بهداشت حرفه ای behdasht - herfei PDF

www.iehe.
ir
‫آشنایی با کلیات بهداشت‬
‫حرفه ای‬
‫‪www.iehe.ir‬‬
‫هدف درس‪ :‬دانشجویان با کلیات بهداشت حرفه ای وایمنی در محیط‬
‫کار آشنا می شوند‪.‬‬
‫سرفصلهای درس‪:‬‬
‫‪‬تاریخچه وتعاریف وآشنایی با سازمانهای مختلف بهداشت حرفه ای‬
‫در ایران وجهان‬
‫‪‬اصول خدمات بهداشت حرفه ای ونحوه ارائه خدمات بهداشتی‬
‫‪‬آشنایی با عوامل زیان آور محیط کار‬
‫‪‬عوامل زیان آور فیزیکی(صدا‪ ،‬نور‪ ،‬گرما‪ ،‬سرما‪ ،‬کار در هوای پرفشار‬
‫وکم فشار‪ ،‬الکتریسیته)‬
‫‪‬عوامل شیمیایی( گازها وبخارات‪،‬مایعات شیمیایی‪ ،‬ذرات وگرد‬
‫وغبارهای شیمیایی)‬
‫‪‬عوامل بیولوژیکی(بیماریهای شغلی‪ ،‬اثرات آالینده هادر ایجاد بیماریها)‬
‫‪‬ایمنی در محیط کار‬
‫‪‬مسائل ارگونومیک محیط کار‬
‫‪‬سم شناسی وآشنایی دانشجویان با سموم مختلف‬
‫‪‬حوادث ناشی از کار‬
‫‪‬اصول حفاظت در محیط کار‬
‫‪‬آشنایی با استانداردها وسازمانهای مرتبط با تدوین استانداردهای شغلی‬
‫سالمت‬
‫دارای ابعاد جسمانی‪ ،‬روانی واجتماعی است‪.‬‬
‫فرد سالم‬
‫کسی که در تمام ابعاد سالمت احساس رفاه کامل وآسایش کند‪.‬‬
‫بهداشت‬
‫علم وهنر تامین و ارتقاء سطح سالمت فرد وجامعه‬
‫علم وهنر دستیابی به سالمتی‬
‫علوم مختلف بهداشتي‬
‫‪‬بهداشت خانواده‪ ،‬بهداشت مادر وکودك‬
‫‪‬مبارزه با بیماریهای واگیردار‬
‫‪‬بهداشت مدارس‬
‫‪‬بهداشت محیط‬
‫‪‬بهداشت حرفه ای‬
‫مقدمه‬
‫• علم بهداشت حرفه‌اي ‪ Occupatinal Hygiene‬يكي از شاخه‌هاي علوم‬
‫بهداشتي بوده كه به مسائل و مشكالت شغلي مي‌پردازد‪ .‬در دهه‌هاي اخير در‬
‫كشورهاي توسعه يافته بعلت نياز روزافزون به حل مشكالت شغلي‪ ،‬رشد شاياني را‬
‫به همراه داشته است و در كشورهاي در حال توسعه نيز در جهت پايداري توسعه‬
‫(اقتصادي‪ ،‬اجتماعي‪ ،‬انساني) جايگاه ويژه‌اي را دارا مي‌باشد‪.‬‬
‫• مساله ايمني و بهداشت شغلي به لحاظ اخالقی‪ ،‬قانونی و اقتصادی حائز اهميت‬
‫مي باشد‪ .‬شركت ها براي اينكه در بازار رقابت جهاني سودآور باقي بمانند همواره‬
‫تالش مي كنند‪ .‬براي اين شركت ها مخاطب قرار دادن مسائل ايمني‪ ،‬بهداشتي و‬
‫محيط زيست ممكن است وسيله اي براي تجارت بهتر باشد‪.‬‬
‫بهداشت حرفه ای‬
‫• بهداشت حرفه اي‪ ،‬علمي متشكل از علوم متنوع شامل مهندسي‪ ،‬اپيدميولوژي‬
‫(مطالعه توزيع بيماري در جمعيت)‪ ،‬فيزيک‪ ،‬آمار‪ ،‬زيست شناسي‪ ،‬ميكروب‬
‫شناسي‪ ،‬شيمي‪ ،‬آناتومي‪ ،‬فيزيولوژي و سم شناسي است‪.‬‬
‫• دانشي كه علومي نظير بهداشت عمومي و محيط‪ ،‬كامپيوتر و روانشناسي صنعتي‬

‫را به كار مي گيرد‪.‬‬
‫اهداف بهداشت حرفه ای(كميته مشترك‪WHO,ILO‬در ژنو‪)1953‬‬
‫علم وهنر تامین سالمت کارگران حرف مختلف در برابر عوامل زیان‬
‫آور محیط کار واینکه‪:‬‬
‫‪-1‬فرد کارگر در کارهایی که متناسب با قابلیتهای جسمانی و روانی‬
‫اوست‪ ،‬مشغول به کار شود‪.‬‬
‫‪-2‬بهداشت حرفه ای می کوشد تا ازبیماریهای شغلی پیشگیری کند‪.‬‬
‫‪-3‬حوادث شغلی را به حداقل برساند‪.‬‬
‫بهداشت حرفه اي عبارت است از علم و هنر پيش بيني‪ ،‬شناسايي‪ ،‬ارزشيابي و‬
‫كنترل فاكتورها و عوامل استرس زاي ناشي از محيط كار كه مي تواند باعث‬
‫بيماري‪ ،‬آسيب به سالمتي و رفاه يا ناراحتي خاص در ميان كارگران گردد‪.‬‬
‫اين علم در راستاي كاهش مرگ و مير و ناتواني هاي دائمي و موقت ناشي از‬
‫حوادث شغلي و همچنين پيشگيري از بروز بيماريهاي شغلي تالش مي كند‪.‬‬
‫بهداشت حرفه ای چیست؟‬
‫فعاليت‌كاري‬
Work Activity
‫بهداشت‌حرفه‌اي‬ ‫مواجهه‬
Occupational
Exposure
Hygiene
‫سالمت شغلی‬
Occupational
Health ‫طب‌كار‬ ‫بيماري‬
Occupational
Disease
Medicine
www.iehe.ir
‫تاريخچه پيدايش بهداشت حرفه ای‬
‫‪‬عدم توجه كافي به سالمت وايمني كارگران در گذشته‬
‫‪‬رم باستان‪ ،‬معدنچيان واستفاده از ماسكهاي پارچه اي‬
‫‪‬بقراط در سده چهارم قبل از ميالد‪ ،‬مسموميت با سرب‬
‫‪‬پلني درسده نخست ميالدي‪ ،‬خطرات سولفور روي‪ ،‬ماسک تنفسي‬
‫‪‬در سال ‪ 1567‬پاراسلسوس كتاب بيماريهاي شغلي معدنچيان و فلزكاران را نگاشت‬
‫‪ ‬در سال ‪ 1700‬ميالدي رامازيني‪ ،‬پدر طب كار‪ ،‬توصيه به پزشكان براي پرسش در خصوص‬
‫شغلشان در حين گرفتن شرح حال نمود كتاب مشهور بيماري هاي شغلي را نوشت‬
‫‪‬انقالب صنعتي و مشكالت ناشي از آن‬
‫تاريخچه بهداشت حرفه ای‬
‫در سال ‪ 1858‬ماسک تنفسي اشباع از‬

‫زغال اكتيو براي كنترل مواجهه به‬
‫گازها و بخارات مطرح گرديد‪.‬‬
‫در سال ‪ -1889‬حدود مواجهه برای رطوبت و منوکسید کربن در کارخانه نخ‬
‫ریسی در انگلیس تنظیم گردید‬
‫• در جنگ جهاني اول‪ ،‬كار در كارخانجات مهمات سازي منجر به شرايط نامناسب‬
‫كاري كارگران گرديد‪.‬‬
‫تاریخچه رشته بهداشت حرفه ای‬
‫‪-‬در سال ‪ 1325‬وزارت كار و امور اجتماعي تشكيل و قانون موقت كار تدوين گرديد‬
‫‪-‬در سال ‪ 1327‬اجراي وظايف مربوطه به بهداشت و ايمني به عهده اداره كل‬
‫بازرسي كار قرار گرفت‬
‫‪ -‬طبق آخرين تغييرات ايجاد شده در سال ‪ ،1369‬وزارت بهداشت‪ ،‬درمان و آموزش‬
‫پزشكي عهده دار بهداشت و درمان كارگران و وزارت كار و امور اجتماعي مسئول‬
‫ايمني كارگران قرار داده شده اند‪.‬‬
‫سازمان های متولي ايمني و بهداشت حرفه ای در كشور‬
‫‪‬وزارت کار و امور اجتماعی‪ :‬براساس مادة ‪ 85‬قانون کار وزارت کار مسئول حفاظت و‬
‫ایمنی در محیط کار )حفاظت فنی وایمنی‪ ،‬بازرسی کار(‬
‫‪‬وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی‪ :‬براساس مادة ‪ 85‬قانون کار وزارت‬
‫بهداشت‪ ،‬درمان و آموزش پزشکی عهده دار بهداشت و درمان کارگران گردیده است‬
‫(پیشگیری از بیماریهای حرفه ای وتامین بهداشت کار‪ ،‬محیط کار وکارگر)‬
‫‪‬سازمان تامین اجتماعی‪ :‬با توجه به قانون‪ ،‬تامین اجتماعی عهده دار بیمه و تعاون کلیه‬
‫کارگران در موارد زیر است‬
‫‪ ‬حوادث ناشي از كار و بيماريهاي شغلي‬
‫‪ ‬حوادث و بيماريهاي غير شغلي‪ ،‬ازدواج‪ ،‬بارداري و زايمان‬
‫‪ ‬از كارافتادگي‪ ،‬بازنشستگي‬
‫برنامه های بهداشت حرفه ای‬
‫‪‬شناخت‪ ،‬بررسی واندازه گیری عوامل زیان آور موجود در محیط کار وارائه‬
‫طرحهای کنترلی وبهسازی محیط‬
‫‪‬برنامه های مربوط به معاینات پزشکی کارگران‬
‫‪‬برنامه های مربوط به حفاظت وایمنی‬
‫‪‬ایجاد امکانات درمانی وکمکهای اولیه‬
‫‪‬برنامه های مربوط به آموزش بهداشت کارگران‬
‫‪‬برنامه های مربوط به تغذیه کارگران‬
‫‪‬برنامه های مربوط به نوتوانی‬
‫سازمانهای مسئول در ارتباط با بهداشت حرفه ای‬
ILO:International of labor office

WHO:Word Health Organization
OSHA:Occupational Safety and Health Adminstration
ACGIH:American Conference Of Govermental Industrial
Hygienists
NIOSH:National Institute for Occupational Safety and Health
www.iehe.ir
‫عوامل زيان‬
‫آور فیزيکی‬
‫آور‬
‫عوامل زيان‬ ‫بیولوژيکی‬
‫آور شیمیايی‬
‫عوامل زیان‬
‫آور محیط‬
‫کار‬
‫آور‬
‫عوامل زيان‬ ‫ارگونومیکی‬
‫آور روانی‬
‫عوامل زيان آور محيط كار‬
‫‪-1‬عوامل زيان آور فیزيکی‬
‫سرما‪ ،‬گرما‪ ،‬صدا‪ ،‬ارتعاش‪ ،‬نور‪ ،‬فشار هوا‪ ،‬تشعشعات‪ ،‬جریان‬
‫الکتریسیته‪ ،‬میدانهای مغناطیسی‬
‫‪ -2‬عوامل زيان آور شیمیايی‬
‫مواد شیمیایی(گرد وغبار‪ ،‬آئروسل‪ ،‬گازها وبخارات‪ ،‬حاللها و ‪)...‬‬
‫‪-3‬عوامل زيان آور روانی محیط کار‬
‫‪ -4‬عوامل زيان آور بیولوژيکی‬
‫ویروسها‪ ،‬قارچها‪ ،‬باکتریها‪ ،‬انگلها وریکتزیاها‬
‫‪-5‬عوامل زيان آور ارگونومیکی‬

‫حمل ونقل دستی بار‪ ،‬وضعیت نامناسب بدنی در هنگام کار‪ ،‬عدم‬
‫تناسب فرد با کارش‪ ،‬نوبت کاری‪ ،‬استرس و ‪....‬‬
‫مقدار مجاز عوامل زيان آور محيط كار‬
TLV:Threshold Limit Value(ACGIH)
MAC:Mazimum Allowable Concentration(‫)کشورهای بلوک شرق‬
PEL:Permissible Eposure Limit(OSHA)
REL:Recommended Exposure Limit(NIOSH)
OEL:Occupational Exposure Limit(‫)انگلستان‬
AOE:Allowable Occupational Exposure(‫)ایران‬
www.iehe.ir
‫چرابرای عوامل زيان آور محيط كار مقادير مجاز تماس‬
‫درنظر گرفته شده است؟‬
‫‪‬عدم امکان حذف کامل عوامل زیان آور محیط کار‬
‫‪‬عدم توجیه اقتصادی‬
‫مقادير مجاز مواجهه يا تماس‪:‬‬
‫‪ -1‬راهنما هستند‬
‫‪ -2‬نباید‪ :‬به عنوان حدی تصور شود که در غلظتهای کمتر از آن‬
‫کارگر در سالمت کامل ودر بیشتر از آن خطر ومسئولیتی متوجه‬
‫او خواهد بود‪.‬‬
‫‪-3‬نباید در ارزیابی یا کنترل آلودگی هوای شهرها استفاده شود‪.‬‬
‫‪-4‬نباید در کشورهایی که شرایط کار در آنها با کشورهای تعیین‬
‫کننده این حدود متفاوت باشد‪ ،‬استفاده شود‪.‬‬
www.iehe.ir
‫عوامل زيان آور فيزيكي محيط كار‬
‫صدا‬
‫تعريف عامیانه‪:‬یک صوت ناخواسته یا اغتشاشات صوتی محیط‬
‫علمی‪ :‬محصول تبدیل انرژی یا یکی از اشکال اتالف انرژی است‪.‬‬
‫(ارتعاش‪ ،‬گرما)‬
‫صوت‬
‫شکلی از انرژی است که توسط سازوکار شنوایی قابل تشخیص باشد‪.‬‬
‫نوسان فشار هوا در یک محیط کشسان‬
‫انتقال صوت‪:‬‬
‫وقتی یک موج صوتی در یک محیط بوجود می آید؛ سبب تغییر مکان تعدادی از مولکولهای تشکیل‬
‫دهنده آن محیط نسبت به وضع عادی آن شده و این تغییر مکان منجر به نوسان ذرات آن محیط می‬
‫شود‪ :‬موج صوتی منتقل می شود‪.‬‬
‫صوت به وسیله میزان فشار تولید شده بصورت موج صوتی منتقله از طریق هوا اندازه گیری می شود‪.‬‬
‫واحد اندازه گیری پاسکال است‪.‬‬
‫کمترین فشار صوت قابل شنیدن توسط گوش انسان ‪ 20‬میکرو پاسکال است‪ .‬به علت بزرگی گستره‬
‫شنوایی‪ ،‬صدا بر اساس ‪ dB‬اندازه گیری می شود‪ ،‬که یک نسبت لگاریتمی است‪.‬‬
‫رديف شنوايي‬
‫‪‬بستگي به سن‪ ،‬جنس‪ ،‬كاهش احتمالي شنوايي‪ ،‬شرايط فيزيولوژي و غيره دارد‪.‬‬
‫‪ ‬گستره فركانسي ‪ 20‬هرتز تا ‪ 20000‬هرتز (در بعضی از کتب ‪ 17‬تا ‪ ) 20000‬و‬
‫بويژه ‪ 1000-4000‬هرتز حساس ميباشد‪.‬‬
‫‪ ‬فركانسهاي مهمي كه در مكالمه مفهوم است بين ‪ 500‬تا ‪ 4000‬هرتز قرار دارد‪.‬‬
‫‪ ‬اصوات كمتر از ‪ 20‬هرتز را امواج مادون صوت[‪ ]5‬و امواج باالتر از ‪20000‬‬
‫هرتز را امواج ماوراء صوت ]‪ [6‬مينامند كه اين امواج توسط گوش انسان قابل‬
‫شنيدن نميباشند‪.‬‬
www.iehe.ir
www.iehe.ir
‫(بیناب شنوايی)‬ ‫انواع صدا از نظر مشخصات بینابی‬
‫‪ -1‬صدابا باند پهن‪:‬صدایی که در یک باند پهن بسامد توزیع‬

‫می شود‪(.‬تخلیه صدا از کمپرسورهای تولید باد)‬
‫‪-2‬صدا با باند باريك‪ :‬صدایی که در یک باند پهن بسامد توزیع می شود (اره نجاری‪ ،‬رنده‬
‫نجاری‪ ،‬فن)‬
‫‪-3‬صداي کوبه اي‪ :‬تکرار آن در کمتر از یک ثانیه است‪(.‬پرس)‬
‫‪‬اصوات ارتعاشات طولي هستند كه با فركانس‪ ،‬دامنة نوسان و فاز مشخص ميشوند‪.‬‬
‫‪‬ارتفاع صوت بستگي به فركانس صوت دارد لذا هرچه فركانس صوت بيشتر باشد صداي آن زير‬
‫(شکل ‪ )2‬و در صورتي كه فركانس آن كمتر باشد صداي بم (شکل ‪ )3‬ناميده ميشود‪.‬‬
‫‪ ‬ارتفاع صوت يك كيفيت فيزيولوژيكي و احساسي است در صورتي كه تواتر يك كميت فيزيكي‬
‫است‪ .‬لذا اين دو يكي نيستند‪ ،‬ولي احساس ارتفاع با تواتر بستگي دارد‬
‫شکل ‪ :2‬صدا با فرکانس باال (صداي زیر‬ ‫شکل ‪ :3‬صدا با فرکانس پایین (صداي بم‬
‫كميتهای فيزيكي صوت‬
‫توان صوت‪ :‬مقدار انرژی صوتی که در واحد زمان بوسیله منبع صدا‬
‫تولید می شود‪.‬‬
‫‪ j/s=w‬زمان‪/‬انرژی=وات‬
‫شدت صوت‪ :‬مقدار انرژی صوتی که در واحد زمان از واحد سطحی عمود برامتداد انتشار‬
‫صوت عبور می کند‪.‬‬
‫‪I=W/A‬‬ ‫‪w/m2‬‬
‫فشار‪:‬نیروی وارد بر سطح‬
‫فشارصوت‪:‬تغییرات فشار در محیطی که در آن تعادل فشار بهم خورده است‪.‬‬
‫)‪(P0‬‬ ‫در هوا فشار صوت ناشی از افزایش یا کاهش متناوب فشار ‪P‬پیرامون فشار جو‬
‫است‪ ،‬یعنی فشار صوت ناشی از تفاوت بین فشار جو و فشار واقعی در مدت انبساط‬
‫وتراکم است‪.‬‬
‫کمترین فشار صوتی که می توان گوش انسان را تحریک کند‪:‬‬
‫‪2×10-4μbar=2×10-5Pa‬‬
‫وبیشترین فشار صوت قابل تحمل بدون احساس درد برای انسان‪ 200:‬پاسکال یا‪2000‬‬
‫میکرو بار‬
P
SPL( dB)  20 log 10
Pref
LP  20 log10 P  94
 n Lwi

Lwt  10 log 10 10 

 i 1 
www.iehe.ir
‫محاسبه زمان مجاز مواجهه با استاندارد ‪ 85‬دسیبل و قاعده ‪ 3‬دسیبل‬
‫‪8‬‬
‫‪ta (hr ) ‬‬
‫] ‪[ spl85‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫اندازه گيری صدا‬
‫وسیله اندازه گیري‪ :‬تراز سنج صوت‬
‫وضعیت اندازه گیري‪:‬‬
‫در شبکه ‪A‬‬
‫در شبکه ‪C‬‬
‫استاندارد مواجهه با صدا در ‪ 8‬ساعت کاری در ایران‪85dB:‬‬
‫اثرات صدا روی انسان‬
‫‪ -1‬شنوايی‪:‬‬
‫‪‬کری موقت‬
‫‪‬کری دائم‬
‫‪ -2‬اثرات فیزيولوژيکی‪:‬افزایش ضربان قلب‪ ،‬تعداد تنفس‪ ،‬باال رفتن مقدار مصرف‬
‫اکسیژن و فشار خون‬
‫‪-3‬اثرات روانی‪:‬بی دقتی‪ ،‬کم شدن فعالیتهای مغزی‪ ،‬تداخل در خواب‬
‫‪-4‬اثرات عمومی‪ :‬استفراغ‪ ،‬تهوع‬
‫‪-5‬اثر بر ايمنی وافزايش حوادث‬
‫پيش گيری از اثرات صدا‬
‫‪ -1‬روشهای کنترلی مکانیکی و مهندسی‬
‫‪-2‬روشهای مدیریتی واداری‬
‫‪‬گردشی کردن کار‬
‫‪‬انتخاب کارگر مناسب‬
‫‪‬معاینات دوره ای‬
‫‪‬استفاده از وسایل حفاظت فردی‬
‫ارتعاش‬
‫یک حرکت نوسانی حول نقطه تعادل است‪ .‬تمام اجسامی که دارای جرم و خاصیت کشسانی‬
‫می باشند‪ ،‬قادر به ارتعاش‬
‫هستند‪.‬‬
‫ساده‬ ‫دوره ای‬ ‫انواع ارتعاش‬
‫غیر دوره‬ ‫مختلط‬

‫ای‬
‫ارتعاش دوره اي ساده‪ :‬جسم نوسان کننده‪ ،‬حرکات منظم وپی در پی نوسانی حول نقطه تعادل‬
‫انجام می دهد‪.‬‬
‫ارتعاش دوره اي مختلط‪:‬شکل ساده سینوسی ندارد‪ ،‬ولی به طور منظم تکرار می شود‪.‬‬
‫ارتعاش غیر دوره اي‪ :‬آهنگ مشخصی ندارد‪.‬‬
‫چرا اثرات ارتعاشات بر حسب فرکانس وارد بر بدن تقسیم بندی می شود؟‬
‫اگر بدن توسط یک محرك ارتعاشی قوی وبا فرکانسی نزدیک به فرکانس های طبیعی خود‬
‫مرتعش شود‪ ،‬تخریب ناشی از تشدید ارتعاش رخ می دهد‪.‬‬
‫عوامل موثردر اندازه گیري ارتعاش‪:‬‬
‫‪‬بسامد‬
‫‪‬دامنه‬
‫‪‬جهت‬
‫‪‬زمان‬
‫دست وبازو‬ ‫انواع ارتعاش بر مبنای تاثير بر بدن‬

‫تمام بدن‬
‫ارتعاش تمام بدن‬
‫‪‬در وسایل ترابری هوایی ‪،‬زمینی‪،‬ساختمانها‬
‫‪‬در گستره بسامد‪1‬تا‪20‬‬
‫‪‬اثرات فیزیولوژیکی وروانی ارتعاشات مکانیکی در انسان در اثر به نوسان درآمدن‬
‫اجباری اندام ها‪ ،‬بافتهای بدن است‪.‬‬
‫بیماري حرکت(درياگرفتگی)‪ :‬در اثر تکانهای آهنگین یا نامنظم در جهت های گوناگون‬
‫عالئم‪ :‬سردرد‪ ،‬تهوع‪ ،‬استفراغ وسرگیجه‬
‫عوارض ارتعاش تمام بدن‪:‬‬
‫‪‬افزایش خفیف مصرف اکسیژن به همراه با سریع شدن ریتم تنفس‬
‫‪‬انقباض عضالت گردن‬
‫‪‬اختالالت بینایی‬
‫‪‬اشکال در حفظ تعادل واختالالت رفتاری‬
‫‪‬دردهای مزمن پشت وکمر در رانندگان با سابقه کار‪ 15‬سال به باال‬
‫‪‬آسیب نواحی پایین نخاع‬
‫ارتعاش دست وبازو‬
‫بوسیله ابزار الکتریکی وبادی(هوای فشرده) که کارگران به‬

‫طریقی این دستگاهها را در دست نگه می دارند ومتحمل‬
‫لرزش های شدید میشوند‪.‬‬
‫عوارض‪ :‬آسیبهای نسوج نرم دست‬
‫کاهش کلسیم استخوانهای کف دست و استئوآرتریت مفاصل دست‬
‫بیماري سپید انگشت‪ :‬کم خونی موضعی انگشتان دست‬
‫روشهاي جلوگیري از عوارض ارتعاش‬
‫‪ -1‬روشهای کنترلی مکانیکی و مهندسی‬
‫‪-2‬روشهای مدیریتی واداری‬
‫‪‬گردشی کردن کار‬
‫‪‬انتخاب کارگر مناسب‬
‫‪‬معاینات دوره ای‬
‫‪‬استفاده از وسایل حفاظت فردی‬
‫انواع صوت‬
www.iehe.ir
‫مافوق صوت‬
‫• مافوق صوت به طور گسترده اي در پزشكي كاربرد داشته است‪ .‬در‬

‫معاينات تشخيصي شامل عكس از لگن‪ ،‬شكم‪ ،‬بارداري‪ ،‬اكو از قلب‪،‬‬
‫كاربردهاي درماني شامل رشد استخوان‪ ،‬بازسازي بافت نرم‪ ،‬تخريب سنگ‬
‫هاي كليوي و برداشت تومور مورد استفاده قرار گرفته است‪ .‬كاربردهاي‬
‫صنعتي آن شامل جوشكاري‪ ،‬پاكسازي‪ ،‬تست هاي غير مخرب‪ ،‬امولسيون‬
‫سازي(عصاره گيري) و همچنين در محصوالت مصرفي نظير دتكتورهاي‬
‫متحرک‪ ،‬دفع آفت است‪ .‬منابع طبيعي مافوق صوت خفاش ها‪ ،‬دلفين ها‬
‫و ‪ ...‬است‪.‬‬
‫مخاطرات امواج‬
‫• مادون صوت به واسطه منابع طبيعي مثل زلزله‪ ،‬طوفان همراه با آذرخش‪ ،‬باد و‬
‫امواج ايجاد مي گردد‪ .‬منابع مصنوعي مادون صوت شامل انفجار‪ ،‬كمپرسورها‪ ،‬فن‬
‫هاي سرعت پايين‪ ،‬توربين هاي بادي‪ ،‬قطارها و نوسانات ساختماني باشد‪.‬‬
‫• در سطوح مواجهه باال‪ ،‬مافوق صوت قادر به ايجاد آسيب دائمي در بافت هاي‬
‫بيولوژيكي است‪ ،‬شامل اثرات تراتوژنيک‪ ،‬گرمايش سراسري و ‪ ....‬در سطوح پايين‬
‫مي تواند براي اهداف تشخيصي مورد استفاده قرار گيرد‪.‬‬
‫• مادون صوت با شدت پايين نشان داده شده است كه سرعت يا آهنگ ترميم بافت‬
‫را بدنبال آسيب بخصوص در ارتباط با شكستگي استخوان افزايش مي دهد‪.‬‬
‫مخاطرات امواج مادون صوت و ماوراء صوت‬
‫• دندانپزشكان‌و‌متخصصين‌دندانپزشک‌به‌طور‌پيوسته‌از‌تجهيزات‌پاک‌كننده‌‬
‫اولتراسونيک‌(مافوق‌صوت)‌در‌فرايند‌مراقبت‌درماني‌استفاده‌مي‌كنند‪‌.‬‬
‫• وسايل‌اولتراسونيک‌بزرگترين‌خطر‌بالقوه‌براي‌سيستم‌شنوايي‌در‌دندانپزشكي‌مطرح‌‬
‫گرديده‌اند‪‌.‬‬
‫• در‌مطالعات‌بيان‌گرديده‌است‌كه‌امواج‌مادون‌صوت‌و‌ماوراء‌صوت‌مي‌توانند‌با‌بافت‌‬
‫هاي‌بيولوژيكي‌به‌واسطه‌فرايندهاي‌مكانيكي‌و‌حرارتي‌واكنش‌نشان‌دهند‪‌.‬‬
‫کاربرد مافوق صوت در‬
‫درمان التهاب تاندون آرنج‬
‫(آرنج تنیس بازان)‬
• Ultrasonic hearing was possible in humans but only by bone
conduction.
• Humans can detect ultrasound up to at least 100 kHz, but perception
generally requires direct contact of the source with the body.
www.iehe.ir
‫روشنایی‬
www.iehe.ir
‫‪‬ماهیت نور‬
‫‪‬بیناب امواج الکترومغناطیس‬
‫‪‬طول موج نور مرئی‬
‫‪‬حداکثرحساسیت چشم انسان به نور‬
‫‪‬انواع سلولهای بینایی در چشم انسان‬
‫روشنايي محيط كار‬
‫‪‬اهمیت بینایی واهمیت روشنایی مناسب در دیدن اشیا‬
‫نور آن دسته از امواج‬

‫الکترومغناطيس است که بين طول موج‬
‫هاي ‪ 380‬تا ‪ 780‬ميلي ميکرون یا‬
‫نانومتر قرار دارد‪.‬‬
‫طیف نور مرئی‬
‫اهداف تامين روشنايي در محيط كار‬
‫‪-1‬حفاظت از بینایی کارکنان‬

‫‪ -2‬کاهش عوامل خستگی‬
‫‪ -3‬جلوگیری از حوادث ناشی از کار‬
‫‪ -4‬افزایش بازده کار‬
‫‪ -5‬بهبود کیفیت فرآورده‬
www.iehe.ir
‫پیامدهای كار تحت سیستم روشنایی نامطلوب‪:‬‬
‫‪ ‬خستگي‌چشم‌‬
‫‪ ‬اشكال‌در‌تطابق‌و‌ديد‌اشياء‌و‌رنگها‬
‫‪ ‬كاهش‌بهره‌وري و‌كارايي‌شغلي‬
‫‪ ‬خيرگي و‌صدمه‌به‌شبكيه‬
‫‪ ‬افزايش‌حوادث‌‌‬
‫‪ ‬اختالالت‌اسكلتي‌عضالني‬
‫‪....‬‬ ‫‪‬‬
‫ويژگی هاي روشنايی مناسب‬
‫‪ -1‬نور کافی باشد‬

‫‪ -2‬نور از نظر توزیع مطلوب باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬درخشندگی سطوح سبب چشم زدگی نشود‪.‬‬
‫‪ -4‬سایه های مزاحم موجود نباشد‪.‬‬
‫عوامل مؤثر بر دیدن‪:‬‬
‫‪ -1‬شدت روشنايي‬
‫‪ -2‬اندازه شئ يا تصوير‬
‫‪ -3‬طول زمان روئيت‬
‫‪ -4‬طول موج نور يا طيف بازتابي‬
‫‪ -5‬ضريب انعكاس سطوح‬
‫‪ -6‬تباين‬
www.iehe.ir
‫كميات سنجش روشنايي‬
‫‪ -1‬شار نوری منبع‪:‬‬
‫• ميزان نور منتشر شده از يک منبع را شار نوري مي گويند‪ .‬ميزان نور يا شار‬
‫نوري كه از هر استراديان زاويه فضايي خارج شود‪ ،‬واحد شار نوري يا يک لومن‬
‫ناميده مي شود‪.‬‬
‫‪ -2‬شدت نور منبع‪:‬‬
‫• شدت‌نور‌تراكم‌شار‌نوري‌را‌در‌فضا‌نشان‌مي‌دهد‪‌.‬شدت‌نور‌منابع‌مختلف‌در‌‬
‫زاويه‌هاي‌گوناگون‌متفاوت‌است‪‌.‬‬
‫• به‌عبارت‌ديگر‌شدت‌نور‌برابر‌است‌با‌خارج‌قسمت‌شار‌نوري‌به‌زاويه‌فضايي‬
‫‪‌:I‬شدت‌نور‌(كاندال)‬
‫‪‬‬ ‫‪‌:‬شار‌نوري‌(لومن)‬ ‫‪‬‬
‫‪I‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‌:‬زاويه‌فضايي‌(استراديان)‬ ‫‪‬‬
‫‪ - 3‬شدت روشنایی ( )‪:‬‬
‫شدت روشنایی با نماد ‪ ، E‬عبارتست از میزان شارنورانی دریافت شده توسط یك سطح معین میباشد‪،‬‬
‫واحدهای آن فوت کندل ‪ fc‬و لوکس ‪ Lux‬میباشد‪ .‬واحد بینالمللی شدت روشنایی لوکس ‪ lux‬است‪.‬‬
‫لوکس‪ ،‬روشنایی ایجاد شده به وسیله شار نوری یك لومن بر روی سطحی برابر با یك متر مربع را لوکس‬
‫گویند‬
‫فوتکندل‪ :‬روشنایی سطحی معادل یك فوت مربع‬

‫که شار نوری مساوی یك لومن را به طور یکنواخت‬
‫از فاصله یك فوتی از منبع نور دریافت می کند‬
‫‪fc = 11 lux‬‬
‫‪ :E‬شدت روشنایی (لوکس)‬

‫‪ :I‬شدت نور (کاندال)‬
‫‪ :d‬فاصله منبع نور تا نقطه الف (متر)‬
‫‪ :‬زاویه بین سطح دریافت کننده نور و سطح افق (درجه)‬
‫‪‬‬
‫‪I‬‬
‫‪E‬‬
‫‪d2‬‬
‫‪I‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪cos ‬‬
‫‪d‬‬
‫استانداردهای شدت روشنایی‬
‫در محيطهاي مسكوني‪ ،‬تجاري‪ ،‬عمومي و صنعتي براي آسايش افراد‪ ،‬شدت روشنايي در جداول مخصوصي بيان‬
‫گرديده است‪ .‬حداقل شدت روشنايي قابل قبول ‪ 50‬لوكس مي باشد‬
‫‪Lx‬‬
‫‪50‬تا ‪150‬‬ ‫انبارها يا زيرزمينها و راهروها‬ ‫مكانهايي با تردد محدود افراد‬
‫‪150-200‬‬ ‫بارگيري و تخليه الوار يا تاير‬ ‫كارهاي غير دقيق يا خشن‬
‫‪200-300‬‬ ‫كارهاي خدماتي و توليدي‬ ‫كارهاي با دقت متوسط‬
‫‪300-500‬‬ ‫كارهاي تحريري يا مونتاژ قطعات‬ ‫كارهاي دقيق‬
‫‪ -4‬درخشندگی یا چگالی نور ( )‬
‫درخشندگی عبارت است از شدت نور منتشر شده از یك منبع در جهت عمود بر چشم‪.‬‬
‫اگر سطح بر چشم عمود نباشد‪ ،‬درخشندگی از رابطه زیر محاسبه می گردد‪:‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪ :L‬درخشندگی سطح یا منبع (کاندال بر متر مربع)‬
‫‪L‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪ :I‬شدت نور منتشر شده از سطح یا منبع (کاندال)‬
‫‪ :A‬سطح جسم یا منبع منتشر کننده نور (متر مربع)‬
‫‪ :‬تصویر ‪A‬روی سطح عمود بر جهت تابش است (متر مربع)‬

‫‪L‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪I‬‬
‫' ‪‬‬
‫'‪A‬‬
‫واحد اصلی این معیار ‪ cd/m2‬یا ‪ nit‬است‪.‬‬
‫‪A cos  A‬‬
‫مثالهايي از درخشندگي منابع‬
‫‪ -5‬ضريب بهره نوری‬
‫اين ضريب اختصاصا براي منابع الكتريكي در نظر گرفته مي‌شود و نسبت بين‬
‫توان نوري منبع به توان الكتريكي آن است‪ ،‬واحد اين ضريب لومن بر وات‬
‫است‪.‬‬
www.iehe.ir
‫‪ .6‬تباين‬
‫تباين بين جسم و زمينه طبق تعريف برابر است با اختالف نسبي درخشندگي‬
‫جسم و زمينه‪.‬‬
‫‪l1  l2‬‬ ‫‪l1 l2‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪l1‬‬
‫‪ L1‬درخشندگي زمينه و ‪ L2‬درخشندگي جسم است‪.‬‬
‫ديد خوب زماني رخ ميدهد که تباين درخشندگي بين اجسام موجود در‬
‫محيط زياد ميباشد‪.‬‬
‫انواع كارها از نظر نياز به روشنايي‬
‫‪‬خیلی دقیق‬
‫‪‬دقیق‬
‫‪‬نیمه دقیق‬
‫‪‬خشن‬
‫استانداردهای روشنایی محیط کار‬
‫روشنايي پيشنهادي‬ ‫روشنايي حداقل‬ ‫محل‬

‫‪150‬‬ ‫‪100‬‬ ‫کارگاه آهنگری‬
‫‪500‬‬ ‫‪200‬‬ ‫تمام کارهای عمومی اداری‬
‫ودفتری‬
‫‪300‬‬ ‫‪600‬‬ ‫حسابداری واندیکاتور‬
‫نویسی‬
‫‪500‬‬ ‫‪200‬‬ ‫اتاق کنفرانس‬
‫‪1000‬‬ ‫‪500‬‬ ‫اتاق نقشه کشی‬
‫منابع تامين روشنايي‬
‫• تامين روشنايي با بكارگيري منابع طبيعي يا مصنوعي انجام ميگردد‪.‬‬
‫• اولويت با منبع طبيعي خورشيد است اما كار در مكانهايي با عمق زياد و يا در‬
‫ساعات نامناسب امكان استفاده از روشنايي خورشيد را محدود و گاه غيرممكن مي‬
‫نمايد لذا مي توان به روشهاي فني و با استفاده از اصول طراحي فني با استفاده از‬
‫منابع الكتريكي روشنايي كافي و مطلوبي را تأمين نمود‪.‬‬
‫موثرترین مساحت سطح شیشه پنجره ها نسبت به سطح کف کارگاه به منظور ایجاد پراکندگی‬
‫یکنواخت نور‬
‫نسبت مساحت شیشه به مساحت کف‬ ‫نوع کار‬
‫‪1/3-1/5‬‬ ‫کارهای ظریف ودقیق‬
‫‪1/5-1/7‬‬ ‫کارهای معمولی‬
‫‪1/10‬‬ ‫انبار‬
www.iehe.ir
www.iehe.ir
www.iehe.ir
www.iehe.ir
www.iehe.ir
‫زير گروههاي المپهاي متداول‬
‫ضريب بهره نوري‬ ‫‪-1‬‬
‫عمر المپ‪ -‬كه براساس هزار ساعت كاركرد تعيين مي شود‬ ‫‪-2‬‬
‫درخشندگي المپ ‪ -‬المپ هايي كه در ارتفاع كم قرار مي گيرند بايد درخشندگي‬ ‫‪-3‬‬
‫پائيني داشته باشند‪.‬‬
‫‪-4‬رنگ دهي المپ‪ :‬رنگ دهي بيان كننده امكان ديد تفكيكي رنگها در زير نور يک منبع‬
‫نسبت به نور خورشيد است‪ .‬نور خورشيد رنگ دهي ‪ %100‬دارد‪.‬‬
‫روشهای اندازه گيری و ارزيابي‬
‫سيستم تامين روشنايي مصنوعي‬
‫نكات مهم در ارزيابي روشنايي‬
‫الف ‪ -‬تعيين هدف اندازهگيري‬

‫ب ‪ -‬انتخاب وسيله مناسب اندازهگيري و كاليبراسيون‬
‫ج ‪ -‬گردآوري اطالعات مورد نياز از محل و نيازهاي استفاده كنندگان‬
‫د ‪ -‬زمان اندازهگيري‬
‫ه – تعيين روش مناسب اندازهگيري‬
‫و – شناخت و توجه به استانداردهاي روشنايي عمومي و موضعي‬
‫اندازه گيری و ارزيابي روشنايي‬
‫اندازه گيری روشنايي به دو صورت كلي انجام مي گيرد‪:‬‬
‫‪ -‬اندازه‌گيري‌و‌ارزيابي‌روشنايي‌عمومي‌‬
‫‪ -‬اندازه‌گيري‌و‌ارزيابي‌روشنايي‌موضعي‬
‫اندازه گيری روشنايي موضعي‪:‬‬
‫اندازهگيري موضعي در محل كار كارگر و نيز دقيقا بايستي در محل ديد‬
‫كارگر انجام شود مثال اگر ميز كار است روشنايي روي ميز كار اندازهگيري‬
‫گردد زاويهها و فاصلهها دقيقا بايستي مراعات گردد و اندازهگيري با حضور‬
‫كارگر انجام شود تا در صورت وجود نيمسايه يا عوامل ديگر شرايط عيناً‬
‫لحاظ گردد‪.‬‬
p1  p2  p3  p4
Eavg 
4
www.iehe.ir
‫شرايط جوی محيط كار‬
‫‪‬گرما‬
‫‪‬سرما‬
‫‪‬رطوبت‬
‫‪‬جریان هوا‬
‫اهميت شرايط جوی‬
‫از‌سه‌ديدگاه‌حائز‌اهميت‌است‪‌:‬‬
‫الف ) دیدگاه ایمنی‪‌:‬براي‌مشاغل‌سنگين‌يا‌فيزيكي‌شرايط‌جوي‌نامناسب‌تننش‌زا‌ميباشن‌د‌كنه‌باعنث‌‬
‫افزايش‌ضريب‌خطا‌و‌درنتيجه‌حادثه‌مي‌شود‌‌‬
‫ب)دیدگاه بهداشتی‪‌:‬كه‌ميتوان‌به‌بيماريها‌و‌اختالالت‌ناشني‌از‌گرمنا‌و‌سنرما‌اشناره‌كنرد‌‪‌.‬كرامپهناي‌‬
‫عضالني‪‌،‬خستگي‌مفرط‌ناشي‌از‌گرما‪‌،‬شوک‌گرمايي‪‌،‬هيپوترمي‪‌،‬سرمازدگي‌و‌يخ‌زدگني‌نموننه‌ هنايي‌از‌‬
‫اين‌اختالالت‌مي‌باشند‬
‫ج دیدگاه آسایشی‪ :‬عدم‌تناسب‌فاكتورهاي‌جوي‌با‌فعاليت‌كاركنان‌موجب‌افزايش‌تاثير‌فشار‪‌،‬افنزايش‌‬
‫استرسهاي‌متفاوت‪‌،‬خستگي‌زودرس‌و‌كاهش‌راندمان‌مي‌گردد‪.‬‬
‫گرما در محيط كار‬
‫منابع تولید حرارت در محیط کار‪ :‬ماشین آالت وابزار‪ ،‬فرایندهای تولید‪ ،‬سیستم های روشنایی‪،‬‬
‫شرایط جوی خارج از محیط کار‪ ،‬انسان‬
‫راههاي تبادل حرارت بدن با محیط کار‬

‫‪ -1‬جابجايی‪ :‬انتقال گرما بین بدن و هوای محیط کار‬
‫‪ -2‬تابش‪:‬میزان انرژی که در اثر تابش از اجسام ساطع می شود‪.‬‬
‫‪ -3‬تبخیر‪ :‬تبخیر عرق از نظر فیزیولوژیک‬
‫‪-4‬متابولیسم‪ :‬گرمای ناشی از متابولیسم مواد غذایی‬
‫‪-5‬گرمای هدایتی‪ :‬در اثر تماس با سطوح گرم یاسرد‬
‫‪-6‬متفرقه‪ :‬نوشیدن مایعات گرم یا سرد‪ ،‬تنفس‪ ،‬دفع مواد زائد‬
‫‪ S  M  C  R  K  D  E‬‬
‫كميت های اندازه گيری شرايط جوی محيط كار‬
‫دمای خشك‪ :‬توسط دماسنج معمولي اندازه گيري مي شود‬ ‫‪.1‬‬
‫دمای تر‪ :‬پايين ترين درجه حرارتي است كه بتوان هوا را (در فشار‬ ‫‪.2‬‬
‫ثابت) با تبخير آب خشک نمود‪ .‬توسط دماسنج تر اندازه گيري مي‬
‫شود‪.‬‬
‫دمای تابشی‪ :‬توسط دماسنج گوي سان اندازه گيري مي شود‬ ‫‪.3‬‬
‫رطوبت نسبی‪ :‬عبارتست از فشار بخار آب در هوا به فشار بخار آب‬ ‫‪.4‬‬
‫اشباع شده در همان درجه حرارت‪ .‬توسط رطوبت سنج اندازه گيري‬
‫مي شود‪.‬‬
‫فشار هوا‪ :‬ناشي از فشار وارده از جو زمين در اثر نيروي وزن آن بر‬ ‫‪.5‬‬
‫سطح زمين است‬
‫سرعت جریان هوا ‪ :‬توسط بادسنج پره اي‪ ،‬ونتوري‪ ،‬دماسنج كاتا‬ ‫‪.6‬‬
‫(مستقل از جهت سرعت را اندازه گيري مي نمايد و كاربرد بيشتري‬
‫براي اندازه گيري سرعت جريان هوا در محيط كار دارد)‬
‫فرمول های محاسباتي برای ميزان تبادل حرارت بدن با محيط‬
‫(برای مطالعه)‬
‫‪MRT  GT 1.8V .5 GT  Ta‬‬

‫• ميانگين‌دماي‌تابشي‌‪°C‬‬
‫‪R  11.3MRT  Ts‬‬ ‫• مقدار‌انرژي‌مبادله‌شده‌از‌طريق‌تابش‌(كيلو‌كالري‌بر‌ساعت)‬
‫‪C  V .6 Ta  Ts‬‬
‫• مقدار‌گرماي‌مبادله‌شده‌از‌طريق‌جابجايي‌(كيلوكالري‌بر‌ساعت)‬
‫‪E  heVPS  PPA‬‬ ‫• مقدار‌گرماي‌از‌دست‌رفته‌از‌راه‌تبخير‌عرق‌(كيلوكالري‌بر‌ساعت)‬
‫‪‌:GT‬دماي‌دماسنج‌گويسان‌(سانتي‌گراد)‬
‫‪‌:Ts‬دماي‌پوست‌(سانتي‌گراد)‬
‫‪‌:V‬سرعت‌جريان‌هوا‌(متر‌بر‌ثانيه)‬
‫‪‌:VPS‬فشار‌بخار‌آب‌در‌سطح‌پوست‌(ميلي‌متر‌جيوه)‬
‫‪‌:PPA‬فشار‌نسبي‌بخار‌آب‌در‌هوا‌(ميلي‌متر‌جيوه)‬
‫تنظیم دماي بدن‪:‬‬
‫تنظیم دمای بدن بوسیله مراکزی در هیپوتاالموس انجام میگیرد‬
‫سازوکارهاي کاهش دهنده درجه حرارت بدن‪:‬‬

‫‪ -1‬انبساط رگهای خونی وپوست‬
‫‪ -2‬تحریک غدد عرق‬
‫‪ -3‬مهار سازوکارهای تولید حرارت (مثل لرزیدن وتولید حرارت شیمیایی(متابولیسم)‬
‫سازوکارهاي افزايش درجه حرارت بدن‬
‫‪ -1‬انقباض رگهای پوست‬
‫‪ -2‬سیخ شدن موهای بدن‬
‫‪ -3‬افزایش متابولیسم ولرزیدن‬
‫نمايانگرهاي تنش گرمايی‪:‬‬

‫دمای داخلی بدن‪ ،‬میزان عرق‪ ،‬تعداد ضربان قلب و میزان تبخیر عرق‬
‫عوارض ناشی از گرما‬
‫‪ -1‬اختالالت عصبی وروانی‪ :‬ناراحتی‪ ،‬بی عالقگی نسبت به کار‪ ،‬کاهش بازده کاری‪ ،‬اختالل‬
‫افزایش حادثه های شغلی‬ ‫در قضاوت وافزایش تعداد اشتباه‬
‫‪-2‬عوارض پوستی‪ :‬میلیر قرمز در اثر اختالل عمل غدد مترشحه عرق‪ ،‬بثورات قرمز رنگ‬
‫خارش دار‬
‫‪ -3‬کرامپ عضالنی‪ :‬کاهش سدیم بدن در اثر تعریق زیاد‪ ،‬از ماهیچه های دست و بازو‬
‫شروع و سپس در ماهیچه های پا و قسمتهای باالی شکم ادامه می یابد‪.‬‬
‫عوارض ناشی از گرما (ادامه)‬
‫‪ -4‬ضعف يا خستگی گرمايی‪:‬اگر کاهش آب بدن به ‪5‬تا‪ 8‬درصد وزن بدن برسد؛خستگی‪ ،‬بی حالی‪،‬‬
‫رنگ پریدگی‪ ،‬گیجی‪ ،‬پوست سرد ومرطوب‪ ،‬افزایش دمای بدن تا‪ 39/5‬درجه وکاهش فشار خون‬
‫‪ -5‬گرمازدگی‪:‬‬
‫بعد از فعالیت شدید در محیطهای خیلی گرم‪ ،‬با شروع ناگهانی‪ ،‬بیهوشی بیمار‪ ،‬پوست بدن بیمار بسیار‬
‫خشک وگرم‪ ،‬نبض تند‪ ،‬دمای حرارت بدن تا ‪ 5‬درجه باالتر از دمای معمول وبیشتر‪ ،‬احتمال مرگ یا‬
‫آسیب های غیر قابل برگشت مغز‪ ،‬کلیه و کبد‬
‫شاخص های نمايانگر تنش گرمايي‬
‫• اين شاخص ها براي بيان اثر تركيبي عوامل گوناگون موثر در شرايط جوي و همچنين‬
‫عوامل فيزيولوژيک و فردي در تنش گرمايي مورد استفاده قرار مي گيرند‬
‫• شاخصهاي مورد استفاده براي سنجش وضعيت تنش هاي گرمايي در قالب دو طبقه كلي‬
‫زير قابل بحث است‪:‬‬
‫شاخص های تجربی (مثل‪)ET&CET&P4SR&WBGT :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫شاخص های تحلیلی (‪)HIS , AET‬‬ ‫‪.2‬‬
‫شاخص دمای تر گوی سان‬
‫• دماي هوا به تنهايي نمي تواند شاخصي براي استرس حرارتي تلقي گردد‪ .‬دما و‬
‫ساير فاكتورهاي مهم شامل انرژي تابشي‪ ،‬سرعت باد و رطوبت در استرس حرارتي‬
‫سهيم هستند‪ .‬براي تعيين اثر كلي اين فاكتورها تركيبي از اندازه گيري ها بايد‬
‫انجام شود‪ .‬دماي تر گوي سان (‪ )WBGT‬شاخصي است كه براي ارزيابي استرس‬
‫گرمايي معرفي شده است‪ .‬شامل سه دما است‪:‬‬
‫مواجهه مستقیم با نور آفتاب (محیط بیرون)‪:‬‬
‫‪WBGT = 0.7Tnwb + 0.2Tg + 0.1Tdb‬‬
‫بدون مواجهه مستقیم با آفتاب (محیط داخل)‪:‬‬

‫‪WBGT = 0.7Tnwb + 0.3Tg‬‬
‫که در فرمول ‪ Tdb ، Tg ،Tnwb‬عبارتند از ‪:‬‬
‫دمای تر طبیعی ‪Tnwb = natural wet bulb temperature‬‬
‫دمای گو ی سان ‪Tg = globe temperature‬‬
‫دمای خشک ( دمای هوا ) ‪Tdb = dry bulb (air) temperature‬‬
‫شاخص دمای تر گوی سان‬
‫• پس از محاسبه شاخص دماي تر گوي سان ‪ ، WBGT‬بايد نسبت كار به استراحت كارگر برآورد‬
‫گرديده و سپس با حد مجاز ارائه شده مقايسه گردد‪:‬‬
‫جدول مقادير مجاز ‪ WBGT‬بر اساس توصيه های ‪ACGIH‬‬
‫خ‍‍یل‍‍ی‍سنگ‍‍ین‬ ‫سنگ‍‍ین‬ ‫متوسط‬ ‫سبک‬

‫سازش سازش‬ ‫سازش سازش‬ ‫سازش سازش‬ ‫سازش سازش‬
‫ساعات کار‬
‫یافته‬ ‫نیافته‬ ‫یافته‬ ‫نیافته‬ ‫یافته‬ ‫نیافته‬ ‫یافته‬ ‫نیافته‬
‫‪°C‬‬ ‫‪°C‬‬ ‫‪°C‬‬ ‫‪°C‬‬ ‫‪°C‬‬ ‫‪°C‬‬ ‫‪°C‬‬ ‫‪°C‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪5/22‬‬ ‫‪5/27‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪5/29‬‬ ‫‪5/27‬‬ ‫‪ %100‬کار‬
‫‪ %75‬کار‬
‫‪5/26‬‬ ‫‪5/22‬‬ ‫‪5/27‬‬ ‫‪5/24‬‬ ‫‪5/28‬‬ ‫‪5/26‬‬ ‫‪5/30‬‬ ‫‪29‬‬
‫‪ %25‬استراحت‬
‫‪ %50‬کار‬
‫‪5/27‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪5/28‬‬ ‫‪5/26‬‬ ‫‪5/29‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪5/31‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪ %50‬استراحت‬
‫‪ % 25‬کار‬
‫‪5/29‬‬ ‫‪5/26‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪5/32‬‬ ‫‪31‬‬
‫‪ % 75‬استراحت‬
‫روشهای كنترل گرما‬
‫‪-1‬اقدامات مهندسی‪:‬‬
‫‪‬تهویه عمومی‬
‫‪‬کاهش میزان گرمای تابشی‬
‫‪-2‬اقدامات مديريتی‪:‬‬
‫‪‬کاهش فعالیت بدنی‬
‫‪‬معاینات کارگران‬
‫‪‬آموزش کارگران‬
‫‪‬سازش کارگران با گرما‬
‫‪ -3‬تجهیزات حفاظت فردی‬
‫سرما در محيط كار‬
‫كارگراني‌كه‌در‌فضاي‌باز‌كار‌مي‌كنند‌نظير‌كارگران‌كشاورزي‪‌،‬راه‌سازي‪‌،‬جنگلباني‌‬
‫و‌كارگران‌ساختماني‌و‌كارگران‌سردخانه‌ها‌در‌معرض‌سرما‌قرار‌دارند‬
‫• واکنش های فیزیولوژیك بدن در برابر سرما عبارتند از‪:‬‬

‫الف)‌انقباض‌رگ‌هاي‌محيطي‌‬
‫ب)‌لرز‌عمومي‌‌‬
‫حدود مجاز تنش سرمایی‪ :‬براي‌پيشگيري‌از‌كاهش‌دماي‌عمقي‌بدن‌(هيپوترمي)‌‬

‫به‌كمتر‌از‌‪ 26‬درجه‌سانتي‌گراد‪‌،‬براي‌پيشگيري‌از‌آسيب‌سرما‌به‌قسمت‌هاي‬
‫انتهايي‌بدن‌(دست‌ها‌و‌پاها)‬
‫نمايانگر درجه حرارت سرمايي معادل‬
‫• دو عامل در ارزشيابي سرما اهميت دارد‪:‬‬

‫• سرعت جريان هوا‬
‫• درجه حرارت‬
‫• اين شاخص با استفاده از شكل قابل محاسبه بوده و از آن براي ارزيابي اثرات سردكنندگي توام‬
‫باد و درجه حرارت هوا بر روي پوست و حد مورد نياز عايق بودن لباس جهت حفظ درجه‬
‫حرارت عمقي بدن استفاده مي شود‬
‫• عوارض‌ناشي‌از‌سرما‬
‫• كهير‬
‫• سرخي‬
‫• سرمازدگي‬
‫• تدابير‌حفاظتي‬
‫كم‌كردن‌ساعت‌مواجهه‌(انجام‌فعاليت‌مقدماتي‌در‌فضاي‌گرم)‬ ‫•‬
‫استفاده‌از‌اتاقک‌هاي‌مخصوص‌و‌گرم‌براي‌تعميرات‬ ‫•‬
‫استفاده‌از‌چادر‌مخصوص‌براي‌كارهاي‌ساختماني‬ ‫•‬
‫تنظيم‌برنامه‌كار‌و‌استراحت‬ ‫•‬
‫استفاده‌از‌نوشيدني‌و‌غذاهاي‌گرم‬ ‫•‬
‫عدم‌استفاده‌از‌افراد‌مبتال‌به‌اختالالت‌عروقي‌يا‌داراي‌سابقه‌سرما‌زدگي‪‌،‬معتاد‌و‌‪‌...‬براي كار‌در‌‬ ‫•‬
‫فضاي‌سرد‬
‫فشار هوا‬
‫کاهش فشار هوا‬
‫اثر انبساط هوا در گوش‪ :‬اوتیت بارومتریک‬
‫اگر فشار هوای خارج بیشتر از هوای گوش میانی باشد و پرده صماخ به طرف گوش میانی‬
‫برجسته شود‪.‬‬
‫در دستگاه تنفس‪ :‬افزایش دفعات تنفس و حجم هوای تنفسی‬
‫در دستگاه گردش خون‪ :‬در ابتدا افزایش ضربان و فشار خون‪ ،‬افزایش هموگلوبین‬
‫وگلوبولهای قرمز وپالکت‪ ،‬در ادامه کمبود اکسیژن در خون باعث کاهش ضربان قلب‬
‫وسپس ایست قلبی‬
‫فشار هوا‬
‫‪‬در سطح دریا‪ 760‬میلی متر جیوه‬
‫‪‬در ارتفاع ‪5500‬متری فشار هوا نصف ودر ارتفاع‪16000‬متری یک دهم‬
‫‪‬تا ارتفاع ‪ 3000‬متری باعث ناراحتی نمی شود‪.‬‬
‫کاهش فشار هوا‬
‫سازگاري با کاهش فشار اکسیژن در ارتفاعات‬
‫‪‬افزایش شدید تهویه ریوی‬
‫‪‬افزایش تعداد گلوبولهای قرمز خون‬
‫‪‬افزایش ظرفیت ریه‬
‫‪‬افزایش تعداد رگها ومویرگها در بافتهای بدن‬
‫‪‬افزایش قدرت سلولها برای مصرف اکسیژن‬
‫اختالالت ناشی از کاهش فشار هوا در خلبانان‬
‫انبساط‌گازهاي‌آزاد‌‌وكاهش‌حالليت‌گازها‌در‌مايعات‌بدن‬
‫در‌ارتفاع‌بيش‌از‌‪7000‬متر‬
‫‪-1‬اثر‌خروج‌گازهاي‌محلول‌از‌مايعات‌بدن(آئروآمبوليزم)‬
‫• خروج‌ازت‬
‫• خروج‌اكسيژن‬
‫• خروج‌دي‌اكسيد‌كربن‬
‫‪ -2‬اثرات‌انبساط‌هوا‌و‌گازهاي‌موجود‌در‌حفره‌هاي‌بدن‬
‫‪ -3‬اختالالت‌ناشي‌از‌كاهش‌نسبي‌اكسيژن‌هوا‌(افزايش‌دفعات‌و‌حجم‌تنفس‌و‌‬
‫افزايش‌ضربان‌قلب‌و‌فشار‌خون‪‌،‬گلبول‌قرمز‪‌،‬هموگلوبين‌و‌پالكت)‬
‫عوارض ناشی از کار در فشار زياد هوا‬
‫‪‬به علت افزایش هوا در اطراف فرد برای جلوگیری از روی هم خوابیدن ریه های فرد‪،‬‬
‫درمعرض قرارگرفتن فشارهای فوق‬ ‫زیاد تنفس کند‪.‬‬ ‫باید هوا را با فشار ‪.‬‬
‫افزایش زیاد حاللیت گازها در مایعات وبافتهای‬ ‫العاده زیاد گازهای حبابچه ای‬
‫بدن ‪ ،‬مخصوصا ازت در خون وبافتهای چربی‬
‫‪‬عمق ‪30‬متری نارکوز ازتی یا مستی اعماق‬
‫‪‬مسمومیت با اکسیژن در فشار زیاد‬
‫‪‬افزایش گاز اکسیژن خون‪ :‬گزگز‪ ،‬مورمور شدن انگشتان دست وپا‪ ،‬اختالالت بینایی‪ ،‬توهمات‬
‫شنوایی‪ ،‬اختالل شعور‬
‫‪‬افزایش گاز‪ :CO2‬افزایش اثر ازت و اکسیژن‬
‫اگر غواص یکباره از عمق به سطح بیایید‪:‬‬
‫آئروآمبولیسم‬
‫اثرات آئروآمبولیسم‪:‬‬
‫پارگی کیسه های هوایی‬ ‫‪ ‬در ريه‪ :‬فشار به دیواره کیسه های هوایی‬
‫مرگ‬ ‫پنوموتراکس‬
‫‪‬اختالالت عضوي‪ :‬گرفتگی رگها در اثر آزاد شدن حبابهای گازی در رگهای خونی‬
‫‪‬در مفاصل‪ :‬درد‬
‫‪‬درد مفصل زانو وشانه‬
‫پيشگيری از عوارض فشار زياد وكم‬
‫اقدامات فنی‪:‬‬
‫‪‬تهیه برنامه زمان بندی صعود غواصان به سطح آب‬
‫‪‬در نظر گرفتن اتاقکهای تحت فشار‬
‫‪‬در نظر گرفتن مخلوط هلیوم‪ -‬اکسیژن بجای اکسیژن‪-‬ازت‬
‫اقدامات پزشکی‪ :‬انتخاب کارگر(اعتیاد به الکل‪ ،‬بیماری قلبی‪-‬ریوی‪ ،‬سن ‪ 35‬به باال)‬
‫پرتوها‬
‫پرتو‪ :‬شکل از انرژی که در خال یا در ماده منتشر می شود‪ .‬برخی دارای جرم و برخی فاقد‬
‫جرم اند (اشعه ایکس و گاما)‬
‫انواع پرتوها‬
‫‪ -1‬ذره اي‬
‫آلفا‪ ،‬بتا‪ ،‬نوترونی‬
‫‪ -2‬غیر ذره اي‬
‫الکترومغناطیسی‬
‫انواع پرتوها‬
‫يونساز‬
‫‪ -1‬الکترومغناطیسی‪ :‬ایکس‪ ،‬گاما‬
‫‪ -2‬ذره اي‪ :‬آلفا‪ ،‬بتا‪ ،‬پروتون‪ ،‬الکترون و پروتون (دارای بار الکتریکی)‪ ،‬نوترون(فاقد بار‬
‫الکتریکی)‬
‫غیر يونساز‬
‫‪UV,VIS.IR,MW‬‬
‫•ساختار‌اتم‌‬
‫•ايزوتوپ‌چيست؟‬
‫•ايزوبار‌چيست؟‬
‫•راديواكتيويته‌چيست؟‬
‫•نيمه‌عمر‌چيست؟‬
‫منابع طبیعی تشعشعات‬
‫‪‬عناصري نظير توريوم‪ ،‬اورانيوم‪ ،‬راديوم‪ ،‬رادون – ‪ 222‬و پتاسيم‪ 40-‬به طور‬
‫طبيعي عناصر راديواكتيو هستند كه مي توانند در زندگي روزمره ما يافت‬
‫شوند‪.‬‬
‫‪ ‬اين‌عناصر‌در‪‌:‬‬
‫– سنگ‌ها‪‌،‬خاک‌و‌مواد‌و‌مصالح‌ساختماني‌‬
‫–آب‌و‌غذا‬
‫‪‬برخي از منابع از آزمايش هسته اي ناشي مي شوند كه منبع غير طبيعي‪،‬‬
‫پرتوها هستند‬
‫‪Ionizing Radiation‬‬
‫پرتوهای يونيزان‬
‫• ذرات و فوتون هايي با انرژي باال كه اتمها و مولكولها را در طي ميسرشان در يک‬
‫رسانه يا واسطه يونيزه مي نمايند‪ ،‬پرتو يونيزان خوانده مي شوند‪ .‬براي مثال‬
‫ذرات ‪ a, b, g‬و پرتوهاي كيهاني و اشعه ‪ ،x‬پرتو يونيزان هستند‪.‬‬
‫• پرتوهاي يونيزان بيماريهايي نظير سرطان و مرگ را ايجاد مي نمايند‪ .‬اثر پرتو در‬
‫سالمتي و ايمني مورد توجه است‪.‬‬
‫• پرتو يونيزان مي تواند همچنين در صنعت براي مقاصد مختلفي مورد استفاده‬
‫قرار گيرد‪.‬‬
‫• نور و ماكروويو كه اتمها و مولكول ها را يونيزه نمي كنند‪ ،‬پرتو غير يونيزان‬
‫خوانده مي شوند‪.‬‬
‫پرتوهای يونيزان در برابر پرتوهای غير يونيزان‬
‫‪Non-Ionizing Radiation‬‬ ‫‪Ionizing Radiation‬‬

‫پرتو غير يونيزان‬ ‫پرتوهای يونيزان‬
‫• پرتويي كه انرژي كافي مشابه پرتو‬ ‫• پرتوي كه انرژي كافي براي جابجايي‬
‫يونيزان نداشته و نمي تواند الكترون‬ ‫يا برداشتن الكترون از اتمها يا‬
‫ها را از اتمها يا مولكولها جابجا نموده‬ ‫مولكولها در مسير عبورش از ميان‬
‫يا بردارد‬ ‫جسم را دارد‪.‬‬
‫• مثال ها‪light, lasers, heat, :‬‬ ‫• مثال ها‪x-rays, gamma :‬‬
‫‪microwaves, and radar‬‬ ‫‪rays, beta particles, and‬‬
‫‪alpha particles‬‬
‫پرتوهاي يونساز‬
‫در صورت ورود به یک محیط مادی‪ ،‬در اثر برخورد با اتم های تشکیل دهنده آن‪ ،‬باعث خارج کردن‬
‫الکترون از مدار اتم می شوند والکترونهای خارج از مدار نیز یکسری یونهای مثبت ومنفی و‬
‫رادیکالهای آزاد را ایجاد می کند‪.‬‬
‫پرتو آلفا‪ :‬این ذرات به وسیله میدان مغناطیسی منحرف می شوند ودارای جرمی برابر ‪ 4‬واحد اتمی‬
‫هستند‪ .‬به وسیله عناصر رادیواکتیو سنگین منتشر می شود‪.‬‬
‫پرتو بتا‪ :‬دارای بار الکتریکی مثبت (پوزیترون) یا منفی (نگاترون) است‪ .‬نفوذی بیشتر از آلفا دارد و‬
‫قدرت یونسازی کمتر از آلفا‬
‫در ایزوتوپهایی که نسبت نوترون به پروتون در آنها زیادتر از حد معمول است= گسیل‬
‫نگاترون یا بتا منفی (عدد جرمی بدون تغییر ولی عدد اتمی یک واحد افزایش دارد)‬
‫در ایزوتوپهایی که نسبت نوترون به پروتون در آنها پایین تر از حد معمول است= گسیل‬
‫پوزیترون یا بتا مثبت (عدد جرمی بدون تغییر ولی عدد اتمی یک واحد کاهش دارد)‬
‫نوترون‪ :‬فاقد بار الکتریکی است‪ .‬با بمباران عناصر مناسبی مثل آلومینیوم و بريلیوم بوسیله ذرات آلفا‬
‫تولید می شود‪ .‬در راکتورهای هسته ای تولید می شود‪.‬‬
‫پرتوهاي الکترومغناطیسی‪ :‬از میدانهای الکتریکی ومغناطیسی تشکیل شده که بر یکدیگر وبر جهت‬
‫انتشار عمود می باشند‪.‬‬
‫مواد رادیواکتیو‬
‫انواع تشعشعات‬
‫پرتوهای ايكس و گاما‬ ‫پرتوهاي گاما و ايكس در اصل شبيه هستند‪،‬‬ ‫•‬
‫به استثناء منبع توليدشان‪ .‬منشا پرتوهاي گاما‬
‫از هسته و منشا پرتوهاي ايكس از خارج از‬
‫هسته اتم است‪.‬‬
‫به طور کلی به واسطه سرب متوقف می شوند‬ ‫اين پرتوها فاقد جرم و بار الكتريكي بوده و‬ ‫•‬
‫بسيار نافذ هستند‬
‫منابع شامل مواد رادیواکتیوته طبیعی و‬
‫پرتوهای کیهانی است‬
‫اين پرتوها مشابه پرتو مرئي (پرتو‬ ‫•‬
‫الكترومغناطيس) هستند‪ ،‬فقط با انرژي بيشتر‬
‫بيشتر به عنوان خطر خارجي نسبت به خطر‬ ‫•‬
‫داخلي مورد مالحظه قرار مي گيرند‪.‬‬
‫عکسبرداری پزشکی‬ ‫هر دو پرتو براي عكسبرداري از بيماران حائز‬ ‫•‬
‫اهميتند‬
‫تولید پرتو ایکس‬
‫• روشهای تولید پرتو ایکس‪:‬‬

‫الف‪ -‬كاهش ناگهاني سرعت الكترون هاي سريع‬
‫ب‪ -‬خارج نمودن يک الكترون از مدار داخلي اتم به‬
‫وسيله الكترون هاي سريع‬
‫• پرتوهاي ايكس در همه جهات منتشر مي شوند‪،‬‬

‫بنابراين سازه جايگاه استقرار لوله پرتو ايكس بجز‬
‫براي روزنه اي كه پرتو ايكس از آن خارج مي‬
‫شود‪ ،‬حفاظ گذاري مي گردد و مي تواند براي در صورتيكه شما در هر صورت يک پرتو گيري‬
‫ايكس داشتيد‪ ،‬زماني كه كارشناس عكس شما را‬ ‫مقاصد تشخيصي مورد استفاده قرار گيرد‪.‬‬
‫گرفت‪ ،‬آن پايان يافته است‪ .‬واحد پرتو ايكس به‬
‫توليد پرتو بعد از كامل شدن مواجهه ادامه نمي‬
‫دهد‪.‬‬
‫تولید پرتو گاما‬
‫پرتوهای گاما زمانی که یك هسته اتم انرژی اضافی خود را بعد از یك واکنش واپاشی‬
‫آزاد می نماید‪ ،‬رها می گردند‪.‬‬
‫•بسیاری از انتشار دهنده های بتا‪ ،‬پرتوهای گاما را نیز منتشر می نمایند‬
‫•هیچ منتشر کننده گامای خالص وجود ندارد‬
‫•پرتو گاما نسبت به پرتو ایکس انرژی بیشتر و در نتیجه قدرت نفوذ‬
‫بیشتر داشته و برای درمان های عمقی و پرتونگاری صنعتی کاربرد‬
‫دارد‪.‬‬
‫واحدهاي سنجش پرتو دهی مواد راديو اکتیو‬
‫رونتگن‪ :‬مقداری اشعه ایکس یا گاما که می تواند در هر سانتیمتر از هوای خشک‪ ،‬در شرایط‬
‫متعارفی‪ ،‬معادل یک واحد بار الکتروستاتیک یون مثبت یا منفی ایجاد نماید‪.‬‬
‫يك واحد بار الکتروستاتیك‪ :‬بار الکتریکی که اگر در فاصله یک سانتی متری از بار منشا‬
‫خود در خالء قرار گیرد‪ ،‬آنرا با نیروی یک دین دفع کند)‬
‫واحدهای پرتودهي‬
‫‪Exposure‬‬ ‫‪Absorbed Dose‬‬ ‫‪Dose Equivalent‬‬

‫مواجهه‬ ‫دز جذب شده‬ ‫دز معادل‬
‫• سنجشي‌از‌يونيزاسيون‌‬ ‫سنجشي از انرژي (مقدار‬ ‫•‬ ‫از لحاظ عددي معادل با دز‬ ‫•‬
‫توليد‌شده‌در‌هوا‌به‌واسطه‌‬ ‫جذب يا دوز جذبي به‬ ‫جذب شده به واسطه فاكتور‬
‫پرتو‌ايكس‌يا‌گاما‬ ‫عدد اتمي بافت و انرژي‬ ‫كيفيت است‬
‫پرتو تابشي بستگي دارد‪،‬‬ ‫دز معادل نياز است به علت‬ ‫•‬
‫• واحد‪‌:‬رونتگن‌(‪)R‬‬ ‫هر چه عدد اتمي بزرگتر‪،‬‬ ‫اينكه اثر بيولوژيكي ناشي از دز‬
‫جذب پرتو بيشتر)‬ ‫جذب شده ارائه شده‪ ،‬تابع نوع‬
‫• ‪ 1‬رونتگن=‌‪ 1000‬ميلي‌‬
‫رونتگن‬ ‫واحد‪‌:‬راد‬ ‫•‬ ‫پرتو توليد كننده دز جذب‬
‫‪ 1‬راد=‌‪ 1000‬ميلي‌راد‬ ‫•‬ ‫شده است‪.‬‬
‫واحد‌‪‌:SI‬گري‌(‪)Gy‬‬ ‫•‬ ‫واحد‪ :‬رم‬ ‫•‬
‫‪ 1‬گري=‌‪ 100‬راد‬ ‫•‬ ‫‪ 1‬رم= ‪ 1000‬ميلي رم‬ ‫•‬
‫یك راد= ‪ 100‬ارگ انرژی در هر گرم‬ ‫واحدها ‪ =SI‬سيورت (‪)Sv‬‬ ‫•‬
‫‪ 1‬سيورت = ‪ 100‬رم‬ ‫•‬
‫رم= راد × فاکتور کیفی‬
‫واحدهای پرتودهی ‪Radiation Units‬‬
‫دز معادل ‪Dose Equivalent‬‬
‫• واحد اندازه گيري‪ ،‬دز معادل براي محاسبه ميزان اثر بيولوژيكي منتسب به انواع مختلف پرتوها برقرار‬
‫گرديده است‬
‫• برخي از پرتوها نظير ذرات آلفا يونيزه كننده متراكم هستند‪ ،‬بنابراين در صورت عبور از ميان بافت‪ ،‬قادر‬
‫به كندن الكترونهاي بيشتري نسبت به ذرات بتا يا پرتوهاي ايكس يا گاما هستند‪ 20 ...‬برابر بيشتر‪.‬‬
‫• دز جذب شده صرفا مالک اين است كه چه مقدار انرژی در واحد جرم به جا مي ماند (ته نشست‬
‫مي نمايد)‪ ،‬دز جذب شده چگونگی اثر هر پرتو در ایجاد آسیب در یك سیستم بیولوژیکی را‬
‫مورد مالحظه قرار نمي دهد‪.‬‬
‫در صورتیکه شما یك فیلم بج بپوشید‪ ،‬دوز شما به صورت میلی رم گزارش می گردد‪.‬‬
‫‪Radiation Absorbed Dose‬‬
‫‪-RAD-‬‬
‫‪ ‬راد‌‪ RAD‬واحد‌اندازه‌گيري‌مورد‌استفاده‌براي‌توصيف‌ميزان‌انرژي‌منتقله‌از‌منبع‌پرتو‌ين‌ونيزان‌‬
‫به‌هر‌ماده‌شامل‌بافت‌بدن‌انسان‌است‬
‫‪ ‬از مخفف ”‪ “rad/hr‬زمانيكه دز پرتو ايكس‪ ،‬گاما يا بتا اندازه گيري مي شود‪ ،‬استفاده مي گردد‪.‬‬
‫با توجه به واحد مواجهه‪ 1 ،‬راد بدين معنی است که هر گرم از هوا در دمای ‪ 0° C‬و فشار ‪1‬‬
‫اتمسفر‪ 100 ،‬ارگ انرژی جذب کرده است‪.‬‬
‫با توجه به واحد دز‪ 1 ،‬راد بدين معنی است که هر گرم از بافت در معرض‪ 100 ،‬ارگ انرژی‬
‫جذب شده دارد‬
‫‪Radiation Equivalent in Man‬‬
‫‪-REM-‬‬
‫‪ ‬انواع مختلفی از پرتوهای یونیزان اثرات بیولوژیکی با درجات مختلفی را ایجاد می نمایند‪ ،‬حتی اگر‬
‫سطح برابری از انرژی را منتقل دهند (همان تعداد ارگ)‬
‫‪ ‬برای ایجاد سنجش جامع‪ ،‬راد ‪ ،RAD‬در فاکتور ویژه کیفیت برای نوع پرتو یونیزان برای تعیین دز‬
‫معادل بیولوژیکی ضرب می گردد‪.‬‬
‫‪ ‬میزانی که افراد در معرض قرار می گیرند (مثل ساعت منظم از دوره زندگی) همچنین بر سطح آسیب‬
‫بیولوژیکی موثر است‬
‫‪ ‬از یك دزیمتر برای سنجش دز معادل استفاده می شود‪.‬‬
‫برخي از شاغلين در معرض خطر مواجهه با پرتوها‬
‫• راديولوژيست‌ها‬
‫• راديوگراف‌هاي‌صنعتي‬
‫• معدنچيان‌اورانيوم‬
‫• شاغلين‌پااليش‌نفت‬ ‫• كاركنان‌سازمان‌انرژي‌اتمي‬
‫• سازندگان‌ميكروسكوپ‌هاي‌الكتروني‌‬ ‫• دندانپزشكان‌و‌پزشكان‬
‫و‌اپراتورين‌آن‌‬ ‫• كاركنان‌هواپيمايي‬
‫• بيولوژيست‌ها‬
‫• سازندگان‌سيستم‌اعالن‌حريق‌و‌‪...‬‬
‫• داروسازان‌و‌استريل‌كننده‌گان‌‬
‫‪Biological Effects‬‬
‫‪Exposure above permissible levels may result in:‬‬
‫‪‬اثرات بدنی‬
‫‪‬اثرات جسمانی‬
‫‪‬ممکن است تاخیری یا فوری باشد‬
‫‪‬اثرات ژنتیکی‬
‫‪‬تولید کودک ناقص الخلقه به لحاظ تابش به سلول های تولید مثلی قبل از بارداری‬
‫‪‬اثرات تراتوژنیك‬
‫‪‬سرطان یا ناهنجاری های مادرزادی به لحاظ مواجهه با پرتو‬
‫برای جنین در رحم‬
‫‪ -2‬ضايعات دستگاه گوارش‪ :‬اختالالت خونی‪ ،‬اسهال شدید‪ ،‬استفراغ‪ ،‬کاهش وزن‪ ،‬عفونت‬
‫داخلی‬
‫‪ -3‬ضايعات سیستم اعصاب مرکزي‪ :‬عدم تعادل عصبی‪ ،‬ناهماهنگی وبی نظمی حرکت ماهیچه‬
‫مرگ‬ ‫ها‬
‫‪-4‬اثر بر سلولهی خونی‪ :‬افت گلوبولهای قرمز وسفید‬
‫ضايعات دير رس‬
‫اثرات ژنتیکی( موتاژنیکی)‪ :‬بهم زدن ترتیب استقرار بازهای آلی در‪DNA‬‬
‫آسیب نقطه اي‪ :‬ناهنجاری کروموزمی‬
‫کاهش عمر‪ :‬در برابر هریک گری یک درصد کمتر می شود‪.‬‬
‫آب مرواريد‪ :‬در کارکنان نیروگاههای هسته ای که به مدت طوالنی در برابر پرتوگیری کم می‬
‫باشند‪ .‬بازماندگان بمبارانهای اتمی ژاپن (نوترونها بیشتر باعث آب مروارید می شوند)‬
‫سرطان‪ :‬پرتوشناسان‪ ،‬پزشکانی که در آغاز شناسایی پرتو ایکس بودند‪ ،‬دخترانی که ساعتهای‬
‫شب نما را با رادیوم رنگ می کردند‪.‬‬
‫كنترل تشعشعات يون ساز‬
‫‪-1‬اقدامات پزشکی‬
‫‪‬معاینات قبل از استخدام‪ :‬افراد با بیماریهای خونی وپوستی‪ ،‬اختالالت ریوی‬
‫‪‬معاینات دوره ای‪ ،‬نوع پرتو گیری‪ ،‬میزان دریافت‬
‫‪ -2‬اقدامات مهندسی‪ :‬اصول حفاظت در برابر پرتوها‬
‫‪‬فاصله‬
‫‪‬زمان‬
‫‪‬حفاظ گذاری (‪ :τ‬ضریب عبور پرتو از شیلد)‬
‫‪‬کنترل وبازرسی‬
‫‪(I1/I2) = (d2/d1)2‬‬
‫‪Ix = Io×τ‬‬
‫حفاظت در برابر منبع خارجي‬
‫زمان‬
‫زمان کمتر= مواجهه کمتر‬ ‫• سه‌قانون‌اصلي‌برابر‌حفاظت‌در‌برابر‌پرتودهي‌‬
‫خارجي‌وجود‌دارد‪:‬‬
‫• زمان‬
‫فاصله‬ ‫• فاصله‌‬
‫فاصله بیشتر= مواجهه کمتر‬ ‫• حفاظ‌گذاري‬
‫حفاظ گذاری‬
‫حفاظ گذاری بیشتر= مواجهه کمتر‬
‫حفاظت دهی در برابر پرتوهای ایکس و گاما‬
‫‪‬حفاظ سربي شدت پرتوهاي گاما و ايكس منتشره از منبع راديواكتيو را‬
‫كاهش خواهد داد‪.‬‬
‫‪‬براي كاهش تا درصد خاص مطلوب‪ ،‬حفاظ سربي بايد ضخامت خاصي را‬
‫براي هر نوع از منتشر كننده داشته باشد‪.‬‬
‫بخاطر داشته باشيد‪:‬‬

‫حفاظ گذاری سربی به خودی خود مواجهه را ‪ 100%‬کاهش نخواهد داد‬
‫تشعشعات غیر يونساز‬
‫‪:UV‬در طول موج‪ 200-400‬نانومتر‬
‫در واکنشهای فتوشیمیایی اهمیت دارد‪.‬‬
‫اثرات پوستی‪:‬سوختگی‪ ،‬سرطان پوست‬
‫اثرات چشمی‪ :‬التهاب قرنیه و ملتحمه‬
‫پیشگیري‪:‬‬
‫‪‬پوشش مناسب‬
‫‪‬نصب حفاظ در اطراف مولد اشعه‬
‫‪‬حفظ فاصله‬
‫‪ :IR‬در طول موج ‪750 nm-1mm‬‬
‫کوره های ذوب‪ ،‬شیشه سازان‪ ،‬لیزرهای گالیوم آرسنید‬
‫عوارض‪ :‬سوختگی پوست‪ ،‬کاتاراکت در شیشه سازان‬
‫درمان‪ :‬عینک مناسب‬
‫امواج ماکروویو و رادیویی‪ :‬در طول موج بیش از‪1m‬‬
‫کاربرد‪ :‬مخابرات‪ ،‬رادیو وتلوزیون‪ ،‬اجاقهای ماکروویو‪ ،‬رادار‬
‫عوارض‪:‬‬
‫‪ ‬سوختگی در اثر جذب اشعه‬
‫‪‬کاتاراکت‬
‫‪‬اثر بر گنادها یا دستگاه تولید مثل‬
‫‪‬بی نظمی در دستگاههای قلبی وسیستم اعصاب مرکزی در اثر میدانهای الکتریکی ومغناطیسی‬
‫اشعه ليزر‬
‫تقویت نور به وسیله تحریک اشعه منتشر شده‬
‫‪LASER:Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation‬‬
‫کاربرد‪ :‬برش فلزات وقطعات پالستیکی‪ ،‬جراحی‪ ،‬جوشکاری های ظریف ودقیق‪ ،‬فن‬
‫آوریهای پیشرفت مخابراتی‪،‬آنالیز مواد شیمیایی‬
‫جريان الكتريسيته‬
‫عوامل موثر بر مقاومت بدن انسان در برابر جريان برق‬
‫‪‬ضخامت پوست‬
‫‪‬میزان رطوبت‪ ،‬درجه حرارت و مقدار نمک پوست‬
‫‪ ‬فشار تماس پوست با قسمت برقدار‬
‫‪‬شدت جریان برق‬
‫‪‬مسیر عبور جریان‬
‫‪‬مدت عبور جریان‬
‫‪‬نوع جریان الکتریکی و بسامد آن‬
‫جريان برق‬
‫جریان برق را با واحد امپر نشان میدهند که بر دو نوع میباشد‪:‬‬
‫‪ .1‬جريان مستقیم ‪ : DC‬جریان برق حاصل از ژنراتورها و باطری ها از این نوع میباشد‪.‬‬
‫‪ .2‬جريان متناوب ‪: AC‬جریان برق شبکه شهری از این نوع میباشد‪.‬‬
‫اندازه گیری فشار الکتریکی رابا ولت نشان میدهند که در صنعت به سه دسته زیر تقسیم می‬
‫شود‪:‬‬
‫‪ .1‬ولتاژ باال که از ‪ 650‬ولت به باال میباشد‪.‬‬
‫‪ .2‬ولتاژ متوسط که بین ‪ 250‬تا ‪ 650‬ولت میباشد‪.‬‬
‫‪ .3‬ولتاژ پائین که از ‪ 250‬ولت کمتر است‪.‬‬
‫توضیح ‪ :‬ولتاژ پائین از نظر ایمنی ولتاژ زیر ‪ 25‬ولت میباشد‪.‬‬
‫عوامل موثر در ایجاد عوارض ناشی از برق گرفتگی‪:‬‬
‫‪‬اختالف پتانسیل‬
‫عبور جریانهای متفاوت از‬ ‫‪‬شدت جریان‪ :‬مقاومتهای متفاوت اعضای مختلف بدن‬
‫آسیب های مختلف بافتی‬ ‫آنها‬
‫‪‬مقاومت بافت‬
‫بافت عصبی از همه کمتر‬
‫‪‬نوع جریان(متناوب یا متناوب بودن)‬
‫‪‬مدت تماس( افزایش تماس‪ :‬افزایش آسیب)‬
‫‪‬مسیر عبور جریان‪ :‬سطح مقطع عبور جریان‪ ،‬بافتها واندامهای موجود در هر مسیر عبور‬
‫جریان‬
‫مقاومت الکتریکی ‪:‬‬
‫مقاومت در برابر جریان الکتریسیته را مقاومت الکتریکی گویند و واحد اندازه گیری‬
‫آن اهم میباشد‪.‬‬
‫مقاومت بدن انسان در مقابل جریان الکتریسیته‬
‫اجزای‍بدن‬ ‫مقاومت‍بر‍حسب‍اهم‬
‫پوست‍خشك‬ ‫‪ 100000‬تا‍‪600000‬‬
‫پوست‍خیس‬ ‫‪1000‬‬
‫دست‍و‍یا‍اندام‍داخلی‬ ‫‪ 400‬تا‍‪600‬‬
‫گوش‍تا‍گوش‬ ‫‪100‬‬
‫اختالات ناشی از برق گرفتگی‬
‫‪ -1‬اختالالت قلبی‪:‬‬
‫الف‪.‬افت فشار خون در چند ثانیه اول‬
‫ب‪ .‬افزایش فشار خون‬
‫ج‪ .‬کاهش به مدت زیاد‪ ،‬اختالل در ریتم قلب‪ ،‬فیبریالسیون بطنی‪ ،‬لخته شدن خون در‬
‫عروق‬
‫‪ -2‬اختالالت عصبی‪ :‬از دست دادن توانایی شناسایی‪ ،‬هذیان گویی‪ ،‬انقباض غیر ارادی‬
‫وشدید ماهیچه ها‬
‫‪ -3‬اختالالت حسی‬
‫الف‪ .‬اختالالت بینایی‪ :‬التهاب در محفظه جلویی ته چشم‬
‫به کم شدن قدرت بینایی‪ ،‬التهاب عصب چشم وآب مروارید‬
‫ب‪ .‬اختالالت شنوایی‪ :‬کاهش شنوایی موقت واحتماال دائم‬
‫‪-3‬عوارض پاراکلینیك‪ :‬افزایش هماتوکریت‪ ،‬وجود‬
‫میوگلوبین در ادرار‬
‫‪ -4‬سوختگی‬
‫در اثر‪:‬‬
‫‪‬خود جریان الکتریسیته‬
‫‪‬قوس الکتریکی‪ :‬در اختالف پتانسیلهای زیاد(خطرناکتر ازهمه)‬
‫‪‬آتش گرفتن لباس فرد(ناشی از حرارت زیاد)‬
‫حفاظت در برابر جريان الکتريکی‬
‫‪‬تامین حفاظت به وسیله جدا کردن فرد(عایق زیر پا‪ ،‬صندلی‪ ،‬وسایل حفاظت فردی)‬
‫‪‬بوسیله اتصال دستگاهها به یکدیگر با سیم هادی‬
‫‪‬بوسیله اتصال به زمین‬
‫‪‬بوسیله رله دیفرانسیل‬
www.iehe.ir
‫عوامل شيميايي زيان آور در محيط كار‬
‫• عوامل شيميايي در محيط كار در برگيرنده تمام مواد اوليه‪ ،‬مواد خام‪ ،‬مواد واسطه و‬
‫فرآورده هاي اصلي است كه در صنعت به كار مي روند يا توليد مي شوند‪.‬‬
‫• اين مواد به شكل گاز‪ ،‬مايع يا جامد بوده و ممكن است طبيعي يا مصنوعي بوده و‬
‫منشاء گياهي‪ ،‬حيواني و يا سنتتيک (آلي يا معدني) داشته باشند‪.‬‬
‫• كره زمين به وسيله اتمسفرگازي شكل كه داراي تركيب معيني است احاطه شده است‪.‬‬
‫در اين اتمسفر حدود‬
‫‪%78/9‬گاز‌نيتروژن‬ ‫‪+‬‬ ‫‪%21‬گاز‌اكسيژن‬ ‫‪+‬‬ ‫‪%0/93‬گاز‌آرگون‬ ‫‪+‬‬ ‫‪%0/03‬دي‌اكسيد‌كربن‬
‫وجود‌دارد‬‫و‌مقادير‌ناچيزي‌از‌نئون‪‌،‬هليوم‪‌،‬كريپتون‪‌،‬هيدروژن‌و‌‪‌.....‬‬
‫طبقه بندی آالينده های شيميايي‬
‫آالینده ها را می توان بر حسب حالت فیزیکی‪ ،‬شیمیایی و یا اثرات فیزیولوژیك‬

‫تقسیم بندی کرد‪:‬‬
‫تقسيم بندي بر اساس حالت فيزيكي شامل گازها و بخارات‪ ،‬مواد معلق‬ ‫‪.1‬‬
‫تقسيم بندي بر اساس تركيب شيميايي شامل فلزات‪ ،‬مواد معدني‪ ،‬مواد آلي (حاللها‪،‬‬ ‫‪.2‬‬
‫هيدروكربنها‪ ،‬الكلها‪ ،‬و ‪)....‬‬
‫تقسيم بندي بر اساس اثرات فيزيولوژيک شامل مواد التهاب آور و محرک‪ ،‬مواد خفگي‬ ‫‪.3‬‬
‫آور‪ ،‬مواد بيهوشي آور و مخدر‪ ،‬سموم سيستميک‪ ،‬ساير مواد معلق غير از سموم‬
‫سيستميک‬
‫طبقه بندی بر اساس حالت فيزيكي‬
‫گازها‌و‌بخارات‬ ‫‪.1‬‬
‫ذرات‌يا‌آئروسل‌ها‬ ‫‪.2‬‬
‫• فيومها‬
‫• ميست‌ها‬
‫• گردو‌غبار‌و‌الياف‬
‫• دود‬
‫• مه‌دود‬
‫• افشانه‬
‫تقسيم بندی مواد شيميايي براساس حالت فيزيكي‬
‫‪ .1‬گازها وبخارات‪ :‬گاز ماده ای است که در دمای‪25‬درجه وفشار ا اتمسفر‪ ،‬به صورت گاز‬
‫باشد‪.‬‬
‫بخار در این شرایط به حالت جامد ویا مایع است‪.‬‬
‫خطر آنها هنگامی است که وارد محیط داخلی بدن شوند‪.‬‬
‫‪ .2‬مواد معلق‬
‫گردوغبار‪ :‬دراثر جدا شدن وشکستن مواد جامد وتبدیل آنها به ذرات کوچک بوجود می‬
‫آیند‪.‬‬
‫بیماریها‪ :‬نوزوکونیوزها‬
‫میست‪ :‬پراکنده شدن مواد شیمیایی‪ ،‬به صورت قطرات مایع‬
‫مه‪ :‬دراثر کندانسه شدن بخار آب در شرایط خاص فیزیکی از نظر دما و فشار‬
‫دمه يا دود فلزي‪:‬ذرات جامدی که در اثر تراکم گازها‪ ،‬پس ازتصعید از مواد مذاب تولید‬
‫می شود‪ :‬انعقاد‬
‫دود‪ :‬دراثر احتراق ناقص ایجاد می شود‪ .‬حاوی مقادیر زیاد کربن وسایر مواد قابل‬
‫احتراقند‪.‬‬
‫اسموگ‪ :‬ترکیب دود و مه‪ .‬آلودگیهای وسیع اتمسفری‬
‫سوسپانسیون‪ :‬تعلیق ذرات جامد در مایعات که برای مدت کوتاه‬
‫یا طوالنی پایدار باشد‪.‬‬
‫امولوسیون‪:‬تعلیق ذرات ریز مایع در یک مایع دیگر‪ ،‬به کمک‬
‫مواد امولسیون ساز‪(.‬شیر‪ ،‬کازئین)‬
‫تقسيم بندی آالينده بر مبنای تركيب شيميايي‬
‫فلزات‪ ،‬مواد معدنی‪ ،‬مواد آلی‬
‫تقسيم بندی آالينده بر مبنای اثرات فيزيولوژيكي‬

‫این اثرات به غلظت مواد بستگی دارد‪.‬‬
‫بنزن در غلظت زیاد‪ :‬بیهوشی‬
‫در غلظت کم‪:‬آسیب به سیستم خونساز‬
‫تقسيم بندی آالينده بر مبنای اثرات فيزيولوژيكي‬
‫‪-1‬مواد التهاب آور ومحرك‪:‬دارای اثر سوزاننده وتاول زا‪ ،‬باعث ایجاد تورم والتهاب در پوست‬
‫ومخاط‬
‫بخارات اسیدها وقلیاها‪ ،‬کلر‪ ،‬اکسید های ازت‪ ،‬فسژن‬
‫تقسيم بندی آالينده بر مبنای اثرات فيزيولوژيكي‪ -‬ادامه‬
‫‪-2‬مواد خفگی آور‪ :‬به علت اختاللی که در اکسیدان بافتها ایجاد می کنند‪ ،‬ظاهر می سازند‪.‬‬
‫انواع مواد خفگی آور‬
‫الف‪.‬ساده‪ :‬پایین آمدن فشار نسبی الزم جهت اشباع خون از اکسیژن‬
‫)‪(CH4,H2,CO2‬‬
‫ب‪.‬شیمیايی‪:‬عمل حمل اکسیژن به وسیله خون از ششها را مختل یا اکسیداسیون بافتها را بر‬
‫هم می زند(آنیلین‪ ،‬نیتروبنزن‪ :‬تولید مت هموگلوبین)‬
‫)‪(HCN,CO‬‬
‫موادبیهوشی آور ومخدر‪:‬روی سیستم اعصاب مرکزی اثرات بیهوشی آور‪ ،‬رخوت آور‪،‬تخدیر‬
‫کننده‪ ،‬منگی‪ ،‬گیجی واغما دارد‪.‬‬
‫سموم سیستمیك‪ :‬اثرات سمی خودرا روی یک ارگان خاص ایجاد و آنرا مختل می کند(‬
‫هیدروکربن های هالوژنه‪ :‬اختالل در عملکرد کبد وکلیه)‬
‫ساير مواد معلق غير از سموم سيستميک‬
‫‪ -‬مثل گردو غبار هاي سمي كه ايجاد فيبروز ششي مي كنند مانند سيليس و آسبست‬
‫‪ -‬گردوغبارهاي بي اثر مثل كربن وسيمان‬
‫‪ -‬گردو غبارهاي الي مثل گرده گيان‪ ،‬چوب و ‪ ...‬كه باعث حساسيت مي شوند‬
‫‪ -‬مواد محرک مانند اسيدها‪ ،‬قلياها و ‪...‬‬
‫‪ -‬باكتريها و موجودات ذره بيني‬
‫•مواد كارسينوژن‪ :‬هنگامي كه اثرات يک ماده شيميايي‬
‫منجر به ايجاد سرطان مي شود آن ماده را كارسينوژن يا‬
‫سرطانزا مي نامند‪ .‬مثال آزبست سرطان ريه و بنزن‬
‫سرطان خون ايجاد مي كنند‬
‫‪.‬‬
‫• مواد موتاژن ‪ :‬این مواد نيز با ايجاد موتاسيون در ‪ DNA‬سلولهاي جنسي باعث اختالالت‬
‫توارثي مي شوند‬
‫مواد تراتوژن‬
‫• موادي هستند كه اگر زن حامله اي در طول مدت بارداري خصوصا سه ماهه اول در‬
‫تماس باشد رشد جنين آن مختل خواهد شد‪ .‬عالوه بر مواد شيميايي عوامل عفوني‬
‫مانند ويروس سرخجه و يا عوامل فيزيكي مانند تشعشعات يونيزان نيز مي توانند به‬
‫عنوان تراتوژن مطرح شوند‬
‫سم شناسي صنعتي‬
‫سم شناسی یا توکسیکولوژی علمی است که درباره شناسایی سموم گوناگون‪ ،‬خواص و‬
‫اثرهای آنها بر روی موجودات زنده و نیز جست و جو‪ ،‬نمونه برداری و اندازه گیری‬
‫آنها در محیط زیست و در بدن موجودات زنده و یا مرده بحث می کند‪.‬‬
‫سم‪ :‬ماده ای با منشا خارجی که از یک راه مشخص یا راههای مختلف وارد بدن شود و‬
‫بتواند در مقادیری معین باعث اختالل ویا توقف فعل و انفعال شیمیایی شود‪.‬‬
‫تفاوت سم‪،‬دارو وغذا‬
‫مسموميت ها‪:‬بهم خوردن تعادل فیزیولوژیک‪ ،‬جسمانی یا‬
‫روانی موجود زنده در اثر ورود وتماس با سموم‬
‫شدت مسمومیت به نوع ماده سمی‪ ،‬مقدار آن و طول مدت تماس بستگی دارد‬
‫تقسیم بندي انواع مسمومیتها با توجه به ماهیت‬
‫• حاد‬
‫• مزمن‬
‫مسمومیت حاد‬
‫• ماده سمی یکباره وبه مقدار نسبتا زیاد وارد بدن می شود‪.‬‬
‫• عوارض وعالئم آن شدید وسریع است‪.‬‬
‫• به شرط اقدام سریع وبه موقع عوارض آن برگشت پذیر است‬
‫• احتمال مرگ نسبتا زیاد است‬
‫مسمومیت مزمن‬
‫• سم به مقدار کم‪ ،‬در مدت زمان طوالنی وارد بدن می شود‪.‬‬
‫• آثار وعالئم آن به کندی وپس از گذشت زمان نسبتا درازی ظاهر می شود‪(.‬مسمومیت‬
‫کارگران در صنایع)‬
‫مسموميت ها از نظر علت بروز‬
‫‪‬اتفاقی‬
‫‪‬عمدی‬
‫‪‬شغلی‬
‫راههای ورود مواد شيميايي به بدن‬
‫• استنشاقی‬
‫• گوارشی‬
‫• پوستی‬
‫استنشاقی‪:‬سطح جذب بسیار وسیع(‪ 150‬متر مربع)باعث جذب بسیار باالی مواد شیمیایی وارد‬
‫به ریه ها‬
‫مواد سمی در این طریق ورود مواد به بدن‪ ،‬عالوه بر اثر سمی که بعد از ورود به بدن دارند‪،‬‬
‫در محل ورود هم ضایعاتی ایجاد می کند‪(.‬تورم ریه ها‪ ،‬پنوموکونیوزها)‬
‫پوستی‪ :‬مواد محلول در چربی به سهولت عبور می کند‪ .‬در محل سوختگی زخم ها‪ ،‬برش ها‪،‬‬
‫خراش جذب مواد سریع تر است‪.‬‬
‫گوارشی‪ :‬آخرین راه ورود مواد سمی که در مسمومیت شغلی است‪ .‬گذاشتن اشیا و ابزار کار در‬
‫دهان‪ ،‬خوردن وآشامیدن در محلهای آلوده وبا دستهای آلوده‪.‬‬
‫مراحل سير مواد شيميايي در بدن‬
‫‪ -1‬تماس و نفوذ‬
‫‪-2‬انتشار و جابجایی‬
‫‪-3‬تغییرات زیست شناختی وسوخت وسازی‬
‫‪ -4‬تجمع وذخیره شدن‬
‫‪ -5‬دفع‬
‫سم شناسي فلزات‬
‫کروم‪ ،‬جیوه‪ ،‬کادمیوم‪ ،‬سرب‪ ،‬ارسنیک‪ ،‬منگنز‪،‬نیکل و ‪...‬‬
‫كروم‪:‬‬
‫‪ -‬برای ساخت فوالد مقاوم در برابر خوردگی‪ ،‬در صنعت آبکاری‪ ،‬دباغی‪ ،‬چرم‬
‫سازی‪ ،‬الستیک و سرامیک و ‪ ...‬کاربرد دارد‬
‫‪ -‬دارای ظرفیت های ‪ 3 ،2‬و ‪ 6‬است‬
‫‪ -‬ترکیبات ‪ 6‬ظرفیتی خطرناك‬
‫‪ -‬سوراخ شدن تیغه بینی کارگران صنعت آبکاری در اثر میست اسید کرومیک‬
‫‪ -‬در صنعت سیمان در صورت دارا بودن کروم‪ ،‬عوارض پوستی و درماتیت‬
‫جیوه‪:‬‬
‫برای ساخت دماسنج‪ ،‬فشارسنج‪ ،‬حشره کشها‪ ،‬قارچ کشها‪ ،‬المپ های جیوه‪ ،‬فرآورده‬ ‫‪-‬‬
‫های دندانپزشکی و ‪ ...‬کاربرد دارد‬
‫لرزش کاله سازان‬ ‫در گذشته برای آماده کردن کرك برای بافت کالههای نمدی‬ ‫‪-‬‬
‫مسمومیت حاد باعث آسیب کلیه‪ ،‬تهوع‪ ،‬درد شکم‪ ،‬استفراع‪ ،‬سردرد و تورم غده های‬ ‫‪-‬‬
‫بزاقی‬
‫مسمومیت مزمن عوارض روانی‪ ،‬گیجی و بی خوابی‬ ‫‪-‬‬
‫مسمومیت با جیوه‪ :‬مرکوریالیسم‪ ،‬هیدرآرژریسم‬ ‫‪-‬‬
‫زخم باروت ناشی از فولمینات جیوه‬ ‫‪-‬‬
‫كادمیوم‪:‬‬
‫در تهیه آلیاژ مورد استفاده در ساخت یاتاقان خودرو و سایر موتورها به کار می رود‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫پوشش حفاظتی آهن‪ ،‬فوالد و مس‪ ،‬باطری ها‪ ،‬راکتورهای اتمی (جاذب نوترون)‬
‫خطر اصلی هنگام گداختن‪ ،‬ذوب سنگ معدن‪ ،‬تراش و ذوب فلزات پوشش داده شده‬ ‫‪-‬‬
‫از کادمیوم‬
‫دود فلزی تازه تولید شده اکسید کادمیوم خطر ناك می باشد که باعث تورم ششها و‬ ‫‪-‬‬
‫اشکال در تنفس می شود‬
‫مسمومیت حاد‪ :‬تورم شش ها و تنگی نفس‬ ‫‪-‬‬
‫مسمومیت مزمن‪ :‬عوارض کلیوی و ششی‪ ،‬کم خونی‪ ،‬درد مفاصل و تغییر شکل‬ ‫‪-‬‬
‫استخوانی‬
‫سرب‪:‬‬
‫‪ -‬در صنایع ریخته گری‪ ،‬لحیم کاری‪ ،‬باتری سازی‪ ،‬ساخت لوله و مخازن آب‪،‬‬
‫تهیه حشره کشها و ‪ ....‬کاربرد دراد‬
‫‪ -‬مسمومیت با سرب‪ :‬ساتورنیسم یا پلمبیسم‬
‫‪ -‬بهترین شیوه آگاهی از مسمومیت با سرب آزمایش خون و ادرار کارگران است‬
‫‪ -‬سرب معدنی باعث ایجاد قولنج روده ای‪ ،‬کولیک‪ ،‬کم خونی‪ ،‬حاشیه بورتون یا‬
‫خط سرب (رسوب آبی تیره متمایل به خاکستری روی لثه)‪ ،‬پوسیدگی زودرس‬
‫دندان و‪....‬‬
‫آفت كشها‬
‫عبارت از ماده یا موادی که منشاء گیاهی یا سنتتیک دارند‪ ،‬تقسیم بندی های آنها‬
‫بر اساس موارد مصرف‪ ،‬چگونگی تاثیر و ساختار شیمیایی متفاوت است‪ ،‬بر‬
‫اساس ساختار شیمیایی‬
‫‪ -‬فسفره‪ :‬ترکیبات اسید فسفریک هستند‪ :‬دیازینون‪ ،‬ماالتیون‬
‫‪ -‬کلره‪( :‬حاوی کربن‪ ،‬ئیدوژن و کلر و برخی اکسیژن و گوگرد)‬
‫‪ -‬کارباماتها‪ :‬ترکیبات اسید کاربامیک‪ :‬بایگون‪ ،‬سوین از سه طریق وارد بدن می‬
‫شود‪ :‬تنفس‪ ،‬پوست وگوارش‬
‫‪.... -‬‬
‫فسفره‪:‬‬
‫پرمصرفترین هستند‬ ‫‪-‬‬
‫روش عمل‪ :‬جلوگیری از فعالیت آنزیم کولین استراز در حشرات و متوقف کردن انتقال‬ ‫‪-‬‬
‫تحریکات عصبی‬
‫دوام زیاد در محیط زیست ندارند‬ ‫‪-‬‬
‫در بدن انسان میل ترکیبی سموم آلی فسفره با آنزیم کولین استراز باعث کمبود یا نبود‬ ‫‪-‬‬
‫آنزیم و در نتیجه استیل کولین هیدرولیز نمی شود (آنزیم کولین استراز‪ ،‬استیل کولین را‬
‫به اسید استیک و کولین تبدیل می کند)‬
‫این سموم با عنوان سموم آنتی کولین استراز معروفند که عوارضی از قبیل انقباض‬ ‫‪-‬‬
‫مردمک چشم‪ ،‬عرق زیاد‪ ،‬ترشح بزاق و ‪ ...‬را منجر می شوند‬
‫معمولترین راه تماس صنعتی پوستی و در مرحله دوم استنشاقی است‬ ‫‪-‬‬
‫ماالتیون (ماالریا و شپش سر)‪ ،‬پاراتیون‪ ،‬دیازینون‬ ‫‪-‬‬
‫آفت کشهاي کلره‪:‬‬
‫‪ -‬سموم عصبی هستند‬
‫‪ -‬ممکن است عوارضی مثل تحریک پذیری‪ ،‬سردرد‪ ،‬ناتوانی در درك زمان‪ ،‬تشنج‬
‫و ‪ ...‬گردد‬
‫‪ -‬آندرین (سم کبد)‪ ،‬هپتا کلر‪ ،‬لیندن‪ ،‬ددت‪ ،‬آلدرین‬
‫‪ -‬هیدروکربنهایی هستند که در ساختمان خود عالوه بر هیدروژن وکربن‪ ،‬کلر هم‬
‫دارند‬
‫عملکرد‪ :‬تجمع در سلولهای عصبی‪ ،‬بافتهای چربی‪ ،‬کبد وکلیه و خاصیت سرطانزایی برخی‬
‫از ترکیبات‬
‫آفت کشهاي کارباماته‪:‬‬
‫‪ -‬به عنوان سموم اعصاب و کاهش دهنده میزان آنزیم کولین استراز عمل می کنند‬
‫‪ -‬کارباریل (سوین)‪ ،‬پروپوکسور (بایگون)‬
‫‪ -‬در بدن انسان نیز بازدارنده کولین استراز هستند‪ ،‬اما این واکنش ها به آسانی‬
‫برگشت پذیر هستند‬
‫‪ -‬مشابه آفت کش های فسفره‪ ،‬سبب تجمع استیل کولین و افزایش اعمال عصب‬
‫پاراسمپاتیک‬
‫‪ -‬آتروپین در درمان مسمومیت با حشره کشهای فسفره و کارباماته کاربرد دارد‬
‫مقادير حد آستانه مجاز ‪TLVs‬‬
‫ميانگن زمان وزني ‪Time Weight Average‬‬ ‫• ‪TWA‬‬
‫تماس كوتا مدت (‪ 15‬دقيقه) ‪Short Term Exposure Limit‬‬ ‫• ‪STEL‬‬
‫سقف‬ ‫• ‪Ceiling‬‬
‫حتي برای مدت زمان كوتاه نيز نبايد تماس تا اين حد برسد‬
‫روشهای كنترل عوامل شيميايي‬
‫الف‪ .‬اقدامات کنترلی محیطی‪:‬‬
‫‪-1‬طراحی وجانمایی مناسب تجهیزات‬
‫‪ -2‬حذف یاکاهش آالینده در محل تولید‪:‬‬
‫• متوقف کردن فرایند(عدم استفاده از بنزن به عنوان حالل)‬
‫• جایگزینی مواد(جایگزینی ترکیبات سولفیدی فسفر قرمز بجای فسفر سفید)‬
‫• تغییر فرایند تولید یا تجهیزات( استفاده از اتوماسیون)‬
‫• نگه داشت وتعمیر تجهیزات‬
‫‪ -3‬جداسازی‪:‬‬
‫• محصور سازی‬
‫• سیستم های بسته‬
‫• دیوارهای جداکننده‬
‫• فاصله‬
‫‪ -4‬تهویه‪:‬‬
‫ترقیقی‪ :‬تعویض هوای محیط کار به گونه ای که تراکم آالینده به زیر حد مجاز برسد‪.‬‬
‫موضعی‪ :‬زودودن آالینده پیش از رسیدن آن به منطقه تنفسی کارگر‬
‫‪ -5‬روشهای تر‬
‫‪ -6‬نظافت کارگاه‪ ،‬انبار کردن مواد‪ ،‬برچسب گذاری‬
‫ب‪ .‬اقدامات کنترلی فردي‬

‫‪ -1‬روش انجام کار‬
‫‪ -2‬وسایل حفاظت فردی‬
‫‪ -3‬کاهش زمان کار‬
‫‪ -4‬بهداشت فردی‬
www.iehe.ir
‫عوامل زيان آور ارگونوميكي محيط كار‬
‫ارگوس‪:‬کار‬
‫نوموس‪:‬قاعده وقانون‬
‫ارگونومی‪:‬علمی که توانمنديهاي انسان را می سنجد سپس دستگاهها‪ ،‬کارو‬
‫محیط را متناسب با آنها سازمان دهی می کند‪.‬‬
‫راحتی‪،‬رضايتمندي‪،‬حداقل تنش‪،‬حداکثر بازدهی‬
‫ارگونومی‪:‬کاربرد اطالعات علمی براي حل مشکالت طراحی‬
‫مهندسی انسانی‪:‬ارتباط متقابل انسان وماشین‪،‬رفتار انسان درواکنش نسبت به‬
‫تجهیزات‪،‬محیط کار ومحیط پیرامون‪.‬تاکید بر کاهش خطاهاي انسانی‬
‫فوايد ارگونومي‬
‫در محيط كار‬

‫براي کارفرما‪:‬بهبود کیفیت فرآورده‪،‬افزايش بهره وري‪،‬کاهش خطاهاي‬
‫انسانی‪ ،‬کاهش حوادث‬
‫براي کارمند‪:‬کاهش فشارهاي شغلی‪،‬افزايش ايمنی‪،‬افزايش رضايت‬
‫شغلی‬
‫دراجتماع‬
‫کاهش حوادث جاده اي يا خانگی‪،‬فجايع هوايی‪،‬نیروگاههاي هسته اي‬
‫كاربرد ارگونومي درصنعت‬
‫در‌تمامي‌بخشهاي‌ايمني‌در‌صنعت‌ارگونومي‌استفاده‌مي‌شود‌مانند‬ ‫•‬
‫طراحي‌ايمن‌ابزار‌كار‌‬ ‫•‬
‫طراحي‌ايمن‌تجهيزات‌ودستگاهها‌‬ ‫•‬
‫طراحي‌ايمن‌ايستگاههاي‌كاري‬ ‫•‬
‫برنامه‌ريزي‌نوبت‌كاري‬ ‫•‬
‫• ‪.......‬‬
‫مباحث مطرح در ارگونومي‬
‫‪-1‬آنتروپومتری‬
‫آنتروپوس‪:‬انسان‬
‫مترين‪:‬اندازه گیري وسنجش‬
‫تعريف‪:‬علم سنجش ابعاد اندامهاي مختلف بدن وبکار گیري آن‬
‫درطراحی‪.‬زمینه ساز تطابق وتناسب جسمانی میان انسان و تجهیزات‬
‫از نظر ابعاد بدنی‬
‫• كاربرد ارگونومي در طراحي براي متناسب كردن وسيله با انسان به منظور‬
‫پيشگيري از خستگي و ايجاد راحتي است‪.‬‬
‫• در طراحي ارگونوميک‪ ،‬بحث آنتروپومتري مطرح ميگردد كه ابعاد بدني‬

‫انسان ها جهت طراحي وسايل و تجهيزات لحاظ مي گردد‪.‬‬
‫آنتروپومتری (انسان‬
‫سنجی)‬
‫اندازه گيري ابعاد بدني جهت‬

‫طراحي بهتر وسايل و تجهيزات و‬
‫تناسب بيشتر با بدن انسان را‬
‫آنتروپومتري گويند‪.‬‬
‫مثال های از كاربرد ارگونومي در طراحي وسايل‬
‫دستگیره در تجاری با دستگیره در گویی شکل‬

‫استاندارد تجاری‬ ‫دسترسی آسان‬
‫دستگیره در سمت راست معموال در طراحی‬

‫عمومی بهتر از دستگیر استاندارد گوی شکل‬
‫دستگیره ها و دسته ها باید فضای کافی برای دستها‬ ‫سمت چپ می باشد‬
‫وانگشتان جهت عملکرد راحت را ایجاد نمایند‬
‫‪-2‬روانشناسي كار‬
‫از بعد ارگونومی در طراحی وسايل ونشانگرهاي کنترلی کاربرد دارد‪.‬‬
‫‪-3‬فيزيولوژی كار‬
‫شاخه اي از فیزيولوژي انسانی که اعمال و وضعیت عملکرد اندامها وبافتهاي‬
‫بدن رادر هنگام کار توضیح می دهد‪.‬‬
‫وظیفه اصلی‪:‬اندازه گیري میزان کار(سختی کار) ومتناسب ساختن آن با‬
‫توانايی کارگر‬
‫دوچرخه ارگومتر‬
‫‪-5‬آسيب های تجمعي‬
‫آسیب هاي جسمی که در اثر صدمات تدريجی بافتها واندامهاي بدن در طول‬
‫زمان ايجاد می شود‪.‬‬
‫محل آسیب‪:‬ماهیچه ها‪،‬استخوانها‪،‬لیگمانها‪،‬زردپی ها وغالف آنها‪،‬اعصاب ورگهاي‬
‫خونی‬
‫سندرم تونل کارپال‪،‬تونل کوبیتال‪،‬تنوسینويت‬
‫بورسیت‪:‬فشارهاي مکرر روي مفصل‪،‬کار بصورت زانو زده‬
‫اختالالت اسکلتی عضالنی تجمعی رایج در اندامهای فوقانی‬
‫سندرم تونل کارپال از‌تورم‌مزمن‌تاندونهاي‌تا‌كننده‌يا‌خم كننده‌‬

‫در‌مچ‌حاصل‌مي‌شود‪‌.‬‬
‫عصب‌مديان‌كه‌سه‌انگشت‌اول‌و‌انگشت‌شست‌را‌تغذيه‌مي‌كند‪‌،‬‬
‫مي‌تواند‌در‌اثر‌فشار‌به‌تونل‌كارپال‌در‌مچ‌آسيب‌ببيند‪.‬‬
‫عالئم‌شامل‪:‬‬
‫• درد‌در‌سه‌انگشت‌اول‌و‌انگشت‌شست‌‬
‫•بي‌حسي‌در‌اين‌نواحي‌‬
‫•سوزش‌يا‌خارش‌در‌اين‌نواحي‌‬
‫سندرم تونل كارپال‬
www.iehe.ir
‫‪ -5‬نوبت كاری‬
‫هر نوع کاري که خارج از محدوده کار روزانه(‪7‬صبح تا ‪ 6‬عصر)انجام‬
‫پذيرد‪ .‬علت اصلی مشکالت وعوارض نوبت کاري‪،:‬الگوي‬
‫تغییرات‪24‬ساعته بدن(چرخه سیرکادين بدن)است‪.‬‬
‫عوارض نوبت کاری‬
‫‪‬ناراحتیهاي گوارشی‪:‬به دلیل وابستگیهاي شديد اشتها به چرخه‬
‫کادين‬ ‫سیر‬
‫‪‬خستگی‪:‬به دلیل کم خوابی‬
‫‪‬عوارض مغزي وروانی‬
‫‪‬اختالالت قلبی وعروقی‬
‫‪‬مختل شدن زندگی اجتماعی‬
‫‪‬کاهش بهره وري‬
‫‪‬افزايش حوادث ناشی از کار‬
‫‪ -6‬حمل بار‬
‫بلندکردن‪،‬جابجایی‪،‬هل دادن وکشیدن بارهای سنگین‬
‫عمده ترین مسئله در حمل بار‪:‬فرسودگی دیسکهای بین مهره ای‬
‫ایجاد درد‪،‬کاهش قابلیت حرکت وفعالیت کارگر‬
‫به گزارش سازمان نایوش (‪ )NIOSH‬در آمریکا (‪ )1981‬بیشتر از‬
‫‪ %60‬مشکالت ستون فقرات مربوط به کمر درد می باشد و ساالنه‬
‫حدود نیم میلیون کارگر در آمریکا به درجات مختلف به اینگونه‬
‫صدمات مبتال می شوند‪.‬‬
‫دوحالت متمایز برای بلند کردن بار به صورت دستی‪:‬‬
‫الف) حالت اسکات (‪)Leg Lift, Squat‬‬
‫ب) حالت استوپ (‪)Back Lift, Stoop‬‬
‫حالت استوپ‬ ‫حالت اسکات‬
‫• حالت اسكات‪ ،‬حالتی است که طی آن ستون فقرات کامال به‬
‫صورت کشیده و مستقیم نگه داشته می شود‪ ،‬زانو ها خم شده و بار‬
‫با دست هابه صورت محکم گرفته می شود و سپس با نیروی‬
‫عضالت پا‪ ،‬بار به طرف باال هدایت می شود‪ .‬در این روش نیرو های‬
‫وارده بر ستون فقرات در حد قابل مالحظه ای کنترل می شوند‪.‬‬
‫• حالت استوپ‪ ،‬حالتی است که طی آن ستون فقرات خم شده و پاها‬
‫مستقیم هستند در واقع بلند کردن بار به این روش باعث می شود که‬
‫نیروهای زیادی بر دیسک های بین مهره ای اعمال شوند حالت اول‬
‫حالتی ایمن و حالت دوم‪ ،‬شرایط غیر ایمن دارد‪.‬‬
www.iehe.ir
‫ايمني صنعتي‬
‫ايمني صنعتي‪ :‬مجموعه ای از تدابیر‪،‬اصول ومقرراتی که با بکار‬
‫گرفتن آنها می توان نیروی انسانی وسرمایه را در برابر خطرات‬
‫گوناگون در محیطهای صنعتی به گونه ای موثر وکارا حفظ کرد‪.‬‬
‫ايمني‪: safety‬میزان درجه دور بودن از خطر‬
‫مخاطره‪ : Hzard‬شرایطی که دارای پتانسیل رساندن آسیب به کارکنان‪ ،‬تجهیزات‬
‫وساختمانها‪،‬از بین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک وظیفه از پیش تعیین شده می‬
‫باشد‪.‬‬
‫خطر‪ :Danger‬قرار گرفتن در معرض مخاطره‬
‫• ایمنی بطور مطلق وصد در صد وجود ندارد‪.‬‬
‫ايمن يعني چه؟‬
‫یک مکان یا یک دستگاه زمانی ایمن است که احتمال خطر مرگ‪،‬‬
‫مجروح شدن ویا ابتال به بیماری برای کسانی که در آنجا وجود دارند‬
‫یا با دستگاه کار می کنند‪ ،‬در حد قابل قبول پایین باشد‪،‬ا گراین‬
‫احتمال بیشتر باشد‪ ،‬آن محل یا دستگاه غیر ایمن فرض میشود‪.‬‬
‫مهندسي ايمني صنعتي‪ :‬مقررات یا نظامی که برای کاهش وقوع‬
‫حوادث از طریق حذف یا کنترل خطرات بکار می روند‪.‬‬
‫مسائل مطرح در ايمني صنعتي‪:‬‬
‫‪‬پیش گیری از حوادث‬
‫‪‬عوامل انسانی‬
‫‪‬طراحی وجانمایی دستگاهها وتجهیزات‬
‫‪‬مدیریت وراهبری ایمنی‬
‫‪‬آموزش‬
‫‪‬بازرسی ونظارت‬
‫پيشگيری از حوادث‬
‫راههای پيشگيری از حوادث‪:‬‬
‫‪-1‬حفاظ گذاری دستگاه ها وماشین آالت‬
‫‪-2‬حفاظت در برابر آتش سوزی وانفجار‬
‫‪-3‬بکار گیری روشهای درست انجام کار‬
‫‪-4‬استفاده از وسایل حفاظت فردی‬
‫‪-5‬استفاده از ابزارهای مناسب جهت انجام کار‬
‫‪-6‬آموزش نیروی کار‬
‫‪-7‬بازرسی ایمنی‬
‫‪ -8‬طراحی وجانمایی مناسب ودرست دستگاههاوتجهیزات‬
‫‪ -9‬وضع قوانین ومقررات مربوط به حفاظت وایمنی‬
‫‪-10‬تشکیل سازمان حفاظتی وایمنی کارگاه‬
‫عوامل انسانی‬
‫عوامل تشکیل دهنده محیط کار‪ :‬انسان‪ ،‬مواد‪ ،‬تجهیزات ومحیط‬
‫برای موفقیت در برانامه ایمنی هر جهار جزء باید مورد توجه باشد‪.‬‬
‫انسان موجودی پیچیده باکنش و واکنشهای غیر قابل پیش بینی است‪.‬‬
‫طراحی وجانمايی دستگاهها وتجهیزات‬
‫اهمیت طراحی و جانمایی خوب از لحاظ تولید وحفاظت‬
‫مديريت وراهبري ايمنی‬
‫مدیریت مسئول ایمنی وبهداشت کارکنان است‪.‬‬
‫ايمنی از ديدگاه مديريت در کشورهاي پیشرفته‪ :‬ایمنی یک سرمایه‬
‫گذاری با سود برگشتی زیاد است چه ازنظر انسانی وچه از بعد‬
‫اقتصادی‬
‫ايمنی از ديدگاه مديريت در کشورهاي در حال توسعه‪:‬ایمنی بخشی‬
‫از هزینه هاست‬
‫آموزش‬
‫بهترین روش بهبود ایمنی و بازدهی نیروی کار است‬
‫آموزش ایمنی بایدشامل‪:‬یادآوری تمام مخاطراتی باشد که از لحظه‬
‫ورود به کارخانه تا لحظه خروج از محیط کار با آنها روبرو است‬
‫رده هاي آموزشی ايمنی‪:‬‬
‫‪‬کارگران‬
‫‪‬سرکارگران وسرپرستان‬
‫‪‬مهندسین ومدیریت‬
‫بازرسی ونظارت ايمنی‬
‫‪ -1‬شناسایی خطرات‬
‫‪ -2‬طبقه بندی خطرات شناسایی شده وتعیین الویت ها‬
‫‪ -3‬ارائه راه حل وپیشنهادهایی جهت ازبین بردن یا کنترل خطرات‬
‫راههای كنترل خطرات‬
‫‪-1‬حذف خطر‬
‫بهترین راه کنترل خطر‬
‫مثال‪ :‬برای پیشگیری از خطر برق گرفتگی ناشی از جریان الکتریسیته‪،‬‬
‫فرایندهای پنوماتیک یا هیدرولیک به کار گرفته شود‬
‫‪-2‬محدود کردن میزان خطر‪:‬خارج کردن فرایندهای خطرناك از سالن تولید‬
‫‪-3‬استفاده از قفلهاي ايمنی‬
‫‪Interlocks‬‬
‫‪Lock-ins‬‬
‫‪Lock-out‬‬
‫‪-4‬استفاده از دستگاهی که براي تامین ايمنی‪ ،‬خود از کار می افتد‬
‫مثال‪:‬فیوزها‬
‫‪ -5‬استفاده از نمايشگرها‪ :‬مثل فشارسنج ها‪ ،‬آمپرسنج ها‪ ،‬ولت سنج ها‪،‬‬
‫دماسنج ها‬
‫‪-6‬استفاده از دستگاههاي هشدار دهنده‬
‫مثال‪:‬آشکارسازهای حساس به دود‪ ،‬شعله یا حرارت‬
‫‪-7‬جداسازي‬
‫فرد در برابر عامل خطرناك حفظ می شود‬
‫مثال‪ :‬ساختن اتاق کنترل بتونی در محل دیگهای بخار یا استفاده از‬
‫وسایل حفاظت فردی‬
‫‪ -8‬ترتیب فرار و نجات‪ :‬مثل صندلی خلبان هواپیمای جنگی‬
‫ايمني ماشين ابزار‬
‫تعريف ماشین ‪:‬ماشین ‪ ،‬مجموعه ای از قطعات متحرك و ثابت میباشد‬
‫که بر روی فریم (قاب) قرار دارد‪.‬‬
‫تعريف منطقه عملیاتی ‪ :‬در ماشین‪ ،‬منطقه عملیاتی منطقه ایست که ماده‬
‫ای به یک فرم وارد و به فرم دیگر خارج میشود مثال‪ :‬در‬
‫ماشینهای برش ورق‪ ،‬ورق آهن وارد میشود و پس از تکه تکه‬
‫شدن به فرمهای مختلف خارج میشود‬
‫خطر ماشین آالت همیشه وجود دارد و نمی توان فقط به صحیح کار کردن آن ها اعتماد کرد‪.‬‬
‫بنابراین در مواقعی که احتیاط های دیگر نتیجه نمی دهد محافظها بهترین وسیله برای‬
‫پیشگیری از حادثه می باشند‪.‬‬
‫مخاطرات ماشين آالت‬
‫صدمات ایجاد شده به وسیله ماشین آالت معموالً در نتیجه تماس‬
‫مستقیم بدن با اجزای خطرناك ماشین رخ می دهد‪.‬‬
‫‪‬پرتاب شدن یک قطعه از ماشین یا یک تکه چوب به وسیله یک اره‬
‫گردنده و یا جدا شدن یک چرخ برنده یا تکه ای از چرخ سمباده‬
‫‪‬تماس یک نوار یا تسمه در حال چرخش‬
‫‪‬تماس بین یک قطعه ( مثالً یک میله) و یک غلتک‬
‫‪‬تماس با سطوح داغ‬
‫‪‬گیر افتادن در مواردی که سبب کشیده شدن کارگر به طرف قسمت‬
‫خطرناك ماشین شود‬
‫قسمت های خطرناك ماشين آالت‬
‫‪ ‬میله های چرخنده یا دوك ها‬
‫‪ ‬فواصل بین تسمه ها و قرقره ها و غیره‬
‫‪‬پرتاب شدن قسمت های متحرك‬
‫‪‬قسمت های چرخنده دندانه دار‬
‫‪‬سطوح اجزای دارای حرکت سریع‬
‫‪‬استوانه های گردنده یا استوانه های با سطوح خطرناك‬
‫‪‬دستگاه های چاپ و پانچ‬
‫اصول حفاظ گذاری ماشين ها‬
‫‪ ‬حفاظ یا هر نوع وسیله ای که برای جلوگیری از خطرآفرینی ماشین‬
‫ها ساخته می شود باید طبق اصول مهندسی‪ ،‬محکم‪ ،‬بادوام ساخته‬
‫شده باشد‪.‬‬
‫‪‬حفاظ ها باید کلیه قسمت های خطرناك را بپوشانند و فضای کافی‬
‫نیز دراطراف خود برای انجام عملیات ضروری باقی بگذارند‪.‬‬
‫‪‬حفاظ ها نباید مانعی برای تولید باشند‪.‬‬
‫حفاظ ثابت در ماشين پرس‬
‫حفاظ ثابت بر روی تسمه وپولی واحد انتقال نيرو‬
‫حفاظ های خود تنظيم شونده در ماشين مته راديال‬
‫سيستم حفاظتی حساس در يک ماشين پرس از نوع فتو الکتريک‬ ‫سيستم فتو الکتريک در برک پرس‬
‫‪www.iehe.ir‬کالچ با گردش جزئی‬

‫سيستم فتو الکتريک در پرس دارای‬
‫کنترل دو دستی در یك پرس‬ ‫سيستم حفاظتی پس زننده در ماشين پرس‬
‫حوادث ناشي از كار‬
‫‪‬تعریف‪:‬آنچه انسان را ناخواسته از مسیر زندگی منحرف ساخته وبرای او‬
‫ناراحتیهای جسمی وروانی ویا خسارات مالی ایجاد نماید‪.‬‬
‫تعریف حادثه (قانون ‪ 60‬تامین اجتماعی)‪ :‬حادثه ناشي از كار‪ ،‬حادثه اي‬
‫است كه در حين انجام كار و به سبب آن براي بيمه شده اتفاق مي افتد‬
‫و همچنين حوادثي را كه براي بيمه شده در ماموريت خارج از محل كار‬
‫و تمامي ساعاتي كه فرد در حال رفت و برگشت به محل كار و منزل‬
‫است رخ مي دهد را نيز شامل مي شود‪.‬‬
‫علل ايجاد حادثه بر مبنای پيشنهاد سازمان بين المللي‬
‫كار‬
‫‪‬ماشین آالت‬
‫‪‬ترابری‬
‫‪‬انفجار وآتش سوزی‬
‫‪‬مواد سمی‪،‬سوزاننده وخورنده‬
‫‪‬برق‬
‫‪‬سقوط افراد‬
‫‪‬تصادم با مانع‬
‫‪‬سقوط اجسام‬
‫‪‬ریزش‬
‫‪‬جابجا کردن اجسام‬
‫‪‬ابزار دستی‬
‫علل ايجاد حادثه بطور كلي‬
‫‪ -1‬علل مستقیم‬
‫‪ -2‬علل غیر مستقیم‬
‫علل مستقیم‬
‫‪‬ماشین آالت‬
‫‪‬ترابری‬
‫‪‬انفجار وآتش سوزی‬
‫‪...‬‬
‫علل غیر مستقیم‬

‫تمام عوامل ایجاد خستگی‪،‬ناراحتی ونارضایتی‬
‫کارگر(گرما‪،‬سرما‪،‬مسائل خانوادگی‪،‬روابط با کارفرما)‬
‫نبود‌خط‌مشي‌و‌‬
‫ضعف‌سيستمهاي‌‬
‫مديريتي‌‬
‫حادثه‬ ‫نقص نظارت‬
‫عمل‌نا‌ايمن‬
‫هر‌سازماني‌براي‌پيشگيري‌از‌بروز‌حوادث‪‌،‬بايد‌به‌دنبال‌روزنه‌ها‌در‌پنير‌باشد‪‌‌.‬‬
‫سه‌علت‌پايه‌اي‬
‫خط‌مشي‌و‌تصميمات‌ضعيف‌مديريت‌ايمني‬
‫فاكتورهاي‌فردي‌‬ ‫علل پایه ای‬
‫فاكتورهاي‌محيطي‌‬
‫عمل‌ناايمن‬ ‫علل غیرمستقیم‬ ‫شرايط‌ناايمن‬
‫آزاد‌سازي‌برنامه‌ريزي‌نشده‌انرژي‬
‫حادثه‬
‫و‪‌/‬يا‌‬
‫آسیب افراد‬
‫مواد‌خطرناک‬ ‫آسیب مالکیت و سرمایه‬
‫اهميت حوادث ناشي از كار‬
‫از نظر انسانی‬
‫از نظر اجتماعی‬
‫از نظر اقتصادی‬
‫زيانهای ناشي از حوادث‬

‫‪‬زیانهای مستقیم‬
‫‪‬زیانهای غیر مستقیم‬
‫زيانهاي مستقیم‬
‫‪‬ناشی از وقفه کار در اثر حادثه‬
‫‪‬هزینه های انتقال به بیمارستان ودرمان او‬
‫‪‬پرداخت غرامت‬
‫زيانهاي غیر مستقیم‬
‫‪‬اتالف وقت در اثر کارگر حادثه دیده‬
‫‪‬اتالف وقت به وسیله کارگران دیگر‬
‫‪‬هزینه آموزش کارگر جدید‬
‫‪‬کاهش میزان تولید به علت خرابی دستگاه یا اتالف مواد‬
‫روشهای پيش گيری از حوادث‬
‫‪‬وضع مقررات قانونی‬
‫‪‬تعیین اصول ومیزانها‬
‫‪‬بازرسی‬
‫‪‬تحقیقات فنی‪،‬پزشکی‪،‬روانشناختی وآماری‬
‫‪‬آموزش‬
‫‪‬راهنمایی وتشویق‬
‫‪‬تشکیل کمیته حفاظت وبهداشت کار کارگاه‬
‫سنننن ن ا‬ ‫اینننن ن ازنننن ن اا ا اسنننننننیسا‬
‫ااسس‪.‬‬ ‫اشسا حیطاایرانادانلوداش‬ ‫ب‬
‫ا یننرا‬ ‫بننرادادانلننوداسنننیراز ن اساب ن ا د‬

‫رزع اک ی ‪.‬‬

بهداشت حرفه ای behdasht - herfei PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

بهداشت حرفه ای behdasht - herfei PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.iehe.

‫• دانشي كه علومي نظير بهداشت عمومي و محيط‪ ،‬كامپيوتر و روانشناسي صنعتي‬

‫‪‬عدم توجه كافي به سالمت وايمني كارگران در گذشته‬

‫‪‬رم باستان‪ ،‬معدنچيان واستفاده از ماسكهاي پارچه اي‬

‫‪‬بقراط در سده چهارم قبل از ميالد‪ ،‬مسموميت با سرب‬

‫‪‬پلني درسده نخست ميالدي‪ ،‬خطرات سولفور روي‪ ،‬ماسک تنفسي‬

‫‪‬در سال ‪ 1567‬پاراسلسوس كتاب بيماريهاي شغلي معدنچيان و فلزكاران را نگاشت‬

‫‪‬انقالب صنعتي و مشكالت ناشي از آن‬

‫در سال ‪ 1858‬ماسک تنفسي اشباع از‬

ILO:International of labor office

‫‪-5‬عوامل زيان آور ارگونومیکی‬

‫‪‬عدم امکان حذف کامل عوامل زیان آور محیط کار‬

‫‪‬عدم توجیه اقتصادی‬

‫‪ -1‬صدابا باند پهن‪:‬صدایی که در یک باند پهن بسامد توزیع‬

‫غیر دوره‬ ‫مختلط‬

‫دست وبازو‬ ‫انواع ارتعاش بر مبنای تاثير بر بدن‬

‫بوسیله ابزار الکتریکی وبادی(هوای فشرده) که کارگران به‬

‫• مافوق صوت به طور گسترده اي در پزشكي كاربرد داشته است‪ .‬در‬

‫نور آن دسته از امواج‬

‫‪-1‬حفاظت از بینایی کارکنان‬

‫‪ -1‬نور کافی باشد‬

‫‪ -3‬طول زمان روئيت‬

‫‪ -4‬طول موج نور يا طيف بازتابي‬

‫‪ -5‬ضريب انعكاس سطوح‬

‫فوتکندل‪ :‬روشنایی سطحی معادل یك فوت مربع‬

‫‪ :E‬شدت روشنایی (لوکس)‬

‫‪50‬تا ‪150‬‬ ‫انبارها يا زيرزمينها و راهروها‬ ‫مكانهايي با تردد محدود افراد‬

‫‪150-200‬‬ ‫بارگيري و تخليه الوار يا تاير‬ ‫كارهاي غير دقيق يا خشن‬

‫‪200-300‬‬ ‫كارهاي خدماتي و توليدي‬ ‫كارهاي با دقت متوسط‬

‫‪300-500‬‬ ‫كارهاي تحريري يا مونتاژ قطعات‬ ‫كارهاي دقيق‬

‫‪ :‬تصویر ‪A‬روی سطح عمود بر جهت تابش است (متر مربع)‬

‫روشنايي پيشنهادي‬ ‫روشنايي حداقل‬ ‫محل‬

‫سيستم تامين روشنايي مصنوعي‬

‫الف ‪ -‬تعيين هدف اندازهگيري‬

‫اندازه گيری روشنايي به دو صورت كلي انجام مي گيرد‪:‬‬

‫راههاي تبادل حرارت بدن با محیط کار‬

‫‪MRT  GT 1.8V .5 GT  Ta‬‬

‫سازوکارهاي کاهش دهنده درجه حرارت بدن‪:‬‬

‫نمايانگرهاي تنش گرمايی‪:‬‬

‫شاخص های تجربی (مثل‪)ET&CET&P4SR&WBGT :‬‬ ‫‪.1‬‬

‫شاخص های تحلیلی (‪)HIS , AET‬‬ ‫‪.2‬‬

‫بدون مواجهه مستقیم با آفتاب (محیط داخل)‪:‬‬

‫جدول مقادير مجاز ‪ WBGT‬بر اساس توصيه های ‪ACGIH‬‬

‫خ‍‍یل‍‍ی‍سنگ‍‍ین‬ ‫سنگ‍‍ین‬ ‫متوسط‬ ‫سبک‬

‫• واکنش های فیزیولوژیك بدن در برابر سرما عبارتند از‪:‬‬

‫حدود مجاز تنش سرمایی‪ :‬براي‌پيشگيري‌از‌كاهش‌دماي‌عمقي‌بدن‌(هيپوترمي)‌‬

‫• دو عامل در ارزشيابي سرما اهميت دارد‪:‬‬

‫‪Non-Ionizing Radiation‬‬ ‫‪Ionizing Radiation‬‬

‫• روشهای تولید پرتو ایکس‪:‬‬

‫• پرتوهاي ايكس در همه جهات منتشر مي شوند‪،‬‬

‫‪Exposure‬‬ ‫‪Absorbed Dose‬‬ ‫‪Dose Equivalent‬‬

‫‪-4‬اثر بر سلولهی خونی‪ :‬افت گلوبولهای قرمز وسفید‬

‫بخاطر داشته باشيد‪:‬‬

‫آالینده ها را می توان بر حسب حالت فیزیکی‪ ،‬شیمیایی و یا اثرات فیزیولوژیك‬

‫تقسيم بندی آالينده بر مبنای اثرات فيزيولوژيكي‬

‫ساير مواد معلق غير از سموم سيستميک‬

‫‪ -‬گردوغبارهاي بي اثر مثل كربن وسيمان‬

‫‪ -‬مواد محرک مانند اسيدها‪ ،‬قلياها و ‪...‬‬

‫‪ -‬باكتريها و موجودات ذره بيني‬

‫عنوان تراتوژن مطرح شوند‬

‫ميانگن زمان وزني ‪Time Weight Average‬‬ ‫• ‪TWA‬‬

‫تماس كوتا مدت (‪ 15‬دقيقه) ‪Short Term Exposure Limit‬‬ ‫• ‪STEL‬‬

‫ب‪ .‬اقدامات کنترلی فردي‬