemin
dhe per banoret e tij. Ne kete menyre do t‘u ekspozohen vrasjeve dhe robërimit. Ne kete
menyre, pas kengeve dasmore do te degjohen klithma pas hingellimave te kuajve –
ulerimat e ujqeve, pas salltanetit neper pallate – strofkat e bishave ne vend te kandilave
luksoze – tymrat e vravashkave, poshterimi ne vend te dinjitetit dhe skllaveria ne vend te
mireqenjes. Me siguri do t‘I zëvëndesoj aromat e grave te tyre me pluhurin dhe ne vend
te kalerimit dhe shalave komode do te ecin ne këmbë. Me siguri do t‘I bëjë trupat e tyre
plehëra per tokë dhe qe eshtrat e tyre do t‘I fërgojë dielli.

-552-

Me siguri do t‘I ekspozojë ata mundimeve me te llojllojshme e pastaj do t‘I urdheroje

qiellit qe te bëhët kupë hekuri, ndersa Tokës te farkohet nga bakri e kur te bijnë shirat,
Toka nuk do te jape fryt e edhe nese mbinë diçka nepermes bakrit, kjo do te jete meshira
Ime ndaj shtazeve. Shirat nuk do te bijnë fare gjate kohes se te mbjellave por vetem ne
kohen e te korrave. Edhe nese mbjellin diçka do te bej qe ato te semuren e nese
megjithate mbetet diçka, do ta marre bereqetin prej tyre. Nese do te me luten, nuk do t‘u
pergjigjem fare, nese do te kerkojne diç nuk do t‘u jap asgje, nese do te qajne nuk do te
përdëllehen ,e nese me drejtohen me zemer te thyer, Une do ta kthej fytyren nga ata.‖

Ky eshte citat I Ibni Asakirit.

Is‘hak b. Bishri shenon: ― Na ka treguar Idrisi, se Vehb b. Munebbihu ka thene:‖Kur nder

izraelitet u paraqiten mekate gjithfaresh, Allahu ua dergoi atyre Eremiun. Por ata ishin te
padegjueshem dhe I vrisnin Pejgamberet. Atehere Allahu beri qe Nabukodonosori te
filloje te mendoje qe te nisej kunder tyre dhe ti sulmoje ata, meqë Allahu ka dashur t‘I
ndeshkonte permes tij. Keshtu Allahu I shpalli Eremiut: ― Une do t‘I shkaterroj izraelitet
dhe do t‘u hakmerrem atyre, kurse ti shko te shkembi I Jerusalemit, ku do te vijë shpallja
Ime dhe urdheri Im.‖ Ai vajti atje I grisi rrobat e veta, derdhi pluhur ne koken e vet, ra ne
sexhde dhe u lut: ― O Zoti im ! me teper kasha dashur qe nena te mos me lindte fare sesa
te jem Pejgamberi I fundit I izraeliteve e qe per shkakun tim rrenohet Jerusalemi dhe te
pesojne izraelitet. Per kete Zoti I tha:‖Ngrije koken‖ Ky e ngriti koken dhe pyeti duke
qare: ― O Zot cilin tiran tani do t‘ua hedhësh ne qafe? Adhuruesit e zjarrit‖ u pergjigj Ai. ―
Ata nuk I frikësohesn ndeshkimit Tim dhe nuk shpresojnë shperblimin Tim. Ngrihu o
Eremij dhe degjo se çka do t‘u them izraeliteve per ty: ― Ty te kam zgjedhur para se te te
krijoja te kam bekuar para se te formësoja, te kam te kam bere te paster para se te
nxirrja nga mitra, kam filluar te te drejtohem para se te rritëshe dhe te kam zgjedhur per
nje pune te madhe para se te arrije pjekurine. Prandaj ji afer sundimtarit dhe udhezoje
atë. Shpallja nga Allahu I zbriste atij perderisa shfrenimet nuk e tejkaluan çdo masë dhe
izraelitet harruan se si I kishte shpetuar Allahu nga armiku Senharibi dhe nga ushtria e tij.
Atehere Allahu I shpalli Eremiut: ― Ngrihu dhe rrefeju se çfare po te urdheroj ! Perkujtoju
atyre dhuntite e Mia ndaj tyre dhe shpjegoju se çpo ndodh me ta! Ne kete Eremiu tha: ―
O Zoti im ! Une jam I dobët nese nuk me forcon Ti I pafuqishëm nese nuk me ndihmon
Ti, mekatar nese nuk me udhezon Ti I vogël nese nuk me fuqizon Ti dhe I mjerë nese
nuk me lartëson Ti‖

-553-

 28-05-, 11:21

-
-

Allahu e pyeti: ― A nuk e di se çdo gjë ndodh sipas vullnetit Tim, e une krijoj dhe caktoj,
se te gjitha zemrat dhe gjuhet jane nen pushtetin Tim dhe se I kthej ato si te dua Une
Vet, e më jane te dëgjueshëm? ― ― Une jam Ai te Cilit nuk I përngjet asgjë. Me fjalen
Time kane rezultuar qiejt dhe Toka dhe çdo gjë eshte ne to. A nuk e di se eshte e drejte
te besohet vetem ne Mua dhe se e tere fuqia me takon vetem Mua, se ajo qe eshte tek
Une nuk e di askush perveç Meje. Une jam Ai I Cili I drejtohet deteve, ndersa ata I
kuptojne fjalet e Mia, I Cili urdheron, ndersa ata I zbatojne urdherat e Mia, I Cili ua ka
caktuar kufijtë, ndersa nuk dalin jashte tyre. Ata bartin vale porsi bjeshkë, por kur vijnë
tek kufiri qe ua kam caktuar, ndalen duke pranuar me përulësi urdherin Tim? A nuk e di
se Une jam afer teje dhe asgjë nuk mund te demtoje per shkak te kesaj se te kam
derguar ty te krijesat e Mia dhe qe ta meritosh shperblimin e te gjithe atyre qe do te
pasojne pa iu zvogeluar fare shperblimi I tyre? Shko te populli yt dil para njerezve dhe
thuaju: ― Allahu ju kujton juve per nga te mirat e te pareve tuaj, andaj edhe ju ka lene ne
jetë. O pasardhesit e pejgambereve! Cfare kane perjetuar te paret tuaj pasi Me ishin te
bindur e çfare keni perjetuar ju per shkak se nuk mu bindët Mua? A mos e keni pare dike
qe eshte fatlum duke qene I padegjueshëm ndaj Meje? A e njihni dike qe eshte fatlum e
qe te mos jete I degjueshëm ndaj Meje? Edhe bishat I kthehen atdheut te tyre kur t‘u
bien nder mend bukuritë e tij, ndersa ju kenaqeni me ate qe po ju çon ne shkaterrim ,
duke harruar gjitha atë me çfare I kam dekoruar te paret tuaj dhe kerkoni dinjitet ne
anen tjeter.

Rabinët dhe dijetaret tuaj I kane marre robërit e Mi si sherbetorë per vete. Ata I kane
shendrruar ne rober te tyre dhe nuk veprojne ndaj tyre sipas Librit Tim. Madje edhe I
kane shmangur nga Unë dhe nga te perkujtuarit Mua, nga ligjet e Mia, I kane lajthitur
ata, e prej ketu robërit e Mi u jane nenshtruar atyre, ashtu siç duhet te jenë vetem Mua,
ndersa me nenshtrimin ndaj tyre ata jane beret e padegjueshëm ndaj Meje.

Sundimtaret tuaj jane jomirenjohës ndaj begative te mia. Ata nuk I frikësohen ndeshkimit
Tim dhe dynjaja I ka mashtruar ata deri ne atë masë, saqë e kane lene menjane Librin
Tim dhe kane harruar premtimin qe ma paten dhene. Ata po e shtremberojne Librin Tim ,
po ngrihen kunder Meje dhe po I sulmojne pejgamberët e Mi. Qoftë lavderuar Lartesia
Ime, Madheshtia Ime dhe Madheria Ime! A mos vallë Mua me nevoitet ndonje shok ne
pushtetin Tim? A I duhet dikujt qe ndaj tij te jetë I bindur e mua te Më harrojë fare? A
me eshte dashur Mua qe t‘I krijoj robërit e Mi e qe pastaj t‘I beje ata zotër krahas Meje,
apo t‘I lejoj dikujt qe te jete I nenshtruar ndaj dikujt tjeter , ashtu siç duhet te jete vetem
ndaj meje?

-554-

Të devotshmit tuaj dhe njohësit e ligjit fetar komunikojne atë qe e shohin vetë te
arsyeshme. U nenshtrohen sundimtareve dhe I pasojne ata ne bid‘ate (risi) te cilat I fusin
ne fenë Time. U nenshtrohen atyre qe I shkelin zotimet ndaj Meje. Per kete shkak ata
jane injorant me gjithe dijenine dhe nuk shfrytëzohen me asgje, qe kane mesuar nga Libri
Im. Pasardhesit e Pejgambereve Tanë kane rene ne fitne dhe kane deshtuar ne sprova e
sipër. Ata se bashku me njerezit e tjere leshohen ne ato gjëra qe nuk do te guxonin te
leshoheshin fare. E deshirojne ndihmen Time ashtu siç u pata ndihmuar te pareve te tyre
dhe presin nderimin qe ua kam shprehur atyre. Ata ne menyre te pasinqerte dhe pa
menduar fare, pretendojne se jane meritor e se kendejmi harrojne se sa te durueshëm
kane qene te paret e tyre, se çfare perpjekjesh e mundimesh kane bere per hir Timin,
atehere kur njerezit ishin ne lajthitje dhe sa gjak e jete kane sakrifikuar duke qene te
durueshëm dhe duke konfirmuar te Vertetën, gjithnje derisa u forcua feja Ime.

Une veprova me durim te madh ndaj tyre a mos vallë do te turpëroheshin e te Me

ktheheshin; I toleroja gabimet e tyre; u jepja jetë te gjate dhe I arsyetoja ata, a mos
valle do te perkujtoheshin. Gjate gjithe kesaj kohe u jepja shi nga qielli, bimesi nga Toka,
shendet ne trup dhe u ndihmoja kunder armiqeve e ata gjithnje e me shume ishin te
padegjueshëm dhe largoheshin nga Unë. E deri kur me keshtu? A mos vallë ata po tallen
me Mua, po Më provokojnë Mua, po Më mashtrojnë Mua dhe po kthehen kunder Meje?
Betohem me Madheshtinë Time se do t‘ua jap asi ngasjesh, sa që edhe urtaku nuk do te
mund te orientohet dot dhe se I kote do te jete mendimi I njerezve te arsyeshëm dhe
urtesia e dijetareve! Pastaj me siguri do t‘ia jap pushtetin mbi ta ndonje mujshari
kokëshkëmb dhe sundimtari mendjemadh te cilit do t‘I jape te jete I tmerrshëm. Nga
zemra e tij do ta ç‘rrënjos meshiren dhe do te jap qe ta pasojne shumica e njerezve porsi
terri I nates. Do te kete ushtarak porsi retë; varganët do t‘I arrijnë nga te gjitha anët;
valëvitja e flamujve te tyre do te jetë porsi fluturimi I shqiponjave, ndersa kaloresia porsi
tufa te medha shpendësh. Ata do t‘I rrënojnë serish godinat ndersa fshatrat do t‘I lene
tërësisht te shkreta . Ne Tokë do te bëjnë çrregullime te medha dhe do te shkaterrojnë
çdo gjë qe u vie ne dore. Do te jene zemërashper; nuk do te kene considerate per askend
e as qe do te shfaqin dhimbsuri apo perdellese ndaj dikujt, askend nuk do ta shikojne e
as qe do ta degjojne. Do te bertasin neper rrugë me ze aq te larte, sa qe kjo do te
ngjasojne ulerimes se luanit, e lekura do te rrënqethet nga frika, ndersa njerezit e bute
do ta humbasin mendjen kur ta degjojne kete.

-555-

 28-05-, 17:30

-
-

Do te flasin me gjuhe te pakuptueshme, ndersa fytyrat do t‘I kene te vrazhda dhe te

panjohura. Pasha Madheshtine Time ! me siguri do te bej nga shtepite e tyre te zhduken
Librat e Mia dhe bekimi Im. Me siguri do te bëj qe vendtakimet e tyre te shkretërohen
nga bisedat dhe nga ligjërimet dhe me siguri do te bëj qe tempujt e tyre te mos ngrihen
dhe te mos vizitohen më. Ata per hir te tjeterkujt e jo per hir Timin I stolisnin ato luteshin
ne to dhe benin ibadet ne to vetem per ate qe permes fesë ta fitojne dynjanë. Ne to
studionin dhe nxinin njohuri per diç tjeter , e jo per fenë dhe te vepruarit sipas saj. Me
siguri sundimtareve te tyre do t‘ua jap poshterimin pas madheshtisë, frikën ne vend te
sigurisë varfërinë ne vend te pasurisë, urinë ne vend te mireqenjes, fatkeqesi te
llojllojshme ne vend te shendetit dhe begatisë rroba te vrazhda dhe shajak ne vend te
mendafshit dhe kadifesë, kufoma te te vrarërve ne vend te personave te bukur e te
mençur; pranga , zinxhire dhe mbërthesa te hekurt ne vend te petkave mbretërore.
Pastaj do t‘u jap gërmadha ne vend te pallateve, te fortesave,dhe te kullave; ulerima te
ujqëve ne vend te hingëllimave te kuajve; ne vend te drites se kandilave , tym
djegurishtash; ne vend te dashamirsisë, egërsirën dhe humbëtirën. Pastaj me siguri grave
te tyre do t‘u jap pranga te hekurta, ne vend te bylyzikëve te florinjta, gjerdaneve nga
inxhitë dhe xhevahirët; pluhur dhe ndyrësinë ne vend te parfumit e moshusit; te shkelurit
neper lumenj dhe te bredhurit naten neper rrugë, ne vend te udhetimit ne shala;
paknaqësitë e shpirtit bredhjen rrugët dhe te zbuluarit e fytyrës, ne vend te dhomave te
grave dhe te ferexheve. Pastaj me siguri do t‘I mundoj me ndeshkime te llojllojshme, te
cilat do ta godasin madje edhe atë qe do te ikë ne ndonje vend te larte. Une me te
vertete do t‘I shprehe nderime atij qe me respekton Mua, ndersa do ta poshteroj atë qe
me perçmon Mua.

Pastaj me siguri do t‘I urdheroj qiellin dhe token , e nen qiell do te jetë nje shtresë e
hekurt , ndersa ne toke nje shtrese e bakrit, keshtu qe nga qielli nuk do te bjerë shi,
ndersa nga toka nuk do te mbijnë te mbjellat . E edhe nese bie shi Une do te dergoj
prajën ne atë qe mbinë, e edhe nese mbetet diçka paskëtaj do ta marr bereqetin nga ajo.
Nese më thërrasin nuk do t‘u pergjigjem; nese Më kërkojnë diçka nuk do t‘ua jap fare;
nese do te qajnë, nuk do t‘I meshirojë ata; nese Më drejtohen përulshëm Une do ta kthej
fytyrën nga ta, e nese thonë: ― O Allahu ynë Ti me meshiren dhe me miresine Tënde na
ke krijuar edhe ne edhe te paret tane para nesh , per ate se na ke zgjedhur per Vete dhe
na ke derguar Pejgamberë, Librin dhe tempujt na ke zgjedhur per Vete dhe na ke dhene
pushtet dhe udheheqjen ne Tokë, me dhuntinë Tënde edhe ne edhe te paret tane, na ke
edukuar qe te jemi modestë dhe me meshiren Tënde na ke ruajtur edhe ne edhe ata qe
te mos behemi kryelarte.

-556-

Ti jep begati nese te bindemi , ndaj mos I nderro veprimet Tuaja edhe nese ne
nderrohemi m dhe plotesona neve dhuntine , miresine, shperblimin dhe bamirësinë
Tënde‖ Nese ata me thone keshtu, Une do t‘u them: ― Une jam I pari qe robërve te Mi u
shpreh meshiren dhe u jap dhuntitë e Mia‖ E nese ata pranojne kete, Une do ta plotesoj
atë; nese kerkojne akoma, Une do t‘u jap edhe më; nese bëhën mirenjohës, une do t‘ua
dyfishoj kete e nese nderrohen atehere edhe Une do te nderrohem. Nese ata nuk
permirsohen , atehere une zemerohem , e kur te zemerohem atehere Une edhe denoj.
Asgje nuk mund t‘I kundervihet zemerimit Tim‖

Ka‘bi rrëfen : ― Pastaj Eremiu leshoi klithmë:‖ Me meshiren Tënde une po e mesoj kete
nga Ti . E vallë a meritoj une kete, meqe une nuk jam I vlefshëm dhe nuk jam I denjë qe
te flas qe te flas para Teje. Vetem Ti nga meshira Jote, me ke lene ne jetë gjer me ditën
e sotme. E nuk ekziston askush më meritor qe te frikësohet nga ky kercenim dhe
ndeshkim meqë Ti me ke dhene te jetoj dhe te qendroj ne mesin e ketyre mekatareve, te
cilët ne afersine time kane bere mekat ndaj Teje, pa pasur mundesi t‘I ndryshojë dhe t;I
ndaloje kjo. Nese me ndeshkon kete edhe e kam merituar,e nese me meshiron kete edhe
e pres nga Ti.‖ Pastaj u lut : ― O Zoti im! Qofsh I falenderuar I lavderuar, I madheruar
dhe I lartesuar edhe nese e rrenon kete tempull godinat tjera dhe xhamite te cilat jane
ndertuar per te kujtuar Ty! O Zoti im qofsh I falenderuar , I lavderuar, I madheruar dhe I
lartesuar edhe nese e mbyte edhe nese e denon kete popull. Por keta jane pasardhesit e
beniaminit Tënd, Ibrahimit, umeti I bashkëbiseduesit Tënd, Musait dhe populli I
mëkëmbësit Tend, Davudit! O Zoti im! Cilat vendbanime dhe cilët popuj do te jene te
sigurtë nga kercënimi dhe nga ndeshkimi Yt, nese keta nuk jane pasardhesit e beniaminit
Tënd, Ibrahimit , pasuesit e bashkëbiseduesit Tënd, Musait dhe populli I mëkëmbësit
Tënd Davudit? A do t‘I autorizosh mbi ta adhuruesit e zjarrit? Per kete Allahu iu pergjigj: ―
O Eremij ai I cili eshte I padegjueshëm ndaj Meje le ta presë denimin Tim. Une ketij
populli I kam dhene nderime per shkak se ishte I degjueshëm , e sikur te mos ishte
atehere Une do ta populloja atje ku duhet te jetojnë te padegjueshmit, perveç atyre, te
cilëve u ka arritur meshira Ime.‖

Atehere Eremiu tha: ― O Zoti im! Ibahimin e ke zgjedhur per mikun Tënd dhe me të na ke
ruajtur ne, ndersa Musain e ke afruar tek Ti per shkak te bisedimit me te prandaj te lutem
qe te na ruash e te mos na denosh dhe te mos e autorizosh armikun tanë mbi ne‖ E
Allahu I shpalli: ― O Eremij Unë te kam bekuar qe ne mitren e nenes sate dhe te kam
mundesuar qe te jetosh deri ne diten e sotme.

-557-

 29-05-, 17:47

-
-

Sikur populli yt te ishte kujdesur per bonjaket , per varfanjakët, per te mjerët dhe per
udhëtaret , Une do t‘I ndihmoja ata dhe tek Une do ta meritonin xhenetin, ne te cilin ka
fruta te mrekullueshme dhe uje te pijshëm , atje uji eshte perhere I pastert, kurse pemet
nuk prishen dhe nuk mund te mbarohen dot! Por Më duhet te te ankohem ne izraelitet: ―
Une kam qene per ata porsi bariu I kujdesshëm ; gjithnje e kam larguar prej tyre
thatësinë dhe çdo mynxyrë; u kam dhene gjithçka me bollëk , kurse ata u bënë porsi
deshtë qe zihen ne mes veti ! Mjerë per ta! Dhe serish : Mjere per ta! Une I shprehi
nderime atij qe Më respekton Mua, ndersa e poshteroj atë qe tenton te Më poshteroje
Mua. Breznite para tyre I fshihnin mekatet qe I benin ndaj Meje, e ky popull po mburret
me kete dhe se kendejmi, haptazi mekatojne neper tempuj , neper rrugë, neper maja
malesh dhe nen hijen e drunjëve, keshtu qe ne ta ankohen shume qielli dhe toka, ndersa
shtazet kane ikur prej tyre ne viset me te largeta te tokës. Assesi nuk ndalohen nga kjo
dhe aspak nuk shë
rbehen me atë qe kane mesuar nga Libri.‖

Kur Eremiu ua percolli mesazhin nga Allahu dhe kur degjuan per kercenimin dhe denimin
qe permbante ai, ata u revoltuan e pergenjeshtruan dhe u akuzuan atë, duke I thene:‖Po
genjen dhe po trillon shume per Allahun, duke pohuar se Allahu ne token e Tij dhe ne
tempujt e Tij do ta pezulloje Librin e Vet, robërimin ndaj Tij dhe adhurimin e Tij. E kush
do ta adhuronte atehere nese ne toke nuk do te mbetet asnje I devotshëm , asnje
tempull apo Libër? Me te vertete ke genjyer nje gje shume te madhe per Allahun dhe
eshte e sigurtë se te ka rrokur trenia.‖ Pastaj e rrembyen e vune ne pranga dhe e futen
ne burg. Atehere Allahu e dergoi kunder tyre Nabukodosonorin I cili iu afrua dhe I rrethoi
me ushtrine e vet, pastaj ndodhi ajo qe u pat thene I Lartmadherishmi: “ te cilët do ta
shkelin token tuaj.” (Isra 5), dmth pasi qe iu merzit më rrethimi I tyre ata pranuan
pushtetin e tij dhe ua hapen dyert e I leshuan brenda. Ne kete mendohet me fjalet: “te
cilët do ta shkelin token tuaj.”Nabukodonosori u soll ndaj tyre porsi I pafe dhe tiran I
vertete: nje te tretën e mbyti , nje te treten e mori skllaveri, e I la vetem pleqtë, te
paaftet dhe te dobëtit. Ne ta u versul me kaloresine e vet, e rrenoi Bejtul-Makdisi I mori
me vete te rinjtë, grate I la te shpluara neper rruge, I mbyti luftetaret I rrezoi fortesat
dhe I rrenoi xhamite, ndersa e dogji Teuratin. Pastaj pyeti per Danielin I cili tanime e
kishte Librin. Kur me ne fund e gjeten ai kishte vdekur kurse familja e tij e nxorri Librin te
cilin e shkaterroi Nabukodonosori. Nga familja e Danielit ishin: Daniel b. Hazekieli I Riu,
Mishali, Azraili dhe Mikaili.

-558-

Daniel b. Hazekieli I Riu e kishte trasheguar Danielin e Madh. Keshtu , Nabukodonosori

hyri ne Jerusalem, e shkreteroi te tere Shamin dhe I mbyti izraelitet ne ato permasa, saqe
gati I shkaterroi qe te gjtihe. Kur e kreu kete, u kthye duke marre me vete pasurine e
tyre dhe te roberuarit. Nder ta ishin nentedhjete mije te rinje, pasardhes te dijetareve dhe
te sundimtareve te tyre. Xhamine e Jerusalemit e beri plehërishtë dhe aty I therrte derrat.
Djelmoshat e roberuar ishin shtatë mije pasardhes te Davudit, njembedhjete mije
pasardhes Jusuf b. Jakubit dhe te vellait te tij, Beniaminit ; tetë mije pasardhes te
Zubalonit e te Naftalij b. Jakubit katermbedhjete mije pasardhes te Dan b. Jakubit, tete
mije pasardhes te Jistrah b. Jakubit, dy mije pasardhes te Zikun b. Jauit, kater mije
pasardhes te Rubilit e te Laviut dhe njezet mije izraelite te tjere. Ai shkoi me ta ne
Babiloni.‖

Is‘hak b. Bishri thote se Vehb b. Munebbihu ka rrefyer: ― Pasi qe e beri kete, I qe thene: ―
Ne mesin e tyre ishte nje njeri I cili ua terhiqte verejtjen per ate se ç‘kishte ndodhur, I cili
kishte paralajmeruar ardhjen tende dhe I cili kishte folur per ty. Ai u kishte treguar se ti
do t‘I mbysesh ata, do t‘I roberosh pasradhesit e tyre, do t‘ua rrenosh xhamite dhe do t‘u
djegësh tempujt. Mirepo ata e pergenjshtruan dhe e akuzuan atë, me ç‘rast e rrahën ia
vunë prangat dhe e futen ne burg.‖ Ne kete , Nabukodonosori urdheroi qe Eremiu te
nxirret nga burgu dhe e pyeti:‖A eshte e vertete se ti ia ke terhequr verejtjen popullit
tend per kete qe I ka ndodhur atij? Ai u pergjigj se po, e ky e pyeti: ― E nga e ke ditur ti
kete? Ai u pergjigj ― Allahu me ka derguar tek ata, por ata me konsideronin si
gënjeshtar.‖ Ky e pyeti: ― Te kan mohuar, te kan rrahur dhe te kane futur ne burg?‖ ―Po‖
u pergjigj. ―E sa popull I keq qe eshte ai, I cili e mohon Pejgamberin e vet dhe mesazhin
e Zotit te Vet! Nese do rri tek unë, e unë do te kujdesem per ty dhe do te te qeras, e
nese do, kthehu ne atdheun tend, e une te garantoj sigurine.‖ Ne kete Eremiu I tha: ―
Une jam nen mbrojtjen e Allahut pa reshtur qe kur kam hyr ne te. Sikur izraelitet te mos
kishin dale nga ajo, atehere nuk do te kishin frikeas nga ti as nga cilido qofte tjeter, e as
qe do te kishe mundur t‘u beje diç. ― Kur Nabukodonosori I degjoi keto fjale prej tij e liroi
atë , e ky u vendos ne Jerusalem , ne qarkun e vet.‖ Ne kete transmetim ekzistojne gjera
te urta, instructive dhe te mrekullueshme, mirepo ky eshte I çuditshëm nga vet fakti se u
pershkruhet arabeve.

Hisham b. Muhammed b. Es-Saib el-Kelbiu thote: ― Nabukodonosori ka qene mëkëmbës I

mbretit Persian Lehrasibit dhe ka sunduar ne nje hapesire prej Ehvazit deri ne Bizant. Ky
e ka ndertuar qytetin Behl, I cili quhet edhe El-Hansa‘. Lehrasibi gjithashtu ka ndermare
lufte kunder turqve te cilet I patë shpënë ne nje hapesire tejet te vogël.

-559-

 29-05-, 18:12

-
-
Pastaj e dergoi Nabukodonosorin ne Sham qe te luftonte kunder izraeliteve ; mirepo kur
erdhi ne Sham banoret e atjeshëm lidhën paqe me te.‖ Disa thone se Behmeni mbreti
Persian pas Beshtasib b. Lehrasibit e kishte derguar Nabukodonosorin atje, nga shkaku se
izraelitet iu kishin kundervene emisareve te tyre.

Ibni Xheriri shenon nga Junus b. Abdul-A‘lai, ky nga Ibni Vehbi ky nga Sulejman b. Bilali,
ky nga Jahja b. Se‘id el-Ensariu, e ky nga Se‘id b. Musejjebi, se Nabukodonosori duke
ardhur ne Damask hasi ne gjak qe ridhte nga plehërishta, andaj I pyeti banoret: ― prej
nga ky gjak ? Ata u pergjigjen: ― Kete e kemi gjetur qe nga stergjysherit tane kurdohere
qe aty gjendet plehu, paraqitet gjaku.‖ Pastaj Nabukodonosori I mbyti aty shtatedhjete
mije musliman dhe jomusliman e gjaku u ndal se rrjedhuri.‖

Ky sened eshte korrekt deri te Se‘id b. Musejjebi. Perpara jane cituar fjalet e hafëz Ibni
Asakirit te cilat na bejne te kuptojme se ai gjak ka qene I Jahja b. Zekerijjait. Mirepo kjo
nuk eshte e sakte ngase Jahja b. Zekerijjai ka jetuar nje kohe te caktuar pas
Nabukodonosorit. Pra eshte e qarte se ai gjak ka qene I ndonjë Pejgamberi te
meparshëm apo I ndonjë njeriu te mire te cilin Allahu e njeh me se miri.

Hisham b. El-Kelbiu thote:‖Kur Nabukodonosori erdhi ne Jerusalem sundimatri I

asokohshëm I cili ishte nga lozja e Davudit lidhi me të paqe dhe ne kete menyre e
shmangu atë nga izraelitet. Nabukodonosori mori prej tyre disa njerez si pengje dhe u
kthye prapa, por kur arriti te liqeni Taberijeh degjoi se izraelitet kishin ndermare
kryengritje kunder sundimtarit te tyre dhe e kishin mbytur atë, per shkak se kishte lidhur
paqe me te. Ne kete ai I mbyti pengjet u kthye dhe e pushtoi Jerusalemin me force dhe I
mbyti kryengritësit, kurse pasardhesit e tyre I hodhi ne robërim.‖ Pastaj thote:‖Kemi
degjuar se Nabukodonosori e takoi Eremiu ne burg dhe e liroi nga aty, ndersa ky I tregoi
se ç‘kishte ndodhur me të, se si ia kishte terhequr verejtjen popullit te vet per rrezikun qe
I kanosej, ndersa ata e kishin pergenjeshtruar dhe e kishin future ne burg. Ne kete
Nabukodonosori tha: ― Sa I keq eshte populli I cili nuk e degjon te Derguarin e Zotit‖
Pastaj e liroi atë dhe u soll mire ndaj tij. Pas ketij rasti rreth tij u tubuan izraelitet e
pafuqishëm e thane: ― Ne me te vertete kemi vepruar keq dhe kemi qene te padrejte. I
pendohemi Allahut te Lartmadherishëm per ate qe kemi bere ne, e ti lute Allahun qe te na
fale.‖ Ai e luti Allahun qe t‘ua falte, porse Ai I shpalli: ― Nese e flasin te verteten atehere
le te qendrojne me ty ne kete qytet.‖ Kur u komunikoi atyre se çka u kishte caktuar
Allahu ata thane: ― Si do te qendronim ne kete qytet, kur ai eshte I rrenuar dhe pasi
Allahu tanime eshte pezmatuar ne banoret e tij.‖ Duke refuzuar qe ta degjonin.‖
-560-

Ibni El-Kelbiu thote:‖Qe atehere izraelitet jane shperndare neper bote. Disa jane vendosur
ne Hixhaz, disa ne Jethrib (Medine) disa në Mekë, kurse disa jane shperngulur ne Egjipt.
Atebote Nabukodonosori iu kishte drejtuar sundimtarit te Egjiptit me nje shkrese qe t‘I
perzinte prej aty, por ky refuzoi ta bente kete, prandaj Nabukodonosori e nisi ushtrine e
vet kunder tij, e mundi atë, ndersa njerezit e tij I hodhi ne robëri. Pastaj vazhdoi
ekspeditën neper shtetet e perendimit (magribit) prej nga kthehet duke sjellë me vete nje
numer te madh skllevërish nga Afrika Veriore Egjipti, jerusalemi, Palestina dhe Jordania,
nder te cilët ishte edhe Danieli.‖

Une ne kete shtoj: ― Sipas asaj qe thote Vehb b. Munebbihu , ky ka qene Daniel b.
Hazakieli I Riu e jo I Vjetri.‖ Allahu e di me se miri.

-561-

 01-06-, 14:33

-
-

RREFIMI PER DANIELIN (paqja e Allahut qofte mbi te)

Ibën Ebi-Dinjai shenon: ― Ahmed b. AbdulA‘la esh-Shejbani na ka rrefyer: ― Nese nuk kam
degjuar drejtepersedrejti nga Shu‘ajb b. Safuani, atehere dikush nga miqtë me ka treguar
nga ai , e ky nga El—Exhleh el-Kindiu se Abdullah b. Ebi El-Hudhejli ka thene:‖
Nabudokonosori I zuri dy luanë dhe I hodhi ne nje grope te madhe, pastaj e mori Danielin
dhe e hodhi aty. Mirepo ata nuk I bene asgje. Pas nje kohe ai sikurse çdo njeri ndjeu
nevoje per ushqim dhe per pije. Atehere Allahu e urdheroi Eremiun I cili gjendej ne Sham
te pergadiste ushqim dhe pije per Danielin. ― O Zoti im! Tha ky. Ne kete Allahu I shpalli: ―
Ti pergadit ate qe te urdheruam, e Ne do ta dergojme dike I cili do te barte ty edhe ate
qe do te pergadisesh ti.‖ Keshtu edhe veproi , ndersa Allahu ia dergoi ate I cili e dergoi
Eremiun se bashku me ushqimin qe kishte pergaditur gjer ne skaj te asaj grope. Atehere
Danieli pyeti: ― Kush je ti? Une jam Eremiu‖ u pergjigj. ― Perse ke ardhur ? pyeti . ― Zoti yt
me dergoi te ti, ― u pergjigj. Ne kete ai pyeti: ― Valle iu paskam kujtuar Allahut? ― Po‖ iu
pergjigj. Falenderimi qofte Allahut, I Cili I pergjigjet atij qe e lut Atë. Falenderimi I qofte
Allahut I Cili nuk e harron askend qe e kujton Atë. Falenderimi I qofte Allahut I Cili nuk e
le ne duart e tjeterkujt ate qe mbeshtetet ne Të. Falenderimi I qofte Allahut I Cili
bamiresine e shperblen me bamiresi. Falenderimi I qofte Allahut I Cili durimin e shperblen
me shpetim. Falenderimi I qofte Allahut I Cili I largon prej nesh mynxyrat dhe brengat
tona. Falenderimi I qofte Allahut I Cili na ruan neve edhe atehere kur na pikellon mendimi
ne veprat tona. Falenderimi I qofte Allahut I Cili eshte shpresa jone atehere kur
deshperohemi ― tha Danieli.‖

Junus b. Bukejri transmeton nga Muhammed b. Is‘haku e ky nga Ebu Halid b. Dinari, se
Ebu El-Alijje I ka treguar : ― Kur e çliruam Testurin ne shtepine e Hurmuzanit mes tjerash
gjetem edhe shtrat ne te cilin ishte nje I vdekur me nje liber afer kokes . Librin ia
derguam Umer b. El-Hatabit, e ky e thirri Ka‘bin qe ta perkthente librin ne gjuhen arabe.
Une kam qene arabi I pare qe e lexova. E lexova sikurse Kur‘anin.

-563-

Atehere e pyeta Ebu El-Alijen: ― Cfare shkruante ne te? Ai me tha: ― Per jeten tone dhe
per ngjarjet tona, dhe per ate qe ende nuk ka ndodhur‖ Pastaj pyeta: ― E ç‘keni bere me
te vdekurin? ― Gjate dites I kemi hapur trembedhjete varre te shkrifta, e ne mbremje e
varrosem ne njerin prej tyre, pastaj I mbyllem te trembedhjetet ne menyre qe ta fshihnin
nga njerezit qe te mos e zhvarrosnin. ― Une serish pyeta: ― C‘donin prej tij? Ai u pergjigj:
― Kur mbreteronte thatesire, ata e nxirrnin perjashta me shtrat, ndersa shiu binte.‖ Ne
çfare perfundimi erdhet kush ishte ai njeri? Pyeta une e ai tha : ―Njeri qe quhej Daniel.‖
C‘keni verejtur sa kohe kishte kaluar nga vdekja e tij? Pyeta. ―Treqind vjet‖ u pergjigj e
une serish pyeta: ― A kishte ndryshuar diçka ne te?‖ ― Asgje perveç diç nga floket ne
koke, meqe trupi I Pejgambereve nuk kalbet dhe bishat nuk e hane dot‖ u pergjigj ai‖

Ky sened eshte korrekt deri tek Ebu Alijje. Mirepo nese eshte e sakte se ai njeri kishte
vdekur para treqind vjetesh atehere ai nuk eshte Pjegamber, por ndonje njeri I mire,
Sipas nje hadithi qe gjendet tek Buhariu ndermjet Isait, te birit te Merjemes dhe te
Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) nuk ka pasur asnje
Pejgamber, ndersa distance kohore ndermjet ketyre dyve sipas disave ka qene katerqind
vjet, sipas te dyteve gjashteqind e sipas te treteve gjashteqind e njezet vjet. Eshte e
mundur qe ai te kete vdekur edhe para teteqind vjeteve qe perafersisht do te ishte ne
kohen e Danielit. Nese ky ka qene Danieli atehere koha perputhet. Mirepo ndoshta ky ka
qene dikush tjeter qofte ndonje Pejgamber qofte ndonje evlia. Megjithate me se tepermi
supozohet se ky ka qene Danieli ngase sundimtari Persian e kishte burgosur ate dhe nje
kohe ka qendruar ne burgun e tij, siç eshte thene tanime.

Me nje sened autentik transmetohet nga Ebu El-Alijje se hunden e kishte nje pellembe te
gjate, Krahas kesaj me nje sened te mire transmetohet nga Enes b. Maliku se gjatesia e
hundes se tij arrinte nje arshin. Duke pasur parasysh kete eshte e mundur se ketu ka te
beje me ndonjerin Pejgamber te lashte para kohes se pandehur. Allahu e di me se miri.

Ebu Beker Ebi –Dunjai ne vepren e tij ―Ahkamu-l-kubur‖ shenon: ― na ka treguar Ebu Bilal
Muhammed b. El-Harith b. Abdullah b. Ebu Burde b. Ebu Musa el-Esh‘ariu se ka degjuar
nga Ebu Muhammed El-Kasim b. Abdullahu e ky nga Ebu El-Esh‘ath El-Ahmeriji se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Danieli e ka lutur
Zotin e Madherishem qe ta varrosin pasuesit e Muhammedit . ‖ Kur Ebu Musa el-Esh'ariu e
pat çliruar Testurin , e kishte gjetur ate ne nje tabut. Damaret ende I funksiononin .

-564-

I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) kishte thene qe me pare: ―
Kush e gjene Danielin, pergezone ate me xhenet‖.

Duke qene se ate e kishte gjetur nje njeri I quajtur Hurkus, Ebu Musai I shkroi per kete
Umerit, e ky I eshte pergjigjur: ― Danielin varroseni , ndersa Hurkusin ma dergoini mua,
meqe I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ia ka paralajmeruar atij
xhenetin‖ Ky version eshte mursel dhe autenticiteti I tij eshte kontestues. E Allahu e di
me se miri.

Ibën Ebi Ed-Dunjai pastaj shenon: ― Na ka treguar Ebu Bilali se ka degjuar nga Kasim b.
Abdullahu ky nga Anbese b. Se‘idi, njeri I arsimuar se Ebu Musai ka gjetur afer afer
Danielit nje liber, nje shtambë me dhjamë, disa derhem dhe vulen e tij. Per kete Ebu
Musai e ka informuar Umerin ndersa Umeri ia dergoi nje porosi qe librin t‘ia sillte atij se
bashku me nje cope dhjame, kurse me pjesen tjeter te sheroheshin muslimanet qe ishin
me të, dirhemet t‘I ndanin ndermjet tyre, e vulen ta ndalte per vete.‖

Në më shume versione Ibën Ed-Dunjail shenon me tej se kur Ebu Musai e gjeti Danielin iu
afrua e perqafoi dhe e puthi ate. Pastaj I dergoi leter Umerit, ku I shkroi te gjitha, mes
tjerash sa afer tij kishte gjetur nje arkez me perafersisht dhjete mije derhem. Keto para
ua huazonte njerezve e ai qe nuk e kthente huanë semurej. Umeri I urdheroi qe Danielin
ta lante me uje dhe me lotus, ta mbeshtillte me qefine dhe ta varroste, duke mos I
treguar askujt vendin e varrosjes. Urdheroi qe parate te liheshin ne Bejtul-mal (arken
shteterore) kurse arkeza t‘I sillej, e prej saj atij ia fali vulen.

Veç kesaj nga Ebu Musai transmetohet se I kishte urdheruar kater robber qe ta zdarkojne
(ta ndajne me permake) nje lume , ne shtratin e te cilit te hapnin nje varr dhe aty ta
varrosin Danielin. Pasketaj urdheroi qe te likuidoheshin roberit, keshtu qe vetem Ebu
Musa el-Esh‘ariu (Allahu e meshirofte) e dinte vendin e varrosjes.

Ibën Ebi Ed-Dunjai me tej thote:‖Me ka treguar Ibrahim b. Abdullahu se ka degjuar nga
Ahmed b. Amer b. Serhi ky nga Ibën Vehbi e ky nga Abdurrahman b. Ebi Ez-Zinadi se
babai I ka rrefyer: ― Ne doren e Iben Ebu Burde b. Musa el-Esh‘ariut e kam pare nje
unaze me dy luane te skalitur ne pllakez qe e lepinin nje njeri te ulur ne mes tyre.‖ Ebu
Burde tregonte se kjo unaze ishte e atij njeriu te vdekur, per te cilin njerezit e ketushëm
mendojne se eshte Danieli. Ebu Musai e kishte marre ate kur e pat varrosur Danielin .
Pastaj Ebu Burde ka thene:‖Ebu Musai I ka pyetur njerezit e dijshëm per ate vendbanim
dhe per kete skalitje e ata I jane pergjigjur: ― Nje here sundimtarit ne kohen e te cilit
jetonte Danieli I erdhen astrologet dhe njerezit e dijshëm e I thane: ― Do te lind ky dhe ky
djalosh I cili do te asgjesoje dhe do t‘I jape fund pushtetit tend.‖ Per kete sundimtari
tha:‖Per Zotin menjehere po ate nate do ta vras ate djalosh.‖

-565-

Keshtu e moren Danielin dhe e hodhen ne mes te luanëve. Mirepo luani e luanesha e
lepine atë, duke mos I bere kurfar te keqe.pastaj I erdhi e ëma dhe e gjeti atë duke e
lepire luanët. Keshtu Allahu e shpetoi dhe ai jetoi aq sa jetoi.‖

Pastaj Ebu Burde tha se, Ebu Musai ka thene:‖Njerezit e dijshëm te atij vendbanimi ,
mandej me thane:‖Keshtu Danieli skaliti ne gurin e unazes se tij fotografine e vet dhe
fotografine e dy luanëve duke lepire ate, ne menyre qe te mos e harronte dhuntinë e
Allahut qe ia kishte dhuruar atehere.‖ Ky sened eshte I mire.

-566-

 04-06-, 15:06

-
-

RINDERTIMI I SERISHEM I JERUSALEMIT DHE TUBIMI I

IZRAELITEVE, PAS SHPERNDARJES SE TYRE NE TE GJITHA
VISET E BOTES
Allahu I Madherishem , fjalet e te Cilit jane më të verteta, thote ne Librin e tij Fisnik: “
Ose per ate I cili duke kaluar prane nje qyteti te rrenuar gjer ne themel thirri :
“ Si do t‟I ngjalle Allahu keta qe kane vdekur? Dhe Allahu beri , e ai vdiq dhe
keshtu mbeti njeqind vjet , e pastaj e ngjalli dhe e peyti: “ sa kohe ke ndenjur
ketu? “ Nje dite ose nje pjese te dites,” u pergjigj: “ Jo” I tha Ai, por ke ndenjur
njeqind vjet! Shiko ushqimin tend dhe pijen tende- nuk eshte prishur e shikoje
edhe gomarin tend – qe te bejme ty argument per njerezit , e shiko edhe
eshtrat – shih se si I mberthejme ato, e pastaj I mveshim me mish! “ E kur iu
bë e qarte ai thirri: “ Une e di se Allahu mund te bëjë çdo gjë! (Bekare, 259)

Hisham b. El-Kelbiu thote:‖Sipas asaj qe kam degjuar Allahu pastaj I ka shpallur Eremiut
(paqja e Allahut qofte mbi te) : ― Une serish do ta ndertoj Jerusalemin , ndaj shko dhe
vendosu aty! Kur erdhi aty, pa se çdo gjë ishte rrenuar, andaj I beri vetes pyetje: ―
Lavderuar qofte Allahu ! me urdheroi qe te vij ne kete qytet dhe me tha se serish do ta
ndertoje. Kur do ta ringjall Allahu ate, duke qene se eshte I vdekur?‖

Pastaj ra qe te flinte duke lene prane vetes shporten me ushqim dhe fjeti shtatedhjete
vite deri vdiq Nabukodonosori dhe sundimtari Lehrasibi, nen komanden e te cilit ishte dhe
I cili kishte sunduar njeqind e njezet vjet. Pas vdekjes se tij erdhi ne pushtet djali I tij,
Beshtasib b. Lehrasibi. Kur vdiq Nabukodonosori, Beshtasibit I arriten lajmet se ne Sham
mbreteronte shkreti, se ne Palestine ishin shumezuar bishat dhe se aty nuk kishte me
njeri te gjalle. Per kete arsye ne Babiloni shpalli nje kumtese se ne Sham mund te kthehet
kush te doje. Per sundimtar ua caktoi njerin nga pasardhesit e Davudit, te cilin e urdheroi
qe serish ta ndertonte Jerusalemin dhe ta ngriste Tempullin ne te.

-567-

Kur u kthyen dhe filluan se ndertuari, Allahu ia hapi syt Eremiut , me ç‘rast pa se qyteti
kishte filluar te ndertohej dhe te murosej. Pastaj vazhdoi te flinte derisa u mbushen plot
njeqind vjet fjetjeje dhe Allahu serish e ngjalli, e ky mendoi se kishte fjetur vetem pak. E
dinte se qyteti ishte rrenuar, andaj kur e pa se ai ishte serish I ndertuar dhe se ne te jane
duke jetuar njerezit thirri: ― Une e di se Allahu mund te beje çdo gjë.‖

Hishami me tej tote: ― keshtu izraelitet serish u vendosen ne Jerusalem ku Allahu u dha
qe te jetojne pa brenga , derisa bizantinët nuk filluan t‘I shtypnin . Me vone pas
paraqitjes se krishterimit ata e humbin tere pushtetin dhe kontrollin mbi keto treva.‖

Keshtu shenon edhe Ibni Xheriri ne Historine e tij. Ai thote: ― Lehrasibi ishte sundimtar I
drejte dhe e udhehiqte me shkathtesi mbreterine e vet. Nen pushtetin e tij ishin shume
njerez, krahina, sundimtar dhe komandant. Ishte I njohur per nga ndertimi I fortesave
dhe I vendbanimeve. Kur , pas njeqind e ca vjetesh , ndjeu se eshte duke iu zvogeluar
fuqia ia dorezoi pushtetin Beshtasibit. Ne kohen e tij u paraqit nje fe e re, ithtaret e te
ciles e adhuronin zjarrin. Perkatesisht nje njeri I quajtur Zeredusht nje kohe ishte
shoqeruar me Eremiun (paqja e Allahut qofte mbi te) , mirepo duke u hidheruar me te,
Eremiu e mallkoi ate dhe ai u semur nga gerbula dhe renegoi ne rajonin e Azerbajxhanit,
ku e takoi Beshtasibin dhe filloi te shoqerohet me të. Zeredushi vete e shpiku fenë e
ashuruesve te zjarrit dhe I ofroi edhe Beshtasibit qe te kalonte ne të. Ky e pranoi dhe filloi
t‘I detyronte me dhune njerezit te tjere qe ta pranojne kete fe. Ky u be shkak qe t‘I
mbyste shume njerez qe nuk donin ta pranonin atë.

Pas Beshtasibit pushtetin e merr Behmen b. Beshtasibi. Ky eshte njeri nga mbreterit e
njohur dhe nga heronjte kombetare persiane, per te cilin rrefehen tregime te shumta.
Nabukodonosori ka jetuar nje kohe te gjate, keshtu qe I mbijetoi qe te tretë.‖ Allahu e di
me se miri.

Pra Ibni Xheriri thote se Eremiu eshte ai I cili kishte kaluar afer atij vendbanimi te
shkrete. Nje mendim te ketille e perkrah edhe Vehb b. Munebihu, Abdullah b. Ubejd b.
Umejri dhe te tjere. Duke marre parasysh transmetimin e parashtruar me siper , qendrimi
ka mbeshtetje te mire. Mirepo nga Aliu, Abdullah b. Selami, Ibni Abbasi , El-Hasani,
Katade, Es-Suddiji , Sulejman b. Burde dhe te tjeret, transmetohet se ky ka qene Uzejri.
Ky qendrim eshte me I njohur te shume dijetare, edhe te brezave te pare edhe te
mevonshëm . Allahu e di me se miri.

-568-

 09-06-, 11:08
-
-

RREFIME PER UZEJRIN

(paqja e Allahut qofte mbi te)

Hafëz El-Kasim b. Asakiri thote se (sipas disave) ky eshte Uzejr b. Xhevri, ndersa sipas
disa te tjereve , Uzejr b. Surejk b. Adijj b. Ejjub b. Derzen b. Adijj b. Usbu‘b. Fenhas b. El
Adher b. Harun b. Imrani. Sipas te treteve, babai I tij eshte quajtur Surejh.

Ne disa transmetime thuhet se eshte varrosur ne Damask. Me tej ai shenon nga Ebu El-
Kasim el-Begaviu, ky nga Davud b.Amri , ky nga Hibban b. Alijji, ky nga Muhammed b.
Kurejbi , ky nga babai I vet, e ky nga Ibni Abbasi , se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Nuk e di se a ka qene Uzejri apo jo dhe se a ka
qene Ferrëfyes apo jo.‖

Nje transmetim te ngjashem e shenon edhe nga Muhammed b. El-Hasani, ky nga

Muhammed b. Is‘hak b. Sexheziji, ky nga Abdurrezaku, ky nga Ma‘meri, ky nga Ibën Ebi
Dhibi, ky nga Se‘id el-Makberiu ky nga Ebu Hurejre, e ky nga I Derguari (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Pastaj e parashtron nje transmetim te papranueshem nga Is‘hak b. Bishri, ky nga Xhubejri
dhe Mikdati, keta nga Ed-Dahhaku e ky nga Ibni Abbasi se gjoja Uzejri ka qene njeri prej
atyre qe Nabukodonosori, qysh ne moshen djaloshare e kishte shpene ne roberi dhe se
Allahu , kur I kishte mbushur dyzet vjet I kishte dhene urtesi, saqe me shume se ky
askush nuk e dinte dhe nuk e mbante mend Teuratin. Ky eshte I permendur me
Pejgamberet e tjere, deri sa Allahu nuk ia kishte fshire emrin prej aty, kur e pat pyetur
per kaderin.

Mirepo ky transmetim eshte I dobet munkati‘ dhe I papranueshëm. E Allahu e di me se

miri.

Is‘hak b. Bishri transmeton nga Se‘id b. Ebi Arube, ky nga Katade, ky nga El-Hasani, e ky
nga Abdullah b. Seleme, se Uzejri ka qene ai njeri, te cilit Allahu ia ka shuar jeten njeqind
vjet, e pastaj e ka ngjallur serish.

Is‘hak b. Bishri shenon: ― Se‘id b. Beshiri, Ka‘bi dhe Se‘id b. Ebi Arube transmetojne se
kane degjuar nga Katade, e ky nga El-Hasani, ky nga Mukatili dhe Xhubejri, keta nga Ed-
Dahhaku, e ky nga Ibni Abbasi, si dhe Abdullah b. Ismail es-Suddiji nga babai I vet, ky
nga gjyshi I vet, Vehb b. Munebbihu e me tej, se te gjithe I kishin treguar per Uzejrin me
detaje sakaq me te shumta a me te pakta, duke thene se Uzejri ka qene njeri I mire dhe I
mençur .

-569-

Nje dite shkoi qe ta vizitonte pronen e vet. Kur po kthehej ne kohen e drekes,e zuri vapa
ndaj vendosi te strehohej ne disa germadha . Duke qene hipur mbi gomar, zbriti prej tij
dhe me vete mori nje shporte me fiq dhe nje shporte me rrush. Kur u ul ne hijen e atyre
gërmadhave e nxorri çanakun qe e kishte me vete dhe ne t e shtrydhi lëng prej atij rrushi
nxorri buke te hante. Pastaj u shtri ne shpine duke I mbeshtetur këmbët ne mur dhe
duke drejtuar shikimin kah mbeturinat e kulmeve te shtepive. Duke pare se ne ç‘gjendje
ishin, gati sa nuk ishin rrenuar me themel dhe perreth eshtra te kalbur mendoi: ― Si do ta
ringjallë Allahu kete pas vdekjes, I cili ia mori shpirtin dhe e la ne kete gjendje
njeqind vjet.. Ai nuk dyshonte dot se Allahu mund ta bente kete, porse keshtu u shpreh
nga habia. ne kete Allahu ia dergoi engjellin e vdekjes i cili ia mori shpirtin dhe e la ne
kete gjendje njeqind vjet.

Gjate ketyre njeqind vjeteve tek izraelitet kishte ndryshuar shumeçka . Kur u mbushën
njeqind vjet, Allahu ia dergoi Uzejrit engjëllin I cili se pari ia krijoi zemren dhe syte, ne
menyre qe te mund te kuptonte dhe te shikonte se si Allahu I ringjall te vdekurit. Keshtu
ai shikonte deri sa engjëlli ia formonte eshtrat dhe I mvishte ata me mish, e pastaj me
lekure dhe me floke. Ne fund ia frymëzoi edhe shpirtin. Ai e shikonte tere kete dhe ishte I
vetedijshëm se çfare po ndodhte . Pastaj u ul dhe engjëlli e pyeti: ― Sa kohe ke ndenjur
ketu? Kam ndenjur nje dite apo ne pjese te dites,‖ u pergjigj ky. Keshtu mendonte , meqë
aty kishte ardhur ne mesdite, kurse ishte ringjallur kah mbarimi I dites, deri sa dielli ende
nuk kishte perënduar. Prandaj eshte pergjigjur:‖apo nje pjese te dites‖ dmth jo nje dite te
tere. Ne kete engjëlli I tha:‖Jo por ke ndenjur njeqind vjet. Shiko ushqimin tend dhe pijen
tende‖ dmth se si ishte tharre buka e rrushi ishte shtrydhur ne çanak. Kur vështroi , pa se
as buka as lengu nuk kishin ndryshuar, por se kishin mbetur ashtu siç I kishte lene.
Keshtu qendronte puna edhe me rrushin dhe fiqtë. Ishin te freskëta dhe nuk kishin
ndryshuar fare. Mirepo duke qene se Uzejri nuk mund ta besonte kete me zemer, engjëlli
I tha:‖Nuk e beson kete qe ta thashë? Atehere shikoje gomarin tend‖ Ky e drejtoi
shikimin nga gomari dhe pa se eshtrat tanime ishin kalbur e ishin bere pluhur. Atehere
engjëlli thirri eshtrat e gomarit te tij ; ata u pergjigjen dhe u nisen kah ai. Sakaq Uzejri
veshtronte se si engjelli I bashkonte eshtrat, I nderthurrte me damaret e me dej dhe I
vishte me mish, e pastaj me lekure dhe me qime. Kur e kreu tere kete , fryu ne gomarin e
gomari u çua e ngriti koken I drejtoi veshet kah qielli dhe filloi te pelliste, duke menduar
se tanime erdhi Dita e Kiametit.

-570-

Ne kete mendohet me fjalet: e shikoje edhe gomarin tend – qe te bejme ty

argument per njerezit – shiko edhe eshtrat – shih se si I mberthejme ato, e
pastaj I veshim me mish ! dmth shiko se si eshtrat e gomarit tend mberthehen dhe
nderthuren ne forme te gomarit pa mish e pastaj se si I veshim ato me mish. Kur iu bë e
qarte ai klithi : ― Une e di se Allahu mund te beje çdo gjë‖ dmth t‘I ringjalle te vdekurit
dhe çdo gjë tjeter.

Me pas I hipi gomarit dhe shkoi ne qytet ku nuk e njohu askend e as qe e njohu dikush
kete. Ndertesat ishin te ndryshme. Para shtepise se vet e cila tani kishte pamje tjeter,
takoi nje plakë te palevizshme dhe te verbër. Ishte robereshe dhe I kishte mbi njeqind e
njezet vjet . Kur Uzejri ishte larguar prej tyre ajo ishte njezet vjeq, ndaj e kishte mbajtur
ne mend dhe e kishte njohur kete. Uzejri e pyeti plaken e palevizshme dhe te rraskapitur:
― A eshte kjo shtepia e Uzejrit? Ajo u pergjigj: ― Po kjo eshte shtepia e Uzejrit.‖ Pastaj u
shkreh ne vaj e tha: ― Qysh prej ketij viti nuk kam degjuar dike ta kete permendur Uzejrin
, njerezit e kane harruar ate fare.|‖ Atehere ky I tha: ― Jam une vetë Uzejri. Allahu me pat
vdekur njeqind vjet, e tani me ngjalli serish‖ Ne kete ajo tha:‖ Qofte I lavderuar Allahu!
Uzejri na humbi para njeqind vjeteve qe atehere asgje nuk kemi degjuar per te.‖ Ai
perseriti: ― Une jam Uzejri e ajo I tha:‖Duaja e Uzejrit pranohet gjithnje, kur lutej per
shendetin e te semurit dhe per lehtesimin e fatkeqit. Prandaj lute Allahun qe te ma ktheje
shikimin e te te shoh. E nese je ti vertete Uzejri une padyshim do te njoh.‖

Uzejri e luti Allahun qe t‘ia kthente shikimin duke ia ferkuar syte, e ajo filloi te shohe.
Pastaj e mori per dore e tha:‖Ngrihu me lejen e Allahut‖ Allahu ia ktheu fuqinë, ndaj ajo u
çua ne kembe tërësisht e shendoshë sikur te kishte qenë e lidhur e tani e zgjidhur. Pastaj
e shikoi e tha:‖Deshmoj se ti je Uzejri‖ Pas kesaj ajo shkoi se bashku me Uzejrin te vendi
ku tuboheshin izraelitet. Aty ishte djali I Uzejrit plak njeqind e tetëmbëdhjete vjeçar dhe
djemtë e tij – te gjithe ne moshe te shtyre. Ajo ua tregpo kete dhe u tha:‖Ky eshte Uzejri
qe u kthye tek ju‖ Ata nuk mund ta besonin kete, prandaj ajo tha:‖Dikur une isha
roberesha juaj. Ai e luti Allahun e ma ktheu shikimin dhe m‘I sheroi kembet. Uzejri thote
se Allahu e kishte vdekur ate njeqind vjet dhe serish e kishte ngjallur‖ . Ne kete njerezit
brofën kah ai dhe filluan ta shikonin me vëmendje. Djali I tha: ― Babai im kishte nje lez te
zi ndermjet shpatullave.‖ Ky I zbuloi shpatullat e ata u binden se vertet ishte Uzejri. Per
kete izraelitet thane:‖Kemi degjuar se vetem Uzejri e ka ditur Teuratin permendsh, te cilin
e ksihte djegur Nabukodonosori. Nga Teurati ka mbetur dhe eshte ruajtur vetem ajo qe
kane ditur njerezit permendsh. E hajde pra serish na shkruaj Teuratin‖

-571-

Babai I tij, Seruhi gjate kohes se fushates se Nabukodonosori e kishte fshehur ne dhe nje
ekzemplar te Teuratit ne nje vend te cilin e dinte vetem Uzejri. Ai dergoi ata deri tek ai
vend prej ku e nxorrën ekzemplarin e Teuratit. Mirepo libri ishte shkaterruar meqe I ishin
kalbur fletet.

Pastaj Uzejri u ul ne hijen e nje druri ndersa izraelitet rreth tij, qe tua diktonte serish
Teuratin. Atebote dy flaka zbritën nga qielli dhe hyne ne te, e ketij serish ju kujtua
Teurati, te cilin ia ripertriu ketyre. Per kete shkak hebrenjtë e quajten ― I biri I Zotit‖ .
Perveç qe ua ripertriu Teuratin Uzejri vazhdoi t‘I printe izraelitet. Teurati I eshte ripertrire
te Tempulli I Hezekijelit, ne rajonin e Sevadit.

Vdiq ne vendbanimin e quajtur Sajrabadh.

Ibni Abbasi thote:‖Ne kete menyre eshte njemendesuar ajo qe ka thene Allahu : “ Qe te
bejme ty argument per njerezit” dmth per izraelitet. Vertet ai si njeri I ri, rrinte me
femijet e tij, te cilet tani ishin pleq, meqe kishte vdekur ne moshen dyzetveqare e Allahu
e kishte ngjallur ne te njejten moshe. Ibni Abbasi dhe El-Hasani thone se ai ishte
ringjallur pas vdekjes se Nabukodonosorit.

Ebu Hatim es-Sexhistani per ate qe ka thene Ibni Abbasi I ka thurur keto vargje:

Ai ka floke te zinj, e I biri I thinjur-

Si dhe nipi, I cili dukej me I vjeter se ky!
E shikon te birin, plakun ne bastun te mbeshtetur-
Ndersa mjekrra dhe floket e tij – te zinj!
I biri eshte I kapitur dhe I dobet-
Ecën dhe shqet porsi femije.
I biri eshte nje I moshuar nëntëdhjetvjeçar-
E qe njezet vjet ecën ne shkop dhe shket.
Ai ka dyzet vjet – e nipi I kaperceu te nentedhjetat!
Nese je I mençur, duhet te mrekullohesh-
E nese nuk je, nuk duhet te te shihet per te madhe!

-572-

SHTOJCE
Eshte e gjithenjohur se Uzejri eshte njeri nga Pejgamberet izraelit se ka jetuar ne
periudhen ndermjet Davudit e Sulejmanit, nga nje ane dhe Zekerijjait e Jahjait, nga ana
tjeter dhe se ne mesin e izraeliteve Teurati ishte harruar per nje kohe, e Allahu e frymezoi
qe ta mbante mend dhe t‘ua citonte atyre.

Vehb b. Munebbihu thote: ― Allahu e ka urdheruar nje engjëll qe te leshoje pakez drite
dhe ta fuse ne Uzejrin, e Uzejri e pershkroi Teuratin tekstualisht prej fillimit deri ne fund.‖

Ibni Asakiri shenon se Ibni Abbasi e ka pyetur Abdullah b. Selamin per domethenjen e
fjaleve te te Lartmadherishmit: ― Hebrenjte thone: “ Uzejri eshte I biri I Allahut” e
ai eshte pergjigjur se Uzejri e kishte mbajtur mend Teuratin dhe se e kishte shkruar ate.
Ne kete ata kane thene:‖Musai na citonte Teuratin vetem nga libri , ndersa Uzejri na
citonte ate permendsh.‖ Disa kane shkuar edhe me larg , duke thene: ― Uzejri eshte I biri
I Allahut.‖ Per kete shkak shume dijetar thone se kontinuiteti I transmetimit te Teuratit
nga ana e nje numri te madh te transmetuesve eshte ndeprere gjate kohes se Uzejrit.
Mirepo nese Uzejri nuk ka qene Pejgamber (siç thone Ata‘b. rebbahi dhe Hasan el-Basriu)
atehere kjo eshte e gabueshme.

Is‘hak b. Bishri mes tjerash percjell nga Mukatil b. Sulejmani ky nga Ata‘I si dhe nga
Uthman b. Ata‘I el-Hurasani ky nga babai I vet dhe nga Mukatili se Ata‘I b. Rebbahi ka
thene:‖Atebote ekzistonin nente gjera: Nabukodonosori, kopshtet e Sana‘së kopshtet e
Sebe‘së, rasti me hendeqet (ne te cilat jane djegur besimtaret) rasti I Hasures, rasti I
shpelles, rasti I ushtrise se elefantit, rasti me qytetin Antaki dhe rasti me Tubbe‘in. veç
kesaj Is‘hak b. Bishri shenon: ― na ka treguar Se‘idi se ka degjuar nga Katade e ky nga El-
Hasani, se ka thene: ― Rasti me Uzejrin ka ndodhur gjate kohes se Nabukodonosorit.

Ne sahihun e Buhariut eshte bertetuar se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I

Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Askush nuk eshte me I afert per te birin e Merjemes se sa
une. Pejgamberet jane vellezer nga shume nena.Ndermjet meje dhe atij nuk ka pasur
Pejgamber tjeter.‖

-573-

 11-06-, 13:25

-
-

Vehb b. Munebbihu thote:‖Uzejri ka jetuar ne periudhen ndermjet Sulejmanit dhe Isait

(paqja e Allahut qofte mbi ta).‖

Ibni Asakiri shenon nga Enes b. Maliku dhe Ata b. Es-Saibi, se Uzejri ka jetuar gjate kohes
se Musa b. Imranit dhe se eshte paraqitur tek ai, por ai nuk I kishte lejuar te hynte (per
shkak se kishte pyetur per kaderin) e ky u kthye duke thene: ― me lehte eshte te vdiset
njeqind here sesa nje ore poshterimi‖ Kjo thenje e Uzejrit ishte shkak qe , nje poet t‘I
thurë keto vargje:

Njeriu me lehtë do ta duroje edhe goditjen e shpates sesa padrejtesine

Dhe me lehte do te vdese, sesa te mos ketë musafirin me çka ta gostisë.

Per sa I perket Ibni Asakirit dhe transmetimeve nga Ibni Abbasi, Neuf el-Bikaliu, Sufjan b.
Eth-Theuriu dhe te tjereve, ne te cilat qendron se Uzejri kishte pyetur per kaderin per
ç‘shkak iu kishte fshire emri nga mesi I emrave te pejgambereve, keto nuk mund te
pranohen, meqe vertetesia e tyre eshte e dyshimtë. Sigurisht jane marre nga israilijatet.

Keshtu Abdurrezaku dhe Kutejbe b. Se‘idi transmetojne nga Xha‘fer b. Sulejmani e ky nga
Ebu Imran el-Xhuveniu, se Neuf el-Bikali ka thene:‖Duke iu drejtuar Allahut, Uzejri nder te
tjera ka thene:‖O Zoti im! Ti e krijon gjithsecilin e pastaj e udhezon ke te duash dhe e le
ne lajthitje ke te duash? Per kete I eshte thene ―Hiqu kesaj‖ por ai serish pyeti , e I qe
thene:‖Ose do te pushosh me kete, ose do ta shlyej emrin nga rendi I Pejgambereve.
Mua askush nuk do te me pyes se çka punoj , e te gjithe te tjeret do te jene te pyetur.‖
Mirepo ne baze te kesaj nuk do te thote se emir I tij eshte shlyer me te vertete, madje
edhe nese e ka perseritur pyetjen.‖

Autoret me te njohur te koleksioneve te haditheve perveç Tirmidhiut shenojne nga Junus

b. Jezidi, ky nga ky nga Se‘idi dhe Ebu seleme, e keta nga Ebu hurejre, gjithashtu edhe
nga Shu‘ajbi ky nga Ebu Ez-Zinadi, ky nga El-A‘rexhi, e ky nga Ebu hurejre, se I Derguari
I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Njeri nga Pejgamberet
eshte strukur nen nje dru dhe me kete rast e ka kafshuar nje thnegel. Urdheroi qe te
gjendet ajo dhe kur u nxorren te gjitha thneglat urdheroi qe te digjen ne zjarr. Ne kete
Allahu I ka shpallur: ― Perse nuk e ndeshkove vetem nje thnegel‖

-574-

Is‘hak b. Bishri transmeton nga Ibni Xhurejxhi e ky nga Abdulvehhab b. Muxhahidi se

babai I tij ka thene: ― Ky ka qene Uzejri.‖

Gjithashtu transmetohet edhe nga Ibni Abbasid he Hasan el-Basriu se ky ka qene Uzejri.
E Allahu e di me se miri.

-575-

 14-06-, 12:43

-
-

RREFIME PER ZEKERIJJANE DHE JAHJANE (paqja e Allahut qofte

mbi ta)

Allahu I Madherishem ne Librin e Tij fisnik thote: ― Ne emer te Allahut te

Gjithemeshirshmit, Meshireplotit! Kaf, Ha, Ja, Ajn , Sad.(Ky eshte ) Rrefimi per
meshiren e Zotit tend ndaj robit te Tij, Zekerijjait, kur ai e thirri Zotin e vet me
zë te ulet, e tha: “ O Zoti im, eshtrat me jane dobesuar dhe koka me eshte
thinjur, e kurr nuk kam mbetur, kur ta kam drejtuar Ty lutjen o Zoti im, fatkeq
. U frikesohem kusherinjeve te mi per nga gjaku, pas meje e gruaja me eshte
shterpe; prandaj me dhuro nga Vetja nje djale, qe te trashegoj mua dhe
familjen e Jakubit, dhe bej o Zoti im, qe te jesh I kenaqur me te” O Zekerijja !
Po te sihariqojme me nje lajm te gezuar, se do te te lind nje djale emrin do ta
kete Jahja, askujt para tij nuk kemi dashur t‟ia japim kete emer” O Zoti im” tha
ai si do te kem djale kur gruaja ime eshte shterp, e une tanime e kam perjetuar
pleqerine? Ja keshtu “ tha Zoti yt ka thene: “ Kjo eshte e lehte per mua, edhe
ty te kam krijuar me pare, kur nuk ke qene asgje.” O Zoti im tha ai, me jep
ndonje shenj” Shenja do te jete ajo se ti nuk do te flasesh me njerezit tri dite,
e I shendoshe do te jesh” Dhe ai doli nga tempulli nder popullin e tij dhe ua
beri atyre te ditur me shenje e u kumtoi: “ Madherone Atë mengjes e mbremje”
“ O Jahja pranoje librin me vendosshmeri” e I dhame mençuri atij qysh kur
ishte femije, dhe butesi e deliresi dhe ishte bujar, dhe ishte I mire ndaj
prinderve te vet, dhe nuk ishte arrogant dhe I pasjellshëm .Dhe paqja qofte
mbi diten kur eshte lindur, diten kur ka vdekur dhe diten kur do te ngritet nga
te vdekurit” (Merjem 1-15)

I Lartmadherishmi gjithashtu thote: “ Dhe qe per te, te kujdesej Zekerijjai.

Kurdohere qe hynte Zekerijjai ne Tempull, tek ajo gjente ushqim. “ Prej nga
kjo oj Merjeme?” pyeste ai , kurse ajo I pergjigjej: “ Prej Allahut, Allahu e
furnizon pa hesap, ke te doje Ai. Atehere Zekerijjai e luti Zotin e vet: “ O Zoti
im “ tha ai, me dhuro nga Vetja nje pasardhes te ndershem, se Ti me te vertete
I pergjigjesh lutjes” Dhe derisa ai lutej ne kembe ne tempull, engjejt e thirren:
“ Allahu po te sihariqon me nje lajm te gezuar: do te te linde Jahjai, I cili do ta
besoje Fjalen (Librin) e Allahut , dhe I cili do te jete udheheqes dhe I delire
dhe Ferrëfyes , pasardhes I atyre me te mireve.”

-577-

O Zoti im tha Si do te kem djale unë kur me ka kapluar pleqeria e gruaja me

eshte shterpë? Ja keshtu tha Ai , Allahu bene çka te doje Vetë” O Zoti im u lut
ai me jep ndonje shenje! Shenje do te jete tri dite nuk do te mund te flasesh
veçse me gjeste. Dhe shpeshehere permende Zotin tend, dhe madheroje Atë ne
mbarim te dites dhe ne mengjes. (Ali Imran 37-41)

Ne kaptinen Enbija I lartmadherishmi thote:‖Dhe Zekerijjait kur e luti Zotin e vet: “

O Zoti im mos me le vetem e Ti je me I miri nga trashegimtaret” Ne iu
pergjigjem atij, ia sheruam gruan dhe ia dhuruam Jahjane. Ata perpiqeshin qe
te bejne sa me shume te mira dhe na u luteshin Neve duke shpresuar dhe duke
u frikesuar dhe ishin te perulur ndaj nesh.”(Enbija 89-90) .

Pastaj I lartmadherishmi thote:‖Dhe Zekerijjane, Jahjanë,Iljasin te gjtihe keta

kane qene nga njerezit e mire.” (En‘am 85)

Hafez Ebu El-Kasim Ibën Asakiri ne vepren e tij te njohur dhe me permbajtje te pasur ―
Et-Tarih‖ thote: ― Ai sipas disave eshte Zekerijja b. Sajjadi, sipas te dyteve, Zekerijjah b.
Dani e sipas te treteve, Zekerijja b. Ledun b. Muslim b. Seduk b. Hansheban b. Davud b.
Sulejman b. Muslim b. Siddik b. Berhij b. Bel‘at b. Nahor b. Shelum b. Behfashat b.
Enjamin b. Ruhaj‘am b. Sulejman b. Davudi. Eshte babai I Jahjait (paqja e Allahut qofte
mbi te) dhe njeri nder Pejgamberet izraelit. E ka braktisur Damaskun dhe ka shkuar ne
batanije duke kerkuar te birin Jahjanë. Disa te tjere thone se ai ishte ne Damask kur u vra
Jahjai. E Allahu e di me se miri.

Per as ai perket gjenealogjise , ekzistojne edhe mendime te tjera . Disa emrin e tij e
lexojne Zekerijja, e disa te tjere Zekerijj, pa zanoren ―a‖ ne fund.

Sido qe te jete Allahu I Madherishem e urdheron Muhammedin (paqja dhe shpetimi I

Allahut qofte mbi te) qe t‘ua tregoje njerezve rastin e Zekerijjait se si Allahu ia ka dhuruar
atij nje femije mashkull, perkunder faktit se ishte plak I shtyre ndersa gruaja e tij, perveç
qe ishte plake ishte edhe shterpë deri atehere.

E gjithe kjo me qellim qe askush te mos deshperohet dhe te mos e humbasë shpresen ne
meshiren dhe miresine e Allahut. ― Rrefimi per meshiren e Zotit tend ndaj robit te
Tij, Zekerijjait, kur ai e thirri Zotin e vet me zë te ulët” Duke I komentuar keto
fjale, Katade thote: ― Allahu e njeh zemren e paster dhe e degjon zerin e ulet.‖

-578-

Disa dijetarë nga brezat e mëhershëm thonë: ― Nje nate Zekerijjai u çua dhe duke u
fshehur nga ata qe ishin perreth tij, e luti Allahun: ― O Zoti im , O Zoti im, O Zoti im,
ndersa Allahu u pergjigj: ― Te pergjigjem, Te pergjigjem, Të pergjigjem ― Ai tha:‖O Zoti
im eshtrat me jane dobesuar” dmth. Te drobitura nga pleqeria, ― dhe koka me eshte
thinjur‖ Ketu perdore ne kuptimin figuartiv meqe keshtu flitet per ndezjen , per çka eshte
dashur te thuhet se floket dikur te zinj, tani iu kishin thinjur.
Ne kete kuptim Ibni Durejdi ne kasiden e tij kendon:

A nuk po e sheh se floket I kam porsi agu qe shperthen nga terri?

Te thinjura u ndezen ne mes te zezave porsi zjarri I perpushur.
Dhe druri u tha, u dobesua, o Zot pasi qe perplot lëng më pare.

Pra ai thote se dobesia e kishte kapluar edhe perjashta edhe permbrenda. Keshtu ka
thene edhe Zekerijjai: ― Eshtrat me jane dobesuar dhe koka me eshte thinjur.”

―E kurr nuk kam mbetur , kur ta kam drejtuar Ty lutjen, o Zoti im, fatkeq” dmth
ja mesuar qe t‘I pergjigjesh çdo lutjes sime. Qe te vendoste ta bente kete dua, e nxiti nje
ngjarje; Kurdohere qe hynte te Merjemja e bija e Imranit b. Mathanit per te cilen ishte
zotuar qe te kujdesej, tek ajo dhome, ku lutej zakonisht , gjente pemë qe nuk kishte ne
atë stinë. Kjo ishte nje nga kerametet (nderimet) e evlijave. Nga kjo kuptoi se Ai qe jep
peme edhe jashte sezones se tyre, mund t‘ia jape edhe atij nje femije, edhe pse tanime
ishte plakur. ― Atehere Zekerijjai e luti Zotin e vet: “ O Zoti im “ tha ai me dhuro
nga Vetja nje pasardhes te ndershëm , se Ti me te vertete I pergjigjesh
lutjes” Ai gjithashtu ka thene:‖U frikesohem kusherinjeve te mi per nga gjaku,
pas meje e gruaja me eshte shterpë.”

Thuhet se fjala ―mevali” ne kete ajet ne kete ajet do te thote: gjini , farefis, te aferm. Si
duke ai eshte frikesuar se ata, pas tij nder izraelitet do t‘I thyejn dispozitat dhe urdherat e
Allahut, ndaj eshte lutur qe t‘I lindte djale , I cili do te ishte I drejte I devotshem dhe me
te cilin do te ishte I kenaqur Allahu. Ndaj ka thene:”Prandaj me dhuro nga Vetja nje
djale” dmth ashtu siç di dhe mundesh Ti, ― qe te me trashegoj mua “ dmth ne
pejgamberi dhe ne pushtet mbi izraelitet. ‗ dhe familjen e Jakubit dhe bej o Zoti im
qe te jesh I kenaqur me te” Pra ashtu sikurse qe te paret e tij nga pasardhesit e
Jakubit kishin qene Pejgamber ashtu edhe atij dhuroja ate çka u ke dhuruar atyre,
perkatesisht , pejgamberine dhe shpalljen . Me kete nuk mendohet ne trashegimine e
pasurise, siç pohojne disa shi‘itë.

Ne kete pikepamje Ibni Xheriri pajtohet me ta. Nje mendim te ketille ata transmetojne
nga Ebu Salihu si qendrim I disa dijetareve nga brezat e pare. Kjo nuk eshte e vertete per
keto shkaqe:

1.Tanime kemi thene se fjalet e te Lartmadherishmit: “ E Sulejmani e trashegoi

Davudin.” (Nemël 16) do te thone se ai e ka trasheguar ate si Pejgamber dhe si
sundues. Kete e verteton hadithi te cilin e transmetojne shume ekspert te hadithit autore
te veprave Sahih, Musned, Sunen etj , permes sahabeve shume senedeve nga nje numer
I madh I sahabeve.

-579-

 15-06-, 14:35

-
-

Ne te qendron se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)ka
thene:‖Ne nuk trashegohemi . Atë qe e lëmë eshte sadaka‖

Ky eshte argumenti nga hadithi se Muhammedi (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te
) nuk ka mundur dot te trashegohet. Per kete shkak Ebu Bekri kishte ndaluar qe gjerat e
tij personale te cilat I kishte poseduar gjate jetes se tij, t‘I jepeshin dikujt prej atyre , te
cileve perndryshe ua kishte dhene sikur te mos ishte ky hadith. Keta jane: vajza e tij
Fatimja nëntë gratë e tij dhe djali I axhes se tij, Ibni Abbasi- Allahu qofte I kenaqur me te
gjithe ata.

Pra Ebu Bekri e ka marre kete hadith si argument se keto gjera nuk mund t‘u jepen atyre.
Kete hadith nga I derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) gjithashtu
e transmetojne edhe : Umer b. El-Hattabi , Uthman b. Affani, Ali b. Ebu Talibi , El-Abbas
b. Abdulmuttalibi, Abdurrahman b. Aufi, Tahla Ez-Zubejri, Ebu Hurejre e te tjere- Allahu
qofte I kenaqur me ta!

2. Tirmidhiu e parashtron kete hadith brenda kontestit qe ka te beje edhe me

Pejgamberet e tjere: ― Ne Pejgamberet nuk trashegohemi ‖ Pastaj e vlereson si sahih.

3.Dunjaja ne raport me Pejgamberet eshte tejet e pavlefshme qe te mbeshtetëshin ne te

dhe te grumbullonin pasuri ose qe te kerkonin nga Allahu qe t‘u jepte femije, ne menyre
qe te trashegonin pasurine pas tyre. Madje edhe ai qe nuk eshte as per se afermi ne
nivelin e tyre te modesties, nuk do te binte ne nivelin qe te kerkonte femije per ta
trasheguar nga pikepamja materiale.
4. Zekerijjai (paqja e Allahut qofte mbi te) ka qene zdrukthetar. Fitonte me duart e veta
dhe ushqehej me kete, siç ka vepruar edhe Davudi (paqja e Allahut qofte mbi te) . Eshte
e logjikshme qe njeriu (veçanarisht Pejgamberi) nuk perpiqet gjithaq per te grumbulluar
pasuri te cilin do ta trashegonin te tjeret pas tij. Kjo me ndihmen e Zotit eshte teresisht e
qarte per secilin qe mendon dhe gjykon ne menyre te shendoshe.

-580-

Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Jezidi, perkatesisht Ibni Haruni, se ka degjuar nga
Hammad b. Seleme, ky nga Thabiti, ky nga Ebu Rafiu, e ky nga Ebu Hurejre, se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Zekerijjai ka qene
zdrukthëtar.‖ Kete hadith e shenojne edhe Muslimi dhe Ibni Maxhe nga Hammad b.
Seleme.

― O Zekerijja ! Po te sihariqojme me nje lajm te gezuar se do te lind nje djale

emrin do ta kete Jahja, askujt para tij nuk kemi dashur t‟ia japim kete
emër! (Merjem 7) . Ky ajet eshte komentuar ne nje ajet tjeter: ― Dhe derisa ai lutej ne
kembe ne tempull engjëjt e thirren: “ Allahu po te sihariqon me nje lajm te
gezuar: do te lindë Jahjai , I cili do ta besoje Fjalen (Librin) e Allahut, dhe I cili
do te jete udheheqës, dhe I delire dhe ferrëfyes, pasardhes I atyre me te
mireve.” (Ali Imran39)

Kur arriti lajmi I gezuar per djaloshin ai I çuditur fare, filloi te pyeste se si mund te
ndodhe kjo ne moshen e tij te vjeter. “ O Zoti im” tha ai, “ si do te kem djal , kur
gruaja eshte shterpë, e une tanime e kam perjetuar pleqerine? Thuhet se atebote
ishte shtatedhjete e shtate vjet. Mirepo me pare do te jete se ka qene edhe me I
moshuar. E Allahu e di me se miri. ― kur gruaja ime eshte shterpë‟ ajo nuk ka mundur
te lindte as ne rininë e saj. Allahu e di me se miri.

Keshtu ka thene edhe Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te) : “ A mos vallë, po me
sihariqoni edhe pse jam plakur tani? Tha ai, E me çka do te me
gezoni? (Hixhër,54). Sara ka thene: “ E mjera unë” tha ajo, “ A mos valle keshtu
plake do te lind une, e edhe ky burri im eshte plak! Kjo me te vertete eshte nje
gjë e çudithshme” A mos valle ti po çuditesh me percaktimin e Allahut? Thane
ata, meshira e Allahut dhe bekimi I Tij qofshin mbi ju o banore te kesaj
shtepie! Me te vertete Ai eshte I lavderuar dhe I perlavderuar.” (Hud 72-73)
Keshtu I eshte pergjigjur edhe Zekerijjai, Engjëlli ia ka kumtuar shpalljen nga Allahu: “ Ja
keshtu” tha Zoti yt ka thene: “ Kjo eshte e lehte per Mua” dmth kjo do te ndodhe
pa kurfar veshtirsie, “ edhe ty te kam krijuar me pare kur nuk ke qene
asgje” dmth te kam krijuar pasi qe nuk ekzistoje fare, e a nuk mund te te lind djale duke
qene se ti tanime ekziston?

Pastaj I Lartmadherishmi thote:‖Ne iu pergjigjëm atij, ia sheruam gruan dhe ia

dhuruam Jahjanë. Ata perpiqeshin qe te bejne sa me shume te mira dhe na u
luteshin Neve.” (Enbija 90) . Me sherimin e gruas ketu mendohet se asaj I kane ardhur
te permuajshmet, pasi qe asaj I ishin nderprerë fare.

-581-

 19-06-, 14:25

-
-

Sipas nje mendimi tjeter , ajo kishte probleme me gjuhe, nuk mund te shprehej si duhet .

“ O Zoti im” tha ai , “ me jep ndonje shenj" dmth me jep nje shenj se gruaja do te
me mbetet shtatzane dhe do te lind djalin e paralajmeruar. ― Shenja do te jete ajo, se
ti nuk do te flasesh me njerezit tri dite e I shendoshe do te jeshë” Pra Allahu I ka
thene se shenja do te jete qe ky nuk mund te flase tri dite, perveç me gjeste edhe pse do
te jete teresisht I shendoshe. Gjithashtu I eshte vënë ne dijeni qe gjate ketyre diteve te
madheronte Allahun me plote zemer, mengjes e mbrëmje. Kur I erdhi shenja e gezuar,
tërë shend e hare doli nga tempulli, ku bënte ibadet, para popullit te tij, e
tha:”Madheroni Atë mëngjes e mbrëmje” Nuk dihet saktesisht se si ua ka kumtuar
kete. Eshte mundur ta kete shkruar siç thone Muxhahidi dhe Es-Suddiji, apo me gjeste siç
thonë Vehbi, Katade dhe Muxhahidi ne nje transmetim tjeter. Muxhahidi , Ikrime, Vehbi,
Es-Suddiji dhe Katade thone: ― Gjuha I ishte shtanguar edhe pse nuk ishte I semure.‖
Ibni Zejdi thote:‖Ka mundur ta lexonte Librin dhe ta permendte Allahun, por nuk ka
mundur te fliste me askend.‖

“ O Jahja pranoje librin me vendosshmëri “ e I dhame mençuri atij qysh kur

ishte femije.‖ Me kete I Lartmadherishmi verteton se Zekerijjait I ka lindur djali, siç
ishte paralajmeruar qe me pare, dhe se Allahu ia ka mesuar atij, shume heret ( deri sa
ishte ende femije) Librin dhe urtesine.

Abdullah b. El-Mubareku thote se Ma‘meri ka thene: ― Me nje rast femijet e tjere I kane
thene Jahjait, djalit te Zekerijjait: ― Eja me ne qe te lozim‖ e ky u ishte pergjigjur: ― Nuk
jemi te krijuar per shkak te lozjes‖ Pastaj Ma‘meri thote:‖Kjo vertetohet me fjalet: ― e I
dhame mençuri atij qysh kur ishte femije.”

Perkitazi me fjalet e te Lartmadherishmit: “ dhe butesi e deliresi” Ibni Xheriri shenon

nga Amer b. Dinari, e ky nga Ikrime, se Ibni Abbasi ka thene:‖Nuk e di se çfare do te
thote fjala “hanan”(përdëllesë).‖ Ne transmetime tjera nga Ibni Abbasi, Muxhahidi ,
Ikrime, Katade dhe Ed-Dahhaku thuhet se keto fjale do te thone: ― Meshiren tone, kur e
meshiruam Zekerijjanë dhe ia dhuruam djalin.‖

Ikrime thote:‖Fjala “hanan‖ do te thote:‖ Nga dashuria ndaj tij.‖ Eshte e mundur qe me
kete te mendohet ne meshiren e Jahjait ndaj njerezve, e para se gjithash ndaj prinderve
te tij, perkatesisht, dashurine, kujdesin dhe bamirësinë ndaj tyre.

Fjala “zekat” ne kete ajet, do te thote deliresine dhe pastertine e cila nuk eshte e prishur
me asgje. Me fjalen ―tekija” mendohet ne bindjen ndaj Allahut ne kryerjen e urdherave
te Tij dhe shmangien nga ndalesat e Tij.

-582-

Pastaj I Lartmadherishmi permend bamirësinë e tij ndaj prinderve e thote se ishte I

degjueshëm ndaj tyre dhe kryente atë qe e urdheronin dhe largohej nga ajo qe ia
ndalonin ata, “ dhe ishte I mire ndaj prinderve te vet dhe nuk ishte arrogant dhe
I pasjellshëm .” Me tej I Lartmadherishmi thote:”Dhe paqja qofte mbi diten kur
eshte lindur, diten kur ka vdekur dhe diten kur do te ngritet nga te vdekurit.”

Keto jane tri momente me te veshtira lidhur me njeriun meqë ne çdonjërin prej tyre kalon
prej nje bote ne nje bote tjeter, duke braktisur atë te paren te cilën tanime e ka njoftuar
dhe me te cilën eshte mesuar , ndersa kalon ne tjetren duke mos ditur se çfare po e prêt
atje. Per kete shkak edhe qane me zë te larte, kur e braktis barkun e nenes dhe ndahet
nga rehatia e siguria, dhe vjen ne kete bote, ku u ekspozohet halleve e problemeve te
perditshme.
Njesoj ndodh edhe kur ndahet nga kjo bote e kalon ne boten e Berzahut, ndermjet kesaj
bote te perkoshme dhe tjetres te perhershme, ku pas shtepive e pallateve banon ne varr,
vendbanimin e te vdekurve, duke pritur t‘I fryhet surit (bririt) Ditën e Ringjalljes se
serishme. Atje do te jete I ngadhenjyer ne shoqerine e xhenetlinjeve apo te
xhenemlinjeve.

Sa bukur ka thene nje poet:

Kur te lind nëna, ti çirresh e qanë,

Derisa te tjeret rreth teje qeshin e gezohen.
Ti perpiqu qe kur te qajne pas teje
Ne vdekje te jesh I qeshur dhe I gezuar.

Duke qene se keta tre momente jane me te veshtira per njeriun, Allahu I thote Jahjait qe
te jete I qetë ne secilin prej tyre. “ Dhe paqja qofte mbi diten kur eshte lindur,
diten kur ka vdekur, dhe diten kur do te ngritet nga te vdekurit”

Se‘id b. Ebi Arube transmeton nga Katade, se El-Hasani ka thene:‖Njehere u takuan Jahjai
e Isai, e Isai I ka thene Jahjait: ― Lutu qe te jem I falur, meqë ti je me I mire se une‖ per
kete Jahjai ka thene:‖Lutu ti qe te jem I falur unë, meqë ti je me I mire se une‖ Per kete
Isai ka thene: ― Ti je me I mire se une, meqë unë kam thene per veten time paqë e
rehati, ndersa per ty ka thene Allahu‖ Atehere Jahjai ka kuptuar se çfare do te thote kjo.
Mirepo Allahu I ka zgjedhur qe te dy‖

“ Dhe I cili do te jete udheheqës, dhe I delire dhe Ferrëfyes, pasardhes I atyre
me te mireve.” (Ali Imran 39) Per fjalen ―hasur‖ disa thone se shenon atë qe nuk I
afrohet grave. Mirepo ekzistojne edhe mendime te tjera. Me I aferti eshte ai qe
nenkupton me fjalet: “ Me dhuro nga Vetja nje pasardhes te ndershëm ― (Ali Imran
38)

-583-

 21-06-, 14:17

-
-

Imam Ahmedi shenon se Affani I ka rrefyer: ― Na ka treguar Hammadi se ka degjuar nga

Alijj b. Zejdi , ky nga Jusuf b. Mehrani, e ky nga Ibni Abbasi; se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Nuk ekziston asnje njeri e te mos
kete bere ndonje mekat, apo te mos kete menduar qe ta beje atë, perveç Jahjait te birit
te Zekerijjait. Dhe askush te mos thote: ― Une jam me mire se Junus b. Mettai.‖

Shume ekspert te hadithit kane qendrim kritik ndaj Alijj b. Zejd b. Xhe‘danit te cilët
pohojne se ai eshte I pabesueshëm , prandaj hadithet e transmetuara prej tij nuk mund
te pranohen me siguri. Kete hadith ne nje version diç me te gjate, e shenojne edhe Ibni
Huzejme dhe Ed-Darekutni nga Ebu Asim el-Abadaniu, e ky nga Alijj b. Zejd b. Xhe‘dani,
dhe me tej me sened te njejtë. Ibni Huzejme thote:‖Ky hadith nuk I ploteson te gjitha
kushtet e duhura‖

Ibni Vehbi shenon: ― na ka treguar Ibni Luhej‘I se ka degjuar nga Akili se Ibni Shihabi ka
thene:‖Nje dite as‘habet flisnin per zgjedhshmërinë e disa Pejgambereve. I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) doli para tyre e njeri prej tyre tha:
―Musai ka biseduar me Allahun.‖ I dyti tha:‖Isai eshte fryma dhe fjala e Allahut.‖ I treti
tha:‖ Ibrahimi eshte miku I Allahut .‖ Keshtu flisnin derisa nuk u tha I Derguari (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) : ― E ku e keni shehidin te birin e shehidit, I cili duke
iu frikesuar mekatit vishte rroba nga këmenda dhe ushqehej me gjethe nga drunjtë? Ibni
Vehbi thote se me kete ka menduar ne Jahja b. Zekerijjanë.

Kete hadith e transmeton edhe Muhammed b. Is‘haku I pabesueshëm nga Jahja b. Se‘id
el-Ensariu, ky nga Se‘id b. El-Musejjebi dhe thote: ― Me ka treguar Ibën El-Asi se e ka
degjuar te derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) duke
thene:‖Ditën e Kijametit çdo njeri do te vijë duke bartur ndonje mekat, perveç Jahjait, te
birit te Zekerijjait.‖

Kete transmetim e percjell Ibni Is‘haku per te cilin tanime kemi thene se eshte I
pabesueshëm . Veç kesaj ai transmeton ne formën ― nga.. nga..‖ (transmetim mu‘an‘an).
Abdurrezaku e transmeton kete nga Ma‘meri, ky nga Katade, e ky nga Se‘id b. Musejjebi
si hadith mursel.

Perveç kesaj , kam gjetur se Ibni Asakiri kete hadith e transmeton nga Ebu Usame, e ky
nga Jahja b. Se‘id el-Ensariu. Ibni Asakiri e transmeton kete edhe nga Ibrahim b. Jakub
el-Xhuzxhaniu – hatibi I Damaskut. ― na ka treguar Muhammed b. El-Isbihani se ka
degjuar nga Ebu Halid el-Ahmeri, ky nga Jahja b. seidi, e ky nga Se‘id b. El-Musejjebi se
Abdullah b. Amri ka thene:‖Nuk ekziston askush, qe do te dale para Allahut pa mekate,
perveç Jahjait te birit te Zekerijjait.‖

-584-

Pastaj ka cituar : “ Dhe I cili do te jete udheheqës dhe I delire.” Mandej ka marre
pak pluhur e ka thene:‖Ka pasur vetem kaq‖ e pastaj eshte prerë ne menyre mizore.

Ne kete formë ky eshte transmetim meukuf dhe kjo eshte me e drejte, se sa t‘I
pershkruhet te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te). E Allahu e di me se
miri.

Perveç kesaj , kete hadith Ibni Asakiri e percjellë me ane te me shume senedeve nga
Ma‘meri. Njeri prej tyre eshte edhe ai qe e transmeton nga Is‘hak b. Bishri – e ky eshte I
pabesueshëm , ky nga Uthman b. Sibahi , ky nga Thevër b. Jezidi ky nga Halid b. Mi‘dani,
ky nga Mu‘adhi e ky nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) Teksti I
ketij hadithi eshte I ngjashëm me ate paraprak.

Ai me tej transmetohet edhe nga Ebu davud et-Tajalisi dhe nga disa te tjere keta nga El-
Hakem b. Abdurrahman b. Ebi Nu‘ajmi ky nga babai I tij e ky nga Ebu se‘idi se I Derguari
I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Pas tezakeve Jahjait e
Isait (paqja e Allaut qofte mbi te) Hasani dhe Huseini do te jene prijesat e te rinjeve
xhenetlinj.‖

Hafëz Ebu Nu‘ajm el-Asbehani shenon: ― Na ka treguar Is‘hak b. Ahmedi se ka degjuar

nga Ibrahim b. Jusuf , e ky nga Ahmed b. Ebu El-Havariu, se Ebu Sulejmani ka rrefyer:‖
Nje here Isai I biri Merjemes dhe Jahjai I biri I Zekerijjait dolen te shetisin dhe me kete
rast Jahjai ne ecje e siper e preku pak nje grua e per kete Isai I tha: ― O tezak sot bere
nje mekat I cili nuk do te falet kurrë‖ ― Cfare o tezak? Pyeti Jahjai . Isai iu pergjigj: ― U
ndeshe me nje grua‖ ― Pasha Allahun , as qe e kam ndier fare‖ tha ai . Per kete Isai tha:‖
Lavderuar qofte Allahu ! trupi yt eshte me mua e shpirtin ku e ke? Ai u pergjigj : ―Eshte
puthitur per arshin. Sikur te mos me ishte qetesuar zemra me Xhibrilin do te mendoja se
ne asnje çast nuk e kam perceptuar Allahun‖

Ky transmetim eshte garib dhe me siguri rrjedh nga israilijjatet.

Israili transmeton nga Ebu Huseini se Hajthemi ka treguar : ― Isai I biri I merjemes dhe
jahjai I biri I Zekerijjait, ka qene tezakë. Isai vishte rroba te leshta ndersa jahjai rroba
këmedi. Asnjeri prej tyre nuk kishte as dinarë, as derhemë, as rob as robëreshë e as
ndonje vend ku do te strehoheshin ; kudo qe I zinte nata aty flinin. Kur deshën te
ndaheshin Jahjai I tha Isait: ― Me jep ndonjë keshillë‖ Isai I tha:‖Mos u hidhero‖ Nuk
mund te mos hidherohem‖ u pergjigj ky. Isai I tha: ― Mos u stolis me ari‖ E kur eshte kjo
ne fjale, besoj se do te mundem‖ u pergjigj.

-585-

 27-06-, 14:49

-
-

Per sa I perket vdekjes se Zekerijjait se a ka vdekur nga vdekja e natyrshme apo eshte
vrare; nga Ibni Munnebihu transmetohen dy versione. Sipas versionit te pare
Abdulmun‘im b. Idris b. Sinani transmeton nga babai I tij se Vehb b. Munebbihu ka
thene:‖ Zekerijjai kishte ikur nga populli I tij dhe ishte fshehur ne nje dru te zgavert. Por
ata e arriten dhe me sharrë zunë ta prisnin drurin se bashku me të. Kur sharra ndeshi ne
brinjët e tij, zuri te këlthiste dhe ne kete çast Allahu I shpalli: ― Nese nuk pushon së
thërrituri ndihmë do ta permbys token dhe çdo gjë qe gjendet ne te‖ Keshtu u durua dhe
heshti e ata e prenë ne dy pjesë. Keshtu thuhet edhe ne nje hadith te te Derguarit (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) te cilin ne dashte Allahu do ta citojme me vone.

Is‘hak b. Bishri transmeton nga Idris b. Sinani se Vehbi ka thene:‖Druri I eshte hapur
Sha‘jit dhe jo Zekerijjait, I cili ka vdekur nga vdekja e natyrshme.‖ Allahu e di me se miri.

Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Affani se ka degjuar nga Ebu Halef Musa b. Halefi
(per te cilin thuhet se ka qene jashtzakonisht I depotshëm) ky nga Jahja b. Ebi Kethiri, ky
nga Zejd b. Selami, ky nga gjyshi I tij, Memturi, e ky nga Harith el-Esh‘ariu, se I Derguari
I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahu qofte mbi te) ka thene:‖Allahu e ka urdheruar
Jahjanë te birin e Zekerijjait dhe izraelitet me pesë gjëra, te cilave duhej t‘u
permbaheshin , e ky gati sa nuk kishte harruar t‘ua percillte keto. Per kete Isai (paqja e
Allahut qofte mbi te) I ka thene:‖Je I urdheruar qe t‘u permbahesh pesë gjërave dhe t‘ua
percjellësh izraeliteve , qe edhe ata t‘u permbahen ketyre. A do t‘ua percjellësh ti, apo ta
bëj une kete? Per kete Jahjai tha:‖O vëlla nese do ta bëje ti kete, kam frikë se do te isha
I denuar dhe I poshteruar.‖ Pastaj Jahjai I tuboi izraelitet ne Jerusalem , ku u mbush
Tempulli perplot , u ul ne nje vend te spikatur e falenderoi Allahun dhe tha:‖Allahu I
Lartmadherishem me ka urdheruar qe t‘u permbahem pesë gjërave dhe qe t‘ju urdheroj
edhe juve qe t‘u permbaheni ketyre.

E para eshte qe ta adhuroni Allahun dhe askend te mos e konsideroni te barabart me Të.
Kjo do te ishte e ngjashme me atë, sikur njeriu , me mjetet e tij personale (me para apo
me ari) te blinte nje rob e ai te fillonte te punonte, ndersa fitimin t‘ia jepte dikujt tjeter.
Cili prej jush do te deshironte te kishte nje rob te ketille? Allahu ju ka krijuar juve dhe ju
ka dhene rriskun , prandaj adhuroni Atë, dhe mos I pershkruani shok Atij në asgjë.

E dyta ju urdheroj qe te falni namazin, ngase Allahu e kthen fytyren e Tij kah robi I Tij,
perderisa ai nuk kthehet nga Ai. Prandaj mos ktheni anash ne namaz!

E treta ju urdheroj qe te agjeroni , meqe Allahu kete e barazon me njeriun I cili eshte
parfymosur me moshus e te gjithe te tjeret perrreth tij e ndiejm aromën e tij. Me te
vertete kundermimi I gojes se agjeruesit per Allahun eshte me I dashur sesa aroma e
miskut.

E katerta ju urdheroj qe te jepni sadaka (zekatin) sepse kjo I gjason njeriut te cilin e ka
roberuar armiku ia ka lidhur duart rreth qafes dh ka zene qe ta presë e ai lutet: ― A do qe
te shpengohem? Dhe keshtu ai fillon te jape edhe pak edhe shume perderisa nuk
shpengohet tërësisht.

-586-

E pesta ju urdheroj qe ta permendni shume Allahun, sepse kjo I perngjet njeriut, te cilin
armiku e ndjek me nxitim gjurmeve te tij, e ai arrin ne nje fortesë te fortifikuar mire dhe
aty strehohen. Njeriu eshte me I mbrojtur nga shejtani, perderisa e kujton Allahun.

Pastaj I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Edhe une
ju urdheroj pesë gjëra te cilat m‘I ka urdheruar Allahu: bashkësinë (xhema‘at) dëgjesën ,
përunjtësinë, hixhretin dhe luftën në rrugën e Allahut. Ai I cili ndahet nga xhema‘ati,
madje edhe sa nje pellembe e ka hequr nga vetja shenjën e Islamit, perderisa nuk I
kthete serish. Ai I cili e rekomandon kthimin ne idhujtari ( xhahilijjet) ai do te jete pluhur
I Xhehenemit‖ Ne kete dikush pyeti: ― O I Derguari I Allahut a edhe pasi agjeron dhe falet
?‖ Madje edhe nese agjeron dhe falet dhe pohon se eshte musliman‖ u pergjigj. Prandaj
muslimanet thirrni me emrat e tyre, ashtu siç I ka quajtur Allahu I Madherishëm :
muslimanë , mu‘minë dhe rober te Allahut‖

Nje hadith ne version te ketillë e transmeton edhe Ebu Ja‘la nga Hudbe b. Halide, ky nga
Eban b. Zejdi, e ky nga Jahja b. Kethiri dhe me tej me sened te njejtë. Gjithashtu e
shenon edhe Tirmidhiu nga Ebu Davud et-Tajalisi dhe Musa b. Ismajli, e keta te dy nga
Eban b. Jezid el-Atari, e keshtu me radhë.

Ibni Maxhe e transmeton nga Hisham b. Ammari ky nga Muhammed b. Shu‘ajb b. Seburi,
ky nga Muavie b. Selami, ky nga vellai I vet, Zejd b. Selami , ky nga Ebu Selami, ky nga
El-Harith el-Esh‘ariu, e keshtu me radhe.

El-Hakimi e transmeton nga Mervan b. Muahmmed et-Tatriu ky nga Muavie b. Selami , ky

nga vellai I vet e keshtu me radhe. Ai thote: : Nga Muavie b. Selami e transmeton vetem
Mervan et-Tatriu.‖

Une mendoj se kjo nuk eshte e sakte , ngase Et-Taberaniu e shenon nga Muhammed b.
Abde, ky nga Ebu Teube Er-Rebi‘e b. Nafi‘u, ky nga Muavie b. Selami , ky nga Ebu Selami,
e ky nga El-Harith el-Esh‘ariu e keshtu me radhë. Ai ne realitet shenon nje transmetim te
ngjashëm , ne te cilin nuk ekziston ― nga Zejd b. Selami ― por‖ nga El-Harith el-Ash‘ariu.‖

Hafëz b. Asakiri transmeton nga Abdullah b. Xha‘fer er-Raziu e ky nga babi I tij, se Er-
Rebi‘ e b. Enesi ka thene: ― Na kanë rrefyer disa as‘habë, se kanë degjuar nga disa
dijetare hebrenj, se Jahjait te birit te Zekerijjait I janë urdhëruar pesë gjëra.‖ Ai pastaj e
citon versionin e ngjashëm me atë te permendur me siper.

-587-

 28-06-, 13:38

-
-
Thuhet se Jahjai (paqja e Allahut qofte mbi te) veçohej shume dhe e kalonte kohen ne
shkretëtirë, duke u ushqyer me gjethe drunjësh dhe duke pire ujë nga lumenjtë. E
ndonjëherë hante edhe karkaleca. Kishte zakon te thoshte : ― O Jahja, kujt I eshte dhene
begati me shume se ty?

Ibni Asakiri shenon se nje here prindërit e tij kishin dale ta kerkonin dhe e kishin gjetur te
liqeni I Jordanisë. Kur e gjetën ai me adhurimin dhe me takvallëkun (devocionin) e tij, as
shume I preku ata, saqë filluan të dënesin.

Ibni Vehbi transmeton nga Maliku, e ky nga Humejd b. Kajsi, se Muxhahidi ka

thene:‖Jahjai I biri I Zekerijjait , ushqehej me barë. Aq shume qante nga takvallëku saqë
edhe guri do te shkrihej nga te qarët e tij, sikur t‘I vihej ne sy.‖

Muhammed b. Jahja edh-Dhuhliu transmeton: ― Na ka treguar El-Lejthi se ka degjuar nga

Ukajli, se Ibni Shihabi ka thene:‖Nje dite po qendroja afer Ebu Idris el-Havlaniut derisa
rrefente pastaj pyeti: ― A doni t‘ju tregoj se kush eshte ushqyer me ushqim me te mire ?
Duke pare se njerezit vetem e shikonin tha:‖Jahjai I biri I Zekerijjait ka pasur ushqim me
te mire. Ushqehej me kafshë, duke u shmangur te hante dhe te jetonte se bashku me
njerez.‖

Ibni El-Mubareku shenon se Vuhejb b. El-Verdiu ka thene:‖Me nje rast Zekerijjai e kishte
humbur te birin Jahjanë tri ditë. Andaj u nis qe ta kerkonte ne shkretëtirë. E gjeti ne varr
te cilin ia kishte hapur vetvetes, duke qarë. Kur e pyeti: ― O bir ku vete? Që tri ditë jam
duke te kerkuar, e ti rri dhe qanë ne varr, te cilin e ke hapur per vete‖ Ai u pergjigj: ― O
Baba a nuk me pate thene vetë se ndermjet Xhenetit dhe Xhehenemit ekziston nje
shkretëtire, e cila mund te shkilet vetem me lot? Per kete ai I tha:‖Vazhdo bir se edhe
une do te te shoqeroj.‖

Nje transmetim I ngjashëm me kete percillet edhe nga Vehb b. Munebbihu dhe nga
Muxhahidi.

Ibni Asakiri shenon se ai ka thene:‖Xhenetlinjtë nuk flenë per shkak te begative qe I

rrethojne ata. Keshtu edhe besimtarët e sinqertë nuk do te duhej te flinin nga dashuria
ndaj Allahut te Madherishëm e cila u eshte mbjellur ne zemrat e tyre‖ Pastaj ka shtuar:‖E
sa dallim I madh qe eshte ndermjet ketyre begative‖
Veç kesaj thuhet se Jahjai aq shume qante, saqë ne faqe I shiheshin gjurmët e loteve.

-588-

PERSE ESHTE VRARE JAHJAI (paqja e Allahut qofte mbi te)

Perkitazi me vdekjen (vrasjen) e Jahjait (paqja e Allahut qofte mbi te) parashtrohen
shume shkaqe. Mirepo ndër to me I sigurti eshte se sundimtari I asokohshëm I Damaskut
donte te martohej me nje kusherirë te afert (mahrem) te tij, apo njerën me të cilën nuk
mund te martohej sipas ligjit. Nderkaq Jahjai (paqja e Allahut qofte mbi te) e shmangte
atë nga kjo martesë . Per kete shkak ajo (vajza qe deshironte te martohej) filloi te
ushqente urrejtje ndaj Jahjait (paqja e Allahut qofte mbi te). Pas nje kohe kur ndermjet
sundimtarit dhe asaj , ndodhi ajo qe ndodhi, ajo kerkoi prej tij kokën (gjakun) e Jahjait.

Duke premtuar se do t‘ia plotesonte deshiren, ai dergoi dike qe ta vriste atë dhe t‘ia sillte
kokën dhe gjakun e tij ne nje enë. Thuhet se kur eshte kryer kjo, ajo ka vdekur po ne atë
çast.

Sipas mendimit te dyte gruaja e sundimtarit ishte dashuruar ne të, ndaj e kishte porositur
qe t‘I vinte ai. Duke qenë se ai refuzoi t‘I nenshtrohej ajo humbi çdo shpresë se do ta
pervetsonte atë, per kete arsye kerkoi nga sundimtari qe t‘ia falte atë. Ai se pari
kundershtoi por me vone e nderroi mendimin dhe ia fali. Atehere ajo e dergoi dike qe ta
vriste dhe t‘ia sillte koken dhe gjakun e tij ne një enë.

Keshtu thuhet edhe ne nje hadith te cilin e shenon Is‘hak b. Bishri ne veprën e tij ― El-
Mubtede‖. Ne te qendron : ― Na ka treguar Jakub el-Kufi, se ka degjuar nga Amër b.
Mejmuni, ky nga babai I tij, e ky nga Ibni Abbasi, se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) atë natë qe ishte ne Mi‘raxh, e kishte pyetur Zekerijjanë
ne qiell, I kishte dhene selam dhe e kishte pyetur: ― O babai I Jahjait me trego se si je
vrarë dhe perse te kane vrare izraelitet ? Ai eshte pergjigjur: ― O Muhammed do te them
se Jahjai ka qenë njeriu me I mire ne kohen e vet, me I bukuri dhe me fytyre me te
ndritshme. Ka qene I tille siç e pershkruan Allahu I Madherishëm : “ dhe I cili do te jetë
udhëheqës dhe I delirë” Ai nuk ndiente nevojë per gra, por e deshi atë gruaja e
shfrenuar e sundimtarit te asokohshëm izarelit. Dergoi qe ta therrisnine te vinte tek ajo,
porse Allahu e shpetoi nga mekati dhe ai refuzoi thirrjen e saj. Per kete arsye ajo vendosi
qe ta vriste atë. Izraelitet e kishin nje festë, te cilën e festonin per çdo vit. Atebote ishte
zakon qe sundimtari, çkado qe premtonte atehere te mos e mohonte dhe te mos gënjente
per te.

Kur u nis sundimtari te kremtonte me te vajti edhe gruaja e tij. Duke qenë se kurrë me
pare nuk e kishte percjellë atë ne kremte, kjo I pelqeu shume e I tha: ― Kërko diçka do te
ta jap çfaredo qe te deshirosh‖ Deshiroj gjakun e Jahjait, te birit te Zekerijjait tha ajo. ―
Kerko diçka tjeter: tha ai ― Vetem kete dua‖ perseriti ajo.

-589-

 29-06-, 14:05

-
-

Atehere I tha:‖E ke atë, I yti eshte‖ Ajo dergoi rojtaret qe t‘ia sillnin Jahjanë. Atebote une
dhe ai ishim ne Tempull dhe faleshim njeri bri tjetrit. E kapem atë, e prenë dhe kokën e
gjakun e tij e derguan ne nje legen. ― Ne kete I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) pyeti: ― Si munde ta durosh kete? ― As qe e kam nderprerë namazin‖
u pergjigj ai.

Kur ia sollën kokën dhe e vunë para saj , Allahu bëri qe, sundimtari familja dhe
sherbetoret e tij, te shafiten ne tokë. Kur gdhinë dhe pane se ç‘kishte ndodhur, izraelitet
thane:‖Zoti I Zekerijjait eshte hidheruar per Zekerijjanë, ndaj hajde edhe ne te
hidherohemi per sundimtarin tone dhe ta mbysim Zekerijjanë‘ Keshtu zurën te me
kerkonin per te me vrarë. Mua per kete me erdhi lajmi , prandaj ika. Ata me ndjeknin ne
krye me Iblisin I cili u tregonte se ku gjendesha. Kur pashë se nuk do te mund t‘u ikja,
duke ikur nga ata, hasa ne nje dru, I cili ishte para meje dhe me thirri: ―Ketej, ketej‖ Ai u
ça, e une hyra ne të.

Por Iblisi me arriti dhe me kapi per rrobash. Druri u bashkëngjit serish por nje kind I
rrobave te mia mbeti perjashta. Kur erdhen izraelitet , Iblisi u tha:‖A nuk e pate se ka
hyre ne kete dru? Ja tek kindi I rrobave te tij. Brenda ka hyre me magjine e vet.‖ Ne kete
ata thane:‖Ta djegim kete dru‖ Iblisi tha : ― Jo por prejeni me sharrë‖ Keshtu edhe mua
edhe drurin na prenë me sharrë.‖

I Derguari (Paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ka pyetur: ― A e ndjeve te prerët
dhe dhembjen? Ai eshte pergjigjur: ― Une jo, por druri ne te cilin Allahu beri qe te jetë
shpirti im,po.‖

Ky transmetim eshte tejet I çuditshëm dhe I pabesueshëm . Ky assesi nuk mund t‘I
pershkruhet ne teresi te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).
Ne te sipas te gjitha gjasave, ekzistojne gjëra te cilat nuk mund te pranohen dot. Pastaj
ne asnje hadith mbi Israne dhe Mi‘raxhin nuk permendet fare Zekerijjai, perveç ne kete. E
tere kjo eshte transmetuar ne menyre autentike ne hadithet-sahih mbi Miraxhin . Aty
qendron :‖ Dhe kam kaluar prane tezakeve, Jahjait dhe Isait. ‖ Sipas mendimit te
shumicës se dijetareve, ata kane qene tezak siç mund te kuptohet edhe nga ky hadith,
meqe nëna e e Jahjait , Eshja ka qene motra e Merjemes, ndersa keto kane qene vajzat e
Imranit. Sipas nje mendimi tjeter , gruaja e Zekerijjait , nëna e Jahjait ka qene motra e
gruas se Imranit, nenes se Merjemes-Hanës. Nese eshte keshtu atehere Jahjai ka qene
tezak I Merjemes. E Allahu e di me se miri.

Rreth vrasjes se Jahjait ekziston edhe nje mospajtim: a ka ndodhur kjo ne Tempullin e
Jerusalemit (El-Mesxhidul –Aksa) apo ne ndonjë vend tjeter.

-590-

Ne lidhje me kete ekzistojnë dy mendime. Eth Theuriu transmeton nga El-A‘meshi se

Shemle b. Atijji ka thene: ― Ne shkembin e Jerusalemit jane vrare shtatëdhjete
Pejgambere, nder te cilit eshte edhe Jahjai I biri I Zekerijjait (paqja e Allahut qofte mbi
te).

Ebu Ubejde El-Kasim b. Selami thote: ― Na ka treguar Abdullah b. Salihu se ka degjuar

nga El-Lejthi, eky nga Jahja b. Se‘idi, se Se‘id b. El-Musejjebi ka thene:‖Kur arriti
Nabukodonosori në Damask Jahjait te birit te Zekerijjait ende I rridhte gjaku. Ai pyeti per
kete, e ata I treguan e me kete rast ai urdheroi qe te likuidoheshin shtatedhjetemije
njerez, pastaj gjaku pushoi se rrjedhuri.‖ Ky sened eshte autentik gjer te Se‘id b. El-
Musejjebi. Sipas ketij transmetimi Jahjai eshte vrare ne Damask, ndersa rasti me
Nabukodonosorin ka ndodhur pas Isait (paqja e Allahut qofte mbi te): keshtu thone Ata‘I
dhe Hasan el-Basriu. E Allahu e di me se miri.

Hafëz Ibni Asakiri shenon nga El-Velid b. Muslimi se, Zejd b. Vakidi ka thene:‖Kur deshën
ta ndertonin xhamine ne Damask, une e kam pare kokën e te birit te Zekerijjait, Jahjait
ne themelin e murit perballë pas mihrabit nga ana perendimore. Ne te lekura dhe floket
ishin ruajtur dhe nuk kishin ndryshuar fare.‖ Ne nje transmetim qendron : ― Sikur te ishte
vrare pikerisht tani.‖

Perkitazi me ndertimin e xhamise ne Damask thuhet se ajo eshte ndertuar ne vendin e

shtylles se lashte te njohur si shtylla ―Es-Sekasiketu‖. Allahu e di me se miri.

Hafëz Ibni Asakiri ne veprën ― El-Mustaksa fi fedail El-Aksa‖ shenon nga Abbas b. Subhiu
ky nga Mervani e ky nga Abdulazizi, se Kasimi robi I liruar I Muaviut ka thene:‖Sundimtari
I ketij qyteti (perkatesisht I Damaskut) ka qene Heddad b. Heddari I cili e kishte martuar
te birin me vajzen e te vellait, Erijelit, mbretereshën e Sajdit, ne pronësinë e se cilës mes
tjerash ishte edhe sheshi I Mbretërve ne Damask, e kjo eshte nje hapesire e hapur. Ka
ndodhur qe e kishte leshuar tri here radhazi. Pas herës se tretë, deshi qe perseri ta
kthente, prandaj kerkoi mendimin e te birit te Zekerijjait, Jahjait I cili I ka thene: ― Nuk
mund te martohesh me të, perderisa ajo nuk martohet me dike tjeter, e pastaj
shkurorëzohet.‖ Per kete shkak ajo u hidhërua me të dhe sipas sugjerimit te nënës se saj,
kerkoi nga sundimtari kokën e Jahjait. Ne fillim sundimatri refuzoi ta bënte kete, mirepo
më vonë leshoi pe dhe pranoi nje kerkesë te ketillë. Atehere urdheroi qe t‘I sillet koka e
Jahjait, I cili derisa kurdisej plani , falej ne Tempullin e Xhebronit.

Kur u krye kjo, koka e Jahjait zuri t‘I fliste:‖Nuk I lejohet te martohet me të, perderisa ajo
nuk marothet me dike tjeter.‖

-591-

Atehere ajo e mori enën dhe duke e vënë ne kokë, ia dergoi nënës së saj. Koka e Jahjait
perseriste pareshtur te njejtën gjë. Kur hyri te nëna ajo sharroi ne tokë deri ne zogthat e
këmbëve, e më pas deri te beli. Ne kete nëna klithi per ndihmë, ndersa shërbëtoret qanin
dhe I meshonin fytyrave te veta. Pastaj sharroi ne tokë gjer te shpatullat. Atehere nëna
urdheroi rojtarin qe t‘ia priste kokën, ne menyre qe se paku te ngushëllohej me kokën e
saj. Kur e bëri kete rojtari, toka e nxorri perjashta trupin e saj. Keshtu u poshteruan dhe
u turpëruan ato. Gjaku I Jahjait rridhte pareshtur, perderisa nuk erdhi Nabukodonosori
dhe në ate vend t‘I vriste shtatëdhjetë e pesë mijë njerëz.‖

Se‘id b. Abdlazizi thotë: ― Ky ishte gjaku I te gjithe Pejgamberëve I cili rridhte pareshtur,
perderisa Eremiu (paqja e Allahut qofte mbi te) nuk qendroi mbi të dhe I tha: ― O gjak
pusho se rrjedhuri me lejen e Allahut. Keshtu do t‘I molisësh te gjithe izraelitet. Atehere
gjaku pushoi se rrjedhuri, ndersa shpata te priste. Shume banorë te Damaskut kishin ikur
dhe ishin strukur ne Jerusalem. Mirepo Nabukodonosori I kishte arritur atje dhe I kishte
mbytur aq shume , saqë nuk mund te njehsohej numri I tyre. Nje pjesë prej tyre e
robëroi, e pastaj duke I lënë atje, u kthye prapa.‖

-592-

 02-07-, 14:07

-
-

RREFIMI PER ISAIN (paqja e Allahut qofte mbi te)

TE BIRIN E MERJEMES
Tetëdhjete e tre ajetet e para te kaptines Ali Imran jane shpallur si pergjegje te
krishtereve (Allahu I mallkofte) te cilet pohojne se Allahu ka femije – qofte I lartesuar Ai
dhe lart mbi ate qe flasin ata!

Nje delegacion I krishtereve nga Nexhrani kishte vajtur tek I Derguari I Allahut (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe kishin nisur te flasin per besimin e lajthitur te
tyre ne Trini (triplicitet) . Ata thonin se Allahu eshte njeri nga tre personat e Trinisë,
ndersa dy te tjeret jane Isai dhe Merjemja. Ne kete I Lartmadherishmi shpalli fillimin e
kesaj sureje, ne te cilin shpjegon se Isai eshte vete njëri nga roberit e Allahut, te cilin e
ka krijuar dhe e ka formesuar ne barkun e nenes sikurse edhe krijesat e tjera, se e ka
krijuar pa baba, siç e ka krijuar Ademin edhe pa baba edhe pa nene dhe se ka thene ―
Behu‖ e ai eshte bere. Qofte lavderuar Allahu!

Gjithashtu shpjegon si eshte lindur nena e tij Merjemja çka ka ndodhur me të dhe si ka
mbetur shtatzënë me te birin Isain. Perkitazi me kete flitet edhe ne suren Merjem per çka
, me ndihmen e Allahut do te flasim hollësisht me vonë.

Allahu I Madherishem duke parashtruar te verteten ne lidhje me kete thote:‖Allahu e

zgjodhi Ademin, Nuhin familjen e Ibrahimit dhe familjen e Imranit mbi njerezit
e tjere- te gjithe pasardhes njeri nga tjetri e Allahu degjon çdo gjë dhe di çdo
gjë. (Kujtoje ate kohe o Muhammed) Kur gruaja e Imranit tha:”O Zoti im une
Ty ta kam pergjëruar (qëllimuar) ate qe eshte ne barkun tim, qe te sherbejë
vetem Ty , ndaj pranoje prej meje sepse Ti me te vertete degjon dhe di çdo
gjë.” E kur ajo lindi (femijen) tha:”O Zoti im! Une linda femër! E Allahu e di me
mire se çka ka lindur ajo- Mashkulli nuk eshte si femra. Ia vura emrin Merjem
dhe une ate dhe pjellën e saj po e lë në mbrojtjen Tënde nga djalli I mallkuar.”
“ Dhe Zoti I saj e pranoi mire ate (vajzen) e beri qe te rritej bukur dhe qe per
te, te kujdesej Zekerijjai. Kurdohere qe hynte Zekerijjai ne Tempull tek ajo
gjente ushqim. “ Prej nga kjo oj Merjeme? Pyeste ai, kurse ajo I pergjigjej: “
Prej Allahut , Allahu e furnizon pa hesap ke te dojë Ai.” (Ali Imran 33-37)

-593-

I Lartmadherishmi tregon se si e ka zgjedhur Ademin (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe
besimtaret e sinqerte nga pasardhsit e tij te cilet e kane ndjekur Sheriatin dhe kane qene
te bindur nda Tij, duke e dalluar posaçerisht ― familjen e Ibrahimit” te cilës I takojne
edhe pasardhesit e Ismailit (paqja e Allahut qofte mbi te)

Ai pastaj e vë ne pah ndershmërinë dhe zgjedhshmërinë e familjes se Imranit. Ketu

mendohet ne babain e Merjemes, Imranin (paqja qofte mbi ta).

Muahmmed b. Is‘haku thote se ai eshte Imran b. Hashim b. Emon b. Misha b. Hizkij b.

Abrik b. Meusin b. Azazij b. Emsij b. Javish b. Uhrejh b. Jazim b. Ejsh b. Ruhaj‘am b.
Davud.

Ebu El-Kasim b. Asakiri thote se Merjemja eshte vajza e Imran b. Masan b. El-Azer b. El-
Jud b. Ahnes b. Saduk b. Ajazuz b. El-Jakim b. Ebjud b. Zerbabil b. Shaltal b. Juhin b.
bersh b. Emon b. Misha b. Hizkij b. Ahaz b. Musam b. Azrij b. Juram b. Jushafat b. Ejsh b.
Ejb b. Ruhbu‘am b. Sulejman b. Davud (paqja e Allahut qofte mbi te). Pra kjo nuk
pajtohet me thenjen e Muhammed b. Is‘hakut.

Mirepo nuk ka mospajtim rreth asaj se Merjemja eshte nga pasradhesit e Davudit (paqja
e Allahut qofte mbi te). Babai I saj Imrani I paraprinte izraelitet ne namaz, ndersa e ëma ,
Hana bint Fakud b. Kubejl, ishte grua jashtzakonisht e devotshme. Zekerijjai ishte
asokohe Pejgamber dhe ai sipas shumicës se dijetareve ishte burri I motres Merjemes,
Eshja‘së. Nje numer I vogel dijetaresh thone se ai ka qene burri I tezez se saj Eshja‘së.
Allahu e di me se miri.
Muhammed b. Is‘haku dhe disa te tjere thone se nëna e Merjemes nje kohe te gjate nuk
ka mundur te mbetej shtatëzënë . Nje dite ajo pa nje zog duke I ushqyer te vegjëlit e vet,
ndaj e mori malli te kishte femije , duke iu pergjëruar Allahut se nese ia jep Allahu, do ta
dedikonte per sherbim ne Tempullin e Jerusalemit.

Thone se menjeher pas kesaj , asaj I erdhen te permuajshmet. Pastaj pas tyre u la, ra me
te burrin dhe mbeti shtatzane me Merjemen. “ E kur ajo lindi (femijen) tha: “ O Zoti
im! Une Linda femër” e Allahu e di mire sse çka ka lindur ajo, “ Mashkulli nuk
eshte si femra” dmth per sherbim ne Tempullin e Jerusalemit. Atebote ata I dedikonin
femijet e tyre per sherbim ne Tempullin e Jerusalemit. “ Ia vura emrin Merjem.”

Ky merret si argument se femijes I vihet emri diten e lindjes, siç qendron ne Sahihët e
Buhariut dhe te Muslimit, ku thuhet se Enesi e ka derguar te vëllain tek I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe ai ia ka ferkuar qiellzën dhe ia ka
vërë emrin Abdullah.

-594-

Ne nje hadith te cilin e transmeton El-Hasani nga Semuri qendron se I Derguari (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Cdo femije varet nga akika (kurbani) I tij, I
cili prehet per diten e shtate (pas lindjes ) kur I vihet emrin dhe I qethet koka.‖

Tirmidhiu e vlereson si hadith sahih. Ne disa versione te tij ne vend te ― Kur I vihet
emri‖ qendron : ― kur I leshohet gjaku‖ qe disa gjithashtu e shpallin si sahih. Allahu e di
me se miri.

“ Dhe une atë dhe pjellën e saj po e lë ne mbrojtjen Tënde nga djalli I
mallkuar.” Keto fjale te saj jane plotesuar dhe betimi I eshte pranuar.

Imam Ahmedi shenon se I ka rrëfyer Abdurrezaku, se ka degjuar nga Ma‘meri ky nga Ez-
Zuhriu, ky nga Ibni El-Musejjebi, e ky nga Ebu Hurejre , se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Cdo femije kur lind e rrëmben shejtani, andaj
fillon te qaje. Ky nuk ka qene rast vetem me Merjemen dhe te birin e saj. ‖ Ebu Hurejre ka
thene:‖Nese doni lexoni: “ Dhe une ate dhe pjellën e saj po e lë ne mbrojtjen
Tënde nga djalli I mallkuar.”
Buhariu dhe Muslimi kete hadith e shenojne edhe nga Abdurrezaku ndersa Ibni Xheriri e
shenon ne nje version te ngjashëm nga Ahmed b. El Ferxhi, ky nga Bekijji, ky nga
Abdullah b. Ez-Zubejdiji, ky nga Ez-Zuhriu ky nga Ebu Seleme, ky nga Ebu Hurejre, e ky
nga I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Ismail b. Umeri se ka degjuar nga Ibën Ebi
Dhu‘ejbi, ky nga robi I liruar I El-Meshme‘ilit, Axhlanit, se I Derguari (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Secili femije nga pasardhesit e Ademit kur te lindë,
shejtani e rrëmben me gishtin e vet. Nuk e ka rrembyer vetem Merjemen, vajzën e
Imranit, dhe te birin e saj , Isain.‖

Kete version e shenon vetem Ahmedi. Nje version te ngjashëm me kete e shenon edhe
Muslimi nga Ebu Et-Tahiri, ky nga Ibni Vehbi, ky nga Umer el-Harithi, ky nga Ebu Junusi,
ky nga Ebu Hurejre, e ky nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Imam Ahmedi pastaj shenon: ― Na ka treguar Hushejmi se ka degjuar nga Hafs b. Mejseri
, ky nga El-Ala‘I, ky nga babai I vet, e ky nga Ebu Hurejre se I Derguari (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Secilin femije qe e linde nena, shejtani e godet
ne ijë. Nuk e ka goditur vetem Merjemen dhe te birin e saj. A nuk keni pare se si çirret
femija kur lind?‖ As‘habet thane:‖‖ Kemi pare o I Derguar I Allahut ― Ai u pergjigj: ― Kjo
eshte keshtu per shkak se shejtani e godet ate ne ijë.‖

-595-

 03-07-, 09:54

-
-

Ky version I ploteson kushtet e Muslimit, porse ky nuk e shenon kete.

Kajsi transmeton nga El-A‘meshi, ky nga Ebu Salihu, e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Nuk ekziston asnje femije I
porsalindur e që shejtani te mos e ketë shtrënguar nje apo dy here, me perjashtim te
Isait, te birit te Merjemes dhe Merjemen.‖ Pastaj I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) recitoi: “ Dhe une ate dhe pjellën e saj po e lë ne mbrojtjen
Tënde nga djalli I mallkuar.”

Nje version te ngjashëm me kete per nga domethenja e shenon edhe Muhammed b.
Is‘haku nga Jezid b. Ubejdullah b. Kusejti, ky nga Ebu Hurejre, e ky nga I Derguari (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi të).

Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Abdulmeliku se ka degjuar nga El-Mugire Ibën

Abdurrahman el-Hisamij, ky nga Ebu Ez-Zinadi ky nga El-A‘rexhi, e ky nga Ebu Hurejre, se
I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Secili pasardhes I Ademit
kur te linde, shejtani e godet përanash. Nuk e ka goditur vetem Isain, te birin e
Merjemes. Dhe atë ka dashur ta godasë por e ka goditur perden.‖

Ky hadith I ploteson kushtet e Buhariut dhe te Muslimit porse ata nuk e shenojne ne kete
version.

“ Dhe Zoti I saj e pranoi mire atë (vajzën) e beri qe te rritej bukur dhe qe per te,
te kujdesej Zekerijjai.” Me shume komentatore thone se nena e Merjemes, kur e lindi
ate e mbeshtolli me pelena (shpargëra) dhe e dërgoi ne Tempull ku ua dorezoi
besimtareve, te cilët faleshin atje. Duke qenë se ajo ishte vajza e imamit te tyre, filluan te
garojne se cili prej tyre do ta merrte ate. Sipas te gjithave gjasave, duket se e ka
dorezuar atë pas periudhës se qumështit dhe te kujdesit ndaj saj ne fillim te moshes se
hershme te saj.

Pasi ua dorezoi ata zunë te ziheshin se cili prej tyre do te kujdesej për të. Pejgamberi I
tyre, Zekerijjai deshironte ta ndalte tek ai, ngase gruaja e tij ishte sipas disave –motra, e
sipas te tjereve – tezja e saj per nga nëna.

Mirepo te tjeret nuk pranuan nje gje te tille, porse kerkuan qe te hedhin short. Megjithatë
fati ishte ne anën e tij dhe shorti I ra atij. E sit e mos ishte keshtu, duke qene se tezja
eshte porsi nëna?

-596-

Allahu I Madherishëm thote:”Keto jane lajme te panjohura, te cilat po t‟I shpallim

ty (o Muhammed) . Ti nuk ishe I pranishëm kur ata hodhën short (penat e tyre nga
kallami) , qe te shohin se cili prej tyre do te kujdeset per Merjemen dhe ti nuk
ishe I pranishëm kur ata ziheshin (mes vete).‖ (Ali Imran 44)

Thuhet se çdonjeri prej tyre e ka hedhur penën e vet, te shenuar qe me pare, se I kane
derguar ne nje vend dhe I kane lene aty, pastaj I kane thene nje djaloshi ta marrë dhe ta
sjellë vetem nje penë. Kjo qe pena e Zekerijjait. Megjithatë disa nuk u pajtuan dhe
kerkuan qe serish te hidhet short, ne menyre qe tani penat te hidhen ne lume dhe pena e
te cilit do te lundrojë perpjetë lumit ai do te jetë fitues. Keshtu edhe vepruan me ç‘rast
pena e Zekerijjait lundroi ujit perpjetë, ndersa te tyret ujit teposhtë. Mirepo disa kerkuan
qe kjo te behet edhe per te tretën here, ne menyre qe fitues te jete ai, pena e te cilit do
te lundrojë teposhtë lumit, e te tjerat te lundronin perpjetë lumit. Shortin e hodhën
perseri, ndersa Zekerijjai serish doli fitues meqë ai ishte me I aferti I Merjemes sipas
dispozitave te Sheriatit dhe per nga shume shkaqe te tjera.

I Lartesuari thote; “ Kurdohere qe hynte Zekerijjai ne Tempull tek ajo gjente

ushqim . “ Prej nga kjo oj Merjeme? Pyeste ai, kurse ajo I pergjigjej “ Prej
Allahut, Allahu e furnizon pa hesapë ke te dojë Ai” (Ali Imran 37). Mufessirët thonë
se Zekerijjai ia kishte caktuar asaj nje vend te posaçëm ne Tempull, ku mund te hynte
vetem ajo. Aty bente ibadet dhe kur I vinte radha, I kryente punet e perditshme, siç
eshte ruajtja e çelësave dhe hapja e Tempullit. Ditët dhe netët I kalonte vetem duke bere
ibadet, keshtu qe nder izraelitet devotshmëria e saj merrej si shembull. Ishte e njohur per
nga vyrtytet e bukura dhe gjendjet e jashtëzakonshme te saj. I Derguari I Allahut,
Zekerijjai gjente ne skuten e saj , ku bente ibadet gjithçka me bollëk qe nuk mund te
gjendej dot jashte sezonës. Keshtu pemët verore tek ajo I gjente dimrit, ndersa ato
dimerore I gjente veres. Nje here pyeti: “ Prej nga kjo oj Merjeme? Ajo u pergjigj: “
Prej Allahut” dmth ushqimi me te cilin Allahu e furnizonte, “ Allahu e furnizon pa
hesapë, ke te doje Ai.‖

Duke pare kete, Zekerijjai lakmoi qe edhe ai te kishte pasardhes edhe pse tanime ishte I
moshuar dhe I kapitur.‖ O Zoti im tha ai me dhuro nga Vetja nje pasardhes te
ndershëm, se Ti me te vertete I pergjigjes lutjes ― (Ali Imran 38). Disa thone se ai
atehere pat thene: ― O Ti I Cili e furnizon Merjemen me fruta kur nuk eshte koha e tyre,
me dhuro edhe mua nje femije, edhe pse nuk eshte koha.‖ Per te dhe per ngjarjet
perkitazi me te, kemi folur me parë.

-597-

 03-07-, 14:20
-
-

― Kur engjëjt thane: “ Oj Merjeme te ka zgjedhur ty dhe te ka krijuar te paster,

dhe te ka bere ty me te mire se te gjitha grate ne botë. Oj Merjeme! Ji e
dëgjueshme ndaj Zotit tend dhe bej sexhde dhe bej ruku se bashku me ata qe
e bejne kete! “ Keto jane lajme te panjohura te cilat po t‟I shpallim ty (o
Muhammed). Ti nuk ishe I pranishëm kur ata hodhën short (penat e tyre nga
kallami) qe te shohin se cili prej tyre do te kujdeset per Merjemen, dhe ti nuk
ishe I pranishem kur ata ziheshin (mes vete) . Dhe kur engjëjt thane:”Oj
Merjeme Allahu te pergëzon ty me nje lajm te gezuar me ne Fjalë prej Tij:
emrin do ta ketë Mesih – Isa I biri I Merjemes, do te jete I pashëm edhe ne
kete bote edhe ne boten tjeter dhe njeri nga te afermit e Allahut; ai do t‟u flase
njerezve qe ne djep, e edhe duke qene njeri I rritur, do te jete I ndershëm . Ajo
tha : “ O Zoti im Si do te kem une femije , kur as qe me ka prekur ndonje
mashkull ? –Ja keshtu tha: “ Allahu krijon çka te doje Ai. Kur te vendosë diçka ,
Ai vetem thote “Bëhu” dhe ajo bëhët.” Dhe do t‟ia mesoje atij Librin dhe
diturine dhe Teuratin e Inxhilin; e (pastaj) do ta dergoje ate si Pejgamber te
bijte e Israilit (te cileve do t‘u thote): Po ju sjell argument nga Zoti juaj do te bëj
diçka prej balte ne formë shpendi dhe do te fryj në të e me urdherin e Allahut
do te behet shpend I vertete. Dhe do t‟I sheroj te verbërit nga lindja , edhe
zgjebanët, dhe do t‟I ngjallë te vdekurit , me vullnetin e Allahut, dhe do t‟ju
tregoj juve se çka hani dhe çka grumbulloni ne shtepite tuaja; kjo do te jete,
me te vertete argument per ju, nese beheni besimatar te vertete, dhe te
vertetoj vertetësine e Teuratit qe eshte shpallur para meje, dhe t‟ua lejoj disa
gjera qe I keni pasur te ndaluara. Dhe ju kam sjell argumentin nga Zoti juaj,
prandaj kini frikë Allahun dhe mua me dëgjoni! Allahu eshte me te vertete Zoti
juaj, andaj adhuroni Atë. Kjo eshte rruga e drejtë” (Ali Imran 42-51)

Ketu I Lartmadherishmi thote se engjëjt ia kane sjellë lajmin e gezuar Merjemes se Allahu
e ka zgjedhur atë mbi te gjitha grate e asaj kohe, me ate qe do te lind femije pa baba, I
cili do te jete Pejgamberi fisnik dhe ― do tu flase njerezve qe ne djep” dmth ende si
femije do t‘I therrase at ate adhurojne vetem Allahun I Cili nuk ka shok, e kete do ta beje
edhe kur te rritet. Kjo ishte deshmi se ai do ta perjetoje moshen madhore dhe do t‘I
therrase njerezit ta besojne Allahun edhe kur te rritet. Merjemja eshte urdheruar qe te
jete e devotshme, te falej sa me shume dhe t‘I bente Allahut sexhde, ne menyre qe te
ishte e denjë per nderimet e shprehura dhe falenderuese per te gjitha begatitë e
dhuruara. Thuhet se dinte te rrinte aq gjate ne namaz, saqe I pelcisnin edhe tabanet
(Allahu qofte I kenaqur me te dhe e meshirofte atë dhe prinderit e saj)

―Oj Merjeme ! Allahu te ka zgjedhur ty” dmth perveç te tjerave, “dhe te ka krijuar
te paster” dmth pa kurfar vetish te shemtuara dhe t ‗ka dhene çdo gjë qe eshte e mire,
―dhe te ka bere ty me te mire se te gjitha grate në botë.”

-598-

Eshte e mundur qe ketu te mendohet per njerezit e asaj kohe siç ka thene per Musain: “
Une te kam zgjedhur ty mbi njerezit e tjere.”(A‘raf 144) apo siç eshte thene per
izraelitet: ― dhe duke ditur se çfare jane I zgjodhëm ata nder bashkëkohësit e
tyre.” (Duhan 32). Ndersa eshte e njohur se Ibrahimi eshte me I zgjedhur se Musai
ndersa Muhammedi (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) me I zgjedhur se at ate
dy. Gjithashtu ithtarët e Muhammedit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) jane me
te zgjedhur me te shumte dhe me te ditur se izraelitet dhe se popujt e tjere qe kane
ekzistuar para tyre.

Eshte e mundur qe fjalet: ― dhe te ka bere ty me te mire se te gjitha grate ne

bote.‖ Te kenë domethënje te pergjithshme dhe se ajo ka qene gruaja me e zgjedhur ne
kete bote, prej atyre qe kane ekzistuar para saj dhe pas saj.

Disa thone se nga grate kane qene te Derguara: ajo , nena e Is‘hakut, Sara dhe nena e
Musait, ndersa si argument marrin ate qe engjëjt ju jane drejtuar atyre dhe ua kane
percjellë fjalët e Allahut. Kete qendrim e mbeshtesin edhe Ibni Hazmi dhe disa te tjere.
Edhe nese kan qene te Derguara nuk ka pengesa qe Merjemja te jete me e zgjedhura
nga ato te dyja, meqë fjalët “dhe te ka bere ty me te mire se te gjitha grate ne
bote.” Kane domethenje gjitheperfshirese, duke qene se nuk ekziston ndonje argument
se eshte ndryshe. Allahu e di me se miri.

Ebu El-Hasan el-Esh‘ariu dhe disa te tjere, thone se qendrimi I shumicës se ithtareve te
Sunetit dhe te xhema‘atit eshte se te Derguarit kane qene vetem meshkuj dhe se asnje
femer nuk ka qene e Derguar. Pra sipas tyre Merjemja me se shumti qe do te mund te
ishte ajo siç thote Allahu I Madherishëm per te; “ Mesihu I biri I Merjemes eshte
vetem Pejgamber edhe para tij kane ardhur dhe kane shkuar Pejgamberet –
nena e tij perhere e ka folur te vertetën .‖ (Maide 75) . Edhe ne kete rast nuk ka
pengesa qe ajo te jete me e zgjedhura se te gjitha femrat besimtare ( siddikat) para saj
dhe pas saj. E Allahu e di me se miri.

Emri I saj permendet se bashku me emrat: Asijen, vajzen e Muzahimit, Hadixhen, vajzen
e Huvejlidit dhe Fatimen , vajzen e Muhammedit (Allahu qofte I kenaqur me to dhe ato
me Të.)

Keshtu Imam Ahmedi , Buhariu , Muslimi , Tirmidhiu dhe Nesaiu transmetojne shume
hadithe nga Hisham b. Uvre, ky nga babai I tij, ky nga Abdullah b. Xhaferi, e ky nga Ali b.
Ebi Talibi, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene:‖ Femra më e mire nga te gjitha eshte Merjemja vajza e Imranit , ndersa gruaja me
e mire nga te gjitha eshte Hadixheja, vajza e Huvejlidit.‖

-599-

 05-07-, 15:24

-
-

Veç kesaj , Imam Ahmedi shenon se I ka treguar Abdurrezaku se ka degjuar nga Ma‘meri
ky nga Katade, e ky nga Enesi, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) ka thene: ― Si shembull te jenë të mjaftueshme vetem kater gra ne bote: ―
Merjemja, vajza e Imranit, Asija gruaja e faraonit, Hadixhja, vajza e Huvejlidit dhe Fatimja
vajza e Muahmmedit.‖

Kete hadith e shenon edhe Tirmidhiu nga Ebu Bekër b. Zinxhevejhi, ky nga Abdurrezaku e
keshtu me radhë dhe e vlereson si hadith sahih.

Ibni Mirdevejhu shenon nga Abdullah b. Ebi Xha‘fer er-Raziu ndersa Ibni Asakiri nga
Temin b. Zijadi, e keta te dy nga Ebi Xha‘fer er-Raziu ky nga Thabiti e ky nga Enesi, se I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Gratë me te
zgjedhura te te gjitha kohëve janë: Merjemja, vajza e Imranit, Asija gruaja e faraonit,
Hadixhja vajza e Huvejlidit dhe Fatimja vajza e Muhammedit – te Derguarit te Allahut.‖

Imam Ahmedi gjithashtu shenon: ― Na ka treguar Abdurrezaku se ka degjuar nga Ma‘meri

ky nga Ez-Zuhriu, ky nga Ibni El-Musejjebi , e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Grate e mira te cilat ndonjehere
kane kaleruar ne deve jane kurejshitet e devotshme. Ato jane me te meshirshmet ndaj
femijeve te vegjël se shumti kujdesen per pasurinë e burrave te tyre.‖ Ne kete Ebu
Hurejre shton: ― Merjemja nuk ka kaleruar kurre me deve.‖

Kete hadtih e shenon edhe Muslimi ne Sahihun e tij, nga Muhammed b. Rafi‘u dhe Abd b.
Humejdi, keta te dy nga Abdurrezaku, e keshtu me radhë.

Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Zejd b. El-Habbabi se ka degjuar nga Musa b. Aliu, ky

nga babai I tij, e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ka thene:‖Grate me te mira, te cilat ndonjëhere kane kaleruar ne deve jane
kurejshitet. Ato jane me te meshirshmet ndaj femijeve te vegjël dhe me te dhembshurat
ndaj burrave te tyre, kur jane ne skamje.‖ Ebu Hurejre shton: ― Ndersa I derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ka ditur se vajza e Imranit kurre nuk
ka kaleruar ne deve.‖

Kete version e shenon vetem Amedi dhe I ploteson kushtet e Buhariut. Ky hadith ka me
shume versione, senedet e te cilit shkojne permes Ebu Hurejres.

-600-

Ebu Ja‘lai el-Musili shenon: ― Na ka treguar Junus b. Muhammedi, se ka degjuar nga

Davud b. Ebu El-Ferati , ky nga Ibni Ahmeri, e ky nga Ikrime, se Ibni Abbasi ka thene :
Njehere I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) I terhoqi kater
vija ne toke dhe pyeti: ― A e dini se ç‘eshte kjo? ― Allahu dhe I Derguari I Tij e dine me se
miri.‖ U pergjigjen. I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
tha:‖Grate me te zgjedhura qe do te hyjnë ne Xhenet jane: ― Hadixhja, vajza e Huvejlidit,
Fatimja vajza e Muhammedit, Merjemja vajza e Imranit dhe Asija vajza e Muzahimit –
gruaja faraonit.‖ Kete hadith me shume senede e shenon edhe Nesaiu nga Davud b. Ebi
Hindi.
Ibni Asakiri nga Ebu Bekër Abdullah b. Ebi Davud Sulejman b. El-Esh‘athi shenon se Jahja
b. Hatim el-Askeriu ka degjuar nga Bishër b. Mehran b. Hemdani, ky nga Muhammed b.
Dinari ky nga Davud b. Ebi Hindi e ky nga Esh-Sha‘biu, se Xhabir b. Abdullahu ka thene:‖I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Prej tyre si
shembull te te jene te mjaftueshme kater gra me te zgjedhurat net e gjitha kohet:
Fatimja vajza e Muhammedit , Hadixhja vajza e Huvejlidit, Asija vajza e Muzahimit dhe
Merjemja vajza e Imranit.‖

Ebu El-Kasim el-Begaviu shenon: ― Na ka treguar Vehb b. Bekijj se ka degjuar nga Halid
b. Abdullah el-Vasitiu, ky nga Muhammed b. Amri, ky nga Ebu Seleme, e ky nga Aishja se
e ka pyetur Fatimen: ― Cfare te tha I Derguari I Allahut kurr u kërruse mbi te e zure te
qash, e pastaj te qeshësh ? Ajo eshte pergjgijur: ― Me tha se nuk do te sherohet nga kjo
semundje dhe se do te vdesë , e une qava. Pastaj serish u kerrusa mbi te, e ai me tha se
une do te jem e para nga familja e tij e cila do te vdesë dhe se jam gruaja me e zgjedhur
e Xhenetit, pas Merjemes, vajzes se Imranit e une qesha‖

Nje hadith me kete kuptim gjendet edhe en Sahihun e Buhariut. Ne te qendron se

Merjemja eshte e para nder kater grate e zgjedhura. Ky hadith I ploteson kushtet e
Muslimit.

Imam Ahmedi shenon: ― Na ka tregaur Uthman b. Muhammedi se ka degjuar nga Xheriri

ky nga Jezidi, perkatesisht Ibën Zijadi, ky nga Abdurrahman b. Ebi Nu‘ajmi ky nga Ebu
Se‘idi, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene:‖Fatimja eshte pas Merjemes, vajzes se Imranit, gruaja me e zgjedhur ne Xhenet.‖

Ky hadith ka sened te mire, ndersa Tirmidhiu thote se shte sahih, por ai nuk e shenon
kete. Nje hadith I ngjashëm me kete transmetohet edhe nga Ali b. Ebi Talibi , mirepo ne
senedin e tij ekzistojne disa mangesi (daif)

-601-

 07-07-, 13:46

-
-
Sido qe te jete, nga ajo qe parashtruam me siper, duket qarte se Merjemja dhe Fatimja
jane grate me te zgjedhura nga kater te permendurat . Eshte e mundur qe Merjemja te
jete me e zgjedhur se Fatimja, por eshte e mundur edhe qe per nga vyrtytet e tyre te
jene te barabarta. Megjithate ekziston nje hadith (nese eshte I vertete) I cili e vë ne pah
mundesine e pare. Kete e shenon hafëz b. Ebu El-Kasim b. Asakiri: ― Na kane treguar Ebu
El-Husejn b. El-Ferrari dhe djemtë e Bennait, Ebu Galibi dhe Ebu Abdullah, se kane
degjuar nga Ebu Xha‘fer b. El-Mesleme, ky nga Ebu Tahir el-Muhlisi ky nga Ahmed b.
Sulejmani, ky nga Ez-Zubejri perkatesisht Ibën Bikari, ky nga Muhammed b. El-Hasani, ky
nga Abdulaziz b. Muhammedi, ky nga Musa b. Ukbe, ky nga Kurejbi, e ky nga Ibni Abbasi
se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Gruaja me
e zgjedhur ne Xhenet eshte Merjemja, vajza e Imranit, pastaj Fatimja, pastaj Hadixhja e
pastaj Asija gruaja e Faraonit.‖

Nese ky hadith eshte percjelle tekstualisht, duke perfshire edhe ate ―pastaj‖ I cili kerkon
renditje atehere ky afirmon njeren nga dy mundesite e shkallezimit mes ketyre kater
grave. Para kesaj I cituam disa hadithe ne te cilat qendron ―dhe‖ qe nuk kushtezon
renditje, megjithese edhe nuk e mohon kete. Allahu e di me se miri.

Kete hadith e shenon edhe Ebu Hatim er-Raziu nga Davud b. Xhaferi, ky nga Abdulaziz b.
Muhammedi, perkatesisht Ed-Deraverdiu ky nga Ibrahim b. Ukbe, ky nga Kurejbi, ky nga
Ibni Abbasi e ky nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) me ate qe ne
te , ne vend te ―pastaj‖ I cili nenkupton renditej, perdoret lidhëza ―dhe‖ . Pra ky ndryshon
nga hadithi paraprak, si per nga senedi, ashtu edhe per nga teksti. E Allahu e di me se
miri.

Ibni Mirdevejhu shenon nja hadith nga Shu‘be ky nga Muavije b. Kurreh e ky nga babai I
vet, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahu qofte mbi te) ka thene: ― Nder
meshkuj ekzistojne shume te tille, te cilet e kane arritur shkallen e plotesise, ndersa nga
mesi I grave jane vetem katër: Merjemja vajza e Imranit, Asija gruaja e faraonit, Hadixhja
vajza e Huvejlidit. Aishja eshte me e mire se grate tjera siç eshte persheshi me I mire se
gjellërat e tjera.‖

Nje hadith te ngjashëm e shenojne edhe autoret e te gjitha koleksioneve me te njohura,

perveç Ebu Davudit. Ky hadith ka me shume senede, te cilat shkojne permes Shu‘bes,
Amër b. Murres, Murre el-Hemdanit, Ebu Musa el-Esh‘ariut deri tek I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) I cili ka thene: ― Nder meshkuj ekzistojne
shume te tille te cilet e kane arritur shkallen e plotesise, ndersa nga mesi I grave vetem
Asija gruaja e faraonit dhe Merjemja vajza e Imranit. Aishja eshte me e mire se grate e
tjera siç eshte persheshi me I mire se gjellërat e tjera.‖

-602-

Siç shihet ky hadith eshte I vertete meqë e shenojne edhe Buhariu edhe Muslimi, sipas
tekstit te te cilit shkalla e plotesise te grate perkufizohet vetem me Merjemen edhe Asijen.
Eshte e mundur qe me kete te mendohet vetem per grate e kohes se tyre, pasi si njera
ashtu edhe tjetra jane kujdesur per dy Pejgamberet, derisa ata ishin ende te vegjël . Asija
eshte kujdesur per Musain (paqja e Allahut qofte mbi te) me te cilin do te flas Allahu me
vone, ndersa Merjemja eshte kujdesur per Isain, robin dhe te Derguarin e Allahut. Pra kjo
nuk e perjashton mundesine se edhe nga umeti yne te kete pasur gra, te cilat kane
arritur shkallen e plotesise siç eshte, bie fjala Hadixhja dhe Fatimja.

Hadixhja eshte kujdesur per te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) plote pesembedhjete vjet para fillimit te Shpalljes dhe mbi dhjete vjet pasketaj.
Veç kesaj ajo I ishte ndihmëtare besnike me jeten dhe me pasurine e saj (Allahu qofte I
kenaqur me te, edhe ajo me Allahun)

Fatimja vajza e te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) eshte
me e zgjedhura nga motrat e saj, per nga ajo qe ka qene e goditur me vdekjen e te
Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ndersa motrat e saj kane
vdekur gjate jetes se tij. Per sa I perket Aishes ajo ka qene gruaja me e dashur nga te
gjitha grate e te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe
vetem ate e ka martuar si virgjëreshë. Veç kesaj nuk dihet per asnje grua te ketij umeti
(e edhe nga te tjeret) se ka qene me e mesuar dhe me e dijshme se kjo. Allahu e ka
ndihmuar ate drejteperdrejte atehere kur shpifnin per te dhe ne te shtate qiejt ka shpallur
se ajo ishte e paster dhe nuk kishte bere mekat. Ajo ka jetuar pas te Derguarit (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te)edhe afro pesedhjete vjet, duke transmetuar Kur‘anin dhe
Sunetin duke u dhene fetva muslimaneve dhe duke I pajtuar ata qe ishin ne ndesh. Disa
dijetarë nga brezat e mëhershëm dhe te mevonshëm , thone se ajo eshte gruaja me e
zgjedhur nga te gjitha grate e te Derguarit te Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) madje edhe se vete Hadixhja e cila I ka lindur edhe djem edhe vajza.Mirepo me
mire eshte te mos hyjme ne çështje se cila prej ketyre dyjave eshte me e zgjedhur dhe
më meritore, pasi fjalet e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te): ―Aishja
eshte me e mire se grate e tjera, siç eshte persheshi me I mire se gjellërat e tjera‖ mund
t‘I perkasin te gjitha grave madje edhe kater te permendurave. Eshte e mundur qe t‘I
perkasin vetem te tjerave dhe jo ketyre te katrave. Allahu e di me se miri.

Sido qe te jete ketu deshëm te parashtrojme ate qe I perket Merjemes vajzes se Imranit,
se Allahu e ka zgjedhur atë mbi grate e tjera te kohes se saj. Eshte e mundur qe ketu
mendohet mbi te gjitha grate pergjithesisht siç thame me pare. Ne disa hadithe qendron
se ajo, si dhe Asija vajza e Muzahimit, do te jenë grate e te Derguarit (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) ne Xhenet.

-603-

 09-07-, 16:09

-
-

Perkitazi me kete kemi folur ne Tefsirin tone, me rastin e komentimit te fjaleve te te

Lartmadherishmit: ―….te veja dhe virgjeresha.” (Tahrim 5), ku kemi parashtruar nga
dijetaret e brezave te mëhershëm se me “te veja” mendohet ne Asijen, ndersa me
―virgjeresha‖ ne Merjemen, vajzen e Imranit. Allahu e di me se miri.

Taberaniu thote:‖Na ka treguar Abdullah b. Naxhijeh se ka degjuar nga Muhammed b.

Sa‘d El-Aufi, ky nga babai I tij, ky nga xhaxhai I tij, El-Husejni, ky nga Junus b. Nafi‘u, ky
nga Se‘id b. Xhunade, perkatesisht El-Aufi se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Allahu do te ma jape per grua ne Xhenet: Merjemen
vajzën e Imranit, gruan e faraonit dhe motren e Musait.‖

Kete hadith e shenon edhe Ibni Xha‘fer el-Ukajli, nga Abdu en-Nuri e keshtu me radhe,
vetem qe tek ai qendron: ― E une ne kete thashë: ― Te qofte e kendshme, o I Derguar‖
El-Ukajli shton: ― Por kjo nuk eshte e vertete.‖

Ez-Zubejr b. Bikari shenon: ― Me ka treguar Muhammed b. El-Hasani se ka degjuar nga

Ja‘la b. El-Mugire, se Ebu Davudi ka thene:‖Derisa Hadixhja ishte e semure prej se ciles
edhe do te vdesë I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) hyri tek
ajo e tha:‖Oj Hadixhe, me vjen veshtire te te shoh ne kete gjendje , por Allahu ka dhene
hajr te madh edhe ne ate qe eshte e veshtire. A e di se Allahu krahas teje do te ma jape
per grua ne Xhenet Merjemen vajzen e Imranit, Kulthumen motren e Musait dhe Asijen
gruan e faraonit?‖ Ne kete ajo tha:‖Ke degjuar qe Allahu do te te jape keshtu, o I
Derguar I Allahut? ― Po‖ u pergjigju ai ndersa ajo tha:‖Ne harmoni dhe me djem‖

Ibni Asakiri shenon nga El-Abbas b. Bikari, ky nga Ebu Bekër b. El-Hudheliu ky nga Ikrime
e ky nga Ibni Abbasi se I Derguari I Allahut ( paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
ka hyre te Hadixhja pak para se te jepte shpirt dhe I ka thene: ‖Oj Hadixhe percille
selamin tim ortakeve tuaja kur t‘I takosh ato‖ ajo e ka pyetur : ― O I Derguar I Allahut a
mos vallë ke qene I martuar para meje>‖ ―Jo‖ eshte pergjigjur ai, ―por Allahu do te ma
jape per grua Merjemen vajzen e Imranit, Asijen vajzen e Muzahimit dhe Kulthumen
motren e Musait.‖

-604-

Ibni Asakiri gjithashtu shenon nga Suvejd b. Se‘idi se ka degjuar nga Muhammed b. Salih
b. Umeri, ky nga Ed-Dahhaku dhe Muxhahidi, se Ibni Umeri ka thene: ― Me nje rast
Xhibrili I zbriti te Derguarit te Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe pasi
qe filloi t‘ia percillte Shpalljen e rastisi Hadixheja e Xhibrili pyeti: ― Kush eshte kjo, o
Muhammed?‖ Kjo eshte besimtarja e pare ne umetin tim.‖ U pergjigj , ne çka Xhibrili
tha:‖Kam nje porosi per te: Ai ia dergon selamin dhe lajmin e gezuar per shtepine nga
margaritaret ne xhenet, e cila eshte larg zjarrit dhe ne te cilën nuk do te kete kurfarë
lodhjesh e as zhurmash‖ Per kete ajo tha:‖Allahu eshte Selam, prej Tij eshte salami dhe
mbi ju te dy qofte salami. Mbi te Derguarin e tij qofte meshira dhe bekimi I Tij! Cfare
eshte ajo shtepi nga margaritaret ? ― I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) iu pergjigj: ― Nga kokrra inxhish te zgavëruara, ndermjet shtepise se Merjemes, vajzes
se Imranit dhe shtepise se Asijes vajzes se Muzahimit. Dhe ato do te me jene gra ne
Diten e Kiametit.‖

Ne Sahihun e Buhariut ekziston baza se Allahu I ka derguar selam Hadixhes dhe e ka

paralajmeruar se ne Xhenet do te kene shtepine nga margaritaret, ne te cilën nuk do te
kete as lodhje, as zhurme. Mirepo ky transmetim me shtojca eshte tejet I çudishëm .
Senedet e te gjitha haditheve qe flasin per kete jane kontestuese.

Ibni Asakiri pastaj shenon nga Ebu Zur‘ah ed-Dimeski se ka degjuar nga Abdullah b.
Salihu ky nga Muaviu, ky nga Safuan b. Amri, ky nga Halid b. Ma‘dani, e ky nga Ka‘bel el-
Ahbari, se Muaviu e kishte pyetur ate per shkembin e Jerusalemit e I eshte pergjigjur: ―
Shkembi qendron mbi nje palme, ndersa ne palmë eshte njeri nga lumenjtë e Xhenetit.
Nën palmë jane Merjemja, vajza e Imranit dhe Asija vajza e Muzahimit. Ato deri ne Diten
e Kiametit do te vargojne tufa inxhishë.‖

Nje transmetim te ngjashëm ai e shenon edhe nga Ismaili ky nga Ajashi ky nga Tha‘lebe
b. Muslimi , ky nga Mes‘udi ky nga Abdurrahmani, ky nga Halid b. Ma‘dani, ky nga Ubade
b. Es-Samiti, e ky nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te). Mirepo ky
version nuk mund te pranohet duke qene se ai eshte apokrifik.

Ebu Zur‘ah transmeton nga Abdullah b. Salihu ky nga muavije b. Mes‘ud b.

Abdurrahmani, e ky nga Ibni Abidi, se Muaviu e ka pyetur Ka‘bin per shkembin e
Jerusalemit, duke cituar transmetim te ngjashëm.

Hafëz Ibni Asakiri thote:‖Me pare do te jete se, keto fjalet e Ka‘bel el-Ahbarit.‖

Une shtoj: ― Keto fjale Ka‘bel el-Ahbarit I ka marrë nga israilijjatet ne te cilat ekzistojne
gjera te falsifikuara dhe te rrejshme qe I kane trilluar disa kriminele dhe injorante te tyre.
Ky eshte njeri nga rastet e tilla. Allahu e di me se miri.‖

-605-

 10-07-, 15:26

-
-

LINDJA E ISAIT (paqja e Allahut qoftë mbi të)

Allahu I Madherishëm thote:”Dhe permende (o Muahmmed) ne Libër (në

Kur‘an) Merjemen (historinë e saj) : kur u terhoq nga familja e saj ne nje vend
nga ana lindore dhe mori nje perde, qe te menjanohet nga ata. Ne derguam tek
ajo engjëllin Xhibrilin dhe ai iu paraqit asaj ne formen e e mashkullit te
vertete. “ Kerkoj mbrojtje nga Meshiruesi prej teje , nese I frikësohesh Atij!
Thirri ajo. “Po une jam pikerisht I derguari in Zotit tend tha ai, qe ta dhuroj ty
nje djale te pastert.” Si do te kem une djale” tha ajo, kur nuk me ka prekur
asnje mashkull e une nuk jam e pandershme” Keshtu eshte kjo” tha ai Zoti ty
ka thene: “ Kjo per mua eshte e lehtë (te krijoj njeriun pa baba) dhe ta bëjmë atë
argument per njerezit dhe shenjë te meshires Sonë. Keshtu eshte caktuar qe
me pare” Dhe ajo mbeti shtatzane, e ashtu me barrë u terhoq ne nje vend te
larget. E dhembjet e lindjes e detyruan atë qe te vije te trungu I nje palmeje.
Ku te ishte fati e te vdisja me heret dhe te isha harruar tani fare” tha ajo. Dhe
engjëlli I cili ishte poshte saj thirri: “ Mos u pikëllo se Zoti yt ka dhene qe
poshte teje te rrjedhë nje përrua. Shkunde trungun e palmës e mbi ty do te
bien hurma te fresketa, e ha dhe pi dhe ji e gezuar! Nese sheh ndonjë njeri, ti
thuaj: “ ne I jam zotuar Meshiruesit se do te hesht dhe sot me askend nuk do
te flas dot.” Dhe ajo vajti me te te familja e saj duke bartur atë .” Oj Merjeme
thane ata, “ ke bere diç te padëgjuar! “ Oj ti e cila ne dëlirësi I ngjan Harunit!
Babai yt nuk ka qene njeri I pandershëm as nëna jote nuk ka qene grua e
pandershme” E ajo ua tregoi atë (Isain me gjeste pa bëzajtur ). “ Si t‟I flasim
fëmijës qe eshte ne djep? “ thane ata. “ Une jam robi I Allahut” tha ai (Isai), ― Ai
do te ma jape Librin mua dhe do te me bëjë Pejgamber, dhe do te më bëjë,
kudo qe te jem të bekuar, dhe do te me urdheroje qe, deri sa te jem gjallë, te
bëj namaz dhe te jap zekatin , dhe te jem I mire ndaj nënës sime, e nuk do te
më lejoj te bëhëm I paturpshëm dhe I pasjellshëm . Dhe le te jetë paqja mbi
mua ne ditën kur kam lindur dhe ne diten qe do te vdes, dhe ne diten qe do te
ngrihem nga te vdekurit.” Ky eshte Isai I biri I Merjemes e kjo eshte fjala e
drejte e te vertetes mbi të- ai ne te cilin ata dyshojne. Eshte fare e
papërfytyrueshme qe Allahu te ketë femije, qofte I lavderuar Ai! Kur te
vendosë diçka, Ai per të vetem thote: “ Bëhu” dhe ajo bëhët. “ Allahu me te
vertete eshte Zoti im dhe juaji, ndaj adhuroni vetem Atë! Kjo eshte rruga e
drejtë.” Dhe ithtarët e Librit u ndanë ne mendime per të, e mjer ata te cilët nuk
besojnë kur do te jene te pranishëm ne Ditën e Madhe” (Merjem 16-37)

-606-

Ketu sikunder edhe ne kaptinen Ali Imran, I Lartmadherishmi parashtron kete rrefim pas
rrefimit mbi Zekerijjane, I cili I sherben si hyrje dhe si parapergaditje. Keto dy rrefime
njeri pas tjetrit Allahu I paraqet edhe ne nje vend tjeter, ne kaptinen Enbija ku thote:
―Dhe Zekerijjai kur e luti Zotin e vet: “ O Zoti im ! mos me le vetem e Ti je me I miri
nga trashegimtaret” Ne iu pergjigjëm atij, ia sheruam gruan dhe ia dhuruam
Jahjanë. Ata perpiqeshin qe te bejne sa me shume te mira dhe na u luteshin
Neve duke shpresuar dhe duke u frikësuar dhe ishin te perulur ndaj Nesh;
dhe (kujtoje) ate e cila e ruajti virgjerine e vet dhe ne te Ne frymëzuam jetë dhe
e bëmë ate dhe djalin e saj argument per botët.” (Enbija 89-91)

Me pare thamë se nena e saj e kishte dedikuar Merjemen per sherbim ne Tempullin e
Jerusalemit dhe se kujdesin per te e kishte marrë burri I motres se saj apo te tezës se
saj, asokohe Pejgamber , Zekerijjai (paqja e Allahut qofte mbi te). Ai ia kishte caktuar
asaj nje vend te posaçëm per adhurim, ku nuk hynte askush perveç tij.

Kur u rrit ishte aq e devotshme saqe ne ibadet atëbotë askush nuk ishte I barabartë. Ne
gjendje frymëzimi gjate ibadetit, nisen t‘I paraqiteshin disa perjetime, ne te cilat ia kishte
lakmi edhe vetë Zekerijjai (paqaj e Allahut qofte mbi te). Pastaj filluan t‘I drejtoheshin
engjëjt duke I sjellë asaj lajmin e gezuar se Allahu e kishte zgjedhur atë dhe se do t‘ia
dhuronte nje djale te paster, I cili do te behet fisnik dhe Pejgamber I dalluar e I ndihmuar
me mrekulli. Ajo u çudit per lindjen e djalit pa baba, meqë nuk ishte e martuar e as grua
e pandershme. Engjëjt I thonin se Allahu eshte I Gjithëfuqishëm dhe kur Ai deshiron
diçka vetem thote : “ Bëhu” dhe ajo bëhet.

Atehere ajo u pajtua me kete dhe iu dorezua vullnetit te Allahut duke ditur se do te kete
sprovime te renda dhe se njerezit duke mos ditur se ç‘ishte ne çështje, pa menduar fare,
do ta akuzonin dhe do ta pergojonin atë.

Nga Tempulli dilte vetem gjate kohes se menstracioneve, per ndonje nevojë te
pashmangshme dhe per shkak te puneve te domosdoshme, siç eshte furnizimi me ujë,
me ushqim etj. Keshtu nje dite duke dale per nje nevojë ajo “ u terhoq” perkatesisht u
veçua ne anen lindore te Jerusalemit, ku Allahu ia dergoi Shpirtin besnik Xhibrilin ( paqja
e Allahut qofte mbi te) I cili ―iu paraqit asaj ne formën e mashkullit te
vertete.” Duke e pare atë, ajo thirri: ― Kerkoj mbrojtje nga Meshiruesi prej teje,
nese I frikësohesh Atij” Ebu El- Alijje thote se ajo, sipas qendrimit te tij e ka ditur qe
ky ishte njeri I devotshëm dhe I arsyeshëm. Kjo thenie hedh poshte mendimin e atyre te
cilët pohojne se me kete mendohet ne njerin nga izarelitet qe quhej Tekijj dhe qe ishte I
njohur per nga amoraliteti. Ky mendim eshte budallallëk I kulluar pa kurfar bazash.

-607-

 11-07-, 14:45

-
-

“ Po une jam pikerisht I derguari I Zotit tend “ tha ai dmth te drejtohet engjëlli
dhe une nuk jam njeri, por Allahu me ka derguar qe ta dhuroj ty nje djale te
paster.” dmth femije mashkull te paster.

“Si do te kem une djalë” tha ajo dmth si do te kem une femije apo prej nga do te
kem une djale. “ kur nuk me ka prekur asnje mashkull, e une nuk jam e
pandershme‖ dmth duke qene se nuk kam burrë dhe nuk bëj vepra te turpshme.
― Keshtu eshte kjo” tha ai. ― Zoti yt ka thene: “ Kjo per mua eshte e lehte” dmth
ne habinë e saj, se si e ketillë qe ishte te kishte djale, engjëlli I eshte pergjigjur:
― Keshtu esht kjo” tha ai. “Zoti yt ka thene”qe do te thote se Ai ka premtuar se do
te lindë femijen edhe pse nuk ke burrë dhe nuk bën vepra te shemtuara. ― Kjo per mua
eshte lehtë‖ dmth kjo eshte e lehte per Të, Ai mund ta bëj kete, pasi Ai mund te beje çdo
gjë qe deshiron Vetë.

“ Dhe ta bëjmë atë argument per njerezit” dmth krijimi I tij ne kete mënyre do te
jetë argument se Ne mund te krijojme ashtu si deshirojme Vetë. Allahu I Madherishëm e
ka krijuar Ademin edhe pa femer edhe pa mashkull, Havën e ka krijuar nga mashkulli pa
femër, Isain e ka krijuar nga femra pa mashkull , ndersa njerezit e tjere I ka krijuar nga
femra edhe mashkulli. “ Dhe shenjë te meshires Sonë” dmth kjo do te jete meshira
Jonë ndaj njerezve , meqë ai do t‘I therrase ata ta besojnë Allahun , jo vetëm duke qene
femije. Por edhe kur te rritet. Do t‘I therrase qe te adhurojnë vetem Allahun, I Cili nuk ka
as shok as shoqe as ortak.

Ndoshta fjalët ― Keshtu eshte caktuar qe me pare” I ka thene vetë Xhibrili, qe do te

thonin: Kjo eshte gjë qe Allahu e ka caktuar e ka vendosur dhe e ka urdheruar. Te ketij
mendimi jane Muhammed b. Is‘haku dhe Ibni Xheriri. Allahu e di me se miri.

Keto fjale do te mund te thonin edhe: ― Dhe u bë ajo qe eshte caktuar‖ e ne kete rast do
t‘I perkisnin frymëzimit te Xhibrilit ne te siç thote I Lartesuari: “ Dhe (shembullin e
)Merjemes te bijës se Imranit, e cila e ka ruajtur virgjërinë e vet, e Ne kemi
frymëzuar ne te, prej Shpirtit Tonë‖ (Tahrim 12)

Shume dijetarë te brezave te mëhershëm thonë se Xhibrili ka fryer ne nje zgavër te

fustanit te saj, e kjo frymë eshte leshuar deri te vendi I turpshëm I saj, me ç‘rast
menjeher ka mbetur shtatzanë, ashtu siç mbesin shtatzanë grate e tjera duke pasur
kontakt me burrat e tyre. Ata te cilët thonë se I ka fryer asaj ne gojë, apo se atehere I
eshte paraqitur Shpirti, I cili I ka hyrë ne gojë, nuk kane te drejtë, meqë kjo bie ne
kundershtim me ate qe kuptohet nga theniet kur‘nore perkitazi me kete çeshtje.

-608-

Nga konteksti I rrefimit kuptohet se eshte derguar njeri nga engjejt, perkatesisht Xhibrili
(paqja e Allahut qofte mbi te) I cili ka fryer ne fustanin e saj, prej nga fryma eshte
leshuar gjer te vendi I saj I turpshëm , ku edhe eshte ndalur. Ne kete kuptim, I
Lartmadherishmi thote: “ e Ne kemi frymëzuar ne te prej Shpirtit Tonë.” Ky eshte
argument se fryma ka hyre ne vendin e turpshëm te saj, e jo ne gojë. Kete mendim Es-
Suddiji e transmeton edhe nga disa as‘habë.

Per kete arsye I Lartmadherishmi thote:”Dhe ajo mbeti shtatzënë” u mbars me

fëmijën e vet “e ashtu me barrë u terhoq ne nje vend te largët.‖ Kete e ka bere
meqë më nuk mund te qendronte aty ashtu shtatzënë qe ishte. E dinte se shume njerez
do t‘Ia shohin per te keq. Keshtu shume dijetarë nga brezat e mëhershëm, nder te cilët
edhe Vehb b. Munebbihu thonë: ― Kur ne te u paraqitën shenjat e shtatzanisë, I pari qe e
verejti kete, ishte djali I dajës se saj, qe quhej Jusuf b. Jakub, njeri nga te devotshmit
izarelit, I cili nuk mundej te ngopej me çudi, meqë e njihte mire devotshmërinë,
besnikërinë dhe përshpirtninë e saj ndaj ibadetit. Duke verejtur se ishte me barrë nje dite
prej ditësh ai ia permendi kete me fjalë: ― Oj Merjeme a mund te mbijë e mbjella pa
farë?‖ ― Mundet sepse kush e ka krijuar farën e pare? Iu pergjigj ajo. Pastaj ai pyeti: ― A
mund te lind femija pa mashkull? ― Mundet u pergjigj ajo. ― Allahu e ka krijuar Ademin pa
nene e pa babë.‖ Atehere pyeti: ― Me thuaj çka ka ndodhur me ty? “ Allahu me ka
pergezuar mua” me nje lajm te gezuar me nje Fjalë prej Tij: emrin do ta ketë
Mesih – Isa I biri I Merjemes do te jetë I pashëm edhe ne kete botë edhe ne
botën tjeter dhe njeri nga te afermit e Allahut; ai do t‟u flasë njerezve qe ne
djep, e edhe duke qene njeri I rritur, do te jete I ndershëm” (Ali Imran 45-46)

Gjithashtu transmetohet se e kishte pyetur edhe Zekerijjain (paqja e Allahut qofte mbi te)
e ajo I eshte pergjigjur net e njejtën menyre. Allahu e di me se miri.

Es-Suddiji duke u thirrë ne sahabët, transmeton se me nje rast Merjemja kishte hyrë te
motra e saj, e cila e kishte pyetur: ― A po e vëren se jam shtatzënë.?‖ Ndersa Merjemja I
kishte thene: ― Po a po e vëren ti se unë jam shtatzënë.‖ Ne kete nëna e Jahjait e kishte
perqafuar duke thënë: ― Unë po e ndiej se ky ne barkun tim po I bën sexhde atij qe
gjendet ne barkun tend.‖ Perkitazi me kete kane te bëjnë fjalët e te Lartmadherishmit: ― I
cili do ta besojë Fjalën (Librin) e Allahut.” (Ali Imran 39)

Ketu me shprehjen ―sexhde‖ mendohet ne bindshmëri dhe respekt qe u lejohej

Ferrëfyesve te meparshëm ta bënin me rastin e thirrjes se selamit ashtu siç I kishte
urdheruar Allahu engjëjt t‘I benin sexhde Ademit.

-609-

 12-07-, 14:52

-
-

Ibën Ebi Hatimi transmeton nga Ebu El-Kasimi , se Maliku ka thenë: ―Deri tek une ka
arritur informata se Isai , I biri Merjemes dhe Jahjai , I biri Zekerijjait jane tezakë dhe se
nënat e tyre I kane bartur ata ne te njejtën kohë.

Keshtu kam degjuar se nëna e Jahjait I ka thene Merjemes: ― Po e vërej se ky qe gjendet

na barkun tim, po I bën sexhde atij qe gjendet ne barkun tend‖

Pastaj Maliku thotë : ― Mendoj se kjo eshte keshtu nga shkaku se Isai (paqja e Allahut
qofte mbi te) ka qene me I zgjedhuri meqë Allahu ia ka mundesuar t‘I ngjallë te vdekurit
dhe t‘I sherojë te verbërit dhe zgjebanët.‖

Transmetohet nga Muxhahidi se ka thene: ― Merjemja ka thene:‖Kurdoherë qe

veçohesha, ai fliste me mua, e kur gjendesha ne mesin e njerezve ai madheronte Allahun
ne barkun tim.‖

Eshte e kuptueshme se ajo e ka bartur atë nëntë muaj, kohë kjo që rëndom bartin grate,
pas se cilës edhe lindin. Sikur te ishte ndryshe, kjo me siguri do te ishte e cekur.

Nga Ibni Abbasid he Ikrime transmetohet se e ka bartur vetem tetë muaj. Ne nje
transmetim tjeter nga Ibni Abbasi thuhet se ajo e ka lindur atë pikerisht ne çastin e
shtatzanisë. Disa te tjerë thone se e ka bartur vetem tetë orë duke u bazuar ne fjalët e te
Lartmadherishmit: “ Dhe ajo mbeti shtatzanë e ashtu me barrë u terhoq ne nje
vend te largët, E dhembjet e lindjes e detyruan ate te vijë te trungu I nje
palmeje.”

Mirepo eshte e drejtë që çdo gjë të vlerësohet ne perputhshmëri me natyren e saj. Per
shembull fjalet e te Lartmadherishmit: ― e toka gjelbërohet.” (Haxh 63) apo fjalet : “ E
mandej piken e fares e kemi bere gjak te ngjizur, pastaj nga gjaku I ngjizur
kemi krijuar nje cope mishi, pastaj nga copa e mishit kemi bere eshtrat, pastaj
eshtrat I kemi veshur me mish dhe pastaj si nje krijesë tjeter Ne e ngjallim
atë, andaj qofte I lartesuar Allahu krijuesi me I bukur “ (Mu‘minun 14). Ne nje
hadith te cilin e transmetojnë edhe Buhariu edhe Muslimi eshte vertetuar se ndermjet
seciles gjendej kalon kohe prej dyzet ditësh.

Muhammed b. Is‘haku thote: ― Nder izraelitet u bart dhe u perhap lajmi se ajo ishte
shtatzënë keshtu qe asnje familje nuk ka perjetuar atë qe perjetoi familja e Zekerijjait.‖

Me pas ai thote: ― Disa te pafe shpifnin se kishte bere mekat me Jusufin I cili bënte ibadet
ne Tempull ne te njejtën kohë kur bënte edhe ajo. Per shkak te ketyre pergojimeve ajo
kishte ikur prej tyre dhe ishte fshehur ne nje vend te largët. “ E dhembjet e lindjes e
detyruan atë qe te vijë te trungu I nje palmeje.” Dmth dhembjet e lindjes e
detyruan atë qe te strukej nën trungun e nje palmeje. Sipas nje hadithi te cilin e
transmeton Nesaiu me nje sened I cili nuk eshte I keq, nga Enesi e ky nga I Derguari
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) si dhe Bejhekiu me nje sened per te cilin thote
se eshte I sakte, nga Sheddad b. Eusi , e ky nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) kjo ka ngjarë ne Betlehem.

-610-

Njeri nga mbretërit bizantinë me vonë aty e kishte ngritur nje objekt jashtzakonisht te
madh siç do te shohim pastaj.

“ Ku te ishte fati e te vdisja me herët, dhe te isha harruar tani fare” tha ajo” Ky
eshte argument se gjate ngasjeve te medha eshte e lejuar te deshirohet vdekja
.Perkatesisht ajo e ka ditur se njerezit nuk do t‘I besojnë dot, por do ta pergojojnë dhe do
ta pergenjeshtrojnë, kur t‘u vijë me fëmijën ne gryk, pa mare parasysh faktin se ajo ishte
shembull I nje gruaje te devotshme e cila ishte veçuar dhe ishte terhequr në vetminë e
Tempullit dhe pa mare parasysh se ajo ishte nje shtepi e devotshme dhe pejgamberike.
Per kete shkak brengat e nxitën te deshironte qe te kishte vdekur para kesaj apo te ishte
― harruar tani fare” perkatesisht te mos ishte krijuar fare.

“ Dhe engjëlli I cili ishte poshte saj, thirri.‖ Ne lidhje me atë se kush e kishte thirrur,
ekzistojne dy mendime. Mendimi I pare eshte se ky ka qene Xhibrili. Nje mendim te ketillë
El-Aufi e transmeton nga Ibni Abbasi I cili ka thene:‖Isai nuk ka filluar te flasë fare, deri
sa ka ardhur ne mesin e njerezve.‖ Qëndrim te ketillë kane edhe Se‘id b. Xhubejri Amër b.
mejmuni, Ed-Dahhaku, Es-Suddiji dhe Katade.

Muxhahidi , El-Hasani, Ibni Zejdi dhe Se‘id b. Xhubejri ne bazë te nje transmetimi thone
se ka qene I biri I saj, Isai. Kete mendim e ka zgjedhur edhe Ibni Xherir.

“ Mos u pikëllo se Zoti yt ka dhene qe poshte teje te rrjedhë nje perrua.” Sipas
shumicës se dijetarëve ketu me shprehjen “serijj” mendohet ne përrua. Ne kete kuptim
ekziston edhe hadithi , te cilin e transmeton Taberaniu, por ai nuk eshte autentik. Me
siguri Ibni Xheriri eshte bazuar ne kete hadith.

El-hasani, Er-Rebi‘u , Ibni Enesi, Eslemi dhe disa te tjerë, konsiderojnë se me kete
shprehje mendohet ne djalin e saj. Mirepo mendimi I pare eshte me I sakte, ngase I
Lartmadherishmi thote:‖Shkunde trungun e palmës e mbi ty do te bien hurma te
freskëta” permend ushqimin dhe ujin. Prandaj thotë: ― e ha dhe pi, dhe ji e gëzuar”

Disa thonë se druri I palmës ka qene I tharë, e disa te tjerë se ai ka qene I gjelbërt dhe
plot me fruta. Allahu e di me se miri. Eshtë e mundur qe megjithatë te ketë qenë I
gjelbërt, porse ne te nuk ka pasur fruta, dhe se Isai eshte lindur ne periudhën dimërore,
kur nuk ka fruta. Kjo do te mund te kuptohej nga fjalët e te Lartmadherishmit, te cilat
nxjerrin ne pah se kjo ka qene dhuratë e posaçme: “ e mbi yt do te bien hurma te
freskëta.”

-611-

 13-07-, 14:46

-
-
Amër b. Mejmuni thote:‖ Per lehonen nuk ekziston gjë më e mire sesa hurma te freskëta
dhe te thara,‖ , pastaj e citon kete ajet . Ibën Ebi Hatimi shenon: ― Na ka treguar Alijj b.
El-Husejni se ka degjuar nga Shejbani, ky nga Mesrur b. Se‘id et-Temimi, e ky nga
Abdurrahman b. Amer el-Evzaiu se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ka thene:‖Cmoni palmat tuaja. To jane krijuar nga deltina, nga e cila eshte
krijuar edhe Ademi dhe eshte I vetmi dru I cili pllenohet. ‖

I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) gjithashtu ka thene: ‖
Jepni lehonave tuaja te hanë hurma te freskëta, e nëse nuk keni te freskëta atehere te
thara, tek Allahu nuk ekziston dru me I çmuar sesa ai, nen te cilin eshte strukur Merjemja
, vajza e Imranit.‖

Kete hadith e shenon Ebu Ja‘lai ne Musnedin e tij, nga Shejban b. Ferruhi e ky nga
Mesruk b. Se‘idi, ndersa sipas nje verzioni tjeter, nga Mesrur b. Se‘idi, emri I plote I te
cilit eshte Mesrur b. Se‘id et-Temimi. Kete hadith e shenon edhe Ibni Adijji nga El-Evza‘iu
e keshtu me radhë, dhe thote: ― Prej tij nuk mund te pranohen hadithet. Une per te kam
degjuar vetem ne sened te ketij hadithi.‖

Ibni Hibbani thote:‖Nga Evza‘iu transmetohet shumeçka qe nuk mund te pranohet e as qe

mund te sherbehet per çfaredo argumenti qoftë.‖

“Nese sheh ndonjë njeri, ti thuaj: “ Une I jam zotuar Meshiruesit se do te hesht
dhe sot me askend nuk do te flas dot.‖ Keto jane fjalet e fundit te atij qe e ka thirur
atë prej atij qe ishte nën të. Pra ai I ka thene:‖Ha dhe pi dhe ji e gëzuar! “Nese she
ndonjëri njeri” dmth dike nga njerezit, ―ti thuaj‖ dmth tregoj atij me shenjë, “ Une I
jam zotuar Meshiruesit se do te hesht dhe sot me askend nuk do te flas
dot” dmth se do te heshtë. Katade , Es-Suddiji dhe Ibni Eslemi thonë se ne sheriatin e
tyre agjerimi perfshin abstenimin edhe nga ushqimi edhe nga te folurit. Ne kete na
udhëzojnë edhe fjalët: “dhe sot me askend nuk do te flas dot.” Sipas Sheriatit tone
eshte e urryer (mekruh) qe agjeruesi te mos flasë ditën.

“Dhe ajo vajti me të te familja e saj duke e bartur atë. “ Oj Merjeme” thane
ata, ke bërë diç te padëgjuar! Oj ti e cila ne dëliresi I ngjan Harunit! Babai yt
nuk ka qene njeri I pandershëm , as nëna jote nuk ka qenë grua e
pandershme‖ (Merjem 27-28)
Shumë dijetarë te brezave te mëhershëm duke percjellë fjalët e ehli kitabëve, thonë: ―
Kur e braktisi ajo dhe u veçua ata u nisën qe ta kerkonin dhe kur arritën ne vendin ku
qendronte rreth saj pane nje dritë. Kur iu afruan dhe e pane atë me fëmijë ata I thane: “
Oj Merjeme! Ke bërë diç te padëgjuar” dmth te turpshme dhe amorale. Mirepo kjo
qe thonë ata eshte kontestuese, ngase disa pjesë te ketij verzioni perjashtojnë njera-
tjetren.

-612-

Nga teksti I Kur‘anit Fisnik kuptohet se ajo ka shkuar personalisht dhe e ka sjellë atë. Ibni
Abbasi thotë se kjo ka ngjarë pasi qe I kishte kaluar periudha e lehonisë (nifasi) prej
dyzet ditësh.

Sidoqoftë kur e pane me femijë ngryk, “ata thane: “ Oj Merjeme ke bërë diç te
padëgjuar” Shprehja “te padegjuar” dmth mekat te madh ne trajtë te fjaleve apo te
veprave.

Pastaj I thane : “ OJ ti e cila ne deliresi I ngjan Harunit” Se‘id b. Xhubejri thote se

me ketu e kane krahasuar atë me nje njeri te devotshëm te asaj kohe I cili quhej Harun
te cilit Ia kishte kaluar per nga devotshmëria . Disa thonë se e kane krahasuar atë per
nga devotshmëria me të vëllain e Musait, Harunin . Muhammed b. Ka‘b el-Keredhiu gabon
kur pohon se ajo eshte motra e Musait dhe Harunit, pasi ndermjet saj dhe atyre ekziston
nje distance e madhe kohore, qe e di secili qe sado pak kuptohet ne kete lemi. Per kete
shkak mendimi I tij pa kurfar dyshimi duhet te konsiderohet I pasaktë. Eshte e mundur qe
per kete te kete nxitur ajo qe qendron ne Teurat, se Merjemja motra e Musait dhe
Harunit I ka rene defit ne ditën kur Allahu e ka shpetuar Musain dhe popullin e tij dhe e
ka permbytur faraonin dhe njerezit e tij gjë qe ka menduar se ketu ka te beje me te
njejtin person.

Mirepo kjo assesi nuk eshte e sakte meqë bie ndesh me Kur‘anin dhe me hadithet
autentike per te cilat falenderimi I takon Allahut kemi folur gjerësisht ne Tefsirin tone.

Ne hadithin e sakte ekziston argumenti se Merjemja ka pasur nje vella qe quhej Harun.
Mirepo ne rrefimin per lindjen e saj dhe pergjerimit te saj nga ana e nënës se vet, qe te
sherbejë ne Tempull nuk hasim ne asgjë qe so te nxirrte ne pah se ajo nuk ka pasur
asnje vëlla. Allahu e di me se miri.
Imam Ahmedi shenon: ― Na ka treguar Abdullah b. Idrisi se ka degjuar nga babai I vet, ky
nga Semaku e ky nga Alkame b. Va‘ili, se Mugire b. Shu‘be ka thene:‖I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) me dergoi ne Nexhran e atje me thane: ― A
nuk po e sheh se ç‘lexoni ju: ― O motra e Harunit‖ a mos vallë Musai nuk ka jetuar kaq
dhe kaq para Isait? Kur u ktheva ia tregova kete te Derguarit te Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) e ai me tha:‖Pse nuk I ke informuar ata se atëbotë I
pagëzonin femijet e tyre me emrat e Pejgambereve dhe te njerezve te mire, te cilët kane
jetuar para tyre?‖

-613-

 23-07-, 15:15

-
-

Kete hadith , nga Abdullah b. Idrisi, e shenojne edhe Muslimi, Nesaiu dhe Tirmidhiu.
Tirmidhiu shton:‖Ky hadith eshte hasen-sahih-garib, edhe pse transmetohe vetem nga ai.
Ne nje version tjeter qendron : ― Pse nuk I ke pyetur ata, perse edhe ata ia vënë femijeve
te tyre emrat e njerezve te tyre te mire te Pejgambereve?‖

Katade dhe disa te tjere thone se asokohe aq shume ia vënin emrat femijeve Harunm
saqë nje here ne je xhenaze te madhe ishin dyzet mije Haruna. Allahu e di me se miri.

Sidoqoftë ata kane thene:‖O motra e Harunit” Hadithi I permendur nxjerr ne pah se
Merjemja ka pasur nje vëlla qe quhej Harun dhe qe ishte I njohur per nga devotshmëria
dhe ndershmëria. Prandaj edhe I kane thene:‖Babai yt nuk ka qene njeri I
pandershëm , as nëna jote nuk ka qene grua e pandershme” dmth nuk je nga nje
familje ne te cilën ka pasur te pandershëm dhe nje gjë te ketillë nuk e kane bërë as vëllai
yt, as babai yt e as nëna jote, per ta akuzuar per shfrenim dhe mëkat te madh.

Ibni Xheriri ne Historinë e tij, thote se edhe Zekerijjanë e kishin akuzuar gjoja se kishte
bërë atë me të dhe se kishin dashur madje edhe ta vrisnin. Mirepo ai kishte ikur prej tyre
dhe ishte fshehur ne nje dru, I cili ishte çare para tij, por Iblisi u kishte treguar ku ishte
fshehur dhe duke pare nje kind te rrobave te tij qe kishte mbetur jashte e sharruan drurin
se bashku me të, per çka kemi folur më lart. Disa hipokritë e akuzonin atë se kishte bërë
mëkat me djalin e dajes se saj, Jusuf b. Jakub en-Nexhxharin.

Ne çastin kur situate u acarua dhe tejet u rëndua dhe duke qenë se nuk mund te fliste
gjëja e vetme qe I mbeti ishte mbështetja net ë Plotfuqishmin “dhe ajo ua tregoi
atë (Isanë me gjeste pa bëzajtur)‖ dmth pyetni femijen ai do t‘ju pergjigjet se ç‘është e
verteta ! Atehere mendjemëdhenjtë dhe te pafatët nder ta I thane: ― Si t‟I flasim
fëmijës qe eshte ne djep” dmth perse na udhezon te na flase nje femije I cili ende nuk
di të flasë e madje as qe di te dalloje ajkën nga qumështi? Ai eshte ende foshnjë ne gji
dhe ne djep! Me kete qe na rekomandon qe te na flasë foshnja ne djep ti vetem po na
perqesh, po tallesh dhe po na nënçmon ne.

Atehere ai tha: ― Une jam robi I Allahut” tha ai (Isai) , “ Ai do te ma japë Librin
mua dhe do te me bëjë Pejgamber dhe do te me bëjë kudo qe te jem te bekuar
dhe do te me urdherojë që derisa te jem gjallë, te bëj namaz dhe te jap
zekatin, dhe te jam I mire ndaj nënës sime, e nuk do te me lejoj te bëhëm I
paturpshëm dhe I pasjellshëm. Dhe le te jetë paqja mbi mua ditën kur kam
lindur dhe ne ditën qe do te vdes, dhe ne ditën qe do te ngritem nag te
vdekurit.”

-614-

Keto ishin fjalët e par ate cilat I foli Isai I biri Merjemes. Pra me se pari qe tha qe:‖Une
jam robi I Allahut‖ me çka pranoi se Allahu I Lartësuar eshte I Vetmi Zot I tij dhe me
gojën e vet I pergenjeshtroi ata, te cilët me vonë do te pohojnë se ai eshte I biri I Zotit.
Perkundrazi ai e vertetoi se eshte robi I Tij, dhe I biri I robëreshës se Tij. Pastaj I mposhti
akuzat e te marrëve, te cilët e shpifnin nënën e tij per amoralitet. ― Ai do te ma jape
Librin mua dhe do të më bëjë Pejgamber” dmth Allahu nuk ia jep pejgamberine
askujt siç ishin ata, Allahu I mallkoftë dhe I poshtëroftë! Ne kete kuptim I
Lartmadherishmi ne nje vend tjeter thotë: “ Edhe per shkak te mosbesimit te tyre
dhe per shkak te fjales se tyre akuzave te renda kunder Merjemes” (Nisa 156).
Ne realitet nje grup hebrenjësh te rinj te atehershëm e akuzonin Merjemen se gjoja se
kishte mbetur me barrë si pasojë e prostitucionit, pikerisht gjate kohës se te
permbajshmeve- Allahu I mallkofte ata! Me fjalet e sipercituara Allahu e mbron atë nga
shpifja dhe verteton se ajo ishte besimtare e sinqertë , ndersa djalin e saj po e zgjedh per
Pejgamber dhe Ferrëfyes dhe atë njerin nga pesë me te zgjedhurit. Prandaj Isai ka
thene:”dhe do te me beje kudo qe te jem te bekuar” . Dhe vertetë kudo qe shkonte
I therriste njerezit ta besojnë Allahun, I Cili nuk ka kurfar shoku dhe ndalonte t‘I
pershkruhen Allahut çfaredo mangëi siç eshte konfirmimi se Ai ka marrë per vete shoqe
dhe femije- qofte larg dhe I lartesuar nga kjo! “ Dhe do te me urdheroje qe , derisa
te jem gjallë, te bëj namaz dhe te jap zekatin. Namazi eshte detyrim I njerezve
ndaj Allahut te Gjithëijshëm dhe te Lavderuar , ndersa zekati eshte detyrim dhe
mirebërësi ndaj krijesave te Tij, me çka shpirti deliret nga vetitë e keqija, kurse pasuria
pastrohet , duke ia dhene nje pjesë atyre te cilët nuk e kane kete- per pritjen e
musafireve, per ndihmesën e grave, per lirimin e robërve, per ndihmesën e farefisit dhe
per aspektet dhe vepra te tjera te dobishme.

Ai pastaj ka thene:‖Dhe te jam I mire ndaj nënës sime, e nuk do te me lejoj te

bëhëm I paturpshëm dhe I pasjellshëm . Vërtet ketu ka te beje me atë se ai ishte I
vetëdijshëm per obligimin e tij ndaj nënës se vet, meqë ajo I ishte I vetmi prind. Qoftë I
lavderuar Ai, I Cili I ka krijuar te gjitha dhe çdo krijesë I ka dhene udhezimin! “ E nuk do
te me lejoj te bëhëm I paturpshëm dhe I pa sjellshëm.” Dmth nuk do te me lejoj
te jem I ashpër dhe arrogant. Per kete arsye asnje fjalë apo vepër imja nuk do te bie ne
kundershtim me urdherin e Allahut qe T‘I jem I bindur dhe I degjueshëm.

“ Dhe le te jetë paqja mbi mua ne ditën kur kam lindur dhe ne ditën kur do qe
te vdes, dhe ne ditën qe do te gnrihem nga te vdekurit.” Per keto tre momente
kemi folur me gjeresisht ne rrefimin mbi Jahjanë, te birin e Zekerijjait (paqja e Allahut
qofte mbi te)

-615-

 Pasi qe I Lartmadherishmi e parashtron qartë rrefimin mbi Isanë (paqja e Allahut

qofte mbi te) dhe I ndriqon te gjitha hollësitë ne lidhje me të, thotë: “ Ky eshte Isai I
biri I Merjemes- kjo eshte fjala e drejtë e te vertetës mbi të –ai ne te cilin ata
dyshojnë. Eshte fare e papërfytyrueshme qe Allahu te ketë fëmijë, qofte I
lavderuar Ai! Kur te vendos diçka;Ai per te vetëm thotë: “Bëhu” dhe ajo
bëhët.” Ne kete kuptim I Lartmadherishmi pas rrefimit mbi te, ne kaptinën Ali Imran
thotë: “ Keto qe po t‟I tregojmë ty (o Muhammed) jane ajete dhe Kur‟ani I urtë.
Rasti I Isait tek Allahu eshte njesoj si rasti I Ademit , e ka krijuar nga dheu e
pastaj ka thene:”Bëhu” dhe ai eshte bërë. E Vërteta eshte nga Zoti yt, andaj
mos dysho! E atyre qe do te bëjnë polemikë rreth tij, pasi qe tanimë je njoftuar
me të Vërtetën e kulluar thuaji: “ Ejani (e) po I therrasim bijtë tanë dhe bijtë
tuaj, grate tona dhe grate tuaja, e do te vijmë edhe ne, dhe te lutemi
perzemërsisht qe mallkimi I Allahut t‟I goditë atë qe e flasin te pavertetën “
“Pa dyshim ky eshte rrefim I vertetë dhe nuk ka zot tjeter perveç Allahut! Se,
me te vertete Allahu eshte I Gjithëfuqishëm dhe I Urtë. E ne qoftëse ata,
megjithatë e kthejnë kokën – prapëseprap Allahu I njeh mire ngatrresarët.‖ (Ali
Imran 58-63)

Kur delegacioni I perbërë nga gjashtëdhjetë kalorës pat ardhur nga Nexhrani ne mesin e
tyre ishin katërmbëdhjetë prijatarë, e ndër ta, tre me te njohurit: El-Akibi, Es-Sejjidi dhe
Ebu Harith b. Alkame. Ata paten filluar te polemizojnë rreth Mesihut, ndersa Allahu I
Lartësuar me kete rast shpalli fillimin e sures Ali Imran, ne te cilën parashtroi rrëfimin per
Isain se si e ka krijuar atë dhe të ëmën para tij. Gjithashtu e urdhëroi te Derguarin e Tij
qe t‘I mallkojë ata nese nuk I pergjigjen thirrjes dhe nuk besojnë. Kur e hetuan qe tanimë
mallkimi paksa nuk I kishte arritur ata u terhoqën dhe iu qasen paqes dhe mareveshjes.
Njeri prej tyre El-Akib el-Mesihu pat thene: ― O grup te krishterësh! Po e shihni se
Muhammedi eshte me te vertete I Derguar dhe Ferrëfyes. Ai ju ka thene te vertetën e
kulluar mbi Isain tuaj. Ju e dini mire se asnjë popull kurr nuk e ka malkuar te Derguarin e
vet, e që mallkimi te mos I godiste ata, ndaj asnjëri prej te rinjëve, as pleqëve nuk ka
mbetur gjallë. Nese e bëni kete, ju do te zhdukeni fare. Nese mbeteni me këmbëngulje ne
fenë tuaj dhe ne qendrimet tuaja perkitazi me Isain, atehere lidhni marrëveshje me kete
njeri dhe kthehuni ne shtepitë tuaja‖ Keshtu edhe vepruan. Kerkuan nga I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) qe t‘ua caktonte xhizjen dhe qe se
bashku me ta, ta dergonte nje njeri te besueshëm. I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) e dergoi me ta Ebu Ubejd b. El-Xherrahin, per çfar kemi
folur hollësisht gjatë komentimit te kaptinës Ali Imran, ku e kemi pershkruar gjerësisht
kete ndodhi nga jeta e te Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

-616-

Si do qe te jetë Allau I Lartmadherishëm duke pershkruar rastin e Isait I ka thene te

Derguarit te Tij: “ Ky eshte Isai I biri I Merjemes, - kjo eshte fjala e drejtë e te
vertetës mbi te – ai ne te cilin ata dyshojnë” dmth ata dyshojnë se ky eshte krijesë
njerzore, I lindur nga gruaja e cila ka qene rob I Allahut. Prandaj I lartmadherishmi thotë:
― Eshte fare e papërfytyrueshme qe Allahu te ketë fëmijë qofte I lavderuar Ai!”

“Kur te vendosë diçka;Ai per te vetëm thotë: “ Bëhu” dhe ajo bëhët.” dmth asgjë
nuk I vjen rëndë Atij dhe asgjë nuk e lodh Atë. Ai eshte I Plotfuqishëm dhe bën çfarë të
dojë Vetë. ― Dhe me te vertetë, Ai mundet qe kur te dojë diç , per te vetem te
thotë “ Bëhu” dhe ajo bëhët.” (Ja Sin 82). Ne nje vend tjeter, Ai thotë: “ Allahu me
te vertete eshte Zoti im dhe juaji, ndaj adhuroni vetem Atë!Kjo eshte rruga e
drejtë.” (Merjem 36). Keto jane fjalet e fundit qe ua drejtoi Isai atyre nga djepi. Me keto
fjalë ua beri me dije se Allahu eshte Sunduesi edhe I tij edhe I tyre, Zoti eshe I tij edhe I
tyre, dhe se kjo eshte e vetmja rrugë e drejtë.

Pastaj Allahu I Lartmadherishëm thotë: ― Dhe ithtarët e Librit u ndanë ne mendime

per te e mjer ata, te cilët nuk besojnë , kur do te jenë te pranishëm ne Ditën e
Madhe” (Merjem 37) dmth brezi I atehershëm dhe ai pas tij, kanë pasur mendime te
ndryshme ne lidhje me çështjen e Isait (paqja e Allahut qofte mbi të)

Keshtu hebrenjtë duke këmbëngulur ne mosbesimin dhe ne inatin e tyre thonë se ai eshte
femije qe ka lindur jashte martese. Perkundruall tyre disa te krishterë te pabesë, thonë se
Isai eshte Zot e disa te tjerë I biri I Zotit?

Besimtarët thonë se ai eshte robi dhe I Derguari I Allahut, I biri I robëreshës se Tij, Fjala
qe e ka frymëzuar ne Merjemen. Keta jane ata qe do te kenë sukses dhe te cilët do te
jenë te shperblyer e te ndihmuar. Te gjithë ata qe per çfaredo çeshtje qoftë perkitazi me
Isain, mendojnë ndryshe, ata jane jobesimtarë dhe injorantë te lajthitur te cilëve u
kercënohet I Lartmadherishmi I Fuqishmi I urti, dhe I Gjithëdijshmi: “ E mjer ata, te
cilët nuk beosjnë, kur do te jenë te pranishëm ne Ditën e Madhe”

-617-

 25-07-, 16:54

-
-

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Sadekah b. El-Fadli se ka degjuar nga El-Velidi, ky nga

El-Avza‘iu, ky nga Umejr b. Hani, ky nga Xhunad b. Ebi Umejje e ky nga Ubade b. Es-
Samiti, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Secili
qe deshmon se nuk ka zot tjeter perveç Allahut te Vetëm I Cili nuk ka shok , se
Muhammedi eshte robi dhe I Derguari I Tij, se Isai eshte robi dhe I Derguari I Allahut,
dhe Fjala e Tij te cilën ia ka frymëzuar Merjemes dhe Fryma (Shpirti) nga Ai se Xheneti
eshte I vertete dhe se Xhehnemi eshte I vertete, Allahu do ta vendosë ne xhenet ne
perputhshmëri me veprat e tij.‖
El-Velidi shton:‖Abdurrahman b. Jezid b. Xhabiri me ka treguar nga Umejri e ky nga
Xhunade se ka shtuar edhe kete: ― ne cilën derë te dojë nga tetë dyert e xhenetit.‖

Kete hadith e shenon edhe Muslimi nga Davud b. Reshidi, ky nga El-Velidi ky nga Xhabiri
e keshtu me radhë, ndersa ne versionin e dyte nga El-Evza‘iu.

ALLAHU I LARTMADHERISHEM NUK KA FEMIJE

Ne fund te kaptines Merjem , Allahu I Lartmadherishem thote:”Ata flasin : “

Meshiruesi ka marrë (per Vete) femije!” Ju me te vertete flisni diçka te
shemtuar” dmth gënjeshtra te medha dhe te pavertetën . ―Gati jane copëtuar qiejt
dhe Toka te shembet, dhe te thermohen malet “ per shkak te Meshiruesit I
pershkruajnë femije! Eshte e paperfytyrueshme qe Meshiruesi te ketë femije, e
te gjithe ata , edhe ata (qe gjenden) ne qiej edhe ata (qe gjenden) ne Tokë do te
kerkojne strehim te Meshiruesi! “ Ai I ka mbajtur mend te gjithe ata dhe I ka
numeruar saktesisht qe te gjithe; “dhe çdonjeri prej tyre, Ditën e gjykimit do
te vijë fill I vetëm tek Ai” (Merjem 88-95)

Me kete I Lartmadherishmi na shpjegon se ai nuk ak nevoje per kurrfarë femije, meqë Ai

I ka krijuar te gjitha gjerat dhe Vetë Ai udheheqë me to. Cdo gjë eshte varur nga Ai dhe
çdo gjë eshte I nënshtruar Atij. Te gjithe banorët e qiejve dhe te Tokës jane robërit e Tij,
e Ai eshte Sunduesi I tyre, nuk ka zot as sundues perveç Tij. Ne kete kuptim I
Lartmadherishmi thotë: “ Kafirët I konsiderojne xhinët te barabartë me Allahun,
ndersa Ai I ka krijuar ata; dhe kanë trilluar duke mos menduar se ç‟po flasin,
se Ai I ka djem e vajza. Qoftë I lavderuar Ai dhe qoftë shume lart nga ajo qe I
pershkruajnë ata.” Ai eshte Krijuesi I qiejve dhe I Tokës. E si mund te ketë Ai
femije pasi qe nuk ka grua; Ai krijon çdo gjë dhe vetem Ai I di te gjitha. “ Ky
eshte Allahu , Zoti juaj nuk ka zot tjeter perveç Tij, Krijuesi I çdo gjëje; prandaj
adhuroni Atë; Ai vigjilon mbi të gjithë! “ Shikimet nuk mund te depërtojnë gjer
tek Ai , ndersa Ai deperton gjer te shikimet; Ai eshte I meshirshëm dhe I
njoftuar per çdo gjë: “ (En‘am 100-103)

Ketu I Lartmadherismi na shpjegon se Ai eshte Krijuesi I çdo gjëje, ndaj si mund te ketë
fëmijë? Femija lind vetem nga prinderit te llojit te ngjashëm, ndersa Allahu I
Lartmadherishëm nuk I perngjet asgjë, e as qe dikush eshte I barabartë me Të. Ai nuk ka
as bashkëshortem prandaj nuk mund të ketë femijë.

-618-

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë: ― Thuaj: “Ai eshte Allahu- Një “ Allahu eshte
strehim per te gjithe* Nuk ka lindur (kë) dhe nuk eshte I lindur (prej dikujt) dhe
askush nuk I gjason Atij” (Ihlas 1-4). Me kete I Lartmadherishmi verteton se Ai eshte
Një dhe I vetmi, te Cilit asgjë nuk I perngjanë as per nga qenia e Tij, as per nga veçoritë
e Tij e as per nga veprat e Tij. Ai eshte Es-Samed (I Domosdoshmi) dmth Suendues me
dijeni me urtësi me meshire dhe me veçori te persosura. ― Nuk ka lindur (kë)‖ dmth ai
nuk ka femije. “dhe nuk eshte I lindur (prej dikujt)‖ dmth Ai nuk eshte I lindur prej
askujt para Tij. ― dhe askush nuk I gjason Atij‖ dmth nuk ekziston askush qe I perngjanë
Atij dhe qe eshte I barabartë me Të. Ne kete menyre , Ai e hedh poshtë çdo mundesi per
kezistimin e dikujt qe do t‘I jetë I barabartë apo mbi Të, duke hedhur poshtë konfirmimin
se Ai ka femije, meqë femija mund te ekzistoje vetem nese ekzistojnë edhe prinderit e tij,
te cilët jane te te njejtit lloj apo te ngjashëm . Allahu eshte I Lartësuar dhe shume lart
mbi këtë.

Pastaj Allahu I Lartmadherishëm dhe I Plotëfuqishëm thotë: ― O ithtarë te Librit- mos

devijoni ne besimin tuaj dhe per Allahun flisni vetem te vertetën ! Mesihu, Isai
I biri I Merjemes eshte vetem Pejgamber I Allahut dhe Fjala e tij te cilën ia ka
derguar Merjemes, dhe fryma (Shpirti) nga Ai; prandaj besoni Allahun dhe
Pejgamberet e Tij dhe mos thoni: “ Ata jane tre” Frenohuni (nga kjo), se me
mire eshte per ju! Allahu eshte vetem nje Zot- qoftë lavderuar Ai!- A mos vallë
Ai te ketë femije? Te Tij jane te gjithe qe gjenden ne qiej dhe ne Tokë dhe
Allahu eshte I mjaftueshëm si mbrojtës. Mesihut nuk do t‟I jetë gjë e perçmuar
qe te pranojë se eshte rob I Allahut madje as engjëjve- me te afertit e Tij. E at
ate cilëve u eshte përçmuar qe ta adhurojnë Atë dhe te cilën bëhën
arrogantë (mendjemëdhenj) te gjithe ata Allahu do t‟I tubojë para Vetes;
besimtarët te cilët kane punuar vepra te mira, Ai do t‟I shperblejë sipas
meritave te tyre dhe do t‟u jape edhe më (shumë) nga begatitë e Tij; ndersa ata
qe e kane perbuzur (adhurimin e Allahut) dhe jane bere
arrogantë (mendjemëdhenj) do te vihen ne mundime te padurueshme dhe ata
nuk do te gjejnë dot per vetveten , perveç Allahut, as mbrojtje as ndihmës.‖
(Nisa 171-173)
Me keto fjale Allahu I Lartmadherishëm I largon ehli kitabet dhe te ngjashmit me ta, nga
devijimi ne besim dmth nga tejkalimi I kufijve te caktuar. Keshtu te krishterët (I mallkoftë
Allahu) e kane tepruar dhe kane devijuar ne besimin ne Mesihun dhe I kane kaluar kufijtë
e te lejuarës.

-619-

 27-07-, 16:07

-
-

Ata kane qene te detyruar te besojnë se Isai eshte rob dhe Pejgamber I Allahut I biri I
Merjemes, e cila ka qene e virgjër dhe te cilës Allahu ia ka derguar Xhibrilin I cili sipas
urdherit te Allahut, e ka frymëzuar ne të frymën (Shpirtin) prej se cilës ka mbetur me
barrë me Isain (paqja e Allahut qoftë mbi të). Ajo qe ka arritur deri tek ajo eshte fryma
(Shpirti) e cila nga nderimi dhe respekti quhet Fryma (Shpirti) e Allahut; siç thuhet bie
fjala: shtepia e Allahut, deveja e Allahut dhe robi I Allahut. Keshtu eshte ajo nga nderimi
eshte quajtur Fryma (Shpirti) e Allahut, ndersa atë si dhe te gjitha gjerat e tjera, e ka
krijuar Allahu.Isai gjithashtu quhet me atë Frymë (Shpirt) meqë ai eshte lindur pa baba.
Ai gjithashtu eshte Fjalë meqë eshte eshte lindur me ndihmën e saj, siç thotë I
Lartmadherishmi: “ Rasti I Isait tek Allahu eshte njesoj sikur rasti I Ademit, e ka
krijuar nga dheu e pastaj ka thënë : “ Behu” dhe ai eshte bërë.” (Ali Imran,59)

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë: “ Ata (të krishterët) thonë: “ Allahu ka marrë per
Vete fëmijë” Qoftë I lavderuar Ai! Perkundrazi e Tij eshte çdo gjë qe gjendet ne
qiej dhe ne Tokë. Atij I nënshtrohen te gjithë. Ai eshte Krijues I pashembullt I
qiejve e I Tokës dhe kur te vendosë per ndonjë gjë, vetem thotë per të: “
Behu” dhe ajo bëhët.” (Bekare 116-117)

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë: “ Hebrenjtë thonë: Uzejri eshte I biri I Allahut

“ ndersa te krishterët thonë: “ Mesihu eshte I biri I Allahut” Keto jane fjale te
tyre nga gojët e tyre. I imitojnë fjalet e kafirëve te mëparshëm – I vraftë
Allahu! Kah po arratisen (renegojnë ) ata?‖ (Teube 30)

Me keto fjalë I lartmadherishmi thotë se edhe hebrenjtë edhe krishterët (mallkimi I

Allahut qofte mbi ta) trillojnë gënjeshtra per Allahun duke pohuar se Ai ka femije (qofte I
lartesuar Ai dhe shume lart asaj qe flasin ata) Pastaj thotë se per pohimin e tyre ata nuk
kane kurrfar argumente perveç gënjeshtrave te tyre, me te cilat I imitojnë ata qe kane
ekzistuar me pare, perkatesisht ata qe kane genjyer qysh para tyre dhe zemrat e te cilëve
kane devijuar.

Gjegjësisht filozofët (mallkimi I Allahut qofte mbi ta) kane konfirmuar se arsyeja e pare ka
rezultuar nga ekzistenca e domosdoshme, te cilën ata e quajnë ―shaka‖ I te gjitha
shkaqeve dhe fillim I pare dhe se nga arsyeja e pare ka rezultuar arsyeja e dyte, shpirti
dhe sfera qiellore. Pastaj thonë se prej tyre ka rezultuar tjetri me radhë dhe se në kete
menyre kane rezultuar dhjetë arsye dhe nëntë shpirta e nëntë sfera qiellore. Mirepo
pohimet e tyre nuk jane te sakta dhe nuk kane kurrfar bazash. Ketu nuk eshte vendi ku
do te flitej gjerësisht per ta dhe ku do te argumentohej injoranca dhe marrëzia e tyre.

Ne kete menyre disa sekte te idhujtareve arabë per shkak te injorances se tyre, kane
pohuar se engjëjt jane vajzat e Allahut dhe se nga martesa ndermjet Tij dhe xhinëve jane
lindur engjëjt- Ai qofte lart asaj qe flasin ata dhe larg shirkut qe bejne ata!

-620-

Keshtu I Lartmadherishmi thotë: “ Ata engjëjt – te cilët jane robërit e Meshiruesit I

konsiderojnë femra. A mos vallë ata kane qene te pranishëm gjate krijimit te
tyre? Pohimi I tyre do te jetë I shënuar dhe ata do te pergjigjen (per kete
shpifje)‖ (Zuhruf 19). I Lartmadherishmi gjithashtu thotë: ― E pyeti ata (o Muhammed)
: Vallë a per Zotin tend janë- vajzat, e per ta – djemtë a mos I kemi krijuar
engjëjt femra ne praninë e tyre? Ja pra ata per shkak te gënjshtarve te tyre,
thonë: “ Allahu ka lindur (femije) dhe me të vërtetë janë gënjeshtarë. Vallë a
vajzat I ka zgjedhur Ai para djemve? C‟keni si po gjykoni ju? Perse nuk
mendoni? Apo ku e keni argumentin e qartë? Sillni ju Librin tuaj, nese e flisni
te vertetën “ Ata(idhujtarët) konsiderojnë se ka farefisni ndermjet Zotit dhe
xhinëve, ndersa xhinët e dine qe moti se ata qe flasin keshtu do te hedhen ne
zjarr. Qoftë I lavderuar Allahu dhe larg asaj se si e shfaqin ata. “ E robërit e
sinqertë te Allahut nuk jane fajtorë per kete.‖ (Saffat 149-160)

I Lartmadherishmi pastaj thotë: ― Ata thonë : “ Meshiruesi ka femije.” I lavderuar

qofte Ai. Kurse engjëjt jane vetem rober te nderuar. Ata nuk flasin pa lejen e
Tij dhe veprojnë ashtu siç urdhëron Ai. “ Ai e di se çfarë kane punuar dhe çfarë
do te punojnë ata, dhe ata do te angazhohen (ndermjetësojnë) vetem per atë me
te cilin do te jetë I kenaqur Ai, e ata dhe vetë , nga frikë respekti ndaj Tij, jane
me te kujdesshëm. Ndersa atë prej atyre qe do te thoshte: “ Une vertete jam
zot krahas Tij- do ta ndeshkonim me Xhehnem, meqë Ne keshtu I ndeshkojmë
zullumqarët.” (Enbija 26-29)

Ne fillim te sures Kehf te shpallur ne Mekë I Lartmadherishmi thotë: “ Qofte lavderuar

Allahu, I Cili ia shpallë Librin robit te vet (Muhammedit) dhe atë te
pashtrembëruar fare, por te drejtë per te paralajmeruar per ndeshkimin e
rëndë te cilin do ta jape Ai, ndersa besimtarët qe punojnë vepra te mira t‟I
sihariqojmë me shperblim te mrekullueshëm , ne te cilin do te qendrojnë
pergjithmonë, dhe t‟I paralajmëroi ata qe thonë: Allahu ka marrë per Vete
djalë”. Per kete ata nuk dine asgjë e as te parët e tyre. Sa fjalë e madhe qe del
nga gojët e tyre! Ata nuk flasin asgjë tjeter pos te vertetën ― (Kehf 1-5)

I lartmadherishmi gjithashtu thotë: “ Ata thonë: “ Allahu ka marrë per vete fëmijë!
Qofte I Lavderuar Ai! Ai nuk eshte I varur per askend. Te Tijat jane te gjitha qe
ekzistojnë ne qiej dhe ne Tokë! Ju per kete nuk keni kurrfar argumenti. Perse
flisni per Allahun atë qe nuk dini! Thuaj : “ Ata qe shpifin gënjeshtra per
Allahun nuk do t‟ia arrijnë atë qe deshirojnë. Do te kenaqen per nje kohë te
shkurtër ne kete botë, e pastaj do t‟I kthehen Atij dhe Ne do t‟u japim qe te
shijojnë vuajtjet te dhembshme per shkak se nuk kane besuar .” (Junus , 68-70)

-621-

 28-07-, 14:31

-
-

Keto ajete fisnike te shpallura ne Mekë jane pergjegjja me e mire per keto fraksione
filozofësh per idhujtaret arabë, per hebrenjtë edhe per krishteret te cilët pohojnë pa
kurrafar argumentesh se Allahu ka femije- qofte lavderuar Ai dhe shume larg mbi ate
flasin zullumqarët dhe kriminelët!

Duke qene se të krishteret- mallkimi I Allahut qoftë mbi ta deri ne Ditën e Kiametit-
ithtaret me te flakte te ketyre pohimeve te çoroditura, Kur‘ani I permend shpesh duke I
mposhtë pohimet e tyre dhe duke vënë ne pah kontradikten ne doktrinën e tyre si dhe
mosnjohjen totale te se vertetës. Qëndrimet e tyre te pabesa jane te llojllojshme meqë
ekzistojnë me shume lloje gënjeshtrash. Per kete krishterimi eshte perplot fraksione,
kontradikta dhe papajtueshmëri.

E vërteta eshte krejtësisht ndryshe; ne te nuk ekziston asnje papajtueshmëri e as

kontradiktë. Keshtu Allahu I Lartmadherishëm thotë: “ Sikur te ishte ai prej ndokujt
tjeter e jo prej Allahut, ne te me siguri do te gjenin kontradikta te
shumta.” (Nisa 82). Me kete Ai vë në pah se e verteta eshte kompakte dhe e
harmonishme, ndersa e paverteta- kontradiktore dhe e papajtueshme. Keshtu disa sekte
te tyre, duke qenë ne lajthitje dhe ne injorancë, pohojnë se Mesihu eshte Allahu I
Lartmadherishëm. Ne nje sekt tjeter, pohon se ai eshte I biri I Zotit, ndersa nje tjeter – se
ai eshte njeri prej te treve- Allahu qofte lart kesaj!

Allahu I Madherishëm ne suren Ma‘ide thotë: ― Jobesimtarët jane ata te cilët thonë :
“ Zot eshte Mesihu, I biri Merjemes” Thuaj: “ kush mund ta pengojë Allahun qe
nese Ai deshiron ta shkaterrojë Mesihun, te birin e Merjemes dhe nënën e tij,
dhe te gjithe ata qe gjenden ne Tokë? Pushteti I Allahut eshte ne qiej dhe ne
Tokë, dhe mbi atë qe gjendet ndermjet tyre! Ai krijon çka te dojë Vetë dhe
Allahu mund te beje çdo gjë.” (Ma‘ide 17)

Me fjalet e sipercituara I Lartmadherishmi I ka pershkruar ata si jobesimtarë dhe si

injorant, duke ua bere me dije se vetem Ai eshte Krijuesi I Gjithefuqishëm dhe Sunduesi I
pakufishëm e çdo gjëje qe ekziston . Kah fundi I kesaj kaptine I Lartmadherishmi
thotë:”Jobesimatarët jane ata, te cilët thonë: “ Zot eshte Mesihu I biri I
Merjemes! Ndersa Mesihu ka thene:”O bijtë e Israilit adhurone Allahun Zotin
tim dhe tuajin! Kush e konsideron dike tjeter te barabarte me Allahun, Allahu
do t‟ia ndalojë atij hyrjen ne Xhenet dhe vendqëndrimi I tij do te jete
Xhehenemi ; ndersa joebsimtareve nuk do t‟u ndihmoje askush! “ Jobesimtarë
jane ata e cilët thone: Allahu eshte njeri prej te treve” Ndersa ekziston vetem
nje Zot” Dhe nese nuk shmangen nga ajo qe flasin, me te vertete , vuajtja e
padurueshme do ta godasë atë prej tyre, I cili mbetet jobesimtar. Perse ata
nuk pendohen Allahut dhe nuk kerkojnë falje prej Tij; e Allahu falë dhe eshte
Meshirues.

-622-
Mesihu I biri I Merjemes eshte vetem Pejgamber edhe para tij kane ardhur dhe
kane shkuar Pejgamberet – e nena e tij perhere e ka folur te verteten dhe qe te
dy kane ngrene ushqim. Shiko se si ua parashtrojmë atyre argumentet e qarta
dhe shikoji , pastaj ata se si renegojnë.”(Ma‘ide 72-75)

Duke gjykuar se ata jane jobesimtarë edhe sipas Sheriatit dhe sipas percaktimit I
Lartmadherishmi thote se ata jane percaktuar si te tillë edhe pse u eshte derguar si
Pejgamber Isai I biri I Merjemes. Me ajetet e sipercituara I Lartmadherishmi ua bën me
dije se Isai si rob I Zotit qe ishte eshte krijuar dhe eshte formësuar ne barkun e nënës
dhe se do t‘I thërrasë ata qe te adhurojnë vetem Allahun, I Cili nuk ka kurfar shoku. Ai
nese do te vepronin ndryshe nga kjo, u kercenohet me Xhehenem, më poshterim dhe me
pesim ne botën e amshueshme. Keshtu u ka thene: “ Kush e konsideron dike tjeter
te barabartë me Allahun, Allahu do t‟ia ndaloje atij hyrjen ne Xhenet dhe
vendqendrim I tij do te jete Xhehenemi; ndersa jobesimtarëve nuk do t‟u
ndihmojë askush”

I Lartmadherishmi pastaj thotë; ― Jobesimtarë jane at ate cilet thone:”Allahu eshte

njeri prej treve” Ndersa ekziston vetem nje Zot” Ibni Xheriri dhe disa te tjere thonë
se me kete mendohet ne besimin e tyre ne tri hipotezat e trinisë.: Ati,Biri dhe Shpirti I
Shenjtë (Fjala) e cila nga Ati eshte shkrirë ne te Birin. Edhe ketu ata-mallkimi I Allahut
qofte mbi ta- jane ndare ne sektën cariste, jakobite dhe nestorijane.

Ne diçka me vonë do te hedhim nje veshtrim rreth asaj se si jane ndare ata dhe ne tre
koncilet , te mbajtura ne kohën e mbretit Konstantin b. Kushtusit, rreth treqind vjet pas
Isait (paqja e Allahut qofte mbi te) dhe treqind vjet para pejgamberise se Muhammedit
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te).

Prandaj I lartmadherishmi thotë: “ Ndersa ekziston vetem nje Zot” dmth nuk ka zot
tjeter perveç Allahut te Vetëm, I Cili nuk ka kurfar shoku, nuk ekziston askush qe do te
jetë I barabartë apo I ngjashëm me Të dhe I Cili nuk ka as bashkëshorte as femije. Pastaj
I frikëson dhe u kercënohet me fjalët: ― Dhe nese ata nuk shmangen nga ajo qe
flasin me te vertete, vuajtja e padurueshme do ta godasë atë prej tyre, I cili
mbetet jobesimtar.” Pastaj I thërret me butësi dhe ne menyre te bukur qe te
pendohen dhe te kerkojnë falje per mekatet e medha dhe te renda, per te cilat I vetmi
ndeshkim eshte Xhehenemi .” Perse ata nuk I pendohen Allahut dhe nuk kerkojne
falje prej Tij; e Allahu falë dhe eshte Meshirues.”
Pastaj Ai e shpjegon rastin e Mesihut dhe thotë se ai eshte rob dhe I Derguar dhe se
nëna e tij eshte besimtare e sinqertë, e jo grua e shfrenuar, siç pohojnë hebrenjtë, Allahu
I mallkoftë. Ne kete ajet eshte argumenti se ajo nuk ka qenë e Derguar, siç pohojnë disa
dijetarë tanë.

-623-

 31-07-, 14:11

-
-

Nga fjalet e te Lartmadherishmit: “ qe te dy kane ngrene ushqim” duket qarte se ata

,sikurse edhe njerezit e tjere kane ngrene , kane pire dhe kane kryer nevojat fiziologjike
dhe si te tille nuk kane mundur assesi te jene fare zotash. Allahu qofte lart mbi fjalet dhe
mbi injorancen e tyre.

Es-Suddiji dhe disa te tjere thonë se me fjalet e te Lartmadherishmit: “ Jobesimtaret

jane ata te cilet thone: “ Allahu eshte njeri prej te treve” mendohet e pohimin e
tyre se Isai dhe nëna e tij jane hyjni pranë Allahut.

Konfirmimin e tyre ne kete kuptim Allahu e ka mposhtur ne fund te kesaj sureje ku

thotë: “ E kur Allahu thotë: “ O Isa I biri I Merjemes a u ke thene ti njerezve: “
Me pranoni mua dhe nënën time si dy zotër bri Allahut‟ si do te thotë: “ Qofsh I
lavderuar Ti! Mua nuk me ka takuar qe te flas atë, qe nuk kam te drejte. Nese e
kam thene une kete, Ti tanimë e di; Ti e di ç‟ka ne veten time, e unë nuk di ç‟ka
ne Ty; Ti je I Vetmi qe I di te gjitha ato qe jane te fshehta. Une vetem u kam
thene atë qe me ke urdheruar Ti: Adhuroni Allahun, Zotin tim dhe tuajin, une
vigjiloja mbi ta derisa isha ne mesin e tyre, e kur ma more shpirtin, Ti I vetmi
ke qene mbikqyrës I tyre; Ti vigjilon mbi çdo gjë! Nese I denon ata jane robërit
e Tu, e nëse I falë, Ti je I Fuqishëm dhe I Urtë” (Ma‘ide 116-118)

Ketu I Lartmadherishmi thote se ne Ditën e Kiametit nga respekti ndaj tij, duke I qortuar
ata qe e kane adhuruar atë, duke trilluar gënjeshtra per te se ai eshte I biri I Allahut ose
qe eshte Zoti vetë, apo shok I Tij- Allahu qofte lart asaj se ç‘flasin ata! Do ta pyesë Isain
– edhe pse Ai e di mire se Isai nuk e ka bere atë për te cilën do ta pyesë, por do t‘I
qortojë ata qe kane folur gënjeshtra per te- me sa vijon: “ E kur Allahu thotë: “ O Isa
I biri I Merjemes a u ke thene ti nejrezve: “Më pranoni mua dhe nënën time si
dy zotër bri Allahut‟ Ai do te thote: Qofsh I lavderuar Ti‖ dmth Ti je lart asaj qe te
kesh shok. “ Mua nuk me ka takuar qe te flas ate qe nuk kam te drejtë” dmth
perkitazi me kete ke te drejtë te flasesh vetem Ti. Nese e kam thene une kete, Ti
tanime e di; Ti e di ç‟ka ne veten time, e une nuk di ç‟ka ne Ty, Ti je I Vetmi qe
I di te gjitha ato qe jane te fshehta.”

Ky eshte nje shembull se si duhet te bisedohet dhe te diskutohet. “ Une u kam thene
vetem atë qe me ke urdheruar Ti dmth nuk kam folur asgje tjeter, perveç asaj qe me
ke urdheruar Ti, kur me pate derguar tek ata dhe kur ma pate shpallur Librin te cilin ua
kam percjellë atyre. Pasketaj kete e sqaron me fjalët: “ Adhuroni Allahun , Zotin tim
dhe tuajin‟ dmth Atë I Cili me ka krijuar edhe mua edhe juve dhe I Cili me furnizon edhe
mua edhe juve. “ Une vigjiloja mbi ta derisa isha ne mesin e tyre, e kur ma more
shpirtin‖ dmth kur me ngrite tek Ti ne çastin kur deshën te me vrisnin dhe te me
gozhdojnë, Ti me meshirove dhe me shpetove, ndersa bëre qe njeri prej tyre te kete
pamjen time, ne menyre qe ta vrisnin atë. Që prej atehere “Ti I vetmi ke qene
mbikqyrës I tyre; Ti vigjilon mbi çdo gjë”

-624-

Pastaj ai, duke hequr dorë nga te krishterët dhe duke I lënë ata ne menshiren e Allahut,
do te thotë: “Nese I denon, ata jane roberit e Tu” dmth ata edhe e meritojne kete,
― e nese I falë Ti je I Fuqishëm dhe I Urtë” Kjo thene kushtimisht, lënie ne vullnetin
e Allahut qe t‘I falë ata, nuk do te thote se kjo do te ndodhë keshtu domosdo. Pastaj do
te thotë: ― Ti je I Fuqishëm dhe I Urtë” e nuk do te thotë: ― Ti falë shume dhe je
Meshirues”

Ne në Tefsirin tone, kemi parashtruar rastin te cilin e shenon Imam Ahmedi nga Ebu
Dheri , se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka kaluar natën
, deri ne mengjes, duke kenduar ne namazin e nates : “ Nese I denon ata jane robert
e Tu, e nëse I falë, Ti je I Fuqishëm dhe I Urtë” e pastaj ka thene:‖E kam lutur
Allahun e Lartmadherishëm qe te më jape shefa‘atin e ma ka dhënë dhe ai (shefa‘atin) ne
dashtë Zoti, do t‘I perfshijë te gjithe ata qe nuk do t‘I persh kruajnë shok Atij.‖

I Lartmadherishmi thotë:‖Ne nuk e kemi krijuar qiellin dhe Tokën dhe atë qe
gjendet ne mes tyre, qe te zbavitemi. Sikur te kishim dashur te zbavitemi do te
ishim zbavitur ashtu si na perket Neve mirepo Ne nuk e bëjmë këtë, por Ne me
te verteten e zmbrapsin gënjeshtren e verteta triumfon dhe gënjeshtra
zhduket; e mjerë per ju, per atë qe I vishni(Allahut)! E Tij eshte gjithqka qe
gjendet ne qiej dhe ne Tokë! E ata qe jane tek Ai (engjëjt) nuk ngurrojnë qe t‟I
perkulen Atij dhe nuk lodhen fare, e lavderojne Zotin naten dhe diten dhe nuk
ligështohen (rraskapitem).‖ (Enbija 16-20)

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë: “Sikur te donte Allahu te kishte femije do te

zgjidhte nga ata qe I ka krijuar, atë qe do te deshironte Vetë. Qofte I lavderuar
Ai; Ai eshte Allahu I Vetmi dhe I Gjithëfuqishmi Qiej dhe Tokën I ka krijuar me
qellim te caktuar; Ai naten e mbeshtjell me diten dhe diten e mbeshtjell me
naten. Ai I ka nenshtruar Diellin dhe hënën, secili rrotullon gjer ne afatin e
caktuar. Ai eshte I Fuqishmi , Ai fale shume.”(Zumer 4-5)

I Lartmadherishmi: “ Thuaj : Sikur Meshiruesi te kishte djale, une do te

perkulesha I pari* Qofte I lartesuar Zoti I qiejve dhe I Tokës dhe I Arshit, nga
ajo qe ata I pershkruajnë(Zuhruf 81-82) . Pastaj I Lartesuari thotë: “ Dhe thuaj:
“Falenderimi I qofte Allahut, I Cili nuk ka marre femije per vete dhe I Cili nuk
ka ortak ne pushtet dhe I Cili nuk ka nevoje per mbrojtës per shkak te pafuqisë
– dhe madheroje Atë duke lavderuar” (Isra 111)

-625-

 02-08-, 13:13

-
-

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë:”Thuaj: “Ai eshte Allahu – Një* Allahu eshte

strehim per te gjithe! *Nuk ka lindur (kë) dhe nuk eshte I lindur (prej dikujt) dhe
askush nuk I ngjason Atij ― (Ihlas, 1-4)

Ne Sahihun e Buhariut eshte vertetuar se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I

Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Allahu I Lartmadherishëm thotë:‖Njeriu po me ofendon,
edhe pse nuk ka te drejtë ta bëjë këtë. Pohon se kam fëmijë, e Unë nuk kam , meqë jam
Një I Vetmi. Nuk kam lindur e as qe jam I lindur dhe askush nuk eshte I barabartë me
Mua.‖

Ne Sahihun e Buhariut gjithashtu transmetohet se I Derguari I Allahut (paqja dhe

shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Askush nuk eshte me I durueshëm se Allahu
per ofendimet qe I bejne ata. I pershkruajnë Atij se ka djalë, e Ai u jep furnizim dhe
shendetin.‖

Ne Sahih gjithashtu eshte vertetuar se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut
qofte mbi te) ka thene:‖Allahu ia azhuron (shtyn per nje kohë) ndeshkimin zullumqarit,
por kur e ndermerr, me nuk e nderpret.‖ Pastaj ka cituar : “ Ja keshtu Zoti yt dënon
kur I ndeshkon fshatrat dhe qytetet, qe kane bere zullum . Ndeshkimi I Tij
eshte me te vertete I dhembshëm dhe I tmerrshëm” (Hud 48)

Ne kete kuptim I Lartmadherishmi thotë:”E sa e sa vendbanime ka pasur , banoret e

te cilave ishin te padrejtë qe ua kam shtyre denimin, ne menyre qe me ne fund
t‟I ndeshkojë ata! E tek Unë kthehet çdo gjë! (Haxh 48)

Ai gjithashtu thote:”Ne u japim atyre qe te kenaqen per nje kohe te shkurtër e

pastaj do t‟I shpiejmë ne vuajtje te padurueshme.‖(Lukman 24)

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë:”Thuaj : “ Ata qe shpifin gënjeshtra per Allahun

nuk do t‟ia arrijnë asaj qe deshirojnë. * Do te kenaqen per nje kohe te shkurtër
ne kete bote, e pastaj do te kthehen tek Ne dhe Ne do t‟u japim qe te shijojnë
vuajtje te dhimbshme per shkak se nuk kane besuar.”(Junus 69-70)

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë: “ Prandaj jepju edhe pak kohe jobesimtarëve,

lëri ata (në qetësi) dhe disa çaste” (Tarik 17)

-626-

VENDLINDJA E ISAIT (paqja e Allahut qofte mbi te) , DJALERIA E TIJ

DHE FILLIMI I SHPALLJES

Me heret thame se Isai (paqja e Allahut qofte mbi te) eshte lindur ne Betlehem, ne afersi
te Jerusalemit. Vehb b. Munebbihu thote se eshte lindur ne Egjipt dhe se Merjemja se
bashku me Jusuf b. Jakub en-Nexhxharin, eshte shperngulur nga Egjipti ne nje gomar pa
samar. Ky pohim I tij nuk eshte I sakte meqë nga hadithi te cilin e kemi cituar me pare
duket e qarte se ai eshte lindur ne Betlehem. E gjithe ajo qe eshte ne kundershtim me
kete , nuk eshte e sakte.

Vehb b. Munebbihu thote se kur u lind ai, te gjithe idhujt ne mbare token u rrenuam
ndersa shejtanet u shqetesuan dhe u llahtarisën. Prijësi I tyre Iblisi, u tregoi se ishte
lindur Isai, e ata u dhanë hulumtim per te, deri sa nuk e gjetën duke e mbajtur nëna e tij
ne prehër, e rrethuar nga engjëjt. Vehb b.Munebihu me tej thote se kur u lind ai, ne qiell
u paraqit nje yll I shndritshëm, per shkak te te cilit mbreti Persian u shqetesua shume,
saqë I thirri magjistarët qe t‘ia shpjegonin se epr se ishte fjala. Ata I thane se kjo ka
ngjarë keshtu per shkak te lindjes së një njeriu te madh. Ne kete mbreti I dergoi emisarët
e vet me arë, me tamjan dhe me dhurata per Isain. Kur arriten ne Sham, sundimtari I atij
vendi I pyeti per se kishin ardhur, e keta ia treguan shkakun. Duke hetuar edhe ai per
kete ngjarje kuptoi se ate nate ne afersi te Jerusalemit ishte lindur Isai,I biri I Merjemes,
ndersa lajmi per te u perhap se shpejti anembanë, duke qene se si foshnjë qe ishte kishte
folur qe ne djep. Edhe ky sundimtar me magjistarët dergoi dhurata permes nje njeriu te
besueshëm, me detyre te posaçme qe kur te ktheheshin magjistarët ta vriste Isain. Pasi
magjistarët e gjetën Merjemen dhe ia dorezuan dhuratat , I thane asaj se emisarët e
sundimtarit te Shamit ishin derguar qe t‘ia vrisnin femijen, per ç‘shkak e mori ate dhe iku
ne Egjipt, ku qendruan deri sa I mbushi dymbëdhjetë vjet. Që ne vitet e hershme te
djalërisë se tij filluan t‘I ndodhnin mrekullira dhe dukuri mbinatyrore. Keshtu nder te tjera
flitet se te prijesi tek I cili ishin vendosur ata, me nje rast ishte zhdukur thesari I fshehur
ne shtepi. Duke qenë se aty jetonin vetem njerez te varfër, te paaftë dhe te shkretë,
shtepiaku (kryefamiljari) nuk dinte se kush do te mundte ta vidhte atë. Kjo ndodhi I la
mbresa te renda Merjemes, saqë vuri ne hall te madh edhe shtepiakun dhe te tjerët.

-627-

 07-08-, 13:34

-
-
Duke pare kete Isai (paqja e Allahut qofte mbi te) ne masen e njerezve iu afrua nje njeriu
te verbër dhe nje tjetri te palëvizshëm, e I that e verbërit: ― mere kete njeri te
palëvizshëm dhe barte atë‖ Ky iu pergjigj se nuk mund ta bënte kete, ndersa Isai I tha: ―
Po po mundesh njesoj siç keni vepruar kur e morët thesarin nga ajo zgavër ne mur‖
Atehere ata pranuan se vertete e kishin bërë kete dhe u kthyen atë qe kishin vjedhur.
Keshtu Isai qysh ne djaleri ne syte e njerezve perfitoi fame dhe respekt te madh.

Gjithashtu thuhet se njehere djali I nje prijësi kishte pergaditur nje gosti me rast te te
synetimit te djemve te vet. Kur u tubuan njerezit dhe kur u ngopën ne gosti, shtepiaku
deshi qe t‘u jepte edhe verë per te pirë, siç ishte zakon asokohe , por u habit pamasë kur
verejti se te gjitha shtambat ishin te zbrazëta. Shtepiakut I erdhi rëndë kjo, kurse Isai kur
pa brengosjen e tij, u ngrit dhe duke kaluar ndermjet shtambave vuri dorën mbi grykët e
tyre, e ato u mbushën plot me verë te cilësisë me te mire. Njerezit u çuditën shume dhe
filluan ta çmonin edhe me tepër, duke I ofruar atij dhe nënës se tij pasuri te madhe.
Mirepo keta refuzuan kete dhe u kthyen ne Jerusalem. Allahu e di me se miri.

Is‘hak b. Bishri shenon: ― Na kane treguar Uthman b. Saxhi dhe disa te tjere se ka
degjuar nga Musa b. Verdani ky nga Ebu Nadre e ky nga Ebu Se‘idi dhe Mekhuli, se Ebu
Hurejre ka thene:‖Pasi qe si femije gjiri qe ishte filloi te flasë gjëja e pare qe ka thene Isai
I biri I Merjemes kane qene-pas lejimit te Allahut – fjalet e lavderimit te Allahut çfare deri
atehere kurr nuk kishte degjuar askush. Krahas kesaj ai nuk ka harruar te permendte
Diellin , Hënën, kodren lumin dhe burimin. Ai ka thene: ― O Zoti im, edhe pse je lart Ti je
afer, edhe pse je afer Ti je lart. Ti je I lartesuar mbi te gjithe krijesat e Tua. Ti me fjalen
tende I ke krijuar shtate qiejt ne hapesiren e pakufishme dhe nga frikerespekti ata kane
pergjigjur duke iu nenshtruar urdherit Tënd. Në ta jane engjëjt e Tu, te cilët te
madherojnë dhe te lavderojne pa reshtur. Ne ta ke vendosur kandilin gjate errësirës se
nates, ndersa dritën e diellit gjate ditës. Ti ne ta ke vendosur rrufenë, e cila te madhëron
dhe te lavderon. Me madheshtinë Tënde drita drita e mbizotëron errësirën . Ti ne ta ke
vendosur kandilë, me ndihmen e te cilëve te humburit e gjejnë rrugën . Qofsh I lavderuar
o Zoti im! I ke krijuar qiejt dhe Tokën e ke bërë te rrafshuar mbi vale te shumta te ujit. Ti
e ke bere ate te nenshtruar dhe kjo duket qarte; edhe pjesët e saj te pamposhtuar kane
mbetur te degjushëm ndaj Teje, I jane nenshtruar urdherit Tënd. Ujërat e saj jane te
degjueshëm jane te degjueshëm ndaj Madheshtisë Sate dhe ne te Ti , pas deteve ke
krijuar lumenj, pas lumenjve përroska, e pas përroskave burime te shumta, pastaj nga jo
ke krijuar lumenj drunj dhe fruta. Ne te ke krijuar male, te cilat I ke forcuar ne uje dhe te
jane nenshtruar Ty edhe kodrat edhe shkembijtë e tyre. Qofsh I lavderuar o Zoti im! Kush
do te mund t‘I arrinte virtytet dhe cilësitë e veta? Ti I leviz retë, I liron robërit dhe gjykon
sipas se Vertetës dhe Ti je Gjykatesi me I mire.

-628-

Nuk ka zot tjeter perveç Teje. Ti ke urdheruar qe nga Ti te kerkojmë falje per çdo mekat.
Nuk ka zot perveç Teje, qofsh I lavderuar Ti1 Ti I ke fshehur qiejt nga njerezit. Nuk ka zot
tjeter perveç Teje qofsh I lavderuar Ti! Ty te frikësohen robërit e Tu te mençur. Dëshmoj
se Ti nuk je hyjni qe e kemi trilluar ne, e as Sundues ndaj te cilit nderptitet te menduarit.
Ti nuk ke shok, qe t‘I drejtohemi atij e Ty te lëmë anash.Askush nuk te ka ndihmuar Ty,
kur na ke krijuar, prandaj as qe dyshojmë ne Ty. Deshmoj se Ti je Një, I Amshueshmi se
nuk ke lindur kë e as je I lindur prej dikujt she se askush nuk eshte I barabartë me Ty.‖

Is‘hak b. Bishri gjithashtu shenon nga Xhuvejbiri dhe Mukatili keta nga Ed-Dahhaku, e ky
nga Ibni Abbasi, se Isai I biri I Merjemes pasi qe foli ne foshnjëri serish pushoi se foluri
deri sa u rrit si djalosh, kur Allahu I dha te shprehet me urtesi dhe ne menyre te qarte.
Hebrenjtë shumeçka llomotisnin per te dhe per nënën e tij dhe e quanin ate kopil.
Perkitazi me kete kane te bejne fjalët e te Lartmadherishmit: “ Edhe per shkak te
mosbesimit te tyre dhe epr shkak te fjales se tyre-akuzave te renda kunder
Merjemes (Nisa 156)

Pastaj ai thote: ― Kur I mbushi shtate vjet nena e dha ne mekteb ku u tregua se dinte çdo
gjë qe e pyeste mesuesi I tij. Keshtu me nje rast mesuesi donte t‘ia mesonte shkurtesën ―
Ebu Xhad‖, ndersa Isai e pyeti: ― Cka do te thote Ebu Xhad? ― e ai u pergjigj se nuk e
dinte. Ne kete Isai I tha: ― Si do te ma mesosh ate qe nuk e di edhe vetë? Atehere më
mëso ti mua‖ u pergjigj mesuesi. Isai tha:‖ Se pari ngrihu nga vendi yt‖ Kur u ngrit e Isai
I ul ne vendin e tij I tha: Tani me pyet ― Mesuesi e pyeti se çdo te thote Ebu Xhad? Isai u
pergjigj: ― Elifi shenon begatitë e Allahut, shkronja ba shkelqimin e Allahut, ndersa
shkronja xhim dritën edhe bukurine e Allahut.‖ Mesuesi u befasua, meqë Isai qe I pari qe
ia komentoi shkurtesën Ebu Xhad‖

Me tej ai thote se Uthmani e ka pyetur te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I

Allahut qofte mbi te) ne lidhje me kete, ndersa ky I eshte pergjigjur ne çdo fjalë ne nje
hadith te gjate. Mirepo ky eshte trillim prandaj as qe duhet te merremi me kete.

Ibni Adijji shenon nga Ismail b. Ajashi ky nga Ismail b. Jahjai ky nga Ibën Ebi Melikeh, ky
nga Ibni Mes‘udi, ky nga Mes‘ar b. Kidami, ky nga Atijjeh, ky nga Ebu Se‘idi, e ky nga I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) perkitazi me atë se si Isai
ka shkuar ne mekteb dhe se ia ka mesuar mesuesit te vet domethenjen e shkurtesës Ebu
Xhad. Mirepo ky hadith eshte I gjate dhe nuk eshte nevoja te parashtrohet ketu, meqë
Ibni Adijji pastaj thote: ― Ky hadith me kete sened eshte trilluar, ngase perveç Ismailit
nuk e transmeton askush tjeter.‖

-629-

 09-08-, 14:56

-
-

Ibni Asakiri shenon nga Ibni Luhej‘I e ky nga Abdullah b. Hubejri. Abdullah b. Umeri ka
rrefyer se Isai I biri I Merjemes, si djalosh kishte zakon te luante me djelmoshat e tjere,
te cileve u thoshte: ― A do qe te tregoje se çfare fshehë prej teje nëna jote? Kur djaloshi
pergjigjes se po, ai I thoshte: ― Ajo ka fshehur nga ti këtë dhe këtë.‖ Pastaj djaloshi
shkonte te nëna e vet, e I thoshte : ― Më jep te ha atë qe ke fshehur nga unë.‖ Ajo
pyeste: ― E çfare kam fshehur une prej teje? Ky I thoshte : ― kete dhe kete. E ajo e
pyeste : ― E kush te ka treguar ty? ― Ai I pergjigjet: ― Isai I biri I Merjemes.‖ Per kete
shkak njerezit I thonin: ― Per Zotin nese I lejoni femijet tuaj te shoqerohen me te birin e
Merjemes , ai me siguri do t‘I prishë ata.‖

Keshtu ne nje rast femijet u mblodhen ne nje shtepi dhe u mbyllën aty. Isai shkoi t‘I
kerkonte dhe kur , duke degjuar zhurmen e tyre, I gjeti , pyeti se kush ishte Brenda.
Njerezit u pergjigjen : ― ata jane majmunë dhe derra.‖ Ne kete ai tha: ― O Zoti im le te
jete keshtu.‖ E ata u shendrruan ne majmuna dhe derra.

Pastaj Is‘hak b. Bishri shenon nga Xhuvejbiri dhe Mukatili e keta nga Ed-Dahhaku, se Ibni
Abbasi ka thene:‖Isai qe ne femijeri ishte frymëzuar nga Allahu, ndaj I ndodhin gjera te
jashtzakonshme. Kjo u perhaps nder izraelitet , prandaj kur u rrit filluan ta percillnin dhe
ta kundronin atë. Per kete shkak nena e tij filloi te brengosej shume, e Allahu I shpalli
asaj qe te shperngulej se bashku me te ne Egjipt.

Ne kete aludojnë keto fjalë te te Lartmadherishmit: “ Dhe te birin e Merjemes dhe

nenen e tij, e kemi bere argument. Ne I kemi vendosur ata ne nje rrafshnaltë
me ujë rrjedhës.‖ (Mu‘minun,50)

Komentatoret dhe dijetaret e brezave te pare nuk pajtohen rreth asaj se çfare
nenkuptohet me kete rrafshnaltë, per te cilën Allahu thote se permes saj rrjedh uji.

Sidoqofte kjo eshte dashur te jete nje lartesire e bukur e cila shtrihej gjerë e gjate dhe
kishte uje rrjedhës te begatshëm. Disa thone se me kete mendohet ne vendin ku eshte
lindur Isai (paqja e Allahut qofte mbi te) ne afersi te Jerusalemit meqë eshte thene: “
Dhe engjëlli I cili ishte poshte saj thirri:”Mos u pikello, se Zoti yt ka dhene qe
poshte teje te rrjedhë nje përrua.” (Merjem 24). Sipas shumicës se mufessireve kjo
ka te beje me përrua, ndersa nga Ibni Abbasi transmetohet me nje sened te mire se keta
jane lumenjtë e Damaskut. Eshte e mundur qe me kete mendohet ne ngjashmërinë e
ketij vendi me lumenjtë e Damaskut.

Disa nga ehli kitabet dhe ata qe kane marre prej tyre , pohojnë se ky vend eshte ne
Egjipt. Allahu e di me se miri. Ndersa disa te tjere pohojnë se ky eshte Remali (ne
Palestinë)

-630-

Is‘hak b. Bishri shenon:‖Na ka treguar Idrisi se gjyshi I tij Vehb b. Munebbihu ka thenë: ―
Kur I mbushi Isai trembëdhjetë vjet, Allahu e urdheroi qe nga Egjipti te kthehej ne
Jerusalem. Atehere erdhi daja I Merjemes Jusufi qe t‘I merrte dhe I dergoi ata ne
Jerusalem me nje gomar, ku Isai qendroi deri sa Allahu ia shpalli Inxhilin dhe ia mesoi
Teuratin. Pastaj ia mundesoi t‘I ngjallë te vdekurit, t‘I sherojë te semuret dhe t‘u tregojë
njerezve se ç‘kishin ne shtepite e tyre.

Njerezit filluan te flisnin per ardhjen e tij, duke u qoroditur me gjërat e jashtzakonshme
qe mund t‘I bënte ai. Aty filloi t‘I therriste njerezit qe ta besojnë Allahun, ndaj lajmin per
te se shpejti e mori vesh tere dheu.

KUR DHE SI JANE SHPALLUR KATER LIBRAT E MEDHA

Ebu Zur‘ah Ed-Dimeshki thote:‖Na ka treguar Abdullah b. Salihu se ka degjuar nga

Muavije b. Salihu, e ky nga dikush tjeter, s e ka thene:‖Teurati I eshte shpallur Musait
naten e gjashte te muajit Ramazan. Zeburi I eshte shpallur Davudit naten e dymbëdhjetë
te muajit Ramazan, katerqind e tetëdhjetë e dy vjet pas Teuratit. Inxhili I eshte shpallur
Isait, te birit te Merjemes, naten e tetëmbëdhjete te muajit Ramazan, njemije e
pesëdhjete vjet pas Zeburit, ndersa Furkani I eshte shpallur Muhammedit (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) naten e njezet e kater te muajit Ramazan.‖

Ne, në Tefsirin tone, duke komentuar fjalet e te Lartmadherishmit: “ Ne muajin

Ramazan ka filluar zbritja e Kur‟anit.‖ (Bekare 185), I kemi parashtruar hadithet qe
flasin per kete. Në to , mes tjerash qendron se Inxhili I eshte shpallur Isait te birit te
Merjemes , naten e tetëmbëdhjetë te muajit Ramazan.

Ibni Xheriri ne Historine e tij, shenon se Isait I eshte shpallur Inxhili ne moshen
tridhjetvjeqare dhe s e ka jetuar deri ne moshen tridhjetetre vjeq, kur eshte ngritur ne
qiell. Perkitazi me kete ne dashte Zoti do te behet ende fjale.

Is‘hak b. Bishri shenon: ― Na ka treguar Se‘id b.Ebi Arube se ka degjuar nga Katade, si
dhe Mukatili e ky nga Abdurrahman b. Ademi se Ebu Hurejre ka thene:‖Allahu I
Madherishëm I ka shpallur Isait te birit te Merjemes: ― O Isa ji I vyeshëm dhe mos I
kupto lehtas urdheresat e Mia! Ji I degjueshëm dhe I bindur , o ti I paralinduri I delirtë, I
biri I virgjëreshës. Ti uk ke baba, ngase te kam krijuar si argument per botët! Me adhuro
Mua dhe mbeshtetu tek Unë! Pranoje Librin fuqimisht dhe kumtojua asirianeve.
Transmetojua njerezve perreth se Une jam I Gjalli dhe I Perhershmi, Ai I cili nuk zhduket
fare.

-631-

 11-08-, 14:53

-
-

Besoni ne ardhjen e te Derguarit , I cili nuk do te dije as te lexoje as te shkruajë, I cili do

te kaleroje ne deve dhe do te mbajë kurorë (dmth turban), gunë te gjate, sandale dhe
shkop. Do te kete sy te mëdhenj e të bukur, ballin te lëmuar e te ndritshëm , faqet te
spikatura, floket kaçurrel, mjekrrën te dendur, vetullat te bashkuara hunden te kthyer dhe
dhembet te ndare, pa qime nen buzën e poshtme.

Qafa do t‘I duket sikur te ishte ibrik I argjendtë, ndersa supet porsi te rrjedhe ari nga ato.
Do te kete qime nga pjesa e siperme e gjoksit e gjer te kërthiza, ne formë te shkopit.
Perveç ketyre ne gjoks dhe ne stomak, nuk do te kete me aspak qime. Pëllëmbët dhe
tabanët do t‘I ketë te forta. Kur te kthehet, do te kthehet me tërë trupin, e kur te ecë, do
te ecë sikur te kërcente shkrepave, apo te zdirgjej tatëpjetës. Djersët e fytyrës se tij do të
jenë porsi margaritare dhe do t‘I vijë erë e këndshme porsi misku. Askush para tij dhe
mbas tij nuk do te kete trup me te bukur dhe aromë me te këndshme. Do te martohet
shume here dhe do te kete pasardhes te pakët te cilët do t‘ia lindë nje grua e bekuar.
Shtepia e saj ne Xhenet do te jete nga margaritaret ne te cilën nuk do te kete as zhurme
as lodhje. O Isa ajo do te kujdeset gjate fundit te jetes se saj, ashtu siç eshte kujdesur
Zekerijjai per nënën tënde. Ajo do t‘ia lindë dy zogj, te cilët do te jene te thirrur te
deshmojnë. Ai tek Une eshte ne shkallen qe nuk do ta kete askush pos tij. Te folurit do t‘I
jetë Kur‘ani, feja –Islami, pershendetja – salami. Lum per atë(tuba) qe arrinë te jetojë me
të dhe t‘I degjojë fjalët e tij‖

Isai ka pyetur :‖ O Zoti im , ç‘eshte tuba?‖ e I eshte pergjigjur: ― Fidani I nje druri te cilin
e kam mbjellur Unë me Dorën Time dhe I cili do te valoje mbi te gjitha kopshtet e
Xhenetit: Rrënjët do t‘I ketë nga Ridvani , ujët nga Tesnimi; I ftoftë porsi kafuri, I
shijshëm porsi zenxhebili , me arome porsi moshuesi. Kush pi nga ai, kurre me nuk do te
kete etje.‖

― O Zoti im me jep te ngopem me kete uje, eshte lutur Isai. Ai I eshte pergjigjur: ― Asnje
te Derguar nuk do t‘I jete e lejuar qe te pije para atij te Derguari (dmth Muhammedit
paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe asnje umet nuk do te pije derisa te pije
Umeti I atij te Derguari.‖

Pastaj ,Ai ka thene: ― O Isa une do te ngrisë tek Une‖ e Isai ka pyetur: ― O Zoti im, perse
do te me ngritësh? Ai eshte pergjigjur: ― Do te te ngrisë, e pastaj , para fundit te botes,
serish do te te zbresë, qe te mrekullohesh me pasuesit e atij te Derguari dhe t‘u
ndihmosh ne lufte kunder Dexhallit te mallkuar. Do te zbresë gjate kohes te namazit ,
porse ti nuk do te jeshë imam I tyre, meqë e kam meshiruar ate Umet, andaj pas te
Derguarit te tyre me nuk do te kete tjeter (te Derguar).‖

-632-

Hisham b. Ammari transmeton nga El-Velid b. Muslimi , e ky nga Abdurrahman b. Zejdi se

babai I vet ka thene:‖Isai eshte lutur: ― O Zoti im, me thuaj cilin Umet e ke meshiruar?‖I
eshte pergjigjur: ― Ai eshte Umeti I Ahmedit. Nder ta do te kete njerez te arsimuar dhe te
dijshëm , porsi pejgamberë. Do te jene te kenaqur me pakë gjë qe do t‘u jape Unë , ndaj
edhe Unë do te jem I kenaqur me veprat e tyre te pakta dhe do t‘I vendosi ne xhenet per
shkak te shqiptimit: ― La il-lahe il-llah-llah (Nuk ka te adhuruar me te drejtë perveç
Allahut)

O Isa ata do te jene banorët me te shumtë te Xhenetit. Kurr ndonjëherë gjuhët e asnje
populli nuk kane shqiptuar: La il-lahe il-lall-llah sikurse gjuhet e tyre. Kurr ndonjëhere
qafat e asnje populli nuk kane qene ne sexhde, sikurse qafat e tyre.‖ Kete e transmeton
Ibni Asakiri.

Ai gjithashtu shenon nga Abdullah b. Bedil el-Ukajli, se Abdullah b. Ausexheh ka

thene:‖Allahu I ka shpallur Isait, te birit te Merjemes: ― Mos Me konsidero si ngarkesë por
sikur Atë qe do te te ndihmojë ne Ahiret! Afrohu tek Unë me nafile (namaz vullnetar) e
une do te te dua. Mos merr dike tjeter per mbrojtës perveç Meje, ngase atehere nuk do
ta keshë ndihmën Time! Ji I durueshëm gjate mynxyrave dhe ji I kenaqur me kaderin.
Perpiqu qe te jem I kenaqur kur Më bindet dikush gjuhën tënde ngjalle kujtesen në Mua!
Në zmerën tënde le të ketë dashuri vetem per Mua! Ji vigjilent dhje I kujdesshëm
Ne çastet e lirshme e pa tendosje dhe gjyko me mendjemprehtësi! Gjako per Mua dhe ki
frikë nga Unë, duke e mpirë zemrën tënde me frikërespekt! Kaloi netët ne ibadet per hir
te kënaqësisë Sime , ndersa ditët ne agjerim qe te ngopesh tek Unë. Bëj perpjekje te
medha ne vepra te mira dhe prano miresinë Time, kudo qe te gjendesh! Percillua
njerezve keshillat e Mia dhe gjykoju drejtësisht robërve te Mi! Te kam dhene ilaqin kunder
asaj qe peshperit ne gjoks, qe ta sherosh harresen dhe ta heqësh velin qe e turbullon te
parin. Mos rri ne nje vend sikur te ishe I vdekur, duke qene I gjallë dhe plote gjallëri!

O Isa I biri I Merjemes askush nuk Më ka besuar e të mos jetë I perkorë, e askush nuk
eshte bere I perkorë e te mos e meritojë shperblimin Tim. Ty te marr per deshmitar se
askush nuk do te jete I ndeshkuar, perderisa nuk devijon dhe nuk e shkelë udhezimin
Tim.

O Isa I biri I Merjemes I paralinduri I delirtë, qaj per veten tërë jetën tende, ashtu siç
qanë ai qe eshte larguar nga familja e tij, e ka braktisur dynjallakun dhe ua ka lene
kenaqesite e tij atyre qe u takojne dhe I cili gjakon vetem per ate qe gjendet te Zoti!
Gjate kesaj ji fjalëmbël dhe perhape selamin! Ji I zgjuar deri sa njerezit flenë! Perhere le
te jete ne mendje ajo botë, termetet dhe trishtimet qe do te vijnë atehere kurr nuk do te
mund te ndihmojne as pasuria as familja.
-633-

 14-08-, 15:54

-
-

Lyji sytë e tu me surmë pikëllimi, gjersa njerezit e ngeshëm qeshin dhe defrehen. Ji I
durueshëm dhe shpreso shperblimin ne Ahiret. Lum per ty nese arrin atë qe u kam
premtuar te durueshmeve. Qysh ne kete bote lute Allahun qe te e jape te miren ne Ditën
e Ringjalljes dhe te te jape qe ne atë botë ta gëzosh atë prej se cilës ke qenë I privuar ne
kete botë. Nga dynjaja merr vetëm aq sa ke nevoje per jetë dhe per shendet dhe ji I
kenaqur me atë qe eshte ne të e vrazhdë dhe e ashper, meqë po e sheh se çfare eshte
perfundimi.

Ki kujdes se si sillesh meqë do te jesh I pyetur. Sikur te shihje se çfare I kam pergaditur
robërve te Mi te mire , zemra do te te shkrihej e shpirti do ta braktiste trupin.‖

Ebu Davidi ne kapitullin mbi kaderin shenon sa vijon: ― Na ka treguar Muhammed b.

Jahjai b. Farisi se ka degjuar nga Abdurrezaku, ky nga Ma‘meri, ky nga Ez-Zuhriu e ky
nga Ibni Tavusi, se babai I vet ka thene:‖Isai I biri I Merjemes,me një rast e ka taguar
Iblisin e I ka thene: ― A nuk e di se nuk do te ndodhë asgjë, e që nuk te eshte caktuar qe
me pare‖ Iblisi ka thene:‖Atehere hip ne majë te kesaj kodre dhe hidhu nga ajo e do te
shohesh se a do te mbetesh gjalle apo jo‖

Ibni Tavusi me tej thote se I ka rrefyer babai se Isai per kete I eshte pergjigjur Iblisit: ― E
a nuk e di ti se Allahu I Madherishëm ka thene:‖Mos te Më sprovojë robi Im, meqë Unë
bëj çka te dua Vetë! Ndersa Ez-Zuhriu shton: ― Robi nuk mund ta sprovoje Zotin Vet,
porse Allahu e sprovon robin e Vet‖

Ebu Davudi shenon se Ahmed b. Abde ka degjuar nga Sufjani e ky nga Amri se Tavusi ka
thene:‖Njeher shejtani I erdhi Isait, te birit te Merjemese I tha: ― A nuk pohon per vete se
I beson kaderit? Nese eshte keshtu atehere lirisht hidhu ne greminë‖ Ne kete Isai iu
pergjigj: ― Mjer per ty! A nuk ka thene Allahu: ― O biri I Ademit mos kerko vdekjen nga
Une , meqë une punoj atë çka te dua Vetë‖
Na ka treguar Ebu Teube Er-Rebi‘ b. Nafi‘u, se I ka rrefyer Husein b. Talhai se ka degjuar
nga Halid b. Jezidi duke thene: ― Shejtani ka bere ibadet me Isain dhjete vjet- apo dy
vjet. Nje dite qendronin ne maje te nje kodre e shejtani I tha: ― Cfare mendon nese do te
hidhesha , a do te me ndodhte diçka qe tanime nuk më eshte caktuar ? Isai u pergjigj‖:‖
Une nuk jam I tille ta sprovoj Zotin tim, porse Zoti me sprovon mua atehere kur te doje Ai
Vetë.‖ Atehere Isai e patë te qartë se ky ishte shejtani , ndaj e braktisi atë.

-634-

Ebu Bekër b. Ebid-Dunjai shenon se Shurejh b. Junusi ka degjuar nga Alijj b. Thabiti, ky
ga El-Hattab b. El-Kasimi, se Ebu Uthmani ka thene: ― Isai (paqja e Allahut qofte mbi te)
falej ne majë te nje kodre, e Iblisi I erdhi dhe pyeti: ― A je ti ai qe pohon se çdo gjë
ndodh sipas kaderit dhe percaktimit? Isai I tha se po, ndersa Iblisi tha:‖Atehere hidhu nga
kjo koder e thuaj: ― Kjo me te vertete eshte caktuar‖ Per kete Isai tha: ― O I mallkuar
Allahu I sprovon robërit e Vet , e ata nuk e sprovojne Allahun e Lartesuar‖

Ebu Bekër b. Ebid-Dunjai gjithashtu shenon se El-Fadel b. Musa el-Basriu ka rrefyer se ka

degjuar nga Ibrahim b. Beshshari e ky nga Sufjan b. Ujejne se ka thene:‖Me nje rast Isai
I biri I Merjemes e takoi Iblisin e Iblisi I tha:‖ O Isa I biri I Merjemes duke I falenderuar
hyjnisë sate ti ke folur qysh ne djep, ashtu siç nuk ka bere askush para teje.‖ Isai I tha‖
Assesi hyjnia I takon vetem Zotit I Cili me ka dhene qe te flasë dhe I Cili do te më vdesë
e më vonë perseri do te me ngjallë‖ Iblisi tha serish ―duke falenderuar hyjnisë sate , ti I
ngjallë te vdekurit‖ Isai tha:‖Assesi hyjnija I takon vetem Allahut , I Cili ia jep edhe jeten
edhe vdekjen atij qe e kam ngjallur une dhe I Cili serish pas vdekjes do ta ngjallë atë. Ne
kete Iblisi tha perseri: ― Pasha Allahun ti je Zot edhe I qiejve edhe I Tokës‖ Atehere
Xhibrili e goditi me krahet e vet aq forte saqë e hodhi ne skaj te botes, ku lind Dielli.
Pastaj e goditi serish dhe e hodhi ne skajin tjeter ku perendon Dielli. Pastaj e goditi edhe
heren e tretë, duke e fundosur ne fund te detit te shtatë. Ne nje rivajet tjeter qendron: ―
Duke e fundosur ne fund te detit, ku e ndjeu hidhëtinë e fundosjes, e pastaj kur doli
tha:‖Askush askend nuk e ka shtyre ne vend te ketille, ne çfare me shtyre ti, o I biri I
Merjemes‖

Ngjashëm me kete transmetohet edhe ne nje rivajet tjeter. Ne te El-Hafidh Ebu Bekër el-
Hatibi thote se ka degjuar nga Ebu El-Hasan b. Riskavejhi, ky nga Ebu Bekër Ahmed b.
Sejdiu, ky nga Ebu Muhammed El-Hasan b. Alijj el-Kattani, ky nga Ismail b. Isa el-Attari,
ky nga Alijj b. Asimi, ky nga Ebu Seleme Suvejdi, se nje mik I kishte rrefyer : ― Me nje
rast Isai, pasi qe u fal ne Jerusalem mori rrugë dhe ne nje tatëpjetë e takoi Iblisin, I cili ia
mbylli rrugën dhe filloi t‘I flasë: ― Ty nuk te ka hije qe te jesh rob I thjeshtë.‖ Duke e
merzitur më, Isai u perpoq qe ta heqë qafesh e te vazhdojë rrugën e vet, mirepo Iblisi
ishte këmbëngulës dhe vazhdoi te perseriste: ― Ty nuk te ka hije, o Isa qe te jsh rob I
thjeshtë.‖ Per kete Isai e luti per ndihmë Zotin e vet, me ç‘rast u paraqitën Xhibrili dhe
Mikaili. Kur I pa Iblisi keta, u largua menjeher por ne majë te kodrës serish iu afrua, ku
engjëjt I ndihmuan Isait, ashtu qe Xhibrili e goditi Iblisin me krahun e vet dhe e hodhi ne
greminë. Mirepo Iblisi duke ditur se engjëjt jane urdheruar vetem kaq, serish u paraqit
dhe vazhdoi se foluri. ― Tanimë te kam thene se ti nuk je rob I thjeshtë, ngase hidherimi
yt nuk eshte sikur ai I robit te thjeshtë.

-635-

 16-08-, 14:02

-
-

E shikove edhe vet se ç‘më ndodhi kur u hidherove ti. Por te therrasë qe te jesh ashtu siç
te ka hije ty. Une do t‘I urdheroj shejtanët , e ata do te jenë te degjueshëm . Kur ta
shohë bota kete, do te fillojnë per te adhuruar. Ki kujdes une nuk them se vetem ti je Zot
dhe se perveç teje nuk ka zot tjeter, por Allahu eshte Zot ne qiell, e ti bëhu në Tokë‖ Kur
Isai degjoi këtë, serish kërkoi ndihmë nga Zoti I vet, duke qarë dhembshëm . Atehere se
bashku me Xhibrilin e Mikailin zbriti edhe Israfili, prandaj Iblisi pushoi se foluri. Kur e pa
se ai nuk iku, Israfili e goditi me krahun e vet dhe e hodhi atje ku lind Dielli. Pastaj serish
e goditi e ai serish u kthye. Duke e hasur Isain ne vend te tij, Iblisi I tha: ― O Isa sot me
shkaktove mynxyra te medha.‖ Pastaj Israfili e hodhi ne nje burim te larget e te trubullt,
ku perendon Dielli dhe ku ishin shtate rojtare, te cilët e detyruan te zhytej ne baltë. Sa
here qe dilte prej saj, ata serish e shtynin qe te zhytej ne te. Raviu thote:‖Pasha Allahun,
kurrë me Iblisi nuk iu afrua Isait.‖

Ai me tej thotë: ― Na ka treguar Ismail el-Attari se ka degjuar Ebu Hudhejfen duke

treguar: ― Pastaj rreth tij u tubuan shejtanët e thane: ― O prijës, te ndodhi fatkeqësi e
madhe‖ Ai u tha:‖Me te vertetë Isai eshte rob I mbrojtur dhe une nuk mund t‘I beje asgje
atij. Por me anë te tij do t‘I shpie ne lajthitje shume njerez: do t‘u jape kërkesa te
llojllojshme do t‘I ndaje ne sekte, e ata perveç Allahut do ta adhurojne atë dhe nënën e
tij.‖

Duke folur per dhuntitë qe ia ka dhene Isait, Allahu ka shpallur ne Kur‘an se e ka

ndihmuar dhe e ka mbrojtur atë nga Iblisi: “ O Isa I biri I Merjemes, kujtoje
dhuntinë Time ndaj teje dhe ndaj nënës sate; kur te ndihmova ty ne Shpirtin e
Shenjtë” dmth kur te forcova me Xhibrilin "e iu flisje njerëzve, duke qene ne djep,
si burre I pjekun dhe kur ta mesova Librin dhe urtësinë, Teuratin dhe Inxhilin,
dhe kur me vullnetin Tim, mbarove diç si shpendi….”(Maide 110) e më tej , deri ne
fund te ajetit.

―Kur bera qe te varferit te jene shoqeria jote, miqtë e tu dhe ndihmësit e tu me te cilët je
I kenaqur ti, e edhe ata me ty si prijës I tyre, te cilët do t‘I udhezosh ti dhe do t‘I
vendosësh ne Xhenet te kenaqur. E dije se keto jane dy gjera te medha-kushdo qe te Më
vijë I tillë, ka ardhur ashtu siç eshte me se miri dhe ashtu siç jam I kenaqur Unë.‖

Izraelitet do te thonë: ― Ne agjerojme , porse agjerimi nuk na eshte pranuar, falemi porse
namazet nuk na jana te pranuara, japim sadaka, porse ajo nuk na eshte pranuar, qajmë
porsi devetë kur pëllasin, por as per kete nuk jemi te meshiruar‖ e ti thuaju:‖ Perse eshte
kjo keshtu dhe perse nuk ua shprehu atyre meshiren Time. A mos jam Unë I varfër? A
nuk jane tek Une thesaret e qiejve dhe te Tokës, nga te cilët jap si te dua Vetë? Ose a
mos jam Unë koprrac?

-636-

A nuk jam Unë me I mire se te gjithe ata prej te cileve kerkohet diçka dhe a nuk jap Unë
me shume se te gjithe te tjeret? Vallë a nuk jam I meshirshem ne masë te duhur? Te
gjithe meshiruesit thirren ne meshiren Time dhe duke iu falenderuar kesaj edhe ata jane
meshirues‖

― O Isa sikur ata te mos devijonin nga urtesia e cila gjendet ne zemrat e tyre dhe sikur te
mos I jepnin perparesi dynjallëkut kundrejt Ahiretit, do te kuptonin se ç‘po ndodh me ta
dhe do te shihnin se ata jane armiq me te medhenj te vetvetes se tyre. Si do ta pranoja
agjerimin e tyre, duke qene se ata orvaten me ushqim haram? Si do t‘ua pranoja namazin
duke qene se zemrat e tyre jane te kthyera ndaj atyre qe luftojnë kunder Meje dhe qe
nuk I respektojne ndalesat e Mia? Si do te pranoja sadakanë e tyre, duke qene se me të
nxisin pezmatimin e njerezve , meqë e marrin atë prej aty, ku nuk eshte hallall. O Isa Unë
per te do t‘I shperblej ata, te cileve edhe u takon ajo. Si do te meshirohesha ndaj të qarët
e tyre, duke qene se nga duart e tyre pikon gjaku I Pejgambereve? Perkundrazi tani edhe
me teper jam I hidheruar në ta.

O Isa Une qysh ate dite kur I kam krijuar qiejt dhe Tokën, kam caktuar se ata te cilët me
adhurojnë Mua dhe per ty dhe nënën tënde thonë ashtu si them Unë, do t‘I shperblej dhe
në atë botë, se bashku me ty, do ta ndajnë pozitën dhe nderimin. Gjithashtu qysh atë ditë
, kur I kam krijuar qiejt dhe Tokën , kam caktuar se ata te cilët ty dhe nënën tënde ju
adhurojne krahas Allahut, do t‘I hedh ne thellësitë me te medha te Xhehenemit.

Une qysh ate dite , kur I kam krijuar qiejt dhe Tokën , kam caktuar se, Isain do ta
përforcoj me anë te robit Tim, Muhammedit, I cili do te jetë Pejgamber dhe Ferrëfyes I
fundit. Do te lindet ne Mekë. Hixhretin do ta bëjë ne Tajbeh (Medinë) dhe do te sundojë
me Shamin. Nuk do te jetë I ashper e I vrazhdë. Nuk do te beje zhurmë nëpër çarshi, nuk
do te stoliset (mburret) me gjëra te liga, e as qe do te flasë ne menyre te pagdhendur.
Do ta udhezoje në atë qe eshte e bukur dhe do te bëj qe te stoliset me gjithçka qe eshte
bujare. Do të bëj qe ndergjegjja t‘I frymojë me adhurim, arsyeja me urtesi, cilësia me
besnikëri jeta me drejtësi, Ligji me vertetësi, ndersa pasuesit me islam. Emrin do ta ketë
Ahmed. Do ta udhezoje, pasi qe per rrugë te drejtë nuk ka ditur fare, do t‘ia dhuroj
diturinë pas paditurisë, do ta pasuroj pas varferisë dhe do ta ngris ne shkallë ne çfare nuk
ka qenë më pare.

Permes tij do t‘I udhezojë te tjeret, do te bej qe te degjojnë veshët e shurdhër dhe qe t‘u
hapen zemrat e vulosura te pakujdesshmëve. Nga pasuesit e tij do ta bëj Umetin me te
mire qe eshte paraqitur ndonjëherë ne bote, te cilët do te besojnë dendur ne Mua dhe te
cilët duke vertetuar atë qe kane shpallur Pejgamberet, do te urdherojnë në të mire e te
ndalojnë nga e keqja.

-637-

 16-08-, 15:12

-
-
Do t‘I frymëzoj qe te me lavderojnë dhe te me madherojnë ne xhamitë e tyre, ne shtepite
e tyre dhe kudo qe te takohen e te tubohen. Do te falen duke qendruar ne kembe duke
qene ulur dhe duke bere ruku e sexhde. Do te luftojnë ne rrugën Time dhe duke qene te
panumert, do te sulmojne ne rreshta. Duke derdhur gjakun e vet ata do te Më afrohen
Mua. Shpalljen do ta ruajnë ne gjoksat e tyre. Do t‘u jetë e lejuar qe te hanë mishin e
kurbanit. Netët do t‘I kalojne ne ibadet si asketë, e diten porsi luaj, do te sulen ne
armikun. Kjo eshte dhunti qe ia jap kujt te dua Vetë e Unë jam I mire pamasë‖

Me vone ne dashte Zoti , do t‘I citojmë disa ajete nga kaptinat Ma‘ide dhe Saff qe te
vertetojne shumicën e ketyre thenieve.

Ebu Hudhejfe Is‘hak b. Bishri në më shume senede, transmeton fjalët e Ka‘b el-Ahbarit,
Vehb b. Munebbihut, Ibni Abbasit dhe Selman el-Farisiut. Ne njerin prej versioneve te
nderthurura ndermjet veti, qendron: ― Kur Isai , I biri I Merjemes u paraqit si Pejgamber
dhe solli argumentet munafikët dhe kafirët nder izraelitet filluan ta perqeshnin dhe t‘I
thonin: ― Cka ka ngrene dje filani dhe çka fshehë ai ne shtepinë e vet? Ai u perjgigj ne
kete, e besimi I besimtareve bëhëj edhe me I fuqishëm, ndersa munafikët dhe kafiret ne
mosbesimin e tyre bëhëshin edhe më sarkastikë (thumbonjës).

Perkunder te gjitha ketyre, Isai nuk kishte shtepi te vet. Udhetonte neper shtet, pa
vendqendrim te perhershëm . Rasti I pare I ngjalljes se te vdekurve ka ndodhur ditën ,
kur njeher , kaloi prane nje gruaje e cila qendronte afer nje varri duke qarë. Ky pyeti: ―
C‘ke oj grua? Me ka vdekur vajza e hasretit, andaj I jam betuar Zotit se edhe une nuk do
te largohem nga ky vend, perderisa nuk e shijoj vdekjen sikurse ajo, ose perderi sa Allahu
nuk ma ngjall, e ta shoh serish‖ u pergjigj ajo. Ne kete Isai tha:‖Cke mendon nese do ta
shihje serish, a do te largohesh prej ketu? ―Po‖ u pergjigj ajo. Isai I fali dy rekate namaz
iu afrua varrit u ul afer tij dhe thirri: ― O ti filan-filanja , ngrihu me vullnetin e Allahut te
Meshirshëm dhe dil jashtë‖ Ne kete , varri u drodh e ai perseri thirri, ndersa varri u hap ,
sipas vullnetit te Allahut. Pastaj thirri heren e tretë, e jo u ngrit duke shkundur pluhurin
nga koka. Atehere Isai e pyeti: ― Perse nuk u ngrite menjeher? Kur me erdhi thirrja e
pare‖ tha ajo Allahu ma dergoi engjëllin I cili ma dha formën. Pastaj me erdhi thirrja e
dyte e ai ma frymëzoi shpirtin, e pas thirrjes se tretë u frikësova se kjo ishte thirrje per
Ditën e Kiametit andaj nga frika m‘u thinjën edhe flokët edhe vetullat edhe qerpikët e
syve. Atehere ajo u kthye kah nëna e vet e tha:‖Oj nënë çka te shtyri e të shijoj dy here
hidhëtitë e vdekjes? Oj nënë ki durim dhe mbeshtetu ne Allahun, ngase une per kete botë
nuk kam kurfar nevoje.
-638-

O Fryma e Zotit dhe Fjalë e Tij, lute Zotin qe te me kthejë ne atë botë dhe te ma
lehtësojë hidhëtinë e vdekjes‖ Isai kerkoi nga Zoti I tij e Ai serish e mori tek Vetja, duke u
shafitur në dhe. Kur degjuan per kete ngjarje, hebrenjtë ndien urrejtje edhe me te madhe
ndaj tij.

Ne në fund te rrefimit mbi Nuhin (paqja e Allahut qofte mbi te) thamë se izraelitet kane
kerkuar nga Isai qe t‘ua ngjallë te birin e Nuhit, Samin dhe se ai e ka lutur Allahun e
Madherishëm per kete. Allahu e ka ngjallur atë me ç‘rast u ka rrefyer ndodhinë me barkën
e Nuhit, ndersa Isai eshte lutur serish se ai eshte bere perseri dhe.

Es-Suddiji nga Ebu Salihu dhe Ebu Maliku e keta nga Ibni Abbasi percjellin nje transmetim
ne te cilin qendron se nje mbret izraelit kishte vdekur dhe ishte vene ne arkivol per ta
bartur. Atehere Isai (paqja e Allahut qofte mbi te) ishte afrua dhe e kishte lutur Allahun e
Madherishëm , e Allahu e kishte ngjallë atë. Keshtu njerezit qenë deshmitare te nje
dukurie madheshtore e te papare deri atehere.

Allahu I Madherishëm fjalët e te Cilit jane me te verteta thotë: “ Kur Allahu tha:”O Isa
I biri I Merjemes kujtoje dhuntinë Time ndaj teje dhe ndaj nënës sate; kur te
ndihmova ty me Shpirtin e shenjtë (Xhibrilin) e iu flisje njerëzve, duke qene ne
djep, si burrë I pjekur ; dhe kur ta mesova Librin dhe urtësinë, Teuratin dhe
Inxhilin; dhe kur me vullnetin Tim prej balte mbarove diç si shpendi e ti fryve
ne te dhe kur ajo, me vullnetin Tim u bë zog; dhe kur me vullnetin Tim e
sherove te verbërin nga lindja dhe te zgjebosurin; dhe kur me vullnetin Tim I
ngjalle te vdekurit; dhe kur I pengova sulmet e izraeliteve në ty, atehere kur ju
solle atyre argumentet e qarta, e ata qe nuk besonin nga mesi I tyre – britën: “
Kjo nuk eshte asgjë tjeter, pos magji e kulluar” Dhe kur I urdherova
havarijjunët (nxenesit): “Besomëni Mua dhe Pejgamberin Tim” ata u
pergjigjën: “ Ne besojmë, e ti bëhu deshmitar se ne jemi musliman” (Maide 110-
111)

Ketu I Lartmadherishmi e perkujton Isain ne dhuntitë qe ia kishte dhene dhe bamirësinë

qe ia kishte shprehur atij. Ai e ka krijuar atë pa baba, meqë nëna e ka lindur, duke mos
pasur kontakt me mashkull. I Lartmadherishmi ua beri atë njerezve argument dhe shenjë
te Gjithëfuqisë se Tij dhe pas te gjitha ketyre ua dergoi atë si Pergamber te Vetin. Ai me
tej perkujton se nënën e tij e ka zgjedhur mbi grate e tjera, duke ia dhuruar asaj kete
dhunti dhe duke parashtruar argumente se ajo nuk kishte asgjë me atë qe I pershkruanin
injorantët. Prandaj Ai thotë: “ kur te ndihmova ty me Xhibrilin” dmth I cili e ka
frymëzuar nënën tënde dhe te ka ndihmuar kunder kafirëve, derisa ua percillje shpalljen “
e iu fliste njerezve duke qene ne djep , si burre I pjekur‖ dmth edhe si foshnjë qe
ishte ne djep edhe si I rritur I therrisje njerezit ta besonin Allahun.

-639-

 23-08-, 14:24

-
-

“dhe kur ta mësova Librin dhe urtësinë” dmth shkrim leximin dhe kuptueshmërinë,
siç thonë disa dijetarë nga brezat e pare, “ Teuratin dhe Inxhilin ; dhe kur me
vullnetin Tim prej balte mbarove diç si shpendi” dmth kur sipas urdherit Tim ,
mbarove dhe skalite je figure shpendi prej balte; “ e ti fryve në të dhe kur ajo , me
vullnetin Tim, u bë zog” dmth sipas urdherit Tim. I Lartmadherishmi ketu vë në pah,
se çdo gjë që ka bërë Isai, e ka bërë me lejen e Tij, ne menyre qe te shmanget çfaredo
dyshimi qoftë.

― Dhe kur me vullnetin Tim, e sherove te verbërin nga lindja” disa dijetarë nga
brezat e pare thone se, me kete mendohet ne ata qe kishin lindur te verbër, te cilët nuk
mund t‘I sheronin kurrfar mjekësh. “ dhe te zgjebosurin” I cili nuk ka ilaq fare, ngase
ishte semure në ato permasa nga gërbula, saqë nuk mund te sherohej fare; “ dhe kur
me vullnetin Tim, I ngrisje te vdekurit” dmth nga varret, te cilët I ngjallje me
urdherin Tim. Perkitazi me kete, kemi parashtruar mjaft argumente se kjo ka ndodhur
shume here; “ dhe kur I pengova sulmet e izraeliteve ne ty atehere kur ju solle
atyre argumentet e qarta, e ata qe nuk besonin nga mesi I tyre britën: “ Kjo
nuk eshte asgjë tjeter pos magji e kulluar” dmth kur deshën ta gozhdojnë ne kryq,
e Allahu e ngriti tek Ai dhe e nxorri atë nga duart e tyre, duke e shpetuar ashtu siç di Ai
me se miri, ne menyre qe nuk kane mundur t‘I bejnë kurrfar te keqe.

“ Dhe kur I urdherova havarijjunët (nxënësit): “ Besomëni Mua dhe Pejgamberin

Tim! “ ata u pergjigjën : “ Ne besojmë e ti bëhu dëshmitar se ne jemi
muslimanë” Disa thonë se me kete shprehje mendohet ne shpalljen si inspirim qe do te
thoshte se Allahu I ka inspiruar dhe I ka udhezuar ne kete. Ne kete kuptim I
Lartmadherishmi thote ne nje ç‘vend tjeter: “ Dhe Zoti yt e ka frymezuar
bleten” (Nahël 68), apo siç thotë: “ Dhe Ne e inspiruam nënën e Musait: “ Jepi gji,
e kur te frikësohesh per te, hidhe ne lumë.” (Kasas 8). Disa te tjere thone se ketu
mendohet ne shpalljen me ndermjetësimin e Pejgamberit dhe parapergaditjen e zemrave
te tyre per pranimin e se Vertetës. Prandaj edhe jane pergjigjur: “ Ne besojmë e ti
behu deshmitar se ne jemi muslimanë”

Kjo eshte vetem nje nga dhuntitë qe ia ka dhuruar Allahu robit dhe te Derguarit te Vet
Isait te birit te merjemes; ia ka siguruar atij ndihmën I ka dhene ndihmës, te cilët e
ndihmonin dhe se bashku me te therrisnin qe te besohet vetem Allahu Një I Cili nuk ka
shok.

Per robin e Vet, Muhammedin (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi të), I Lartesuari
thotë: “ Ai te perkrah ty me ndihmën e Vet dhe me besimatrët dhe Ai I ka
bashkuar zemrat e tyre. Edhe sikur te shpenzoje tere pasurinë qe gjendet ne
Tokë, ti nuk do te mund t‟I bashkoje zemrat e tyre, por Allahu I ka bashkuar
ato, Ai me te vertete eshte I Plotëfuqishëm dhe I Urtë” (Enbija 62-63)

-640-

Ai pastaj thotë: “ Dhe do t‟ia mësoj atij Librin dhe diturinë; dhe Teuratin e
Inxhilin; e (pastaj) do ta dergoj atë si Pejgamber te bijtë e Israilit (te cilëve do t‘u
thotë): ― Po ju sjell argument nga Zoti juaj, do te bëj diçka prej balte ne formë
shpendi dhe do te fryh ne te, e me urdherin e Allahut do te bëhët shpend I
vertetë. Dhe do t‟I sheroj te verbërit nga lindja, edhe zgjebanët , dhe do t‟I
ngjallë te vdekurit me vullnetin e Allahut dhe do t‟ju tregoj juve se çka hani
dhe çka grumbulloni ne shtepitë tuaja; kjo do te jetë me te vertetë argument
per ju, nëse bëhëni besimtarë te vertete dhe ta vertetoj vertetësinë e Teuratit
qe eshte shpallur para meje, dhe t‟ua lejoj disa gjëra qe I keni pasur te
ndaluara. Dhe ju kam sjellë argumentin nga Zoti juaj prandaj kini frikë Allahun
dhe mua me degjoni Allahu eshte me te vertete, Zoti im dhe Zoti juaj, ndaj
adhuroni Atë. Kjo eshte rruga e drejtë! Kur Isai u bind se ata nuk duan te
besojnë thirri: “ Cilët do te jenë ndihmësit ne rrugën e Allahut? “ Ne” thane
nxënësit (e tij) , ne do te jemi ndihmësit e fesë se Allahut , ne e besojmë
Allahun, e ti bëhu deshmitar se ne jemi te degjueshëm ndaj Tij. “ Zoti ynë! Ne
besojmë atë qe na ke shpallur Ti dhe ne pasojmë Pejgamberin(Isain) prandaj na
regjistrona nder besimataret” Dhe kafirët filluan te sajojnë intriga, por Allahu I
largoi ato, sepse Allahu di ( ta beje kete) me se miri.” (Ali Imran 48-54)

Cdo Pejgamber I ka pasur mu‘xhizet (mrekullitë) e veta ne pershtatje me kohën ne te

cilën jetonte. Keshtu mu‘xhizet e Musait (paqja e Allahut qofte mbi te) ishin ne frymën e
kohës ne te cilën jetonte, kur benin kërdi magjistarët e shkathët. Ai ne kohën e vet, ka
treguar mrekulli, te cilat I verbëronin shikimet dhe me ndihmen e te cilave magjistarët
duke qene se ata ne kohen e tij ishin te shkathët dhe se me lehtësi mund te vlersonin se
çka ishte e vertetë e çka magji, pernjeherësh dhe pa hamendje e perqafuan Islamin ,
pikerisht ne çastin kur pane atë qe pane: mrekullitë te cilat mund te vijnë vetem nga ai te
cilin e ndihmon dhe e perkrah Allahu I Lartesuar.

Isai I biri I Merjemes eshte derguar ne kohën kur mjekësia ishte ne nje shkallë te
zhvillimit tejet te lakmueshme. Andaj mu‘xhizet e tij nga kjo fushë ishin te paarritshme
per mjekët do te mund ta sheronin njeriun e verbër, I cili eshte lindur si I tillë, duke qene
se kjo nuk eshte verbëri e rendomtë? Apo si do te mund ta sheronin njeriun e zgjebosur
apo dike qe ishte semure nga gërbula dhe semundje te ngjashme te pashërueshme? Apo
cili njeri do te mund te arrinte deri ne atë nivel qe ta ngjallë njeriun e vdekur nga varri?

Gjithesecili e ka te qarte se mu‘xhizet e ketilla e verifikojne vërtetësinë e atij te cilit I

ndodhin keto dhe gjithëfuqinë e Atij qe e ka derguar atë.

-641-

 25-08-, 14:04

-
-

Muhammedi (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) eshte derguar ne kohen kur
oratoria dhe poezia ishin ne kulminacion. Prandaj Allahu ia shpalli atij Librin Fisnik per te
cilin eshte e panjohur gënjeshtra nga cilado anë qofte ajo, ngase kjo eshte Shpallja e të
Urtit dhe te Lavderuarit. Fjalët e Kur‘anit jane mu‘xhize me anë te te cilave sfidohen edhe
njerezit edhe xhinët qe te sajojnë diçka te ngjashme me të, apo dhjetë kaptina , ose
madje edhe vetëm një kaptinë. Kur‘ani afirmon ne menyre te padyshimtë se ata assesi
nuk do te mund ta bëjnë këtë, as atehere e as ne te ardhmen, ngase thotë: ― Nese nuk
mundeni, e, kursesi nuk do te mundeni…” (Bekare 24). Keshtu eshte thene vetem
per ate se kjo nuk eshte e folmja e Krijuesit te Madherishëm , e Allahut, te Cilit askush
nuk I perngjanë as per nga qenësia, as per nga cilësitë e as per nga veprat.

Marrë pergjithësisht, eshte dashur te thuhet se, edhe pse Isai (paqja e Allahut qofte mbi
te) u solli argumente te qarta, ata mbetën me këmbëngulje ne mosbesimin , ne lajthitjen
dhe në paturpësinë e tyre. Vetëm nje grup njerëzish te mire iu bashkuan atij, e përkrahën
e ndihmuan dhe dëgjuan ashtu si duhet. Keshtu ishte edhe kur izraelitet u kthyen kunder
tij dhe e shpifën te sundimtari I asokohshëm , meqë ishin te vendosur qe ta gozhdojnë ne
kryq dhe ta mbysin , mirepo Allahu I Madherishëm e shpetoi atë dhe e ngriti tek Ai, duke
dhënë qe njeri nga pasuesit t‘I ngjante atij, te cilin e zunë e gozhduan dhe e mbytën ,
duke menduar se e kishin mbytur Isanë. Shumë të krishterë I besuan pohimeve te tyre,
mirepo kjo nuk eshte e vertete te gjithe ata qe besojnë ne kete jane ne gabim te hapët. I
Lartmadherishmi thotë:”Dhe kafirët filluan të sajojnë intriga, por Allahu I largoi
ato, sepse Allahu di (ta beje kete) me se miri.” (Ali Imran 54)

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë: “Dhe kur Isai I biri I Merjemes tha:”O bijtë e
Israilit une jam I Derguari I Allahut te ju, qe t‟ua vertetoj Teuratin e shpallur
para meje dhe t‟ua sjell lajmin per Pejgamberin qe do te vijë pas meje, emri I
te cilit do te jetë Ahmed. “ Dhe kur ai u solli argumente te qarta ata thane: “
Kjo eshte magji e hapët” E kush eshte me mizor se ai qe per Allahun shpif
gënjeshtra perderisa therritet ne Islam? Po Allahu nuk do t‟ia tregojë rrugën e
drejtë popullit te padrejtë. Ata deshirojne ta shuajnë dritën e Allahut me gojët
e tyre, por Allahu do të bëjë qe drita e Tij te ekzistojë gjithmonë, madje edhe
pse këtë e urrejnë jobesimtarët.” (Saff 6-8). Pastaj I Lartmadherishmi thotë:” O
besimtarë ndihmoni ne fenë e Allahut, siç kane thene nxenesit (havarijunet) :Ne
do ta ndihmojmë fenë e Allahut” E kur Isai I biri I Merjemes I pyeti: “ A do te
me ndihmoni per hir te Allahut? Nje grup nga bijtë e Israilit besoi e të tjerët jo
kurse Ne I ndihmuam ata qe besuan kunder armikut te tyre dhe ata
ngadhënjyen. ― (Saff 14)

-642-

Isai (paqja e Allahut qofte mbi te) eshte Pejgamberi I fundit I izraeliteve. Ai ne drejtimet
e tij, ua ka paralajemeruar ardhjen e Pejgamberit te fundit, I cili do te vijë pas tij. U ka
treguar se si do te quhet edhe e ka pershkruar atë ne menyre qe te mund ta njihni dhe ta
pasoni. Ky ishte argument dhe mirëbërësi e Allahut ndaj tyre, siç thotë I Lartmadherishmi
: “ Dhe atyre qe ndjekin Pejgamberin, Ferrëfyesin , I cili nuk do te dijë as te
lexojë a te shkruajë, te cilin ata e gjejnë te shenuar ne Teurat dhe ne Inxhil, I
cili do te kërkojë prej tyre qe te bëjnë vepra te mira e te ndalojne nga ato te
këqijat, I cili do t‟u lejojë ushqime te mira, e t‟ua ndalojë ato te keqijat, I cili
do t‟I lirojë nga ngarkesat dhe vështirësitë te cilat I kane pasur ata. Prandaj
ata qe do t‟I besojnë atij, qe do ta perkrahin e do ta ndihmojnë atë, dhe so ta
ndjekin dritën e derguar permes tij- ata do te arrijnë çka te deshirojnë.” (A‘raf
157)

Muhammed b. Is‘haku shenon: ― Me ka treguar Theur b. Jezidi, se ka degjuar nga Halid

b. Ma‘dani se me nje rast sahabët e lutën te Derguarin e Allahut (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te):‖O I Derguar I Allahut na trego diç per ty‖ e ky u ka thene: ― Une
jam duaja e babait tim, Ibrahimit, dhe paralajmerim I Isait. Nena ime , kur mbeti me
barrë me mua, ka pare nje dritë e cila ka ndriçuar pallatet e Busras ne Sham‖

Nje hadith I ngjashëm me kete transmetohet edhe nga Irbad b. Sarije dhe Ebu Umame, e
këta nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) me atë qe ne te qendron
: ― Une jam duaja e babait tim, Ibrahimit , dhe paralajmerim I Isait, meqë Ibrahimi kur e
ndertoi Ka‘ben eshte lutur: ― O Zoti ynë, dërgo ne mesin I tyre nje Pejgamber prej
tyre. (Bekare 129). Kur pejgamberia tek izraelitet perfundonte me Isanë , ai u ka thene
se nga mesi I tyre me nuk do te ketë te Derguar dhe se pas tij, I Derguari do te jetë
arab, I cili nuk do te dijë as te shkruajë as te lexojë, I fundit nga te gjithe Pejgamberët
me emrin Ahmed, e ky ne realitet eshte Muahmmed b. Abdullah b. Abdul-Muttalib b.
Hashim, nga loza e Ismailit, te birit te Ibrahimit (paqja e Allahut qofte mbi te)

Allahu I Madherishëm thotë: “ Dhe kur ai u solli argumente te qarta ata thane: “
Kjo eshte magji e hapët.‖ Eshte e mundur qe kjo te ketë te bëjë me Isain (paqja e
Allahut qofte mbi te), por edhe me Muahmmedin (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te)

Pastaj I Lartmadherishmi u jep zemër robërve te Vet besimtarë, qe ta ndihmojnë Islamin

dhe muslimanët , ashtu qe te ngriten dhe ta perkrahin te Derguarin e Tij ne perhapjen e
Islamit : “ O besimtarë, ndihmoni fenë e Allahut, siç kane thene
nxënësit (havarijunët): “ Ne do ta ndihmohmë fenë e Allahut” E kur Isai I biri I
Merjemes I pyeti: “ A do te me ndihmoni per hir te Allahut? Dmth kush prej jush
do te me ndihmojë ne thirrje tek Allahu.
-643-

 27-08-, 18:44

-
-

Kjo ka ndodhur ne Nazaret sipas te cilit te krishteret edhe jane quajtur. Allahu I
Madherishëm thotë:‖Nje grup nga bijtë e Israilit besoi e të tjeret jo” dmth ne atë
qe I therriste ai izraelitet dhe te tjeret te besojnë, disa besuan e disa nuk besuan. Ne
mesin e atyre qe besuan qenë te gjithe banoret e Antakisë siç thonë sheme historian dhe
komentatorë. Ne realitet Isai ua pat derguar atyre tre emisarë, nder te cilët ishte edhe
Shem‘uni, ndersa ata iu pergjigjen thirrjes dhe besuan. Marrë pergjithësisht, ketu nuk
mendohet ne ata qe permenden ne suren Ja Sin , per çka kemi folur ne ―Rrefimin per nje
qytet‖ . Izraelitet e tjerë ose shumica prej tyre, nuk deshën te besonin. Pastaj Allahu I
ndihmoi ata qe besuan kunder atyre qe nuk besuan, me ç‘rast besimtarët fituan dhe I
ngadhënjyen jobesimtarët. Perkitazi me kete I Lartmadherishmi thotë:”Dhe kur Allahu
tha:”O Isa do ta marr shpirtin e do te ngris tek Unë dhe do te te shpetoj nga
kafirët , dhe do te bëj qe pasuesit e tu te jenë mbi kafirët, deri ne Ditën e
Kiametit.‖ (Ali Imran, 55). Pra secili qe ka qenë me afer tij, e ka mundur atë tjetrin.
Keshtu muslimanët, duke qenë se per te e flisnin të vertetën e padyshimtë , dmth se ai
ishte robi dhe I Derguari I Allahut, I ngadhenjyen te krishteret, te cilët kishin devijuar dhe
e kishin tepruar duke I pershkruar atij me teper se ç‘kishte shpallur Allahu permes tij.

Gjithashtu marrë pergjithësisht pasi qe te krishteret kane besuar me drejtë sesa hebrenjtë
– mallkimi I Allahut qofte mbi ta- te krishterët ngadhënjenin mbi hebrenjtë , deri ne
paraqitjen e serishme te Islamit dhe te muslimanëve.

ZBRITJA E SOFRES
Allahu I Madherishëm thotë;” Dhe kur nxënësit (havarijunët) thane: “ O Isa I biri I
Merjemes a mundet Zoti yt te na zbresë nje sofër prej qielli?” Ai tha: “ Kini
frikë Allahun, nëse jeni besimtar” Ata thane: “ e deshirojme qe te hamë nga ajo
(sofër) e te na qetësohen zemrat dhe te bindemi se na e ke thene te vërtetën ,
dhe per atë te bëhëmi dëshmitarë” Isai I biri I Merjemes tha:”O Allah o Zoti
ynë! Zbritna neve nje sofër nga qielli qe te jete festë per te paret
(bashkëkohësit) tanë dhe per ata pas nesh, dhe (te jetë) mrekulli prej Teje,
dhe na ushqe, se Ti je Furnizuesi me I mire” Une do t‟ua zbresë atë (sofrën)
tha Allahu, por kush nga ju, pas kesaj nuk beson, Une do ta denoj ate me nje
denim, me çfarë nuk do ta denoj askend ne botë” (Ma‘ide 112-115)

Ne , në Tefsirin tone, I kemi cituar transmetimet nga Ibni Abbasi, Selman el-Farisiu,
Ammar b. Jasiri etj, ne te cilat flitet per zbritjen e sofrës. Në to qendron se Isai (paqja e
Allahut qofte mbi te) I ka urdheruar nxenesit e vet qe te agjerojne tridhjete dite.

-644-

Kur e agjeruan kohen e caktuar, ata kerkuan nga ai qe t‘ua zbriste nje sofër nga qielli qe
te hanin dhe qe t‘u qetësoheshin zemrat si shenjë se Allahu ua kishte pranuar agjerimin
dhe se ua kishte permbushur lutjen. Gjithashtu kane dashur qe kjo t‘u ishte festë e që atë
ditë kur u nderpritet te agjeruarit te hanë nga ajo dhe qe aty te ketë mjaft ushqim per
secilin prej tyre, edhe per te varfërin edhe per te pasurin. Isai (paqja e Allahut qofte mbi
te) nisi t‘I keshillonte duke u frikësuar se nuk do te jenë mjaft falenderues dhe se nuk I
kishin plotesuar si duhet obligimet e tyre. Mirepo keta ishin këmbëngulës qe Isai ta luste
Zotin e Madherishëm qe t‘ua jepte atë. Duke pare se nuk hiqnin dorë, ai iu afrua vendit
ku zakonisht falej, veshi rroba te vrazhda nga këmenda, qendroi gatitu , e uli kokën filloi
te qante dhe përulshëm e luti Allahun qe t‘ua jepte atë qe deshironin ata. Ne kete Allahu I
Madherishëm ne sy te njerëzve ua zbriti sofrën nga qielli, e cila u paraqit ndermjet dy
reve, dhe afrohej dalëngadalë. Duke zbritur, Isai e luste Zotin e Madherishëm qe ta beje
ate meshire te bekuar dhe shpetimprurëse e jo ndeshkim. Keshtu zbriste derisa nuk u
leshua pikerisht parqa Isait (paqja e Allahut qofte mbi te). Duke qenë se ajo ishte
mbuluar me nje çerçaf , Isai filloi ta zbulonte duke shqiptuar: ― Ne emër te Allahut,
Furnizuesit me te mire‖ Ne te ishin shtatë peshq dhe shtatë kuleç. Disa thonë se ka pasur
edhe uthull, e disa te tjere- shegë dhe pemë te tjera. Nga ajo ndihej aromë e këndshme.
Allahu ka thene: ― Bëhu‖ e ajo eshte bere. Pastaj Isai (paqja e Allahut qofte mi te) tha që
te hanë ndersa ata u pergjigjën se nuk do te fillojme para tij. Ne kete Isai (paqja e
Allahut qofte mbi te) tha se ata te paret e kishin kerkuar kete. Duke qene se refuzonin te
fillonin te paret, Isai urdheroi qe ushqimi t‘u ndahet te varfërve, te ngratëve, te semurëve
dhe te çalëve, te cilit ishin afro nje mije e treqind veta. Kur hëngrën nga sofra, te gjithe
ata qe ishin te semure dhe te çalë u shëruan, ndersa te tjeret kur e pane kete, u penduan
qe nuk kishin ngrënë edhe ata. Me tej thuhet se sofra zbriste per çdo ditë nga njehere
dhe se njerezit hanin prej saj , e qe askujt nuk I ishte pak, meqë njesoj hante nga I pari e
deri tek I fundit, edhe pse ndonjëhere hanin shtate mije njerëz. Pastaj zbriste çdo te
dyten dite, ashtu si populli I Salihut qe pinte qumeshtin e devesë çdo te dytën ditë. Pastaj
Allahu e urdheroi Isain qe nga ajo te hanin vetem te varfërit e jo edhe te pasurit. Mirepo
kjo shumicës I erdhi vështirë. Hipokritët nisen te kritikojne e ajo pushoi se zbrituri kurse
ata qe kritikonin qenë te shendrruar ne derra.

Ibën Ebi hatimi dhe Ibni Xheriri shenojne se El-Hasan b. Kaz‘a el-Bahili ka treguar se ka
degjuar nga Sufjan b. Habibi, ky nga Se‘id b. Ebu Arube ky nga Katade, ky nga Hal-lasi, e
ky nga Ammar b. Jasiri, se I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka
thene:‖Ne sofër e cila qe zbritur nga qielli, ka pasur mish dhe bukë. Ata te cilëve u kishte
zbritur ishin te urdheruar qe te mos fshehin te mos lakmojne dhe qe te mos marrin per
nesër. Mirepo ata ishin lakmitar qe merrnin dhe grumbullonin andaj qenë te shndrruar ne
majmunë dhe derra.‖

-645-

 28-08-, 11:52

-
-

Kete transmetim Ibni Xheriri e shenon edhe nga Bandari, ky nga Ebi Adijji, ky nga Se‘idi,
ky nga Katade, ky nga Hal-lasi, e ky nga Ammari si meukuf dhe kjo eshte me ne rregull.
Ai gjithashtu e shenon edhe nga Simaku, ky nga nje njeri nga fisi Benu Axhël, e ky nga
Ammari si meukuf qe eshte me ne rregull. E Allahu e di me se miri. Ndermjet Ammarit
dhe Hal-lasit mungon nje transmetues. Marrë pergjithësisht, sikur te ishte e sigurt se ky
transmetim eshte nga I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ky do te
ishte vendimtar ne kete çështje.

Dijetarët nuk janë ne pajtim se a ka zbritur sofra apo jo. Shumica prej tyre konsideron se
ajo ka qene e zbritur, ngase ne kete na udhezojnë transmetimet e permendura, e keshtu
mund te kuptohet edhe nga domethënia e jashtme e tekstit kur‘anor, veçanarisht nga
fjalët : “ Unë do t‟ua zbres atë (sofrën).‖ Keshtu thotë Ibni Xheriri, e Allahu e di me se
miri.

Veç kesaj Ibni Xheriri shenon nje transmetim autentik, ku qendron se Muxhahidi, dhe
Hasan b. Ebi El-Hasan el-Basriu ka thene: ― Sofra nuk ka qene e zbritur ngase ata kane
hequr dore nga kjo, atehere kur Allahu ka thene:”por kush nga ju , pas kesaj nuk
beson, Une do ta denoj ate me nje denim me çfare nuk do ta denoj askend ne
bote”

Nderkaq thuhet se te krishteret nuk dine asgje per rastin e sofres ngase ky rast nuk
permendet fare ne librin e tyre, edhe se per te flitet ne shume transmetime. Allahu e di
me se miri.

Ne, per kete rast kemi folur gjerësisht ne Tefsirin tone, prandaj kush deshiron, le te
shikoje aty. Falenderimi I qofte Allahut per miresinë e Tij.

Ebu Bekër b. Ebid-Dunjai shenon se nje njeri emri I te cilit nuk I kujtohet I ka rrefyer se
Haxhxhaxh b. Muhammedi I ka treguar se ka degjuar nga Ebu Hilal Muhammed b.
Sulejmani, se Ebu Bekër b. Abdullah el-Muzeniu ka thene: ― Me nje rast nxenesit e
humbën Pejgamberin e tyre, Isanë e u qe thënë se ishte nisur kah deti. Ata u vunë ne
kerkim te tij dhe kur erdhën te deti, e pane atë duke ecur neper ujë dhe se valet here po
e ngrisnin e here po e zbrisnin. Ishte I veshur me nje petk, me gjysmën e te cilit e kishte
mbuluar pjesën e siperme. Kur iu afrua njeri prej tyre per te cilin Ebu Hilali thotë se
mendon qe ka qene ma I miri, tha:‖ A te afrohem o I Derguari I Allahut? ― Afrohu tha
Isai.

-646-

Ky duke vene njeren kembe ne uje dhe e bëri hapin me tjetrën, thirri‖ Uh! U mbyta, o I
Derguari I Allahut‖ ― Ma jep dorën ― u pergjigj Isai, ― Sikur njeriu te besonte sinqerisht
madje edhe sa nje qime, do te ecte neper ujë pa kurrfar vështirësish.‖

Nje transmetim te ngjashëm e shenon edhe Ebu Se‘id b. El-A‘rabiu, nga Ibrahim b. Ebi El-
Xhehimi, ky nga Sulejman b. Harbi, e ky nga Ebu Hilal b. Bekri.

Ebu Bekër b. Ebid-Dunjai, me tej shenon: ― Na ka treguar Muhammed b. Alijj b. El-Hasan

b. Sufjani, se ka degjuar nga Ibrahim b. El-Esh‘athi, se El-Fudajl b. Ijadi ka thene:‖I
pyetur se si mund te ecën neper ujë, Isai eshte pergjigjur: ― Duke iu falenderuar imanit
dhe bindjes se fuqishme.‖ Ne besojme sikurse ti dhe jemi te fuqishëm sikurse edhe ti‖ u
pergjigjen ata, e ky u tha: ― Atehere ejani dhe ecni edhe ju‖ Kur u nisën pas tij, e u
fundosën , ai e pyeti: ― E ç‘keni? Ata u pergjigjën , kemi frikë nga valet.‖ E a nuk I
frikësoheni Zotit te valëve? Pyeti ky. Pastaj I nxorri nga uji dhe I vendosi ne breg, mori
nje grusht rërë dhe e hapi. Ne nje dorë kishte ari ndersa ne tjetren dhe apo rërë. ― Cka ju
pelqen me se shumti prej ketyre dy gjërve? Pyeti ai, ndersa ata u pergjigjën : ― Ari‖ Ne
kete ai tha: ― Per mua edhe njera edhe tjetra jane njesoj.‖

Ne rrefimin mbi Jahjane, te birin e Zekerijjait, me heret kemi thene se disa dijetarë nga
brezat e pare thonë se Isai (paqja e Allahut qofte mbi te) vishte rroba nga këmnda dhe
hante gjethe nga drunjtë, se nuk kishte banesë, familje dhe pasuri, e as diç qe do ta linte
per neser. Disa prej tyre thone se hante nga fitimi I nënës vet, e cila tirrte lesh. Bekimi I
Allahut dhe paqja qofshin mbi të.

Ibni Asakiri shenon se Esh-Sha‘biu ka thene:‖ Kur ne praninë e Isait (paqja e Allahut qofte
mbi te) permendej Dita e Gjykimit, klithte dhe thoshte : ― Nuk I takon te birit te Merjemes
qe te heshtë kur permendet Dita e Gjykimit.‖

Nga Abdulmelik b. Se‘id b. Ebxheri transmetohet se Isai, kur degjonte vazin, qante porsi
nëna te cilës I ka vdek femija.

Abdurrezaku shenon se ka degjuar nga Ma‘meri, ky nga Xha‘fer b. Belkani , se Isai kishte
zakon te thoshte : ― O Allahu im! Une nuk mund te largoj ate qe nuk e dua e as qe mund
te pranoj atë qe dua . Une jam nën pushtimin e dikujt tjeter dhe jam I varur nga veprat e
mia. Prandaj nuk ka me te varfër se une ! O Allahu im, mos lejo qe armiku t‘I gëzohet
fatkeqësisë sime dhe qe permes meje t‘I sjellë fatkeqësi mikut tim. Mos lejo qe ne besim
te me godasë mynxyra dhe , mos lejo që të më zë ai, I cili ndaj meje nuk ka meshirë.‖

-647-

 31-08-, 15:18

-
-

Fudajl b. Ijadi transmeton nga Junus b. Ubejdi, se Isai thoshte: ― Askush nuk do te besojë
me te vertete perderisa brengoset se çka te hajë ne kete botë.‖ Fudajli gjithashtu thotë
se Isai thoshte: ― Kam menduar per krijesat, dhe kam ardhur ne perfundim se , sipas
mendimit tim, më fatlumi eshte ai I cili nuk eshte krijuar fare.‖
Is‘hak b. Bishri transmeton nga Hisham b. Hasani , se El-Hasani ka thene:‖Ditën e
Gjykimit Isai do te jetë I pari nga mesi I asketëve.‖ Ai gjithashtu thotë:‖Ata te cilët I
shmangen mëkateve, Ditën e Gjykimit do te jenë te ringjallur se bashku me Isain.‖

Ai shton: ― nje ditë Isai duke vënë nje gur ne vend te jastekut , ra dhe fjeti thellë.
Nderkohe I erdhi Iblisi e I tha:‖O Isa a po thua se nga kjo botë nuk te nevoitet asgjë? E
edhe ky gur eshte nje nga sendet e dynjallëkut‖ Ne kete Isai u zgjua, e mori gurin e
hodhi ne të, e tha: ― Ja tek e ke kete se bashku me tërë dynjanë‖

Mu‘temir b. Sulejmani thotë, se Isai me nje rast doli para shokeve te vet, I mbështjellë
vetëm me gunë te leshtë, e cila ia mbulonte vetem atë qe ishte më e nevojshme. Ishte I
zbathur I perlotur me flokë te shprishur, I zbehtë nga uria dhe me buzë te çara nga etja.
― Paqja qofte mbi ju, o pasardhësit e Israilit‖ tha ai. ― Une sipas vullnetit te Allahut ia kam
dhene dynjallëkut vendin qe I takon, duke mos u mrekulluar me të dhe duke mos e
lavderuar atë. A e dini se ku e kam shtepinë? Ku e ke shtepine o Frymë e Zotit? Pyetën
ata. Ky tha: ― Shtepitë e mia jane xhamitë, aroma : uji, erëza: uria, ndersa kandili I nates:
Hëna. Dimrit e kryej namazin aty ku shkelqen Dielli, bari aromatik eshte gjelbërimi im
tokësor, ndersa leshi- rrobat e mia. Shenja ime eshte frika nga Zoti, ndersa miqtë e mi
jane varfanjakët e palëvizshëm dhe te mjerë. Fle dhe zgjohem pa asgjë ne botë, jam
shpirtmire dhe kam ndergjegjje te qetë. A ekziston kush me I pasur se unë? Kete e
transmeton Ibni Asakiri.

Ne Jetëshkrimin e Muhammed b. El-Velid b. Ebban b. Hiban Ebi El-Hasan el-Ukajl el-Misrij

qendron: ― Na ka treguar Hani‘b. Mutevekkil el-Iskenderani, se ka degjuar nga Hajve b.
Shurejhi, ky nga El-Velid b. Ebu El-Velidi , ky nga Shefijj b. Mati‘u, e ky nga Ebu Hurejre,
se I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)ka thene: ‖Allahu I Madherishëm I
ka shpallur Isait: ― O Isa shperngulu nga nje vend ne vendin tjeter, ne menyre qe tete
mos njohin e te bezdisin. Pasha Fuqinë dhe Madhërinë Time, do t‘I jape per gra nje mije
hyri, do ta pergadise gostinë dasmore katerqind vjet.‖

Megjithatë eshte per t‘u çuditur se keto fjalë I pershkruhen te Derguarit (paqja dhe
shpetimi i Allahut qofte mbi te) Eshte e mundur qe ky hadith te jete meukuf dhe se Shefijj
b. Mati‘u ta kete marre nga Ka‘b el-Ahbari, apo nga ndokush tjeter qe transmeton
israilijjate. Allahu e di me se miri.

-648-
Abdulla b. el-Mubareku thotë: ― Sufjan b. Ujejne transmeton nga Halef b. Haushebi, se
Isai I ka thene nxenesve :‖ Ashtu siç ua kanë lënë sundimtarët juve diturinë, ashtu edhe
ju lëniani atyre dynjallëkun‖

Katade shenon se Isai (paqja e Allahut qofte mbi te) ka thene:‖Pyetmëni Une jam
zemërbutë dhe I vogël ne sytë e mi‖

Ismail b. Ajashi transmeton nga Abdullah b. Dinari se Umeri ka rrefyer se Isai I ka

keshilluar nxenesit e vet: ― Hani bukë elbi, pini ujë te pastert dhe te pabrengë. Pasha atë
qe po e flase, ëmbëlsia e kesaj bote nenkupton hidhëtinë e botës tjeter, ndersa hidhëtia e
saj , ëmbëlsinë dhe kenaqesine ne botën tjeter. Robërit e Allahut nuk jetojnë ne menyre
luksoze. Pasha fjalët e mia, ë I keqi nga ju, eshte njeriu I dijshëm , I cili jep perparesi
ëndjëve te veta kundrejt diturisë dhe deshiron qe te gjithe njerezit te jenë sikurse ai. Një
transmetim te ngjashëm me kete, e transmeton edhe Ebu Hurejre.

Ebu Mus‘abi transmeton nga Maliku se ka degjuar qe Isai ka thene:‖O Pasardhesit e

Israilit merrni uje te kthjellët , barishte fushash dhe bukë elbi ,ndersa ruajuni nga buka e
grunjtë, meqë me të nuk do te jeni falenderues.‖

Ibni Vehbi transmeton nga Sulejman b. ilali, se Jahja b. Se‘idi ka treguar se Isai
thoshte:‖Kjo botë le te jetë per ju vend neper te cilin kaloni, e jo te cilin do ta ndertoni‖

Gjithashtu thoshte : ―Dashuria ndaj dynjasë eshte shkaktare e çdo mëkati. Shikimi në
zemër nxitë epshin.‖ Vuhejb b. El-Verdi percjell nje transmetim te ngjashëm dhe shton: ―
E sa e sa epshe ne zemrat e njerezve kane shkaktuar vajtime te gjata.‖

Nga Isai (paqja e Allahut qofte mbi te) transmetohet se ka thene: ― O ti njeri I dobët, ki
frikë Allahun kudo qe te gjendesh. Ne kete bote behu mysafir kalimtar. Shtepia le të jetë
xhamia. Mesoi sytë e tu te qajtur , trupin ne saber, e zemrën ne persiatje dhe mos e
brengos per rriskun e nesërm, meqë ky eshte gabim‖

Gjithashtu transmetohet se ai ka thene:‖Ashtu sikurse qe askush prej jush nuk mund ta

ndertoje shtepine ne vale te detit, po ashtu kete bote mos ta konsideroje si vendqendrim
te tij.‖

Ne kete kuptim Thabik b.El-Berberi, ka kenduar ne vargje:

Me shpata moret shtepi per vete-
Vallë, a ndertohet ne vale shtepia prej balte!

Sufjan eth-Theuriu thote se Isai I biri I Merjemes, ka thene: ― Nuk eshte e mundur qe ne
zemren e besimtarit te ekzistojë dashuria edhe per dynjallëk edhe per Ahiret ashtu siç nuk
eshte e mundur qe ne nje enë te jenë se bashku uji dhe zjarri.‖

-649-

 04-09-, 17:22

-
-

Ibrahim el-Harbi transmeton nga Davud b. Reshidi se Ebu Abdullah es-Safiu ka

thene:‖Isai ka thene:‖Ai I cili e kerkon dynjanë, e I ngjanë atij që pi ujë deti: sa ma
shume qe te pije, aq me teper eshtohet, gjithnjë , perderisa nuk e mbytë.‖

Nga Isai (paqja e Allahut qofte mbi te) gjithashtu , transmetohet se ka thene: ― Shejtani
eshte me dynjallëkun. Ai mashtron me pasuri, I zbukuron aspiratat dhe I zgjon epshet‖

El-Ameshi transmeton se El-Hasani ka thene:‖Isai dinte te shtronte ushqim para miqve te

tij, e pastaj ngrihej duke thene: ― Keshtu edhe ju qerasni njerezit e tjere.‖

Nje grua I ka thene Isait (paqja e Allahut qofte mbi te) : ― Lum per ngrykun qe te ka
bartur dhe lum per gjoksin qe te ka dhënë gji‖ Ai ne kete ka thene:‖Lum per ate qe e
meson Librin e Allahut dhe punon sipas tij‖

Ai gjithashtu I ka thene :‖Lum per ate qe qane kur ti kujtohen mekatet e veta, qe e ruan
gjuhen e vet dhe qe shtepia e tij I mjafton ― Prej tij, gjithashtu, transmetohet se ka
thene:‖Lum per ate qe fle e nuk mendon per mekat, por mendon per ate qe nuk eshte
mekat‖

Malik b. Dinari thote:‖Me nje rast Isai dhe shoqeria e tij, kaluan prane nje kufome e ata
thane : ― O sa shume qe po kundermon‖ ndersa ai tha:‖O sa dhembe te bardhe qe paska‖
ne menyre qe t‘I shmangë ata nga pergojimi.‖

Ebu Bekër b. Ebid-Dunjai shenon se, Husejn b. Abdurrahmani ka treguar se Zekerijja b.

Adijji ka thene: ― Isai I biri I Merjemes ka thene:‖O nxenës jini te kenaqur edhe me pak
dynjallëk nese e keni besimin ne rregull, ashtu siç janë te kenaqur ata qe e duan dynjanë
me pak besim, nese me dynjallëkun e tyre eshte çdo gjë në rregull‖

Nje poet I ka vargëzuar keto fjalë siç transmeton Zekerijjai:

―Po e shoh se disa njerez jane te kenaqur edhe me minimum ne besim,

Por nuk duan te jenë te kenaqur me minimum ne aspiratat jetësore.
Ne favor te besimit, heq dorë nga dynjallëku, I cili I takon sundimtarëve, ashtu siç
sundimtarët heqin dorë nga besimi na favor te dynjallëkut‖

Ebu Mus‘abi transmeton nga Maliku se Isai I biri I Merjemes ka thene:‖Mos flisni shume
perveç nëse e permendni Allahun, ngase zemrat pa hetuar fare, do t‘u bëhën te vrazhda,
ndersa zemra e vrazhdë eshte larg Allahut. Mos u sillni me mëkatet e njerezve si
sundimtare, por si rober.

-650-

Ekzistojnë dy lloj njerezish: ata qe jane ne gjendje te mire dhe ata qe vuajnë.

Kini meshire ndaj atyre qe vuajnë dhe falenderoni Allahun nese jeni ne gjendje te mire‖

Eth-Theuriu transmeton nga babai I vet se Ibrahim et-Tejmiu ka treguar se, Isai (paqja e
Allahut qofte mbi te) u ka then pasuesve te vet: ― Po ju flas te vertetën : Kush e kerkon
Firdeusin le te ushqehet me bukë te zezë nga elbi dhe le te fle ne plehërishtë me qentë.‖

Malik b. Dinari thote se Isai ka thene:‖Per te arritur Firdeusin nuk kerkohet shume: Duhet
te jesh I kenaqur me buke elbi nga hiri dhe te strehohesh me qente ne pleherishtë‖

Abdullah b. El-Mubareku thote se ka degjuar nga Sufjani e ky nga Mensuri se Salim b. Ebi
el-Xhadi ka rrefyer se Isai ka thene:‖Punoni per hir te Allahut e jo per hir te stomakut
tuaj. Shikoni zogjtë te cilët flenë dhe zgjohen, e nuk mbjellin dhe nuk korrin, porse Allahu
ua jep rriskun . Nese thoni se ju I keni stomakët me te medhenjtë sesa zogjtë , atehere
shikoni kuajt e egër dhe lopët: ata gjithashtu zgjohen duke mos mbjellur e korrur por I
furnizon Allahu‖

Safuan b. Amri transmeton nga Shurjeh b. Abdullahu se Jezid b. Mejseri ka rrefyer se me

nje rast nxenesit e pyeten Mesihun: ― O Ferrëfyes I Zotit shiko se sa e bukur qe qenka kjo
xhami‖ e ky u tha: ― Amin Amin Po ju flas te vertetën Allahu nga kjo xhami nuk do te le
asnje guri e që per shkak te mekateve njerëzore te mos e rrënojë. Allahu nuk e shpreh
meshiren e Vet per shkak te arit te argjendi apo te ketyre gurëve te cilëve u mrekulloheni
ju. Prej te gjitha ketyre Atij I jane me te dashura zemrat e pasterta te besimtareve. Duke
iu falenderuar atyre , Allahu jep jetë ne Tokë dhe per shkak te tyre, kur te prishen e
shkaterron Tokën.

Hafëz Ebu El-Kasim b. Asakiri, ne Tarihun e tij shenon: ― Na ka treguar Ebu Mensur b.
Muhammed es-Sufiu se ka degjuar nga Aishe bintu El-Hasan b. Ibrahim el-Verkanije, kjo
nga Ebu Muhammed Abdullah b. Umer b. Ubejdullah El-Hushejmi, ky nga El-Velid b.
Ebani ky nga Ahmed b. Xha‘fer er-Raziu ky nga Suhejl b. Ibrahim el-Handhaliu ky nga
Abdulvehhab b. Abdulazizi ky nga El-Mu‘temiri, ky nga Muxhahidi e ky nga Ibni Abbasi se
I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Me nje rast Isai (paqja
e Allahut qofte mbi te) kaloi prane nje qyteti te zbrazët. Duke u mrekulluar nga godinat e
tij tha:‖O Zoti im, urdheroje kete qytet qe te me pergjigjet.‖ Allahu I shpalli atij qyteti: ― O
qytet I zbrazet pergjigju Isait‖ Ne kete qyteti thirri: ― I dashuri Isa, çfare dëshiron prej
meje? Isai pyeti: ― Cfare ka ndodhur me drunjtë , me lumenjt me pallatet dhe me banoret
e tu? Qyteti u pergjigj: ― I dashuri Isa, eshte njëmendësuar premtimi I Zotit tend, prandaj
m‘u thane drunjtë e lumenjt, pallatet m‘u rrenuan, ndersa banoret e qytetit vdiqën.‖

-651-

 07-09-, 15:00

-
-

E ku eshte thesari I tyre? Pyeti Isai .‖ Ata e tubonin atë edhe nga hallalli edhe nga
harami, prandaj po kalben ne brendine time. Allahut I takon çdo gjë qe gjendet ne qiej
dhe ne Tokë‖ u pergjigj. Ne kete Isai (paqja e Allahut qofte mbi te) tha:‖I çuditem tre
personave : atij qe e kerkon dynjanë, ndersa vdekjen e ka pas thembrave; atij qe nderton
pallate, ndersa varri eshte vendqendrimi I tij; dhe atij qe qeshet se tepermi, ndersa
Xhehenemi eshte para tij! O njeri je I pangopur me shume dhe I pakenaqur me pakë.
Pasurine tende e grumbullon per ate qe nuk do te te lavderojnë dhe ia jep atij I cili nuk
do te arsyetojë. Ti je skllav I stomakut tend, se pasuria qe po e grumbullon ti, do te jetë
e huaja.‖ Ky hadith eshte garib , porse e cituam , meqë permban gjëra te bukura.

Sufjan eth-Theuriu transmeton nga babai I vet, e ky nga Ibrahim b. Et-Tejmiu, se Isai
(paqja e Allahut qofte mbi te) ka thene:‖O dijetarë thesarët tuaj le te jenë ne qiell, sepse
zemra e njeriut eshte atje ku e ka thesarin.‖

Theur b. Zejdi transmeton nga Abdulaziz b. Dhebjani se Isai I biri I Merjemes ka

thene:‖Ai I cili e meson tjetrin, keshillon dhe punon , do te hyjë ne Mbretërinë qiellore
dhe do te quhet I madh.‖ Ebu Kurjebi thote se transmetohet qe Isai (paqja e Allahut
qofte mbi te) ka thene:‖Nuk ka dobi nga dituria qe te pason ne kenaqesi (rehati) , e te
tradhëton në vështirësi.‖

Ibni Asakiri me nje sened garib shenon nga Ibni Abbasi se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Njehere Isai doli para izraeliteve e tha:‖O
nxenes , mos u folni urtesi atyre qe nuk e meritojnë kete, meqë do t‘u bëni padrejtësi ,
por mos I fshihni nga ata qe I meritojnë keto, meqë atehere edhe atyre do t‘u beni
padrejtësi. Dijenia ndahet ne tri lloje: ajo qe eshte e sigurtë, e pasojeni atë; ajo qe eshte
e gabuar, e largohuni asaj; dhe ajo e cila eshte e pasigurtë, e gjykimit per te, lërjani
Allahut.‖

Abdurrezaku thote se ka degjuar nga Ma‘meri e ky nga nje njeri, se Ikrime me ka rrefyer
se Isai ka thene:‖Mos hidhni margaritarë para derrave, sepse ata nuk do te bejnë asgjë
me to, dhe mos I jepni urtesi atij qe nuk do meqë urtesia eshte me e mire se
margaritarët, ndersa ai qe nuk e do kete, eshte më I zi se derri.‖

Vehbi dhe disa te tjere thone se Isai ( paqja e Allahut qofte mbi te) u ka thene dijetarëve
te kohes se vet: ― Ju jeni sikurse kripa ne Tokë , andaj kur te prisheni ju, me nuk ka ilaç
per ju. Ju I keni dy cilësi te injoranteve: qesheni pa ndonjë arsye dhe çoheni vonë ne
mengjes, duke mos e kaluar paraprakisht naten ne ibadet.‖

Transmetohet se, I pyetur se cili prej nejrezve me se shumti mbjell çrregullime, eshte
pergjigjur se keto jane gabimet e te diturve, sepse kur I dituri gabon, gabojnë edhe
njerezit e tjerë.
-652-

Gjithashtu thuhet se ka thene:‖O dijetarë te keqinj, dynjallëkun e keni vënë në kokë, e

Ahiretin nën këmbë! Fjalët u jane ilaç, e veprat sëmundje. Ju jeni sikunder druri oleandri-
duket bukur, por ai qe e shijon –helmohet.‖

Vehbi thote se Isai ka thene: ― O dijetarë te keqinj jeni ulur para dyerve te xhenetit, e nuk
hyni ne të, as qe I therrisni te varfërit qe te hynë ne te. Njeriu me I keq tek Allahu eshte
dijetari I cili me diturinë e vet synon dynjallëkun.‖

Mekhuli thote se me nje rast ishin takuar Jahjai dhe Isai pershendetur dorë per dore, e
Isai kishte qeshur. Ne kete Jahjai e kishte pyetur: ― C‘është kjo or tezak, po te shoh te
qeshur sikur te ishe I sigurtë per veten? E ky I ishte pergjigjur: ― E ç‘eshte kjo qe po te
shoh te vrenjtur, si kur ke rene ne dëshpërim? Ne kete Allahu ka shpallur: ― Prej ju dyve ,
me I dashuri per Mua eshte ai, I cili I eshte qeshur tjetrit.‖

Vehb b. Munebbihu thotë: ― Me nje rast Isai dhe nxënësit e tij qendronin prane nje varri,
ne te cilin ishte leshuar I vdekuri, dhe zunë te flasin per varrin dhe ngushtësinë e tij, e
Isai tha:‖Ju tanimë keni qene aty ku eshte edhe me ngushtëse ne varr: ne barqet e
nënave tuaja. Kur do Allahu ai jep qe vendi I ngushtë te jete I gjerë dhe I rehatshëm.‖

Ebu Umer ed-Dariri thote: ― Kam degjuar se isai me te kujtuar vdekjen gjaku I pikonte
nga lekura

.‖Perkitazi me kete ekzistojnë shue transmetime . Ne percollëm vetem nje pjesë pasaj qe
shenon Hafëz Ibën Asakiri. Allahu e udhezon ne ate qe eshte me e drejtë.

NGRITJA E ISAIT (paqja e Allahut qofte mbi te) NE QIELL- HEBRENJTE DHE TE
KRISHTERET E KANE TRILLUAR RASTIN E GOZHDIMIT

Allahu I Madherishem thote:”Dhe kafiret nisen te sajojne intriga ; porse Allahu I

shmangu ato. Sepse Ai di (ta beje kete) me se miri. Dhe kur Allahu tha:”O Isa
do ta marr shpirtin e do ta ngris tek Une dhe do te te shpetoj nga kafiret, dhe
do te bej qe pasuesit e tu te jene mbi kafiret, deri ne Diten e Kiametit. Pastaj
qe te gjithe do te ktheheni tek Une dhe Une do t‟u gjykojë me atë qe nuk jeni
pajtuar ju.‖ (Ali Imran 54-55)
I Lartmadherishmi gjithashtu thote:”Por per shkak se kane shkelur zotimin dhe per
shkak te mohimit te ajeteve (argumenteve) te Allahut dhe per shkak te
mbytjes se Pejgambereve pa kurfar te drejte dhe per thenien e tyre: “ Zemrat
tona jane te ngurtësuara.” Jo por per shkak te mosbesimit te tyre Allahu ua ka
vulosur zemrat a pak prej tyre kane besuar.

-653-

 10-09-, 14:51

-
-

“Edhe per shkak te mosbesimit te tyre dhe per shkak te fjales se tyre akuzave
te renda kunder Merjemes, dhe per fjalet e tyre: “ Ne e kemi mbytur Mesihun,
Isain te birin e Merjemes, te Derguarin e Allahut” E ata as nuk e kane mbytur
as nuk e kane gozhduar por I eshte dukur keshtu. Ata qe ndaheshin ne
mendime per te, ata vetë gjendeshin ne dyshim , per kete nuk kane ditur asgje
me siguri vetem qe supozonin, e eshte e sigurt se nuk e kane mbytur atë, por
Allahu e ka ngritur pranë Vetes. E Allahu eshte I Plotëfuqishëm dhe I Urtë. Dhe
nuk ka asnje ithtar te librit, I cili kur te vdes, te mos besoje atij ashtu siç duhet
besuar e , ne Ditën e Gjykimit ai do te deshmoje kunder tyre.”(Nisa 155-159)

Ketu I Lartmadherishmi tregon se Isain, pasi e ka vene ne gjume e ka ngritur ne qiell.

Menyra e ketille e te kuptuarit te ajetit , eshte me autentike dhe me e sakte. Keshtu e ka
shpetuar nga hebrenjtë, te cilet deshironin t‘I benin te keqe dhe te cilet njehere e shpifën
te sundimtari kafir.

Hasan el-Basriu dhe Muhammed b. Is‘haku thone se ai sundimtar quhej Davud b. Nur dhe
se kishte urdheruar qe Isai te gozhdohet dhe te mbytet me ç‘rast e rrethuan atë ne nje
shtepi ne Jerusalem, te premten naten , ne prag te se shtunes . Kur duhej te depertonin
dhe te hynin ne shtepi, Allahu beri qe njeri nga nxenesit t‘I perngjajë Isait, ndersa Isai qe
ngritur ne qiell permes nje vrime te shtepise para syve te te pranishmëve. Kur rojtarët
hynë ne shtepi, e pane te riun , I cili dukej sikur Isai, e zunë – duke menduar se ishte Isai
– dhe e gozhduan , duke I vene ferra ne koke, ne menyre qe ta poshteronin atë. Shumica
e te krishtereve, te cilët nuk ishin te pranishëm ne kete ndodhi me Isanë, u besuan
hebrenjëve se ai vertete ishte I gozhduar dhe keshtu , devijuan ne rruge te gabuar.

Allahu I Madherishëm pastaj thote: “ Dhe nuk ka asnje ithtarë te librit I cili kur te
vdes , te mos I besojë atij ashtu siç duhet besuar” dmth kur ne prag te Ditës se
Kiametit do te zbresë ne Tokë, atehere ai en realitet do ta mbysë derrin, do ta thyejë
kryqin, do ta anulojë xhizjen dhe do ta marre ne konsiderate vetem Islamin.

Ne per kete kemi folur gjeresisht gjate kometimit te ajetit te pare te sures Nisa. Aty kemi
parashtruar hadithet qe flasin per kete. Gjithashtu per kete kemi folur gjeresisht ne
veprën ― El-Fitenu vel-Melahimu‖ ku I kemi cituar transmetimet , te cilat flasin per zbritjen
e Mesihut , Isait (paqja e Allahut qifte mbi te) sipas urdherit te Allahut te Madherishëm qe
ta mbysë Dexhalin, I cili do te therrasë ne rrugë te gabuar.

Ja transmetimet te cilat flasin per ngritjen e Isait ne qiell.

-654-

Ibën Ebi Hatimi shenon se Ahmed b. Sinaji ka rrefyer se ka degjuar nga Ebu Muaviu, ky
nga El-Minhal b. Amri, e ky nga Se‘id b. Xhubejri, se Ibni Abbasi ka thene:‖Kur Allhu deshi
ta ngriste Isain ne qiell ai u paraqit ne nje shtepi para pasuesve te tij, saktesisht para
dymbëdhjetë nxenesve te tij. Ka hyre ne shtepi dhe para tyre ka dale me floke te lageta,
sikur te kishte dale prej uji, e ka thene:‖Ne mesin tuaj eshte nje njeri, I cili do te me
mohojë dymbëdhjetëhere, pasi qe me pare kishte besuar ne mua! Pastaj ka pyetur ― Cili
prej jush pranon qe te me perngjajë dhe te jete I mbytur ne vend timin, duke I premtuar
se do te jete I ngritur ne shkallen time? Ne kete u paraqit nje I ri, më I vogli nga te
gjithe. Isai I tha qe te ulej (duke mos e pranuar) e pastaj serish pyeti, ndersa I riu serish
u ngrit e tha: ― Une‖ ne kete Isai tha‖ Mire , ti je ai‖ Pastaj I riu mori pamjen e tij, e Isai
qe I ngritur permes nje vrime ne qiell.‖ Ai me tej thote:‖Pastaj arriten ndjekësit hebrenj e
zunë te riun, qe I ngjante Isait e gozhduan dhe e mbytën . Njeri prej tyre e mohoi Isanë
dymbëdhjetë here, pasi qe njehere I kishte besuar atij. Me vonë ata u ndanë ne tri
fraksione. Te paret thane: ― Zoti qendroi te ne sa deshi vetë e atehere hipi ne qiell. Keta
ishin jakobinët. te dytët thane: ― Nder ne ishte I Biri I Zotit sa deshi vete, pastaj Zoti e
ngriti ne qiell.‖ Keta ishin nestorijanët. Te tretët thane : ― Nder ne ishte robi dhe I
Derguari I Zotit, e Allahu e ngriti tek Ai.‖ Keta ishin muslimanët. Dy grupet e para u
bashkuan kunder muslimanëve dhe I mbytën qe te gjithe, keshtu qe atebote nuk
ekzistonte Islami I vertete, perderisa Allahu nuk e dergoi Muahmmedin (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te).‖
Ibni Abbasi thote:‖Me kete kane te bejne fjalët e te Lartesuarit: “ Kurse Ne I
ndihmuam ata qe besuan kunder armikut te tyre dhe ata ngadhënjyen.”

Senedi I ketij transmetimi eshte autentik deri tek Ibni Abbasu dhe I ploteson kushtet e
Muslimit. Kete e transmeton edhe Nesaiu nga Ebu Kurejbi ky nga Ebu Muaviu, e keshtu
me radhë, si dhe Ibni Xheriri nga Muslim b. Xhenadi, e ky nga Ebu Muaviu.

Ne kete kuptim flasin shuem dijetarë nga brezi I pare, nder te cilët eshte edhe
Muahmmed b. Is‘hak b. Jesari I cili kete e parashtron gjerësisht. Keshtu ai thotë: ― Isai
(paqja e Allahut qofte mbi te) filloi ta luste Allahun e Lartesuar qe t‘ia zgjaste jetën , ne
menyre qe ta kryente detyren pejgamberike dhe ta plotesonte misionin , duke deshiruar
qe sa me teper njerez ta perqafonin fenë e Allahut. Thuhet se se bashku me te ishin
dymbëdhejtë nxënës: Butros, Jakub b. Zebda, Juhnus- vellai I Jakubit, Endravis, Filips,
Ebruthulma, Metta, Tomas, Jakub b. Halkie, Tedaus, Fetjatie dhe Judus Kerjajuta (Juda
Iskaroti), I cili e ka tradhetuar dhe e ka spiunuar Isain te hebrenjtë.‖

-655-

 19-09-, 13:01

-
-

Ibni Is‘haku me tej thote: ― Ne mesin e tyre ishte nje njeri qe quhej Serxhis, te cilin e
fshehin të krishterët, e te cilit I ishte dhene pamja e Isait dhe ishte gozhduar ne vend te
tij. Disa te krishterë megjithkëtë mendojne se Judus b. Kerjajuta eshte ai , te cilit I eshte
dhene pamja e Isait dhe I cili eshte gozhduar. Allahu e di me se miri.

Ed-Dahhaku shenon se Ibni Abbasi ka thene: ― Isai ua caktoi atyre per udhëheqës
Shem‘unin, ndersa hebrenjtë e mbyten Judusin , te cilit I ishte dhene pamja e Isait‖

Ahmed b. Mervani thote: ― Muhammed b. El-Xhemiu na ka treguar: ― Kam degjuar nga

Ferrai se, perkitazi me fjalet e te Lartmadherishmit: “ Dhe kafiret nisen te sajojnë
intriga; porse Allahu I shmangu ato. Sepse Ai di (ta beje kete) me se miri.” Ka
thenë: ― Isai nuk kishte qene nje kohe te gjate te tezja e tij, andaj vajti qe ta vizitojë.
Duke degjuar per te, hebreu Re‘sul Xhaluti u nis per ta zënë. Keshtu e rrethuan shtepinë
dhe I thyen dyert, ndersa Re‘sul-Xhaluti hyri per ta kapur Isain , por Allahu nuk I lejoi qe
ta shihte ndaj me shpatë ne dore, u thirri njerezve te vet: ― Nuk e pashe fare‖ Mirepo ata
thane: ― Por ti je Isai vetë‖ meqe Allahu ia kishte dhene pamjen e Isait. Pastaj e zunë atë,
e rrahën mire dhe e gozhduan. Prandaj I Lartmadherishmi thote: “ E ata as nuk e kane
mbytur as nuk e kane gozhduar, por I eshte dukur keshtu.”

Ibni Xheriri shenon se Ibni Humejdi ka rrefyer se ka degjuar nga Jakub el-Kummiji ky nga
Harun b. Antare se Vehb b. Munebbihu ka thene: ―Isai se bashku me shtatëmbëdhjetë
nxënësi e tij kishte hyrë ne nje shtepi ku qenë te rrethuar. Kur hynë Allahu bëri qe te
gjithe t‘I perngjajnë Isait. Ne kete ata britën : ― Na keni magjepsur; por ose do te na
tregoni Isain ose do t‘ju mbysim qe te gjitheve! Isai u tha nxenesve te vet :‖Cili prej jush
do ta jape jeten e vet per Xhenet? Njeri prej tyre tha:‖Une‖ dhe doli para tyre , e tha: ―
Une jam Isai. ― Duke qenë se Allahu kishte bërë qe ai t‘I ngjajë Isait, ata e kapen, e
mbytën dhe e kryqëzuan. Keshtu I eshte dukur atyre , andaj besojne se e kane mbytur
Isanë. Te krishterët gjithashtu mendojne se ai ka qene Isai. Mirepo ate ditë Allahu e ka
ngritur Isain.‖

Ibni Xheriri shenon se ka degjuar nga Is‘haku , ky nga Ismail b. Abdulkerimi, ky nga
Abdussamed b. Ma‘kali, e ky nga Vehbi, se ka thene:‖Kur Allahu ia beri me dije Isait, te
birit te Merjmes se së shpejti do ta braktise kete bote iu frikësua vdekjes dhe I erdhi
rëndë , prandaj I thirri nxenesit vuri para tyre ushqim qe te hane, e u tha: ― Ejani sonte
tek une, se kam nevojë diç per ju.‖

-656-

Kur erdhen ate mbremje, ua shtroi darken dhe nisi t‘I sherbente. Kur mbaruan me te
ngrene, me dore te vet ua lau duart, u qiti te marrin abdest dhe I fshiu me rrobat e veta.
Atyre iu duk se tere kjo ishte e tepert, andaj nuk e ndienin veten rehat. Mirepo ai u tha: ―
Kushdo qe sonte refuzon çfaredo qoftë nga ajo qe veproj une, ai nuk eshte I imi, e as
une nuk jam I tij‖ Keshtu ata ia benin qejfin, e ky kur mbaroi me keto sherbime tha:‖Kjo
qe bera sonte per ju, qe ju sherbeva me ushqim qe me doren time ua lava duart. Le t‘u
jete shembelltyre. Ju e dini se une jam me I miri prej jush, prandaj askush prej jush mos
te lartesohet mbi tjetrin . Behuni sherbetore te njeri tjetrit, ashtu siç qesh une per ju! E
per sa I perket nevojës sime, kjo eshte qe ta lusni Allahun dhe t‘ia drejtoni duatë
përulshëm , ne menyre qe te ma vazhdojë jetën‖ Mirepo kur u pergaditën dhe deshën te
fillojnë me lutje, I zuri gjumi, ndaj as qe munden te bëjnë dua. Duke pare kete ai filloi t‘I
zgjonte dhe t‘u thoshte: ― I lavderuar qofte Allahu! Vallë a nuk mund te duroni me mua
nje nate e te me ndihmoni? Pasha Allahun tone nuk e dime se ç‘është me ne‖ thonin ata.
Pasha Allahun tone dinim te rrinim pa gjume shume net rreshtazi por tani nuk mundemi
dot madje edhe nje te vetmen . Kur deshëm te lutemi, diç na pengoi .‖ Ne kete ai
tha:‖Vajti bariu , e kopeja u shkapernda‖ duke renkuar keshtu vet me vete.

Pastaj tha: ― Sonte njeri prej jush do te me refuzojë tri here, para se te kendojnë
këndesat, ndersa tjetri do te me shesë lire, per disa dirhemë, dhe do te ushqehet me to.‖
Pasketaj ata dolen dhe u shperndanë . Hebrenjtë duke vazhduar gjurmimin, hasën ne
Shem‘unin njerin nga nxenesit dhe thane: ― Ky eshte njeri nga nxenesit e tij.‖ Ai e mohoi
duke thene: ― Une nuk jam nxenesi I tij‖ andaj e liruan. Pastaj kete e takuan te tjere e ky
serish mohoi se ishte nxenesi I Isait. Ne ate çast I degjoi këndesat duke kenduar, ndaj u
pikellua dhe filloi te qaje.

Kur agoi mengjesi njeri nga nxenesit vajti te hebrenjtë e u tha: ― Cfare do te me jepni
nese ju tregoj se ku eshte Mesihu ? Ata ia dhane tridhjete dirhemë, e ky I dergoi tek ai.
Mirepo ky ishte nje njeri tjeter, vetem qe I perngjante atij, dhe duke menduar se ishte
Isai , e zune e lidhen me litar dhe e moren me vete duke I thene: ― Ti I ngjallje te
vdekurit I perzije shejtanët dhe I sheroje njerezit e semure, e a nuk je ne gjendje ta
shpetosh vetveten nga ky litar? Pastaj filluan ta peshtyjnë dhe te hedhin ne te ferra,
gjithnjë derisa nuk e derguan te nje shtylle, ne te cilën donin ta gozhdonin. Mirepo Allahu
e ngriti Isain tek Ai , e ata e gozhduan atë, I cili dukej sikur ai, dhe keshtu mbeti I
gozhduar shtate dite.

Pastaj nëna e Isait dhe nje grua tjeter, te cilën e kishte sheruar ai, e Allahu e kishte liruar
nga trenia, nisën te qanin ne vendin e gozhdimit, me ç‘rast u erdhi Isai e I pyeti: ― Perse
qani? Ato u pergjigjën: ― Per shkakun tend.‖ Ai tha : ― Mua me ka ngritur tek Ai dhe nuk
me ka goditur kurrfar e keqe, kurse kjo vetem u eshte dukur atyre.

-657-

 19-09-, 15:53

-
-
Por thuani nxenesve te mi qe te vijne ne kete dhe kete vend.‖ Ne vendin e caktuar
erdhen ata njembedhjete, pa ate I cili e kishte shitur dhe e kishte spiunuar te hebrenjtë.
Ai I pyeti per te, ndersa ata thane se ai tanime ishte penduar per veprën e tij dhe se
kishte bere vetvrasje, duke u mbytur.‖ Sikur te ishte penduar me te vertete, Allahu do t‘ia
pranonte pendesën ― u pergjigj ai.

Pastaj I pyeti per te riun , qe quhej Jahja I cili I percillte prore e tha: ― Ai eshte me ju,
andaj nisuni. Secili prej jush do te flasë ne gjuhën e popullit tjeter, andaj terhiqjuni
verejtjen dhe thirrni ata ne rrugen e drejte.‖

Mirepo ky transmetim eshte I çuditshëm dhe garib. Megjithatë ky eshte me I sakte sesa
rrefimi I te krishtereve, I mallkoftë Allahu, ku qendron se Mesihu I kishte ardhur
Merjemes e cila rrinte dhe qante te varri I tij, me ç‘rast ia kishte treguar te shpuarat e
gozhdave ne trupin e vet dhe ia kishte sqaruar se I ishte ngritur vetem shpirti, ndersa
trupi I ishte gozhduar. Kjo eshte genjeshtër e sigurt dhe trillim I hapet , qe eshte future
ne Inxhil. Kjo nuk eshte e vertete dhe bie ne kundershtim me faktet dhe me argumentet
autentike.

Hafëz Ibni Asakiri shenon me sened nga Jahja b. Habibi se siç ka degjuar ai shtatë dite
pas gozhdimit Merjemja kerkoi nga sundimtari qe te hiqet trupi I njeriut te gozhduar,
meqë mendonte se ishte djali I saj. Ai ia lejoi kete, e trupi pastaj u varros. Merjemja I tha
nenes se Jahjait: ― A do te vish me mua qe ta vizitojme varrin e Mesihut? Kur vajtën dhe
iu afruan varrit, Merjemjai tha nenes se Jahjait: ― A nuk do te mbulohesh? Ajo pyeti ― Prej
kujt? Prej atij njeriu afer varrit.‖ tha Merjemja. ― Une nuk po shoh askend‖ tha ajo, ndersa
Merjemja mendoi se ky do te mund te ishte Xhibrili te cilin nuk e kishte takuar kaherë.
Nena e Jahjait u ndal, ndersa Merjemja u nis kah varri. Kur iu afrua e njohu Xhibrilin, I cili
pyeti: ― Oj Merjeme kah je nisur? ― U nisa qe ta vizitoj varrin e Mesihut‖ u pergjigj ajo, ―
t‘I jap selam dhe qe ta kujtoj atë.‖ Oj Merjeme, Mesihu nuk eshte ketu Allahu e ka ngritur
atë dhe e ka pastruar nga kafirët‖ u pergjigj Xhibrili. ―Ketu eshte varrosur nje I ri, te cilit I
eshte dhene pamja e tij, dhe I cili eshte gozhduar dhe eshte mbytur ne vend te tij.
Argumenti per kete eshte se ai nuk gjendet ne mesin e familjes se vet, e cila nuk di fare
se çka ka ndodhur me të dhe vajton per të. Por ti eja ne kete e kete ditë tek ajo drizë , ku
do ta takosh Mesihun.‖

Pastaj Xhibrili u ngrit , ndersa ajo u kthye te motra e vet dhe I rrefeu per Xhibrilin dhe per
drizën . Ditën e caktuar ajo vajti aty dhe e takoi Isain.
-658-

Kur e pa Isai shpejtoi kah ajo, u kerrus e ia puthi kokën dhe u lut per të, ashtu siç bënte
më pare. Pastaj I tha:‖Oj nënë nuk jam vrarë, por Allahu me ka ngritur tek Ai. Me lejoi qe
te takohem me ty, se vdekja do te vijë se shpejti, ndaj ki durim dhe permende shumë
Allahun‖ Pastaj edhe ai u ngrit lart dhe më nuk u takua gjer në vdekjen e saj. Në fund ai
thotë: ― Kam degjuar se Merjemja ka jetuar edhe pesë vjet , se ka vdekur ne moshën
pesëdhjete trevjeqare (Allahu qofte I kenaqur me të dhe ajo me Allahun)‖

Hasan el-Basriu thote:‖Isai (paqja e Allahut qofte mbi të) eshte ngritur ne moshen
tridhjetekatervjeqare.‖ Ne nje hadith qendron: ― Xhenetlinjtë do te hyjnë ne Xhenet si te
rinj, te cilëve nuk u ka dalur mjekrra, ende te lyer me surmë. Do te jenë
tridhjetetrevjeq.‖ Ne nje hadith tjeter shtohet: ― ne moshen e Isait dhe bukurinë e Jusufit‖

Keshtu edhe Hammad b. Seleme shenon nga Alij b. Jezidi, se Se‘id b. El-Musejjebi ka
thene: ― Kur u ngrit Isai ishte tridhjet e tre vjeq.‖

El-Hakimi ne Mustedrekun e tij dhe Jakub b. Sufjan el-Feseviu ne Tarihun e tij, shenojnë
nje hadith nga Se‘id b. Ebi Merjemi ky nga Nafi‘ b. Jezidi, ky nga Ammar b. Gazijji, e ky
nga Muhammed b. Abdullah b. Amër b. Uthmani, se nëna e vet, Fatime bintu El-Huseini ,
ka rrefyer se Aishja I ka thene:‖Me ka rrefyer Fatimja se I Derguari I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) I ka treguar se çdo Pejgamber ka jetuar vetëm gjysmën e
jetës se Pejgamberit para tij, dhe ka thene: ― Isai I biri I Merjemes ka jetuar njëqind e
njezet vjet, andaj supozoj se une do te vdes kur t‘I kaloj gjashtëdhjet vjet.‖ Ky eshte citati
I Feseviut. Mirepo ky hadith eshte garib.

Hafëz Ibni Asakiri thotë: ― Nuk eshte e vertete se Isai ka jetuar aq vjet, porse me kete
mendohet ne zgjatjen e mesimit te tij ne umetin e vet, ngase Sufjan b. Ujejne transmeton
nga Amër b. Dinari e ky nga jahja b. Xha‘di se Fatimja ka thene:‖I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) më ka thene: ― Isai I biri I Merjemes ka
qendruar dyzet vjet ne mesin e pasardhesve te Israilit.‖ Ndersa ky hadith eshte munkati.

Veç kesaj Ibni Xheriri dhe Eth-Theuriu shenojnë nga El-A‘meshi, e ky nga Ibrahimi, se Isai
ka qendruar mes popullit te tij dyzet vjet.

Nga sundimtari I besimdrejtëve, Aliu (Allahu qofte I kenaqur me të) transmetohet se Isai
(paqja e Allahut qofte mbi te) eshte ngritur naten e njezet e dyte te muajit Ramazan. Ne
kete natë ka vdekur edhe vetë Aliu (Allahu qofte I kenaqur me të) pesë ditë pas atentatit.

Ed-Dahhaku shenon se Ibni Abbasi ka thene:‖Kur Isai (paqja e Allahut qofte mbi të) eshte
dashur te ngritej ne qiell I erdhi nje re dhe iu afrua, e ai u ul në të. Merjemja erdhi qe ta
percillte duke qarë. Ai eshte ngritur gjersa ajo shikonte.

-659-

 25-09-, 11:27

-
-

Isai ia hodhi gunën e vet, e I tha: ― Kjo eshte shenjë midis meje e teje ne Ditën e
Kiametit.‖ Turbanin e vet ia hodhi Shem‘unit. Pasketaj nëna vazhdoi ta shikonte duke
treguar me gisht në të, gjithnjë derisa iu humb nga pamja. E ka dashur shume , meqë I
ka shprehur asaj dashurinë per te dy prinderit, duke qene se nuk kishte baba. Prandaj
nuk ndahej nga ai as kur ishte ne rruge, as kur ishte ne shtepi.

Eshte ndier ashtu siç thotë poeti:

Dhe ndarja njërorëshe, me erdhi rend porsi vdekja,

E si do ta duroj ate gjer ne Ditën e Gjykimit?

Is‘hak b. Bishri transmeton se Muxhahid b. Xhubejri ka thene:‖Kur hebrenjtë e gozhduan

ate njeri, atyre iu duk se ky ishte Mesihu. Shumica e te krishtereve nga injoranca e tyre, I
besoi kesaj. Pas kesaj hebrenjtë filluan t‘I torturonin pasuesit e tij, t‘I mbysnin t‘I rrahnin
t‘I burgosnin dhe t‘I ndjekin, per çka degjoi mbretin bizantinas I cili asokohe sundonte ne
rajonin e Damaskut. Atij I qe thene: ― Hebrenjtë po e ndjekin nje njeri I cili u thoshte se
ishte I Derguari I Allahut dhe I cili I ngjallte te vdekurit I sheronte te semuret dhe te
zgjebosurit, dhe bënte mrekulli te tjera. Hebrenjtë u kthyen kunder tij dhe e mbyten,
ndersa pasuesit e tij po I poshterojnë, po I ndjekin dhe po I burgosin.‖ Ne kete ai dergoi
per ta dhe ia sollën . Nder ta ishin: ― Jahjai I biri I Zekerijjait, Shem‘uni, dhe disa te tjere,
te cilët I pyeti per rastin e Isait. Kur I rrefyen per te, ai pranoi fenë e tyre dhe fitoi e
Verteta. Keshtu ndodhi qe te krishteret argumentuan se hebrenjtë nuk kishin te drejtë .
Mbreti urdheroi qe ai I gozhduari te hiqet nga shtylla ne te cilen ishte gozhduar dhe qe
t‘ia sillnin edhe shtyllën. Ai kete e madheroi, andaj te krishteret e madherojne kryqin. Ne
kete menyre krishterimi hyri ne mesin e bizantinëve.

Mirepo kjo eshte kontestuese nga shume shkaqe:

1.Jahjai I biri I Zekerijait ka qene I Derguar dhe ka qene I mbrojtur nga mëkati e dinte te
vertetën , prandaj nuk ka mundur te thotë se Isai ishte I gozhduar.

2.Bizantinët e kane pranuar fenë e Isait pas treqind vjetëve, në kohën e Konstantin b.
Kustinit, ndertuesit te qytetit I cili quhet sipas tij, per çka do te flasim me vonë.

3.Pasi qe hebrenjtë e gozhduan ate njeri ata e hodhën se bashku me shtyllën dhe ne ate
vend e caktuan si vend ku do te hedhen plehërat, ndyrësirë, mbeturinat dhe kufomat.
Keshtu veprohej deri ne kohën e Konstatinit te permendur tanimë.

-660-

Pasktaj sipas urdherit te Helenës, nënës se sundimtarit te permendur, kjo plehërishtë

eshte hequr dhe ne ate vend eshte ndertuar nje kishë shume e madhe dhe e stolisur ne
meneyre luksoze . Kjo kishë eshte e njohur edhe sot ne Jerusalem, qe quhet El-Kamame ,
meqë para saj aty ishte kumame- plehërishtë. Po ashtu e quajnë edhe El-Kijame, duke
aluduar ne ate se trupi I Mesihut do te jetë ringjallur aty. Pastaj Helena ka urdheruar qe
plehërat e qytetit ndyrësitë dhe mbeturinat te hedhen ne shkëmb, I cili eshte kibla e
hebrenjëve. Keshtu ka mbetur kjo derisa Umer b. El-Hattabi e çliroi Jerusalemin, me ç‘rast
e pastroi shkëmbin nga plehërat , ndyrësitë dhe mbeturinat. Xhaminë nuk e ndertoi
mbrapa por perpara tij , ne vendin ku eshte falur I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi
I Allahut qofte mbi te) me Pejgamberet tjere, ne prag te Israsë dhe Miraxhit. Kjo xhami
quhet El-Mesxhidul-Aksa.

CILESITE DHE VIRTYTET E ISAIT (paqja e Allahut qofte mbi te)

Allahu I Madherishëm thotë:”Mesihu I biri I Merjemes eshte vetem Pejgamber

edhe para tij kane ardhur dhe kane shkuar Pejgamberet e nëna e tij perhere e
ka folur te vertetën.”(Maide 75)
Thuhet se ai eshte quajtur Mesih (ai I cili shkel) ngase e shkelte Tokën, dmth udhetonte
shume neper te, duke ikur dhe duke u fshehur me besimin e tij nga çrregullimet te cilat
asokohe I nxisin hebrenjtë me gënjeshtrat dhe me intrigat e tyre, duke trilluar damka
(njolla) te llojllojshme per të dhe per nënën e tij. Disa te tjere thonë se eshte quajtur
Mesih , meqë kishte shputat e këmbëve te rrafshët.

I Lartmadherishmi gjithashtu thotë: “ Pastaj pas tyre kemi derguar njerin pas tjetrit
Pejgamberet Tanë, derisa e derguam Isain, te birin e Merjemes te cilit ia
dhamë Inxhilin .‖ (Hadid 27). Pastaj thotë: “ E Isait birit te Merjemes I kemi
dhene argumente te qarta dhe e kemi ndihmuar me Xhibrilin.” (Bekare,87-253)

Perveç ketyre ekzistojne edhe shume ajete ne kete kuptim. Ne qe me herët parashtruam
hadithin te cilin e shenojne edhe Buhariu edhe Muslimi ne Sahihët e tyre, ku qendron: ―
Secilin femije qe e lind nena shejtani e goditë në ijë. Nuk e ka goditur vetem Merjemen
dhe te birin e saj. Edhe atehere ka dashur ta godasë, mirepo ka goditur ne
parzmore.‖ Gjithashtu kemi parashtruar hadithin te cilin e transmeton Umejr b. El-Hani‘ji,
ky nga Xhunad b. Ebi Umeje, e ky nga Ubade b. Es-Samiti, se I Derguari I Allahut (paqja
dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Secili qe deshmon se nuk ka zot tjeter
perveç Allahut te Vetëm, I Cili nuk ka shok se Muhammedi eshte robi dhe I Derguari I Tij,
se Isai eshte robi dhe I Derguari I Allahut dhe Fjala e Tij, te cilën ia ka frymëzuar
Merjemes, dhe fryma (Shpirti) nga Ai se Xheneti eshte I vertete dhe se Xhehnemi eshte I
vertete, Allahu do ta shpie ne Xhenetm ne perputhshmeri me veprat e tij. Kete hadith e
shenon edhe Buhariu edhe Muslimi, ndersa ky eshte citat I Buhariut.

-661-

 28-09-, 13:01

-
-

Buhariu dhe Muslimi gjithashtu shenojne nga Sha‘biu , ky nga Ebu Burde, e ky nga Ebu
Musai , se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qoftë mbi te) ka thene:‖Kur
dikush e edukon mire robereshen e vet dhe e meson bukur, e pastaj e liron atë dhe e
marton, ai ka shperblim te dyfisht. Kur t‘I besojë Isait , te birit te Merjemes , pastaj me
beson mua, gjithashtu ka shperblim te dyfisht. Dhe kur robi I frikesohet Allahut e
njekohesisht eshte I degjueshëm ndaj zoteriut e tij, edhe ai ka shperblim te dyfisht.‖ Ky
eshte citati I Buhariut.

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Ibrahim b. Musai se ka degjuar nga Hishami ky nga

Ma‘meri dhe nga Mahmudi, ky nga Abdurrezaku, se ka rrefyer qe ka degjuar nga Ma‘meri,
ky nga Ez-Zuhriu, ky nga Se‘id b. El-Musejjebi, e ky nga Ebu Hurejre, se I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Ate nate kur isha ne Isra e
takova Musain.‖ Pastaj ai thote: ― Dhe e pershkroi atë: ― Ai eshte njeri‖, mendoj se ka
thene ― flokëkaqurrel, sikur te ishte nga fisi Shenu‘e. I Derguari (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) thote se e ka takuar edhe Isain , te cilin e ka pershkruar keshtu:
― Me shtat mesatar, fytyrskuqur, sikur te kishte dale nga banjoja. E kam pare edhe
Ibrahimin . Nga pasardhesit e tij, une me se shumti I perngjaj atij.‖ Kete hadith e kemi
cituar tanimë, ne rrefimet mbi Ibrahimin dhe Musain.

Buhariu me tej shenon: ― Na ka treguar Muhammed b. Kethiri se ka degjuar nga Israili, ky

nga Uthman b. El-Mugire ky nga Muxhahidi e ky nga Ibni Umeri se I Derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te ) ka thene: ― E kam pare Isain, Musain dhe
Ibrahimin, Isai kishte lekuren te kuqerremtë floket kaçurrel dhe supet te gjera. Musai
ishte zeshkan I madh dhe I larte, sikur te ishte nga fisi Ez-Zutt.‖ Kete hadith e shenon
vetem Buhariu.

Na ka treguar Ibrahim b. Mundhiri se ka degjuar nga Ebu Damre, ky nga Musa b. Ukbe e
ky nga Nafi‘u se Abdullah b. Umeri ka thene:‖Nje dite I Derguari (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) u fliste njerezve per Mesih Ed Dexhalin, me ç‘rast tha:‖ Allahu nuk
eshte I verbër, e Mesih Ed-Dexhali eshte I verber ne syrin e djathtë, sikur te kishte nje
kokerr rrushi te kalbur ne sy. Mbrëmë ëndërrova Ka‘ben ku pashe nje njeri zeshkan, te
bukur, çfare mund vetem te paramendohet. Krelat flokësh kaçurrele I binin supeve,
ndersa nga koka I pikonin djersët. Pashë se si I mbante duart ne krahët e dy njerëzve
dhe bënte tavaf rreth Ka‘bes. ― Kush esht ky? Pyeta e me thane: ― Mesihu I biri I
Merjemes.‖ Pastaj pas tij pashe nje njeri me flokë tejet kaçurrelë te verbër ne syrin e
djathtë prej njerezve qe kam pare me se shumti I perngjante Ibni Kattanit dhe pyeta: ―
Kush eshte ky?‖Mesih Ed-Dexhali‖ m‘u pergjigjen.‖

-662-

Kete hadith e shenon edhe Muslimi nga Musa b. Ukbe , ndersa Buhariu per te thotë: ―
Kete e transmeton edhe Abdullah b. Nafi‘u.‖ Pastaj ai kete hadith e shenon nga Ez-Zuhriu
e ky nga Salim b.Umeri.

Ez-Zuhriu thote:‖Ibni Kattani eshte njeri I fisit Huza‘a I cili ka vdekur ne kohen e
xhahiljetit (injorances).‖

Keshtu I Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) I ka pershkruar dy Mesihët:
njerin I cili eshte ne rrugen e drejte, dhe tjetrin ne ate te gabuar, ne menyre qe
besimtaret kur te zbresin ata, ta njonin dhe ta besojne te parin dhe te kene kujdes nga I
dyti.

Buhariu shenon: ― Na ka treguar Abdullah b. Muhammedi se I ka rrefyer Abdurrezaku i cili

ka degjuar nga Ma‘meri, ky nga Memmam b. Munebbihu e ky nga Ebu Hurejre, se I
Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Duke pare nje njeri duke
vjedhur, Isai ka thene: ― A ke vjedhur? Jo pasha Allahun‖ pergjigjet ky. Ne kete Isai I
thote: ― Une Allahut I besoj , ndersa I pergenjeshteroj sytë e mi. kete hadith e shenon
edhe Muslimi nga Muhammed b. Rafi‘u, e ky nga Abdurrezaku.

Ahmedi shenon:‖Na ka treguar Affani se ka degjuar nga Hammad b. Seleme, ky nga Et-
Tavili, e ky nga El-Hasani dhe nga disa te tjere se Ebu Hurejre ka thene: ― Vetem nga I
Derguari (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) kam degjuar se ka thene: ― Duke
pare nje njeri duke vjedhur, Isai I ka thene: ― O ti filan filani a ke vjedhur? ― Jo pasha
Allahun nuk kam vjedhur‖ pergjigjet ku. Ne kete Isai I thote: ― Une Allahut I besoj ,
ndersa I pergenjeshtroj syt e mi.‖

Kjo tregon sheshit se sa ishte e paster natyra e tij. Me teper I ka besuar njeriut I cili eshte
betuar rrejshëm, sesa syve te vet, andaj ia ka pranuar arsyetimin dhe ia ka pershkruar
gabimin vetes, duke thene:‖Une I besoj Allahut‖ dmth besoj se je betuar me te drejte, e
nuk u besoj syve te mi se ç‘ka kane pare.

Buhariu shenon: ― na ka treguar Muahmmed b. Jusufi se ka degjuar nga Sufjani, ky nga

El-Mugure b. En-Nu‘mani , ky nga Se‘id b. Xhubejri. e ky nga Ibni Abbasi, se I Derguari I
Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene:‖ Ju do te ringjalleni duke
qene zbathur, lakuriq dhe te pabere synet.‖ Pastaj ka cituar: ― Ashtu siç kemi krijuar
heren e pare nga hiçi ashtu edhe do te krijojme perseri nga hiçi-ky eshte
premtimi Ynë. Ne me te vertete jemi ne gjendje ta bejmë kete.” (Enbija
104). Njeriu I pare qe do te vishet do te jete Ibrahimi. Pastaj disa nga as‘habët e mi do te
jenë te ndarë ne anën e djathtë e disa ne anen e majtë, kurse une do te them: ― As‘habet
e mi!‖ por do te me thuhet: ― Ata pas teje kane reneguar njeri pas tjetrit.‖ Pastaj edhe
une do te them, ashtu siç ka thene robi I mire Isai, I biri I Merjemes : Une vigjiloja mbi
ta derisa isha en mesin e tyre, e kur ma more shpirtin , Ti I vetmi ke qene
mbikqyrës I tyre; Ti vigjilon mbi çdo gjë! Nese I dënon , ata jane roberit e Tu e
nese I falë Ti je I Fuqishëm dhe I Urtë” (Maide 117-118) Muslimi nuk e shenon kete
version.

-663-

 01-, 14:44

-
-

Buhariu gjithashtu shenon : ― Na ka treguar Abdullah b. Ez-Zubejr el-Humejdi se ka

degjuar nga Sufjani, ky nga Ez-Zuhriu, ky nga Abdullah b. Abdullahun se Ibni Abbasi ka
degjuar nga Umeri (Allahu qofte I kenaqur mbi te) se ka thene: ― Mos me ngrini gjer tek
yjet duke me lavderuar, siç kane beret e krishteret me Isain, te birin e Merjemes . Une
jam rob I Allahut andaj me quani rob dhe I Derguari I Allahut.‖

Buhariu pastaj shenon se ka degjuar nga Muslim b. Ibrahimi , ky nga Xherir b. Hazimi ky
nga Muhammed b. Sirini, e ky nga Ebu Hurejre , se I Derguari (paqja dhe shpetimi I
Allahut qofte mbi te) ka thene: ― Vetem tre veta kane folur ne djep. Njeri prej tyre eshte
Isai. Nder Izraelitet ishte nje njeri qe quhej Xhurejxh. Derisa falej I erdhi e ëma dhe e
thirri. Mendonte a t‘I pergjigjej apo te vazhdonte namazin? Duke pritur qe t‘I pergjigjej
ajo tha:‖Dhashtë Zoti e te mos vdesësh , perderisa nuk I shikosh fytyrat e lavireve‖
Xhurejxhi jetonte ne manastir. Nderkohe nje grua ia ofroi veten, mirepo ai e refuzoi kete.
Me vone ajo iu dha nje bariu, me te cilin mbeti me barrë dhe lindi nje djalë. Kur e pyetën
: ― I kujt eshte? Ajo tha se ishte I Xhurejxhit. Ne kete njerezit e saj shkuan e rrezuan
manastirin,e nxorrën perjashta dhe filluan ta qortojnë. Ai mori abdest dhe fali namaz.
Pastaj ia afrua femijes dhe e pyeti: ― Kush eshte abbai yt? Filan bariu‖ u pergjigj. Ne kete
ata I thane : ― A do qe te ta ndertojme manastirin prej ari? ― Jo‖ por nga balta, u pergjigj
ai. Rasti I tretë ka ndodhur kur nje grua izraelite I jepte gji te birit dhe prane saj
rastesisht kaloi nje kalores I bukur e ajo tha: ― O Allahu im bej qe biri im te jete sikurse
ky kalores‖ ndersa femija leshoi gjirin, u kthye kah kaloresi e tha:‖O Zoti im mos me bej si
ky‖ pastaj serish mori gjirin dhe vazhdoi te pinte. Ebu Hurejre ka thene:‖Me behet sikur
tani po e shoh te Derguarin (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) duke e thithur
gishtin e vet per te na treguar.‖ ― Pastaj e sollën nje robereshe, ndersa e ëma e djalit
tha:‖O Zoti im mos bej djalin tim si kjo‖ Ne kete femija serish e leshoi gjirin e tha:‖O Zoti
im me bej sikur ajo‖ Pse‖ e pyeti e ëma e ai u pergjigj: ― Kaloresi eshte nje nga
gjakpiresit, ndersa kete robereshe e shpifin se ka vjedhur dhe ka bere zina, e ajo nuk ka
bere asgje.‖

Buhariu gjithashtu shenon: ― Na ka treguar Ebul-Jemani se ka degjuar nga Shu‘ajbi, ky

nga Ez-Zuhriu e ky nga Ebu Seleme se Ebu Hurejre ka thene:‖E kam degjuar te Derguarin
e Allahut (paqja dhe shpetimi I Alloahut qofte mbi te) duke thene: ‖Une jam njeriu me I
aferm me te birin e Merjemes. Te gjithe Pejgamberet jane vëllezër, vetem qe nuk I ka
lindur nje nene. Mes meje atij nuk ka pasur Pejgamberë.‖ Kete version e shenon vetem
Buhariu.

-664-

Kete hadith e shenon edhe Ibni Hibbani ne Sahihun e vet, por perms El-Hafriut ky nga
Eth-Theuriu ky nga Ebu Ez-Zinadi, ky nga Ebu Seleme e ky nga Ebu Hurejre.

Duke transmetuar kete hadith Ahmedi thotë: ― Na ka treguar Veki‘u: nga Sufjani
perkatesisht Eth-Theuriu ky nga Ebu Ez-Zinadi, e ky nga A‘rexhi se Ebu Hurejre ka thene,
se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) : ― Une jam njeriu me I
aferm me te birin e Merjemes . Te gjithe Pejgamberët jane vëllezër, vetem qe nuk I ka
lindur nje nene. Mes meje dhe atij nuk ka pasur Pejgamber.‖

Ky sened eshte sahih dhe I ploteson kushtet e Buhariut dhe Muslimit, edhe pse ata nuk e
shenojne ne version te ketille. Ahmedi gjithashtu shenon nje hadith te ngjashëm me kete,
nga Abdurrezaku, ky nga Ma‘meri, ky nga Hemmami , e ky nga Ebu Hurejre, e ky nga I
Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) . Edhe Ibni Hibbani shenon
nje hadith te ngjashëm me kete permes Abdurrezakut.

Imam Ahmedi shenon:‖Na ka treguar Jahjai se ka degjuar nga Ebu Arube, ky nga Katade,
ky nga Abdurrahman b. Ademi e ky nga Ebu Hurejre se I Derguai I Allahut (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Të Derguarit jane vellezer, vetem qe nuk I ka
lindur nje nene. Feja e tyre eshte një, ndersa nenat I kane te ndryshme. Une jam njeriu
me I afert me te birin e Merjemes , ngase ndermjet meje dhe tij nuk ka pasur asnje te
Derguar. Ai do te zbresë andaj njoheni atë kur ta shihni. Ai eshte njeri me shtat mesatar,
me lekure te bardhe, me floke te lemueshme, sukur t‘I pikonte uji nga koka edhe pse nuk
ka dale nga uji. Do ta thyej kryqin, do ta vrasë derrin, do ta anuloje xhizjen dhe te gjitha
besimet do t‘I shfuqizojë te cilat ne kohen e tij do te deshtojne perveç atyre te
sinqertëve. Ne kohen e tij , Allahu do t‘I shkaterroj Mesih Ed-Dexhalin- gënjeshtarin. Ne
Tokë do te kete aq siguri saqë se bashku do te jenë devetë dhe luajt, tigrat dhe lopët,
ujqit dhe bagetia, ndersa femijet do te luajne me gjarpërinj dhe askush askujt nuk do t‘ia
mendojnë te keqen. Do te jetojë sa do te dojë Allahu, pastaj do te vdesë, ndersa
muslimanet do t‘ia falin xhenazen dhe do ta varrosin.‖

Pastaj Ahmedi e shenon kete hadith nga Affani ky nga Hemmami, ky nga Katade, ky nga
Abdurrahmani, e ky nga Ebu Hurejre me atë qe ne te qendron: ― Do te jetojë dyzet vjet, e
pastaj do te vdesë, ndersa muslimanët do t‘ia falin xhenazen.‖

Nje hadith te ngjashëm e shenon edhe Ebu Davudi nga Hutbe b. Halidi e ky nga
Hemmam b. Jahjai e keshtu me radhë.

Hisham b. Urve transmeton nga robi I liruar I Ebu Hurejres, Salihut e ky nga Ebu Hurejre
, se I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Do te jetojë
ne Tokë dyzet vjet‖

-665-

 04-, 15:33

-
-

Zbritjen e tij para fundit te botes , ne e kemi shpjeguar ne vepren ― El-Melahim‖ e

gjithashtu e kemi parashtruar edhe ne Tefsirin tone gjate komentimit te fjaleve te te
Lartmadherishmit: ― Dhe nuk ka asnje ithtar te librit I cili kur te vdes, te mos I
besoje atij ashtu siç duhet besuar, e ne Ditën e gjykimit ai do te deshmoje
kunder tyre” (Nisa 159) dhe:”Ai eshte parashenjë e Ditës se
Kiametit” (Zuhruf,61)

Aty kemi thene se Isai do te zbrese ne minaren e bardhe ne Damask gjate ikametit te
namazit te sabahut, kurse imami do t‘I thote: ― Kalo perpara dhe behu imami ynë o
Fryma e Zotit‖ e ai do t‘I pergjigjet : ― Jo Allahu ju ka nderuar juve me ate qe t‘I paraprini
njeri tjetrit.‖

Ne nje rivajet tjeter qendron se Isai do t‘I thote: ― Ikameti eshte kenduar per ty‖ e do te
falet pas tij. Pastaj se bashku me muslimanet do te niset ne gjurmim pas Dexhalit te cilin
do ta arrijë te Bab el-Ludda dhe do ta vrase me doren e vet fisnike.

Gjithashtu kemi thene se ne pritje e siper e tere asaj qe eshte paralajmeruar me pare
eshte shtuar shpresa atehere kur ne pjesen lindore te Damaskut u ndertua minarja nga
guret e bardhe. Kjo minaret eshte ngritur nga mjetet e te krishtereve, pasi qe atë para saj
e paten djegur se bashku me ndertesat perrreth, me ç‘rast ajo ishte rrezuar. Isai I biri I
Merjemes do te zbresë ne te, do ta mbyse derrin do ta thyej kryqin dhe prej askujt nuk
do te pranoje fe tjeter perveç Islamit.

Do te niset nga vendi Er-Reuha qe ta kryej haxhin ose umren, apo qe te dyja. Do te jetoje
dyzet vjet pasketaj do te vdesë dhe do te varroset sipas disave ne dhomen e I Derguari ,
tek I Derguari I Allahut (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe dy as‘habet e tij.

Perkitazi me ate se ai do te jete I varrosur afer te Derguarit te Allahut (paqja dhe

shpetimi I Allahut qoft mbi te) Ebu Bekrit dhe Umerit ne dhomën e te Derguarit, ekziston
hadithi te cilin e shenon Ibni Asakiri ne vepren e tij ne kapitullin mbi jetëshkrimin e
Mesihut (paqja e Allahut qofte mbi te) . Mirepo senedi I tij nuk eshte sahih.

Ebu Isa et-Tirmishiu shenon: ― Na ka treguar Zejd b. Ahzem et-Ta‘I se ka degjuar nga
Ebu Kutejbe Muslim b. Kutejbe , ky nga Ebu Meudud el-Medeniu ky nga Uthman b.
Dahhaku, ky nga Muhammed b. Jusuf b. Abdullah b. Selami, ky nga babai I vet, e ky nga
gjyshi I vet, se ka thene: ― Ne Teurat qendron pershkrimi I Muhammedit (paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe se Isai I biri I Merjemes do te jetë I varrosur tek ai.

-666-

Ebu Davudi thotë:‖Ne dhomën e I Derguarit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)
ka mbetur vend edhe per nje varr.‖

Tirmidhiu pastaj thote se ky hadith eshte hasen . Ndersa eshte e sakte: ―Ed-Dahhak b.
Uthman el-Medeni (jo Utman b. Ed-Dahhaku).‖ Ndersa Buhariu thote:‖Per mua ky hadith
nuk eshte autentik dhe nuk mund te pajtohem me të.‖
Buhariu shenon nga Jahja b. Hammadi , ky nga Ebu Avane, ky nga Asim el-Ahveli, ky nga
Ebu uthman en-Nehdiu, e ky nga Selmani: ― Ndermjet Isait dhe Muhammedit ka kaluar
nje periudhe prej gjashtëqind vjetësh .‖ Nga Katade transmetohet se ka thene: ―
Pesëqind e gjashtëdhjetë vjetësh.‖ Disa te tjere thonë prej pesëqind e dyzet vjetësh.
Ndersa nga Ed-Dahhaku transmetohet se ka thene: ― Katerqind e tridhjetë e disa
vjetësh.‖

Si do qe te jete , qendrimi me I njohur eshte se kjo ka qene periudhe gjashteqind

vjeqare, me ate qe disa thone se keto kane qene gjashteqind e njezet vjet hënë,
perkatsisht gjashteqind vjet diell .Allahu e di me se miri.

Ibni Hibbani ne Sahihun e tij nen titullin : ―Sa kohe umeti I Isait e ka pasuar udhezimin e
tij‖ shenon: ― Na ka treguar Ebu Ja‘la se ka degjuar nga Ebu Hemmani, ky nga El-Velidi b.
Muslimi , ky nga El-Hejthem b. Humejdi, ky nga El-Veddin b. Atai, ky nga Nasër b.
Alkame, e ky nga Xhubejr b. Nufejri, se Ebu Ed-Derda‘I ka thene:‖ I derguari I Allahut
(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ka thene: ‖Allahu ia ka marrë shpirtin Davudit
duke qenë ne mesin e pasuesve te tij, e në mesin e tyre nuk jane shkaktuar çrregullime
dhe asgjë nuk eshte ndryshuar. Pasuesit e Mesihut e kane pasuar rrugën dhe udhëzimin e
tij dyqind vjet.‖ Ky hadith eshte tërësisht garib, edhe pse Ibni Hibbani thote se eshte
sahih.

Ibni Xheriri nga Muhammed b. Is‘haku shenon se Isai (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) para se te ngrihej I ka porositur nxënësit e vet qe t‘I thërrasin njerezit ta besojnë
Allahun Një I Cili nuk ka kurfar shoku, dhe çdonjerit prej tyre ia ka caktuar se cilin popull
do ta thërrasë:‖ne Sham, ne Lindje dhe ne vendet e magribit. Thuhet se secili prej tyre
përnjëherësh ka ditur te flasë gjuhën e popullit tek I cili kishte derguar Mesihu.

Shumë prej tyre (të krishterëve) thonë se Inxhilin e kane percjellë prej tij kater persona:
Lluka, Mateu, Marku, dh Gjoni (Lluka, Metta, Markos dhe Johhani) Mirepo ndermejt ketyre
kater Inxhilave ekzistojne kontradikta te medha, ngase ne disa teksti eshte shtuar, e ne
disa te tjere eshte munguar. Prej ketyre te katerve, dy vete kane jetuar me Mesihun dhe
e kane pare atë: Mateo dhe Gjoni, ndersa dy te tjere : Marku dhe Lluka I kane mbajtur
mend vetem nxenesit e tij.

-667-
 08-, 14:20

-
-

Njeri nag banoret e Damaskut I cili I kishte besuar Mesihut dhe e kishte pranuar atë, ka
qene njeriu me emrin Dina. Ky ishte fshehur ne nje shpellë ne brendinë e portes Lindore,
në afersi te kishes ne formë te kryqit, ngase kishte frikë nga Pali hebre. Ky ia kishte rruar
koken nipit te vet (djalit te vellait) ne çastin kur I kishte besuar Mesihut. Pali ishte
kriminel I regjur dhe e urrente Mesihun. Kur e zuri Dinanë, e shetiti neper qytet e pastaj e
gurëzoi deri ne vdekje.

(Versioni I dytë) Kur Pali e degjoi se Mesihu (paqja e Allahut qofte mbi te) ishte nisur per
ne Damask, I pergaditi mushqit e vet dhe ia mësyu qe ta mbyste. Atë e arriti te Keukebi
dhe kur u nis kah nxënësit e Mesihut, nje ëngjëll e rrëmbeu e goditi ne fytyre me krahun
e vet dhe e verbëroi atë. Kur I ndodhi kjo I besoi Mesihut andaj iu afrua dhe kerkoi
ndjesë per veprat qe kishte bërë më pare. Kur pranoi se tani besonte iu pranua pendesa
dhe qe I falur. Pastaj kerkoi nga Mesihu qe t‘ia fërkonte sytë, ne menyre qe Allahu t‘ia
kthente te parit, e ky I tha: ― Shko te Dina I cili eshte te ti ne Damask, ne pjesën lindore
te çarshisë se gjate, se ai do te bëjë dua per ty.‖ Ai vajti aty dhe e gjeti atë, e ky ia fërkoi
sytë dhe e shqiptoi duanë, ndërsa ketij iu kthye te parit. Pali I besoi Mesihut (paqja e
Allahut qofte mbi te) se ky ishte robi dhe I Derguari I Allahut. Pastaj ia ndertuan nje kishe
qe quhej me emrin e tij. Kjo eshte kasha e Palit ne Damask, e njohur qe nga koha kur e
çliruan as‘habet (Allahu qofte I kenaqur me ta) e deri ne kohen kur qe rrëzuar.

Pas ngritjes se Mesihut (paqja e Allahut qofte mbi te) ne qiell, pasuesit e tij u ndanë ne
shume fraksione per nga çështja se si te besohet ne te. Kete e parashtron Ibni Asakiri
dhe disa dijetarë nga brezi I pare, ndersa ne kemi folur gjerësisht per kete, duke I
komentuar fjalët e te Lartmadherishmit:‖ Kurse Ne I ndihmuam ata qe besuan
kunder armikut te tyre dhe ata ngadhënjyen.” (Saff,14)

Ibni Abbasi dhe te tjeret thone se disa prej tyre nisen te konfirmojnë:‖Ne mesin tone ka
qene robi dhe I Derguari I Allahut e pastaj eshte ngritur ne qiell.‖ Qendrimi I pare eshte I
vertete , ndersa dyte te tjeret jane mosbesim. Perkitazi me kete I Lartmadherishmi
thote:”Dhe ithtarët e Librit u ndanë ne mendime per te e mjerë te cilët nuk
besojnë kur do te jene te pranishëm ne Ditën e madhe” (Merjem 37)
Per sa I perket Inxhilit ata e percjellin ate ne kater versione te ndryshme, me plot
ndryshime shtrembërime, plotesime, mungime dhe perjashtueshmëri. Treqind vjet pas
Mesihut ka ndodhur fatkeqësia me e madhe dhe belaja më e madhe ne pikpamje te tij:
Kater patriarkë dhe te gjithe klerikët kallogjerët dhe xhakonet u përçanë perkitazi me
çeshtjen e Mesihut ne aq shume mendime saqë ato nuk mund te njehsohen e as te
precizohen.

-668-

Te gjithe ata u mblodhen ne nje tubim qe ishte I pari I llojit te ketillë dhe kerkuan nga
mbreti Konstantin, ndertuesit te Konstantinopojes qe t‘u gjykonte me ç‘rast ai e mbështeti
fraksionin me te numërt qe perfaqesonte njerin nga keto mendime e që u quajt fraksioni I
sundimtarit, ndersa te tjeret refuzuan andaj I largoi qe te gjithe. Fraksioni te cilin e
udhehiqte Abdullah b. Erjusi e që mbeti me këmbëngulje ne besimin se Isai eshte njeri
nga roberit dhe te Derguarit e Allahut u veçua dhe u popullua neper shkretëtira dhe
stepe. Ata ndertonin kasollja asketësh, shtepiza dhe celula, ishin te kenaqur me jeten
askete dhe nuk I perziheshin ndertonin kasha te medha duke I imituar objektet greke,
andaj altarët I kthenin kah ana lindore edhe pse deri atehere te khtyera kah veriu, ne
drejtim te Yllit Polar.

NDERTIMI I BETLEHEMIT (BEJTUL-LAHM) DHE I EL-KAMAMIT

Mbreti Konstantin e ndertoi Betlehemin ne vendlindjen e Mesihut, ndersa Helena e ndertoi

El-Kamamin mbi varrin e atij qe ishte I gozhduar. Te krishterët u besojnë hebrenjëve se
ky ka qene Isai.

Edhe hebrenjtë edhe te krishterët besojnë gabimisht dhe trillojnë dispozita dhe ligje te
rrejshme prej te cilave disa janë ne kundershtim me Teuratin.

Keshtu I bënë te lejuara disa nga gjërat qe ishin te ndaluara me Teurat, siç eshte
pershembull mishi I derrit. Pastaj ne lutje filluan te tkheheshin kah lindja , ndersa Mesihu
prore lutej ne drejtim te shkembit ne Jerusalem. Veç kesaj te gjithe Pejgamberet pas
Musait ktheheshin keshtu, madje edhe Muhammedi (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) , Pejgamberi I fundit pas Hixhretit eshte falur ne kete drejtim pesëmbëdhjetë apo
gjashtëmbëdhjetë muaj e pas kesaj kohe kthehej kah Ka‘bja te cilën e ka ndertuar
Ibrahimi (paqja e Allahut qofte mbi te).
Pastaj ata vizatojnë piktura neper tempuj edhe pse kjo nuk praktikohej me pare.Mandej
ata e kane trilluar besimin e tyre, te cilin ua mesojnë burrave , grave dhe femijeve e qe e
quajnë besnikëri por I cili ne realitet eshte mosbesim dhe kufër me I madh.

Qe te gjithe edhe faksioni I sundimtarit edhe nestorijanët – pasuesit e Nestorusit si

fraksion I dyte edhe jakobinët – pasuesit e Jakub el-Barazi‘it si fraksion I tretë e besojnë
parimeve te ketij besimi, , vetem qe dallojne per nga komentimi I tyre.

-669-

 23-, 14:06

-
-

Une Tani do t‘I parashtroj keto mndime . ngase ai I cili vetem flet per kufer –nuk eshte
kafir, se bashku me disa fjale net e dhe te kufrit e te lajthitjes se hapet e cila e shpie
pasuesin e tij ne zjarrin e Xhehenemit.

Ata thone keshtu:‖ Besojme ne nje Zot I Cili I mbikqyrë te gjitha ne Krijuesin e qiejve dhe
te Tokës dhe I çdo gjëje tjeter te dukshme e te padukshme ;dhe besojme ne nje sundues
Isusin, Mesihun ,Hasretin te Birin e Zotit te lindur nga babai qysh para shume kohesh. Ai
eshte dritë ng drita, I vertete nga Zoti I vertete, I biri I Atij qe nuk eshte I krijuar, dhe
eshte I njejtë si babai I vet per nga esenca, me ane te se cilës ndodh çdo gjë. Per hir
tonin dhe per hi rte shpetimit tone, ai ka zbritur nga qielli dhe eshte mishëruar nga Shpirti
I Shenjtë dhe virgjëreshës Mëri duke marrë pamje njerzore . Ai eshte gozhduar ne kohen
e Nabatej Malatisit ne mundime te medha. Pastaj eshte varrosur e tri dite pas kesaj eshte
ngjallur, si qëndron ne libra. Pastaj eshte ngritur ne qiell dhe eshte ulur ne anën e djathtë
te babait te vet. Ai serish do te zbresë me trupin e vet qe te udhëheqë edhe me te gjallët
edhe me te vdekurit, dhe sundimi I tij do te jete I përhershëm. E Shpirti I Shenjtë eshte
sundues qe jep jetën. Ai ka rezultuar nga babai dhe me babanë. I Biri I Zotit meriton qe
t‘I perkulemi atij. Keshtu ma lavderojne ata atë qe ka folur per te derguarit. Kisha eshte
vetëm nje gjithëperfshirese, e shenjtë e Zotit. Besojme ne kryqëzimin unitary me te cilin
fallen mekatet. Dhe besojme se I do te jetë gjallë atëherë kur te vdekurit do te jenë te
ringjallur, dhe se ai eshte I perhershëm dhe I amshueshëm , amin.‖
-670

 27-, 14:26

-
-

SHPJEGIMI I DISA TERMAVE ARABE

As‟habë: çdo kush qe e takoi te Derguarin Muhammed gjate jetes se tij, I besoi dhe vdiq
si besimtar. Ata jane shoket besnik te Muhammedit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te) te cilët nder te tjera kane luajtur rol te posaçëm ne ruajtjen dhe ne percjelljen e
haditheve. Perdoret edhe varianti sahabe.

Ahiret: jeta tjeter, bota tjeter (pas vdekjes) pertejvarri.

Ajet: perdoret me disa kuptime: argument, shenjë, symbol , mrekulli, e kur eshte fjala
per perberjen e Kur‘anit, ajet dmth : fjali a tog fjalesh ne Kur‘an.

Bejtul-Makdis (ose El-Mesxhidul-Aksa): xhamia ne Jerusalem.

Berzah: vendbanimi I shpirterave nga vdekja gjer ne ringjallje (jeta e pasvdekjes)

Bint: vajza , e bija.

Daif: I dobët.

Dua: çdo lutje qe I drejtohet Allahut.

Duha namaz: namazi I padetyrueshëm, qe falet pas lindjes se diellit deri ne kohen para
namazit te drakes.

Ehlul-Kitab (ehli kiatbet): hebrenjtë dhe te krishteret qe besojne ne Librat e shpallura

para Kur‘anit (Teurat dhe ne Inxhil) .
Ehlus-sunneh vel-xhema‟ah: pasuesit e Sunnetit dhe dhe bashkesise se muslimaneve,
grupi me I drejte dhe me I madh I muslimaneve.

Ensarë: banorë vendas te Medinës. Keta I kane bere pritje te jashtëzakonshme

Muhammedit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) dhe muslimaneve te tjere qe u
shperngulen nga Meka ne Medinë.

Ezan: njoftim thirrje per namaz.

Farz: detyrim, detyre e dores se pare.

Gajb: fshehtësi, qe nuk mund ta konceptojë arsyeja e njeriut.

Garib: I jashtzakonshëm , I paqartë.

Hadith: theniet gojore e veprimet e Muhammedit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) si dhe miratimi I veprave te bera ne praninë e tij.

-671-

Halife: mëkëmbës, sundimtar me autorizim te veçantë.

Havarijjun: nxënësit apostujt e Isait (paqja e Allahut qofte mbi te).

Haxh: Vizita e Kab‘es ne Mekë e cila bëhët ne dhjetë ditët e par ate muajit te fundit sipas
kalendarit musliman- te hixhretit.

Hixhra ose hixhreti: shperngulja e Muhammedit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte
mbi te0 prej Meke ne Medinë, më 16.07.622 e.r.

Hutbe: ligjëratë , keshillë, qe mbahet ditën e xhuma dhe diteve te bajramit nga
minberi.Ligjëratë specifike.

Ibadet: lutje , perkushtim; nenshtrim deshires se Allahut te lartesuar. Cdo veper islame
qe kryhet ne emer te Allahut te Lartesuar eshte ibadet.

Iblisi: shejtani, djalli.

Ihram: veshje e detyrueshme per haxhinjët meshkuj gjate kryerjes se haxhit dhe te
umres qe perbehet prej dy çarçafesh.

Ikindi-a : namazi I detyrueshëm qe bëhët ne intervalin mes drakes dhe akshamit.

Imam: personi qe udheheq kryerjen e perbashkët te namazit ne xhami etj. Ose titull I
lartë I udheheqjes ne fenë islame.

Iman: besimi në Allahun e Madhërishëm , feja besimi I shpjeguar nga muhammedi

(paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te)

Islam: sinonim I imanit.

Ka‟be: tempulli I shenjtë Bejtullah – Shtepia e Allahut te cilën jane detyruar ta vizitojnë
muslimanet e pasur se paku nje here ne jetë.

Kafir: ai qe nuk beson, femohuesi.

Kiamet: dita e shkaterrimit – mbarimi fundi I kesaj bote.

Kibble: te kthyerit e muslimaneve kah Ka‘bja, Meka gjate faljes se namazit.

Kurban: flijimi qe behet ne emer te Zotit duke therur kafshë etj.

Muhaxhir: I shperngulur emigrant (prej Mekës ne Medinë).

Mursel: hadith I transmetuar me zinxhir te pashkëputur deri tek tabi‘ini pra ne te cilin
mungon transmetuesi nga sahabet.

Musned: koleksioni I hadithit ne te cilin hadithet jane radhitur sipas transmetuesit.

Mustedrek: titull I librit.

Muvetta‟: titull I librit. Vepër e Imam Malik b. Enesit.

Mesxhid: xhami , faltore vend per te bere sexhde.

Medh‟heb: shkolle juridike islame; drejtim.

Meukuf: transmetimi I cili lidhet per ndonjërin nga as‘habet.

-672-

Minber: vend I ngritur ne disa shkallë ne xhami , qe sherben per te mbajtur ligjërata mbi
të.

Muezzin: personi qe e therret ezanin.

Mufessir: komentues I Kur‘anit.

Muhaddith: ai qe merret me shkencën e hadithit qe ka njohuri te thella per hadith,

njohës I mire I haditheve; transmetues I hadhitheve.

Munafik: dyfytrësh hipokrit.

Munkati;‖ hadith senedi I te cilit nuk eshte teresisht I lidhur.

Murted: ai qe e leshon fenë islame, pasi e ka pranuar atë; tradhtar, renegat.

Mushrik: idhujtar politeist, qe beson ne shume zota; qe I ben shok Allahut.

Mu‟xhize: veper apo dukuri e jashtzakonshme me te cilen Pejgamberet e deshmonin

pejgamberine e tyre nga Allahu I Lartesuar.

Pejgamber: lajmetar I fesë; I Derguar I Allahut ai qe e kumton shpalljen e Allahut .

Fjale me burim Persian. I pergjigjet fjales arabe Nebijj.

Resul: I Derguari I Allahut me dispozita te posaçme.

Resulullah: I Derguar I Allahut.

Sadaka: lemoshe.
Sahih: autentik.

Selam: pershendetje islame; shpetim , paqë.

Sened: vargu zinxhiri I transmetimeve te hadithit.

Sexhde: pjesë perberese e namazit qe kryhet duke vene ne tokë ballin, hundën, gjunjtë,
shuplakat e duarve dhe majat e gishtave te kembes.

Suhuf: Shpallje me te vogla Pejgambereve.

Sunnen: nje lloj I koleksioneve te haditheve ku hadithet jane renditur sipas temave qe
kane te bejne me dispozitat.

Sunet: puna veprimi I Muhammedit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi te) ose
perlqimi I tij.

Sure: secila nga te njeqind e katermbëdhjetë kapitujt e Kur‘anit.

Shefa‟at: angazhinmi ndermjetesimi per dike ne Ahiret.

Sheriat: ligji islamik I bazuar ne Kur‘an dhe ne Sunnet; dispozitë fetare.

Shirk: paganizëm, besimi ne shume zota, te pershkruarit shok Allahut te Lartesuar.

Tefsir: komentimi I Kur‘anit.

-673-

Umre: vizitë e Ka‘bes qe mund te bëhët gjate tere vitit (perveç kater ditet e Bajramit te
Kurbanit)

Tavaf: te sjellurit rreth Kab‘es.

Telbije: dhikër lidhur me haxhin dhe umren.

Umet: te gjithe pasuesit e ndonjë Pejgamberi.

Xhihad: lufta perpjekja ne rrugën e Allahut te Lartësuar.

Xhehenem: skëterrë, ferr, venddënim I tmerrshëm per mekatarët –mohuesit.

Xhenet: parajsë, kopshte e palate per besimtarët.

Xhibrili: engjëlli nepermjet te cilit Muhammedit (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi
te) I k ardhur Shpallja e Allahut te Lartesuar.

Xhin: qenie e padukshme shpirterore – e mire ose e keqe.

Xhizje: tatim I cili ne vendet islamike merret nga jobesimtaret.

Xhybe: gunë, bërruc.

Zekat: detyrim islam, qe jepet per pasurine e cila ka arritur shkallën e caktuar (nisabin).
Zekati eshte nje nga pesë shtyllat e Islamit.

-674-

 27-, 14:28

-
-

SHENIME PER AUTORIN

Ky eshte Ismail b. Umer b. Kethir b. Dau b. Kethir b. Dir‘ El-Kurejshijj nga fisi Benu Hasleh
qe jane me origjinë fisnike. U lind ne vitin shtatëqind e një (701) te hixhretit, ashtu siç
pohon vetë ne librin e tij, ne fshatin Muxhdil ne provincën e Busras. I ati Umeri ishte
gjithashtu njeri qe merrej me dije dhe duke qene se I perkiste medhhebit Shafi‘ij e kerkoi
fikhun ne kete drejtim , bile ishte njeri nga nxenesit e Imam En-Neveviut. Ishte I njohur
per elokuencën e fuqishme dhe vite me radhë ishte hatib (ligjërues) ne vendet ku jetoi.
Vdiq kur Ibën Kethiri ishte ne moshën trevjeqare. Pasketaj vellai I tj me I madh
Abdulvehabi I cili mbeti kujdestar I familjes pas vdekjes se te atit, ne vitin 707 h u
shperngul ne Damask me te gjithe anetaret e familjes. Ibën Kethiri u rrit dhe u zhvillua ne
shekullin e tetë te hixhretit, nen hijen e shtetit te memalikeve. Ishte deshmitar I sulmeve
te tatareve, I kohes kur pllakosi uria dhe skamja e madhe, qe asokohe kishin goditur
muslimanet, si dhe te semundjeve e epidemive te pergjithshme te cilat moren jetën e
miliona njerezve. Ne kete kohe u zhvilluan disa luftera kunder kryqtareve, si dhe shume e
shume trazira e tollovi qe ishin pasoje e konkurencës ndermjet princërve te asaj kohe.
Perkunder ketyre sprovave , trazirave dhe fatkeqesive ne kete shekull zhvillohej nje
aktivitet mjaft I dendur shkencor qe manifestohej me shkolla me institucione te shumta,
dhe me shkrime e perpilime te librave dhe te veprimeve te shumta, qe ishin rezultat I
garave ndermjet princërve , se kush prej tyre do t‘I kontribuojë me tepër diturisë. Ibën
Kethiri jetoi dhe veproi pikërisht ne kete periudhë dinamike. Vdekja I arriti ditën e enjte
më 26 sha‘ban te vitit 774 h. Per ta nderuar kete korife te dijes doli gati I tërë Damasku
per te marrë pjesë ne percjelljen e xhenazes se tij. U varros ne token e e Shejhul-Islam
Ibën Tejmijes, ne vendin ―Es sufijeh‖ me te dale nga porta ―En-Nasër na Damask sipas
porosisë se tij. Allahu e mëshiroftë.

-675-

DIJETARET PREJ TE CILEVE MESOI

Ismail b. Kethiri dallohej per mendjemprehtësi te pashoqe, qe ia mundesoi ta mesonte

Kur‘anin permendsh pa I mbushur dhjetë vjeç. Ai mori dije nga qindra dijetarë por nder
ata qe ndikuan me se shumti ne formimin e personalitetit te tij, ndonëse ishin te paktë,
meriton te permendet veçmas Shejhul-Islam Ahmed b. Tejmijeh, me te cilin ishte I afert
ne menyre te veçantë dhe te cilin e perkrahu me tere qenien e vet duke ia pranuar
mendimet e tij, te cilat I kishte si mbeshtetje gjate pergjigjeve te veta ne shume çeshtje,
e per çka edhe I pati disa sprova.

Perveç ketij, tek Ibën Kethiri lane gjurme edhe te tjere si:

-ne histori: El-Kasim b. Muhammed El-Berzali,

-ne hadith: Jusuf b. Abdurrahman El-Mizzi,
-ne matematik: El-Hadiriu e te tjere.

Ai mesoi edhe prej mesuesve te tij, si: Izzuddin Ebu Ja‘la, Ibrahim b. Abdurrahman el-
Fezzari, Shihabuddin el-Haxhxhar, Kemaludin b. Kadi Shehbeh, El-Kasim b. El-‗Asakir,
Is‘hak el-Amidi e shume te tjere.
Vërejtje: Eshte shume e logjikshme qe njeriu I cili ka marre dije nga te gjithe keta
gjigantë te diturisë dhe te shkencave nga lëmi I histories hadithit tefsirit matematikes etj,
te dallohet me aftesi dhe me cilesi qe rrallëkush mund t‘I afrohej. Ed-Davudiu ne librin e
tij ―Tabekatul-mufessirin‖ (13/111) thote: ― Nuk kemi arritur njeri qe mbante mend me
teper tekstet e hadithit qe I njihte me mire rrugët dhe transmetuesit e hadithit qe dinte te
dallonte me mire te shendoshin prej te dobetit, sesa ai (Ibën Kethiri). Edhe
bashkëkohaniket dhe mesuesit e tij ia pranonin nje gje te tille. Dinte shume nga fikhu dhe
historia sepse kishte nje kujtesë te forte pra nuk ishte harrestar… Ai kishte kontribuar
edhe ne fushën e gjuhësisë poezisë etj. Nuk di te kem ndenjur ndonjëherë me të, gjë qe
ka ndodhur shume here, e te mos kem perfituar prej tij nga aspekti shkencor.‖

-676-

THESARI SHKENCOR QE LA PAS

Ibën Kethiri ka shkruar me dhjetëra vepra prej te cilave disa jane voluminoze ne te gjitha
disiplinat e posaçërisht ne histori, tefsir dhe hadith. Prej tyre ka qe jane botuar, ka qe
kane mbetur ne dorëshkrim dhe ka qe kane humbur fare. Sa per ilustrim po permendim
disa vepra te pranishme ne fondin e sotëm te krijimtarise islame:

1. “El-bidajetu ven-nihajeh” (Fillimi dhe mbarimi) pjesë e se cilës eshte libri qe keni
ne duar.
2. “Tefsirul-Kur‟anil-„adhim (Komenti I Kur‘anit Famëmadh) eshte botuar herën e
fundit ne kater vëllime grandiose dhe net e ai ka perdorur metodën e komentimit te
Kur‘anit (ajeteve) me ajete, e pastaj edhe me hadithe e transmetime. U ka ikur
transmetimeve izraelite (israilijate) dhe nuk e ka perkrahur idenë e mbeshtetjes ne to,
perveç ne suaza te pranuara nga sheriati islam.
3. “El-ixhtihad fi talebul-xhihad” (Perpjekja ne kerkimin e xhihadit).Kete veper Ibën
Kethiri e shkroi duke iu pergjigjur kerkesës se emirit te Shamit, Sejfuddin b. Abdullah El-
Jusufiut. Net e permenden ngjarjet e konflikteve ndermjet muslimaneve dhe kryqtareve
gjate shekullit VIII. Kjo veper konsiderohet njeherësh edhe si dokument historik meqë
permban percjellje (transmetime) te ngjarjeve me besnikëri dhe me perpikëri.
4. “Istihar „ulumi-l-hadith” (Shkencat e hadithit) broshure ne terminologjine e
hadithit, ne te cilën Ibën Kethiri ka shkurtuar veprën ―Mukaddimetu ibnis-Salah‖ e kete
shkurtesë pastaj e ka komentuar dijetari Ahmed Shakir, Allahu I meshiroftë te gjithe. Ibën
Kethiri ka shkruar edhe shume vepra te tjera te cilat po t‘I permendim te gjitha vargu do
te dilte shume I gjate.

VEPRA E TIJ “ EL-BIDAJETU VEN-NIHAJEH”

Vepra merr temën nga lemi I histories dhe ka katermbëdhjetë vëllime. Kjo veper eshte
version I plotesuar I disa veprave te atyre qe kane shkruar para Ibën Kethirit ne histori,
si: Ebu Shameh El-Makdisijj, pastaj El-Kasim b. Muhammed El-Berzalijj e pastaj e ploteson
Ibën Kethiri. Duhet theksuar se Ibën Kethiri ne vepren e vet nuk ka marre nga te
mëparshmit çdo gjë tekstualisht , por ka zgjedhur dhe I ka analizuar transmetimet, duke
pasur qasje kritike shkencore ndaj te gjitha te dhenave dhe informative qe ka shenuar ne
vepren e vet.

-677-

Ibën Kethiri per veten thotë (El-bidajeh:14/194): ―Perfundova zgjedhjen (seleksionimin)

nga historia ditën e mërkurë, më 20. Xhumade-l-ula te vitit 751 h.

Kjo eshte nje nga veprat me te medha pergjithësisht e veçmas nga fusha e histories se
Islamit. Autori ka qasje te jashtëzakonshme ne kete tematik. Ketu ai trajton periudhën qe
nga krijimi I botes dhe I Ademit, permes ngjarjeve historike deri ne vitin 768 sipas
Hixhretit (kur edhe e ka perfunduar kete veper) e per te trajtuar ne fund edhe
parashenjat e Ditës se Kiametit, ringjalljen dhe hyrjen ne xhenet e ne xhehenem. Per kete
shkak edhe eshte quajtur‖ FILLIMI DHE MBARIMI . Eshte botuar disa here kryesisht ne
katermbedhjete vëllime te medha.

Kete veper autori e ka ndare ne disa pjese:

1.Pjesa pare perfshin kohen prej krijimit te Arshit, Kursijjit, qiejve, Tokës melaikeve,
xhinëve, shejtanave, menyren e krijimit te Ademit, rrefimet per Pejgamberet dhe ajo qe
ka ndodhur ne kete aspekt deri ne kohen e Beni Israileve, e pastaj deri ne kohen e
injorances ne te cilën u dergua Muhammedi (paqja dhe shpetimi I Allahut qofte mbi të) .
Kjo pjesë e veprës se tij eshte libri qe keni ne dore I quajtur ―Rrefime per te Derguarit e
Allahut .‖

2.Me pjesen e dyte te vepres permendet periudha prej vdekjes se Muhammedit paqja dhe
shpetimi I Allahut qofte mbi te) e deri ne vitin 768 h.
3. Pjesa e tretë permban sprovat, trubullirat, trazirat, shenjat paralajmeruese te Ditës se
Gjykimit, ringjalljen, tubimin, trishtimet e Kiametit dhe eprshkrimet e xhenetit dhe te
xhehenemit e qe te gjitha keto jane momente te kohes se fundit – katalizmës dhe asaj qe
I paraprin asaj, te cilat autori I ka vene ne pah per shkak te rendesisë se madhe qe kane
per besimin e muslimanit.

Ne perfundim te kesaj pasthënje, e lus te Plotëfuqishmin qe duart tona dhe lapsat t‘I
nënshtrojnë ne sherbim te Islamit famëlartë, qe prej punës dhe kontributit tane te kemi
sukses ne te dyja botët. Duaja e fundit eshte: Falenderimi I takon Allahut Zotit te botëve!.

FUND