‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬

‫تشریح الزامات‬
‫سیستم مدیریت بهداشت ‪ ،‬ایمنی ومحیط زیست‬
‫(‪Health, Safety and Environment Management System‬‬
‫‪)Requirements‬‬

‫نام دانشجو‪:‬‬
‫ساناز پورکریمی‬
‫رشته صنایع شیمایی‬

‫نام استاد‪:‬‬
‫دکتر حسینی‬
 ‫‪2‬‬

‫سیستم مدیریت بهداشت ‪ ،‬ایمنی ومحیط زیست ‪HSE-MS‬‬

‫س‪G‬یستم مدیری‪G‬ت به‪G‬داش‪G‬ت ‪ ،‬ایمن‪G‬ی ومحی‪G‬ط زیس‪G‬ت عبارتس‪G‬ت از نظام مدیریت‬

‫ک‪G‬نترل به‪G‬داش‪G‬ت‪ ،‬ایمن‪G‬ی و محی‪G‬ط زیس‪G‬ت در س‪G‬ازمان‌ها‪ ،‬کارخانجات‪ ،‬م‪G‬وسسات‬
‫تولیدی و خدم‪G‬اتی هم‪G‬چنین طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی ک‪G‬شور‬
 3

‫برخی از واژگان‬

)Health, Safety & Environment(‫یمنیو محیط زیست‬G‫شت ا‬G

، ‫دا‬G‫ه‬GGG‫ ب‬:HSE

)Environmental Investigation Agency(‫اتمحیطی‬G‫حقیق‬GGG‫نست‬G‫ آژا‬:EIA

)Environmental Protection Agency(‫اظتاز محیط زیست‬G‫نسحف‬G‫ آژا‬:EPA

)Pollution Standard Index(‫ی‬G‫لودگ‬GG‫ستاندارد آ‬G‫اخصا‬GG‫ ش‬:PSI

)Integrated Management System( G‫کپارچه‬GG‫ مدیریتی‬G‫یستم‬GG‫ س‬IMS

 ‫‪4‬‬

‫سابقه‬

‫کلیة فعالیت‌های تولید انرژی‪ ،‬همچنین تولید فرآورده‌های پتروشیمی تابع الزامات‬ ‫‪‬‬
‫گسترده‌ای در ارتباط با ایمنی و بهداشت است‪.‬‬

‫تمامی شرکت‌های فعال و توانمند در زمینه ایمنی و آتش‌نشانی و بهداشت‬ ‫‪‬‬

‫حرفه‌ای دارای یک استراتژی مشخص بوده و براساس آن الزامات قانونی و‬
‫عملیاتی خود را تأمین می‌نمایند‪.‬‬

‫نظام مدیریت ایمنی یا همان )‪ Safety Management System (SMS‬هستة‬ ‫‪‬‬

‫مرکزی استراتژی ایمنی و بهداشتی در صنایع می‌باشد‪.‬‬
 ‫‪5‬‬

‫ادامه‪...‬‬

‫اجرای مفاد نظام مدیری‪G‬ت ایمن‪G‬ی توس‪G‬ط شرکت‌ه‪G‬ا ممک‪G‬ن اس‪G‬ت ب‪G‬ه تنهائ‪G‬ی و ی‪G‬ا با‬ ‫‪‬‬
‫همکاری مراجع ملی و بین‌المللی مرتبط با نیاز صورت پذیرد‪.‬‬

‫اگ‪G‬ر چ‪G‬ه در س‪G‬طح اجرائ‪G‬ی تفاوت‌های بارزی بی‪G‬ن موضوعات بهداش‪G‬ت‪ ،‬ایمنی و‬ ‫‪‬‬
‫محی‪G‬ط زیس‪G‬ت وجود دارد‪ ،‬ول‪G‬ی امروزه اس‪G‬تانداردهای ایمن‪G‬ی و بهداشت‪G‬ی و زیست‬
‫محیطی در حال همگرائی و حرکت به سمت یک نظام مدیریتی می‌باشند‪.‬‬
 ‫‪6‬‬

‫ادامه‪...‬‬

‫شرکت‌های معت‪G‬بر نفت‪G‬ی در جهان بویژ‪G‬ه در منطق‪G‬ه اروپ‪G‬ا فعالیت‌های خود را تحت‬ ‫‪‬‬
‫نظام مدیریت کنترل و کیفیت بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست ادامه می‌دهند‪.‬‬

‫امروزه در طرح‌ه‪G‬ا و پروژه‌های عمران‪G‬ی کشور فعالیت‌های مرتب‪G‬ط بای‪G‬د بخش‬ ‫‪‬‬
‫بهداش‪G‬ت‪ ،‬ایمن‪G‬ی و محی‪G‬ط زیس‪G‬ت نی‪G‬ز بطور همزمان و تح‪G‬ت ی‪G‬ک مدیریت و نظام‬
‫بنام مدیریت ‪ HSE‬دنبال می‌گردند‪.‬‬
 ‫‪7‬‬

‫دامنة مشمول‪:‬‬

‫راهنمای نظام مدیریت کنترل کیفیت بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست تهیه گردیده تا‪:‬‬
‫‪ )1‬تمامی موضوعات مرتب‪G‬ط ب‪G‬ا مدیریت بهداش‪G‬ت‪ ،‬ایمنی و محی‪G‬ط زیس‪G‬ت در صنایع و‬
‫مؤسسات تولیدی و خدماتی در یک سند «مجموعه» واحد بیان گردد‪.‬‬

‫‪ )2‬ص‪G‬رفنظر از نوع عملیات جاری در تمام‪G‬ی فعالیت‌های مربوط ب‪G‬ه اکتشاف‪ ،‬تولید‬
‫فراورش‪ ،‬توزیع‪ ،‬طراحی و نصب و راه‌اندازی و ‪ ...‬مورد استفاده قرار گیرد‪.‬‬

‫‪ )3‬قاب‪G‬ل انطباق ب‪G‬ا تمام‪G‬ی فعالیت‌های س‪G‬رمایه‌گذاران و مجریان و پیمانکاران اصلی و‬

‫فرع‪G‬ی طرح‌ه‪G‬ا و پروژ ‌ه‌های عمران‪G‬ی بوده و از نقط‪G‬ه نظ‪G‬ر حقوق‪G‬ی نی‪G‬ز قابل قبول‬
‫باشد‪.‬‬
 ‫‪8‬‬

‫ادامه‪...‬‬

‫‪ )4‬در چارچوب الزامات مل‪G‬ی و بین‌الملل‪G‬ی موجود بوده عالوه بر رعای‪G‬ت آن‬
‫الزامات‪ ،‬فعالیت‌های اجرائی یک سازمان را تسهیل بخشد‪.‬‬

‫‪ ) 5‬تهیه و تدوین راهنمای نظام مدیریت کنترل کیفیت بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست‬
‫در یک سازمان می‌تواند بعنوان الگوئی جهت حصول اطمینان از وضعیت ایمنی‬
‫و بهداشتی و زیست محیطی آن سازمان مورد بهره‌برداری قرار گیرد‪.‬‬
 ‫‪9‬‬
‫تعاریف و اصطالحات‪ -‬در ‪HSE-MS‬‬

‫بهداشت (‪)Health‬‬ ‫‪‬‬

‫پیشگیری از بروز مسمومیت‌ها و بیماری‌های حرفه‌ای است‪.‬‬

‫ایمنی (‪)Safety‬‬ ‫‪‬‬

‫پیشگیری از بروز حوادث و شرائط اضطراری است‪.‬‬

‫محیط زیست (‪)Environment‬‬ ‫‪‬‬

‫پیشگیری از وارد آمدن خسارت به محیط زیست است‪.‬‬

 ‫‪10‬‬

‫خطر (‪)HAZARD‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ )1‬ب‪G‬ه کلی‪G‬ة عوام‪G‬ل بالقوه آس‪G‬یب‌رسان ک‪G‬ه موج‪G‬ب بیماری‪ ،‬ص‪G‬دمه‪ ،‬آسیب و‬
‫خس‪GG‬ارت ب‪GG‬ه تجهیزات‪ ،‬ماشی‪GG‬ن آالت و محص‪GG‬والت‪ ،‬محی‪GG‬ط زیست‬
‫می‌گردد‪ ،‬خطر اتالق می‌شود‪.‬‬

‫‪ )2‬براس‪G‬اس اس‪G‬تاندارد ‪ Hazard‬عبارتس‪G‬ت از ی‪G‬ک موقعی‪G‬ت ی‪G‬ا منبع بالقوه‬

‫ایجاد خس‪G‬ارت‪ ،‬بیماری‪ ،‬تخری‪G‬ب اموال‪ ،‬محی‪G‬ط کار‪ ،‬محی‪G‬ط زیس‪G‬ت و یا‬
‫ترکیبی از آنها‬
 ‫‪11‬‬
‫مثال‌هایی از خطرات (‪)Hazards‬‬

‫جریان الکتریکی‬ ‫‪‬‬

‫تشعشعات مواد رادیواکتیو‬ ‫‪‬‬

‫بار سنگین‬ ‫‪‬‬

‫داربست‬ ‫‪‬‬

‫زمین لغزنده‬ ‫‪‬‬

 ‫‪12‬‬
‫طبقه‌بندی خطرات‬

‫عوامل فیزیکی زیان‌آور‬

‫عوامل شیمیایی زیان‌آور‬

‫عوامل بیولوژیکی زیان‌آور‬

‫عوامل مکانیکی‪ ،‬ارگونومیکی زیان‌آور‬

 ‫‪13‬‬
‫عوامل فیزیکی زیان‌آور‬

‫صدا‬ ‫‪‬‬

‫فراصوت و مادون صوت‬ ‫‪‬‬

‫ارتعاش‬ ‫‪‬‬

‫پرتو‌های یونساز‬ ‫‪‬‬

‫لیزر‬ ‫‪‬‬

‫میدان‌ها و پرتو‌های غیر یونیزان‬ ‫‪‬‬

‫پرتو‌های رادیو فرکانس و ماکروویو‬ ‫‪‬‬

‫روشنائی‬ ‫‪‬‬

‫پرتو مادون قرمز و ماوراء بنفش‬ ‫‪‬‬

‫تنش‌‌های‪ G‬حرارتی‬ ‫‪‬‬

 ‫‪14‬‬
‫عوامل شیمیایی زیان‌آور‬

‫‪ )1‬آئروسل‌ها و مواد معلق شامل‪:‬‬

‫گرد و غبار‬ ‫‪‬‬

‫دمه‌‌های فلزی‬ ‫‪‬‬

‫دود‬ ‫‪‬‬

‫مه‬ ‫‪‬‬

‫اسماگ‬ ‫‪‬‬

‫اسپری‪ ،‬امولسیون‪ ،‬سوسپانسیون‬ ‫‪‬‬

‫‪ )2‬گاز‌ها و بخارات شیمیائی‬

 ‫‪15‬‬
‫عوامل بیولوژیکی زیان‌آور‬

‫ویروس‌ها‬ ‫‪‬‬

‫باکتری‌ها‬ ‫‪‬‬

‫انگل‌ها‬ ‫‪‬‬

‫قارچ‌ها‬ ‫‪‬‬

‫پروتوزوئر‌ها‬ ‫‪‬‬
 ‫‪16‬‬
‫عوامل مکانیکی‪ ،‬ارگونومیکی زیان‌آور‬

‫وضعیت نامطلوب بدن‬ ‫‪‬‬

‫وارد شدن فشار بیش از حد به اندام‌های بدن‬ ‫‪‬‬

‫عدم انطباق و تناسب جسمی و روحی بین کار و کارگر و بالعکس‬ ‫‪‬‬

‫هل دادن‪ ،‬کشیدن‪ ،‬جابجا کردن و بلند کردن و کشیدن بار سنگین‬ ‫‪‬‬

‫استفاده از ابزار آالت نامناسب‬ ‫‪‬‬

‫استرس‪ ،‬تنهائی‪ ،‬نوبت کاری و ‪......‬‬ ‫‪‬‬

 ‫‪17‬‬

‫رویداد (‪)Incident‬‬ ‫‪‬‬

‫اتفاقی که دارای پتانسیل وقوع یک حادثه را داشته باشد‪.‬‬

‫حادثه (‪)Accident‬‬ ‫‪‬‬

‫اتفاق ناخواس‪G‬ته‌ای ک‪G‬ه منج‪G‬ر ب‪G‬ه مرگ‪ ،‬بیماری‪ ،‬ص‪G‬دمه‪ ،‬زیان و ی‪G‬ا س‪G‬ایر خسارات‬
‫گردد‪.‬‬
 ‫‪18‬‬
‫علل وقوع حوادث‬

‫‪ 10%‬حوادث ب‪G‬علت «شرائط ناایمن» شامل‪:‬‬

‫عوامل محیطی‬ ‫‪‬‬

‫عوامل مادی و تجهیزاتی‬ ‫‪‬‬

‫‪ 90%‬حوادث ب‪G‬علت «اعمال ناایمن» شامل‪:‬‬

‫فقدان استاندارد‬ ‫‪‬‬

‫عدم آگاهی و آموزش‬ ‫‪‬‬

‫کمبود پشتیبانی‬ ‫‪‬‬

‫خطای فردی‬ ‫‪‬‬

‫کمبود دستگاه نظارت‬ ‫‪‬‬

 ‫‪19‬‬

‫طبقه بندی بیماری‌ها‬

‫بیماری‌های عمومی نظیر دیابت‪ ،‬سرماخوردگی‬ ‫‪‬‬

‫بیماری‌های خاص که شامل‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬بیماری‌های شغلی نظیر مسمومیت با سرب‪ ،‬اسبستوزیس و ‪...‬‬

‫‪ ‬بیماری‌های مربوط به کار از قبیل کمردرد‪ ،‬استرس‌های روحی‪ ،‬قلبی و عروقی‬
 ‫‪20‬‬
‫ریسک (‪)Risk‬‬ ‫‪‬‬

‫احتمال وقوع یک پیامد‬ ‫‪‬‬

‫محصول احتمال و شدت پیامد‬ ‫‪‬‬

‫شانس آسیب ناشی از خطر را گویند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫براساس تعریف استاندارد ریسک ترکیب (یا تابعی) از احتمال و پیامد(های) ناشی‬
‫‪.‬از وقوع یک اتفاق خطرناک مشخص می‌باشد‬
 ‫‪21‬‬

‫مثال‌هایی از ریسک‬

‫کار در مجاورت تابلو برق تحت ولتاژ‬ ‫‪‬‬

‫رانندگی با خودرو‬ ‫‪‬‬

‫کارکردن با تجهیزات برقی‬ ‫‪‬‬

‫کارکردن در ارتفاع غیرایمن‬ ‫‪‬‬

‫بلند کردن بار سنگین‬ ‫‪‬‬

‫راه رفتن بر روی سطح لغزنده‬ ‫‪‬‬

 ‫‪22‬‬

‫ریسک قابل تحمل (‪)Tolerable Risk‬‬ ‫‪‬‬

‫ریسکی که میزان آن تا حد قابل تحمل با در نظر گرفتن الزامات ملی و بین‌المللی‬

‫توسط سازمان کاهش یافته باشد را ریسک قابل تحمل گویند‪.‬‬

‫ارزیابی ریسک (‪)Risk Assessment‬‬ ‫‪‬‬

‫فرآیندی که بتواند میزان ریسک را برآورد نموده و در خصوص کاهش آن و قابل‬

‫تحمل نمودن آن توسط سازمان تصمیم‌گیری گردد‪.‬‬

‫‪ : AS Low as reasonably‬ب‪GGG‬را‪G‬یک‪GGG‬اه‪G‬ش ریس‪G‬کو رس‪G‬اندن آ‪G‬ن ت‪GGG‬ا ح‪G‬د ق‪GG‬اب‪G‬ل ت‪GGG‬حمل‬

‫‌ت‪GGG‬ری‪G‬ن مقدار ممک‪G‬ن» ب‪GGG‬ای‪G‬د از ت‪GGG‬مام‪G‬ی ا‪G‬مکاناتو ت‪GGG‬وا‪G‬ن موجود در ی‪GGG‬کس‪GG‬ازمان‬
‫«پ‪GGG‬ایین‬
‫مناسب‪G‬ستفاده‪ G‬ن‪GG‬مود‪.‬‬
‫ا‬ ‫‌ب‪GGG‬ندی‬
‫ب‪GGG‬را‪G‬ساسی‪GG‬کاولویت‬
 ‫‪23‬‬

‫محیط (‪)Environment‬‬ ‫‪‬‬

‫منظور از محیط‪ ،‬شرایط یا موقعیتی است که یک شرکت یا یک سازمان در آن‬

‫فعالیت می‌کند یا می‌تواند تحت تاثیر آن قرار گیرد‪.‬‬

‫‪ Environment‬ب‪ee‬ه‪ e‬معنایمحیط زیست‬ ‫‪‬‬

‫منظور محیطی است که موجودات زنده در آن وجود داشته و شامل هوا‪ ،‬آب‪،‬‬
‫خاک‪ ،‬منابع طبیعی‪ ،‬گیاهی و جانوران و انسان همچنین روابط متقابل بین آنها که‬
‫سازمان در آن فعالیت دارد را محیط زیست گویند‪.‬‬
 ‫‪24‬‬

‫جنب ‌ه‌های زیست محیطی (‪)Environment Aspects‬‬ ‫‪‬‬

‫به بخشی از فعالیت‌ها‪ ،‬محصوالت و خدمات یک سازمان که بتواند تأثیر متقابلی را‬
‫بر محیط زیست آن سازمان بگذارد‪ ،‬جنبه‌های زیست محیطی گفته می‌شود‪.‬‬

‫یادآوری‬
‫جنبه‌های زیست محیطی بارز به جنبه‌هایی اتالق می‌گردد که پیامد زیست محیطی‬
‫بارزی داشته و یا بتوانند داشته باشند‪.‬‬
 ‫‪25‬‬
‫پیامد‌های زیست محیطی(‪)Environment impacts‬‬ ‫‪‬‬

‫منظور از پیامد‌های زیست محیطی عبارتست از هر تغییری که اعم از مطلوب و یا‬

‫نامطلوب در محیط زیست اتفاق بیافتد را پیامد زیست محیطی گویند‪.‬‬

‫جلوگیری از آلودگی‬
‫استفاده از هرگونه فرآیند و روش‌های کاری و اجرائی که بتواند پیامد‌های زیست‬
‫محیطی نامطلوب را کاهش دهد‪ ،‬جلوگیری از آلودگی رخ داده شده است‪.‬‬
 ‫‪26‬‬

‫آلودگی (‪)Contamination‬‬ ‫‪‬‬

‫آلودگی عبارت است از پخش یا آمیختن مواد خارجی به محیط کار و یا محیط‬
‫زیست‪ ،‬به میزانی که کیفیت فیزیکی‪ ،‬شیمیایی و بیولوژیکی آنرا در حدی تغییر‬
‫دهد که موجب بروز خسارت و زیان به انسان و سایر موجودات زنده و یا آثار و‬
‫ابنیه و مایملک افراد گردد‪.‬‬
 ‫‪27‬‬

‫آلودگی هوا (‪)Air Pollution‬‬ ‫‪‬‬

‫عبارتس‪G‬ت از وجود ی‪G‬ک ی‪G‬ا چن‪G‬د آلوده کنندة هوا اع‪G‬م از جام‪G‬د‪ ،‬مایع گاز و بخار‪،‬‬
‫تشعشعات و ‪ ...‬در هوای آزاد بمقدار و مدتی که کیفیت آنرا بهم زده بطوریکه برای‬
‫انسان و موجودات زنده زیان‌آور تلقی گردند‪.‬‬

‫یادآوری‪ :‬ح‪G‬د مجاز میزان آلودگ‪G‬ی هوا در محی‪G‬ط کار و محی‪G‬ط زیس‪G‬ت توسط وزارت‬
‫بهداش‪G‬ت درمان و آموزش پزشک‪G‬ی همچنی‪G‬ن س‪G‬ازمان حفاظ‪G‬ت محی‪G‬ط زیس‪G‬ت تعیی‪G‬ن و منتشر‬
‫می‌گردند‪.‬‬
 ‫‪28‬‬

‫آلودگی آب (‪)Water contamination‬‬ ‫‪‬‬

‫آب وقتی آلوده گفته می‌شود که بر اثر فعالیت‌های انسانی و حیوانی در خواص و یا‬
‫ترکیب آن بطور مستقیم یا غیر مستقیم تغییراتی حاصل شود‪ ،‬بطوریکه مصارف آن‬
‫نامطلوب و غیر بهداشتی تلقی گردد‪.‬‬
 ‫‪29‬‬

‫فاضالب (‪)Wastewater‬‬ ‫‪‬‬

‫منظور از فاضالب‪ ،‬هر نوع ماده مایعی شکل زائد حاصل از فعالیت‌های صنعتی‪،‬‬
‫معدنی‪ ،‬کشاورزی و خدماتی که به آب و یا خاک تخلیه شود را فاضالب گویند‪.‬‬

‫مواد زائد جامد (‪)Solid Waste‬‬ ‫‪‬‬

‫هرگونه ماده جامدی که عرفا ً اضافی و زائد تلقی شود را گویند‪ ،‬نظیر زباله‪،‬‬
‫خاکروبه خاکستر‪ ،‬جسد حیوانات‪ ،‬ضایعات مراکز صنعتی‪ ،‬معدنی‪ ،‬کشاورزی و‬
‫خدماتی‬
 ‫‪30‬‬
‫اثرات زیست محیطی (‪)Environmental Effects‬‬ ‫‪‬‬

‫منظور از اثرات زیست محیطی‪ ،‬کلیه اثرات مستقیم و غیر مستقیمی که ناشی از‬
‫فعالیت‌ها‪ ،‬محصوالت و خدمات یک سازمان بوده و بر محیط زیست تأثیر مفید و یا‬
‫مضر را می‌گذارند‪ ،‬اثرات زیست محیطی گفته می‌شوند‪.‬‬
 ‫‪31‬‬
‫بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست برای سیستم مدیریت کیفیت‬
‫(‪)Health, Safety & Environment For Quality Management system‬‬

‫بهداش‪G‬ت‪ ،‬ایمن‪G‬ی و محی‪G‬ط زیس‪G‬ت برای س‪G‬یستم مدیری‪G‬ت کیفیت (‪)HSE-QMS‬‬

‫عبارتس‪G‬ت از ی‪G‬ک نظام مدیری‪G‬ت کنترل کیفی‪G‬ت بهداش‪G‬ت‪ ،‬ایمن‪G‬ی و محی‪G‬ط زیست در‬
‫سازمان‪ ،‬طرح‌ها و پروژ ‌ه‌های عمرانی‬
 ‫‪32‬‬
‫نظام مدیریت کنترل کیفیت (‪)Quality Management System‬‬ ‫‪‬‬

‫در حالت کلی نظام مدیریت کنترل کیفیت (‪ )QMS‬به فعالیت‌ها‪ ،‬اشخاص و یا‬
‫اقداماتی اشاره دارد که موجب ایجاد یک نظا‪G‬م مدیریتی یکپارچه جهت پیشگیری از‬
‫سرمایه و سوانح و شرایط اضطراری و از بین بردن اثرات سوء بر محیط می‌گردد‪.‬‬

‫‪ ‬برنامة مدیریت بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست (‪)HSE, Management Plan‬‬

‫برنامة مدیریت بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست می‌‌با‪G‬یست شامل کلیه روش‌های‬
‫دستیابی به اهداف ایمنی و بهداشت و زیست محیطی باشد و آنها‪ G‬را دقیقا ً در سازمان‬
‫تشریح نماید‪.‬‬
 ‫‪33‬‬

‫‪ ‬بازبینی مدیریت بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست (‪HSE, Management‬‬

‫‪)Review‬‬

‫عبارتست از یک بررسی رسمی که توسط مدیریت ارشد سازمان جهت موفقیت و‬

‫کفایت استقرار نظام براساس اهداف و خط مشی‌‌های از پیش تعیین شده انجام‬
‫می‌گیرد‪.‬‬

‫‪ ‬مستندسازی بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست (‪)HSE Documentation‬‬

‫مستندسازی در اصل بیان کننده کلیات نظام مدیریت کنترل کیفیت بهداشت‪ ،‬ایمنی و‬
‫محیط زیست بوده و بعنوان مرجعی برای تعیین روش‌های اجرائی جهت استقرار‬
‫نظام ‪ HSE‬در سازمان بکار می‌رود‪.‬‬
 ‫‪34‬‬

‫‪ ‬حسابرسی مدیریت )‪HSE (HSE Management Audit‬‬

‫رسیدگی و ممیزی نظام مدیریت بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست در سازمان یک فرآیند‬
‫مستقل و مستند می‌باشد که جهت بدست آوردن نتایج استقرار آن در سازمان همچنین به‬
‫منظور دستیابی به اهداف و خط مشی ‪ HSE‬در سازمان بکار گرفته می‌شود‪.‬‬

‫‪ ‬مدیریت بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست (‪)HSE Management‬‬

‫مدیریت بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست در سازمان عبارتست از بکارگیری آخرین‬

‫روش‌ها و اصول مدیریت عمومی جهت توسعه‪ ،‬استقرار و حفظ خط مشی بهداشت‪،‬‬
‫ایمنی و محیط زیست در سازمان را مدیریت ‪ HSE‬گویند‪.‬‬
 ‫‪35‬‬

‫عناصر کلیدی مدل نظام مدیریت ‪HSE‬‬

‫طرح‌ریزی‬ ‫رهبری و تعهدی‬

‫ارزیابی و مدیریت ریسک‬

‫استقرار و پایش‬ ‫خط مشی و اهداف استراتژیک‬

‫ممیزی و بررسی مجدد‬ ‫سازمان‪ ،‬منابع و مستندسازی‬

 ‫‪36‬‬
‫رهبری و تعهد‬
‫‪ )1‬رهبر‪e‬ی و تعهد‬
‫رهبری و تعهد در یک سازمان در اصل به جاری شدن فرهنگ شدن‬
‫سپردن در سطوح مختلف سازمانی از باال تا پایین جهت موفقیت نظام‬
‫اشاره می‌نماید‪.‬‬
 ‫‪37‬‬

‫نشان ‌ه‌های‪e‬ی از اعتقاد و تعه‪e‬د در س‪e‬طوح مختل‪e‬ف مدیری‪e‬ت نس‪e‬بت ب‪e‬ه نظام ‪HSE-‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ MS‬را می‌توان به شرح زیر بیان نمود‬

‫‪ ‬تخص‪G‬یص مناب‪G‬ع مورد نیاز اع‪G‬م از مال‪G‬ی‪ ،‬پشتیبان‪G‬ی و غیره ب‪G‬ه موضوعات بهداشت‪ ،‬ایمنی و‬
‫محیط زیست‬
‫‪ ‬عنوان نمودن موضوعات مربوط به ایمنی و بهداشتی و زیست محیطی در ابتدای جلسات‬
‫‪ ‬مشارک‪G‬ت فعال در برنامه‌ه‪G‬ا و فعالیت‌های مربوط ب‪G‬ه ایمن‪G‬ی و بهداش‪G‬ت و محی‪G‬ط زیست و‬
‫بررسی‌های مربوط به آنها در سازمان و حتی زیر مجموعه‌‌های آن‬
‫‪ ‬دخالت دادن مالحظات بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی‬
‫‪ ‬قدردان‪G‬ی از مجریان برنامه‌‌های بهداش‪G‬ت‪ ،‬ایمن‪G‬ی و محی‪G‬ط زیس‪G‬ت و تشویق کارکنان در‬
‫اجرای فعالیت‌های ‪HSE‬‬
‫‪ ‬مشارکت و ارزش نهادن به نوآوری‌ها و در زمینه موضوعات ‪HSE‬‬
 ‫‪38‬‬

‫نظام مدیریت کنترل بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست موفق‬

‫اگر بخواهید که نظام مدیریت ‪ HSE‬کامالً مؤثر و کارا باشد بایستی از‬
‫باور‌های محکم و استوار موجود در سازمان و همچنین انگیزه‌‌های‬
‫فردی و مشارکت فعال کارکنان کمک بگیرید‪.‬‬
 ‫‪39‬‬
‫خط مشی و اهداف استراتژیک‬
‫‪ )2‬خط مشی و اهداف استراتژیک‬
‫منظور از خ‪G‬ط مش‪G‬ی و تعیی‪G‬ن اهداف اس‪G‬تراتژیک ‪ HSE‬در ی‪G‬ک سازمان‪،‬‬
‫بیان خواس‪G‬ته‌‌ها و مقاص‪G‬د و اص‪G‬ول عملکرد مدیری‪G‬ت ارش‪G‬د در زمینه‬
‫بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست می‌باشد‪.‬‬

‫مدیریت ارشد سازمان بایستی خط مشی و اهداف استراتژیک خود را در زمینه بهداشت‪،‬‬
‫ایمنی و محیط زیست تعیین نموده و آنها را مستند نماید‪.‬‬
 ‫‪40‬‬

‫‪ )3‬سازمان‪ ،‬منابع و مستند سازی‬

‫به منظور حصول اطمینان از عملکرد ‪ HSE‬استقرار آن در شرکت‬
‫ضروریست نسبت به سازماندهی نیروی انسانی و منابع و مستند نمودن‬
‫آنها اقدام الزم صورت پذیرد‪.‬‬
 ‫‪41‬‬

‫س‪e‬ازمان ده‪e‬ی و تخص‪e‬یص مناب‪e‬ع و مس‪e‬تندسازی موف‪e‬ق در ی‪e‬ک شرک‪e‬ت عبارتست‬ ‫‪‬‬

‫از‪:‬‬
‫ت‌ها و ساختار سازمانی به کمک یک نمودار سازمانی‬
‫‪ ‬تعیین مسئولی ‌‬

‫‪ ‬مشخص کردن نماینده یا نمایندگانی از سوی مدیریت ارشد جهت هماهنگی در استقرار نظام‬
‫در اختیار گذاشت‪G‬ن مناب‪G‬ع کاف‪G‬ی جه‪G‬ت حضور اطمینان از عملکرد موثر نظام ‪ HSE‬در‬ ‫‪‬‬

‫سازمان و استفاده از نظرات مشاوره‌ای مدیریت میانی و متخصصین‬

‫داشت‪G‬ن روش‌های اجرائ‪G‬ی و مستند در به ‌ره‌گیری از توانائی‌های فردی کارکنان‪ ،‬باال بردن‬ ‫‪‬‬

‫مهارت از طرف کسب تجربه و دانش کافی‬

‫‪ ‬داشتن برنامة مدون جهت ارزیابی عملکرد استقرار نظام در فواصل زمانی معین‬
 ‫‪42‬‬

‫ادامه‪...‬‬
‫‪ ‬داشتن یک روش اجرائی آموزشی و تعیین نیاز‌های آموزشی پرسنل‬

‫‪ ‬داشت‪G‬ن ی‪G‬ک روش اجرائ‪G‬ی برای اطمینان از عملکرد پیمانکاران طرف قرارداد ب‪G‬ا سازمان‬
‫در قالب و چارچوب نظام ‪HSE‬‬

‫‪ ‬برقرار نمودن روش‌های مس‪G‬تند اجرائ‪G‬ی جه‪G‬ت آگاه نمودن کارکنان و پیمانکاران شرکت‬
‫بمنظور پیروی از خط مشی و اهداف ‪ HSE‬سازمان‪.‬‬
‫‪ ‬داشت‪G‬ن برنام‪G‬ة الزم جه‪G‬ت عملیات‪G‬ی نمودن و مس‪G‬تند کردن تمام‪G‬ی اطالعات‪ ،‬اسناد و مدارک‬
‫قوانین و الزامات و دستورالعمل‌ها و آئین‌نامه‌‌های اجرائی در زمینه ‪HSE-QMS‬‬
 ‫‪43‬‬

‫‪ )4‬ارزیابی و مدیریت ریسک‬

‫‪‬شناسائی خطرات با توجه به تکنیک‌های استاندارد و تعیین عوامل بالقوة آسیب رسان و اثرات آن‬
‫‪ ‬برقراری معیار‌های تعیین شده با استفاده از الزامات ملی و بین‌المللی‬
‫‪ ‬ارزیابی عوامل بالقوه آسیب رسان برجسته و اثرات آن‌ها‬
‫‪ ‬مس‪G‬تند نمودن ریس‪G‬ک‌های بارز زیس‪G‬ت محیط‪G‬ی و ایمن‪G‬ی و بهداشت‪G‬ی در س‪G‬ازمان و همچنین اثرات‬
‫آنها‬
‫‪ ‬تعیین جزئیات و معیار‌های کارآیی عملکرد و ارزیابی ریسک‬

‫‪ ‬مشخص نمودن راهکار‌های اصالحی و اقدام در جهت کاهش ریسک‬

‫‪ ‬اعمال اقدامات الزم انتخابی برای کاهش ریسک در سازمان‬
 ‫‪44‬‬

‫شناسایی خطرات و عوامل بالقوه آسیب رسان ‪Hazid‬‬

‫سازمان بایستی نسبت به برقرار نمودن روش اجرائی مناسب جهت شناسائی‬
‫سیستماتیک خطرات و عوامل بالقوة آسیب‌رسان و تأثیرات آن (‪Hazid:‬‬
‫‪ )Hazard Identification‬که ناشی از فعالیت‌ها و مواد مصرفی آن سازمان‬
‫می‌شود‪ ،‬اقدام اساسی بعمل آورد‪.‬‬

‫دامنه شمول این بررسی از آغاز تا پایان یک فرآیند یعنی تا دفع خروجی‌های آن‬
‫سازمان می‌باشد‪.‬‬
 ‫‪45‬‬

‫مراحل مختلف شناسایی خطرات در سازمان‬

‫مرحله یک‪ :‬تهیه و مطالعات موارد زیر شامل‪:‬‬

‫‪ )1‬تهیه لی‌آوت محیط کار‬

‫‪ )2‬تهیه نمودار عملیاتی فرآیند کار‬

‫‪ )3‬تدوین شرح فرآیند‌ها‬

‫‪ )4‬طبقه‌بندی مشاغل‬

‫‪ )5‬فهرست مواد اولیه‪ ،‬مواد بینابینی‪ ،‬محصوالت و تجهیزات و ماشین‌آالت‬

‫‪ )6‬روش‌ها‪ ،‬دستورالعمل‌ها و چک لیست‌های عملیاتی‬

 ‫‪46‬‬

‫ادامه‪...‬‬

‫مرحله دوم‪ -‬استفاده از روش‌های ذیل به منظور شناسایی خطرات شامل‪:‬‬

‫‪ -1‬روش بازدید عمومی و سایت ویزیت‬

‫‪ -2‬استفاده از روش چک لیست‬

‫‪ -3‬آنالیز و تجزیه تحلیل مشاغل‬

‫‪ -4‬استفاده از گزارشات حوادث و رویداد‌ها‬

‫‪ -5‬گزارشات مربوط به ادعای غرامت شغلی‬

‫‪ -6‬سوابق اورژانس و کمک‌های اولیه‬

‫‪ -7‬صورتجلسات ماهیانه کمیته‌‌های ایمنی و حفاظت و بهداشت کار‬

 ‫‪47‬‬

‫ادامه‪...‬‬

‫‪ -8‬گزارشات بازرسی‌های ایمنی و مراکز بهداشت قبلی‬

‫‪ -9‬اطالعات سرپرستان و مدیران میانی درباره خطرات‬

‫‪ -10‬سوابق معاینات پزشکی و ارزیابی آالیند‌ه‌ها‬

‫‪ -11‬استفاده از روش مطالعه عملیات و خطر در فرآیند‌های تولیدی‬

‫‪ -12‬استفاده از تکنیک ‪What if‬‬

‫‪ -13‬استفاده از روش تجزیه تحلیل درخت خط ‪FTA‬‬

‫‪ -14‬بکارگیری روش تجزیه تحلیل وظائف بحرانی‬

‫‪ -15‬استفاده از روش تجزیه تحلیل خطا و اثرات ناشی از آن ‪FMEA‬‬

‫‪ -16‬استفاده از روش ارزیابی اثرات زیست محیطی ‪ETA‬‬

 ‫‪48‬‬

‫نکات حائز اهمیت در شناسایی خطرات‬

‫تعیین عوامل بالقوة آسیب رسان در مراحل اولیه‪ ،‬قبل از طراحی و‬ ‫‪‬‬
‫در طول فرآیند کار و توسعه تاسیسات و تجهیزات و فرآیند‌های‬
‫جدید‪.‬‬
‫تعیین رویداد‌ها و عوامل بالقوه آسیب رسان در هر زمینه بهداشت‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫ایمنی و محیط زیست بموازات یکدیگر‬
 ‫‪49‬‬

‫تقسیم بندی خطرات‬ ‫‪‬‬

‫خطرات عموما ً به سه دسته بزرگ تقسیم می‌شوند‪:‬‬

‫الف) خطراتی که مربوط به سالمتی و بیماری است‪.‬‬

‫ب) خطراتی که مربوط به ایمنی با ایجاد آسیب و حادثه و صدمه است‪.‬‬

‫ج) خطرات‪G‬ی ک‪G‬ه مربوط ب‪G‬ه وارد آمدن آس‪G‬یب‌های جدی ب‪G‬ه دارائ‪G‬ی و محی‪G‬ط زیست و‬
‫سرمایه و مایملک می‌گردد‪.‬‬
 ‫‪50‬‬
‫مثال‌هایی از شناسائی خطرات و عوامل بالقوه آسیب رسان‬

‫‪ ‬شناسایی انرژی‌های بالقوه‪ :‬کار کردن فرد در ارتفاع‪ ،‬وجود شیء در ارتفاع‪ ،‬سازة ریزشی‬
‫جابجا کردن قطعات سنگین و بلند کردن اجسام و غیره‬

‫‪ ‬شناسایی انرژی‌های جنبشی‪ :‬قطعه متحرک ماشین‪ ،‬شی در حال حرکت در ارتفاع‪ ،‬اسپری‬
‫مواد خودرو‌ها‪ ،‬جابجا کردن مواد خطرناک‬

‫‪ ‬شناسایی حرکت‌های چرخشی‪ :‬قطعات گردنده ماشین آالت‪ ،‬حرکت و انتقال نیرو و قوای‬
‫محرکه‪ ،‬غلتک‌ها سیلندر‌ها و ‪...‬‬

‫‪ ‬شناسایی فشار ذخیره شده‪ :‬گاز‪ ،‬بخار‪ ،‬مایع‪ ،‬فنر فشرده‪ ،‬ماده تحت کشش و مواد تحت‬
‫تاثیر تنش‬
 ‫‪51‬‬
‫مثال‌هایی از شناسائی خطرات و عوامل بالقوه آسیب رسان‬
‫ادامه‪...‬‬
‫‪ ‬شناسایی فشار ذخیره شده‪ :‬گاز‪ ،‬بخار‪ ،‬مایع‪ ،‬فنر فشرده‪ ،‬ماده تحت کشش و‬
‫مواد تحت تاثیر تنش‬

‫‪ ‬جریان الکتریکی‪ :‬الکتریسیته‪ ،‬ولتاژ‪ ،‬کندانسور‪ ،‬باطری‌های خشک‪ ،‬جریان‌های‬

‫القائی و میدان‌های الکترییکی و مغناطیسی و ‪...‬‬

‫‪ ‬شناس‪e‬ائی تنش‌های حرارت‪e‬ی‪ :‬گرم‪G‬ا و س‪G‬رما‪ ،‬شی داغ‪ ،‬مواد مذاب‪ ،‬واکنش‌های‬
‫گرمازائی شیمیایی‬
 ‫‪52‬‬
‫مثال‌هایی از شناسائی خطرات و عوامل بالقوه آسیب رسان‬
‫ادامه‪...‬‬
‫‪ ‬شناس‪e‬ایی حوادث آتش‌س‪e‬وزی‪ :‬مواد قاب‪G‬ل اشتعال و انفجار ‪ ،‬واکنش‌های شیمیایی‬
‫آتش‌سوزی‪ ،‬انفجار و آتش‌سوزی‌های الکتریکی و ‪..‬‬

‫‪ ‬شناس‪e‬ائی حوادث غی‪e‬ر مترقب‪e‬ه و اضطراری‪ :‬زلزل‪G‬ه‪ ،‬س‪G‬یل‪ ،‬طوفان‪ ،‬برق گرفتگی‬
‫صاعقه و رعد و برق و ‪...‬‬

‫‪ ‬شناس‪e‬ائی س‪e‬ایر خطرات از قبی‪e‬ل‪ :‬مواد س‪G‬می و خورنده و خف‪G‬ه کننده‪ ،‬پرتو‌ها‪،‬‬
‫عوامل مکانیکی و‪...‬‬
 ‫‪53‬‬

‫روش چه می‌شود اگر؟ (‪)?What If‬‬

‫روشی نظامند برای شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک‌های مرتبط با‬
‫آن خطر می‌باشد و در حقیقت انحرافات احتمالی فرآیند از حدود‬
‫استاندارد مجاز آنرا ارزیابی می‌نماید‪.‬‬
 ‫‪54‬‬
‫روش ‪What if‬؟‬

‫مثال‪ :‬انتقال مواد شیمیائی اسیدی از ظرف به داخل یک مخزن‬

‫روش‬ ‫خطر‬ ‫احتمال‬ ‫پیامد‬ ‫اقدام پیشنهادی‬

‫چه می‌شود اگر‬

‫سطح مایع اسید‬ ‫امکان پاشش‬ ‫استفاده از عینک ایمنی طلقی‬
‫کم‬ ‫خیلی شدید‬
‫از مخزن باال‬ ‫اسید وجود دارد‬ ‫یا نقاب صورت‬
‫بیاید؟‬
‫‪Risk‬‬
 ‫‪55‬‬

‫روش تحلیل ایمنی کار (‪)Job Safety Analysis, JSA‬‬ ‫‪‬‬

‫در ای‪e‬ن روش تمام‪e‬ی مراح‪e‬ل کار انجام ی‪e‬ک شغ‪e‬ل بررس‪e‬ی و براس‪e‬اس ه‪e‬ر یک از‬
‫وظائف و اختیارات شغل خطرات آن شناسائی می‌گردد‪.‬‬

‫‪.‬‬
 ‫‪56‬‬
‫ارزیابی ریسک ‪))Risk Assessment‬‬ ‫‪‬‬

‫روش ارزشیاب‪G‬ی ریس‪G‬ک بای‪G‬د ب‪G‬ا در نظ‪G‬ر گرفت‪G‬ن احتمال وقوع و شدت اثرات آن بر‬
‫انس‪G‬ان و محی‪G‬ط زیس‪G‬ت و س‪G‬رمایه ص‪G‬ورت بگیرد و در نهای‪G‬ت ریس‪G‬ک فاق‪G‬د واحد‬
‫اندازه‌گیری بوده و تنتها در روش ارزیابی آن معنی و مفهوم پیدا می‌کند‪.‬‬

‫شدت نتیجه × احتمال وقوع= ریسک‬

‫‪Risk=Likelihood ×Severity‬‬

‫‪R=L×S‬‬
 ‫‪57‬‬

‫ارزشیابی یا ارزیابی ریسک باید‪:‬‬

‫توسط افراد واجدالشرائط صورت گیرد‪.‬‬ ‫‪o‬‬

‫براساس روش‌های مدون و استاندارد بین‌المللی انجام شود‪.‬‬ ‫‪o‬‬

‫در فواصل زمانی معینی بازنگری گردد‪.‬‬ ‫‪o‬‬

‫براساس اخذ اطالعات کارکنان حاضر در محل ریسک صورت پذیرد‪.‬‬ ‫‪o‬‬
 ‫‪58‬‬

‫ادامه‪...‬‬

‫ارزشیابی یا ارزیابی ریسک باید‪:‬‬

‫‪ o‬بیان کننده تاثیرات و ریسک‌های ناشی از عوامل انسانی و محیطی‬

‫‪ o‬در برگ‪G‬یرندة تمام‪G‬ی تأثیرات فع‪G‬الیت‌ها‪ ،‬م‪G‬حصوالت و خدمات در سازم‪G‬ان‬

‫باشد‪.‬‬

‫‪ o‬ارزیابی ریسک باید در برگیرنده تاثیرات آتش و انفجار‪ ،‬ضربات و‬

‫صدمات وارده و تصادفات غرق شدن و خفگی و برق گرفتگی‪،‬‬
‫تماس‌های حاد و مزمن با عوامل زیانبار محیط باشد‪.‬‬
 ‫‪59‬‬

‫اهداف ارزیابی ریسک‬

‫‪ ‬کاهش شدت تکرار حادثه‬

‫‪ ‬حداقل رساندن خسارات به اموال و مایملک سرمایه‌ای‬

‫‪ ‬ایجاد محیطی ایمن سالم و بهداشتی‬

‫‪ ‬تعیین میزان انطباق و ریسک با الزامات قانونی‬

 ‫‪60‬‬

‫فوائد ارزیابی ریسک در سازمان‬

‫‪ ‬شناسایی ریسک‌های بارز و اختصاص منابع جهت کاهش میزان آنها‬

‫‪ ‬شناسایی نیازهای آموزشی و الویت بندی نوع آموزش‬

‫‪ ‬حذف درد و رنج و صدمه در سازمان‬

‫‪ ‬تهیه مدارک مستند و اطالعات در زمینه مواد ایمنی و بهداشتی و زیست محیطی‬

‫‪ ‬کاهش خسارات مالی ناشی از قطع عملیات کاری‬

 ‫‪61‬‬
‫قبل از هر گونه ارزشیابی ریسک در سازمان باید موضوعات زیر کامالً شفاف‬
‫گردند‪:‬‬

‫هدف از ارزیابی ریسک و استفاده نهائی از آن‬ ‫‪)1‬‬

‫تعیین روش و سیستم‌های که می‌بایست مورد ارزیابی و تجزیه تحلیل قرار‬ ‫‪)2‬‬
‫گیرند‪.‬‬
‫دسته‌بندی کردن نگرانی‌‌های اصلی از دیدگاه مدیریت‬ ‫‪)3‬‬

‫شناخت فرضیات و اضطرار‌ها‬ ‫‪)4‬‬

‫منابع اطالعاتی که تهیه می‌شوند و مدت زمان ارزیابی ریسک‬ ‫‪)5‬‬

‫افراد مورد نیاز جهت حمایت از عملکرد ارزیابی ریسک در مراحل مختلف‬ ‫‪)6‬‬

‫انتخاب روش و متد ارزیابی ریسک‬ ‫‪)7‬‬

 ‫‪62‬‬
‫اقدامات کنترلی جهت کاهش ریسک‬
‫کنترل مدیریتی شامل‪:‬‬ ‫‪)1‬‬

‫آموزش کارکنان‬ ‫‪‬‬

‫بهبود بخشیدن به شرایط محیط کار‬ ‫‪‬‬
‫کاهش میزان ساعات کار و تماس کارکنان با ریسک‌های موجود‬ ‫‪‬‬
‫‪ )2‬کنترل فنی و مهندسی شامل‪:‬‬
‫حفظ خطر‬ ‫‪‬‬
‫حفاظ گذاری و ایزوله نمودن خ‪G‬طر‬ ‫‪‬‬
‫اصالح فرآیند و بکارگیری فرآیند‌های کم خطر بج‪G‬ای پر خطر‬ ‫‪‬‬
‫جانشین نمودن مواد‪ ،‬ماشین آالت و تجهیزات و ابزارآالت کم خطر بج‪G‬ای پر خطر‬ ‫‪‬‬
‫‪ )2‬کنترل‌های فردی شامل‪:‬‬
‫استفاده از وسایل حفاظت فردی متناسب‬ ‫‪‬‬
‫انتخاب افراد مناسب و دارنده وضعیت سالمت ج‪G‬سمی و روحی‬ ‫‪‬‬
 ‫‪63‬‬
‫‪ )5‬طرح ریزی ‪HSE-QMS‬‬
‫کلی‪G‬ه فعالیت‌های کاری و اقدامات‪G‬ی ک‪G‬ه موج‪G‬ب کاه‪G‬ش ریس‪G‬ک در س‪G‬ازمان می‌گردند‬
‫می‌بایس‪G‬ت طر‌ح‌ریزی گردن‪G‬د ک‪G‬ه شام‪G‬ل طرح‌ریزی عملیات جاری‪ ،‬مدیری‪G‬ت تغییر و‬
‫توسعه اقدامات پیشگیری و مقابله با شرائط و وضعیت اضطراری در سازمان می‌باشد‪.‬‬

‫س‪G‬ازمان بای‪G‬د در برنام‪G‬ة کالن کاری خود تمام‪G‬ی اقدامات‪G‬ی ک‪G‬ه مربوط ب‪G‬ه اجراء و استقرار‬
‫نظام ‪ HSE‬در سازمان خود می‌گردند را طرح‌ریزی نماید و این برنامه باید کلیه اهداف‬
‫و راه‌های دستیابی به الزامات ‪ HSE‬را فراهم ساخته و مسئولیت‌ها را تعیین نماید‪.‬‬
 ‫‪64‬‬
‫طرح ریزی وضعیت اضطراری‬ ‫‪‬‬

‫س‪G‬ازمان بای‪G‬د پ‪G‬س از بررس‪G‬ی و تجزی‪G‬ه تحلی‪G‬ل نظامن‪G‬د وضعی‪G‬ت موجود خود نس‪G‬بت به‬
‫طرح‌ریزی وضعیت و شرایط اضطراری قابل پیش‌بینی خود اقدام نماید‪.‬‬

‫س‪G‬ازمان می‌بایس‪G‬ت نس‪G‬بت ب‪G‬ه مدیری‪G‬ت و توس‪G‬عه و مس‪G‬تند نمودن ه‪G‬ر یک از طرح‌های‬
‫مقابل‪G‬ه و واکن‪G‬ش کارکنان خود ب‪G‬ا شرائ‪G‬ط اضطراری اقدام نموده و طرح و سناریوی‬
‫اجرائی خود را تهیه نماید‪.‬‬

‫طرح‌های وضعیت‌های اضطراری در س‪GG‬ازمان بایس‪GG‬تی در برگیرنده مجموعه‬

‫سازمان با هداف و مأموریت‌های سازمانی خود باشد‪.‬‬
 ‫‪65‬‬

‫وضعیت‌های اضطراری قابل پیش‌بینی که‪ e‬باید طرح‌ریزی الزم برای آنها انجام گیرد‬
‫عبارتند از‪:‬‬
‫‪ ‬حریق و انجماد‬
‫‪ ‬عملکرد‌های نادرست کنترل‌های اصلی‬
‫‪‬عملکرد‌های نادرس‪G‬ت س‪G‬ازه‌‌ها‪ ،‬حوادث ناش‪G‬ی از کار‪ ،‬رویداد‌های بحران و طبیعی و‬
‫ژئوفیزیکی‬
‫‪ ‬نشت و رها شدن مواد خطرناک شیمیایی‬
‫‪ ‬نشت مواد سمی و رادیو اکتیو‬
‫‪‬عملیات جنگ و بمباران هوائی و عملیات تروریستی‬
‫‪‬شیوع بیماری‌های عفونی و واگیردار‬
‫‪‬بی نظمی‌‌ها و اقدامات نظامی‬
 ‫‪66‬‬

‫اقدامات پیشگیرانه و مقابله با وضعیت‌های اضطراری که بایستی توسط از سازمان‬

‫طرح‌ریزی گردند‪:‬‬
‫‪ ‬سیستم‌های قطع تولید در مواقع اضطراری‬
‫‪ ‬وسایل و تجهیزات و سیستم‌های مقابله با آتش‌سوزی و انفجار‬
‫‪ ‬تعیین روش‌های تخلیه در مواقع اضطراری و بحران‬
‫‪ ‬وسایل و تجهیزات مقابله با شرائط اضطراری و امداد و نجات‬
‫‪ ‬وجود افراد ماهر و آموزش دیده با امکانات نرم‌افزاری و سخت افزاری‬
‫‪ ‬وجود سیستم‌های پاک‌سازی و احیاء محیط پس از خاتمه شرائط اضطراری‬
 ‫‪67‬‬

‫‪ )6‬استقرار و پایش‪HSE-QMS‬‬
‫ته‪G‬ا و اقدامات اصالحی‬
‫در ای‪G‬ن بخ‪G‬ش از اس‪G‬تقرار نظام ‪ HSE‬در س‪G‬ازمان کلی‪G‬ه فعالی ‌‬
‫جه‪G‬ت کاه‪G‬ش ریس‪G‬ک‌ها وضعیت‌های اضطراری مورد بررس‪G‬ی و بازبینی مجدد قرار‬
‫می‌گیرند‪.‬‬

‫بازبینی می‌تواند شامل فعالیت‌هائی نظیر‪:‬‬

‫بص‪G‬ورت منظ‪G‬م در زمینه اهداف کوتاه مدت و بلند مدت استقرار طرح‌های ‪HSE‬‬ ‫‪.1‬‬
‫در سازمان باشد‪.‬‬
‫می‌توان‪G‬د بص‪G‬ورت مرت‪G‬ب از تاس‪G‬یسات‪ ،‬ماشین‌آالت و تجهیزات شرائ‪G‬ط محیط کار‬ ‫‪.2‬‬
‫و کارکنان ی‪G‬ک س‪G‬ازمان و مقایس‪G‬ه کارآئ‪G‬ی و عملکرد آنان ب‪G‬ا الزامات ملی و‬
‫بین‌المللی باشد‪.‬‬
 ‫‪68‬‬

‫‪ -7‬ممیزی و بر‪e‬رسی مجدد‬

‫س‪G‬ازمان بای‪G‬د نس‪G‬بت ب‪G‬ه برقرار نم‪G‬ودن روش‌های اجرائ‪G‬ی مم‪G‬یزی جهت ک‪G‬نترل‬
‫فعالیت‌های خود در زمینه بهداشت‪ ،‬امینی و م‪G‬حیط زیست اقدام نماید‪.‬‬
‫س‪G‬ازمان ب‪G‬ا انجام مم‪G‬یزی در زی‪G‬ر مجموع‪G‬ه خود قادر خواه‪G‬د بود ک‪G‬ه تعیین‬
‫نم‪G‬اید‪:‬‬
‫‪ ) 1‬آیا پیروی از الزامات بهداشت‪ ،‬ایمنی و محیط زیست در سازمان صورت می‌گیرد‪.‬‬
‫‪ )2‬آی‪G‬ا عناص‪G‬ر و فعالیت‌های س‪G‬ازمان براس‪G‬اس برنام‪G‬ه طرح‌ریزی شده ‪ HSE‬پی‪G‬ش می‌روند و‬
‫آیا تأثیر استقرار آن در سازمان چگونه است‪.‬‬
‫‪ ) 3‬آیا نواحی بهبود شرایط کار و محیط کار که منجر به پیشرفت نظام مدیریت کنترل ‪HSE‬‬
‫در سازمان می‌گردد‪ ،‬شناسایی شد‌ه‌اند‪.‬‬
 ‫‪69‬‬
‫طرح ممیزی یک سازم‪G‬ان باید شامل‪:‬‬
‫تعیین مسئولیت‌های ممیزی در سازمان باشد‪.‬‬ ‫‪)1‬‬

‫فعالیت‌هایی که باید ممیزی گردند شناسائی شده و پرسشنامه‪ ،‬چک لیست‌های‬ ‫‪)2‬‬
‫کنترلی با روش‌های مصاحبه و اندازه‌گیری و مشاهده تهیه و تدوین گردند‪.‬‬
‫گزارش‌دهی ممیزی بایستی با الزامات از پیش تعیین شده انطباق داشته باشد‪.‬‬ ‫‪)3‬‬

‫اثربخشی نظام مدیریت استقرار نیافته در دستیابی به اهداف و معیار‌های‬ ‫‪)4‬‬

‫اجرائی ترسیم شده باشد‪.‬‬
‫گزارش‌دهی ممیزی بایستی نتیجه‌‌ها و پیشنهادات اصالحی‪ ،‬نظام ممیزی و‬ ‫‪)5‬‬
‫ردیابی وضعیت‌ها و اقدامات پیشنهادی را مشخص کند‪.‬‬
 ‫‪70‬‬
‫مباحثی که باید در ممیزی و بررسی م‪G‬جدد سازمان مورد بحث و بررسی‬
‫قرار گیرند عبارتست از‪:‬‬
‫تمامی توصیه‌هایی که در گزارش ممیزی آورده شده‌اند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫بررسی دائمی متناسب بودن خط مشی ‪ HSE‬در سازمان بمنظور‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫توسعه و درک مفاهیم و موضوعات مربوط به ‪ HSE‬در سازمان‬ ‫‪)1‬‬
‫توسعه قوانین و مقررات و بازنگری آنها‬ ‫‪)2‬‬
‫توجه تمامی کارکنان به موازین ‪HSE‬‬ ‫‪)3‬‬
‫تغییر در حساسیت‌های زیست محیطی‪ ،‬فشار بازار و تغییر فعالیت‌های‬ ‫‪)4‬‬
‫سازمان‬