‫ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ‬

‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ / 5‬ﮔﻔﺘﺎر ‪ / 3‬دﻛﺘﺮ ﻣﻬﺪي ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻣﺼﻄﻔﻲ ﭘﻮﻳﺎ ﻛﻴﺎن‬
‫اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫اﻫﺪاف درس ‪803 .............................................................................................................‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪803 .................................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﺣﻮادث و اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪804 .........................................................................................‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪804 ..........................................................................................‬‬
‫‪ -4‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي و ﻛﺪﮔﺬاري ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪805 .........................................................................‬‬
‫‪-1-4‬ﻛﺪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻮاد ‪805 ............................................................................................................................‬‬
‫‪-2-4‬ﻛﺪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮات )ﻛﺪﻫﺎي اﻗﺪاﻣﺎت اﺿﻄﺮاري( ‪806 ...................................................................................‬‬
‫‪ -3-4‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ‪806 ..................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-4‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك در ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ‪807 ........................................................... UN‬‬
‫‪ -5-4‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﺑﺮﭼﺴﺐﮔﺬاري ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪808 ...................................................... (GHS‬‬

‫‪ 5‬ـ ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي و درج اﻃﻼﻋﺎت روي ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ‪811 ............................................‬‬
‫‪ - 6‬اﻳﻤﻨﻲ ﻧﮕﻬﺪاري و اﻧﺒﺎرداري ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك ‪812 ..................................................................‬‬
‫‪ - 7‬اﻳﻤﻨﻲ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪814 ................................................................................‬‬
‫‪ -1-7‬اﻳﻤﻨﻲ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻣﻨﺰل ‪814 ..................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-7‬اﻳﻤﻨﻲ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﺳﻤﻮم در ﻛﺸﺎورزي ‪814 ..........................................................................................‬‬

‫‪ - 8‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪815 ........................................................................................‬‬

‫‪ -1-8‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪاي ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ‪815 ......................................................................................................‬‬
‫‪ -2-8‬ﺣﻤﻞ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪816 .....................................................................................................................‬‬

‫‪ -9‬اﻳﻤﻨﻲ دﻓﻊ ﻣﻮاد زاﺋﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪816 .....................................................‬‬

‫‪ -10‬واﻛﻨﺶ اﺿﻄﺮاري در ﺣﻮادث ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك ‪816 ........................................‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‪818............................................................................................................ :‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ / 5‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ / 803‬ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫‪Chemical safety‬‬
‫**‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﻬﺪي ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي* دﻛﺘﺮ ﻣﺼﻄﻔﻲ ﭘﻮﻳﺎ ﻛﻴﺎن‬
‫* داﻧﺸﻜﺪه ﺑﻬﺪاﺷﺖ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺷﻴﺮاز‬
‫** داﻧﺸﻜﺪه ﺑﻬﺪاﺷﺖ و اﻳﻤﻨﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ‬

‫اﻫﺪاف درس‬
‫ﭘﺲ از ﻳﺎدﮔﻴﺮي اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ‪ ،‬ﻓﺮاﮔﻴﺮﻧﺪه ﻗﺎدر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﺷﺮح دﻫﺪ‪.‬‬

‫اﻫﻤﻴﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻫﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻳﻤﻨﻲ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ در ﺣﻮزه ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﺪ‪.‬‬
‫روش ﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮات ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي و ﺑﺮﭼﺴﺐ ﮔﺬاري ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ در اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري و اﻧﺒﺎرداري ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك را ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ در ﺣﻤﻞ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ذﻛﺮ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻮل واﻛﻨﺶ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري در ﺣﻮادث ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك را ﺷﺮح دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻋﻼم ﻣﻲدارد ﻛﻪ ‪ %25‬ﺑﺎر ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔﺰارش اراﻳﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ”ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ “1‬در ﺳﺎل‬
‫‪ ،2012‬ارزش ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﺟﻬﺎن از ‪ 171‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر در ﺳﺎل ‪ 1970‬ﺑﻪ ‪ 4/12‬ﺗﺮﻳﻠﻴﻮن دﻻر‬
‫در ﺳﺎل ‪ 2010‬رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺣﺪود ﻳﺎزده ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺎدهي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﺮﺳﺎﻟﻪ ﻧﻴﺰ‬

‫‪1‬‬
‫)‪United Nations Environment Program (UNEP‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ‪ / 3‬اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪804/‬‬

‫ﺑﺴﻴﺎري دﻳﮕﺮ ﺑﻪ آن اﻓﺰوده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ درﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آﮔﺎﻫﻲ از ﻣﺨﺎﻃﺮات و اﻃﻼﻋﺎت اﻳﻤﻨﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻌﺪودي از اﻳﻦ ﻣﻮاد‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و اﻃﻼﻋﺎت ﺳﻢﺷﻨﺎﺳﻲ و اﻳﻤﻨﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ آنﻫﺎ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬رﺷﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺮﻳﻌﻲ دارد‪ .‬ﻟﻴﻜﻦ در اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ داﻧﺶ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﺻﺤﻴﺢ و ﺧﻄﺮات اﻳﻦ ﻣﻮاد‪ ،‬اﻧﺪك ﺑﻮده و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻻزم ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺛﺮات آنﻫﺎ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬اﻋﻢ از ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و دﻓﻊ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎكاﻧﺪ‬
‫و رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻜﺮدن اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻧﺎﮔﻮاري از ﺳﻮﺧﺘﮕﻲ و ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺳﺎده ﺗﺎ ﻣﺮگ و ﻣﻴﺮ‬
‫ﮔﺴﺘﺮدهي اﻓﺮاد و آﺳﻴﺐ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣﻮادث ﻓﺎﺟﻌﻪﺑﺎري‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺣﺮﻳﻖ و اﻧﻔﺠﺎر و رﻫﺎﻳﺶ وﺳﻴﻊ ﻣﻮاد‬
‫ﺳﻤﻲ در ﻣﺤﻴﻂ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺗﺎﻛﻨﻮن اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺴﻴﺎري‪ ،‬در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺑﺮﭼﺴﺐزﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﺳﺎزي و اﺳﺘﻔﺎدهي اﻳﻤﻦ از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻳﻦ ﺗﻼشﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫درﺣﺎل اﻧﺠﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﺎر و ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪،‬‬
‫ﺷﻌﺎر روز ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻳﻤﻨﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﺮﻓﻪاي را در ﺳﺎل ‪” 2014‬اﺳﺘﻔﺎدهي اﻳﻤﻦ از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ“‪ 2‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‪ ،‬اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ در ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﺮﺧﻪي ﻋﻤﺮ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ 3‬اﻋﻢ از ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري و‬
‫دﻓﻊ و ﻧﻴﺰ ﻧﺤﻮهي واﻛﻨﺶ اﺿﻄﺮاري ﺑﻪ ﺣﻮادث ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺣﻮادث و اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﺣﻮادﺛﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ‪” ،‬ﺣﻮادث ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ “4‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﺗﺶﺳﻮزي‬
‫اﻧﻔﺠﺎر و رﻫﺎﻳﺶ ﻳﺎ ﻧﺸﺖ ﻣﺎده‪) 5‬ﮔﺎزﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻳﺎ ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﭘﻮدري( ﺳﻪ ﻧﻮع اﺻﻠﻲ ﺣﻮادث ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺣﻮادث ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ رخ داده و ﻳﺎ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز دﻳﮕﺮي ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﺮاواﻧﻲ وﻗﻮع ﺣﻮادث ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺎﻻ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﭘﻴﺎﻣﺪ آنﻫﺎ ﺷﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻮادث ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﻮﭘﺎل‪ 6‬ﻫﻨﺪ )‪ ،(1984‬ﺳﻮزو‪ 7‬اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ )‪،(1976‬‬
‫ﻓﻴﻠﻴﻜﺲ ﺑﻮرو‪ 8‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن )‪ (1974‬و ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ﺗﮕﺰاس در آﻣﺮﻳﻜﺎ )‪ (2003‬از ﻣﻌﺮوفﺗﺮﻳﻦ و ﺧﺴﺎرتﺑﺎرﺗﺮﻳﻦ ﺣﻮادث‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻳﻜﻲ از ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺻﻠﻲ در اﻳﻤﻨﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﻧﻴﺰ اﻳﻤﻨﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺣﻮادث اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از اﻳﻤﻨﻲ‪” ،‬اﻳﻤﻨﻲ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ “9‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ درﺑﺮدارﻧﺪه ﮔﺴﺘﺮهاي از اﻗﺪاﻣﺎت ﻓﻨﻲ و‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ در ﻣﺮاﺣﻞ ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي و ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﻧﮕﺮاﻧﻲﻫﺎ در ﻣﻮرد اﺛﺮات ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮ روي ﺳﻼﻣﺘﻲ اﻧﺴﺎن و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪Safe use of chemicals‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Chemical Life Cycle‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Chemical accident‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Release‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Bhopal‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Seveso‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Flixborough‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Chemical safety‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ / 5‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ / 805‬ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع و ﺗﺮﻛﻴﺒﺸﺎن داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﺎ وارد ﻳﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻄﺮات ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻮاﺟﻬﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻘﺮرات ﻛﺎري‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد‪ .‬در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻫﺪات و ﻧﻈﺎمﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﺳﻮي ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻗﺎرهاي و ﻛﺸﻮري ﺗﺪوﻳﻦ و اﺟﺮا ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻣﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي اﻃﻼع از ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻫﺮ‬
‫ﻛﺪام از اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻨﺪرج در اﻧﺘﻬﺎي اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬رﺟﻮع ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ اﻳﻤﻨﻲ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪(IPCS‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪11‬‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﺎر )ﺷﻤﺎره ‪(170‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪12‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪(IOMC‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪13‬‬
‫رﻫﻴﺎﻓﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪(SAICM‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪14‬‬
‫ﻧﻈﺎم ﻧﺎﻣﻪ ﺛﺒﺖ‪ ،‬ارزﺷﻴﺎﺑﻲ‪ ،‬اﺟﺎزه ﻣﺼﺮف ﻳﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪(REACH‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪15‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺑﺮﭼﺴﺐﮔﺬاري و ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻮاد و ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪(CLP‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪16‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻄﺮ اداره اﻳﻤﻨﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ اﻣﺮﻳﻜﺎ )‪(OSHA-HCS‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﭘﺮوژه ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻪ )ﭘﺮوﻓﺎﻳﻞ( ﻣﻠﻲ اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻳﺮان‬ ‫‪-‬‬

‫‪ -4‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﻛﺪﮔﺬاري ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪-1-4‬ﻛﺪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻮاد‬

‫ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ راهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮل ﺳﺎﺧﺘﺎري‪ ،‬ﻧﺎم ژﻧﺮﻳﻚ‬
‫ﻳﺎ ﻛﻠﻲ ﻳﺎ ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬ﻧﺎم اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻳﺎ ﻧﺎم ﺗﺠﺎري‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﻜﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﺷﻴﻮهﻫﺎ در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﺎده را ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ روﺑﻪرو ﻣﻲﻛﻨﺪ‪” .‬ﺳﺮوﻳﺲ اﺧﺘﺼﺎرات ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ “17‬ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﻋﺪد ‪ CAS‬ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﻋﺪد ‪ UN‬دو ﻧﻤﻮﻧﻪ از روشﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﻛﺪﮔﺬاري ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺠﻤﻦ ﺷﻴﻤﻲ اﻣﺮﻳﻜﺎ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ اراﻳﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪” .‬اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ راهآﻫﻦﻫﺎ‪“ 18‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﺟﻬﺖ ﺳﻬﻮﻟﺖ در ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻮاد ﺣﻤﻞ ﺷﺪه از ﻃﺮﻳﻖ راه آﻫﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺪﮔﺬاري‪ ،‬اراﻳﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ‬

‫‪10‬‬
‫)‪International Program on Chemical Safety (IPCS‬‬
‫‪11‬‬
‫)‪ILO Chemicals Convention, 1990 (No. 170‬‬
‫‪12‬‬
‫)‪Inter-Organization Program for the Sound Management of Chemicals (IOMC‬‬
‫‪13‬‬
‫)‪Strategic Approach to International Chemicals Management (SAICM‬‬
‫‪14‬‬
‫)‪Registration, Evaluation, Authorization and Restriction of Chemicals (REACH‬‬
‫‪15‬‬
‫)‪Classification, Labelling and Packaging of substances and mixtures Regulation (CLP Regulations‬‬
‫‪16‬‬
‫)‪OSHA Hazard Communication Standard (OSHA-HCS‬‬
‫‪17‬‬
‫‪Chemical Abstracts Service (CAS) Registry Number‬‬
‫‪18‬‬
‫)‪International Union of Railways (UIC‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ‪ / 3‬اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪806/‬‬

‫ﻋﻨﻮان ”ﻛﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه ﻛﺎﻻﻫﺎ‪ “19‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪-2-4‬ﻛﺪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮات )ﻛﺪﻫﺎي اﻗﺪاﻣﺎت اﺿﻄﺮاري(‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻛﺪﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺪﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻧﺤﻮه ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري آنﻫﺎ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪” .‬ﺷﻤﺎره‬
‫‪21‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮ‪ 20‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻛﺪ ﻛﻤﻠﺮ ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻚ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اروﭘﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ”ﻣﻌﺎﻫﺪه‬
‫اروﭘﺎﻳﻲ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺎده‪ 22‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ واﺣﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮ‬
‫ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ )اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻌﺎدل ﻓﺮاﻧﺴﻮي آن ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ‪ ADR‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد(‪” .‬ﻛﺪ‬
‫اﻗﺪام اﺿﻄﺮاري‪ “23‬ﻳﺎ ﻛﺪ ‪ Hazchem‬ﺗﻮﺳﻂ اداره آﺗﺶ ﻧﺸﺎﻧﻲ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اراﻳﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ‪ ،‬ﻧﻴﻮزﻳﻠﻨﺪ و ﻣﺎﻟﺰي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻧﻮع اﻗﺪام ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻴﻢﻫﺎي اﻣﺪادي ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫آﺗﺸﻨﺸﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﭘﻠﻴﺲ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوز ﺣﻮادث ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﺎده ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﻤﺎره ‪ 704‬اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻠﻲ‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺮﻳﻖ اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ”ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮات ﻣﻮاد ﺑﺮاي واﻛﻨﺶ در ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫اﺿﻄﺮاري‪ “ 24‬ﻛﻪ در اﺻﻄﻼح راﻳﺞ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ”ﻟﻮزي ﺣﺮﻳﻖ‪ “ 25‬از آن ﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻚ روش ﻛﺪﮔﺬاري رﻧﮕﻲ ـ‬
‫ﻋﺪدي را اراﻳﻪ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﻮزي ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﻣﻮاد را در ﺳﻪ ﮔﺮوه اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻄﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺘﻲ ﺑﻪ رﻧﮓ آﺑﻲ )ﺳﻤﺖ ﭼﭗ( و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ‬
‫اﺷﺘﻌﺎلﭘﺬﻳﺮي ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ )ﺑﺎﻻ( و ﺧﻄﺮ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي )ﻧﺎﭘﺎﻳﺪاري( ﻣﻮاد ﺑﻪ رﻧﮓ زرد )ﺳﻤﺖ راﺳﺖ(‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ و‬
‫ﻣﻴﺰان ﺷﺪت ﻫﺮﻳﻚ را در ﭘﻨﺞ رﺗﺒﻪ از ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪاﻗﻞ ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻬﺎر‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻄﺮ ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﭼﻬﺎرم ﻟﻮزي ﺧﻄﺮ )ﺳﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ( ﻛﻪ رﻧﮓ ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻄﺮات ﺧﺎص‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻏﻴﺮﻣﻌﻤﻮل‪،‬‬
‫اﻛﺴﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻮزاﻳﻲ و ‪ ...‬ﺑﺎ آب را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ؛ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺧﻄﺮ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎ آب را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺮف ‪ W‬ﺑﺎ‬
‫“‪ ،‬ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ )ﺷﻜﻞ ‪.(1‬‬ ‫ﺧﻄﻲ ﻛﻪ از ﻣﺮﻛﺰ آن ﻣﻴﮕﺬرد”‬

‫‪ -3-4‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك‬

‫”ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك“‪ 26‬ﺷﺎﻣﻞ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻮاد و ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎ ﻣﻨﺸﺎء ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻳﺎ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺎدرﻧﺪ‬
‫ﺳﻼﻣﺖ و اﻳﻤﻨﻲ اﻧﺴﺎن و ﻣﺤﻴﻂ را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬ﻃﻲ دﻫﻪﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‬
‫ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ 27‬و‬

‫‪19‬‬
‫)‪Standard Commodity Code (NHM‬‬
‫‪20‬‬
‫)‪Hazard Identification Number (HIN‬‬
‫‪21‬‬
‫‪Kemler code‬‬
‫)‪22 European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road (ADR‬‬
‫‪23‬‬
‫)‪Emergency Action Code (EAC‬‬
‫‪24‬‬
‫‪Standard System for the Identification of the Hazards of Materials for Emergency Response‬‬
‫‪25‬‬
‫‪Fire Diamond‬‬
‫‪26‬‬
‫)‪Hazardous materials (Hazmat‬‬
‫‪27‬‬
‫‪UN Dangerous Good System‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ / 5‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ / 807‬ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي اروﭘﺎﻳﻲ ﻣﻮاد زﻳﺎنآور‪ 28‬در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎرﺑﺮد ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮي ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪،‬‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﺧﻄﺮات ﻣﻮاد ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك از دﻳﺪﮔﺎه اﻳﻤﻨﻲ و ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺧﻄﺮات‬
‫ﺣﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﺑﺮﭼﺴﺐﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي اروﭘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﺟﻨﺒﻪ ي‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس اﺛﺮات ﺣﺎد و ﻣﺰﻣﻦ ﻣﻮاد ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﺟﻨﺒﻪ ي ﺧﻄﺮات ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد را ﺑﻪ دو‬
‫ﮔﺮوه ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ زﻳﺎنآور‪ 29‬و ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ 30‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ زﻳﺎنآور‪ ،‬ﻫﻤﻪي‬
‫ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ ﻣﻮﺟﺐ اﺛﺮات زﻳﺎنآور ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺘﻲ‬
‫اﻧﺴﺎن و ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ زﻳﺎنآور ﺑﺮاﺳﺎس اﺛﺮات ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت ﻣﻮاد ﺑﺮ‬
‫ﺳﻼﻣﺘﻲ اﻓﺮاد ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﺷﻮد؛ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺳﺮﻃﺎﻧﺰاﻳﻲ اﺛﺮي ﺑﺴﻴﺎر وﺧﻴﻢ و ﻣﺰﻣﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ‬
‫ﺗﻤﺎسﻫﺎي ﻣﻜﺮر و ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ زﻳﺎنآور ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻢ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 1‬ـ ﻟﻮزي ﺣﺮﻳﻖ‬

‫ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻬﺪﻳﺪ آﻧﻲ ﺳﻼﻣﺖ و اﻳﻤﻨﻲ‬
‫اﻓﺮاد و ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮاد رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮ و‬
‫ﻣﻮاد ﻋﻔﻮﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -4-4‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك در ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ‪UN‬‬

‫در اﻳﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك در ‪ 9‬ﮔﺮوه‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺸﺖ ﮔﺮوه ﻣﺸﺨﺺ و ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻣﻮاد ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك در ﮔﺮوهﻫﺎي ﻳﻚ ﺗﺎ ﺷﺶ‪ ،‬داراي زﻳﺮﮔﺮوهﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪه‬
‫ﺟﻨﺒﻪي ﻣﺸﺨﺼﻲ از ﺧﻄﺮات ﻣﺎده اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻼً ﮔﺮوه دوم ﮔﺎزﻫﺎ و زﻳﺮﮔﺮوه ‪ .2,1‬ﮔﺎزﻫﺎي اﺷﺘﻌﺎلﭘﺬﻳﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬

‫‪28‬‬
‫‪EC System for Hazardous substances‬‬
‫‪29‬‬
‫‪Hazardous Substances‬‬
‫‪30‬‬
‫‪Dangerous Goods‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ‪ / 3‬اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪808/‬‬

‫اﻳﻦ‪ ،‬در ﺑﺮﺧﻲ ﮔﺮوهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﮔﺮوهﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي‪ 31‬ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪه ﺧﻄﺮ ﻧﺴﺒﻲ ﻣﺎده در ﻳﻚ‬
‫ﮔﺮوه اﺳﺖ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻄﺮ ﻛﻢ ‪ ،PGIII‬ﺧﻄﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ ،PGII‬ﺧﻄﺮ زﻳﺎد ‪ .PGI‬ﺷﻤﺎره ﮔﺮوه ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي ﺑﺎ اﻋﺪاد ﻳﻮﻧﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎره ﮔﺮوه ﻣﺎده ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺎده ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﻣﻴﺰان ﻏﻠﻈﺖ ﺧﻮد در ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﮔﺮوه ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ ﻏﻠﻴﻆ در ﮔﺮوه ‪ 8‬و ﮔﺮوه ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻨﺪي ‪ (Class 8, PG II) 2‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺤﻠﻮل رﻗﻴﻖ اﻳﻦ اﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎزﻛﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻨﺎزل‬
‫ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد در ﮔﺮوه ‪ 8‬و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺧﻮرﻧﺪﮔﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ در ﮔﺮوه ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ‪(Class 8, PG III) 3‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻄﺮات ﻫﺮ ﮔﺮوه‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎي ﻟﻮزي ﺷﻜﻞ ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ ﻛﻪ ﭘﻼﻛﺎرد ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺎدهاي ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﻄﺮ اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﺧﻄﺮ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﻟﻮزي ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ‪ ،‬در‬
‫ﻛﻨﺎر ﻟﻮزي اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد؛ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﺳﻴﺪ ﻫﻴﺪروﻓﻠﻮرﻳﻚ ﻣﺎدهاي ﺧﻮرﻧﺪه و درﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺳﻤﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮاد در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ‪ UN‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫• ﮔﺮوه ‪ :1‬ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮه‬
‫• ﮔﺮوه ‪ :2‬ﮔﺎزﻫﺎ‬
‫• ﮔﺮوه ‪ :3‬ﻣﺎﻳﻌﺎت آﺗﺸﮕﻴﺮ‬
‫• ﮔﺮوه ‪ :4‬ﺟﺎﻣﺪات آﺗﺸﮕﻴﺮ‬
‫• ﮔﺮوه ‪ :5‬ﻣﻮاد اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه و ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪﻫﺎي آﻟﻲ‬
‫• ﮔﺮوه ‪ :6‬ﻣﻮاد ﺳﻤﻲ و ﻋﻔﻮﻧﻲ‬
‫• ﮔﺮوه ‪ :7‬ﻣﻮاد رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮ‬
‫• ﮔﺮوه ‪ :8‬ﻣﻮاد ﺧﻮرﻧﺪه‬
‫• ﮔﺮوه ‪ :9‬ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ‬

‫‪ -5-4‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﺑﺮﭼﺴﺐﮔﺬاري ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪(GHS‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 2002‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻣﺘﻌﺪدي از ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪،‬‬
‫ﺳﺎزوﻛﺎري را ﺑﺮاي ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ”ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﺑﺮﭼﺴﺐﮔﺬاري ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ“‪ (GHS) 32‬اراﺋﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺷﺎﻣﻞ دو ﺟﺰء زﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫• ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻫﻤﺴﻮ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺧﻄﺮات ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ ،‬زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ آﻧﻬﺎ‬
‫• ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻫﻤﺴﻮ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻄﺮ ﺷﺎﻣﻞ اﻟﺰاﻣﺎت ﺑﺮﭼﺴﺐﮔﺬاري و ﺑﺮﮔﻪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت اﻳﻤﻨﻲ‬

‫‪31‬‬
‫‪Packaging Groups‬‬
‫‪32‬‬
‫‪GHS, Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ / 5‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ / 809‬ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫در اﻳﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺧﻄﺮات ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺧﻄﺮات ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و ﺧﻄﺮات ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮات ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ و در ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﺛﺮات ﻣﻮاد ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺘﻲ ﺗﺎ ﺣﺪودي از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي‬
‫اروﭘﺎﻳﻲ اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺧﻄﺮات ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻄﺮات ﻣﻮاد ﺑﺮ ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﺤﻴﻂ آﺑﻲ و ﻧﻴﺰ ﻻﻳﻪي ازون‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺪف از ‪ ،GHS‬اﻃﻤﻴﻨﺎن از در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن اﻃﻼﻋﺎت ﺿﺮوري در زﻣﻴﻨﻪي ﺧﻄﺮات ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و‬
‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻮاد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺘﻲ اﻧﺴﺎن و ﻣﺤﻴﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪ ،(GHS‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن و ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪاي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﻧﻴﺰ آﺳﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬در ‪،GHS‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻮاد ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻮع ﺧﻄﺮات و راهﻫﺎي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎ‪ 33‬و ﺑﺮﮔﻪﻫﺎي‬
‫اﻃﻼﻋﺎت اﻳﻤﻨﻲ )‪ (SDS‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺮح آن در اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ 1‬ـ ﻋﻼﻳﻢ ﺧﻄﺮ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ‪ GHS‬و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻫﺮ ﻛﺪام‬

‫ﻋﻼﻳﻢ ﺧﻄﺮات‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫ﺧﻮرﻧﺪه‬ ‫ﮔﺎز ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‬ ‫اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫ﺧﻄﺮ اﺷﺘﻌﺎل‬ ‫ﺧﻄﺮ اﻧﻔﺠﺎر‬

‫ﻋﻼﻳﻢ ﺧﻄﺮات‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‬
‫ﺧﻄﺮ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺘﻲ‬ ‫ﻣﺤﺮك‬ ‫ﺧﻮرﻧﺪه‬ ‫ﺳﻤﻲ‬
‫ﺧﻄﺮ‬ ‫ﻋﻼﻣﺖ‬
‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬

‫زﻳﺎن آور ﺑﺮاي‬

‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‬
‫‪ -1-5-4‬ﺑﺮﭼﺴﺐ ‪GHS‬‬
‫در ﺷﻜﻞ ‪ 2‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺑﺮﭼﺴﺐ ‪ GHS‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﭼﺴﺐ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ ،GHS‬از ﺷﺶ ﻗﺴﻤﺖ زﻳﺮ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .١‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺎدهي ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬درﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪهي ﻧﺎم ﻣﺎده و ﺷﻤﺎرهي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ‪...‬‬

‫‪33‬‬
‫‪Labeling‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ‪ / 3‬اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪810/‬‬

‫‪ .٢‬ﺻﻮرتﻧﮕﺎﺷﺖ‪ 34‬ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ اﺳﺖ و ﺧﻄﺮات ﻣﺎدهي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻮرتﻧﮕﺎﺷﺖﻫﺎي ﺧﻄﺮ‪ 35‬در ‪ GHS‬ﺑﻪ رﻧﮓ ﻣﺸﻜﻲ ﺑﺮ زﻣﻴﻨﻪاي ﺳﻔﻴﺪ و در ﻟﻮزي ﻗﺮﻣﺰ رﺳﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در‬
‫‪ 9 GHS‬ﻋﻼﻣﺖ ﺧﻄﺮ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﺧﻄﺮات ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺪول ‪1‬‬
‫ﻋﻼﻣﺖﻫﺎي ﺧﻄﺮ و ﻣﻔﻬﻮم ﻫﺮ ﻛﺪام روي ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎي ‪ GHS‬ﺑﺮاي ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺧﻄﺮات ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ و‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺘﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪36‬‬
‫‪ .٣‬ﻋﺒﺎرات ﻫﺸﺪار‪ :‬اﻳﻦ ﻋﺒﺎرات ﺷﺪت ﺧﻄﺮ را ﺑﺎ درج ﻛﻠﻤﻪي ”‪ “Danger‬ﺑﺮاي ﺧﻄﺮات ﺷﺪﻳﺪ و ﻛﻠﻤﻪي ”‬
‫‪ “Warning‬ﺑﺮاي ﺧﻄﺮاﺗﻲ ﺑﺎ ﺷﺪت ﻛﻤﺘﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :2‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮﭼﺴﺐ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ‪GHS‬‬

‫‪ .٤‬ﺷﺮح ﺧﻄﺮ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٥‬ﺷﺮح اﻗﺪاﻣﺎت اﺣﺘﻴﺎﻃﻲ‪ 37،‬ﻧﺤﻮهي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات زﻳﺎنآور ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﮕﻬﺪاري ﻳﺎ ﻛﺎر ﻧﺎاﻳﻤﻦ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺎده را اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﻧﺤﻮهي ﻧﮕﻬﺪاري و ﻧﺤﻮهي دﻓﻊ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎرهي ﻛﻤﻚﻫﺎي اوﻟﻴﻪ ﻧﻴﺰ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪34‬‬
‫‪Pictogram‬‬
‫‪35‬‬
‫‪Hazard pictograms‬‬
‫‪36‬‬
‫‪Signal word‬‬
‫‪37‬‬
‫‪Precautionary statement‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ / 5‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ / 811‬ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫‪ .٦‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهي ﻣﺎده‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎﻧﻲ و ﺷﻤﺎرهي ﺗﻠﻔﻦ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آنﻫﺎ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺗﻤﺎس ﺑﺎ‬
‫ﺳﺎزﻧﺪه ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2-5-4‬ﺑﺮﮔﻪ اﻃﻼﻋﺎت اﻳﻤﻨﻲ )‪(SDS‬‬
‫ﺑﺮﮔﻪ اﻃﻼﻋﺎت اﻳﻤﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ درﺑﺮدارﻧﺪه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در زﻣﻴﻨﻪ اﺛﺮات ﺳﻮء ﺣﺎﺻﻠﻪ از ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﻮاد‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻧﺤﻮه ﻛﺎر ﺑﺎ آنﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺧﻄﺮات اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬اﻧﺒﺎر‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ آنﻫﺎ ﺑﻮده و ﻧﻴﺰ روشﻫﺎي ﻛﺎري و اﻗﺪاﻣﺎت ﻓﻮري در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻬﻴﻪ ‪ SDS‬ﺟﺰو اﺻﻠﻲ و‬
‫ﺿﺮوري در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻬﺪاﺷﺖ و اﻳﻤﻨﻲ در ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﻛﺎري اﺳﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ‪ SDS‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه و ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن و واردﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮﻇﻒاﻧﺪ ‪ SDS‬ﻫﻤﻪي ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺧﻮد‬
‫را ﺗﻬﻴﻪ و ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮادي ﻛﻪ در ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ‪ SDS‬ﺷﺮﻛﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي داﺧﻠﻲ واردﻛﻨﻨﺪه را ﻧﻴﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ و ﺣﺪود ﻣﺠﺎز ﺗﻤﺎس ﻣﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از آنﻫﺎ ﻣﺪ‪ ‬ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺧﺮﻳﺪاران و ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻳﻤﻨﻲ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ دارﻧﺪ ﻛﻪ ‪ SDS‬ﻣﻮاد را‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ و آنﻫﺎ در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر‪ ،‬در دﺳﺘﺮس اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪39‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺆﺳﺴﻪي ﻣﻠﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ (ANSI) 38‬و ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫)‪ (ISO‬و ادارهي اﻳﻤﻨﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺷﻐﻠﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ )‪ (OSHA‬ﻗﺎﻟﺐﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را ﺑﺮاي ﺑﺮﮔﻪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت اﻳﻤﻨﻲ‪،‬‬
‫اراﺋﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﺘﻮاي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺪرج در آﻧﻬﺎ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻛﻤﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ دارﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪ (GHS‬ﺑﺮﮔﻪي اﻃﻼﻋﺎت اﻳﻤﻨﻲ )‪ 16 (SDS‬ﮔﺮوه از اﻃﻼﻋﺎت را اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺮح‬
‫آن در ﺟﺪول ‪ 2‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 5‬ـ ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي و درج اﻃﻼﻋﺎت روي ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك‬

‫ﺑﺮ روي ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﺟﻌﺒﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮع ﻣﺎده‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ درون ﺟﻌﺒﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻮع ﺧﻄﺮات آنﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﻧﻮع ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺎده ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اراﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪DOT‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﻜﻞ ﺑﺮﭼﺴﺐ‪ ،40‬ﭘﻼﻛﺎرد‪ 41‬و ﻋﻼﻣﺖ‪ 42‬ﺑﺮ روي ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬درج ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 2‬ـ ﮔﺮوهﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﺮﮔﻪي اﻃﻼﻋﺎت اﻳﻤﻨﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ‪GHS‬‬
‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ردﻳﻒ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺎده‬ ‫‪1‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮ‬ ‫‪2‬‬

‫‪38‬‬
‫‪American National Safety Institute‬‬
‫‪39‬‬
‫‪International Standard Organization‬‬
‫‪40‬‬
‫‪Label‬‬
‫‪41‬‬
‫‪Placard‬‬
‫‪42‬‬
‫‪Marking‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ‪ / 3‬اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪812/‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت و اﺟﺰاي ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه‬ ‫‪3‬‬

‫ﻛﻤﻚﻫﺎي اوﻟﻴﻪ‬ ‫‪4‬‬
‫اﻃﻔﺎي ﺣﺮﻳﻖ‬ ‫‪5‬‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت در ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ رﻳﺰشﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ‬ ‫‪6‬‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري و اﻧﺒﺎرداري‬ ‫‪7‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻤﺎس و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮدي‬ ‫‪8‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ـ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫‪9‬‬
‫ﭘﺎﻳﺪاري و واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي‬ ‫‪10‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺳﻢﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫‪11‬‬
‫اﺛﺮات زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ‬ ‫‪12‬‬
‫ﻧﺤﻮه دﻓﻊ ﻣﻮاد زاﺋﺪ‬ ‫‪13‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬ ‫‪14‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ‬ ‫‪15‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫‪16‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ 3‬ﻋﻼﻣﺖ وﻳﮋه »ﺣﺎوي ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺪود ﺷﻜﻞ ‪ 4‬ﻋﻼﻣﺖ وﻳﮋه »ﺣﺎوي ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺪود‬
‫ﻛﺎﻻي ﺧﻄﺮﻧﺎك در ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻫﻮاﻳﻲ«‬ ‫ﻛﺎﻻي ﺧﻄﺮﻧﺎك در ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ زﻣﻴﻨﻲ«‬

‫ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي ﻛﻮﭼﻚ و ﮔﺎه‬
‫ﻣﺨﺎزن ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﻣﻘﺎومﺗﺮ ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻣﺨﺎزن ﺑﺰرگ و ﺗﺎﻧﻜﺮﻫﺎي ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻼﻛﺎرد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼﻣﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻼﻳﻢ‪ ،‬ﻛﺪﻫﺎ و ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎﻳﻲ اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد ﺑﺮ روي ﺑﺴﺘﻪﻫﺎ ﭼﺎپ ﻳﺎ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﻃﻼﻋﺎت اﻓﺰونﺗﺮي را در ﺧﺼﻮص ﻣﺤﺘﻮاي ﺑﺴﺘﻪ‬
‫اراﻳﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪي ﺑﺰرﮔﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺤﺪودي از ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك را ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻼﻣﺖ ﻧﺸﺎن‬
‫داده ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ ‪ 3‬را در ﺟﻠﻮ و ﻋﻘﺐ ﺧﻮدرو ﻧﺼﺐ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻼﻣﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ ‪ 4‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ‬
‫روي ﺟﻌﺒﻪ ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻮاﻳﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ - 6‬اﻳﻤﻨﻲ ﻧﮕﻬﺪاري و اﻧﺒﺎرداري ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك‬

‫از ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﻬﻢ در ﭼﺮﺧﻪي ﻋﻤﺮ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻧﺒﺎرداري و ﻧﮕﻬﺪاري اﻳﻦ ﻣﻮاد اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﻮرت رﻋﺎﻳﺖ‬
‫ﻧﻜﺮدن اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﻮادﺛﻲ ﻧﻈﻴﺮ آﺗﺶﺳﻮزي و اﻧﻔﺠﺎر در ﭘﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻣﺠﺎورت ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ واﻛﻨﺶ دﻫﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎزﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻳﺎ اﻳﺠﺎد‬
‫آﺗﺶﺳﻮزي و اﻧﻔﺠﺎر‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻲ را ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪ‪ .‬اﻧﺒﺎر ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻳﻤﻨﻲ‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ / 5‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ / 813‬ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻻزم را از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻞ اﺣﺪاث‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات اﻳﻤﻨﻲ و اﻃﻔﺎي ﺣﺮﻳﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺤﻞ آن ﺑﻪ‬
‫ﻧﺤﻮي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ﻛﻪ دﺳﺖﻛﻢ‪ ،‬ﺳﻪ ﺟﻬﺖ اﻃﺮاف ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮدروﻫﺎي اﻣﺪادي و وﺳﺎﻳﻞ اﻃﻔﺎي ﺣﺮﻳﻖ‪،‬‬
‫اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻮاد ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ ﻻزم ﺑﺮاﺳﺎس وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻳﻦ اﺻﻮل ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ ﻫﻤﻮاره ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را در ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪاري ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ رﻳﺴﻚ ﺷﻜﺴﺘﻦ و‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪن ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﻮاد و اﻳﺠﺎد ﺟﺮﻗﻪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻧﻘﻀﺎي ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﮕﻬﺪاري ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ؛‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ و آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را در ﻇﺮوف ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺮﻳﺪاري ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﻇﺮوف ﺷﻴﺸﻪاي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﻇﺮوف آنﻫﺎ ﺑﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪوﻳﮋه ﺑﺮاي ﻣﻮادي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪﻫﺎي اﻧﻔﺠﺎري ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪﻫﺎي آﻟﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪارﻧﺪ و ﺧﺎﺻﻴﺖ اﻧﻔﺠﺎري دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬اﺻﻄﻜﺎك‪ ،‬ﻧﻮر و ﻧﻴﺰ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ اﻛﺴﻴﺪﻛﻨﻨﺪه و اﺣﻴﺎﻛﻨﻨﺪه ﺣﺴﺎﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺳﻴﻠﻨﺪرﻫﺎي ﮔﺎزي ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺼﺮﻓﺸﺎن ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫ﻣﻔﺎد ﻣﻨﺪرج در ﺑﺮﭼﺴﺐ ﻳﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي ﻣﻨﺪرج در ‪ SDS‬ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻣﻨﺎﺳﺐ دﻓﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ در ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪاﺻﻞ ‪ FIFO43‬را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺮد؛ ﺑﺪﻳﻦﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﻣﻮادي ﻛﻪ زودﺗﺮ وارد اﻧﺒﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ زودﺗﺮ ﻧﻴﺰ از اﻧﺒﺎر ﺧﺎرج ﻳﺎ ﻣﺼﺮف ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﻫﻤﻮاره ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺎﻣﻠﻲ از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﺳﻴﻠﻨﺪرﻫﺎي ﮔﺎز ﻣﻮﺟﻮد در اﻧﺒﺎر ﻳﺎ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه را ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده و آن را‬
‫ﺑﻪروز ﻧﮕﻪ دارﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ ﺑﺮاي ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك از ﻇﺮوف ﻣﺨﺼﻮص اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﺪ؛‬
‫‪ 6‬ـ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﺠﺎز ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﻳﻌﺎت اﺷﺘﻌﺎلﭘﺬﻳﺮ و ﻣﺎﻳﻌﺎت اﺣﺘﺮاقﭘﺬﻳﺮ در ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر‪،‬‬
‫‪ 5‬ﮔﺎﻟﻦ‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ‪ 19‬ﻟﻴﺘﺮ ﺑﺮ ﻓﻮت ﻣﺮﺑﻊ‪ ،‬از ﻛﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﮕﻬﺪاري و ﻧﻴﺰ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺷﺘﻌﺎلﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ داده ﺷﻮد ﺗﺎ از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ اﺷﺘﻌﺎلﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﻳﺎ اﻧﻔﺠﺎري اﺟﺘﻨﺎب ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪاز ﻃﺮﻳﻖ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻳﺎ ﻣﺤﺪودﺳﺎزي ﻣﻴﺰان اﺳﺘﻔﺎده‪،‬‬
‫ﺗﻤﻬﻴﺪاﺗﻲ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺎدهي اﺷﺘﻌﺎلﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬از ‪25‬درﺻﺪ ‪ LEL‬آن ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﺮود‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ ﻣﻮاد اﺷﺘﻌﺎلﭘﺬﻳﺮ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ درون ﻇﺮوف اﻳﻤﻦ وﻳﮋهي ﻣﻮاد اﺷﺘﻌﺎلﭘﺬﻳﺮ‪ 44‬ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 9‬ـ ﻗﻔﺴﻪﺑﻨﺪي اﻧﺒﺎر ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺿﻤﻦ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻮاد از اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻛﺎﻓﻲ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﺧﻄﺮ رﻳﺰش ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‬
‫ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر‪) 45‬ﻣﻮادي ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد ﻳﺎ ﺑﺎ اﺟﺰاي ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪهي دﻳﮕﺮ ﻣﻮاد‪ ،‬واﻛﻨﺶ‬
‫ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ( ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ واﻛﻨﺶ ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ ﺧﻄﺮي را ﺑﻪوﺟﻮد ﻧﻴﺎورد‪ .‬ﺟﺪاﺳﺎزي‬

‫‪43‬‬
‫‪First Input First Output‬‬
‫‪44‬‬
‫‪Safety can‬‬
‫‪45‬‬
‫‪Incompatible Material‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ‪ / 3‬اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪814/‬‬

‫ﻣﻮاد ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﻓﺎﺻﻠﻪ و ﭼﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺎﻧﻊ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از اﺧﺘﻼط دو ﻣﺎده درﺻﻮرﺗﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻇﺮوف ﺣﺎوي آنﻫﺎ ﺳﻘﻮط ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺸﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺗﻮان از ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﻓﺎﻳﺒﺮﮔﻼس ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺤﺪودﺳﺎزي و ﻣﺤﺼﻮر ﻛﺮدن رﻳﺰشﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻣﻮاد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪ - 7‬اﻳﻤﻨﻲ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺣﻮادث ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻣﻮاد در ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺼﺮف رخ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻮادث‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﺪم آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺧﻄﺮات و ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻻزم اﺳﺖ‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ﺧﻄﺮات ﻣﻮاد و اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫واﺿﺢ ﺑﺮ روي ﺑﺮﭼﺴﺐ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ درج ﮔﺮدد و آﻣﻮزشﻫﺎي ﻻزم ﺑﻪ اﻓﺮاد در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص داده ﺷﻮد‪ .‬در اداﻣﻪ‬
‫اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﺎﻧﮕﻲ و ﻧﻴﺰ ﺳﻤﻮم و آﻓﺎت ﻛﺸﺎورزي ﺑﻴﺎن ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -1-7‬اﻳﻤﻨﻲ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻣﻨﺰل‬

‫اﻣﺮوزه از اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﻣﻮاد ﺷﻮﻳﻨﺪه‪ ،‬دﺗﺮﺟﻨﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺷﻮﻳﻨﺪهﻫﺎي ﻓﺮﻫﺎ )اﺟﺎق‬
‫وﺗﻨﻮرﻫﺎ(‪ ،‬ﺧﻮﺷﺒﻮﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻫﻮا ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺧﺸﻚ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻧﺮم ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﻣﻮاد‬
‫ﻧﻈﻴﺮ ﺟﺮم ﮔﻴﺮ‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎزﻛﻦ‪ ،‬ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ و ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ داراي ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺧﻮرﻧﺪﮔﻲ و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ داراي‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ واﻛﻨﺶ ﭘﺬﻳﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﻧﻈﻴﺮ واﻳﺘﻜﺲ ﺑﺎ ﺟﻮﻫﺮ ﻧﻤﻚ‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎزﻛﻦ ﻣﺤﺘﻮي ﺳﻮد ﺳﻮزآور ﺑﺎ ﻇﺮوف و‬
‫اﺗﺼﺎﻻت آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮﻣﻲ(‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎﻛﻴﺰﮔﻲ ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻜﺮدن ﻧﻜﺎت دﻗﻴﻖ ﻣﺼﺮف‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺳﻼﻣﺘﻲ را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﻧﺪازد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺎدرﺳﺖ از اﻳﻦ ﻣﻮاد در ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت و ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﭘﻮﺳﺘﻲ و ﺗﻨﻔﺴﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺷﻮﻳﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﺼﺮف‪ ،‬ﺑﺪﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ﻣﻮاد اﺳﻴﺪي ﻟﻜﻪ ﺑﺮ ﻗﻮي‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﺎ‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮﻧﺪه ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ را دارﻧﺪ و از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در ﭘﻮﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﻻﻳﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻲ از ﭼﺮﺑﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻜﺮر از‬
‫ﻣﻮاد ﺷﻮﻳﻨﺪه ﺑﺪون ﻣﺤﺎﻓﻆ ﻫﻤﭽﻮن دﺳﺘﻜﺶ ﺳﺒﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺿﻤﻦ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﻣﻘﺪار ﭼﺮﺑﻲ ﻻﻳﻪ ﺷﺎﺧﻲ ﭘﻮﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ آن آﺳﻴﺐ ﺟﺪي وارد آﻳﺪ‪ .‬آﺳﻴﺐﻫﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺟﻤﻊ ﻧﺸﺪن دﺳﺖ ﺑﺮوز ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺷﻴﺎرﻫﺎي دﺳﺖ واﺿﺢ ﺗﺮ از ﻗﺒﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد و ﭘﺲ از اﻳﺠﺎد ﺧﺎرش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮوع ﻣﻮارد ﺣﺎد‪ ،‬اﻟﺘﻬﺎب‬
‫و اﮔﺰﻣﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻋﻔﻮﻧﺖ و ﺗﺮﺷﺢ ﭘﻮﺳﺘﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -2-7‬اﻳﻤﻨﻲ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﺳﻤﻮم در ﻛﺸﺎورزي‬

‫ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺳﻤﻮم و آﻓﺖ ﻛﺶﻫﺎ‪ ،‬از ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻣﻬﻢ در ﻛﺸﺎورزي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در ﻣﺰارع‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آنﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ :‬ﺳﻮد ﺳﻮز آور ﺑﺮاي ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﻇﺮوف و‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ﺷﻴﺮدوﺷﻲ و‪ ...‬ﻫﻴﭙﻮﻛﻠﺮﻳﺖ ﺳﺪﻳﻢ ﺑﺮاي ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﺮدن اﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﻮﻧﺎت ﺳﺪﻳﻢ ﺑﺮاي ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن و‬
‫ﭼﺮﺑﻲ زداﺋﻲ وﺳﺎﻳﻞ ﺟﻮﺟﻪ ﻛﺸﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﻤﻮم و آﻓﺖﻛﺶﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آﻓﺎت و ﻋﻠﻒﻫﺎي ﻫﺮز ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮاد ﺧﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻄﺮات زﻳﺎدي را ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزان اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﺳﺘﻔﺎه ازاﻳﻦ ﻣﻮاد ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮﮔﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت اﻳﻤﻨﻲ اﻳﻦ ﻣﻮاد را ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻇﺮوف آنﻫﺎ ﻗﺮار دارد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه ودﻗﻴﻘﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﻤﺎن راﻫﻨﻤﺎ ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ / 5‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ / 815‬ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫وﻧﻘﻞ و اﺳﺘﻔﺎده و دﻓﻊ آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬از ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﻌﺮض ﻣﻮادﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺣﺎد و ﻣﺰﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺘﻨﺎب‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﻌﺮض آﻓﺖ ﻛﺶﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺣﺎد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖﻫﺎي ﻛﺸﻨﺪه و ﺷﺪﻳﺪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻠﻌﻴﺪن ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ و ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﮕﻲ و ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و آﻓﺖﻛُﺶﻫﺎ رﻳﺴﻚ ﺳﺮﻃﺎن را ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺒﺮد‪.‬ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻨﻔﺲ و‬
‫ﺗﻤﺎس ﭘﻮﺳﺘﻲ و ﺗﻤﺎس از ﻃﺮﻳﻖ ﭼﺸﻢ اﺳﺖ‪ .‬وﺟﻮد وﺳﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﻓﻈﺘﻲ ﻓﺮدي ﺷﺎﻣﻞ دﺳﺘﻜﺶ ﻣﺎﺳﻚ ﻟﺒﺎس ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫و‪....‬در ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬اﻧﺒﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮه ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻣﺮاﺣﻞ دﻓﻊ آنﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ‬
‫دﻗﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮد ﺗﺎ ازﺻﺪﻣﻪ ﺑﻪ ﻛﻮدﻛﺎن و اﻓﺮاد ﻏﻴﺮ ﻣﺠﺎز وﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ - 8‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ درون ﻳﻚ واﺣﺪ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬از ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪاي ﺑﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ دﻳﮕﺮ‪ ،‬از ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﺷﻬﺮ‬
‫دﻳﮕﺮ و ﺣﺘﻲ از ﻗﺎرهاي ﺑﻪ ﻗﺎره دﻳﮕﺮ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب روش و وﺳﻴﻠﻪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻣﻘﺪار ﻣﺎده ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻣﻴﺎن ﻣﺒﺪأ و ﻣﻘﺼﺪ دارد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ و‬
‫ﺑﻴﺮون از ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از روش ﺣﻤﻞ ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ 46‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد در ﻇﺮوف و ﺑﺸﻜﻪﻫﺎ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ‬
‫‪47‬‬
‫ﻛﺎﻣﻴﻮن‪ ،‬راهآﻫﻦ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻲ و ﻏﻴﺮه )ﺷﻜﻞ ‪ (.5‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻛﻮﺗﺎه و درون ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از روش ﺣﻤﻞ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻤﻞ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﻧﻮار ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻳﺎ ﻟﻮﻟﻪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ از روش ﺣﻤﻞ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫در ﻣﺴﺎﻓﺖﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮاد ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ از ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﺷﻬﺮ دﻳﮕﺮ‬
‫در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻔﺖ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲ دارد‪.‬‬

‫‪ -1-8‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪاي ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك‬

‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪاي ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺎﻣﻴﻮن‪ ،‬راهآﻫﻦ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻲ و ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪرك ﻗﺮارداد ﺣﻤﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﺼﺪي در ﻗﺒﺎل درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮاﻳﻪ ﺣﻤﻞ ﺻﺎدر ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺗﻌﻬﺪ ﺣﻤﻞ‬
‫ﻛﺎﻻ را از ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎر‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎﻻﻫﺎي ﻣﻮرد ﺣﻤﻞ‬
‫در ﺑﺎرﻧﺎﻣﻪ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاﺳﺎس آن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻛﺎﻻ ﭘﻲ ﺑﺮده و در ﺻﻮرت ﺑﺮوز ﺣﺎدﺛﻪ‪ ،‬اﺗﻔﺎق و ﻳﺎ‬
‫ﺿﺮورتﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﻗﺪاﻣﺎت اﺣﺘﻴﺎﻃﻲ‪ ،‬اﻳﻤﻨﻲ و ‪ ...‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آن را ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪ .‬ﺧﻮدروﻫﺎي وﻳﮋه ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻧﺼﺐ ﺑﺮﭼﺴﺐ و ﭘﺎﻧﻞ )ﭘﻼﻛﺎرد( ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻮع ﻣﺎده ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺨﺰن اﻃﻼﻋﺎت ﺿﺮوري را‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﻣﺴﻴﺮ و ﻧﻴﺰ ﻣﺤﻞﻫﺎي ﺗﻮﻗﻒ )ﺑﺎرﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ و اﺳﺘﺮاﺣﺘﮕﺎه( اﻧﺘﻘﺎل دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻣﻨﻴﺖ ﺟﺎدهﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ اﻳﻤﻨﻲ در ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﻳﻠﻲﻫﺎ در آن ﺗﺮدد دارﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻤﻚ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺗﻤﻬﻴﺪات ﻻزم ﺑﺮاي ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ اﻳﻤﻦ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻗﺪام ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪46‬‬
‫‪Batch‬‬
‫‪47‬‬
‫‪Continuous‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ‪ / 3‬اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪816/‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ .5‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻧﺤﻮهي ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاري وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪي ﺣﺎﻣﻞ ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك‬

‫‪ -2-8‬ﺣﻤﻞ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﺑﺴﻴﺎري از ﮔﺎزﻫﺎ و ﻣﺎﻳﻌﺎت )ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻮاد ﭘﻮدري ﺷﻜﻞ( در ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬از ﻣﺤﻞ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﺸﺘﻲ ﻳﺎ راهآﻫﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻨﻌﺖ و ﺣﺘﻲ در ﻣﻴﺎن ﺷﻬﺮﻫﺎ درون ﻟﻮﻟﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻟﻮﻟﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫رو ﻳﺎ زﻳﺮ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻛﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒﺎً درون ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ روي زﻣﻴﻦ )ﺑﻴﺸﺘﺮ در ارﺗﻔﺎع ﺷﺶ ﻣﺘﺮي( و در‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ )در ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﻴﺎن ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﺣﺘﻲ در ﺑﺴﺘﺮ درﻳﺎﻫﺎ(‪” ،‬ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ‪ “48‬در ﻳﻚ ﺗﺮاﻧﺸﻪ ﻳﺎ داﻻن آدﻣﺮو‬
‫در زﻳﺮ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬از دﻳﺪﮔﺎه اﻳﻤﻨﻲ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﺳﻴ‪‬ﺎل درون ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ وﻳﮋه در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺧﻄﻮط‬
‫ﻟﻮﻟﻪ زﻳﺎدي در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ اﺣﺪاث ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺣﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت درون ﻟﻮﻟﻪاي ﻛﻪ از روي زﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﺬرد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﻣﻌﺘﺒﺮ رﻧﮓآﻣﻴﺰي ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -9‬اﻳﻤﻨﻲ دﻓﻊ ﻣﻮاد زاﺋﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﻮاد زاﺋﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻌﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻛﻤﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴ‪‬ﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ‬
‫زﻳﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻄﺮﻧﺎكاﻧﺪ‪ .‬زﺑﺎﻟﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺸﺨﺼﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﻔﺠﺎر‪ ،‬اﺣﺘﺮاق‪،‬‬
‫ﺧﻮردﮔﻲ‪ ،‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي و ﺳﻤ‪‬ﻲ ﺑﻮدن را دارﻧﺪ و اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﻮاد زاﺋﺪ رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬زاﺋﺪات‬
‫اﺷﺘﻌﺎلﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬زاﺋﺪات زﻳﺴﺘﻲ و ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮه‪ ،‬دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دﻓﻊ ﻣﻮاد زاﺋﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺮات و‬
‫ﺣﻮادﺛﻲ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻓﻊ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد‪ .‬روشﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪاري و دﻓﻊ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺎده‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده و اﻳﻦ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻌﻤﻮﻻً از ‪ SDS‬ﻣﻮاد ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -10‬واﻛﻨﺶ اﺿﻄﺮاري در ﺣﻮادث ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك‬

‫ﺑﻪرﻏﻢ ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ‪ ،‬وﻗﻮع ﺣﻮادث در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻤﺮ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻋﻢ از ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﻮزﻳﻊ‬
‫‪48‬‬
‫‪Pipeline‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ / 5‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ / 817‬ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫و ﻣﺼﺮف آنﻫﺎ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻮادث ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺮﻳﻖ و اﻧﻔﺠﺎر و رﻫﺎﻳﺶ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ‬
‫و ﺧﺴﺎرت ﺟﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﻋﻤﺪهاي در ﭘﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﺨﻠﻴﻪي‬
‫ﻣﺤﻞ و ﭘﻨﺎه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﺤﻞ ﻳﺎ واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ و ﺻﺤﻴﺢ ﻫﻨﮕﺎم رﺧﺪاد ﺣﻮادث ﺑﺮآﻣﺪه از ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك‪،‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از اﻳﻦ ﺣﻮادث‪ ،‬ﺑﺮاي اﻧﺴﺎنﻫﺎي در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪه‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت در واﻛﻨﺶ اﺿﻄﺮاري ﺑﻪ ﺣﻮادث ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻛﻤﻚﻫﺎي اوﻟﻴﻪ‪ ،‬اﻃﻔﺎي ﺣﺮﻳﻖ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﻧﺸﺘﻲ و رﻳﺰش ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻻزم اﺳﺖ اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺗﺠﻬﻴﺰات اﺿﻄﺮاري از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ‬
‫از ﻗﺒﻞ ﺗﻬﻴﻪ و در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ـ اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻛﻤﻚﻫﺎي اوﻟﻴﻪ‪ :‬ﻫﻤﻪي ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﻛﺎري ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ و ﻣﻘﺪار و‬
‫ﺧﻄﺮات ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺣﻀﻮر اﻓﺮاد ﻣﺘﺨﺼﺺ در زﻣﻴﻨﻪي ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﻪ درﻣﺎﻧﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮاي درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻤﻚ از ﺧﺎرج‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﺗﻠﻔﻦ و ﺑﻲﺳﻴﻢﻫﺎي دوﻃﺮﻓﻪ و ﺗﺠﻬﻴﺰات اﺿﻄﺮاري‬
‫ﻣﺜﻞ دوشﻫﺎي ﭼﺸﻢﺷﻮي اﺿﻄﺮاري در ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻬﻴﺰات و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻛﻤﻚﻫﺎي او‪‬ﻟﻴﻪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺟﺰﺋﻴﺎت‬
‫ﻛﻤﻚﻫﺎي او‪‬ﻟﻴﻪ و اﻗﺪاﻣﺎت اﺿﻄﺮاري درﻣﺎن اﻓﺮاد ﺣﺎدﺛﻪ دﻳﺪه در ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬در ‪ SDS‬ﻫﺮ ﻣﺎده اراﺋﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﻛﻤﻚﻫﺎي اوﻟﻴﻪ و دﺳﺘﮕﺎه اﺣﻴﺎي ﻗﻠﺒﻲ ـ رﻳﻮي )‪ ،(CPR‬ﺑﺴﻴﺎر ﺣﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﻧﻮﺑﺖ‬
‫ﻛﺎري وﺟﻮد اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ و ﺧﺪﻣﺎت ﻛﻤﻚﻫﺎي اوﻟﻴﻪ را اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻫﻤﻴﺘﻲ وﻳﮋه‬
‫دارد‪ .‬ﺗﺠﻬﻴﺰات درﻣﺎﻧﻲ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎﻳﺪ در اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ ،‬از ﻗﺒﻞ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲﻫﺎي ﻻزم ﺑﺎ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﺮاﻛﺰ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻓﻮري ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب ـ دوش و ﭼﺸﻢﺷﻮيﻫﺎي اﺿﻄﺮاري‪ :‬ﻧﺼﺐ دوش و ﭼﺸﻢﺷﻮيﻫﺎي اﺿﻄﺮاري ﺑﺮاي آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎهﻫﺎ و‬
‫ﻣﺤﻴﻂﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آنﻫﺎ از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻴﺰ در ﻣﺤﻴﻂﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎ ﻣﻮادي ﺳﺮوﻛﺎر دارﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ در ﺑﺮﮔﻪﻫﺎي ‪ SDS‬آن ﻣﻮاد‪ ،‬ﺿﺮورت وﺟﻮد دوش و ﭼﺸﻢﺷﻮي ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ روي ﭘﻮﺳﺖ ﻳﺎ ﭼﺸﻢ ﻓﺮد رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ج ـ ﻛﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ رﻳﺰش ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﻛﻴﺖﻫﺎ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل رﻳﺰشﻫﺎي ﻣﻮاد‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫د ـ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮدي‪ :‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻬﻢ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮدي‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم رﺧﺪادن ﺣﻮادث ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻮاد‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻨﻔﺴﻲ‪ ،‬ﻟﺒﺎسﻫﺎي وﻳﮋهي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬دﺳﺘﻜﺶﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ‪ ،‬ﻋﻴﻨﻚﻫﺎي اﻳﻤﻨﻲ و‬
‫ﻛﻔﺶ اﻳﻤﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺣﻮادث راﻳﺞ در اﺳﺘﻔﺎده و ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬رﻳﺰش و ﻧﺸﺘﻲ آنﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار‬
‫رﻳﺰش و ﻧﻴﺰ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﻮاد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﻣﻌﺮض داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ رﻳﺰش ﻫﺮ ﻛﺪام از ﻣﻮاد‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﺪام از ﻣﻮاد ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻔﺎد‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ‪ / 3‬اﻳﻤﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪818/‬‬

‫ﻣﻨﺪرج در ‪ SDS‬اﻗﺪام ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻟﻜﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻧﺸﺘﻲ ﻳﺎ رﻳﺰش ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ‬
‫در واﻛﻨﺶ ﺑﻪ رﻳﺰش ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪:‬‬
‫• ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻏﻴﺮﺿﺮوري را از ﻣﺤﻞ ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻜﺎﻧﻲ اﻳﻤﻦ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﺮده و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم‪ ،‬ﻛﻤﻚﻫﺎي اوﻟﻴﻪ را‬
‫ﺑﺮاي آنﻫﺎ اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫• درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان از آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ ،‬رﻳﺴﻚ ﺣﺮﻳﻖ و اﻧﻔﺠﺎر را ﺑﺎ ﻣﻬﺎر‬
‫آﺗﺶ و ﺣﺬف ﮔﺮﻣﺎ ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫• وﺿﻌﻴﺖ را از ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪي ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺧﺎرﺟﻲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫• از ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮدي ﺿﺮوري را ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻨﺪرﺟﺎت ‪SDS‬‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫• ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮلِ درِ ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺴﺘﻦ ﺷﻴﺮ و ﻧﺸﺖﺑﻨﺪي ﺗﺎﻧﻚ و ‪ ،...‬از ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫• ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺟﺎذب و ﻛﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص‪ ،‬ﻧﺸﺘﻲ ﻣﻮاد را ﻣﺤﺪود ﻛﻨﻴﺪ و در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي‬
‫ﻳﺎ ﺧﻨﺜﻲﺳﺎزي ﻣﻮاد رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﻗﺪام ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫• ﭘﺲ از ﻧﮕﻬﺪاري ﻳﺎ ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي اﻳﻤﻦ ﻣﻮاد رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺤﻞ رﻳﺰش ﻳﺎ ﻧﺸﺘﻲ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را آﻟﻮدﮔﻲزداﻳﻲ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫• ﭘﺲ از ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻤﻨﻲ ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل را اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬
‫• ﺑﺮاي اﻃﻼع از اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﻫﻨﮕﺎم رﻳﺰش ﻣﻮاد ﺑﻪ ‪ SDS‬ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‪:‬‬
‫‪1. United Nations Economic Commission for Europe, A Guide to The Globally Harmonized System‬‬
‫‪of Classification and Labeling of Chemicals, 4th ed. 2011. Available from:‬‬
‫‪https://www.unece.org/fileadmin/DAM/trans/danger/publi/ghs/ghs_rev04/English/ST-SG-AC10-30-‬‬
‫‪Rev4e.pdf . [Last accessed on 2019 March 23].‬‬

‫‪2. NFPA 704: Standard System for the Identification of the Hazards of Materials for Emergency‬‬
‫‪Response, Available form; https://www.nfpa.org/codes-and-standards/all-codes-and-standards/list-‬‬
‫‪of-codes-and-standards/detail?code=704 [Last accessed on 2019 March 23].‬‬

‫‪ 3‬ـ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي ﻣﻬﺪي ‪ ،‬ﺟﻤﺸﻴﺪي ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ ‪ ،‬اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺷﻴﺮاز‪.1396 ،‬‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ‪100-89 ،77-63 ،257-207‬‬

‫‪ 4‬ـ وزارت راه و ﺗﺮاﺑﺮي‪ ،‬آﻳﻴﻨﻨﺎﻣﻬﻲ اﺟﺮاﻳﻲ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺟﺎدﻫﺎي ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ .1380 ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪7-8‬‬

‫‪ 5‬ـ راه آﻫﻦ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺮﻫﺒﺮداري و ﺳﻴﺮ و ﺣﺮﻛﺖ‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ رﻳﻠﻲ ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك‪1383 ،‬و ﺑﻬﺎر و‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ .1384‬ﺻﻔﺤﺎت ‪11-9‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ / 5‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ / 819‬ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫‪ 6‬ـ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻣﻬﺪي و ﻫﻤﻜﺎران‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان و واﻛﻨﺶ اﺿﻄﺮاري در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﮔﺎز و ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻓﻨ‪Ĥ‬وران‪،‬‬
‫‪ .1392‬ﺻﻔﺤﺎت ‪7-12‬‬

‫‪ 7‬ـ راﻫﻨﻤﺎي واﻛﻨﺶ اﺿﻄﺮاري )‪ ،(ERG‬ﺗﺮﺟﻤﻬﻲ ﻣﻬﺪي ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي و دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻚ‪ .1391 ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪5-28‬‬

‫‪ 8‬ـ ﭘﻮﻳﺎﻛﻴﺎن ﻣﺼﻄﻔﻲ‪ ،‬ارﻗﺎﻣﻲ ﺷﻴﺮازه‪ .‬اﻳﻤﻨﻲ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ؛ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺑﺮﭼﺴﺐﮔﺬاري‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﮕﻬﺪاري‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ 1396 ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪.256-1‬‬