PGBPaper III

«*ìôd ôÇæ
væçìèä ¼ãÛì» âãk èûxHèûóÖìÜíúë t¬ì‰ çíôì+ë vx*èËë äæÖ vö øìÒ¹â «*ûèçÞç
ðíúí×• çìë ÜáËéú ¾ûèÐ,%Ö ð”Ü «*èçèå èÐáìÇÞéíô çþìë ø×`óâíçì vôìæß èû»íú
ÅE÷èÐáì †ŒðíËë ¼ãíöìù ôíë vóßúì¯ Ííáír ûÖèkùçÛìíû çþìíóë †ŒðËáâçì Ììíù
vÇíôÈ Ìæãâìæ ôíë æì èæíú èæúç âïÜÖìúíËë âÓÖ èóíú v¼åì èòë ôëìÈ öãèköãk¯ v¼È
Ìæãöìúé ÍôìèÓô èû»íú øìÒ-ÅøôëË ëè÷ç ðíúí× ß ðíE× _ öìë âïÜ ôìÒìíâì
èòëéô·ç ðíúí× Íôèå ¼ãè÷è¬Qç
? øìÒ¹íâë èÛè+íç¯ v¼È ¼íà öãk ðíúí× ÌíÓÖçûÖ
èû»íú æçhæ çÇÖ• âææ ß èûíxX»íËë ¼âìíûÐ¯
óïë-¼˜ìëé èÐáìóìíæë t¬éH ô·ç øºoèç Ìæã¼ëË ôíëÈ ÍÈ ¼û øìÒ-ÅøôëË vÜÔìë
ôìä ÷Üí×¯ èûèÛˆ‰ èû»íúë ÌèÛÚ øè„çâ„Üéë ¼ìðìöÖ Í ôìíä ÌøèëðìöÞ Íû¤ öþìíóë
èæëÜ¼ øèëx*íâ vÜÔì• ¼@øìóæì çÇì èûæÖì¼ôâÞ ¼ã¼@øˆ‰ ðíE× çþìëì ¼ôíÜÈ ÓæÖûìíóë
øìr¯ Ìì¼íÜ• Íþëì ¼ôíÜÈ ÌÜíáÖ vÇíô óïë¼˜ìëé èÐáìóìíæë ôìöÞ¹íâ Ì¤Ð
èæíE×æ/ öÔæÈ vôìíæì èÐáìÇÞé ÍÈ øìÒÖû¬t¬è; æ÷íúë ¼ìðìöÖ væíûæ• çÔæÈ èçèæ ôìöÞç
ÍôìèÓô èÐáôâ„Üéë øíëìá ÌÓÖìøæìë çìûÁ ¼ãèûÓì vøíú öìíE×æ¯
ÍÈ¼û øìÒ-ÅøôëíËë ÷÷Þì ß ÌæãÐéÜíæ öçåì âíæìèæíûÐ ôëíûæ vôìæß
èÐáìÇÞé• èû»íúë ùÛéíë öìßúì çþìë øíá ççÈ ¼ðä ðíû¯ èû»úû¬t¬; öìíç èæíäë v÷,%ìú
ÌèÓùç ðú• øìÒ-ÅøôëíËë Ûì»ì ß Åøòìøæì çìë Åøíöìùé ôëìë èóíô ¼ûÞ¬t¬í? ë
æäë ëìÔì ðíúí×¯ çìë ßøë «*èç øöÞìíúë vÐí» «*ó+ ÌæãÐéÜæé ß Ìèçèëk Úìæ
ÌäÞíæë äæÖ †Œp-èæíóÞÐ èÐáìÇÞéë †ŒðË-áâçì ß è÷¬Qì? ÐéÜçì ûüèºoë ¼ðìúô ðíû¯
ÍÈ ÌèÛæû Ììíúìäíæë vûÐ èô×ã «*úì¼È ÍÔæß øëéáìâïÜô _ Ìíæô váír
Ííôûìíë «*Çâ øóíáø¯ t¬Û H ìûçÈ rgèå-èû÷hÖèç èô×ã èô×ã Çìôíç øìíë• öì ÌûÐÖÈ
¼¤íÐìÓæ ß øèëâìäÞæìë Ìíøáì ëìíÔ¯ ¼ìÓìëËÛìíû ÌìÐì ôëì öìú• ûÖìøôçë
ûÖûðìíëë âÓÖ èóíú øìÒ-ÅøôëËIèÜ ¼ûÞr ¼âìóüç ðíû¯
xôƒy˛õÜ˛ Sí˛.V ÷û˛ ¢B˛Ó˚ §Ó˚Ü˛yÓ˚

Î¬◊¬Û±‰¬±˚«
1
£Ï¤˛ ˛õ%öü%≈oî ı xˆÏQyÓÓ˚ñ 2013
Ûìëç ¼ëôìíëë óïëèÐáì ø»Þíóë èûèÓ Ìæãöìúé Íû¤ ÌÇÞìæãôí— ÜÖ âãè°ç¯

Printed in accordance with the regulations and financial assistance of the
Distance Education Council, Government of India.
2
øèëè÷èç
èû»ú ½ ûì¤Üì t¬ì‰ çíôì+ë øìÒ¹â
øìÒ¹â ¥ PGB _ 3
ë÷æì ¼@øìóæì
Íôô 1, 3, 4 ÌÓÖìøô èûxHèäÁ ëìú ÌÓÖìøô ëèûëJæ ÷íªìøìÓÖìú
Íôô 2, 4 ÌÓÖìèøôì ûþìÐëé ëìúí÷îÓãëé Ñ
Íôô 6, 7 õ¿ èÐûìæé vÙì» Ñ
Íôô 8, 9 ÌÓÖìøô âJãÛì» èâr ÌÓÖìøô èøæìíôÐ÷\ ¼ëôìë
≤ÃK˛y˛õö
ÍÈ øìÒ-¼¤ôÜíæë ¼âãóú t¬&H væçìèä ¼ãÛì» âãk èûxHèûóÖìÜíúë Pìëì ¼¤ëèáç¯ èûxHèûóÖìÜú
ôç·ø
Þ íáë èÜèÔç Ìæãâèç ×ì§ì Íë vôìíæìß Ì¤íÐë øãæâã°Þ Ë ûì vôìíæìÛìíû Åºüèo ç ¼@øïËÞ èæè»ºo¯
xôƒy˛õÜ˛ Sí˛.V ˆòˆÏÓ¢ Ó˚yÎ˚

øÚıg¬ﬂ
knalB 4 + 3
væçìèä ¼ãÛì» âãk èûxHèûóÖìÜú
PGB _ 3
[ «*ì÷éæ• âÓÖöãùéú• ÌìÓãèæô ôèûçì ]
øöÞìú
1
Íôô 1 ÷öÞìøó 7-25
Íôô 2 ¾ûÃû øóìûèÜ 26-56
øöÞìú
2
Íôô 3 ¾÷çæÖ÷èëçìâüç 57-71
Íôô 4 âæ¼ìâàÜ_váâìæ`ó 72-85
Íôô 5 ø‚ìûçé 86-118
øöÞìú
3
Íôô 6 vâÙæìóûÓôìûÖ 119-132
Íôô 7 ëûé\æìÇ 133-161
Íôô 8 âìæôhâìëé-æäëgÜ-vâìèðçÜìÜ-öçé¬\æìÇ 162-184
Íôô 9 äéûæìæ`ó-¼ãÓé\æìÇ-Ìèâúôhâìë
v«*íâ\-ûãºoíóû-èûÃh-¼ãôìQ? 185-249
knalB 6 + 5
Íôô 1 ❐ ÷öÞìøó
ùÒæ
1¿1 Åí!ÐÖ
1¿2 «*¬t¬?ìûæì
1¿3 ÷öÞìùéèç Ììèû,¬›ìíëë Èèçûü+
1¿4 øãèÇ øèë÷ú
1¿5 æìâ-èûçôÞ
1¿6 ë÷æìôìÜ èûçôÞ
1¿7 ÷öÞìë ÓâÞç+U
1¿8 ÷öÞìë Ûì»ì
1¿9 ÷öÞìë ¼ìèðçÖâïÜÖ
1¿10 ÌæãÐéÜæé
1¿11 †ŒpøèJ
1¿1 Åí!ÐÖ
øüèÇûéë vö-vôìíæì Ûì»ì-¼ìèðíçÖë Èèçðì¼ øöÞìíÜì÷æì ôëíÜ vóÔì öìíû ÌìèóøíûÞ ôìûÖÓìëìèåÈ «*ìÓìæÖ
ÜìÛ ôíëè×Ü¯ Íë ôçIèÜ ¼@¬ìc ûÖ ôìëË èæíóÞÐ ôëì vöíç øìíë¯ «*Çâç èÜèø Ììèû,¬›ç ü ðúèæ Íû¤ øíë
èÜèø Ììèû,¬›ç
ü ðíÜß vÜÔìë ô·ÁíôîÐÜ ôâ vÜìíôÈ äìæíçæ¯ èPçéúç âã°Ëöí¬QëŸ ûÖûðìë äìæì è×Ü æì
ûíÜ âãè°ç †Œp ûíÜ vôìíæì û¬t¬; è×Ü æì¯ ØíÜ ¼ìèðçÖû¬t¬; âãÔÖç t‡üèç ß x*èg ç ûìèðç ðíú èû¬t¬ì? ë ÜìÛ
ôëç¯ öþìëì èÜèøíôîÐÜ äìæíçæ çþìëì ë÷æì øãèÇíç èûÓüç ôëíçæ¯ çíû ë÷æì ¼@e¼ìëíË t‡üèç ß x*èg çÈ
è×Ü âãÔÖ âìÓÖâ¯ t¬Û
H ìûçÈ ¼ãë• çìÜ• Üú ß ×`ó ¼âèˆHç x*èg ç¼ãÛù øó t‡üèçÓìöÞ ðú ¼ðíä¯ ØíÜ vö-vôìíæì
Ûì»ì-¼ìèðíçÖë ÌìèóøíûÞ ôìûÖÓìëìèåÈ «*ûÜ¯
ûì¤Üì Ûì»ì-¼ìèðíçÖë Èèçðìí¼ë váírß ÍÈ ôÇìIèÜ ¼çÖ¯ ÅèæÐ Ðçíô È¤íëèä èûóÖì÷÷Þì ß
Úìæ÷÷Þìë «*Ûìíû ûì¤Üì ùíóÖë ûÖìøô èû¬t¬ì? ë Ùíå¯ Íë Ììíù ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë âãÔÖ ÌûÜ@¬æH è×Ü
ôìûÖ_ôèûçì¯
t¬Û
H ìûçÈ ûì¤Üì ôìûÖÓìëìë Ììèó èæóÐÞæ vôìæèå ÍÈ «*x‰ Ììâìíóë âíæ äìíù¯ ÍÔìíæ ÌûÐÖ Íôåì
ôÇì âíæ ëìÔíç ðíû¯ vóÐä ¼ìèðçÖÓìëì ¼¤¹ìQ? Íâæ ÅÁ¼âãÔé «*x‰ ÅèæÐ Ðçíô øìfìçÖ èÐáìÜìíÛë
ØíÜÈ äì†Œç ðÜ¯ ÅèæÐ Ðçíô æûäì†Œç ûìÂìèÜ øìfìçÖ Èèçðì¼èûóÖìë ÌìóíÐÞ ÅPãºo ðíú t¬ä H ìèçë
Ìçéç ûü+ìQ? ë÷æìú ûuçé ðíÜæ¯ ÍÈ ¼ïír øãíëìíæì ûì¤Üì ¼ìèðçÖ çþìíóë Ìì†Œíðë ÌæÖçâ èû»ú
ðÜ_¼ìèðíçÖë âíÓÖ Èèçðìí¼ë Ìæã¼aoìæ ôëì ™ëg ðÜ¯ 1305 ¼íæë “¼ìèðçÖ øèë»Á øèrôì”-ú “Èèçðì¼
ë÷æìë «*ËìÜé” «*ûía ëäæéôìQ? I: èÜÔíÜæ• “óèë° âãô`h óëìíâë ¼¤ùéíçë ¼èðç çóìæéQ?æ ûàéú
¼âìíäë Èèçûü+ äè§ç ëèðúìí×¯ Ììèó ôèû ô·è+ûìí¼ë †Œípë èûíxX»Ë ôèëíÜß v¼È ¼âíúë ûìàìÜé
÷èëírë ÌìÛì¼ øìßúì öìÈíç øìíë¯” ëäæéôìQ? Ií:ë ÍÈ øºoèç ÌíæíôÈ Ìæã¼ëË ôíëè×íÜæ¯
7
¼ìèðíçÖë âíÓÖ äìèçë Ìçéç øèë÷ú ÜìÛ ôëì ¼@¬ûc ÍÈ ÓìëËìë øìÐìøìèÐ «*ì÷éæ ¼ìèðçÖ øìíÒ ûçÞâìæ
Ûì»ìë øïûëÞ ø C ¼@¬aH éo ú ÚìæÜìÛ ôëì öìú ÍÈ «*çÖú «*èçèVç ðíúè×Ü¯ 1305 ¼ìíÜë ôìèçÞô ¼¤ÔÖìë
“¼ìèðçÖ” øèrôìú «*ôìèÐç ðíúè×Ü vÜÔíôë æìâèûðéæ ë÷æì “¼ìèðçÖøJé”_øãíëìíæì ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë
Ûì»ì èæíú èû¬t¬ì? èëç èûíxX»Ë v¼Ôìíæ è×Ü¯ ÌûÐÖ ™Óã Èèçðìí¼ë Åøìóìæ Ìæã¼aoìíæë äæÖ Íû¤ Ñèçðìè¼ô/
çhÜæìâïÜô Ûì»ìçí+Uë ÅóìðëË èðí¼íû øãíëìíæì ûì¤Üì ¼ìèðçÖ ø§ì ðç æì• ¼ìèðçÖ èðí¼íûß Íë ôóë
è×Ü¯ èûíÐ» ôíë ¾ûÃû øóìûÜé• ëìâ«*¼ìíóë øó• ô·è+ûìí¼ë “x*éëìâ øþì÷ìÜé”• âãôíh `óë “÷„éâàÜ”•
Ûìëç÷í\ë Ìˆ‰óìâàÜ öÇìÇÞ ¼ìèðçÖ èðí¼íûÈ øèëùèËç ðç¯ ûèWâ÷\ ß ëûé\æìÇ ¾ûÃû øóôçÞìíóë
ëè¼ô øìÒô è×íÜæ¯ “ûàóÐÞæ” øèrôìú ¾ûÃû øóôçÞìíóë ë÷æìë IËìIË ¼¤¹ì¬Q? «*ûao «*ôìèÐç ðç¯
âíæ ëìÔíç ðíû ÅèæÐ Ðçíô øãíëìíæì ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë èæóÐÞæIèÜ ¼ðäÜÛÖ è×Ü æì¯ âã°Ë«*öèã k-
øïûûÞ çéÞ ¼âíú øãèÇíçÈ ë÷æìë vÜÔëCø èûÓüç ðç¯ öþìíóë ôìí× øãèÇ è×Ü çþìëì v¼IèÜ ¼¤ëáíËë ¼ãûÖûòì
ôëíç øìëíçæ æì• ÌÇûì ôëíç ÷ìÈíçæ æì¯ “¼¤ûìó «*Ûìôë” ¼@øìóô ÉxHë I: ôèûßúìÜìíóë äéûæ
ß ôìûÖ¼¤¹ì¬Q? çÇÖ ¼¤†Œð ôëíç èùíú æìæì «*èçô—Üçìë ¼@‡ãÔéæ ðíúè×íÜæ¯ ØíÜ Èèçðìí¼ë Åøìóìæ•
Ûì»ìçí+Uë ÅóìðëË èô¤ûì ¼ìèðçÖ-ë¼ìt¬ìH óæ• vö Åí!ÐÖÈ øìÒô ¼ìÓæ ôëíç ÷ìæ æì vôæ ¼ûìë Ììíù
¼ìèðçÖ-èæóÐÞæèåíô âãè°ç †Œp èðí¼íû «*¬t¬ç ; ôëì «*íúìäæ ðíú øí§è×Ü¯ ¼¤†Œìðôëì ‘ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ •
óéíæÐ÷\ v¼æ• û¼¬Që? Jæ ëìú «*âÔã ’ èûèÛˆ‰ òìíæ èùíú øãèÇë Ìæã¼aoìæ ôëíçæ¯ øãèÇ Ììèû,¬›ü ç ðíÜ
æìæì øºoèçíç øãèÇèåíô «*ôìÐíöìùÖ ôíë vçìÜì ðç¯ çìëøë †Œpìôìíë âãè°ç ðíÜ ôìûÖèå ¼ìÓìëË
ëè¼íôë øöÞìíÜì÷æìë èû»ú ðç¯
vöíðçh ÅèæÐ Ðçíô Ììèû,¬›ü ç ¼ìèðíçÖë ÅøìóìæIèÜë âíÓÖ ¾ûÃû øóôçÞìíóë øóIèÜÈ è×Ü
«*ì÷éæçâ v¼íðçh ÅèæÐ Ðçíô ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë Ììèó èæóÐÞæ èðí¼íû v¼IèÜíôÈ è÷èÿç ôëì ðç¯
ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ âÐìÈ øãèÇ ¼¤†Œíðë äæÖ 1907 èÔušìíj ç·çéúûìë væøìÜ öìrì ôíëæ¯ ÍÈ øíûÞ væøìÜ-
óëûìë †Œpìùìë vÇíô èçèæ vûÐ èô×ã vûîºoùìæ ß vóìðì øìæ¯ “÷öÞÖì÷öÞÖèûèæfú”• ¼íëìäûuíäë ¼åéô
“vóìðìíôì»”• vâÔÜì åéôì¼ð ôìÿøìíóë “vóìðìíôì»” Íû¤ vûîºoçíQŸë øãèÇ “õìôìËÞû” Íôír “ðìäìë û×íëë
øãëìË ûìàìÜì Ûì»ìú vûîºo ùìæ ß vóìðì” æìíâ 1916 èÔušìíj ûàéú ¼ìèðçÖ øèë»Á vÇíô «*ôìèÐç ðú¯
ÍÈ †Œp «*ôìíÐë øë ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë Ììèó èæóÐÞæ ¼¤¹ì¬Q? è¼ºoìí¬Që? øãæèûÞíû÷æì ôëíç ðú¯ æìæì çôÞ-
èûçíôÞë øë ¼ãæéèçôhâìë ÷íªìøìÓÖìú çþìë ‘The Origin and Development of the Bengali Language’
†Œíp çÇÖ ß öãèk¼ð “÷öÞÖì÷öÞÖèûèæfú”-Íë Ûì»ì vö ûì¤Üì çì «*èçVì ôíëæ¯
“÷öÞÖì÷öÞÖèûèæfú”-Íë èæûÞìè÷ç øó øìÒ ôëíÜ ûì¤Üì Ûì»ì-¼ìèðíçÖë Ììèó èæóÐÞæ ¼@¬íH ao øèë÷ú ÜìÛ
ôëì ¼@¬ûc ¯
1¿2 «*¬t¬ì? ûæì
“÷öÞÖì÷öÞèûèæfú” ¼¤¹ì¬Q? ÌìíÜì÷æìú «*íûíÐë Ììíù «*ì÷éæ ß âÓÖöãíùë ‘øãíëìíæì’ ûì¤Üì ôìûÖÓìëìë
¼ìÓìëË ¾ûèÐ,%Ö vÔúìÜ ôëíç ðíû¯ ÍÈ øíûÞë ÌèÓôì¤Ð ôìûÖÈ è×Ü ÓâÞìèx*ç¯ ÌûÐÖ ¼â¬t¬? ôìíûÖ ÓâÞ
Åøìóìæèå ¼âÛìíû ûÖû´ç ðúèæ_«*ôìÐÛèàë èÛˆ‰çì è×Ü¯ vôìÇìß ôìíûÖ ¼ìÓæøºoèç ûèËÞç ðç•
vôìÇìß Çìôç ÓâÞ¼¤¹ì¬Q? óìÐÞèæô Ûìûæì• Ììûìë vôìÇìß vóûçìë áâçì ¼¤¹ì¬Q? æìæì óéÙÞ ôìèðèæ ëè÷ç
ðç¯ çíû ÍÈ ÓâÞìèx*ç ¼ìèðçÖ ôÔæÈ äéûíæë ÅøìóìæIèÜíô ûìó èóç æì¯ Ìì¼íÜ ÓâÞâÔã é ¼ìèðçÖ•
8
äéûæâãÔé ¼ìèðçÖ ÍÈ èûÛìäæ vëÔìèå È¤íëä-«*Ûìû øïûûÞ çéÞ ¼ìèðíçÖë váír «*íúìù ôëìë «*íúìäæ væÈ¯
Ììèó öãíùë ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ ÓíâÞë ¼íà äéûæë¼ß Ôìèæôåì èâíÐ vùí×¯ Íû¤ v¼åì t¬ìH Ûìèûô¯
÷öÞìùéèçIèÜ Ììóíç vö vóðçí+Uë ùìæ v¼ èû»íú vôìíæì èPÓì væÈ¯ çíû ÐèÐÛ—»Ë óìÐI: çþìë
“Ûìëçéú ¼ìÓæìë ÑôÖ” †Œíp vöÛìíû vóèÔíúí×æ vö «*ìôd-È¤íëä ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ øìèÇÞû ß ÌøìèÇÞû è÷¬Qì? Óìëì
øëtøëÜ)Ùé vçâæÈ ÷öÞìë vóðçí+Uë ùìíæ ÌæÖ «*ûËçì èâíÐ Çìôì ¼@¬ûc ¯ ÍÈ ùéèçIèÜ øìÒ ôëìë ¼âú
çìÈ Ììâëì Ûìû ß «*ôëË óãíúë èóíôÈ æäë vóû¯ «*ôëíËë ÌìíÜì÷æìú Ìì¼íû Ûì»ì-×`ó ÈçÖìèó «*¼à¯
Ûìûùç ÌìíÜì÷æìë âãÔÖ ÅøäéûÖ ðíû ¼ìÓæç+U¯ ÌÇÞìÁ ÷öÞìôìëëì vö ÓâÞçí+U èûxHì¼é v¼È ÓâÞçí+Uë Ìè¬Qâ?
ÜáÖ ôé è×Ü Íû¤ vôâæ ôíëÈ ûì çì øìßúì ¼@¬ûc ûíÜ çþìëì âíæ ôëíçæ çì Ûìûùç ÌìíÜì÷æìë èû»ú
ðíû¯ øóIèÜíô vóÐôìíÜë øèëí«*èáíç vûìÄìß äëgèë¯ øèëíÐí» øìÒÖ øóIèÜë ¼ëÜìÇÞ• ÌìèÛ«*ìèúô ÌÇÞ
ß ¼ìèðçÖâïÜ ¼¤¹ì¬Q? ÌìíÜì÷æìß Çìôíû¯ ¼ûìë Ììíù ÌûÐÖ ÍÈ øóIèÜë Ììèû,¬›ìíëë Åí!ÐÖ• Èèçûü+•
Ììèû,¬›ü ç û¬t¬ë; øèë÷ú Íû¤ ¼@øìèóç †Œí¬pë ëCø ÈçÖìèóë ÌìíÜì÷æì äëgèë¯ ôìëË ÍÈ èûÐÐçôéú «*ôíGFë
v¼îäíæÖÈ óÐâ Ðçìjéë ‘ë÷æìôìÜ ¼@¬a H éo ú èûçôÞ øëûçéÞ øöÞìíú ÌìíÜìè÷ç ðíû’ øóIèÜë ¼íà Ììâìíóë
øèë÷ú Ùíåí×¯
1¿3 ÷öÞìùéèç Ììèû,¬›ìíëë Èèçûü+

ëìäÊæèçô ß ¼ìâìèäô Ìèòëçìú èû÷èÜç ðíú øìÜ ëìäí&ë øëûçéÞ ¼âíú ûT vûîºo ÓâÞìûÜ@¬éH vùî§Û—
èâ ¼¤Ü†‰ óïëûçéÞ Ì˜ÜIèÜíç Ììx*ú vææ¯ væøìÜ vûîºo ÓâÞìûÜ@¬éH íóë ÌæÖçâ Ììx*úòÜ ðíú ßíÒ¯ ØíÜ
ÅèæÐ-èûÐ Ðçíôë øãèÇ-¼¤†Œìðôëì væøìÜ vÇíô ûT vûîºoøèã Ç vøíúè×íÜæ¯ ðä¼æ (Brian Hodgson)
¼ûÞ«Ç* â væøìÜ vÇíô çìèQŸô vûîºoÓíâÞë ÌíæôIèÜ øãèÇ Ììèû,¬›ìë ôíëæ Íû¤ øëéáìë äæÖ v¼IèÜ èûèÛˆ‰
Þ (Eugene Burnouf) ÍÈ øãèÇIèÜë èÛè+íç vûîºoÓíâÞë Èèçðì¼
«*ì÷ÖèûóÖì÷÷Þì vôí\ øìèÒíú vóæ¯ ûãæØ
ë÷æì ôíëæ¯ ðä¼æ-Íë øë væøìíÜ èùíúè×íÜæ ëìÈå (Daniel Wright)¯ èçèæß vôè@¬ä uH èûxHèûóÖìÜíúë
äæÖ ÌíæôIèÜ âïÜÖûìæ øãèÇ ¼¤†Œð ôëíç v÷íúè×íÜæ¯ ðä¼æ ß ëìÈå-Íë øë ÌíæíôÈ væøìíÜ öìæ¯
vûwìÜ (Cecil Bendall) 1897 èÔušìíj væøìíÜ èùíú “¼ãÛìè»ç ¼¤†Œð” æìíâ ÍôÔìèæ øãèÇ èæíú Ììí¼æ
ß 1905 èÔušìíj †Œpìôìíë «*ôìÐ ôíëæ¯ ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ ß ÍÈ øãèÇ-¼¤†Œìðôíóë âíÓÖ ÌæÖçâ¯ Ðìt¬éŸ
âðìÐú ÍèÐúìèåô v¼ì¼ìÈèåë øãèÇ¼¤†Œð ôìíöÞ èæöãk ðíú èçæûìë væøìíÜ èùíúè×íÜæ¯ 1897-98 èÔušìíj
óãûìë ß 1907 èÔušìíj Ììíëôûìë væøìÜ öìæ¯ Ðìt¬éŸ ë «*Çâûìë væøìÜ öìßúìë ÌìíùÈ çìèQŸô vûîºoÓâÞ
¼@¬íH ao èûíÐ»Úíóë Ìæã¼èaoÁ¼ì vóÔì èóíúè×Ü¯ vûwìÜ• ôìßíúÜ ß ëìíä\ÜìÜ èâírë çìèQŸô vûîºoÓíâÞë
øãèÇë èûûëË Íû¤ çìèÜôì «*ôìèÐç ðíúè×Ü¯ çþìë èPçéúûìë væøìë öìßúìë Ììíù vûwìÜ-Íë ¼ãÛìè»ç
¼¤†Œðß ðìíç Íí¼è×Ü¯ Ðìt¬éŸ âÐìÈíúë ç·çéúûìë ‘1907’ væøìÜöìrì ÌûÐÖ èûíÐ» ØÜ«*¼ï ðú¯ ÍÈûìíë
èçèæ “÷öÞÖì÷öÞÖèûèæfú”-Íë ¼aoìæ øìæ ß væøìíÜë ëìäóëûìë †Œpìùìë vÇíô èçèæ «*ì: øãèÇë æôÜ ¾çèë
ôíë Ììíææ¯ Ðìt¬éŸ âÐìÈ ÌæÖìæÖ ¼¤†Œð†Œpß vøíúè×íÜæ¯ ÍIèÜ ðÜ öÇì¹íâ_1¿ ¼íëìäûuíäë ¼åéô
“vóìðìíôì»”• 2¿ vâÔÜì åéôì¼ð ôìÿøìíóë “vóìðìíôì»”• 3¿ vûîºoçíQŸë øãèÇ “õìôìËÞû”¯
1916 èÔušìíj ûàéú ¼ìèðçÖ øèë»Á vÇíô “ðìäìë øãëìË û×íëë ûìàìÜì Ûì»ìú vûîºo ùìæ ß vóìðì”
æìíâ ¼¤ùüðéç øãèãþ ÇIèÜ «*ôìÐ ÜìÛ ôíë¯ ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ ë †Œp «*ôìèÐç ðßúìë øíëß ÷öÞì ¼¤¹ì¬Q? ÌæÖìæÖ
ÅíGXÔíöìùÖ ûT çÇÖ Ììèû,¬›ü ç ðú¯ Ðìt¬éŸ âÐìÈ ÍÈ ùìæIèÜë èçû[èç Ìæãûìíóë ôÇì äìæíçæ èô¬Q; v¼È
9
Ìæãûìó èçèæ ûÖûðìë ôëíç øìíëæèæ¯ èçû[èç Ìæãûìóèåë «*Çâ ¼aoìæ ôíëæ ¼ãæéèçôhâìë ÷íªìøìÓÖìú¯
‘Indian Historical Quarterly’ (Vol. III, 1972) øèrôìú ÍÈ èçû[èç Ìæãûìó ¼@¬íH ao ÌìíÜì÷æì «*ôìèÐç
ðú¯ øãèÇÔìèæë èçû[èç Ìæãûìó «*Çâ «*ôìÐ ôíëæ «*íûìÓ÷\ ûìù÷é¯ øíë «*íûìÓ÷\ ûìù÷é ß Ðìè¬Q? èÛáhë
öã†Š ¼@øìóæìú “÷öÞìùéèçíôì»” æìíâ «*ôìèÐç ðú¯ èçû[èç Ìæãûìó vÇíô äìæì vùÜ âïíÜ ÍôíÐìèå ÷öÞìë
Íôèå ¼¤ôÜæ è×Ü¯ Ðìt¬éŸ âÐìÈ-Íë «*ì: øãèÇ öì Ììóíç åéôì†Œp çìíç 50èå øó ¼¤ôèÜç¯ øëûçéÞ ÍÈ
Ììèû,¬›ìëIèÜ ÷öÞì¼@¬a
H éo ú Úìæ÷÷Þìë váír èûíÐ» Û—èâôì èæíÜß ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ ë Ììèû,¬›ìë ûì¤Üì Ûì»ìë Ììèó
èæóÞÐæ «*ìè: ¼¤ûìó èðí¼íû ¼ìÓìëË äæâìæí¼ vö Ìì`óìÜæ ¼üè,% ôëíç ¼âÇÞ ðíúè×Ü v¼ëôâ vôìíæì
Ììí`óìÜæ ÍÈ øëûçéÞ Ììèû,¬›ìëIèÜ ¼üè,% ôëíç øìíëèæ¯
ÌÓÖìú ¼¤íáø ½ äìçéúçìûìóé ÌìóíÐÞ ß Úìæ÷÷Þìë v«*ëËìú ÅPãºo ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ ç·çéúûìë væøìÜ
öìrìë ‘1907’ ¼âú vö øãèÇ¼âïð øìæ çì “ðìäìë û×íëë øãëìË ûìàìÜì Ûì»ìú vûîºo ùìæ ß vóìðì” ‘1916’
æìíâ «*ôìèÐç ðú¯ Ðìt¬éŸ âÐìÈ óìèû ôíëæ ÍIèÜ ûì¤Üì Ûì»ìë Ììèó èæóÐÞæ¯ øíë ÌæÖìæÖ «*ì¼èàô çÇÖß
Ììèû,¬›ü ç ðú¯
1¿4 øãèÇ øèë÷ú

ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ çþìë Ììèû,¬›ü ç øãèÇ¼âïíðë Ûì»ì Ììèó ûì¤Üì ûíÜ âíæ ôëíÜß Ûì»ìçìè+Uôëì ÍÈ âç
t¬éH ôìë ôíëæèæ¯ ¼ãæéèçôhâìë ÷íªìøìÓÖìú çþìë ‘The Origin and Development opf the Bengali
Language’ †Œíp «*âìË ôíëæ Ðìt¬éŸ Ììèû,¬›ü ç ÷öÞÖì÷öÞÖèûèæfú” æìâíÓú ‘æìâ ¼@øìóô «*ó+’ øãèÇèåÈ ûì¤Üì
Ûì»ìë «*- èæóÞÐæûìðé• ÌæÖIèÜ æú¯ ¼ãçìë¤ ÍÈ øãèÇèåÈ ûì¤Üì èûóÖì÷÷Þì ëè¼ôíóë èûíû÷Ö¯ ¼ìÓìëËÛìíû
ÍèåÈ ÷öÞìøíóë øãèÇ èðí¼íû øèëè÷ç¯
æìâøír øãèÇë âìø 123/4 ″ + 17/8 ″¯ çìÜøírë øãèÇ¯ âïíÜ Ôãû ¼@¬ûc ç 70èå øìçì è×Ü¯ øãèÇèå
Ôè„ç¯ âìíÄë ôíúôèå øìçì ‘35• 36• 37• 38• 66’ væÈ• vÐ» øìçìèåß ¼@¬ûc ç øìßúì öìúèæ¯ øìçìë
ÅÛú øüVìíçÈ vÜÔì¯ «*èç-øüVìú 5 øÂdèk èÜèÔç• ûÖèç¹â 65ô øüVì¯ øãèÇë èÜèø ûì¤Üì• ôóìè÷Á væßúìë
èÜèøë èô×ã æâãæì Ììí×¯ æìùèë èÜèøíçß øëûçéÞ ¼¤íÐìÓæ «*í÷,%ì vôìÇìß vôìÇìß v÷ìíÔ øí§¯ æìâøírë
741 ¼¤ûÁ çìèëÔèå vÇíô Ìæãâìæ ôëì öìú øãèÇèå «*ìú èçæíÐì û×íëë øãíëìíæì¯
«*íûìÓ÷\ ûìù÷é ß Ðìè¬Q? èÛáhÐìt¬éŸ ë öã†Š ¼@øìóæìú èûxHÛìëçé vÇíô 1956 èÔušìíj «*ôìèÐç ðú
“÷öÞìùéèçíôì»”¯ ÍÈ èçû[èç Ìæãûìóèå «*ôìèÐç ðßúìë ØíÜ Ðìt¬éŸ Ììèû,¬›ü ç øãèÇ ¼@¬a H éo ú èô×ã qì¬Q? ÓìëËìë
èæë¼æ ðú Íû¤ «*ì¼èàô èô×ã çÇÖ äìæì öìú¯
ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ ë ÓìëËìì è×Ü èçèæ ùìæ ß vóìðìë øãèÇ Ììèû,¬›ìë ôíëí×æ• åéôì Ììæã»èàô¯ ôéèçÞ÷í\ë
èçû[èç Ìæãûìó vÇíô èæèfçÛìíû äìæì vùÜ Ðìt¬éŸ âïÜ ùìæ ß vóìðìë øãèÇ Ììèû,¬›ìë ôíëæèæ/ åéôì†Œp
Ììèû,¬›ìë ôíëí×æ¯ åéôìôìíëë æìâ âãèæó+¯ âïÜùéèç ¼¤†Œíðë ùéèç ¼¤ÔÖì 100• åéôìôìë çìë vÇíô 50èå
ûì×ìÈ ôíë åéôì ë÷æì ôíëæ¯ ¼÷ëì÷ë åéôì†Œíp âïÜ ùéèç Çìíô æì• Íèóô vÇíô ÍÈ åéôìèå ûÖèç¹â¯
çìëìøó âãíÔìøìÓÖìú ÌûÐÖ çþìë “÷öÞìøó” Ðé»Þô øãè¬t¬ô ? ìú èçû[èç Ìæãûìóèå ¼@øíôÞ æìæì «*x‰
çhíÜí×æ¯ Íâæôé x*éâãíÔìøìÓÖìú çþìë ÌìíÜì÷æìú Íâæ Èèàçß èóíúí×æ vö ðúíçì âãèæó+ çþìë åéôìú
ùìæIèÜë ÅíGXÔ ôíëè×íÜæ âìr¯ ùìæIèÜ øëûçéÞ ¼¤íöìäæ¯
10
1¿5 æìâ-èûçôÞ
ûì¤ÜìÛì»ìë «*ì÷éæ èæóÐÞæ èðí¼íû vö †Œpóãèå øèëùèËç ðú v¼È “÷öÞÖì÷öÞÖèûèæfú” ß “x*éô·ÃôéçÞæ”_óãèåíô
èÙíëÈ æìâôëË èûçôÞ ûçÞâìæ¯ ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ çþìë ¼@øìèóç †Œípë Û—èâôìú èÜíÔè×íÜæ “1907 ¼ìíÜ
Ììûìë væøìíÜ èùúì Ììèâ ôçôIèÜ øãèÇ vóèÔíç øìÈÜìâ¯ ÍôÔìèæë æìâ ÷öÞÖì÷öÞÖèûèæfú¯ Åðìíç
ôçôIèÜ ôéçÞíæë ùìæ Ììí× ß çìðìë ¼¤t¬›ç ü åéôì Ììí×¯ ùìæIèÜ ¾ûÃûíóë ôéçÞíæë âíçì• ùìíæë æìâ
÷öÞÖìøó¯” ÜáËéú Ðìt¬éŸ âðìÐú ¼¤ôèÜç ùéç ß ¼¤t¬›ç ü åéôì óãíúë ôÇìÈ ÅíGXÔ ôíëí×æ¯ äìÿûéôhâìë
÷¹ûçéÞ çþìë “÷öÞìùéèçë Û—èâôì” †Œíp öÇìÇÞÈ èÜíÔí×æ æìâ-èûçíôÞë óãèå èæèëÔ¯ Íô óÜ ¼¤ôèÜç
ùéíçë ¼ïír æìâôëË ôëíç v÷íúí×æ• ÌæÖ óíÜë èûíû÷Ö ¼¤t¬›ç ü åéôì¯ øè„çíóë âíÓÖ vô vôìædd æìâ
«*íúìù ôëíç ÷ìæ çì «*Çíâ ÅíGXÔ ôëì öìô¯
æìâôçÞì «*ó+ æìâ
èûÓãíÐÔë Ûªì÷ìöÞ ÌìföÞ÷öÞì÷ú
«*íûìÓ÷\ ûìù÷é ÷öÞìùéèçíôì»
¼ãôâh ìë v¼æ ÷öÞìùéèç øóìûÜé
èçû[èç Ìæãûìíóë ¼ìáÖ âìæÖ ôíë öèó t¬éH ôìë ôíë væßúì ðú• Íèå øó¼¤ôÜæ øãèÇ æú• åéôì•
çìðíÜ “÷öÞìùéèçíôì»”• “÷öÞÖìøó”• “÷öÞìùéèç øóìûÜé” ÈçÖìèó æìâ Ì«*ì¼èàô ðíú ø§íû¯ v¼íáír
“÷öÞÖì÷öÞÖèûèæfú” æìâèå óüè,% Ììô»ÞË ôíë¯ èûÓãíÐÔë Ûªì÷ìöÞ åéôìë û¬t¬è; æíóÐÞô vxXìíôë “ÌìföÞ÷öÞì÷ú”
Ðj¼ìíøíá Íë æìâ çìÈ ëìÔíç v÷íúè×íÜæ¯ çíû Ììèû,¬›ìëô-¼@øìóô ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ ë ¼@‡ìæìíÇÞ
“÷öÞÖì÷öÞÖèûèæfú” æìâ ÌøèëûèçÞç ëìÔìë øáøìçé ÌíæíôÈ¯ vö †Œíp è¼ºoì÷ìöÞíóë ÷öÞ ‘Ìì÷ëËéú’ ß
Ì÷öÞ ‘Ìæì÷ëËéú’ èæèfçëCíø èæíóÞÐ ôëì ðíúí× çìÈ æìèô “÷öÞÖì÷öÞÖèûèæfú”¯ èûxHÛìëçé «*ôìèÐç
“÷öÞìùéèçíôì»”-Íë Û—èâôìú èÛáhÐìt¬éŸ ß ÍÈ âç «*ôìÐ ôíëí×æ¯ ÌûÐÖ ¼ãôâh ìë v¼æ âíæ ôíëæ
“÷öÞÖì÷öÞÖèûèæfú” æìâèå Ì™ºo• ™ºo ëCøèå ðßúì Åè÷ç “÷öÞÖìföÞÖ èûèæfú”¯
1¿6 ë÷æìôìÜ èûçôÞ

«*ì÷éæ ß âÓÖöãíùë ûì¤Üì ¼ìèðçÖ-èæóÐÞæIèÜë ôìÜ èæËÞíúë èû»úèå Iëg&øïË¯Þ çíû ô·è+ûì¼ ûì
÷„éóìí¼ë ôìÜ èæËÞíúë ¼â¼Öìë v÷íú ÷öÞìùéèçë ôìÜ èæËÞíúë ¼â¼Öìèå vùìrùçÛìíû èÛˆ‰ ëôíâë¯
ô·è+ûì¼ ûì ÷„éóì¼ Íôô ôèû¯ ÷öÞìùéèçë ë÷èúçì Íôäæ ææ• ûTäæ¯ ÍÈ ¼â¬t¬? vûîºo è¼ºoì÷ìöÞ ¼@¬íH ao
æìæì èô¤ûóèQ? «*÷èÜç è×Ü¯ Ììûìë Íþíóë ëè÷ç ÌæÖìæÖ æìæì ¼üè,%ë øèë÷ú øìßúì öìíE×¯ ÍÈ ¼ïrIèÜíô
Íôèrç ôíë ÷öÞìùèèçë ë÷æìôìÜ èæËÞíúë v÷,%ì ôëì ðíúí×¯ çíû ùíû»ôûùÞ Í èû»íú ¼ðâç ðíç
øìíëæèæ¯ «*Çíâ Ììâëì ÷öÞìë ë÷æìôìÜ èðí¼íû èûèÐ,% øè„çûùÞ vô vôìæ ¼âúèåíô ôé ôìëíË èæíóÞÐ
ôíëí×æ çì ¼ìëèË Ììôìíë ¼ìèäíú èóèE×¯
ë÷æìôìÜ èæíóÞÐíôë æìâ ë÷æìôìÜ è¼ºoìíQ?ë ôìëË
ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ ë âíç Ììèó è¼ºoì÷ìöÞ ÜãÈøìó
¼ãæéèçôhâìë ÷íªìøìÓÖìú óÐâ Ðçìjéë ÌçéÐ óéøWíëë “ÌèÛ¼âúèûÛà” ë÷æìú
âÓÖÛìù vÇíô PìóÐ ¼ìðìöÖ ôíëæ¯ ÌçéÐ óéøWë 1038èÔušìíj
Ðçìjéë vÐ»Ûìù¯ èçû[íç öìæ¯ ÷íªìøìÓÖìú ÜãÈíô ÌçéíÐë
11
‘elder contemporary’ âíæ ôíë ë÷æìôìíÜë
ÏÓ[Þ¼éâì èðí¼íû 950 èÔušìjíô èæíóÞÐ
ôíëí×æ¯ èæ@¬‰ ¼ éâìú ëíúí×æ ôìÿøìó¯
ôìÿøìíóë “vðûu ä -øèJôì-vöìùë-ìâìÜì”ë
ÌæãèÜèø 1919 èÔušìíj «*ôìèÐç ðú¯ ¼ãçëì¤
ôìÿøìíóë äéûÁôìíÜë èæ@¬¼‰ éâì 1199 èÔušìj¯
çþìë âíç Ììèó è¼ºoì÷ìöÞ ¼ëðøìó¯ Èèæ ÐìQ?
ëìTÜ ¼ì¤ô·çÖìúæ Ì,%â vÇíô ÍôìóÐ ëèáíçë ¼â¼ìâèúô¯ ÐìQ? ëèáç vÛìå-¼@¬ìŒ å
Ðçìjéë âíÓÖ¯ “èÔ-vt¬ìŒ Â-vó ÷æd”d -Íë ëìä&ôìíÜ ‘755-780’
èçû[íç öìæ¯ ¼ì¤ô·çÖìúæ âíæ ôíëæ ÜãÈøìó
ÓâÞøìíÜë ëìäí& vÐ»Ûìù ‘800’ øöÞQ? ûçÞâìæ
è×íÜæ¯
ÐðéóãGXìíðë âíç Ììèó è¼ºoì÷ìöÞ Ðûëøìó¯
Ðûëøìó ôâÜÐéíÜë äæÖ ¼¤t¬›íü ç óãèå ûÈ
ÐðéóãGìX ð ¼:â Ðçìjéíç vÜíÔæ¯ ôâÜÐéÜß èçû[ç-ëìä èô-vt¬ìŒ ¤-vó-
÷öÞìøíóë ë÷æì ™ëg¯ ÷æ-Íë ÌìðUìíæ 762 èÔušìíj èçû[íç öìæ¯
Í×ì§ìß ô@¬Ü H ì@¬ëH øìó ëìäì È\Û—èçë óéáìIëg¯
È\Û—èç øó¼@¬cíûë ‘721/22’ øìÜôèøçì¯
¼ãçëì¤ ô@¬ÜH ì@¬ëH øìó ¼:â Ðçìjéë vÜìô¯
«*x‰ ðÜ øè„çûíùÞë ÍÈ âçíÛó èô èæë¼æ ôëì ¼@¬ûc À ÍôûìíôÖ ¼@¬ûc æú¯ çíû ¼ãæéèçôhâìë çþìë
èû÷ìíë è¼ºoì÷ìöÞíóë èæíú «*÷èÜç ôìèðèæ ÑèçðÖíô Iëg& vóæèæ¯ è¼ÜÛþì ÜèÛ• Üìâì çìëæìÇ• èûæúíçì»
Ûªì÷ìöÞ «*âÔã øè„çûùÞ èô¤ûóèQ?IèÜíô Iëg& èóíúí×æ¯ èô¤ûóèQ? øìÇãíë «*âìË æú¯ çìÈ ÷öÞìùéèçIèÜë
ë÷æìôìíÜë ¼éâì èÔušéú óÐâ vÇíô PìóÐ Ðçìjéë âíÓÖ Óëì vöíç øìíë¯
1¿7 ÷öÞìë ÓâÞç+U

÷öÞìùéèçIèÜíç è¼ºoì÷ìöÞíóë Ìì÷ëËéú-Ìæì÷ëËéú ô·íçÖë èæíóÞÐ «*óìæ ôëì ðíúí×¯ ÍÈ èæíóÞÐ
vûîºoóÐÞæ-¼ìíøá¯ ÌûÐÖ vûîºo ÓâÞóÐÞíæë âíÓÖ æìæì vÛó ûçÞâìæ¯ ÷öÞìë ÓâÞç+U ûãÄíç vùíÜ vûîºoÓâÞ
ß óÐÞíæë ¹âèûûçÞíæë ¼ïrèåß vÔúìÜ ëìÔíç ðíû¯ ÍÈ ¹âèûûçÞíæë ¼ïírÈ Ììâëì ÷öÞìùéèçIèÜíç
¼ìÓæçí+Uë t¬ëH ø
C ÌìíÜì÷æì ôëû¯
¼ìëèÇ ×`óíôë ¼íà øèëqâíË èùíú ëìäøãr è¼ºoìÇÞ äˆŠ-äëì-âöçhÖâú vö äùÁ vóíÔè×íÜæ çì
çþìíô èû÷èÜç ôíëè×Ü¯ ÍçåìÈ èû÷èÜç ôíëè×Ü vö ëìäøãr è¼ºoìÇÞ øèëËç ðíÜæ çÇìùç ûãíºo¯ èð`óã
ëìäû¤íÐ äˆŠ†ŒðË ôëíÜß èð`óãÓíâÞë ¼¤t¬›ìë Ìèç¹â ôíë Íô æçhæ ÓâÞâç ß øíÇë ¼aoìæ èóíÜæ
èçèæ¯ çìè+Uôëì ÌûÐÖ ûãºío óíûë «*÷ìèëç ÍÈ ÓâÞçí+Uë ¼íà èð`óãÓíâÞë vôìíæì vôìíæì ÓìëËìë èâÜ Ôãíþ ä
øìæ èô¬Q; vûîºoÓâÞ ÌìÜìóì ÓâÞ èðí¼íûÈ ùí§ ÅíÒè×Ü¯ ûÜì vöíç øìíë «*÷èÜç ûuìsËÖÓíâÞë èûíëìÓé
è×íÜæ ûãºío óû¯ ÌæìKûìóé• áË&ûìóé vûîºoÓâÞ öìùöÚ«*Óìæ ôâÞØÜûìóé èð`óã ûuìsËÖÓíâÞë vÇíô ÌìÜìóì¯
12
ûãºío óû vóûçìë Ìè¬t¬&? ¼@¬íH ao æéëû vÇíôí×æ• âïèçÞøäï ìë Iëg& t¬éH ôìë ôíëæèæ• óã¥Ôâú äùíç óã¥íÔë vðçh
èæÓÞìëË ôíë âÓÖøÇ ÌûÜ@¬íH æë âìÓÖíâ çìë vÇíô èæûÞìË ÜìÛ ôëíç ûíÜí×æ¯ ÌÇÞìÁ Óuø g óé vûîºoÓíâÞ
ø˜t¬›ao ¼âûìíúë èûíÜìø¼ìÓæÈ èæûÞìË Íû¤ ÍÈ èæûÞìËÈ ¼ìÓÖû¬t¬¯;
ûãºío óíûë vóðçÖìíùë øë èæûÞìíËë t¬ëH ø
C • Åøìú ß Åí!ÐÖ èæíú âçèûíëìÓ vóÔì èóÜ¯ èæûÞìË èô
óã¥Ôâú• æìèô çìíç ÌæQ?¼Ôã À çì èô ÌÛìû-t¬Û H ìû ß Ìûì¬t¬û? èô¤ûì Ûìût¬Û H ìû ß ûì¬t¬û? À v¼ èô
äˆŠâüçÖh ë Ìçéç ÐìxHç äéûæ• æì èô vôûÜÈ òïÜíóíðë èæèfç èûæìÐÀ èæûÞìË èô ™Óã Ìð¤Úìíæë
èûíÜìø• æì çì Íôèå Ìèûèâx* ¼ãÔûìóÀ ëìäùüíðë• ¾ûÐìÜéë• øìåÜéøãírë Íû¤ ôèæí,¬›ë ¼âíú ÌæãèVç
vâìå ÷ìëèå vûîºo âðì¼¤ùéèçë ÌèÓíûÐíæ ûãºío óû-«*ó+ ÓíâÞìøíóíÐë “Ì(ôÇì” ûì Ûì»Ö èæíú vö ¼â¬t¬?
èûçôÞ ðú çì vÇíôÈ vûîºoÓâÞì÷ëíËë èûèÛˆ‰ øºoèç ûì öìíæë ¼üè,% ðú¯
vûîºoÓâÞ «*Çíâ «*Óìæ vö äãèå öìæ vÛíÂ vùÜ v¼ óãèå ðÜ ðéæöìæ ß âðìöìæ¯ ðéæöìæéëì âíæ ôëíçæ
ûãºèo æíóÞèÐç ÓÖìæ Íû¤ ÌæÖìæÖ ¾æèçô Ìì÷ìë-Ìì÷ëíËë Ìèç èæVìøïËÞ ¼ìÓæìë øíÇÈ èæûÞìË ÜìÛ ôëì
öìíû¯ ¼ìÓôíô ¼ìÓæì ôëíç ðíû ÐïæÖçìë• Ìè¬t¬&? íô Ìæè¬t¬í? & èûÜã: ôëìë âìÓÖíâÈ ÐïæÖçìíô øìßúì
öìíû¯ ðéæöìæéíóë ÍÈ øÇ èæûüè+âïÜô ÐïæÖçìë øÇ_ÍôÓëíæë ÌìKíôè\ôçìÈ Íë øèëËèç¯
âðìöìæéëì èæûÞìË ÜìÛ ôëìë ¼ìÓæìë v÷íú ûãº&o ÜìíÛë ¼ìÓæìíôÈ ûí§ì ôíë vóÔíÜæ¯ çþìíóë âíç
ûãºío óû è×íÜæ ôëgËìÙæâïèçÞ¯ èûíxHë ¼â¬t¬? ôëgËì ÙæéÛ—ç ðíúÈ vöæ çþìë väÖìèçâÞú èóûÖ vóðÔìèæ ùí§
çhíÜè×Ü¯ çþìë ÍÈ ôëgËìë vár ™Óã èûxHâìæíûë âíÓÖ ¼éâìûºo è×Ü æì• èæèÔÜ äéûíôìèåë èÛçë
èæ¥¼éâÛìíû øèëûÖì: è×Ü¯ âðìöìæéëì çìÈ èæûÞìËÜìíÛë èûíëìÓé è×íÜæ¯ çþìíóë ÌìóÐÞ è×Ü ÍÈ
èæûÞìËÜìíÛë Åøöãk ðíú èæûÞìËíô Åíøáì ôëíç ðíû¯ óã¥Ô-«*øéè§ç «*ìËéíóë äæÖ ôGF-ôGFìQ?ë
vóðÓìëË ôíë vûìèÓ¼+Uíô Ìûòìæ ôëíç ðíû ôhÐÜ-ôíâÞë äæÖ¯
øëûçéÞôìíÜ âðìöìæ ÓâÞâíçë âðì ‘ûüðÁ’ öìíæ ¼âìíäë ¼ûÞ¬t¬í? ëë øìëùìâé vÜìíôë òìæ ôëíç
ðÜ¯ âðìöìæ ÓâÞâíçë èûèÛˆ‰ èûÛìäíæë âíÓÖ «*Óìæ ðíú ÅÒÜ æìùìäãíÞ æë ÷çhí,¬›ìèå-èûèæâãkÞ ÐïæÖçìûìóé
âìÓÖèâôûìó¯ ÍÈ ç+U Ìæãöìúé øëâìÇÞç+Uíô ¼çÖ ûÜì öìú æì• èâÇÖìß ûÜì öìú æì• çóãÛúß ûÜì öìú
æì_ÌæãÛúß ûÜì öìú æì/ çì Ììí× ûÜíç øìèë æì_væÈß ûÜíç øìèë æì_Ììí×ß ûíå væÈß ûíå
ûÜíç øìèë æì• Ììí× Íû¤ væÈ vôìíæìåìÈ ¼çÖ æú çìß ûÜíç øìèë æì¯ øëâìÇÞ ¼çÖ ÍÈÛìíû ÷çhí,¬›ìèå-
èûèæâãkÞ _Íû¤ vö ç+U ÷çhí,¬›ìèå-èûèæâãkÞ çìÈ ðÜ ÐïæÖ¯
ç¬QŸ èð`óã æì vûîºo ÍÈ èæíú çôÞ «*÷èÜç Ììí×¯ Ììâëì ûÜû ç¬QŸ èð`óãß æú• vûîºoß æú¯ ç¬QŸ Íô
èûíÐ» vóðûìóé ¼ìÓæøºoèç öì èð`óã Íû¤ vûîºoÓíâÞ «*íûÐ ôíëè×Ü¯ Ì,%â-æûâ Ðçìjé vÇíôÈ âðìöìæé
vûîºoÓíâÞë ¼íà çí¬QëŸ èâÜíæ èûèÛˆ‰ ç¬QìŸ èx*ç vûîºoöìíæë Ålcû ðíç Çìíô¯ èðâìÜíúë øìóíóíÐ
Ìûèòç væøìÜ• Ûhåìæ• èçû[ç «*Ûè· ç vóíÐë ¼íà ûìèËäÖ ¼ïírÈ vðìô ÌÇûì ûì¤ÜìóíÐë ÌæìöÞíùìVéë
«*ÛìíûÈ vðìô ûì¤ÜìíóíÐ ÍÈ ¼âú ç¬QŸ èûíÐ» Iëg& ÜìÛ ôíëè×Ü¯
ûOöìæé ¼ìÓôëì çþìíóë öìíæ â\• âã°ì• â„Ü ×ì§ìß æìæì «*ôìë vóûíóûéë øïäìÌ÷Þæì• ÓÖìæÓìëËì ß
ÌæÖìæÖ IðÖ çìè¬Qô Ÿ è¹úìë «*ûçÞæ ôëíÜæ¯ væøìíÜ ç¬QìŸ èx*ç vûîºoÓâÞ ôìÜ÷¹öìæ æìíâ øèëè÷ç ðÜ¯
ôìÜ÷¹öìæéëì xHì¼-«*xìH ¼ «*ûìð èæú¬QíŸ Ëë âìÓÖíâ ôìÜ÷¹ Ìèç¹â ôëíç ÷ìÈíÜæ¯
ûOöìæéëì âíæ ôëíçæ èæûÞìíËë øë èçæèå Ìûòì_ÐïæÖ• èûÚìæ ß âðì¼ãÔ¯ ÐïæÖçìë øëâÚìæíô
çþìëì ûÜíÜæ èæëìKì Íû¤ èæëìKì vóûéëCíø ôèGFç ûíÜ çþìë æìâôëË ðÜ ¾æëìKìíóûé¯ ¼ìÓíôë vûìèÓè÷+
öÔæ èæëìKìú èûÜéæ ðíú öìú çÔæ äˆŠ væú âðì¼ãÔ¯
13
ûÜìÈ ûìTÜÖ ÍÈ ¼ìÓæøºoèç ÌçÖQ? IðÖ ß ôèÒæ¯ Iëg ô·øì ×ì§ì ÍÈ øíÇ Ííùìíæì öìú æì¯ çìÈ
ûOöìæé ¼ìÓæøºoèçë ÌøèëðìöÞ Ìà è×Ü Iëg¯ Iëgëì ¼ìÓæâìíùÞë vôìædd øíÇ èÐí»Öë t¬Û
H ìûùç «*ûËçì
Ììí× v¼Èåì ùÛéëÛìíû èû÷ìë-èûíxX»Ë ôíë çíû èòë è¼ºoìíQ? Ìì¼íçæ¯ ÍÈ èû÷ìëøºoèçíô ûÜì ðç
ôhÜèæËÞú øºoèç¯
vûîºoÓíâÞë ÍÈ èûèÛˆ‰ ÐìÔìú èûÛìäíæë èû»úèåíô vëÔìè÷ír «*ôìÐ ôëì vöíç øìíë¯
ûãºío óû «*÷ìèëç
âïÜ vûîºoÓâÞ
ðéæöìæ âðìöìæ
ÐïæÖûìó èûÚìæûìó ûOöìæ ôìÜ÷¹öìæ
¼ðäöìæ
÷öÞìôìëùË çþìíóë ¼ìÓÖû¬t¬; ûíÜ vö âðì¼ãÔíô èæíóÞÐ ôíëí×æ çìß èô¬Q; Èèçûì÷ô ÓìëËì¯ ÍÈ
ÓìëËìë t¬ëH ø C ûãíÄ væßúìë äæÖ “¼ðä” Ðíjë ûÖìÔÖì «*íúìäæ¯
¼ðä Ðíjë ¼ìÓìëË ÌÇÞ v¼ìäì (easy)¯ èûíÐ» ÌÇÞ ¼ð äìúíç Èèç ÌÇÞìÁ ¼ðäìç¯ vö ÓâÞ vö û¬t¬ë;
äˆŠ vÇíôÈ t¬ç H ÅÁøˆ‰ çìÈ çìë ¼ð-ä¯ vûîºoëì ÌìKìë Ìè¬t¬&? èûxHì¼ æì ôëíÜß ÓâÞôìú ûì çÇçì vÇíô
ÅÁøˆ‰ vûìèÓè÷í+ë ôÇì ûíÜí×æ¯ ÓâÞôìú èæçÖ ôëgËìâú Íû¤ Ììæ`óøïË¯Þ èæçÖ&• ôëgËì Íû¤ Ììæ`ó
vûìèÓè÷í+ë ¼ðäìç ÓâÞ¯ vûìèÓè÷í+ë ßÈ ¼ðäìç ÓâÞ ÌûÜ@¬æH ôíë ¼ìÓæìë èÛè+ òìèøç ðíúí× ûíÜ
Í äìçéú ¼ìÓôíóë ¼ðä ¼ìÓô ûÜì ðú¯
èûíÐ» øìèëÛìè»ô ÌíÇÞ ¼ðä ûÜíç vûìÄìú “¼-ð-ä” ÌÇÞìÁ “¼” Ììë “ð” óãèå çí+Uë öãùæºo ØÜ¯
“ä” ûÜíç vûìÄìú vöìù ûì èâÜæ¯ ¼ëð øìíóë ô-Ô vóìðì Ìæã¼ìíë “¼” ðÜ «*Úì ûì ÐïæÖçì ‘t¬éŸ ç+U’ Íû¤
ð-Íë ÌÇÞ ðÜ Åøìú ûì ôëgËì ‘øãë»g ç+U’¯ ÍÈ óãíúë èâÜíæ ¼ðä âðì¼ãÔ ÜìÛ ôëì öìú_vûìèÓè÷í+ë
t¬ëH íC ø èòç ðßúì öìú¯ øìèÇÞû ¼ãíÔë âíÓÖ æë-æìëé èâÜæ ¼ãÔ vöíðçh ¼íûÞì+â v¼íðçh Ìèæ¥íÐ»
èâÜæ¼ãíÔë Åøâìíæ ¼ðä âðì¼ãÔíô ûÖìÔÖì ôëì ðíúí×¯
Ìíæô ÷öÞìíçÈ ¼ðä âðì¼ãíÔë tø,% ÅíGXÔ Ììí×_
1) èóÆ ôèëÌ âðì¼ãð øèëâìË ‘1æ¤’
2’ ûìåç èâèÜÜ âðì¼ãð ¼ìàì ‘8 æ¤’
3’ ¼ðäìæ`ó âðì¼ãð ÜéíÜþ ‘27 æ¤’
4’ èæÌ øèëûìíë âðì¼ãíð ÇìèôÅ ‘49 æ¤’
âðìöìæéíóë èæûÞìË vöâæ ÌèæûÞ÷æéú• ôìúûìôè÷í+ë Ìçéç_vçâæ ¼ðäöìæéíóë èæûÞìËäìç âðì¼ãÔß
ÌûìÂdâd æí¼ìíùì÷ë¯
ôìÿøìó èÜíÔí×æ “ÛË ôÈí¼þ ¼ðä vûìÜûì äìÌ¯ / ôìÌ ûìô è÷Ì ä¼ãË ¼âìÌ¯¯” ôìú-ûìô è÷+ öÔæ
ÍÈ ¼ðäìæí`óë ¬t¬í? ë Åøæéç ðú çÔæ ûìíôÖë Pìëì Íë t¬ëH ø C èæËÞú vôâæ ôíë ¼@¬ûc À çìÈ Ðìt¬Ú
Ÿ ìæ
¼ðä âðì¼ãÔ ÜìíÛë ÌQ?ëìú¯
14
÷öÞìôìëëì ÍÈ ¼ðä âðì¼ãíÔë èû«*çéíø vëíÔí×æ qìèQ?âú äùÁíô¯ Ûh¼ô ã h çþìë øíó äìèæíú èóíúí×æ
“ÌìÈÍ ÌËãÌæì Í äùíë Ûì¤èçÍþ v¼ì øè§ðìÈ”_Ììèóíç ÌæãÁøˆ‰ Í äùÁ qìèQ?íç «*èçÛìç ðú¯ “âëgâëéè÷
ùaoæÌëé óìøË øèçèû@¬ãH äÈ¼ì¯ Ý ûìçìûí+þ v¼ì èóÆ vÛìÈÌì Ìíøþ øìÇë äÈ¼ì¯¯ Ý ûìèao¼Ì ã ì èäâ vôèÜ
ôëÈ vÔÜÈ ûTèûÓ vÔÜì¯ Ý ûìÜãÌì vçíÜþ ¼¼ë è¼¤íù ÌìôìÐ ØhèÜÜì¯¯ Ý ëìÅçh ÛËÈ ûìå Ûh¼ô ã h ÛËÈ
ûìå¼ÌÜì ÌìÈ¼ ¼ðìû¯” âëgâëéè÷ôì• ùaoûæÞ ùëé• óøÞË-«*èçèû@¬•H ûìúãë ÌìûíçÞ ¼ãóÆü ðßúì äÜ• ûaoÖìøãírë
ûTèûÓ vÔÜì• ûìÜãôìíçÜ• ÐÐôÐüà• ÌìôìÐôh¼âã Í¼ûíë âíçìÈ qìQ? ß Ì¼@¬ûc äùíçë ¼û èô×ã¯
÷öÞìë ¼ìÓÖû¬t¬ë; ÌìíÜì÷æìú vö è¼ºoìQ?IèÜ væßúì vöíç øìíë çì Íûìë ¼ïrìôìíë ¼ìèäíú vóßúì vöíç
øìíë ½
1’ ÷öÞìôìëíóë ¼ìÓÖû¬t¬; ¼ðäâðì¼ãÔ âðìöìæéíóë èæûÞìíËë âíçì ÌûìÂdâd íæìíùì÷ë ðíÜß çì Èèçûì÷ô
ÓìëËì¯
2’ ¼ìÓìëË âìæãí»ë ø˜t¬›aìo Kô vóíð èòç ¼¤ûüç è÷í+ qìèQ?ûÐç Ììèóíç ÌæãÁøˆ‰ Í äùÁ
«*èçÛìç ðú¯ ø˜t¬›íaoë ÓìëËì Ììèó vûîºoÓíâÞë ¼íà ÷öÞìôìëíóë vöìù Íû¤ Ììèóíç ÌæãÁøˆ‰ äùíçë
ÓìëËì èûÚìæûìóéíóë ¼íà ÷öÞìôìëíóë vöìù ¼ïè÷ç ôëí×¯
3’ ¼ódId ëgë Èèàíç ¼ìÓô ¼¤ûüç è÷+íô ¼ðäè÷í+ øèëËç ôíë t¬¼H ¤íûóÖ ¼ðäâðì¼ãÔ ÌæãÛû
ôëíûæ¯
vôìæ Åøìíú v¼È ¼ðäâðì¼ãÔ ÌæãÛû ôëì öìíû çì ÷öÞìë ¼ìÓæçí+Uë ÌQ?ùç Þ ¯ ûÜìÈ ûìTÜÖ ÷öÞìë
vóðûìóé ¼ìÓæçí+U ç¬QìŸ ÷ìíëë «*Ûìû Ììí×¯ Ììâëì «*Çíâ ç+UùçÛìíû v¼È øºoèçë ÅíGXÔ ôëû¯
Ììâëì ÌìíùÈ ûíÜè× “¼-ð-ä” ûÜíç «*Úì-Åøìú ûì ÐïæÖçì-ôëgËì ‘t¬éŸ ç+U ß øãë»g ç+U’-ë èâÜæíô
vûìÄìú¯ ÐïæÖçìíô ûÜì ðú “«*Úì” ôìëË ÐïæÖçì ÚìæÈ vçì ðÜ «*Úì¯ ôëgËìíô ûÜì ðú Åøìú ôìëË ôëgËìÈ
èûxHäéíûë âàíÜë Åøìú¯ ÍÈ «*íÚìøìíúë èâÜæ ðíÜ ÜìÛ ðú vûìèÓè÷+¯ óÐÞíæë èóô vÇíô ÐïæÖçìÈ
ðÜ †Œìðô_ principle of subjectivity; Ììë ôëgËì ðÜ †ŒìðÖ_ principle of objectivity; ÍÈ †ŒìðÖ-
†Œìðôí&ë óãèå «*ûðâìæÓìëì èæ¥íÐí» èûÜéæ ðíú öìú vö ÌPúçí+U v¼È ÌPúç+UÈ ðÜ vûìèÓè÷+_¼ðät¬ëH ø C ¯
vöìù¼ìÓæìë èóô vÇíô vóÔì öìíû Ììâìíóë vóíðë âíÓÖ èçæèå «*Óìæ æìè§ Ììí×_Íôèå ûìâùì ‘xHì¼ûìðé
æìè§’ Ìøëèå ðÜ óèáËùì ‘«*xìH ¼ûìðé æìè§’ Íû¤ Ììíëôèå æìè§ ðÜ âÓÖùì¯ ÅÛú æìè§ë è¹úì Íû¤
Óìëìíô ÌûÜ@¬æH ôíë ÷íÜ ¼¤¼ìëùèç¯ Íë Íôèå Ûû ‘Ìè¬t¬&? ’ Ìøëèå èæûÞìË ‘Ìæè¬t¬&? ’• Íôèå ¼üè,%
Ìøëèå ¼¤ðìë¯ Íôèå Èèç Ìøëèå væèç¯ ÍÈ ÅÛú Óìëìíô èæúè¬Qç Ÿ ôíë çìíóë t¬ìH Ûìèûô èæ@¬ù‰ ìÓìëìíô
âóÖùì øíÇ ÏÓ[Þùì ôëíç øìëíÜ ÌPú vûìèÓè÷+ ûì ¼ðäìæ`ó âðì¼ãÔ ÜìÛ ðú¯ vûîºoçí¬QŸ ÍÈ æìè§ríúë
æìâ öÇì¹íâ ÜÜæì• ë¼æì ß ÌûÓïèçôì¯ Íôèå è÷írë ¼ìðìíöÖ èû»úèå vûìÄìíæì vöíç øìíë ½
¼ðäìæ`ó
ÜÜæì ë¼æì
[øëâìæ`ó ] [«*Çâìæ`ó ]
èûëâìæ`ó
ÌûÓïèçôì
15
ÐïæÖçì ß ôëgËìë èâÜíæ ¼ìÓô vö ¼ðäìæ`ó ÜìÛ ôíëæ çì ðÜ ÷—§ìQ? Ììæ`ó¯ ¼ìÓô èûèÛˆ‰ Ììæí`óë ¬t¬ë?
Ìèç¹â ôíë çíû ¼ðäìæí`ó Åøæéç ðæ¯ ÍÈ ¼ðäìæí`ó Åøæéç ðßúìë äæÖ óèáËì ë¼æì ‘øãë»g t¬Û H ìû’
ß ûìâì ÜÜæì ‘t¬éŸ t¬Û
H ìû’ ÅÛíúë t¬ìH Ûìèûô èæ@¬Ó‰ ìëìíô èæúè¬Qç
Ÿ âÓÖùì ÌûÓïèçôìë âíÓÖ ÏÓ[Þùìâé ôëíÜ
¼ðäìæ`ó ÜìÛ ôëì öìíû¯
ßøíëë ÍÈ ÌìíÜì÷æì vÇíô vûìÄì vùÜ ¼ðä âðì¼ãÔ ¼ðäöìæéíóë ¼ìÓÖû¬t¬; Íû¤ çìíóë ¼ìÓæøºoèç
ç¬QìŸ èx*ç¯ çìíóë ¼ìÓÖû¬t¬; ¼@øèôÞç ÓìëËìú vöâæ èûèÛˆ‰ öìíæë ÓìëËì èâíÐ Ììí× vçâæÈ çìíóë ¼ìÓæ-
øºoèçíçß ç¬QìŸ ÷ìë ‘èÐû-Ðèk ç+U’ èûíÐ»Ûìíû è¹úìÐéÜ¯ çûã ÷öÞìôìëëì Èèàç«*Óìæ vö ùéèçíç çþìíóë
¼ìÓæ øºoèç ß ÌæãÛû çhíÜ Óíëí×æ çìë èûèÐ,%çì Ìt¬éH ôìë ôëì öìú æì¯
ÐèÐÛ—»Ë óìÐI: çþìë “Ûìëçéú ¼ìÓæìë ÑôÖ” †Œíp ÷öÞìôìëíóë ÍÈ ¼ìÓæøpìíô ÅÜåì¼ìÓæ
ûíÜí×æ¯ «*ì¼èàô øó Åºoìë ôíë èçèæ vóèÔíúí×æ Ûìëçéú ¼ìÓôíóë âíÓÖ ÍÈ ÅÜåì¼ìÓæ_èæ@¬ù‰ ìâé
ùèçíô ÏÓ[Þùìâé ôëì• èûëgºío t¬ìŒ íç ùâæ_¼ã«÷* èÜç è×Ü¯ ÷öÞìôìëíóë ¼ìÓæß ÍÈ Óìëìë Ìæãùìâé¯ Ììûìë
¾ûÃû ¼ðèäúìùË ß ûìÅÜëìß ÍÈ ÅÜåì¼ìÓæ ôíëæ¯
ÌÓÖìú ¼¤íáø ½ ÷öÞìôìëíóë ¼ìÓÖû¬t¬; ß ¼ìÓæç+U ¼@øèôÞç ÓìëËìú èûèÛˆ‰ vûîºo öìíæë âçìóÐÞ
èâíÐ Ììí×¯ ÍÈ ¼ìÓæç+U èûíÐ» vóðÚìíæë ßøë èæÛÞëÐéÜ¯ ûìâùì ß óèáËùìë èæ@¬ù‰ èçíô âÓÖùìú
èûèÛˆ‰ ÷¹ ß ø‚íÛíó ÏÓ[Þùì ôíë ¼ðt¬ìŒ íë èòèç èóíç øìëíÜ ¼ìÓÖû¬t¬; ¼ðä âðì¼ãÔ ÜìÛ ôëì öìú¯
çÔæ Ììt¬ìH óæ ß Ììt¬ìH óíôë vÛó Üã: ðú¯
1¿8 ÷öÞìë Ûì»ì
÷öÞìë Ûì»ì-¼¤¹ì¬Q? ÌìíÜì÷æìíô Ììâëì óãèå èÛˆ‰ èÐíëìæìíâ ÌìíÜì÷æì ôëû¯ «*Çâç ¼ãæéèçôhâìë
÷íªìøìÓÖìíúë ‘The Origin and Development of the Bengali Language’ †Œp Ìæã¼ìíë ûì¤Üì Ûì»ìë
«*ì÷éæ èæóÐÞæ èðí¼íû Íë Ûì»ìçìè+Uô ÌìíÜì÷æì ¼¤íáíø ôëû¯ øíë ÷öÞìùéèçíç ûÖû´ç ÐjIèÜë
ûì÷ÖìÇÞ ß ÌìèÛ«*ìèúô ÌÇÞ ¼¤¹ì¬Q? ÌìíÜì÷æìß Ììâìíóë èûíû÷Ö ðíû¯
÷öÞìøíóë Ûì»ì vö ûì¤Üì çìë ¼øíá Ììâëì Ó[èæçìè+Uô ß ëCøçìè+Uô öãèkIèÜ ¼¤íáíø çhíÜ Óëû¯
«*Çíâ Ó[èæçìè+Uô öãèk¼âïð vøÐ ôëì ðÜ¯ ÍÔìíæ âíæ ëìÔíç ðíû ÷öÞìë Ûì»ì «*--ûì¤Üìë ÅóìðëË/
ØíÜ ÌìÓãèæô ûì¤Üì Ûì»ìë ¼íà ¾ûèÐ,%Öùç øìÇÞôÖß Çìôíû¯ Ó[èæçìè+Uô öãèk ½
1’ ÷öÞìë Ìíæôòíë È-ôìë Ìì-ôìíë øèëûèçÞç ðíúí×¯ óãÈ t¬ëH ûíËÞë âíÓÖ øëûçéÞ t¬ëH èåë ú-x*èg ç
ÌÇûì û-x*èg çë Ììôìë væú¯ Ì ôÔæß ÈÌ-Íë âíçì ÅE÷ìèëç ðú¯ vöâæ_
o óo èã Ü óãèÜð èøåì ÓëË æ äìÈ¯
ëgíÔë vç¬Qè? Ü ôh@¬éc íë ÔìÌ® ‘2 æ¤ ÷öÞì’
ÍÔìíæ Ììôìíëë È-x*èg ç t¬ìH Ûìèûô¯
2’ ÷öÞìú ðut¬tH ¬ëH ß óéÙÞt¬ëH èæèûÞ÷ìíë ûÖû´ç ðíúí×¯ E×ì§é ‘15 æ¤’ ÷h@¬éH ‘4 æ¤’-ë váír óéÙÞt¬ëH
ÌæìûÐÖô¯ Ììûìë Îäã>Åäï ‘15 æ¤’ Íû¤ Åäã ‘32 æ¤’ ÌÇÞìÁ ðut¬H Íû¤ óéÙÞ óãèå ëCø vóÔì öìíE×¯ ûçÞâìæ
ûì¤Üìíçß ðut¬-H óéÙÞ ÅE÷ìëíËë èûèÛˆ‰çì ëèáç ðú æì¯
3’ ûìÂÜìú èûèÛˆ‰ ä• æ• û ß ¼-Íë ÅE÷ìëíË èûíÐ» øìÇÞôÖ øèëÜèáç ðú æì¯ ÷öÞìë ÌìóÐÞ øãèÇ
èÜèÔç ðßúìë ¼âú ÍÈ ÅE÷ìëË-èûèÛˆ‰çì Üã: ðíú vùè×Ü¯ öÇì âË ‘20 æ¤’ âæ ‘30 æ¤’¯ 50 ¼¤ÔÖô
÷öÞìíç Ðûë ß ¼ûëìÜé Íô¼íà ëíúí×¯
16
ëCøçìè+Uô öãèk ½
1’ û÷æ
ô’ ÌìÓãèæô ûì¤Üì Ûì»ìú vôìíæì vôìíæì ôìëíô Íôû÷íæ vôìíæì èûÛèk ûÖû´ç ðú æì¯ ÷öÞì vÇíô
ÍëCø ÅóìðëË óìèÔÜ ôëì öìú¯ ôç·ô Þ ìëíô_ôìÌì çëgûë ø˜èû õìÜ ‘1’
Ô¿ ûTû÷æ vûìÄìíæìë äæÖ ÌìÓãèæô ûì¤Üìë âíçì ûT&íûìÓô Ðj ûÖû´ç ðú¯ ¼ÌÜ ¼âìèðÌ ‘1’
ù¿ ¼¤ÔÖìûì÷ô ÐjPìëì ûTû÷æ_ø˜èû õìÜ ‘1’
Ù¿ èûíÐ»Ë øó óã ûìë ûÖûðìë ôíë ûTû÷æ_Åý÷ì Åý÷ì øìûç ‘28’
2’ èÜà_ÌìÓãèæô ûì¤Üìú ¼¤t¬›ü ç ûÖìôëíËë èæúâ Ìæãöìúé èÜà ûÖûðìíëë ôíÒìëçì æì ÇìôíÜß
Ìøq¤íÐë «*Ûìíû “÷öÞìùéèç” ß “x*éô·ÃôéçÞæ”-Í ÍÈ èæúâ ëèáç ðíúí×¯ øíë vÜìø vøíúí×¯ ÷öÞìú èæè¼
Ìaoìëé• ‘èûíÐ»íË t¬éŸ èÜàìKô «*çÖú’• ðèëËì• Ðûëì ‘äìèçûì÷ô ðíÜ øãë»g äìçéú ÌíÇÞ Ìì «*çÖú’
ÈçÖìèó ëCø vóÔì öìú¯
3’ ¼âìä_«*ìú ¼ûëôâ ¼âìí¼ë óü,%ì¬QÈ? ÷öÞìú øìßúì öìú¯
P`P ½ ÷ì`ó¼ãä• ûìâóìèðæ
ëCøô ½ ÛûäÜèÓ• ÛûËÈ
ôâÞÓìëú ½ Ûìùçëà• âðì¼ãð
çÁøãë»g ½ ôâÜë¼• Ìì¼ûâìçì
ûTûuéèð ½ ÔâËÛçìèë• ¼øëèûÛìùì
÷öÞìú Ûì»ì vö ûì¤Üì Í èû»íú ÷ìëèå ûí§ì «*âìË ðÜ ½
1¿ Ü• _ÈÜ vöìù ôíë ÌçéçôìÜ ùÒæ¯ vöâæ• “÷èÜÜ ôìÿ âðì¼ãð ¼ìíà¯”
2¿ û• _Èû vöìíù Ûèû»ÖÁ ôìÜ ùÒæ¯ vöâæ• “äÈ çhâíd ð vÜìÌ vð ðÈû øìëùìâé¯”
3¿ “ë” vöìíù »Vé¯ vöâæ¼• “ëgíÔë vç¬Qè; Ü ôh@¬éc íë ÔìÌ”¯
4¿ «*ûìó-«*û÷íæë ûÖûðìë¯ vöâæ• “ÌøËì âì¤í¼þ ðèëËì ¾ûëé¯”
Ô¿ èûÐ Ðçíô ÷öÞìùéèçIèÜ Ñèçðìè¼ô ß çhÜæìâïÜô ûÖìôëË ÷÷Þìë Åøìóìæ èðí¼íû ûÖû´ç ðíÜß
âãèæó+ Íë åéôì ë÷æì ôíëè×íÜæ ¼@øïËÞ èÛˆ‰ ôìëíË¯ ÷öÞìë vx*ìçì øìÒíôëì öìíç ÍÈ ùéèçIèÜë ÌÇÞíÛó
ôëíç øìíëæ çìë äæÖ âãèæó+ åéôì ë÷æì ôëí×æ¯ ÷öÞìùéèç-ûÖû´ç ÐjIèÜ ÌèÓôì¤Ð váírÈ ûì÷ÖìíÇÞ
ûÖû´ç ðúèæ ÌìèÛ«*ìèúô ÌíÇÞ ûÖû´ç ðíúí×¯ ÍÈ ÌìèÛ«*ìèúô ÌÇÞ ûãÄíç vùíÜ âãèæóí+ë åéôìèå
Ìæã¼ëË ôëì ×ì§ì ùçÖ¬Që? væÈ¯ èû»úèå ÅóìðëË¼ð ûÖìÔÖì ôëì «*íúìäæ¯
vöâæ 6 æ¤ ÷öÞìèå ¼ëÜìíÇÞ øìÒ ôëíÜ âíæ ðíû ðèëË èÐôìíëë ûü+ì¬QÈ? ÍÔìíæ âãÔÖ¯ èûûëËèåß
âíæì†Œìðé¯ ÷öÞìôìë èô¬Q; ÍÈ ¼ëÜìÇÞåôh Èh çhíÜ Óëíç ÷ìÈí×æ æì_ðèëË Ðjèåíô èçèæ çìè+Uô ÌíÇÞ
«*íúìù ôíëí×æ¯ ÍÈ èÛˆ‰ çìè+Uô ÌÇÞèåÈ ÌìèÛ«*ìèúô ÌÇÞ¯ ÌûÐÖ èûíÐ» ÌèÛ«*ìíú ûÖû´ç ¼â¬t¬? ÐjÈ
¼â-âöÞìóì ¼@øˆ‰ æú¯ âãèæó+ ÌìèÛ«*ìèúô ÌíÇÞ ûÖû´ç ÐjIèÜë vôìíæì vôìíæìèåíô ¼aoÖìÐj ûíÜí×æ¯
âãèæóí+ë åéôìú “¼aoÖìÛì»úì «*ôåèúçhâìT” ûì “¼aoÖìÛì»úì «*èçøìóúèç” äìçéú ÅíGXÔ øìßúì öìíû¯
17
“¼aoÖì” Ðjèåë ûìæìæ• ûãÖÁøè+ ß ÌÇÞ èæíú èûçôÞ Ììí×¯ âðìöìæ Ðìt¬Ÿ ß Ûìí»Ö ¼ûÞr “¼aoÖì” ûìæìæ
vÜÔì ðíÜß èûÓãíÐÔë Ðìt¬éŸ Íèå ÛhÜ ûíÜ âíæ ôíëæ¯ èçèæ ¼âã ¾ÓÖ Óìçhë øèëûíçÞ “¼â-Óì” vÇíô Ðjèå
èæ,øˆ‰ ûíÜ âíæ ôíëæ¯ çþìë âíç Ðjèå “¼aoÖì” æú “¼aoì”¯ «*íûìÓ÷\ ûìù÷éß “¼aoì” âçìûÜ@¬éH ¯ èô¬Q;
Ðjèåë ¼íà “¾ÓÖ” ûì ÓÖìíæë vöìù Ììí× ûíÜ ÌíæíôÈ âíæ ôíëæ¯
“ÐjôGF°âg ”-Í “¼aoÖì” ß “¼aoì” èÛˆ‰ ûãÖÁøè+¼Jìç ÍôÇì t¬éH ô·ç ðíÜß Íôèå Ììíëôèåë «*èçÐj
èðí¼íû ùüðéç¯ “¼èao” Ðíjë ¼íà óãíúë vöìù Ììí×¯ “¼èao”ë ÌÇÞ ðÜ vxX» ûì èâÜæ¯ “¼aoÖì” Ûì»ìë
èÛçíëß öãùæºo çí+Uë âíçì óãèå ÌíÇÞë vxX» ûçÞâìæ¯ Íôèå ÌìèÛÓìèæô• ÌæÖèå ÌìèÛ«*ìèúô¯ “¼aoÖì”
Ðíjë ûì÷ÖìÇÞ ¼ôíÜë ôìí× tø,%• ÜáËìÇÞ “èûëíÜ ûãÄÈ”¯ ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ Ííô “ÌìíÜì ÌþìÓìèë” Ûì»ì
ûíÜí×æ¯ ûãæØ Þ -Íë âíç Í ðÜ “Ûì»ì «*íðÜé”¯
âãèæóí+ë åéôì Ìæã¼ëË ôëíÜ ÌûÐÖ “¼aoÖì” Ðíjë ÌÇÞ vûìÄì ¼@¬ûc ¯ æéí÷ ôíúôèå “¼aoÖì” Ðíjë
óãèå ôíë ÌÇÞ «*óìæ ôëì ðÜ¯
ôâÜ ôhèÜÐ_çQŸìÇÞ ø‚-ûO• ÷öÞìÇÞ «*Úì-Åøìú
ÓâË ÷âË_xHì¼-«*xìH ¼• ÷öÞìÇÞ ÌìèÜ-ôìèÜ
väìÈèæ_vöìèùæé• ÷öÞìÇÞ ¾æëìKì ûì Úìæâã°ì
÷öÞìùéèçíç Ììíëô ëôâ PÖÇÞô Ðj øìßúì öìú¯ ÍÈ ÐjIèÜ øèëè÷ç vÜìôäéûíæë vÇíô ¼¤ùüðéç
ðíÜß ÷öÞìú ÍIèÜ èÛˆ‰ìíÇÞ ûÖû´ç¯ ÌìèÛ«*ìèúô ÌÇÞ¼âèˆHç ðíÜß åéôìôìë ÍIèÜíô “¼aoÖì” Ðj èðí¼íû
è÷ðè¬Q? ôíëæèæ¯ æéí÷ Íëôâ ôíúôèå ÌìèÛ«*ìèúô Ðj ß çìíóë óãÈ ÌÇÞ «*óìæ ôëì ðÜ¯
™è„èæ_âóÖ ûÖû¼ìèúæé• ÌûÓïèçôì
ôìèE×_ëyã• ÌèûóÖì¼ïr
Ôãè–å_Ôãèþ å• ÌìÛì»íóì»
ÌÓÖìú ¼¤íáø ½ èûÐ Ðçíô Ñèçðìè¼ô ß çhÜæìâïÜô Ûì»ìçí+Uë ¼ïír ÷öÞìùéèçë ÐjìûèÜë ûÖìÔÖì
èûíxX»Ë ôíë ÍIèÜíô «*- ûì¤Üìë èæóÐÞæ èðí¼íû «*èçVì ôëì ðú¯ ÷öÞìë ÌûÖûðèç øëûçéÞ ¼âôìíÜ
ÌûÐÖ ¼ìÓæçí+Uë ¼ïírÈ ÐjìíÇÞë åéôì-ûÖìÔÖì «*óìæ ôëì ðç¯ ¼ìÓìëË Ðíjë øìÐìøìèÐ ÷öÞìú ûT PÖÇÞô
Ðj ûÖû´ç ðíúí×¯ ÍÈ ÌèÛ«*ìèúô Ðj¼âïíðë âíÓÖ vôìíæì vôìíæìèåíô åéôìôìë âãèæó+ “¼aoÖì” Ðj
èðí¼íû è÷èÿç ôíëí×æ¯
1¿9 ÷öÞìë ¼ìèðçÖâïÜÖ
÷öÞìë ¼ìèðçÖâïÜÖ èû÷ìë ôëíç vùíÜ «*ÇíâÈ Ììâìíóë ôçIèÜ çìè+Uô «*íx‰ë ¼@‡ãÔéæ ðíç ðú¯
«*Çâ «*x‰ ðÜ öèó vâíæ væßúì ðú ùïÆìÇÞûÖJô Ûì»ìú vûîºo è¼ºoì÷ìöÞíóë Ìì÷ëËéú ß Ìæì÷ëËéú ô·íçÖë
èæíóÞÐ «*óìæÈ ÍÈ ùéèçIèÜë Åí!ÐÖ è×Ü Íû¤ ¼éèâç ¼ââæt¬› ¼ìÓôíùìVéë âíÓÖÈ ÍIèÜ «*÷èÜç è×Ü
çìðíÜ ûÖìøô ÌíÇÞ Íë ¼ìèðçÖ âïÜÖ èû÷ìë ôëì ¼¤ùç èô æìÀ Íë Å+íë ûÜì ÷íÜ ÷öÞìIèÜ ¼âôìíÜ
vôâæ ôíë Ììt¬ìH óæ ôëì ðç çìë vôìæì øìÇãíë «*âìË væÈ¯ çíû ÷öÞìùéèçë Ììèû,¬›ìëô ðë«*¼ìó Ðìt¬éŸ
vûîºoÓíâÞë ô—åçìè+Uôçìë ûìÈíë ¼ìèðçÖ èðí¼íûÈ vö ÍIèÜ Ììt¬ìH óæ ôëíç v÷íúè×íÜæ çìë ÷âÁôìë
øíëìá «*âìË “vûíæë vâíú” ÅøæÖì¼ vÇíô vóßúì ¼@¬ûc ¯
“vûíæë vâíú” ÅøæÖìí¼ Ðìt¬éŸ âÐìÈ ëìäøü»Òíøì»Ëìú ÌæãèVç Íô ôèû-¼Ûìë èûûëË óìèÔÜ ôíëí×æ¯
18
v¼È ôèû-¼Ûìú ¼¤t¬›ü ç ß «*ìô·ç ôèûçìë øë ÷ìèåÜøìó• ûéËìøìó ß ¼ëðøìó ôèûçì øí§í×æ¯ ÅøæÖìí¼ë
ôÇô äìèæíúí×æ• “v¼ôìíÜ Íôåì ôÇì ÅèÒúìè×Ü vö• ×úåì Ûì»ìú ôèûçì èÜèÔíç æì øìèëíÜ• v¼ âðìôèû
ðÈíçÈ øìíë æì¯ çìÈ öìðìëì ™Óã ûì¤ÜìíçÈ ôèûçì èÜèÔç• çìðìíóë ôèû æì ûèÜúì øóôçÞì ûÜì ðÈç¯”
ôÇô ÍÈ çÇÖ ÅíGXÔ ôíëí×æ âìr¯ çìëøíë çþìë ûì÷íæ vö ôèû-¼Ûìë èûûëË ëíúí× çìíç ûì¤Üì Ûì»ìú
ôèûçì øìíÒë ØíÜ “äú äú Ðíj ¼ÛìòÜ Ûèëúì vùÜ¯” ôÇíôë Åí!ÐÖ ÍÔìíæ tø,%¯ ûì¤Üì Ûì»ì
¼ìèðíçÖë ÌìK«*ôìÐô èðí¼íû ÷öÞìùéèçIèÜíô èçèæ çhíÜ Óëíç ÷ìæ¯ ùïÆ ÌìÓÖìèKô âïÜÖ öìÈ vðìô æì
vôæ ÍIèÜë ¼ìèðçÖâïÜÖ ¼@¬íH ao Ðìt¬éŸ âÐìÈ èæèPÞÓ¯ ÍÔìíæ ÅøæÖìí¼ Ðìt¬éŸ âÐìÈ çþìë ôGFæìú ÷öÞìôìëíóë
ëèJç ôëí×æ¯ ÓâÞ¼ìÓæìë ùïÆçí+Uë øèëûíçÞ ôìûÖë¼ìt¬ìH óíæë Ììæ`óÈ vöæ Ðìt¬éŸ âÐìÈíúë ôìí× âãÔÖ¯
Ðìt¬éŸ âÐìÈíúë ÍÈ ÌèÛ«*ìúíô Ììâëì çí+Uë ÌæÖ ôìÒìíâì èóíúß ¼âÇÞæ ôëíç øìèë¯ vëìÜìw ûìÇÞ
(Roland Barthes) çþìë ‘The Death of the Author’ «*ûíao vóèÔíúè×íÜæ «*èç âãðíï çÞ ë÷æìèå (text)
vôâæ ôíë ë÷èúçìë (author) ôç·íÞ &ë ûìÈíë ÷íÜ öìíE×¯ Ííáírß ûÜì ÷íÜ ÷öÞìôìëëì vö Åí!íÐÖÈ
ùéèçIèÜ ë÷æì ß Ììt¬ìH óæ ôëgæ æì vôæ ¹âÐÈ øóIèÜ çþìíóë v¼È ÌìèÛ«*ìèúôçì Ìèç¹â ôíë t¬ìH Óéæ
Ììt¬ìH óíæë èû»ú ðíú ÅíÒí×¯ ÍÈ øóIèÜë âíÓÖ Íâæ Åøìóìæ è×Ü öìë ¼ìíøíá Ììt¬ìH óíæë èÛˆ‰çë Íô
äùÁ èæâÞìË ¼@¬ûc ¯ ÍÈ ùéèçIèÜë ¼ìèðçÖâïÜÖ èû÷ìíëë ¼âú ÍÈ ôÇìIèÜ t‡ëË ëìÔì «*íúìäæ¯ ¼ìèðçÖâïÜÖ
èû÷ìíëë äæÖ Ììâëì ôçIèÜ ¼ïírë ÅíGXÔ ôëû âìr¯
ô¿ ÷öÞìùéèçIèÜ øìÒ ôëíÜ vóÔì öìíû ÷öÞìë÷èúçìëì çþìíóë øóIèÜíç ¼ìÓìëË äéûíæë æìæì çÇÖ
«*íúìù ôíëí×æ¯ ÍÈ çÇÖ èûûüèçâìr æú• äéûæ ¼@¬íH ao ùÛéë ¼âíûóæìÈ Íë âíÓÖ Óëì øí§í×¯ ØíÜ
¼ìÓìëË øìÒô ÌìèÛ«*ìèúô ÌÇÞ ûìó èóíú ùéèçIèÜ øìÒ ôëíÜ ÌæÖ ¼ìèðçÖÓìëìë âíçìÈ äéûæöìrìë æìæì
âíæì†Œìðé è÷r ÜìÛ ôíëæ¯ ÅóìðëË óìèÔÜ ôëì vöíç øìíë¯
2æ¤ ÷öÞìú vö ûÅèåë ôÇì Ììí× v¼ èóíæë vûÜìú Ûéç ÌÇ÷ ëìèr vûÜìú ôìââ+ ðú¯ ÍÈ Ì¤Ðèåë
ÌìèÛ«*ìèúô ÌÇÞ öìÈ vðìô æì vôæ ûÓïë ôøåçìë èûûëË vôîçhôûìðé¯
Ô¿ çøæíâìðæ ÷íªìøìÓÖìú çþìë “ûì¤Üì èÜèëíôë vùì§ìë ôÇì” øã¬t¬í? ô ÷öÞìøíóë âíÓÖ èÜèëíôë
(lyric) ¾ûèÐ,%Ö Ôãíþ ä vøíúí×æ¯ ÷öÞìùéèçIèÜíô ÌìÓãèæô ÌíÇÞ øãíëìøãèë èÜèëô ðúíçì ûÜì öìíû æì¯
ÌûÐÖ öèó âíæë Ììíûíùë (emotion) t¬ç H ¥t]—çÞ «*ôìÐ ùéèçôèûçìë (lyric) ÌæÖçâ ¾ûèÐ,%Ö ðú çìðíÜ
vôìíæì vôìíæì ÷öÞìíô ùéèçôèûçì ûÜì vöíçÈ øìíë¯ ôìÿøìíóë vÜÔì 10 æ¤ ÷öÞìú Ììí× “ÌìíÜì võìè@¬H
vçìÍ ¼â ôëèû â ¼ìà Ý èæèÙæ ôìÿ ôìøìèÜ väìÈ Üìù” âæé\íâìðæ û¼ã Íë Ûìûìæãûìó ôíëí×æ ½
“võìè@¬•H vçìë ¼ð Ììèâ ôèëûÈ ¼à¯ Ý ôìæã vö ôìøìÜé vöìùé èæÙüËÞ ÅÜà®” øÂdèkóãèå ¼ëÜìíÇÞÈ çéûu
ÌìíûùøïËÞ v«*íâë ûì÷æ èðí¼íû ùüðéç ðíç øìíë_ÌìÓãèæô ÌíÇÞ Ííô èÜèëô ûÜíçß Ììøè+ væÈ¯
ù¿ ðèëË èû»úô ÷öÞìú ðèëíËë ßøíë ¼ëÜìíÇÞ âìæû& Ììíëìø ôëì ðíúí×¯ «*¼àç ÅíGXÔíöìùÖ
vö “ÌøËì âì¤í¼þ ðèëËì ¾ûëé” ÍÈ øÂdèkèå ùïÆìíÇÞ æú ¼ëÜìíÇÞÈ «*û÷æ ðíú ÅíÒí×¯ “x*éô·ÃôéçÞæ” øìßúì
öìíû “Ììøæìë âìí¼ ðèëËé äùíçë ¾ûëé” øÂdèkèå¯ ëìÓì ô·íÃë Ìì÷ëíË èûûuç• èû÷èÜç¯ Ì¼ðìúì æìëé
èðí¼íû øãëíg »ë ÍÈ Ìì÷ëË çìíô ¼ðÖ ôëíç ðíE× ÍÈ v«*èáíç ¼@e¼ìèëç ÌíÇÞ ÷öÞìë øÂdèkèå ûÖû´ç¯
÷öÞìë ôìûÖâïÜÖ öíÇ,% ûíÜÈ Í äìçéú ¼@e¼ìëË ¼@¬ûc ¯
Ù¿ vôìíæì vôìíæì ÷öÞì «*ìú v×ìíåì ùíGFë ÌìóíÜ ëè÷ç¯ æìåôéúçìë ÷âÁôìë èæóÞÐæ v¼Ôìíæ øìßúì
öìíû¯ ðèëË èû»úô ÷öÞìèå æìåôéú¯ Ûh¼ô ã h øìíóë ëè÷ç 21 æ¤ ÷öÞìú Ììí× Íô ×åØíå Èþóíã ëë ôÇì¯
¼ëÜìíÇÞ ø§íÜ âíæ ðíû Èþóëã èå Óëì æì èóíú vôâæ ôíë Ûh¼ô ã íh ô æìôìÜ ôëí× çìëÈ ë¤óìë ùGF vöæ
øèëíûèÐç ðÜ¯
19
Â¿ ÷öÞìú ¼âìääéûíæë æìæì ×èû Ììí×¯ vô\éú ß «*ìè¬Qô? ¼âìíäë ÍÈ ×èû äéûæíûìÓ äìèëç¯ «*ôìíÐë
Ûì»ìèåß «*çÖá ÌÇ÷ çìë âíÓÖ èæ×ô èûûüèçâìr væÈ¯ vÕ`ÕËøìíóë ÷öÞìú Ììí× «*èçíûÐéèûðéæ èåÜìûì¼éë
ôÇì¯ Íôìôéí&ë vûóæì øìÒôè÷+íôß äìèëç ôíë¯ Ûì»ì ÍÔìíæ è÷rëCøâú¯
ÌÓÖìú ¼¤íáø ½ ÷öÞì vóðçí+Uë ùìæ èðí¼íû ëè÷ç ß «*÷ìèëç ðíÜß Ììâëì øìÒíôëì v¼È âíâÞ ÍÈ
øóIèÜíô æìß ø§íç øìèë¯ ùéèçIèÜë âíÓÖ Íâæ Åøìóìæ Ììí× öì ÌìÓÖìèKô ùïÆìÇÞíô Ìèç¹â ôíë
èæ×ô ôìûÖ èðí¼íû øìÒ ôëìë äæÖ øìÒôíô Ììô»ÞË ôíë¯ Í èû»íú èûíxX»ËìKô ÅóìðëË vøÐ ôëì ðíúí×¯
÷öÞìøíóë ¼âìä ½
ÅèæÐ Ðçíô Èèçðì¼ èûóÖì÷÷Þìë äˆŠ ðÜ¯ ÍÈ èûóÖì÷÷Þìë Ìæã»íà äìçéúìçìûìóé Ììíûíùë ûÐûçéÞ
ðíú ûìÂìèÜ çìë Ìçéç ¼ìâìèäô Èèçðìí¼ë Ìæã¼aoìíæ ûuçé ðÜ¯ ÍÈ ¼ìâìèäô Èèçðì¼ ë÷æìë ÌæÖçâ
Åøìóìæ ¼ìèðçÖ¯ çíû âíæ ëìÔíç ðíû ¼ìèðçÖ vçì Ììë øìÇãíë «*âìË æú çìÈ ¼ìèðçÖ-Åøìóìæ vÇíô
¼âìä-Èèçðìí¼ë æìæì Ììæãâìèæô «*ûËçìíô Ììâëì tøÐÞ ôëíç øìèë âìr¯
÷öÞìë øóIèÜíç vö ¼âìíäë v÷ðìëì Ììâëì øìÈ çì ûàÛì»é ¼âìä_ûìÂìèÜ ¼âìä ûÜì Ìæãè÷ç¯
ôìëË ûìÂìèÜ ß ûìÂìèÜúìæì ÍÈ Ûì»ì-äìèç ¼+ìë äˆŠ çÔíæì ðúèæ¯ Ììë Íôèå èû»ú vÔúìÜ ëìÔíç ðíû¯
ûçÞâìíæ Ììâëì ûàÛ—èâ ûÜíç vö vÛîíùìèÜô Ì˜Üíô ûãèÄ ÷öÞìøíóë ¼âú ûàÛ—èâ ûÜíç v¼È
vÛîíùìèÜô Ì˜Üèåíô vûìÄìç æì_Ììëß èû¬t¬ç ü? Û—Ûìùíô vûìÄìç¯ ¼ãçëì¤ ÷öÞìøíóë ûËÞæìÛ—ç Ì˜Üèå
èÒô ÍÔìæôìë ûàÛ—èâ æú¯
¼ìâìèäô æìæì ûü+ì¬QÈ? ÷öÞìú øìßúì öìú¯ Ììâëì çìë ¼¤èá: Íôèå çìèÜôì «*óìæ ôëè× âìr_
ô¿ vûÐÛ—»ì ½ Åý÷ì Åý÷ì øìûç çèðý û¼ûÈ ¼ûëé ûìÜé¯
vâìëèà øé÷d× øëèðË ¼ûëé èùûç IJëé âìÜé® ‘28’
[ÐûëûìÜì øíëí× âúïíëë øìÔ• ùÜìú çìë IJ âìÜì]
Ô¿ èûíæìóæ ½ æì÷è¬Q? ûìèäÜ ùìè¬Q? vóûé¯ ûãºo æìåô èû»âì vðìÈ¯
[æüçÖùéç æìåô Í¼û è×Ü ÌæÖçâ èûíæìóæ]
ù¿ ûÖû´ç °ûÖ ½ èøåì ‘óãDo vóìðæøìr’• Ùè§ ‘Ù§ì’/ ÙõhèÜ ‘ùìõh’¯
Ù¿ Û—»Ë ½ ôìíËå ‘ôËÞÛ»— Ë’• Ù`åìíæÅë ‘æïøëã ’¯
Â¿ óìèë° ½ ðì§éç Ûìç æþìèð èæèç ÌìíûÐé ‘33’¯
÷¿ ÌtøÐüÖçì ½ æùë ûìèðèë vëþ võìè@¬H vçìíðèë ôhè§Ìì ‘10’¯
ä¿ ¾æèçôçì ½ ÷öÞìú Ììí× øëôéú v«*ââ+ ûÓïë ôÇì¯ öÇì
èóû¼È ûT§é ôìÅÈ õíë ÛìÌ
ëìèç ÛÈíÜþ ôìâëg äìÌ® ‘2’
ÍÈ çìèÜôìèå óéÙÞçë ôëì ¼@¬ûc ¯ èô¬Q; çìèÜôì óéÙÞ æì ôíë Íôèå çìè+Uô «*íx‰ë ¼@‡ãÔéæ ðßúì
óëôìë¯ øìÒÖIèÜë v«*èáç (context) èû÷ìë æì ôíë ™Óã ¼âìäè÷r èðí¼íû ¼ìÓìëËéôëË ôëíÜ èûøó
ðíû¯ vöâæ 2 æ¤ ÷öÞìú Ììí× èP÷ìëé ûÓïë ôÇì¯ Íûìë öèó âíæ ôëì ðú vö v¼È ¼âìíä óì@øçÖäéûæ
20
è×Ü èÐèÇÜ• vöâæ è×Ü ÌìèÛë Åøäìèçë ¼âìíä• çìðíÜ çì ¼ìÓìëËéôëË ðíû¯ ôìëË ÷öÞìôìíëëì èûíÐ»
çìè+Uô Ûìûæì «*ôìíÐë äæÖ ëCøô èæâÞìËìíÇÞ ÍÈ ÅóìðëËèå ÷úæ ôíëè×íÜæ¯ Íë vÇíô v¼È ¼âìíä vöîæ
èÐèÇÜçì è×Ü ¼ìÓìëË Ùåæì ÍôÇì ûÜì öìíû æì¯ ÌÇÞìÁ Èèçðìí¼ë øãæèæÞâìÞ Ë ôëíç vùíÜß øìíÒÖë
øvëèáçèå Ììâìíóë t‡ëíË ëìÔíç ðíû¯
óãèÜ óãèð èøåì ÓëË æ äìÈ¯
ëgíÔë vç¬Qè; Ü ôh@¬éc íë ÔìÌ®
Ììàæ ÙëøË ¼ãæ vÛì èûÌìçé¯
ôìíËå v÷îèë èæÜ ÌÓëìçé®
¼¼ãëì èæó vùÜ ûT§é äìùÌ¯
ôìíæå v÷ìíë èæÜ ôì ùÈ âìùÌ®
èóû¼È ûT§é ôìÅÈ õíë ÛìÌ¯
ëìèç ÛÈíë ôìâëg äìÌ®
ÌÈ¼èæ ÷öÞÖì ôh}ëh é øìÍþ ùìÈÅ¯
¾ôìè§ âíÄþ Íôh èðÌèð ¼âèðÅ® ‘2’
¼ëÜìÇÞ ½ âìèó ôE×øíô vóìðæ ôíë óãDø o ìír óãÓ Óíë æì¯ ùìí×ë vçþçÜh ôhâéíë Ôìú¯ vð «*¼èï ç•
vÐìæ• ÌìèÂæìíô Ùíë «*íûÐ ôëìß¯ âÓÖëìír v÷ìë ôËÞÛ»— Ë ÷hèë ôëÜ¯ xH™ëíô Ùãâ øìè§íú ûÓïèå äìíù¯
v÷ìë ôìíæå èæÜ• vôìÇìú èùíú ÷ìßúì öìúÀ èóíæë vûÜì ûÅèå ×ìúì øãëíg » Ûú øìú¯ ëìíç ôìâæùíë öìú¯
ôh}ëh éøìó ÍÈ ÷öÞì ùìæ ôíëæ• vôìèåë âíÓÖ Ièåíô çì vûìíÄ¯
ÌæÖìæÖ â¬Qû? Ö ½ Ðìt¬éŸ Ììèû,¬›ü ç “÷öÞÖì÷öÞÖ èûèæfú”-Í ôh}ëh éøìíóë ëè÷ç óãèå ÷öÞì Ììí× ‘2• 20’¯
Ììë Íôèå ÷öÞì ‘48’ è×ˆ‰¯ óãèå ÷öÞìÈ ùïÆìÇÞ vûìÓô¯ Ììøìç Ì¼@¬ûc èô×ã Ûì»Ë ëíúí×• èæèðçìíÇÞ çìë
ÌæÖçë Iëg& Ììí×¯ óãfèërì æìëéë è÷rèå âíæì†Œìðé¯
ùïÆìÇÞ ½ óãèÜ “¼aoÖì” Ðj¯ ¼ìÓìëË ÌÇÞ t¬éŸ ôE×ø• ùïÆìÇÞ ¾æëìKìíóûé¯ ¾æëìKìíóûéë ¼íà ûOè÷í+ë
èâÜíæ vûìèÓè÷í+ë äˆŠ ðíE× ß vûìèÓè÷+ èæâÞìËôìíú væíâ ûaoíæ Ììûºo ðíE×¯ Íèå óãèÜë óãDo vóìðæ¯
Íëøíë Ììí× ùìí×ë vçþçÜ h ôhâéë Ôìú¯ ôhâéë ÌÇÞìÁ ôh@¬ô c ¼âìèÓ¯ Èè\ú èæíëìÓô ÍÈ ¼âìèÓë vöìíù
vûìèÓè÷+íô èæ¥t¬Û H ìûéô·ç ôëì ðíE×¯ Ùíëë ÌÇÞìÁ vóíðë âíÓÖÈ ëíúí× ¼ðäìæí`óë ÅˆŠãk ÌìèÂæì¯ ûÓï
ÌÇÞìÁ øèë™ºoì ÌûÓïèçôì¯ çìë ôìíæë ÌÜ¤ôìë v÷ìíë èæÜ ÌÇÞìÁ «*ôè· ç vóì» ðëË ôëÜ ¼ðäìæ`ó¯
Ìøèë™ºoì ÌûÓïèçôì ôìíÜë ×ìúì vóíÔ Ûú øìú Íû¤ Ìøèë™ºoì øèë™ºoì ðíú ¼âúíô Ìèç¹â ôíë
¼ðäìæí`ó Åøæéç ðßúìë v÷,%ì ôíë¯ xH™ë ÌÇÞìÁ xHì¼ûìúã ¬t¬B ? o ðíÜ ÌûÓïèçôì äìíù¯
ôìíðíë èÙèË vâèÜ ÌE×T ôé¼¯¿¿¿ Ûh¼ô ã h ÛËÈ âïÆì èðÌèð æ øÈ¼Ì¯ ‘6’
¼ëÜìÇÞ ½ ôìíô v×í§ ôìíô èæíú vôâæ Ìì×À ÷ìëèóíô vû§ì õìô ø§í×¯ èæíäë âì¤í¼ë äæÖ
ðèëËì èæíäë ¾ûëé¯ Ûh¼ô ã h ûÖìÓ çìíô âãðíï çÞë äæÖ ×ìí§ æì¯ ðèëË Ùì¼ v×þìú æì• äÜ Ôìú æì¯ ðèëËéë
èæûì¼òÜ v¼ äìíæ æì¯ ðèëËé ûÜÜ• ðèëËì Í ûæ çÖìù ôë¯ çëàùèç ðèëíËë Ôãë vóÔì öìú æì¯ Ûh¼ô ã h
ûíÜæ âïíÆë ´óíú «*íûÐ ôíë æì¯
21
ÌæÖìæÖ â¬Qû? Ö ½ è÷+ìô»Þô ø™ôÇìë ëCøíô Ûh¼ô ã h ùïÆìÇÞ vøÐ ôíëí×æ¯ ÍÔìíæ vöæ ðèëË ß
ðèëËìíô âìæûìèúç ôëì ðíúí×¯
èæèðçìÇÞ ½ ÷˜Ü ðèëË ðÜ ¼ì¤ûüèçô è÷+¯ ðèëËé ðÜ Ûìû†Œð ðëËôìëé ÓâÞâ°ã ì¯ ðèëËëCø ¼ì¤ûüèçô
è÷í+ë ÷çhèóÞíô ôìÜëCø èÐôìëéë âìëË-T¤ôìë öÔæ øèëûÖì: çÔæ v¼È Ìûòìú ¾æëìKìíô †ŒðË ôíë
ôéÛìíû v¼ âãèk vøÜ ÍÈ ÷öÞìú v¼È èûûëË ûçÞâìæ¯
ÌèûóÖì «*Ûìèûç è÷+íô Ûh¼ô ã h Iëg û÷æëCø ûìËPìëì «*ðìë ôíëæ¯ «*ðìíë «*ûº ã èo ÷+ øìëâìèÇÞô
¼ðäëCø ¼@¬íH ao ¼í÷çæ ðíú ßíÒ Íû¤ øìæìðìë ëCø äìùèçô vÛìù çÖìù ôíë ðèëËéëCø ¾æëìKìë ôìí×
öìßúìë äæÖ ûÖìôhÜ ðú¯ ¾æëìKìë ÌìðUìíæ çéûu ùèçíç ÌûÓïçé âìíùÞ è÷í+ë ÏÓ[Þìúæ ðú• çÔæ Ììë
¼ì¤ûüèçô ëCø vóÔì öìú æì¯
v¼ìíæ Ûèëçé ôëgËì æìûé¯¿¿¿ ûìåç èâèÜÜ âðì¼ãð¼àì¯ ‘8’
¼ëÜìÇÞ ½ v¼ìæìú øèëøïËÞ ôëgËì væîôì¯ ëgíøì ëìÔìë ÒýìÈ væÈ¯ ÐïæÖ Ììæ`ó ¼âãí°ë èóíô ûíú ÷ÜÜ•
öìíç èØíë Ìì¼íç æì ðú¯ Ôãèþ å Åøí§ ôìè× vÔìÜì ðÜ¯ øìôì ß¬t¬ì? íóë øëìâÐÞ èæíú ûíú ÷Ü¯ øÇ ÷Üìë
¼âú ÷ìèëèóô vóíÔ æìß¯ vôì§…úìÜ ×ì§ì èô væîôì ûìßúì öìúÀ ûìâ óèáË v÷íø âìùÞøíÇ ÷Üíç ÷ÜíçÈ
âðì¼ãíÔë ¼à èâÜÜ¯
ÌæÖìæÖ â¬Qû? Ö ½ væî-öìrìë è÷rèå «*âìË ôíë vö Û—èâÛìíù ÷öÞìôìë û¼ûì¼ ôëíçæ v¼È Û—èâ-Ûìùèå
æóéûTÜ¯ ûì¤Üì ôèûçìú væî-öìrìë è÷r ëCøôìíÇÞ ûT ûÖû´ç¯ ÍÈ ÷öÞìèå v¼È ÓìëìëÈ vöæ ÌæÖçâ Ììèó
èæóÐÞæ¯
èæèðçìÇÞ ½ ÐïæÖçìë Pìëì ôëgËìë væîôì øïËÞ ðíúí× ÌÇÞìÁ «*Úì ß Åøìíúë èâÜæ ðíúí×¯ qì¬Q?
Èè\úÚìæ æì Çìôìú èâÇÖì ëCøÚìæß èûÜã: ðÜ¯ ÍÈ Ìûòìú ¼ûÞÐæï ÖëCø ùùíæë èóíô öìrì ôëíÜ øãæäÞˆŠ
ëèðç èæûÞìË ÜìÛ ðú¯ ÍÈ væî÷ìÜæì ÌÇÞìÁ ÐïæÖçìèÛâãÔé öìrìë Åøìú ÌìÛì¼ vóì» ‘Ôãèþ å’ ß Ðìt¬Ú Ÿ ìæ
‘ôìè×’ çÖìèù¯ Íëøë ¼ódIëgë ÅøíóÐ Ìæãöìúé ‘vôìõhúìÜ’ ¼çôÞ ðíú è÷+-væîôì ÷ìÜæì ôëíç ðíû¯
Iëgû÷æ †ŒðË ôíë ûìâùì ß óèáËùì æìè§Púíô Íôr ôíë âóÖùì æìè§íç èâèÜç ôëíÜ èûëâìæí`óë øíÇ
âðì¼ãíÔë ¼à ÜìÛ ôëì öìú¯
æùë ûìèðèë vëþ võìè@¬H vçìíðìèë ôhè§Ìì¿¿¿âìëèâ võì@¬éH vÜèâ øëìË¯ ‘10’
¼ëÜìÇÞ ½ æùíëë ûìÈíë võìâèæ vçìë ôhí§¯ çhÈ û§… ûuìsíËë v×þìúì Íè§íú öì¼¯ ß võìè@¬•H èæÙüËÞ
vÜ¤åì ôìøìèÜ vöìùé Ììèâ ôìÿ vçìë ¼íà èâèÜç ðû¯ v÷î»èª øþìøè§ èûèÐ,% øí‚ ûìÅèÜ võìè@¬H æìí÷¯
ß võìâèæ• vçìíô ÛìíÜì ôÇìú ™íÓìÈ ôìë væîôìú vçìë Ìì¼ì-öìßúì¯ vöìâèæ çhÈ ÷ìàìèë vûè÷¼¯ vçìë
äæÖ Ììèâß æå¼yì çÖìù ôíëè×¯ çhÈ võìè@¬H Ììèâ ôìøìèÜ¯ vçìë äæÖ Ììèâ ðìí§ë âìÜì øíëè×¯ ¼íëìûë
v¼þí÷ võìè@¬H âüËìÜ Ôìú• Ììèâ võìè@¬íH ô âìëû çìë «*ìË væû¯
ÌæÖìæÖ â¬Qû? Ö ½ øãë»g v«*èâíôë ¼ãçéûu ûì÷æ èðí¼íû ÷öÞìèå ø§ì vöíç øìíë¯ øí‚ë ßøíë æüíçÖë
Ìæãëø C è÷r Ììí× èPä âìÓíûë ÷„éâàíÜë ûèËôÔí„• ôâíÜôìèâæé ûü+ìí¬Q¯? ùÜìú ðì§-âìÜì Ìæãëø C
ûü+ì¬¬Q? øìßúì öìíû ¼ðèäúì ¾ûÃû øãèþ ç “Ììæ`óÊÛëû”-Í¯
èæèðçìÇÞ ½ øèë™ºoìûÓïçé ¾æëìKìë ¼íà ôìøìèÜô ôìíÿë ÜéÜìÈ ÍÈ ùìíæë âãÔÖ èû»ú¯ vóðæùëéë
22
ûìÈíë ¾æëìKìë ÌèÓVìæ¯ Ðìt¬ìŸ èÛâìæé vöìùéíóë ÷øÜè÷+ ¾æëìKìë ÌìÛì¼ øìú âìr èô¬Q; çìíô ÌèÓôìë
ôëíç øìíë æì¯ ¾æëìKì Èè\íúë ÌæèÓùâÖ ûíÜÈ ôìÿ ÙüËìÜyìíóì»ëèðç ðíú ¾æëìKìë ¼íà èâÜíæ
ÅÁ¼ãô¯ ôìÿ øèë™ºoìûÓïèç âìíùÞ ÌìëCÆ ðßúìú çþìë èæâÞìË÷í¹ ôèGFç æìèÛôâíÜ vûìèÓè÷í+ë äìùëË
Ùíåí×¯ ¾æëìKìë Ìçéè\ú t¬ëH ø C ÅøÜèBo ôíë èçèæ çìíô èäÚì¼ì ôíëí×æ vö v¼ ¼¤ûüèçíûìèÓè÷+ëCø
væîôìú öìçìúìç ôíë èôæì¯ ¼¤¼ìë-ëCø æå¼yì çÖìù ôíë ôìÿ è÷+ ™ºo ôíëí×æ¯ âüç ûÖèkë âíçì
èæèûÞôìë è÷í+ ðìí§ë âìÜì øíëí×æ¯ Ìøèë™ºoìûÓïçé ôìúëCø ¼íëìûë vÛíÂ âüËìÜëCø vûìèÓè÷+íô ÛáË
ôíë¯ Í Ìûòìú ÌèûóÖì æìÐ ðú æì¯ çìÈ èçèæ ¾æëìKìíô âìëíç ÌÇÞìÁ èæ¥t¬Û H ìûéô·ç ôëíç ÷ìæ¯
¼ãä ÜìÅ ¼è¼ ÜìíùèÜ çì¬Qé? ¯¿¿¿ ûãºo æìåô èû¼âì vðìÈ¯ ‘17’
¼ëÜìÇÞ ½ ¼ïöÞ ÜìÅ Ììë çQŸé ðÜ ÐÐé¯ óãÈíô ÌûÓïçéë ¼íà Íûìë ôíë Ìæìðç óþì§ìú Üìùìíæì
ðÜ¯ vð ¼èÔ• vðëgô ûéËì ûìíä¯ ôëgËì ÐïæÖçì æìíó èûÜì¼ ôíë¯ ¼ìèë ùËæì ôíë ûéËìú Ü†‰ ôí§ ÌìÂãÜíô
ðìíçë Ìì¤åìú ÷ìøì ðíÜ ûèrÐ çìíëë ÌæãëËæ ¼ûÞr ûÖì: ðú¯ ûOÓë æüçÖ ôíëæ• ùìæ ôíëæ vóûé¯ ûãºo
æìåô Ðìè¬Q«? ó* ðíú ßíÒ¯
ÌæÖìæÖ â¬Qû? Ö ½ ÷öÞìèå «*âìË ôíë æìÒÖÓìëìë «*ì÷éæçì• ¼âìíä æüçÖ-ùéíçë øëtøëìß è×Ü¯ ÌæÖìæÖ
ÓíâÞß æìó ß ¼ãë èûíÐ» Iëg& vøíúí×¯
èæèðçìÇÞ ½ vðëgôíöìíù ¼ìÓæì ôëíÜ ¼ðäìæ`ó øìßúì öìú¯ ôâÜ-ôhèÜÐ vöìíù ‘÷\ ¼ïö’Þ «*Ûìt¬ëH
è÷+ ¼ðä¼ãÔ¯ ÐïæÖçì Ðjçëíà v¼È ¼ãíÔë ûÖìè:¯ ÍÈ ¼ãíÔ âãèóç ðíú ûOÓë æüçÖ ôíëæ ùìæ ôíëæ
¾æëìKì¯ èæûÞìË «*óìúé Ðìè¬Q? «*ìè: ðú¯
èæè¼Ì Ìaoìëé âã¼ìë ÷ìëì¯¿¿¿ Ûh¼ô ã h ÛËÌ çíûþ ûìaoæ èØåÌ¯ ‘21’
¼ëÜìÇÞ ½ Ìaoôìë ëìèr¯ Ùíë Èþóíã ëë ÷ÜìíØëì¯ âïè»ô èâ,%°ûÖ ÛáË ôíë¯ vð vöìèù ÷˜Ü âïè»ô
øûæíô âìë• öìíç çìë Ììæìíùìæì ûao ðú¯ v¼ âìèå vçìíÜ• ùçÞ ôíë¯ ÷˜Ü âïè»ôíô æìíÐë ûÖûòì ôë¯
ôìíÜì ûíÜ ûËÞ vûìÄì öìú æì• ÐïíæÖ ÅÓìß ðú¯ øìôì vÜìíôë ÅøíóíÐ çìíô èæfÜ ôë¯ öÔæ Èþóíã ëë
æ§ì÷§ì ûao ðú• Ûh¼ô ã h ûíÜæ çÔæ Ûûûaoæ vÙìí÷¯
ÌæÖìæÖ â¬Qû? Ö ½ ÷âÁôìÜ vôîçhôôë ÍÈ Èþóëã Óëìë èûûëË¯ «*ìú vöæ æì-âìæã»é Èþóíã ëë ùGF¯
èæèðçìÇÞ ½ ÌèûóÖì èçèâíë Ììûüç ¼¤ûüçè÷+ èæçÖ èû÷ëËÐéÜ ÷˜Ü Èþóíã ëë âíçì ëCøìèó èû»ú¼âïíð
èû÷ëË ôíë vûìèÓè÷+ä âðì¼ãÔìâüç èûæ,% ôíë¯ vöìùéëì øûíæë âíçì ÷˜Ü è÷+íô èæ¥t¬Û H ìûéô·ç ôíë¯
Èþóëã vöâæ âìèå çhíÜ ùüð æ,% ôíë vçâæÈ ÷˜Üè÷+ ÌèûóÖìë ûíÐ vûìèÓè÷+íô èûæ,% ôíë¯ ¼¤ûüç è÷+È
¼ðäè÷í+ øèëËç ðú¯ Ûh¼ô ã ûíÜæ è÷í+ë ÌèûóÖì ÷ì˜ÜÖ óïë ðíÜ Ûûûaoæ Üã: ðú¯
ÅÃì Å˜ì øìûç çþèð û¼È ¼ûëé ûìÜé¯¿¿¿ èùèëûëè¼ðë/¼èao øÈ¼í¬Q? ¼ûíëì vÜìè§û ôÈí¼þ® ‘28’
¼ëÜìÇÞ ½ øûÞç èÐÔíÜ ÐûëéûìÜìë ûì¼¯ çìë ÌÜ¤ôìë âúïëøãE×• ùÜìú IJìâìÜì¯ Ðûëé Ðûëíô
ûíÜ• øìùÜ Ðûë vóìðìÈ vçìâìë vùìÜ vôìíëì æì¯ Ììèâ vçìâìëÈ ùüèðËé_¼ðä¼ã`óëé¯ æìæì çëg âãôèh Üç
ðÜ• õìÜ ùùæ tøÐÞ ôëÜ¯ èrÓìçhë Ôìå øìçì ðÜ• Ðûë ÐöÖì-èû¬t¬ì? ë ôëÜ¯ æìúô-æìèúôìë vôèÜëí¼
ëìèr «*Ûìç ðÜ¯ æìúô çì@¬Ü ãH -ôøïëÞ Ôìú• ¾æëìâèËíô ôí. èæíú âðì¼ãíÔ ëìèr «*Ûìç ôíë¯ IëgûìíôÖ ûìË
vöìäæì ôíë øëâ èæûÞìËëCíø ÜáíÛó ôíë¯ ÅˆŠ+ Ðûë Iëgíëìí» èùèëèÐÔë ¼èaoíç «*íûÐ ôëÜ çìíô
Ììë vôâæ ôíë vÔþìäì öìúÀ
23
ÌæÖìæÖ â¬Qû? Ö ½ ûuìçÖ Ðûë äéûíæë ÜéÜìèûÜìí¼ë ×èû û¬t¬è; æVçìë ¼íà çhíÜ Óëì ðíúí×¯ vÓìúéë
“øûæóïç”-Í ¾t¬ëH ¹é§ìëè¼ô Ðûëéë ôÇì Ììí×¯
èæèðçìÇÞ ½ èâÜíæë ØíÜ Ålcç — øëâ ¼ðä ¼ãíÔë ôÇì ûÜì ðíúí×¯ Iëg-ÅøíóíÐ èÐ»Ö ¼ðä÷í¹ë
èóíô öìrì ôíë_¼ðíä Üéæ ðíÜ Ììë èæùÞâæ væÈ• çÔæ è÷+ øìèÇÞû Óëìí×þìúìë Ìçéç¯
Ûìû æì vðìÈ ÌÛìû Ë äìÈ¯¿¿¿ äì ÜÈ ÌE×â çìíðë/Åð Ë èó¼¯ ‘29’
¼ëÜìÇÞ ½ Ûìû ðú æì ÌÛìû ðú æì Íâæ û¬t¬í; ç vô «*çÖú ôíëÀ èûÚìæ óãÜá Þ Ö• èrÓìçhíç ‘ôìúûìôd
è÷í+’ çìë èûÜì¼ çìß äìæì öìú æì¯ öìë ûËÞ-è÷ÿ-ëCø væÈ vûóìùâ çìë ûÖìÔÖì ôëíç øìíë æì¯ äíÜ
«*èçèûè@¬ç
H ÷þìó vöâæ ¼çÖ æú• èâÇÖìß æú vçâæÈ ™ºo èûÚìæ ÌæìÔÖìç ôé èæíú Ûìûæì ôëûÀ öì Ììí×
çìëÈ Åí!Ð øìßúì öìú æì¯
ÌæÖìæÖ â¬Qû? Ö ½ ÷þìó ß äíÜ ÷þíóë «*èçèû@¬H ÌÓÖìKç+Uûìóéíóë «*÷èÜç Åøâì¯ Ð¤ôëì÷ìíöÞë
ÙåìôìíÐë ‘Ùíåë äíÜ «*èçèûè@¬ç H ÌìôìÐ’ ôÇì âíæ ø§íû¯
èæèðçìÇÞ ½ Ûìû Íû¤ ÌÛìû• Ìè¬t¬&? Íû¤ æìè¬t¬&? _Íë vôìíæìèåÈ ¼çÖß æú èâÇÖìß æú¯ øëâ ¼çÖ
Ìì¼íÜ óãÜá Þ Ö èûÚìæ¯ ¼â¬t¬? Ìè¬t¬&? -«*ûìíðë âíÓÖ ÌÜèáçÛìíû çì èûÜì¼ ôëí×¯ Ûì»ìú ûÖìÔÖì ôíë
çì vûìÄìíæì öìú æì¯ ÜãÈ ÛìûÖ-Ûìûô-Ûìû èçíæë ÏíÓ[Þ ÅíÒí×æ ûíÜ çþìë vôìíæì Ûìûæì væÈ¯
åìÜç Ùë vâìë æìèð ø§íû»é¿¿¿vÕæÕæ øì Íë ùéç èûëíÜ ûãÄÌ¯ ‘33’
¼ëÜìÇÞ ½ èåÜìú Ììâìë Ùë¯ «*èçíûÐé væÈ¯ ðþìè§íç Ûìç væÈ¯ èæçÖ «*Ëúéë Ììæìíùìæì¯ áh° ¼¤¼ìë
ûüèºo øìú¯ vóìðæ ôëì óãDo èô ûþìíå «*íûÐ ôíëÀ ûÜó «*¼û ôëÜ ùìÛé ûaoÖì¯ øìr øïËÞ ôíë çìíô èçæ
vûÜì vóìðæ ôëì ðú¯ vö ûãèºoâìæ v¼È èæíûÞìÓ• vö v÷ìë v¼È ¼ìÓã• èæçÖ èæçÖ ÐüùìÜ è¼¤íðë ¼íà öãºo
ôíë¯ vÕæÕæ øìíóë ùéç Íôìí¬Q? ûì ÌGFäæ vûìíÄ¯
ÌæÖìæÖ â¬Qû? Ö ½ vÐí»ë «*íðèÜôìâú øÂdèkIèÜ ûìó èóíÜ Íôìèôæé ëâËéë èûûëËèå âíæì†Œìðé¯
ðìÙíë óèëí°Öë ôÇì Ììí×¯
èæèðçìÇÞ ½ ¼ðä÷í¹ ‘åìÜç’ Ììí×æ ¾æëìKìíóûé èçèæ èæ¥¼à ÌÇÞìÁ ¼ûÞÐæï Ö¯ çìë ¼à ôíëæ
ûOíöìùé ØíÜ ¼¤ûüç è÷í+ë ÅÁøè+¯ ÍÈ ¼¤ûüç è÷+È ¼ðä è÷í+ øèëËç ðú¯ «*íðèÜôìú çìëÈ ÌìÛì¼
vóßúì ðÜ¯ ¼¤ûüçè÷+ ÐüùìíÜë âíçì væì¤ëì ÙËìíå Ììûìë ¼ðäè÷í+ ëCøì¬Qè? ëç ðßúìë äæÖ è¼¤íðë âíçì
¼¤†Œìâ ôíë¯
äì âË vùìÍë ÌìÜìôìÜì¿¿¿ôìíÜþ vûìû ¼¤íûìèðÌ äÈ¼ì¯ ‘40’
¼ëÜìÇÞ ½ öì âíæìíùì÷ë çì ¼¤ôGFèûôGFìKô¯ ôìúûìôè÷+ vöÔìíæ «*íûÐ ôíë æì çìíô vôâæ ôíë
ûÜì öìíûÀ ûìôdøÇìçéçíô «*ôìÐ ôëì öìú æì__ûüÇìÈ Iëg èÐ»Öíô ÅøíóÐ vóæ¯ öç ûÜì ðú v¼ ¼ûÈ
èâÇÖì¯ Iëg vûìûì èÐ»Ö ûèÓë¯ ôìÿ ûíÜæ ëèçèûÜè¼ç Ìæã+ë ¼ãÔ ‘èäæë-’ vôâæÀ vöâæ ôìíÜì vûìûì
Pìëì ¼¤íûìèÓç ðú¯
èæèðçìÇÞ ½ ¼ðäç+U ôìúûìôdè÷í+ë Ìçéç• Èè\ú Pìëì óãíûÞìÓÖ• ¼ðä t¬¼H ¤íûóÖ¯ Iëg ¼¤íôíç çìë
ÌìÛì¼ èóíç øìíëæ âìr¯
24
Ìèç¼¤èá: / ¼¤èá: ½
1¿ ÷öÞìøíóë Ììèû,¬›ìëô vôÀ
2¿ âãèæ ó+ vôÀ
3¿ “¼aoÖì” Ðj ôìíô ûíÜÀ óãèå ÅóìðëË èóæ¯
4¿ ÷öÞìú ûÖû´ç ¼â¬t¬? ÌìèÛ«*ìèúô ÐjÈ èô “¼aoÖì” ÐjÀ
5¿ ÷öÞìë Ûì»ì ûì¤Üì-Íë ¼øíá óãèå öãèk èóæ¯
æìèçóéÙÞ «*x‰ ½
1¿ ÷öÞìûèËÞç ¼ìÓæçí+Uë øèë÷ú èóæ¯
2¿ øìÒÖ ÷öÞìIèçùéèÜë ¼ìèðçÖâïÜÖ èû÷ìë ôëgæ¯
3¿ øìÒÖ ÷öÞìIèÜíç ¼ìâìèäô äéûæöìrìë vö èûûëË Ììí× çì èÜèøûºo ôëgæ¯
1¿11 †ŒpøèJ
1¿ äìÿûéôhâìë ÷¹ûçéÞ_÷öÞìùéèçë Û—èâôì
2¿ âËé\íâìðæ û¼ã_÷öÞÖìøó
3¿ ÐèÐÛ—»Ë óìÐI:_vûîºoÓâÞ ß ÷öÞìùéèç
4¿ çìëìøó âãíÔìøìÓÖìú_÷öÞìùéèç
5¿ æéÜëçæ v¼æ_÷öÞìùéèçíôì»
6¿ çøæíâìðæ ÷íªìøìÓÖìú_ûì¤Üì èÜèëíôë vùì§ìë ôÇì
7¿ Sashi Bhusan Dasgupta_ Obscure Religious Cults of Bengal
8¿ ¼ãôâh ìë v¼æ_÷öÞìùéèç-øóìûÜé
25
Íôô 2 ❐ ¾ûÃû øóìûÜé
ùÒæ
2¿0 Åí!ÐÖ
2¿1 «*¬t¬?ìûæì
2¿2 ùìaoìë
2¿2¿1 ÌìíÜì÷æì
2¿3 vôóìë
2¿4 ëúèæ ôìäë ûâ
2¿5 ôìíâìó
2¿6 ôhÜûèç ôèÒæ ôûìå
2¿7 x*éëìù
2¿8 x*éëìù
2¿9 û§ìÈ vðèë vóÔ
2¿10 æåûë æû èôíÐìë ëìú
2¿11 ¾ûÃû øóìûÜéë ë¼øöÞìú ½ Ììíáøìæãëìù ½ ¼¤Úì
2¿12 ¾ûÃû øóìûÜéë ë¼øöÞìú ÌèÛ¼ìë ½ ¼¤Úì
2¿13 vùìèû`óóìí¼ë óüè,%íç x*éô·íÃë ëCø
2¿14 ¾ûÃû øóìûÜéë ôÜðì¬Qè? ëçì øöÞìú
2¿15 væîôì ß óìæÜéÜì øöÞìú
2¿16 vùìVÜéÜì
1¿18 †ŒpøèJ
26
2¿0 Åí!ÐÖ
¾ûÃû øóìûÜéë Èèçðì¼ ¼ãèû¬t¬çü? ¯ äúíóíûë “ùéçíùìèû`ó” vÇíô ¾ûÃû øóìûÜéë ™ëg¯ Ììë çì vÇíâí×
ëûé\æìíÇë “Ûìæãè¼¤ð Òìôhíëë øóìûÜé”íç¯ ÌÇÞìÁ PìóÐ Ðçìjé vÇíô Ïæèû¤Ð Ðçìjé øöÞ¬Q? èû¬t¬ö? ç ¾ûÃû
øóûÜéë Èèçðì¼¯
¾ûÃû øóìûÜéë Èèçðì¼íô âïÜç èçæèå ¬t¬í? ë Ûìù ôëì vöíç øìíë¯ ¾÷çæÖíô vô\ ôíë ÍÈ
èûÛìäæ¯ «*Çâ ¬t¬ë? ½ ¾÷çæÖ-øïûûÞ çéÞ ¾ûÃû øóìûÜé/ èPçéú ¬t¬ë? ½ ¾÷çæÖ-¼â¼ìâèúô ¾ûÃû øóìûÜé/
ç·çéú ¬t¬ë? ½ ¾÷çæÖ-øëûçéÞ ¾ûÃû øóìûÜé¯ «*Çâ ¬t¬í? ëë ÅíGXÔíöìùÖ ôèû_äúíóû• èûóÖìøèç• ÷„éóì¼/
èPçéú ¬t¬í? ëë_ëìâìæ`ó û¼ã• æëðèë• ûì¼ã vÙì»/ ç·çéú ¬t¬í? ëë_Úìæóì¼• ûÜëìâ óì¼• vùìèû`óóì¼¯
«*Çâ ¬t¬í? ëë ¾ûÃû øóìûÜé âïÜç v«*íâë ôèûçì¯ ÍIèÜ âÓÖöãíùë ùéçôèûçì ÌÇÞìÁ øóìûÜé¯
“øóìûÜé” Ðjèå äúíóû ûÖûðìë ôíëè×íÜæ “âÓãëíôìâÜôì¬Q”? ôèûçì èð¼ìíû¯ èPçéú ¬t¬í? ëë øóìûÜéíç
¾÷çæÖ «*çÖá ðíú ÅÒíÜæ¯ v¼ ôèûçì ðÜ ¼äéû• ¼ëÜ¯ ç·çéú ¬t¬í? ë v«*íâë ¼íà Ûèk Íí¼ èâÐÜ¯
çìÈ Í ôèûçì ðÜ v«*âÛèkë ôèûçì¯ Í öãíù ôèûçìú èâÐÜ ¾ûÃûç+U¯ ¾ûÃû øóìûÜéíç âïÜ èû»ú
ëìÓìô·íÃë v«*â¯ çìë ¼íà èâÜÜ vùîëìà ÷èëç ß âèðâì¯ âÓãë ëí¼ë ¼íà ûìÁ¼ÜÖ ß ¼ÔÖë¼ß Íí¼
vùÜ¯ Ûì»ì_¼¤t¬›ü ç• ûuäûãèÜ ß ûì¤Üì¯ Ûìíû ß Ûì»ìú ¾ûÃû øóìûÜé âÓÖöãíùë ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ vx*V ¼@øó
ðíú óþì§ìÜ¯ ¼:óÐ Ðçìjéë øë ¾ûÃû øóìûÜé ë÷æìú Ûìåì øí§ vùÜ¯ vÐ»ûìíëë âíçì çìë NyUÜÖ
«*ôìèÐç ðÜ ëûé\æìíÇë ðìíç¯
2¿1 «*¬t¬ì? ûæì
¾ûÃû øóìûÜéë èæûÞìè÷ç óÐèå øíóë ÐjìÇÞ ß ÌìíÜì÷æì ½
çÇì ëìù
Óëâ ôëâ vùÜ Iëg-ùëèûç¯ 1
ÌûÐ ôèëÜ ôìÜì 2 ôìæãë èøèëç® 3
Ùíë øíë èô æì ûíÜ ôèëû ðìâ èô¯ 4
vô æì ôëíú v«*â Ììèâ ôÜWé® 5
ûìèðë ðÈíç æìèë 6 vÜìô ÷ë÷ìíç¯
vðæ âæ ôíë 7 èû» ÔìÈúì âèëíç®
Ííô æìëé ôhÜûçé ÌûÜì ûíÜ vÜìíô¯ 8
ôìæã-øèëûìó ¾ðÜ øã§Öì âèë vÐìíô®
ÔìÈíç æìèëíú èô×ã ëèðíç æìèë Ùíë¯ 9
Ûìèûíç Ûìèûíç ûÖìèÓ ¼ìâìÈÜ 10 Ì¬Qí? ë®
äìèëÜ v¼ 11 çæã âæ ûÖìèøÜ 12 Ðëéë¯
÷„éóì¼ ûíÜ ÛìÜ ðÈíû ¼ãèòë®
øìÒì¬Që? ¥ 1¯ “óãíë vùÜ Ó@‡Þ ô@‡Þ Iëg-ùëèûíç” 2¯ “vâìíë”• 3¯ “èøèëíç” 4¯ “‘¼È’ Ùíë øíë èôæì
ûíÜ ôèëû vùì èô”¯ 5¯ “vôûì æìèƒ ôíë v«*â Ììâëì ôÜèW” 6¯ “ûìèðíë vû§ìíç æìèë” 7¯ “Íâæ ôëíú
âæ” 8¯ øíëë óãèå øÂdèkë øìÒ_“Ííô æìëé ôhíÜë vûîèë øãè§ âèë vÐìíô¯ /çìíð ôìæãøèëûìó vóÈ vøì§ì
vÜìíô”¯ 9¯ “ÔìÈíç æì øìèë èòë ¾ðíç æìèë Ùíë”¯ 10¯ “¼ìâìÜÖ” 11¯ “äìèëíÜô” 12¯ “ÄìèøÜ”¯
27
Ðj-åéôì ¥ Óëâ¿¿¿ùëèûç_ô·íÃë v«*íâ ëìÓìë ÓâÞ-ôâÞ Iëgäíæë ùûÞ ¼ûÈ ÷íÜ vùí×¯ ÌûÐ¿¿¿
èøèëç_ô·Ãí«*â ëìÓìíô ÌûÐ ôíë vóú¯ Ùíë¿¿¿ðìâ èô_Ùíëë âìæã»ëì ëìÓìë æìíâ Ìíæô ôÇì ûíÜ•
øíëß Ìíæô ôÇì ëìÓìë æìíâ æìæì ôÇì ûíÜ¯ ÍÔæ ëìÓì ôé ôëíûæÀ vô æì ¿¿¿ôÜWé_¼ôíÜÈ vçì
v«*â ôíë ‘vô æì ôëíú v«*â’_èô¬Q; ¼û ôÜíWë Ûìùé ðíç ðú vôûÜ ëìÓìíô¯ ûìèðë¿¿¿ ÷ë÷ìíç_vÜìíôë
¼âìíÜì÷æìú ‘÷ë÷ìíç’ ëìÓì Ùíëë ûìÈíë vöíç æìíëæ æì¯ vðæ¿¿¿âèëíç_ëìÓì ûÜí×æ “ÈíE× ôíë èû» vÔíú
âèë¯” Ííô¿¿¿vÜìíô_ôhÜûçé æìëéíô vÜìíô ÌûÜì ûíÜ¯ ôìæã¿¿¿vÐìíô_ô·íÃë ¼íà v«*íâ ëìÓìë vö
ôÜW ðíúí× v¼È vÐìíÔ èçèæ øãí§ âëíç ÷ìæ¯ ÔìÈíç¿¿¿Ì¬Qí? ë_‘ÍÈ vÐìíô’ ëìÓì èô×ã vÔíçß øìíëæ
æì• Ùíë ‘èòë ðíú’ Çìôíçß øìíëæ æì¯ Í ôÇì Ûìûíç Ûìûíç ëìÓìë âíæë vëìù ðíú vùÜ¯
÷„éóì¼¿¿¿¼ãèòë_øóôçÞì ÷„éóì¼ ûÜí×æ ‘ÛèËçìú’ ½ “‘ëìÓì’ ¼ãèòë ðß• vëìù v¼íë öìíû¯”
øíóë ¼ìëì¤Ð ß ÌìíÜì÷æì ¥ øóèå Ììíáøìæãëìù øöÞìíúë øó¯ ëìÓì ÍÔìíæ ô·Ãí«*âíôÈ ùJæì
èóíúí×æ¯ øëøãë»g ô·íÃë ¼íà v«*â ôëìë äæÖ ëìÓìë æìëéÓâÞ• ôhÜÓâÞ• Iëgäíæë çþìë äæÖ vö ùûÞ v¼ ¼ûÈ
÷íÜ vùí×¯ Ùíë-ûìÈíë ëìÓì çþìë ÍÈ ÌÊûÓ v«*íâë äæÖ èæ`óìûìíË ääÞèëç¯ v«*â ¼ûìÈ ôíë¯ èô¬Q; ëìÓìíôÈ
ôÜíWë vûìÄì âìÇìú èæíç ðú¯ «*èçíûÐéíóë ôìæìôìèæíç ëìÓì çþìë Ùíëë ûìÈíë vûíëìíç øìíëæ æì¯ ëìÓìë
ôÔíæì ôÔíæì èû» vÔíú âüçÖh ûëË ôëìë ÈE× ðú¯ ëìÓì èûûìèðçì v¼-ôìëíËÈ ôhÜûçé æìëé¯ ‘ôhíÜë
âìæ¼@‡ìíæë «*xß‰ ëìÓìë ÌÊûÓ v«*íâë äæÖ áh#’¯ èçèæ ‘ëìÓì’ æìëé_çìÈ ÌûÜì¯ ô·Ãí«*íâë ôÜíW ëìÓì
vÐìíô øãí§ âíëæ¯ v¼äæÖ ëìÓì èô×ã vÔíçß øìíëæ æì¯ Ììûìë ûìè§íç Çìôìß çþìë øíá ô,%ôë¯ ÍÈ ¼û
ôÇì Ûìûíç Ûìûíç ëìÓì vöæ vÛçíë vÛçíë ûÖìèÓ†Œ¬t¬¯? v¼È ûÖìèÓ Óéíë Óéíë çþìë Ðëéë ß âíæ ûÖì: ðíú
vùÜ¯ ÛèËçìú øóôçÞì ÷„éóì¼ ûÜíÜæ_ëìÓìë öì ðíúí× çþìë ÛìíÜìë äæÖÈ ðÜ¯ Íûìë ëìÓì ¼ãò ðíûæ¯
Ììíáøìæãëìíùë ÍÈ øóèå ëìÓìë t¬ùH ç-ôÇæ¯ ¼Ôéíô ¼í@¬ìH Óæ ôíë ëìÓì ÍÔìíæ èæíäë óã¥íÔë ôÇì
ûíÜæèæ¯ vöæ èæíäíôÈ èæíä Ììíáø ™èæíúí×æ¯ ÍÈ t¬ùH ç-ôÇíæ óãèå ÌìíáíøëÈ «*ìÓìæÖ¯ «*Çâç v«*â
ôëìë äæÖ çþìíôÈ vóì»é ôëì ðíû vôæÀ èPçéúç• vöæ Èèàíç ëìÓì ûíÜæ• çþìë v«*íâ ¼âìíäë ð¬t¬í? áø çþìë
ôìí× Ì¼ðæéú¯ ùüð-øèëíûíÐ ß ùüð-øèëíûíÐë ûìÈíë t¬ä H æøèëäæ• ÌìKøíëë ¼âìíÜì÷æì ëìÓìíô ôíë
vçìíÜ vÐìôìçhë¯ ôìæãë v«*âäèæç èæ`óìë ðìç vÇíô èæíäíô Åºoìë ôëìë vôìíæì v÷,%ì ëìÓìë âíÓÖ vóÔì öìú
æì¯ ûë¤ Í vöæ ûÖìèÓë âíçìÈ çþìë Ì¬Që? ß Ðëéëíô ÌìE×ˆ‰ ôíë¯ ÛèËçìú ÷„éóì¼ ëìÓìë ÍÈ ¼ìèûÞô
ÌìE×ˆ‰çìíôÈ ô·Ã-ôÜíWë «*èçí»Óô èðí¼íû vÛíûí×æ¯ øóèåíç ëìÓì èæíäíô ôhÜûçé Ììë ÌûÜì
ûíÜí×æ èÒôÈ• èô¬Q; èæíäë ô·Ãí«*â ¼@øíôÞ èçèæ Ììë Ûéëg ææ¯ ëìÓì èûí°ìèðæé ¼âìíäë èûëgíºo¯ ëìäìë ûkûÖ
ûÖJæìú øïË¯Þ vöæ ëìÓì ëûé\æìíÇë Ûì»ìú ûÜíç v÷íúí×æ ¥ “Ììèâ vçìâìë v«*íâ ðû ¼ûìë ôÜWÛìùé¯”
÷„éóìí¼ë ëìÓìë v«*èâôì ¼+ì ÌìçÞ ß ûÖÇÞ ôìˆ‰ìú ¹`ó¼é¯ è÷ëôìíÜë ëè¼ô øìÒô ÷„éóìí¼ë ÍÈ øó ™íæ âãD¯o
2¿2 ùìaoìë
èÓô1 ëT äéûíæ vö øëìèÓæé äéíú¯
çìðìë ÌèÓô èÓô øëûÐ ðíú®
Í øìø ôøìíÜ èûèð Íâèç èÜèÔÜ¯
¼ãÓìë ¼ìùë vâìë ùëÜ ðÈÜ®
Ìèâúì ûèÜúì öèó õhû èóÜãþ çìú¯
28
ùëÜ Ûèëúì vôíæ ÅèÒÜ èðúìú®
ÐéçÜ ûèÜúì öèó øì»ìË ¾ôÜìâ vôìíÜ¯
2 Í vóð ÌæÜ çìíø øì»ìË v¼ ùíÜ®
×ìúì vóèÔ ûè¼ öìÈ çëgÜçì ûíæ¯

äUèÜúì ÅÒíú çëg Üçìøìçì ¼íæ®
öâãæìë 3äíÜ öìƒì öèó èóÈ Äþìø¯
øëìË äã§ìíû èô ÌèÓô ÅíÒ çìø¯¯
4ÌçÍ Í ×ìë øëìË öìíû èôí¼¯
èæ÷íú ÛèÔâã âãèƒ Í ùë èûí»®

÷„éóì¼ ôíð ¾óûùèç æìèð äìæ¯
5óìëgË èøèëèç v¼È ûÓÍ øëìË®
øìÒì¬Që? ¥ 1¯ “èÓô ëT äéûíæ øëìÓéæé vöð¯ / çìðìë ÌèÓô èÓô øëûÐ væð”¯ 2¯ “èøèëèç ÌæÜçìíø
øì»ìË vö ùíÜ”¯ 3¯ “öâãæìë äíÜ öèó èóíú ðìâ Äìø”¯ 4¯ “ÌçÍ Í ×ìë ¿¿¿ èûí»”®_ÍÈ øúìëèå vôìíæì
vôìíæì øìíÒ væÈ¯ 5¯ “èøëéèç Ìèâúì ëí¼ ûÓÍ øëìË”¯
Ðj-åéôì ¥ èÓô ¿¿¿ äéíú_øëìÓéæ ðíú äéûíæ vûþí÷ Çìôìíô èÓ}ìë äìèæíúí×æ ëìÇì¯ ëìÓìë èæíäë
«*èç èæíäëÈ èÓ}ìë väíùí×¯ çìðìë ¿¿¿ ðíú_v«*íâ øëûÐ ðßúìíô ‘ô·Ãí«*íâë ûÐéÛ—ç ðvúìíô’ ëìÓì
Ììëß vûèÐ èÓ}ìë äìèæíúí×æ âíæë ûÖÇìú¯ Í ¿¿¿¿ ðÈÜ_ëìÓìë øìíøë ôøìÜíô èûÓìçì ÍâæÛìíû ¼üè,%
ôíëí×æ ‘ùÆÜ’ vö Ìâüíçë ¼ìùë çþìë ôìí× èû»çhÜÖ_öìíç èçèæ õhû èóíúí×æ v«*âìâüç øìûìë äæÖ¯
ÐéçÜ âíæ ôíë ëìÓì øì»ìË vôìíÜ èæíÜ çþìë Ðëéíëë Ì†‰Öã +ìíø øì»ìËß ùíÜ öìú¯ ×ìúì ¿¿¿
¼íæ_çëgÜçìë èt¬D ‰ o ×ìúìú û¼íç vùíÜß çÜã-Üçì ß øìçì äUíÜ ÅíÒ¯ öâãæìë ¿¿¿ çìø_«*ìË äãí§ìíç
öâãæìë äíÜ ëìÓì Äþìø èóíÜß çþìë «*ìË äãí§ìú æì¯ ûë¤ çþìë «*ìË Ììëß vûèÐ ç: ðú¯ Ìçr¿¿¿
èûí»_‘ëìÓì vÛíû øìæ æì’_çþìë «*ìË vôæ vûíëìú æìÀ çìÈ çþìë ¼¤ôGF èû»øìæ ôíë èçèæ ÌìKðçÖì
ôëíûæ¯ ÷„éóì¼ ¿¿¿ øëìË_ÛèËçìú øóôçÞì ÷„éóì¼ ûÜí×æ ëìÓì ¾óû ÌÇÞìÁ ÌíÜîèôô ô·Ãí«*íâë ôÇì
äìíææ æì• ‘ô·íÃë’ óìëgË v«*âÈ ëìÓìë ´óúíô ‘øëìË’ ûÓ ôëíû¯
Í øóèåß ëìÓìë Ììíáøìæãëìíùë øó¯ ëìÓìë t¬ùH ç ôÇíæ øíóë Ûì»ì äéû¬Q¯? ÍÔìíæ ëìÓìë Ììíáø
ÅE÷ìèëç ðíúí× èæíäë «*èç¯ ëìÓìë «*Çâ Ììíáø èçèæ øëìÓéæ¯ èPçéú Ììíáø èçèæ “øëûÐ” ÌÇÞìÁ
ô·Ãí«*íâ ûÐéÛ—ç¯ Ìâüíçë ¼âãí° Ìûùìðæ ôíë_èçèæ v«*íâë Ìâüç øìæèæ_çþìë ÛìíùÖ äãíåí× èû»¯
ÐéçÜ vÛíû øì»ìË vôìíÜ ôëíÜ x*éâçéë ‘ëìÓìë’ vóíðë çìíø øì»ìËß óDo ðú¯ ×ìúì vóíÔ ëìÓì öÔæ
çëgÜçìøïËÞ ×ìúìÙæ ûíæ èùíú ûí¼æ çÔæ çþìë vóíðë âíÓÖ vö v«*âóìð Ììí× çìë çìíø ûíæ óìûìæÜ
×è§íú øí§¯ «*ìË äãí§ìûìë äæÖ ëìÓì öâãæìë ÐéçÜ äíÜ Äþìø vóæ èô¬Q; ëìÓìë «*ìË äãí§ìú æì_«*ìË
äãí§ìíæìë øèëûíçÞ öâãæìë äÜß ëìÓìí«*íâë ûèÿíç Å+: ðíú öìú¯ ëìÓì èæëgøìú¯ ëìÓì äìíææ æì vö
ô·íÃë ¼ûÞ†ìŒ ¼é óìëgË v«*âÈ ëìÓìë «*ìËûÓôìëé¯
øóèåíç ëìÓìë Ììíáíøë vûóæì çéûu¯ øóèå x*éÊ÷çæÖøïûÞ ÷„éóìí¼ë ëè÷ç èôæì ß èæíú ¾ûÃû¼ìèðíçÖë
ùíû»ô èûâìæèûðìëé âäãâóìíëë ¼¤Ðú è×Ü¯ û§… ÷„éóìí¼ë “x*éô·ÃôéçÞæ”-Í “ëìÓìèûëð” Ì¤íÐ ëìÓìë
29
ôí.ß ÍÈ ðçìÐìë Ììíáø vÐìæì öìú ½
“óð ûãÜé Äþìø èóíÜþì v¼ vâìë ¼ãÔìÈÜ Ü
vâìƒþ æìëé û§ ÌÛìèùæé” ‘“x*éô·ÃôéçÞæ”’
ëìÓìë øì»ìË vôìíÜ èæíú v«*íâ óDo vóðíô ÐéçÜ ôëìë ûÖÇÞ «*úì¼ß “âæ¼ìâàÜ” ôìíûÖë äæâóãèÔæé
âæ¼ìë âíÓÖß Ììâëì øìÈ ¥ “ÐéçÜ Ûìèûúì öèó øì»ìË ÜÈ vôìíÜ / øì»ìË ÌìIæ ðú vâìë ôâÞØíÜ¯” Í
ðÜ è÷ëôìíÜë óãÛìÞ èùæé æìëéë Ì¼ðìú ââÞíûóæì_öì “x*éô·ÃôéçÞæ”-Íë ëìÓì ß “âæ¼ìâàÜ”-Íë
äˆŠóãèÔæé âæ¼ìë âíÓÖß øìßúì öìú¯ ÷„éóìí¼ë ëìÓìë óã¥Ô ûí§ì ùÛéë ß vûóæìâú¯ çþìë öQŸËì «*Ðèâç
ðíç ÷ìú æì¯ ô·Ãí«*íâë èæëìøó Ììx*úÈ ëìÓìë ôìâÖ• èô¬Q; v¼ v«*â ÷—§ì¬Q? Ììx*úðéæçìë «*çéô_v«*èâôì
ëìÓìë ôìí×¯ ëìÓì çþìë v«*íâë äUìÜì äãí§ìíç çëgÜçìú øïËÞ ûíæ ûí¼ Çìíôæ ÐéçÜ ×ìúìë äæÖ¯ ëìÓìë
ÍâæÈ óãÛìÞ ùÖ vö çþìë v«*íâë äUìÜìë óðíæ ûíæë ×ìúìâú ÐÖìâèÜâìß øãí§ öìú¯ øóèåíç ÍÈ è÷rôGFèå
¼ã`óë ß ëìÓìë ââÞíûóæìë ûìËéûð¯ vÐ» øöÞ¬Q? ÌìKðææ ÌÇûì ô·Ãí«*íâë äUìÜìú âüçÖh È ëìÓìë ÌèˆH,%¯
öèóß øóôçÞì ÷„éóì¼ ÛèËçìú ÌìxHì¼ èóíú ûíÜí×æ ô·íÃë v¼È èæóìëgË ¼ûÞðëËôìëé v«*âÈ ëìÓìë «*ìË
ûíÓë Íôâìr ôìëË ðíû¯ vóíð ûþì÷íÜß ô·Ãí«*íâ ëìÓìë vóðâæ ß «*ìË äUíÜ øãí§ ×ìëÔìë ðíú öìíû•
çûãß ðúíçì Íôèóæ ëìÓì v¼È øãëíg »ì+â x*éô·Ãíô Ì¬Qí? ë ÌìèÜàæ ôíë ¼ãÔé ðíûæ• Í ôÇìèå èæèfç¯
2¿3 vôóìë
æû Ìæãëìèùèæ ëìÓì¯
èô×ã æìèð âìæÍ ûìÓì®
ÍôèÜ ôÍÜ øúìæ¯
øÇ èûøÇ æèð âìæ®
vçäÜ âèæâú ðìë¯
Å÷ôh÷ âìæÍ Ûìë®
ôë ¼úþ ôWæ âãóèë¯
øÇèð vçäÜ ¼ùèë1®
âèæâú âèJë2øìú¯
óïëèð3 vçèä ÷èÜ öìú®
äìèâèæ Ùæ ÌþìèÓúìë¯
âæâÇ èðú4 Åèäúìë®
èûèÙèæ èûÇìèëç ûìå¯
vøâô ÌìúãíÓ ôìå®
èûóÖìøèç âèç äìæ¯
Ñí× æì vðèëíú Ììæ®
øìÒì¬Që? ¥ 1¯ “¼ìèë” 2¯ “âJéë” 3¯ “óïëèð” 4¯ “èðíú”• “vðèë”¯
Ðj-åéôì ¥ æû¿¿¿ ûìÓì_æû Ìæãëìíù â†‰ ëìÓìë ôìí× vôìíæì ûìÓìÈ ûìÓì ûíÜ âíæ ðú æì¯ ÍôèÜ
ôÍÜ øúìæ_ÍôìÈ öìrì ôëíÜæ ‘øúìæ’¯ øÇ ¿¿¿ âìæ_øÇ èûøÓ ‘vôìíæì èô×ãÈ’ ëìÓì âìæíÜæ æì¯ Å÷ôh÷
¿¿¿ Ûìë_èæíäë ÅE÷ôh÷öãùÜ-vô ëìÓìë Ûìë ûíÜ âíæ ð”Ü¯ “vçäÜ ¿¿¿ âèæâú ðìë”_âèæÔè÷ç ðìëíôß
ëìÓì Ûìët¬ëH ø
C Úìæ ôíë çÖìù ôëíÜæ¯ “ôë ¿¿¿ ¼ùèë”_ðìíçë ôWË• Ìì¤èå ‘âãóèë’ ¼ôÜÈ ‘¼ùèë’ ëìÓì
30
øíÇ çÖìù ôëíÜæ ÌÇÞìÁ ÔãíÜ vØÜíÜæ¯ “âèæâú ¿¿¿ øìú”_ëìÓìë øìíú è×Ü âèæâú æïøëã ‘âJéë’¯ “óïëèð ¿¿¿
öìú”_v¼ ¼û ëìÓì vØíÜ èóíúí×æ óïíë¯ “äìèâèæ ¿¿¿ Åèäúìë”_ëìèr vÙìë Ìaoôìë èô¬Q; ôìâíóû ëìÓìë ´óíú
v«*ìyUÜ¯ ÌÇÞìÁ âóæíóû ‘âæâÇ’ ëìÓìíô ÷ìèÜç ôëí×æ óãùâÞ øíÇ¯ “èûèÙèæ¿¿¿ ôìå”_ëìÓì vö øíÇ ÷íÜí×æ
v¼È øíÇ ûT èûÙM èû¬t¬ç
ü? ðíú Ììí×¯ èô¬Q; v«*íâë ‘v«*âô’ Ìít¬Ÿ ‘ÌìúãíÓ’ ëìÓì vôíå vØíÜí×æ ¼û ûìÓì ß
èûøó¯ èûóÖìøèç ¿¿¿ Ììæ® _èûóÖìøèç äìíææ Íëôâ Ììë ôìÅíô vóÔì öìú æì¯
øóèå ÌèÛ¼ìë øöÞìíúë¯ æûìæãëìèùËé ÍôìÈ vûèëíúí×æ øíÇ vôìíæì ûìÓì âìíææ æì ëìÓì¯ èçèæ
ÔãíÜí×æ çþìë âèËâú ðìë¯ èçèæ âìíææ æì øÇ-èûøíÇë Ûú¯ ÅE÷ ¬t¬æ? öãùÜ çþìë ôìí× Ûìët¬ëH ø C ¯ øíÇ
ëìÓì çÖìù ôíëí×æ çþìë ÌÜ¤ôìë• ðìíçë ôWË ß Ìì¤èå¯ ëìÓì óïíë vØíÜ èóíúí×æ øìíúë âèËÔè÷ç
æïøëã ¯ ëìèr ÍÔæ vÙìë Ìaoôìë¯ èô¬Q; v«*íâë vóûçì âˆŠÇ ‘âóæíóû’ ëìÓìë ´óíú v«*ìyUÜ¯ øíÇ èûÙM
×§ìíæì¯ èô¬Që; v«*íâë Ìít¬Ÿ ëìÓì ¼û èûøóíôÈ ôìèåíúí×æ¯ Ûèæçìú èûóÖìøèç äìæìíE×æ ÍÈ ëôâ ëâËé
èçèæ Ììë vôìÇìß vóÔíç øìæ æì¯
«*ÇíâÈ ûÜì ðíE× ëìÓì “æû ÌæãëìèùËé”¯ Ííç vûìÄì öìú ëìÓì æûéæì ÌèÛ¼ìèëôì¯ æçhæ v«*íâë çéûu
ÅˆŠìóæì ß Ìæìt¬ìH èóçøïûÞ èâÜíæë Ììæ`ó ÜìíÛë äæÖÈ ëìÓìë ÌèÛ¼ìë öìrì¯ çìÈ vôìíæì ûìÓìÈ ëìÓìë
ôìí× «*ôç · ûìÓì æú¯ óüÆ «*èçÚ ëìÓì çþìë ÌèÛ¼ìë öìrìë ÌìôhÜ «*úìí¼ èû¼äÞæ èóíúí×æ ¼ôÜ Û—»Ë¯
Í ôèûçìë Ûì»ìß vôìíæì vôìíæì ùìíæë âíçìÈ v×í§í× “çìë ¼ôÜ ÌÜ¤ôìë”¯ øíóë ðut¬H øÂdèkë °gç
÷ìíÜë ×`óß ¾ûèÐ,%ÖøïË¯Þ
2¿4 ëúèæ ôìäë ûâ

ëúèæ ôìäë ûâ Ûéâ Ûhäàâ 1
ôhèÜÐ øëÍ 2 óãëûìë¯
ùëä çëä âæ vëì¼ ûèë¼ Ùæ 3
¼¤¼Ì ø§4 ÌèÛ¼ìë®
¼äæé• û÷æ ×§Èç 5 vâìèðÜìä¯
vðìÍç v¼ vðìß ûëg ¼û ðâ Ìèàôëg
¼ìð¼ âæ vóÜ Ììä 6®
7 Ìøæ Ìèðç vÜÔ ôðÈç ôëíçÔ
´óú æ øìèëÌ ßë¯
÷þìó ðèëæ ûð ëìT ôûÜ ¼ð
v«*â øëìÛû vÇìë®
÷ëË vûèÆÜ Øèæ èðç âìæèÜ Óèæ
væøïë æì ôëÍ vëìë¯
¼ãâèã Ô øã×ßþ vçìèð ¼ôÜ ôðè¼ vâìèð
è¼íæðô ôç óïë ßë®
31
Òìâèð ëèðÌ Ùãèâ øë¼ è÷èÿÌ Û—èâ
èóùâù Åøäã ¼í`óð¯
ðèë ðèë è¼û è¼û Ûìíû äìÈð èäû
äìíû æì Åøäã è¼íæð®
8ÛËÈ èûóÖìøèç ¼ãæð ¼ãí÷çèæ
ùâæ æ ôëð èûÜ@¬¯H
ëìäì è¼û è¼¤Ù ëCøæìëìúË
¼ôÜ ôÜì ÌûÜ@¬® H
øìÒì¬Që? ¥ 1¯ “Ûhäàâ” 2¯ “øÜÍ”• 3¯ ¼â†Œ øÂdèd kèåë òíÜ_“ùëíä çë¼ âæ vëìí¼ ûèë¼ Ùæ”/
4¯ “øÜã”/ 5¯ vûìÜÈíç/ 6¯ èrøóéèåë òìíæ_vöíðçh vðìÍ¼ v¼ðìÍÌ ß ûëg / ¼íû ðìíâ Ìèàôëg /
¼ìð¼ âæ óÍ Ììä/ 7¯ “Ìøæ Ìèðç vÜÔ ¿¿¿ “è¼íæðô ôçóïë ßë” øìÒ væøìíÜíç ‘væøìíÜë øãèÇíç’
væÈ¯ ÛèËçìòíÜ “ÛËÈ èûóÖìøèççÖìèó”¯
Ðj-åéôì ¥ ëúèæ_ëäæé¯ ôìäë_ôìäÜ¯ ûâ_ûâæ ôëí×¯ ôhèÜÐ_ûO¯ “ëúèæ ¿¿¿ óãëûìë”_ëìèr
ôìäÜ ‘ÌÇÞìÁ Ìaoôìë’ ÅóùéëË ôëí×• Ûé»Ëìô·èç ¼ûÞ ‘Ûhäàâ’ ¼˜ëËëç¯ óãûìÞ ë ûO ø§í×¯ ùëä
çëä âæ_ùäÞíæ âæ r¬t¬¯? vëì¼ ¿¿¿¿ Ùæ_ëg,% vâíÙë äÜÓìëì û»ÞíËë äæÖ ëìÓì è÷¬Qì? èˆHç¯ ¼¤¼Ì ¿¿¿
ÌèÛ¼ìë_ÌèÛ¼ìíë vóÔì èóÜ ¼¤Ðú¯ vðìÍç v¼ vðìÌ ûëg_öì ðú vðìô¯ ¼û ðâ Ìèàôëg_“Ììèâ ‘ëìÓì’
¼û Ìàéôìë ôíëè×”¯ ÌÇÞìÁ ëìÓì çþìë ôÇì ëìÔíç óüÆ«*èçÚ¯ ¼ð¼ âæ vóÜ Ììä_“âæíô ¼ìð¼ èóÜìâ”
ÌÇÞìÁ x*éëìÓì ÌèÛ¼ìíëë ÐWìçhë øíÇ vöíç ¼ìð¼é¯ ëìÓì ûÜí×æ ¥ ‘Ììøæ ¿¿¿ ßë”_èæíäë ôøìíÜ
vö ÌâàíÜë è÷ÿ vÜÔì Ììí×_ûÜíç èô ‘ôðÈç’ çì tø,%È «*çÖá ôëè× ‘øëíçÔ’¯ ‘èô¬Q’; âæ vö
âìíæ æì¯”” ÷þìó ¿¿¿¿ vÇìë_÷þìó ðèëËè÷ÿ ûðæ ôíë• ëìT†Œìí¼ë ôûíÜ øí§• èô¬Q; v«*íâë øëìÛû ¼ðÖ ôíë
æì Íôåhß ‘vÇìë’ / ÷ëË vûèÆÜ Øèæ_¼ìø ÷ëË vû,%æ ôëÜ¯ “èðç âìæèÜ Óèæ”_¼ã`óëé ‘ëìÓì’ çìíôÈ
âàÜ ûíÜ vâíæ èæíúí×¯ “væøãë æ ôëÍ vëìë”_‘ÍÈ ¼ûÞíû,%íæë ØíÜ’ æïøëã ß Ðj ôíë æì ‘vëìë’¯
“¼ãâèã Ô øã×ßþ vçìèð_vð ¼ãâèã Ô• vçìâìíô èäÚì¼ì ‘øã×ßþ’ ôèë¯ ¼ëCø ¿¿¿ vâìèð_Ììâìíô ¼çÖ ôÇì ûÜ
vçì¯” è¼íæðô ôç ¿¿¿¿¿¿ ßë_v«*íâë ¼éâì ôçóïë¯ Òìâèð ¿¿¿ ¼í`óð_ÍôÈ òìíæ Ùãíë âëè×• ™Óã tøíÐÞÈ
Û—èâíô Û—èâëCíø è÷æíç øìëè×• æçhûì èóôdøÇ ‘èóùâù’ ¼û èû»íúÈ ¼í`óíð vóìÜìèúç Ììèâ ‘ëìÓì’¯ ðèë
¿¿ è¼íæð_ðèë ðèë èÐû èÐû¢ v«*â öèó æì äˆŠìú ‘Åøäã’ çíû çìë äæÖÈ äéûæ öìíû¯ ÛËÈ ¿¿¿¿ èûÜ@¬¯H
èûóÖìøèç ÛèËçìú ûÜí×æ_vð ¼ãí÷çèæ ‘ëìÓì’ vÐìæ ‘¼ãæð’¯ vöíç Ììë vóèë ôíëì æì¯ ëìäì ¿¿¿ ÌûÜ@¬¯H
ëìäì ëCøæìëìúË èÐûè¼¤ð ¼ôÜ ôÜìèûóÖìë Óìëô¯
ÌìíÜì÷Ö øóèå èûóÖìøèçë ë÷æì• Íèå ëìÓìë ÌèÛ¼ìë¯ Íèå û»ÞìèÛ¼ìë Íû¤ çìâ¼é ‘èæÐì’ ÌèÛ¼ìë¯
ûOûüè,%íç èûøöÞ¬t¬? Ìâì ëäæéíç ëìÓì øïûèÞ æèóÞ,% ¼¤íôçôhíJ öìrì ôíëí×æ• ¼ìíÇ Ììí×æ çþìëÈ Íô ¼Ôé¯
øíÇ èæóìëgË èûÙM vóíÔ ëìÓìë âæ ¼¤Ðíú vóìÜìèúç¯ èçèæ Ûìûí×æ çþìë øíá ÌèÛ¼ìíë öìßúì ¼@¬ûc ðíû
èôÀ ô·íÃë ôìí× ëìÓì «*èçx*èg çûºo¯ ÌçÍû èçèæ óüÆ¼¤ôíGF èòë¯ vÐ» øöÞ¬Q? ¼ìð¼é ëìÓì vÛíûí×æ öì
Ùåìë çì Ùåhô¯ ¼û èô×ã vâíæÈ èçèæ ÌèÛ¼ìíëë óãùâÞ øíÇ vöíç Ìì†Œðé¯ èæíäë Ìèæ,% ðíû_Íåì tø,%
ûãíÄß ëìÓìë âæ âìíæ æì¯ ÷þìó ðèëË-è÷ÿ ûðæ ôíë• ëìTë †Œìí¼ øí§_çûãß v«*íâë øëìäú ¼ðÖ ôíë
æì¯ Íëøë øóôçÞì èûóÖìøèç èæíäÈ ûËÞæì ôëí×æ ëìÓìë ÌèÛ¼ìíëë ôÇì¯ èçèæ ûÜí×æ_óãùâÞ øíÇ
32
vûíëìûìë øë ëìÓì ¼øÞíûè,%ç ðíúß Ûéç ðæèæ¯ ÷ëËöãùíÜ ¼ìø äè§íú Çìôìú ëìÓìë æïøëã ß Ììë Ðj ôëí×
æì¯ ôèû èûèt‡ç¯ ëìÓìíô «*x‰ ôëí×æ_vö v«*â âüçÖh Júé çìë ¼éâì ôçóïë• ëìÓì ÍôÈ òìíæ Ùãíë
âëí×æ_ðìèëíúí×æ øíÇë èóÐì¯ Ìaoôìíë Û—èâ tøÐÞ ôíë ÌèÛ¼ìèëôì ëìÓìë öìrì¯ x*éâçé ‘ëìÓì’ ðèë
ðèë èÐû èÐû ûÜíç ûÜíç Ûìûí×æ çþìë v«*â öèó æì äìíù• çíû v¼äæÖÈ ‘ëìÓìë’ äéûæ vÐ» ðíú vùíÜß
áèç væÈ¯ ÛèËçìú ëìäì èÐûè¼¤íðë ÅíGXÔ Çìôìú_Íèå «*âìèËç vö• èÐûè¼¤íðë ëìä&ôìíÜÈ èûóÖìøèçë
ÍÈ ÌèÛ¼ìíëë øóèå ëè÷ç¯
v«*íâë çø¼Öìú óã¥Ô ûëË ôíë ëìÓì Íô óãäúÞ ¼ìð¼é ëâËé¯ øÇ ß «*ôè· çë óãíöÞìù ôèûë Ðj-
è÷rë÷æìë IíË äéû¬Q¯? èûóÖìøèçë ëìÓì ÍÔìíæ vóð¼ûÞt¬H ææ• ô·E×¼ìÓíæë óüÆçìú ß v«*íâë vùîëíû
ùëèûæé¯ v«*íâë øëìäú ëìÓìë ôìí× Ì¼ðæéú¯ ÍÈ ëìÓì vùî§éú ¾ûÃûéú óÐÞíæë ç+U«è* çâì ææ• Èèæ
ÌìÓãèæô ôèûë Ûì»ìú ÌíôYíÐ ûÜíç øìíëæ ¥
“öìíûì æì ûì¼ëôíá ûÓïíûíÐ ûìäìíú èôèWæé•
Ììâìíë v«*íâë ûéíöÞ ôíëì ÌÐèWæé¯”
‘“¼ûÜì”• “âTúì”• ëûé\æìÇ Òìôhë¯’
2¿5 ôìíâìó
æ`ó æ`óæ ÷`ó 1÷`óæ
ùao èæè`óç Ìà¯
äÜó ¼ã`óë ô@¬ãH ôaoë
2
èæè`óç è¼aãëo Ûà®
v«*â ÌìôhÜ 3 vùìø vùìôhÜ
ôhÜä ôìèâèæ ô¬Q¯?
ôh¼âã ëJæ âJã ûJãÜ
4
ôhJ-âè`óë ¼¬Q® ?
ù„ â„Ü ûèÜç ôh„Ü¯
Åí§ ÷hí§ èÐÔ„¯
vôèÜ-çì„û çìÜ-øè„ç
ûìT-óè„ç ó„®
ôJíÜì÷æ ôÜã»íâì÷æ
x*ûËíëì÷æ Ûì» 6¯
ÌâÜ vôìâÜ 7 ÷ëË èôÐÜú 8
èæÜú vùìèû`óóì¼®
øìÒì¬Që? ¥ 1¯ “÷\” 2¯ “¼ã`óë” 3¯ “v«*íâ ÌìôhÜ” 4¯ “âè`óíë” 5¯ “Å§÷—§” 6¯ “Ûì¼” 7¯ “ôâÜ” 8¯
“èæÜú”¯
Ðj-åéôì ¥ æ`ó ¿¿¿ Ìà_÷í\ë ÜìûËÖ ß ÷`óíæë ¼ãùaoèæè`óç æ`ó-æ`óíæë ‘æí`óë øãr ô·Ã’ Ìà¯
ô@¬_ãH Ðb¯ ôaoë_†Œéûì¯ è¼aãëo _ð¬t¬é? ¯ äÜó ¿¿¿ Ûà_èçèæ ‘ô·Ã’ vâíÙë âíçì ¼ã`óë¯ Ðíbë âíçì çþìë
†Œéûì ð¬t¬é? ë Ûèàíôß ðìèëíú vóú¯ v«*â ¿¿¿ ô¬Q_ ? v«*âìôhÜ vùìôhíÜë vùìøìàæìíóë èçèæ ‘ô·Ã’ ôì¬Q¯?
33
âJã_ ¼ã`óë¯ ûJãÜ_vûç¯ ôh¼âã ¿¿¿ ¼¬Q_
? çþìë vûç¼-ôhJ-âè`óë ØhíÜ ¼ãíÐìèÛç¯ ù„ ¿¿¿ èÐÔ„_çþìë ‘ù„
â„Ü’ óãÜí× ôh„Ü Ììë ÷—§ìú Å§í× âúïëøãE× ‘èÐÔ„’¯ vôèÜ ¿¿¿ ó„_èçèæ vôèÜçì„íû çìÜ vóßúìë
ûÖìøìíë øè„ç¯ çþìë ûìT ‘ðìç’ ó„íôß ‘ÜìèÒíô’ óè„ç ôíë_Íâæ ¼ãóÆü ô·íÃë ûìT¯ ôJ_ôâÜ¯ ôÜã»-
øìø• ôJíÜì÷æ ¿¿¿ Ûì»_çþìë æúæ øí‚ë âíçì• ûìôÖ ôíËÞë ç·è:óìúô ß øìøæìÐô¯ ÌâÜ ¿¿¿ vùìèû`óóì¼_çþìë
÷ëËøGXû èæâÞÜ ß ¼ãíôìâÜ¯ v¼È ÷ëË øóôçÞì vùìèû`óóìí¼ë Ììx*úòÜ ‘èæÜú’¯
Íèå x*éô·íÃë ëCøûËÞæìë øó¯ x*éô·íÃë Ðëéë Íç ¼ãùaoøËï Þ vö ÷\ ß ÷`óíæë ùaoíôß èæ`óì ôëíç ðú¯
èçèæ vâíÙë âíçì ¼ã`óë¯ Ðíbë âíçì çþìë †Œéûì ð¬t¬é? ú Ûèàíôß ðìë âìæìú¯ v«*íâ ÌìôhÜ vùìøôìèâæéíóë
èçèæ v«*èâô¯ çþìë vûç¼ôhJ-âè`óë ØhíÜ ØhíÜ ¼ãíÐìèÛç¯ çþìë ù„â„íÜ óãÜí× ôh„Ü¯ Ììë âìÇìë ÷híÜë
÷—§ìú Å§í× âúïëøãE×¯ èçèæ vôèÜçì„íû çìÜ èóíç èûóDo¯ çþìë ¼ãóÆü ûìT øëìèäç ôíë óí„ë ôìèÒæÖíô¯
çþìë óãèå v÷ìÔ ôâíÜë âíçì ¼ã¬`óë¯ çþìë ûìôÖ ôíËÞë ç·è:¼ìÓô ß øìøèûæìÐô¯ øGXíûë âíçì ¼ã`óë ß
vôìâÜ óãèå ÌâÜ ÷ëË Ûk vùìèû`óóìí¼ë Ììx*úòÜ¯
Í øóèåíç Ìæã«ì* ¼ ÌÜ¤ôìíëë èðíGXìíÜ ôèû çþìë t¬Û H ìûè¼ºo ¾æøãíËÖ ûËÞæì ôíëí×æ x*éô·íÃë
Ìæãøâ ëCø¯ ëìÓìô·íÃë ÜéÜìòÜé ôhJ-âè`óíëë ûËÞæìú vùìèû`óóì¼ ÌææÖ¯ vôèÜçì„íû çìÜ èóíç øè„ç•
èûÐìÜ ¼ãóÆü ûìTöãk x*éô·íÃë ëCø ûËÞæì ø§íÜ_âíæë øíå vÛí¼ ßíÒ x*éÊ÷çíæÖë Ûhûæíâìðæ ëCíøë ôÇì¯
Úìæóìí¼ë x*éô·íÃë ëCøûËÞæì ëCøëè¼íôë ¼í÷çæ èÐGFÊæøãíËÖ øïË¯Þ øóôçÞì vùìèû`óóì¼ Ûíkë èûæ@¬Œ óüè,%
èæíú ÌìÜ¤ôìèëô øºoèçíç ûËÞæì ôíëí×æ x*éô·í»âë ëCø¯ vùî§éú ¾ûÃûÓíâÞ èæôhJèâÜíæë Iëg&_ÛèkÛíë
«*ôìèÐç x*éô·íÃë ëCøûËÞæìú¯
vùìèû`óóìí¼ë ô·ÃëCø óÐÞíæë âíÓÖ Ììí× Ûèkë ÜáË¯ v¼ÈäæÖ èçèæ ÛèËçìú x*éô·íÃë ÷ëËøí‚
Ììx*ú væßúìë äæÖ ûÖìôhÜ¯
2¿6 ôhÜûèç ôèÒæ ôûìå
ôhÜûèç ôèÒæ ôûìå ÅóÙìåÜãþ
çìíð ôé ô–åô ûìÓì¯
èæä âèëöìó è¼aão ¼íƒ çìëÜãþ
çìíð èô çèåæé ÌùìÓì®
¼äèæ âÄh øèëÔæ ôë óïë¯
¾ôí× ´óíú ôèë øp vðëç ðèë
¼ãƒèë ¼ãƒèë âæ Ähë®
vôìèå ôh¼âã Ðë ûèëÔíú ö×ã øë
çìíð äÜóäÜ Üìèù¯
v«*â óðæóð öìô ´óíú ¼ð
çìíð èô ûäë èô Ììèù®
ö×ã øóçíÜ ðìâ äéûæ v¼ìøÜãþ
çìíð èô çæã ÌæãíëìÓ¯
34
vùìèû`óóì¼ ôðÈ Óèæ ÌèÛ¼ë
¼ð÷èë øìßÜ vûìÓ®
øìÒì¬Që? ¥ ÍÈ øóèå æ`óèôíÐìë óìí¼ë “ë¼ôèÜôì”ú Ììí× çìÈ øìÒì¬Që? vóßúì vùÜ æì¯
Ðj-åéôì ¥ ôhÜûèç ¿¿¿ ûìÓì_ôhÜûèç ëìÓì Ùíëë ûÅ ðíúß Ùíëë óëäì ‘ôûìå’ ÅóÙìåæ ôëíÜæ¯
çìíð ¿¿¿ ûìÓì _çìÈ ÌèÛ¼ìë öìrìë óãùâÞ øíÇë ôþìåìíô Ûú øìæ æì x*éëìÓì¯ èæä âèëöìó ¿¿¿¿ çìëÜã_
þ ëìÓì
ûÜí×æ ¥ “ÌìK¼@‡ìæëCø ¼âã° ëìÇì Å+éËÞ ðíúè×”¯ çìíð¿¿¿ ÌùìÓì_v¼äæÖ ¼ìâìæÖ çèåæé ÌÇÞìÁ
‘ûü`óìûíæë âìæ¼ùàì’ æóé ëìÓì vøíëìíç øìëíûæ æì çì ðú æì¯ “¼äèæ ¿¿¿ âÄh øèëÔæ ôë óïë_ëìÓì
ûÜí×æ “¼èÔ Ììâìíô Ììë øëéáì ôíëì æì”¯ vôâæ ôíë ÅèP†‰ ´óíú ðèë çìèôíú Ììí×æ_“¾ôí× ´óíú
ôèë ¿¿¿ ðèë¯ ¼ãƒèë ¼ãƒèë ¿¿¿ Ähë_v¼ ôÇì ûìë ûìë t‡ëË ôíë ëìÓìë Ì¬Që? ôþìóí×¯ vôìèå ¿¿¿
Üìèù_âóæíóíûë Ðíë ëìÓì ëìèrèóæ äUíÜ øãí§ âëí×æ ûìóÜÓìëìú çìë Ììë èô ðíûÀ v«*â óðæ ¿¿¿
Ììèù® v«*íâë Ì¬Qó? ìÞ ð vö ´óíú ¼ðÖ ôëí×• ûíOë Ìè†‰ Ììë èô çìíô óDo ôëíç øìëíû¯ ö×ã¿¿¿
ÌæãíëìÓ_x*éëìÓìë ôÇì ¥ “Ììâìë äéûæÈ çþìë øóçíÜ ¼âøÞË ôíëè×• ÍÔæ èô vóíðë âìúì ôëû”À ¼èÔ
Íôûìë ÌæÖ øíó ëìÔìíô ÌèÛ¼ìë öìrìë «*ìôdôìíÜ èäÚì¼ì ôíëí×æ ½ v«*âô Üìèù ÅíøÔèû vóð_v¼
ôÇìë Å+ë èóíúí×æ ëìÓì¯ èçèæ ô·Ã÷ëíË ¼âèøÞçì• çìÈ vóð vùÜ èô ÇìôÜ çì èæíú ëìÓì è÷è¬Qç ? ææ¯
vùìèû`óóì¼ ûÜí×æ ¼ã`óëé ëìÓì ÌèÛ¼ìíë öìß¯ ¼Ôé çÔæ ëìÓìë ôÇìú ÌìxH¬t¬¯? ‘ôðÈ’ øóôçÞì vùìèû`óóì¼
ûÜí×æ• ‘Óèæ’ ¼ã`óëé ÌèÛ¼ë_ÌèÛ¼ìíë öìß¯ ¼ð÷ëé_¼Ôé ¼ì¬QæU? ì vøíÜæ¯
ôhÜûçé ëìÓì ôhÜâöÞìóìë óãúìë vÛíÂ vûèëíú øí§í×æ v«*èâô ô·íÃë ¼íà Ìæ¬Q? ÌèÛ¼ìíëë øíÇ
èâèÜç ðíç¯ ùüíðë ÌÇÞìÁ ¼âìíäë âìæâöÞìóìë óëäìÈ öÔæ ÔãíÜ vùí×• çÔæ øíÇë ô–åô Ììë ôé áèç
ôëíç øìíë x*éâçéëÀ ëìÓì èæíäë âöÞìóìëCøé ¼âã° öÔæ vøèëíúí×æ çÔæ ¼ìâìæÖ æóé çþìë ôìí× ÌçÜ
ß ùðæ ðíç øìëíû æì¯ ¼Ôé vöæ ëìÓìíô Ììë øëéáì æì ôíëæ¯ ô·Ã ûÖìôhÜ ðíú ëìÓìë ÌèÛ¼ìíëë øíÇ
çìèôíú Ììí×æ âíæ ÛìûíÜÈ ëìÓìë Ì¬Që? vôþíó ßíÒ¯ çhÜæéú äúíóíûë “ùéçíûìèù`ó”-Í x*éô·Ã ëìÓìë äæÖ½
“ë÷úèç Ðúæ¤ ¼÷èôç æúæ¤
øÐÖèç çû øpìæâd”
äúíóíûë ôìíûÖ ¼÷èôç ô·Ã ûì¼ë¼yì ë÷æì ôíë çìèôíú Ììí×æ ÌèÛ¼ìèëËé ëìÓìë øíÇë èóíô¯
ÌçÍû Úìæóìí¼ë ëìÓìß ÌèÛ¼ìíë öìíûæ¯ vôìèå âóæûìË öþìë øë ûè»Þç ðíúí×• v¼È ëìÓì ûüè,%Óìëìíô
Ûú øìæ æì¯ v«*íâë óðæäUìÜìú âãDo ëìÓì¯ ûuíäë ÌìIæ Ììë çþìíô ôéÛìíû vøì§ìíûÀ vö ô·íÃë øóçíÜ
ëìÓì ¼âèøÞçì v¼Ôìíæ ¾óèðô áú-áèçë ôÇì âíæÈ Ììí¼ æì¯ øóôçÞì vùìèû`óóì¼ ÛèËçìú ûÜí×æ ½ vð
¼ã`óèë ‘ëìÓì’ Íûìë ÌèÛ¼ìíë öìß¯ ¼ð÷ëé vçìâìë ââÞôÇì ûãíÄí×¯
2¿7 x*éëìù
™æÈíç ôìæã âãëÜéëû-âìÓãëé
2
x*ûË èæûìëÜã vçìë¯
vðëÈíç ëCø æúæ-öãù ÄþìøÜã
çû vâìíð vëìÔèÜ vÛìë®
35
¼ã`óèë• ¾çÔíæ ôðÜâ 3 vçìú¯
Ûëâèð çì ¼í˜ v«*â ûìÆúèû 4
äæâ vùìÂìúèû vëìú®
èûæã IË øëèÔ øëô ëCø-ÜìÜí¼
ôìíð v¼þìøèÜ èæä vóðì¯
èóíæ èóíæ vÔìúè¼ 5 Èð 6 ëCø-ÜìûèË
äéûÈíç vÛÜ ¼í`óðì®
vöì çhTþ ´óíú v«*â-çëg vëìøèÜ
ÐÖìâ äÜó-ë¼ ÌìíÐ¯
v¼ì Ìû æúæ- æéë vóÈ è¼˜ð 7
ôðçèð vùìèû`óóìí¼®
øìÒì¬Që? ¥ 1¯ “¼ãðÈ” 2¯ èæûìëíÜþì 3¯ ôðÜíâì• ôðÜãâ “ôðÜ vâì” 4¯ “ûìÆìúèÜ” 5¯ “vÔìúèû”
“vÔìúìúèû” 6¯ “vðæ” 7¯ “æéë Ùæ è¼˜ð”• “æéë vóð è¼˜ð”• “æéíë Ùæ è¼˜ð”¯
Ðj-åéôì ¥ ™æÈíç ¿¿¿ vçìë_¼Ôé ëìÓìíô ûÜí×æ ôìíæ ‘ëìÓìë’ ðìç ÷ìøì èóíúè×Üìâ• øìí×
x*éô·íÃë âãëÜéë Ó[èæ ™íæ çhÈ ÅˆŠ+ æì ðíú öì¼”¯ “vðëÈíç ¿¿¿ vÛìë_¼Ôéë ûkûÖ” ½ Ììèâ çÔæÈ
ûíÜè×• ÛhÜ ôíë Ì†Œ-øfìÁ èûíû÷æì æì ôíë ô·íÃë ëCø vóíÔ Ììøæ-ðìëì ðíú Íôåì öèó ôì„È ôíë
vØèÜ¼• çÔæ çhÈ ‘ëìÓì’ ô·Ãí«*íâ èûíÛìë ðíú Ììâìë Åøë ëìù ôëèÜ¯” “¼ã`óèë ¿¿¿ vëìú”_vð ¼ã`óèë
çÔæÈ vçìíô ûÜÜìâ• vö ÛhÜ ôíë ‘Ûìâèð’ çìë ¼íà v«*íâ Ì†Œ¼ë ðíÜ ¼ìëì äéûæ vôþíó ôìåìíç
‘vùìÂìúèû’ ðíû¯ èûæã IË øëèÔ_IËìIË øëéáì æì ôíë¯ èûæã¿¿¿ôìíð v¼þìøèÜ èæä vóðì_‘ÐÖìíâë’ IíËë
øëéáì æì ôíë• øëøãëíg »ë ëCíø âãDo ðíú vôæ èæíäë vóð ¼âøÞË ôëèÜ¯ èóíæ¿¿¿¼í`óðì_¼Ôé ûÜí×æ ½
‘ëìÓì’ çhÈ ëCø-ÜìûËÖ «*èçèóæ vÔìúìèE×¼¯ ÍÔæ çhÈ vûþí÷ Çìôèû èô æì v¼åìÈ ¼í`óíðë ûÖìøìë¯ vöì¿¿¿
vùìèû`óóìí¼_øóôçÞì vùìèû`óóì¼ ûÜí×æ_çhèâ ‘ëìÓì’ ÐÖìâëCø äÜÓíëë äÜ øìíû ÌìÐì ôíë• ´óíú
v«*âçëg vëìøË ôíëè×íÜ¯ ÍÔæ v÷ìíÔë äíÜ çì è¼˜æ ôë¯ ðúíçì çìíç Ììûìë v«*âçëg ðíû ¼Jéèûç¯
ÍÈ øóèå ôÜðì¬Qè? ëçì øöÞìíúë¯ ¼Ôé ëìÓìíô ûÜí×æ ½ ëìÓì vçìë ôìíæ ðìç ÷ìøì èóíúè×Üìâ øìí×
x*éô·íÃë âãëÜéÓ[èæ x*ûíË çhÈ øìùÜ ðíú öì¼¯ ëìÓìë æúæóãèå ¼Ôé ðìç èóíú vÕíôè×íÜæ öèó x*éô·íÃë
ÌøëCø ëCø vóíÔ Ììøæðìëì ëìÓì vôìíæì Íô ôì„ ûìÓìíçß øìíëæ¯ ¼Ôéë ôÇì ½ “Ììèâ çÔæÈ ûíÜè×GŠ
Ì†Œ-øfìÁ èûíû÷æì æì ôíë çþìë ¼íà öèó ëìÓì v«*â ôèë¼ vçì ¼ìëìäéûæ ôìˆ‰ìú Ûì¼íç ðíû¯ IËìIË
øëéáì æì ôíë øëøãëíg »ë ëCøÜìÜ¼ìú â+ ðíú vôæ ëìÓì èæíäë vóðíôß ¼âøÞË ôëíÜæ¯ èóíæ èóíæ
áú ðíú öìíE× ‘vÔìúè¼’ ëìÓìë ëCøÜìûËÖ¯”
øóôçÞì vùìèû`óóì¼ ¼ÔéÛìíû ûíÜí×æ «*ûÜ ûìçì¼ vöâæ vâÙíô Åè§íú èæíú öìú âìèææé ëìÓì
âìíæë «*ûÜ ûìçìí¼ ÐÖìøëCøé äÜÓëíô óïíë ¼èëíú èóíÜæ¯ ÍÔæ ëìÓìë v«*âçëgíç vô äÜ è×èåíú
vóíûÀ ÍÔæ èóûìëìr “ðì ô·Ã” “ðì ô·Ã” ûíÜ ëìÓì Ìx*ûg »ÞË ôíë æúæäíÜ ÌèÛè¼è˜ç ôëgæ çþìë ûí§ì
¼ìíÓë v«*âçëgèåíô¯ ÍÈÛìíûÈ ëìÓìë ûí§ì ¼ìíÓë v«*âçëgèå Ììûìë ðíû ¼Jéèûç¯
øíóë vÐ»ì¤Ð øóôçÞìë ûkûÖ_ôhÜûçé ëâËé vöæ øëøãëíg »ë èóíô æì ÷ìú¯ Ììë öèó ûì v¼È
v«*âûGXÛ x*éô·íÃë øìíæ ÷ìú vçì ÛhíÜß vöæ çþìë ¼íà v«*â ôëíç æì Ííùìú¯ Ììë öèóÈ ûì v«*â ôíë
çíû v¼ v«*íâ vöæ âíæë tøÐÞ æì Üìíù¯
36
2¿8 x*éëìù
âíæë 1 âëâ ôÇì ™æ vÜì ¼äèæ¯
ÐÖìâûaão øí§ âíæ èóû¼ ëäæé®
è÷íçë ÌìIèæ ôç è÷íç èæûìèëû¯
æì öìú ôèÒæ «*ìË ôìíë èô ûèÜû®
vôìæ èûèÓ è¼ëèäÜ ôhíÜë ûìÜì¯
¾ôûì æìèð ôvë v«*â ôìë Íç äUìÜì®
èôûì v¼ vâìðæ 2 ëCø âæ vâìë ûþìíÓ¯
âãíÔíç æì ¼íë 3 ûìËé óãèå ÌþìèÔ ôìí¬Q? 4®
Úìæóì¼ ôíð ¼èÔ ÍÈ v¼ ôèëû¯
ôìæãë èøèëèç Üìèù öâãæì øèÐû 5®
øìÒì¬Që? ¥ 1¯ âíæë Ðjèå vôìíæì øíóÈ væÈ 2¯ “èôûì v¼ vâìðæ ëCø” òíÜ “èôûì ëCíø èôûì IíË”/
3¯ “âãíÔíç æì ¼íë” òìíæ “âãíÔ æì èæ¥¼íë” 4¯ Ìèçèëk óãèå øÂdèkë øìÒ øìßúì öìú_“Ùíë ¾ðíç ûìèðë
ûìèðë ¾ðíç Ùë¯ /vóèÔûìíë ôèë ¼ìÓ æèð ¼ç¬Që? ”® 5¯ ¼â†Œ øÂdèkèåë òíÜ “ôìæãë Üìèùúì Ììèâ ÌæíÜ
øèÐû”¯
Ðj-åéôì ¥ âíæë âëâ ôÇì_âíæë ùÛéë ¬t¬í? ëë ôÇì ‘ÌæãÛè— ç’¯ âíæë ¿¿¿ ¼äèæ_ëìÓì çþìë ¼Ôéë
ôìí× ûÖk ôíëí×æ âíæë ùÛéëçâ ÌæãÛíûë ôÇì¯ ÐÖìâ¿¿¿ëäæé_èóæ ëìèr çþìë ÐÖìâ-ûaãëo ôÇì âíæ
øí§¯ è÷íçë¿¿¿èæûìèëû_âíæë ÌìIæ Ììë ôç ëìÓì èæíäë âíæ èæûëìË ôëíç øìëíûæ¯ æì öìú¿¿¿
ûèÜû_ëìÓì ôìíô ôé ûÜíûæ Ííçß çþìë ôèÒæ «*ìË vûíëìú æì¯ vôìæ ¿¿¿ ûìÜì vôìæd èûÓìçì çþìíô vö
ôhÜûçé ôíë ¼üè,% ôíëí×æ• ëìÓì çì äìíææ æì¯ vôûì ¿¿¿äUìÜì_v«*â vôÈ-ûì æì ôíë¯ èô¬Q; ëìÓìë âíçì
ôìë Íç äUìÜì¢ èôûì¿¿¿ûþìíÓ_ô·íÃë vâìðæ ëCíøë èô ÌøëCø v¼î`óöÞ¯ v¼È ëCøÈ ëìÓìë âæíô vûþíÓ ëìíÔ¯
âãíÔíç¿¿¿ôìí`ó_èçèæ âãíÔ èô×ã ûÜíç øìíëæ æì¯ èô¬Q; çþìë óãèå v÷ìÔ ôìˆ‰ìú vÛí¼ öìú¯ Úìæóì¼
¿¿¿øèÐû_ÛèËçìú Úìæóì¼ vöæ ëìÓìë ðíúÈ ¼Ôéíô ûÜí×æ• vÐ»øöÞ¬Q? ô·íÃë v«*íâë äæÖ ëìÓì öâãæìú
«*íûÐ ôëíûæ¯
øóèå Ììíáøìæãëìù øöÞìíúë¯ ÍÔìíæ èûÓìçì ß ô·íÃë «*èç Ììíáø ÅE÷ìèëç¯ ëìÓì vÐìæìíE×æ
¼Ôéíô çþìë ùÛéëçâ Ìæãíöìíùë ôÇì¯ èóæëìèr ëìÓìë ÐÖìâûaãëo ôÇì âíæ øí§¯ èô¬Q; âíæë ÌìIæ âíæë
âíÓÖÈ v÷íø ëìÔíç ðú¯ çþìë ôèÒæ «*ìË Ííçß vûíëìú æì¯ vôìæ èûÓìçì vôæ vö ëìÓìíô ôhÜûçé ôíë
¼üè,% ôëíÜæ çì vô äìíæÀ v¼È èûÓìçìë èûëgíºoÈ ëìÓìë v¼ìE÷ìë Ììíáø¯ vô æì v«*â ôíëÀ èô¬Q; ëìÓìë
âíçì ôìë Íç äUìÜì¯ ô·íÃë vâìðæëCíø ûþìÓì øí§í× ëìÓìë ´óú¯ èô¬Q; ëìÓìë âíçì Íç óðæäUìÜì ôìëÀ
ëìÓìë âãíÔ ôÇì væÈ¯ èô¬Q; çþìë v÷ìÔ óãèå äíÜ Ûëøãë¯ ÛèËçìú øóôçÞì Úìæóì¼ ûÜí×æ ¼Ôéíô_vÐ»øöÞ¬Q?
ôìæãí«*íâë äUìÜì ¼Èíç æì vøíë ëìÓì õhû vóíûæ ÌùìÓ öâãæìú¯
øóèåíç èûÓìçìë ß ô·íÃë «*èç Ììíáø ÅE÷ìèëç ðíÜß ÍÔìíæ Øhíåí× ëìÓìë ô·Ãíô æì øìßúìë
Ì¬Qó? ìÞ ð¯ ëìÓì óDo ðæ vùìøæ v«*íâë öQŸËìú¯ ÍÈ ¼ãI: v«*âíô Ìt¬éH ôìë ôëíç øìíëæ æì ëìÓì¯ ô·íÃë
37
vâìðæ ëCíø ëìÓìë Ì¬Që? vâìðìèû,%¯ ÍÈ ëCíøë ç·Ãì Úìæóìí¼ë ëìÓìëÈ ¾ûèÐ,%Ö¯ Ìæãëìù øöÞìíúß Úìæóìí¼ë
ëìÓì “ëCø¼ìùíë õhû” vóæ¯ ôÔæß ô·ÃëCíøë âìúìú ëìÓìë v÷ìíÔ äÜ Äíë¯ ÍÔìíæß ô·Ã¼ìèˆ‰ÓÖ øìûìë äæÖ
ûÖìôhÜ ëìÓì¯ Úìæóìí¼ë vûóæìèûºo ëìÓì vöæ ÷„éóìí¼ë èûëèðËé ëìÓìë «*èçëCø¯ Úìæóìí¼ë øíó ëìÓìë
“èøëéèç” ¼ûÞæìÐì¯ ÷„éóìí¼ë âíçìÈ Úìæóìí¼ë øíóë ÛìûôGFæì¯ ¼èÔ ¼í@¬ìH Óíæë ÍÈ øóèåíç ëìÓìë
ââÞíûóæìë óìð ëè¼ô vx*ìçì ÅøÜèBo ôíë¯
2¿9 û§ìÈ vðèë vóÔ
û§ìÈ vðèë vóÔ ëCø v÷íú¯
vôìÇì ðíç Ììè¼ èóÜ óëÐæ
èûíæìó ûëË væíú®
Ñ èô Ùìíåë væíú¯
ëäç ôì˜íæ æìÔìèæ ¼ìäìæ
ûìäç èôèWËé äìÜ¯
÷ìèøúìí× çìíç vÐìíÛ ëìàì ðìíç
âèË-ûþìÓì vôíëìúìÜ®
ëäíçë ØìèÜ èÐíë ÄÜâèÜ
ôó@¬-H âJãëé ôìíæ¯
äÒë øìíåíç ûþìÐéèå ùíäí×
vÐìíÛ æìæì ÌìûëíË®
ðìè¼úì ðìè¼úì ùéç ÌìÜìèøúì
ÙãëìÈí× ëìàì ÌþìèÔ¯
÷ìøìÈúì æìú æì äìèæ èô ÷ìú
÷˜Ü Åðìíë vóèÔ®
Ììâëì ôèðß ô¤í¼ë vöìùìèæ
ûãíô æì vðèÜß vôð¯
Úìæóì¼ ôú ÐÐé v»ìÜôÜì
vøíÜ èô ×ìè§íû ëìT®
øìÒì¬Që? ¥ øóèå vôûÜâìr “øóìâüç âìÓãëé”ë 3ú Ôí„ øìßúì öìú ‘øó¼¤ÔÖì 381’¯ çìÈ øìÒì¬Që?
vóßúì vùÜ æì¯
Ðj-åéôì ¥ û§ìÈ ¿¿¿ væíú_èûèt‡çì ëìÓì û§ìÈíô ¼í@¬ìH Óæ ôíë ûíÜí×æ_vôìÇì vÇíô Íô
èûíæìóûëË væíú Íí¼ vóÔì èóÜ_“vóÔ vóÔ çìë ëCø v÷íú vóÔ¯” Ñ èô ¿¿¿ væíú_‘x*éô·íÃë’ ëCø vóíÔ
ëìÓìë âíæÈ ðíE× æì vö Ñ ëCøûìæÈ væíú¯ ëäç ¿¿¿ èôèWËéäìÜ_v¼ìæì-ëgíøì èóíú çìë væîíôì ¼ìäìíæì¯
çìíç èôèWËé ûìäí×¯ vôíëìúìÜ_óþì§¯ ÷ìèøúìí× ¿¿¿ vôíëìúìÜ-væîôìíç ûí¼ Çìôì æìèûô• ô·íÃë ëìÂì
ðìíç âèËÔè÷ç vôíëìúìÜ vÐìÛì øìíE×¯ ëäíçë ¿¿¿ ÌìÛëíË_âìÇìú çìë vÐìÛì øìíE× ëgíøìë åhôíëì
ôìø§¯ ôìíæ ô·íÃë ôóâØhíÜë âJëé¯ v¼ vôìâíëë ôìøí§ ‘äÒë øìíåíç’ èæíäë ûþìèÐèå Iþíäí×¯ çìë
ùìíú vÐìÛì øìíE× æìæì ëôíâë ÌÜ¤ôìë¯ ðìè¼úì ¿¿¿ vóèÔ_v¼ vðí¼ vðæ ùìíæë ÌìÜìø ôëí× Ììë ëèkâ
ÌþìèÔ vÙìëìíE× ÷ìëèóíô¯
38
væîôìú ‘ëìÓìíô’ ÷ìèøíú v¼ vö èô ÷ìú çì äìæì öìíE× æì¯ çìíô vóÔí×æ ëìÓì vöæ ÷˜Ü øãë»g ¯ Ììâëì
ôèðß ¿¿¿¿ûãíô æì vðèÜß vôð_‘ëìÓì ¼Ôéíóë ¼ìûÓìæ ôíë ûÜí×æ• æìèûô ‘ô·Ã’ èäÚì¼ì ôëíÜ ¼Ôéëì
vöæ ûíÜ’ çìëì ô¤í¼ë vöìùìæóìë¯ vôÅ vöæ Ûú ‘vðèÜß’ æì øìú¯ Úìæóì¼ ¿¿¿ ëìT_Úìæóì¼ ûÜí×æ ëìT
èô ôÔæß v»ìíÜìôÜìú øïËÞ ÷þìó vøíú v×í§ vóúÀ
øóèå væîôìèûÜì¼ øöÞìíúë¯ û§ìÈíúë ¼íà æóé vøíëìûìë äæÖ ô—íÜ Íí¼ óþìè§íúí×æ ëìÓì¯ v¼ Ùìíå
Åøèòç ô·Ã¯ ô·íÃë ëCø vóíÔ èûèt‡çì ëìÓì û§ìÈíô ûÜí×æ• èûíæìóûëË ßÈ ëCøûìæ væíúíô ‘æìèûôíô’
“væíú” ‘âìèÄ’ ûíÜ âíæÈ ðíE× æì¯ v¼ìæì ëgíøì èóíú x*éô·íÃë væîôì ¼ã¼èyç¯ çìíç ûìäí× èôèWËé¯
væîôìú ûí¼ Ììí×æ æìèûô ô·Ã¯ çþìë ëìÂì ðìíç Ììí× âèËÔè÷ç vôíëìúìÜ ‘óþì§’¯ çìë âìÇìú Ììí×
æìæìÓëíæë ÌÜ¤ôìíëë ×åì¯ vðí¼ ùìæ ôëí×æ æûéæ “væíú” ô·Ã Ììë ëìÂì ÌþìèÔ ÷˜Ü ðíú Ùãíë âëí×
ôìë èóíô¯ væîôìú ÷ìèøíú ô·Ã vö èô ÷ìæ çì ëìÓì ß ÌæÖ ¼ûìë Ìäìæì¯ èçèæ ÷˜Ü¯ ëìÓì ¼Ôéíóë ¼ìûÓìæ
ôíë ûÜí×æ çþìëì vöæ ßÈ æûéæ “væíúíô” ûíÜ• vö çìëì ô¤í¼ë ø¼ìèëËé¯ vôìíæì ¼Ôé vöæ øëøãë»g ô·Ãíô
vóíÔ Ûú æì øìú¯ Úìæóì¼ ô·íÃë øíá çìÈ vôîçhô ôíë ûÜí×æ• ëìT èô ôÔæß v»ìíÜìôÜìú øïËÞ ÷þìóíô
vøíÜ v×í§ vóúÀ ÷þìóëCøé ëìÓìíô ëìTëCøé ô·Ã †Œì¼ ôëíûæ¯
væîôìèûÜìí¼ë ÍÈ øóèå Úìæóìí¼ë ôèû«*èçÛìë ÅyUÜ ÅóìðëË¯ çëgË ¼ã`óë æìèûô ô·Ãíô vóíÔ
ëìÓìë vëìâìè`åô èût‡ú• øóèåë èûíÐ» ÑxHö¯Þ ô·ÃëCøâãDìo ëìÓì ÌûÐÖ øíóë vÐ»ì¤íÐ ÌìKò ðíú ¼ìûÓìæ
ôíëæ ¼Ôéíóë¯ ëìÓìë ¼ìûÓìæûìËé ûãèÄíú vóú vö èçèæ âíæ âíæ ô·íÃë ¼à øìûìë ÌìÐìú ÌÓéë¯ û§…
÷„éóìí¼ë “x*éô·ÃôéçÞæ”-Íë væîôìÔí„ë òïÜçì Í øíó væÈ¯ vÜìôìúç äéûæ¼ˆ‰ºo Úìæóìí¼ë ÍÈ øóèå
ÌèÛæû¯
2¿10 æåûë æû èôíÐìë ëìú
æåûë æû èôíÐìë ëìú ëèðúì ëèðúì öìú vùì¯
Òâèô Òâèô ÷Üç ëíà ÓïèÜ Óï¼ë ÐÖìâ Ìíà
¾ð ¾ð ¾ð 1 Ùæ vö vûìÜç 1 âÓãë âãëÜé ûìú vùì®
æéÜôâÜ ûóæ ÷ì`ó• ÛìÂë Ûèàâ âóæ Øì¬`ó
ôhèåÜ ÌÜôì èçÜô ÛìÜ ôèÜç ÜèÜç çìú vùì¯
÷hí§ ûèðúì vùìôhÜ ÷`ó2 èôûì øûæ ûú 2 â`ó â`ó
âÓãôë-âæ ðíú èûíÛìë èæëèÔ èæëèÔ Óìú vùì®
æúìíæ ¼Ùíæ ÅÜèå ÅÜèå vðèë vðèë øìÜèå øìÜèå
vùìëé vùìëé vÇìèë vÇìèë Ììæ æìèðô Ûìú vùì¯
ûÜëìâóì¼ 3 ôëçèð 3 ÌìÐ ëìÔìÜ ¼íà 4¼óìð 4ûì¼¯
vûr âãëÜé• ÜÈíú ÔãëèÜ• ¼íà ¼íà öìú vùì®
øìÒì¬Që? ¥ 1¯ vûìÜç Ùæ 2¯ øûæ ûðíú 3¯ ôëç 4¯ ¼çç
Ðj-åéôì ¥ æåûë_“¼ìÓæóéèøôì” †Œíp Ðjèåë ÌÇÞ ôëì ðíúí×_Ôè„ç• èûÔè„ç• vxHç• æéÜ• û¼¬Q•?
ß ÌëgË ûËÞ ût¬ìŸ èó öÇìöÇ Ûìíû øèëÓìæ ôíë ÅyUÜ ß «*÷ëh ë¼Ûèà ôíë Ðüàìë èöèæ ôíëæ èçèæ æåûë
ÌÇûì çþìë “æåûë vûÐ”¯ æåûë ¿¿¿ öìú vùì_æåûë vûÐÓìëé æû èôíÐìëëìä x*éô·Ã âpë ùèçíç ÷íÜí×æ¯
Òâèô ¿¿¿ Ìíà_“Òâô” Ðíjë ÌÇÞ â`ó â`ó øóíáø ûì Óéë øóíáíøë ùâæ¯ ÓïèÜÓï¼ë ÐÖìâ Óéë øìíú
39
÷íÜí×æ âäì ôëíç ôëíç¯ ¾ð ¾ð ¾ð ¿¿¿ ûìú vùì_Ùæ Ùæ ëû ÅÒí× ¾ð ¾ð Ðíj¯ ÐÖìâëìú ûìäìíE×æ çþìë
âÓãë âãëÜé¯ æéÜôâÜ ûóæ ÷ì`ó_x*éô·íÃë âãÔ÷\Ôìèæ æéÜôâíÜë âíçìÈ ¼ã`óë¯ ÛìÂë > ÛìÂ ‘è¼èºo Íô
Óëíæë âìóô °ûÖ’¯ ÛìÂë ¿¿¿ Øì`ó_x*éô·Ã vöæ ÷íÜí×æ âìóôí¼ûéë âíçì ÅˆŠ+ Ûèàíç¯ èô¬Q; çþìë ÍÈ
Ûèàâì vöæ âóæíóíûë Øþì¼¯ ÌÜôì-èçÜôì_ÌÜô Ðíjë ÌÇÞ Ûèàöãk ôhèåÜ vôÐ¯ “èçÜô”_âüóâó ß
÷`óíæ ëè÷ç vØþìåì¯ ôhèåÜ ¿¿¿ çìú vùì_ÍÈ ÐÖìâëìíúë ÛìíÜ ôhèåÜ Ûèàíç Ûëì ¼èyç vôÐIE×¯ ôøìíÜ
ô·Ãë Ììëß ëíúí× âüùâó ß ÷`óíæë èçÜô ûì vØþìåì¯ ÷hí§ ¿¿¿ ÷`ó_vùìôhÜ ÷\ øèëÓìæ ôíëí×æ âìÇìú
âúïëøãíE×ë ÷—§ì¯ èôûì ¿¿¿ â`ó_Ììëìâóìúô ÐéçÜ ûìúã ûÈí×¯ Ìèæ`óÖ âïèçÞ¯ ûÜëìâ óì¼ ‘øóôçÞì’ ÍÈ
ëìÔìíÜë ‘ô·Ã’ ¼íà Çìôíç ÷ìæ çìÈ ÜìèÒ• ûþìèÐ èæíú ¼íà öìæ èçèæ¯ Ììë vùìVöìrìú ÍÈ âÓãë ëí¼ë
èâíÐÜ x*éëCø vùìt¬ìH âéë ¼üè,%¯
2¿11 ¾ûÃû øóìûÜéë ë¼øöÞìú ½ Ììíáøìæãëìù ½ ¼¤Úì ½
ëìâíùìøìÜ óì¼ çþìë “ë¼ôGFûGXé”íç øþì÷ Óëíæë Ììíáøìæã¼ìíùë ôÇì èÜíÔí×æ ÍÈÛìíû ¥
ô·Ãíô Ììíáø ôíë Ììë âãëÜéíô¯
óïçéíô Ììíáø ôíë Ììë vö ¼Ôéíô®
Iëgäíæ Ììíáø Ììë ôhÜÐéÜäìèç¯
Ììøæìíô èæí`ó ôÛh ¾óæÖÛìûùèç®
ô`óíøÞíô â`ó ûíÜ ôèëúì ÛÁÞ¼æì¯
èûøáìèóë ûÖèJúì ôÛh ôëíú û˜æì¯
èûÓìçìíô â`ó ûíÜ ôÛh ¾óû vëìí»¯
v«*âÊûè÷í+Öë Ì¤Ð Ììíáøìæãëìù¯ Ììíáøìæãëìíù ëìÓìë òìúé óã¥Ôôìçëçì ÌæãÛû ôëì öìú¯
Ììíáøìæãëìíùë âíÓÖÈ âðìÛìût¬ëH èC øËé ëìÓìë ¼âìä ¼¤t¬›ìë• èæíäë Ìóü,%• ô·íÃë vóßúì óã¥Ô• Íâæôé
èæíäë ôì× vÇíô øìßúì óã¥íÔëÈ øïËÞ øèë÷ú Ììí×¯
Ììíáøìæãëìíùë vx*èËèûÛìù ½ è«*ú-¼í@¬ìH Óíæë Ììíáø ½ Íë âíÓÖ Ììí× Ìæãæú ß ÌèÛíöìù¯ æìúíôë
èæèûÞôìë Nóì¼éæÖ ß ëìÓìë ôìí× v«*íâë «*íÜìÛæß ÌíâìÙ¯ çìÈ ÌìK¼âìíÜì÷æìú Ì¬Qä ? ìÞU Üì ôíâ æìèúôìë ½
¼ôèÜ Ììâìë vóì» vð ûaão
¼ôèÜ Ììâìë vóì»¯
æì äìèæúì öèó ôíëè× èøèëèç
ôìðìíë ôèëû vëì»®
ëìÓìë ôí. v«*íâë è÷ë¬Qæ? vûóæìë ûìËé ûÖk ¥ “Íâæ ûÖèÇç æìÈ öìíô ûaão ûèÜ¯” ëìÓìë ôèÒæ
ÌèÛâìæ “Ììâìë vöâæèç ðú• vçâèç ðÅô v¼¯ ëìÓì vö äUìÜìú äUÜí×æ ô·Ãß vÛìù ôëgæ v¼È óìð¯
û¤Ðéèæ`óíæë Ììíáø ½ “x*éô·ÃôéçÞæ” ôìíûÖë óèøÞçì ÷\ìûÜé-ëìðé “ùâìë ëìíÔìúìÜ”_ô·íÃë ûþìèÐ
™íæÈ vâìèðç ß âãD¯o èû™ºo ûþìíÐë ûþìèÐ «*ìíËë vÐô§ è×ýí§ vóú_÷„éóì¼ ûíÜæ ¥ “vôíÐ Óèë ÜÈúì
öìú ÐÖìíâë èæôíå¯ /èøúìí¼ ðèëËé vöæ ø§íú ¼Wíå®”” çëÜ ûþìèÐë ¼ãë vöæ õìôìèç ôíë è×èæíú væú
ëìÓìë âæ ½ “õìô èóúì ôhÜûçé ûìèðë ôëú¯” û¤Ðéèæ`óíæë vx*V øóèåíç ¼âìíäë ¼íà Ììø¼ ôëìë vÐ»
«*úì¼ Ììí× ½
ôìÜìë Üìèùúì Ììèâ ðû ûæûì¼é¯
ôìÜì èæÜ äìèçôhÜ «*ìË èæÜ ûþìÐé®
40
ôìíâìˆŠìó ôìèÜóìí¼ë æìúô öá vöâæ Ìí÷çæ vâÙíôÈ óïç ôíë øìèÒíúè×Ü ÌÜôìú çìë è«*úçâìë
ôìí× ëìÓìß v¼ëôâ ä§ ûþìèÐë ßøë Ìì¹âËìKô Ûìû èæíúí×æ¯ Ìì¼íë ëìÓì v«*íâ ÌìKèût‡üç çìÈ
v÷çæ-Ìí÷çíæë øìÇÞôÖ vùí× Ùãí÷¯
t¬ùH ç-ôÇíæë Ììíáø ½ ÌíæÖë ¼ìâíæ ôëì ðíÜß Ììíáø ûÖèkùç¯ Ììíáøìæãëìù øöÞìíúë âíÓÖ
“t¬ùH ç ôÇæ”-Í óãèå Ììíáíøë «*ìÓìæÖ_1’ vóíÐ Ìíæô ôéèçÞâúé öãûçéëì Ììí×æ çþìíóë ûìó èóíú ëìÓìë
ßøë Íç vôæ vóì»ìíëìøÀ 2’ ¼âìä v«*íâë ßøë ð¬t¬í? áø ôíë vôæÀ «*Çâ Ììíáøèå tø,%• èPçéúèå
ëìÓì ¼¤íôíç ûãèÄíúí×æ¯
vùìôhÜ æìùíë vôûì èô æì ôíë
çìíð èô èæí»Ó ûìÓì¯
¼çé ôhÜûçé v¼ ¼û öãûçé
ôìæã ôÜèWæé ëìÓì®
ÌÇûì
Í øìø ø§Ðé õìèôæé ¼óüÐé
¼ôÜ vóì»íú vâìíë®
¼Ôé ¼í@¬ìH Óíæë Ììíáø ½ ¼Ôé ¼@¬íH ao ô·Ãóì¼ ôèûëìíäë Ûìûæì Íëôâ ¥
¼Ôéë t¬Û
H ìû Íô ÌôÇÖ ôÇæ¯
ô·Ã¼ð èæä ÜéÜìú æìèð ¼Ôéë âæ®
ô·Ã¼ð ëìèÓôìë ÜéÜì vö ôëìú¯
èæä vôèÜ ¾ðíç çìíð vôìèå ¼ãÔ øìú®
ô·Ãóì¼ ôèûëìíäë ¼Ôéë ¼íà ÷„éóìí¼ë ¼Ôéë øìÇÞôÖ Ììí×¯ ÷„éóìí¼ë ¼Ôéëì ëìÓìë ÌÓÖìK¼ìÓæìë
Ðèëô ææ/ Úìæóìí¼ë ¼Ôéëì ëìÓìíô ÅøíóÐ vóæ Ììûìë ¼ðìúçìß ôíëæ¯ çìÈ Ììíáøìæãëìíùë øíó
÷„éóìí¼ë ëìÓìë ¼Ôéíóë ôåìá ôíë ûíÜæ ¥
vçìëì ôhÜûçé vóèÔÜãþ öãôèç
ôhÜ ÜÈúì Çìô Ùíë®
èøèëèç ùJíæë Ììíáø ½ èøèëèç ÌÇÞìÁ v«*â ðÜ ¼ûÞæìÐì¯ øëôéúì v«*íâ Ìíæô ûìÓì¯ çìÈ âìíÄ
âìíÄ ëìÓìë âíæ ðú vôæ èçèæ v«*íâ ø§íÜæ ôìëË ÌìÓãèæô ôèûë ùìíæß Ììí× ÛìíÜìûì¼ìë öQŸËìë ôÇì
½ “ÛìÜûì¼ì ôìíë ôúÀ / v¼ èô vôûèÜ öìçæìâú®” vûóæìë ÌÜ¤ô·ç Ììíáø Ììí× ÍÈ vx*èËë øíó ½
ôìæãë èøëéèç ÷`óíæë ëéèç
Ùè»íç v¼îëÛâú¯
Ùè»úì Ììèæúì èðúìú ÜÈíç
óðæ èPIË ðú®
Ììíáøìæãëìíùë vx*V øóôçÞìíóë øìÒÖ øíóë ÌìíÜì÷æì ¥ “÷„éóìí¼ë ¼ûÞt¬H Ììíáøìæãëìù Íû¤
Ììíáøìæãëìíùë ¼ûÞt¬H ÷„éóì¼”¯ ¾÷çíæÖì+ë ¾ûÃû ôèû Ìíøáì øóìûÜéë ÷„éóì¼ vÜìôùJæì ß ¼ìâìèäô
¼¤t¬›ìëíô «*ìÓìæÖ èóíúí×æ vûèÐ¯ ¼âìä vö v«*âíô t¬éH ô·èç vóú æì• Iëgäæëì èæ`óì ôíë• Ûhûíæ ôÜW
vÙìè»ç ðú• çûã v«*â Ìáú Ììæí`óë ÅÁ¼¯ ¾÷çíæÖì+ë ôèû Úìæóìí¼ë Ììíáøìæãëìíùë øíó ÷„éóìí¼ë
«*Ûìû Ììí×¯ çíû Úìæóìí¼ë ÍÈ vx*èËë øíó ¼ÔéëìÈ âãÔÖ¯ v¼Ôìíæ ÷„éóìí¼ë âíçì ¼âìíäë ëk ÷áhë
èæí»Ó væÈ¯ ¼ûÞäúé v«*âÈ ëìÓìë Íôâìr ÌìëìÓÖ û¬t¬¯; ¼âìäëCøé è¼¤íðë èûëgíºo Ûéëg ðèëËé ëìÓìë
óã¥¼ìð¼é öãºío Ùì»ËìÈ ÷„éóìí¼ë Ììíáíø âïç¯Þ
41
Úìæóìí¼ë øíóë ÌìKÜéæ ¼ãë ùÛéë¯ èô¬Q; ÷„éóìí¼ë ¼íà èâÜ Ììí×¯ “¼ãíÔë Üìèùúì Í Ùë ûþìèÓæã /
ÌæíÜ øãè§úì vùÜ”_ÍÈ èûÔÖìç øóèå Ììíáøìæãëìíùë Íû¤ ÷„éóìí¼ë æìâìèWç “øóôGFçëgíç” õ¿
èûâìæèûðìëé âäãâóìë Íû¤ ôÜôìçì èûxHèûóÖìÜíúë ¾ûÃû øóìûÜéë ¼¤t¬›ëíËë ¼@øìóôâ„Üé øóèåíô
Úìæóìí¼ë ÛèËçìú vëíÔí×æ¯ ÷„éóìí¼ë ëìÓì Ììíáøìæãëìù øöÞìíúë øíó èæíäë Èè\úíôß ûí¼ ëìÔíç
Ìáâ ¥ “öç èæûìèëíú ÷ìÈ èæûìë æ öìú vë” Óëíæë Ûìûæìß Ììí×• Ììûìë ô·Ãíô ùJæìë Íôèå vx*V
øó “Óëâ ôëâ vùÜ”ß Ììí×¯
÷„éóìí¼ë ëìÓìë Ììíáíø çþìë æìëéÓâÞ• ôhÜÓâÞ• Iëgäíæë ÛìíÜìûì¼ì Í ¼ûÈ Ì¬Qè? ðÞç ôìëË èçèæ
øëøãë»g ôìæãë v«*íâ ÌìKðìëì¯ èô¬Q; t¬ùH ç-ôÇíæë óã¥íÔ ëìÓìë ÌèÛíöìù ½ vô æì ôëíú v«*â Ììèâ
ôÜWé¯ / vÜìôèæ`óìú ëìÓì Ùíëë ûìÈíë vöíç øìíëæ æì¯ èû» vÔíú âüçÖh ûëË ôëíç ÷ìæ¯ v¼ öãíùë
¼âìíä èçèæ æìëé ÌÇÞìÁ ôÇì ûÜìë t¬ìH Óéæçì vçì væÈ-È Åøë¬Q; èçèæ Ùíëë ûÅ¯ ôìæãë v«*íâë äUìÜìú
ëìÓì øãí§ âëíç ÷ìæ¯ èæè`óç ôÜèWæé äéûíæ ëìÓì èûç·Ã¯ áhÓìç·Ãì óïíë vùí× ôìæã v«*íâë äUìÜìú¯
øëøãë»g ô·Ã ëìÓìë v«*èâô• çìÈ Ùíë ß ÌæÖ äìúùìíçß ëìÓìë ÍÈ ÌÊûÓ v«*íâë ÌìíÜì÷æì ÷íÜ¯
è÷¬Qì? äUíë ääÞèëç ëìÓìë ´óíú ¼ãÔ væÈ¯ ëìÓì óãèf¬Qì? ú ûÖèÓ†Œ¬t¬¯? ¼â¬t¬? Ðëéíë Ìèòëçìäèæç Ì¼ãòçìú
ëìÓì x*ì¬Q¯? ÷„éóìí¼ë ÛèËçì ¼ã`óë¯ øóôçÞì ÷„éóìí¼ë ôÇì ðÜ ÍÈ vö èòëÛìíû öèó v«*íâë Ìøûìó
ëìÓì ¼ðÖ ôëíç øìíëæ vçì Ùãí÷ öìíû ¼û Ì¼ãòçì¯ ôìæãë v«*íâ ëìÓì ¼âìíäë ëk÷áhíô Åíøáì ôíë
èæfúÈ ðíûæ èûäúé¯ ëìÓìë âíæë Ûìûæì ëûé\æìíÇë ùìíæ «*ôìèÐç ½
Ììèâ vçìâìë v«*íâ ðû ¼ûìë ôÜWÛìùé¯
Ììèâ ¼ôÜ óìíù ðû óìèù®
vçìâìë øíÇë ôþìåì ôëû ÷úæ• vöÇì vçìâìë ÓïÜìë Ðúæ
v¼Çì Ìþì÷Ü øìçû Ììâìë_vçìâìë ëìíù Ìæãëìùé®
÷„éóìí¼ëÈ Ììë Íôèå øóß Ììíáøìæãëìíùë t¬ùH çôÇíæë øó¯ Í øóèå ðÜ “Óéô ëT äéûíæ”¯ “ûaã”o
¼ôèÜ Ììâìë vóì»” Ðé»Þô øíóë Ûì»ìíçß ëìÓì èæíäë «*èç v«*íâë «*èç Ììíáø «*ôìÐ ôíëí×æ¯ èçèæ
ûÜí×æ æì väíæ èçèæ v«*â ôíëí×æ çìÈ ôìíôÈ ûì vóì» vóßúì öìúÀ ô·ÃëCø v«*â¼âãí° Äþìø èóíú ëìÓì
vøíÜæ ùëÜ¯ “Óéô ëT äéûíæ” øóèåë âïÜ ôÇì v«*âìâüç ¼âãí° t¬ì‰ æ ôëíç èùíú Ìâüç ëìÓìë ôìí× èû»
ëCíø «*èçÛìç¯ ÐéçÜ vÛíû ëìÓì øì»ìË vôìíÜ èæíÜæ¯ èô¬Q; ëìÓìë Ì¬Qí? ëë v«*íâë çéûu óðíæ v¼È
øì»ìËß ùíÜ vùÜ¯ ×ìúìâú çëgë çÜìú ûíæ èùíú ûí¼æ ëìÓì óãó„ äãí§ìûìë äæÖ èô¬Q; ëìÓìí«*íâë Å+ìíø
ûíæ äUíÜ ßíÒ óìûìæÜ¯ ÐéçÜ öâãæìë äÜ çþìë vóíðë çìíø Å+: ðíú öìú¯ vÐ»øöÞ¬Q? ëìÓì èû»øìíæ
ÌìKðçÖì ôëìë äæÖ óüÆ«*èçÚ ½
øíëë âãíÔë ðìè¼ë Üìèùúì Ìx*¼g ìùíë Ûì¼ì¯
äéûíæë ¼ãÔ Ôãèþ äûìíë èùúì äéûíæë ¼ãÔ æìÐì®
‘“ßíÜì vëíÔ vó ¼Ôé vëíÔ vó” ëûé\æìÇ Òìôhíëë v«*â øöÞìíúë ùìíæë Ì¤ÐèûíÐ»’
èûÓìçì ß ¼Ôé-¼í@¬ìH Óíæë Ììíáø ½ ¼Ôéíô ¼@¬ìc »Ë ôíë Úìæóìí¼ë ëìÓì çþìë v«*íâë èæóìëgË
ûÖÇìë ôÇì ûÖk ôëí×æ¯ âíæë ÌìIæ âíæÈ v÷íø ëìÔíç ðú¯ Ííçß ôèÒæ «*ìË vö vûíëìú æì¯ vö
èûÓìçì ëìÓìíô ôhÜôìèâæé ôíë ùí§ çhíÜí×æ çþìë «*èçß ëìÓìë Ììíáø ôâ æú¯ äùíçë ¼û æìëéÈ
v«*âûì¼æìú ÌÓéë¯ ëìÓìë âíçì óìð Ììë ôìë
“vôûì æìèð ôíë v«*â ôìë Íç äUìÜì”®
42
x*éô·íÃë âíæìíÜìÛì ëCíø ëìÓìë âæ ûþìÓì øí§ vùí×¯ ëìÓì èæûÞìô¯ çþìë óãèå æúíæ äÜ Äíë¯ vÐ» øöÞ¬Q?
ëìÓìë Ììíáø ô·Ãí«*íâë äUìÜì ÛhÜíç ëìÓì öâãæìú «*íûÐ ôëíûæ ½
“ôìæãë èøèëèç Üìèù öâãæì øèÐû”®
Úìæóìí¼ë Ììëß Íôèå Ììíáøìæãëìíùë øíóß èøëéèç ùJíæë óã¥Ô ûèËÞç ½
¼ûìÈ vûìÜíú èøëéèç ôìèðæé
vô ûíÜ èøëéèç ÛìÜ¯
ôìæãë èøëéèç Ûìèûíû Ûìèûíç
øþìäë Óè¼úì vùÜ®
ô·íÃë ¼ûÞ†ìŒ ¼é v«*â ëìÓìë øíá vóðáíúë ôìëË¯ çìÈ “èøëéèç”ë Ûìûæìß vóðâæ äãí§ Ììíæ ùÛéë
ÛìÂæ¯
2¿12 ¾ûÃû øóìûÜéë ë¼øöÞìú ÌèÛ¼ìë ½ ¼¤Úì
ÌèÛ¼ìë Ðíjë ÌÇÞ ðÜ öìrì¯ ¼¤íôç òìíæ ùâæÈ öìrì æìíâ ÌèÛèðç¯ ¹âÐ v«*èâô ß v«*èâôìë
èâÜíæë Åí!íÐÖ øëtøíëë ÌèÛâãíÔ öìrìÈ ÌèÛ¼ìë ëCíø è÷èÿç¯ “ë¼ôGFûGXé”íç ÌèÛ¼ìèëôìë ¼¤Úì
ðÜ ½
“ôì¬Qì? èÇÞæé çh öì öìèç ¼¤íôç¤ ÌèÛ¼ìèëôì¯” ôì¬Që? Åí!íÐÖ vö æìëé ¼¤íôç òìíæ ùâæ ôíëæ
èçèæÈ ÌèÛ¼ìèëôì¯ “ùéçíùìèû`ó”-Íë åéôìú ÌèÛ¼ìèëôìë ¼¤Úì ðÜ_
óo ûã ìÞ ë óìëgË âíæìÛìûûèÿç:ì
øöÞÖìôhÜìôhèÜç âìæ¼âìûðè¬Q¯?
èæ¥ÐèWæé ûuäèç öì è«*ú¼àâìÇÞ¤
¼ì æìèúôì ÔÜã ÛíûóèÛ¼ìèëíôèç®
óãûìÞ ë ß óìëgË âóæóðíæ Å+:ì ûÖìôhÜì èæ¥ÐW vö æìèúôì è«*íúë ¼íà èâèÜç ðßúìë äæÖ öìrì
ôíëæ èçèæÈ ÌèÛ¼ìèëôì¯
x*éëCø vùì@¬ìH âéë “ÅyUÜæéÜâèË”íç ÌèÛ¼ìèëôìë vö ¼¤Úì vóßúì ðíúí× v¼Ôìíæ ÌèÛ¼ìèëôìë è÷rèå
Íëôâ ½
öìèÛ¼ìëúíç ôì¬Q¤? t¬úH ¤ ûìèÛ¼ëçÖèø¯
¼ì väÖìÁt¬é‰ çìâ¼é öìæ vöìùÖíûÐìèÛ¼ìèëôì®
Üyúì t¬ìH àÜéíæû èæ¥ÐjèÔÜâ„æì¯
ô·çìûI.ì èt¬Ê‰ Doô ¼èÔöãk è«*ú¤ ûuíäÁ®
“ÅyUÜ÷è\ôì”ú Íë Ìæãûìó ½
ÌèÛ¼ìë ôëìú ôìí¬Q•? èæíä ÌèÛ¼íë¯
väÖìÁt¬ì‰ çíâìíöìùÖ vûÐ ÌèÛ¼ìíë Óíë®
Üyìíç ¼@¬èH ë Ìà èæ¥Ðj Û—»Ë¯
Ìà Äþìèø ÷íÜ ¼íà ¼Ôé Íôäæ®
ÌèÛ¼ìíëë Ììå«*ôìë ¼¤íôçòìæ ½ “ë¼ôGFûGXé”íç ÌèÛ¼ìèëôìë ¼¤íôçòìæ èðí¼íû• èæôhJôìææ•
ÅóÖìæ• äÜÐïæÖ øèëÔì• ûìè§ë äìæÜì• æóéçéíëë ô–åôøïËÞ ûþìÓ• ùüíðë vø×íæë Ì¤Ð• ÛìÂì âÒ-âè`óëíô
ÌèÛ¼ìíëë ¼¤íôçòìæ èðí¼íû ùËÖ ôëì öìú¯ øéçì@¬ëH óìí¼ë “ë¼âJëé”íç Ììå Óëíæë ÌèÛ¼ìíëë ôÇì
ûÜì ðíúí×_
43
“v¼È ÌèÛ¼ìë ðú øãæ Ììå «*ôìë¯ / väÖìÁt¬é‰ çìâ¼é û»Þì èóûì-ÌèÛ¼ìë¯ / ôhêèåôì çéÇÞöìrì ÅˆŠ+ì
¼˜ëì¯ / ùéç øóÖ ë¼Ðìít¬Ÿ ¼û[ÞäíæìÁôëì®” ¾ûÃûøóìûÜéíç èçèâëìèÛ¼ìíëë ûËÞæìÈ vûèÐ¯ çíû
vùìèû`óóì¼ ™ôYìèÛ¼ìë• û»ÞìèÛ¼ìíëë ûËÞæì èóíúí×æ ôìûÖâú Ûì»ìú¯
¼¤t¬›ü ç ¼ìèðíçÖë ÌèÛ¼ìë øöÞìú ½
ôìèÜóìí¼ë ÌèÛ¼ìíëë ×èû ½
ùE×¬Qé? æì¤ ëâËû¼èç¤ vöìè»ç¤ çr æk¤
ëgºìo íÜìíô æëøèçøíÇ ¼ïè÷íÛÊóÖ¬t¬í? âìèÛ¥¯
v¼îóìâæÖì ôæôèæô»èt¬D ‰ úo ì óÐÞíúìûé¤
vçìíúìÁ¼ùÞ¬t¬è? æç âãÔíëì âìt‡ Û—èûÞôûY ì¬t¬ì? ¥¯
äúíóíûë ÌèÛ¼ìëß Óéë ÜèÜç ×í`ó ëè÷ç ½
Óéë¼âéíë öâãæìçéíë û¼èç ûíæ ûæâìÜé¯¿¿¿¿
æìâ¼íâç¤ ô·ç¼íàç¤ ûìóúíç âüóã vûËãâ® d
øçèç øçír èû÷èÜç øír ÐèWçÛûóãøöìrâd
ë÷úèç Ðúæ¤ ¼÷èôç æúæ¤ øÐÖèç çû øpìæâd®
âãÔëâÓéë¤ çÖä âJëéâd èëøãèâû vôèÜ»ã vÜìÜâ¯
÷Ü ¼èÔ ôhJ¤ ¼èçâëøãJ¤ ÐéÜú æéÜèæí÷ìÜâ®
ôìèÜóì¼ èÜíÔí×æ ½ “ÌèÛ¼ìèëôìëì æéÜì@¬íH ë vóð vÕíô ¼¤íôç-òìíæ èæ¥Ðj ÷ëË-¼˜ìíë
è«*úçíâë ôìí× öìú¯ è«*úçíâë èóíô ¼ï÷éíÛóÖ Ìaoôìíë «*ìíËë åìíæ çìíóë öìrì¯ v¼È ¼âú vâÙ vöæ
èûóãÖíçë vëÔì vóÔìú¯ èûäãëé vöæ èô×ãáË äÜÓíëë ùìÆ ô·Ã ôíÜûíë• ‘ôè,%øìÇíë’ v¼ìæìë vëÔìë æÖìú
èÄôèâô ôíë çì ðíÜ v¼È t¬GH ìF íÜìíôÈ ëâËéëì çìíóë øÇ vóÔíç øìíû¯ Ìaoôìíë ÌøíÇ çìëì öìíû
æì¯ v¼ ¼âíú Ììûìë vöæ ûüè,% æì Ììí¼¯ vâÙ vöæ çäÞæ ùäÞæ æì ôíë¯ ÌèÛ¼ìèëËéíóë «*ìË ÐWìçhë
çìíç Ììûìë vâÙ öèó «*èçûaoô ðú vçì ëâËéíóë öìrìë èûÙM ûì§íû¯”” ‘vâÙóïç_ôìèÜóì¼’
äúíóíûë Ûì»ì-Ìæãûìó Íëôâ ½ Óéë¼âéíë ÌÇÞìÁ â`ó âÜú øûíæ öâãæìçéíëë ûíæ «*çéáìëç
x*éô·Ã çþìë è«*úçâì ëìÓìë äæÖ¯ èçèæ ëìÓìë æìâ èæíú ¼¤íôç èóíú âüóã ûþìèÐ ûìäìíE×æ øìèÔ Åí§ û¼í×
ùìí×ë øìçì æ§í×• ¼èÔ ûÜí×æ “‘x*éâçé’ çhèâ Ìì¼íû ûíÜ èçèæ ÐöÖì ë÷æì ôíëí×æ Íû¤ ¼÷èôç óüè,%íç
v÷íú Ììí×æ vçìâìë øÇøìíæ¯” ßÈ vçìâìë ÷˜Ü âãÔë æïøëã øèëçÖìù ôíëì• ôìëË ë¼íôèÜë ¼âú ÌöÇì
vûíä Ðrgçì ôíë¯ Ìâì èæÐìë Åøöãk æéÜì@¬ëH é øíë èçèâëìûüç ôhíJ ùâæ ôíëì®” ôìèÜóì¼ äæøóûÓïíóë
ÌèÛ¼ìíëë ôÇì èÜíÔí×æ “vâÙóïç”-Í¯ äúíóû ëìÓìô·íÃë vôèÜëí¼ë äæÖÈ• ÌèÛ¼ìíëë øèëôGFæì
ôíëí×æ• ÍÈ Óìëì Ìæã¼ëË ôíëß ¾ûÃû øóìûÜéë øóôçÞì ÌèÛ¼ìèëËé ëìèÓôìë ÌèÛ¼ìëíô è÷ëôìÜéæ
âìæûäéûíæë è÷ë¬Qæ? öìrìë ¼íà èæíúí×æ èâèÜíú• ÌìÓÖìèKôçìú¯
ÌèÛ¼ìë øöÞìíúë ç+Uùç çìÁøöÞ ½ ¾ûÃûøóìûÜé èûëð-èâÜíæë ôèûçì¯ Íë ë¼øöÞìíú ÌìÓÖìèKô
ô·E×¼ìÓíæë ôÇì Ììí× Íôâìr ÌèÛ¼ìíëë øíó¯ øíÇë ôþìåì âìè§íú vÙìë Ìaoôìíë ÌèÛ¼ìèëôì ÷íÜí×æ•
óãùâÞ øíÇ Í vöæ ½
áhë¼Ö Óìëì èæèÐç óïëçúì¯
óãùâÞ øÇ¬t¬Á? ôûíúì ûóè¬Q® ?
vÙìë èæÐéíÇ ´óú«*óéøèå äUìèÜíú áhëÓìë óãùâÞ øíÇ v¼È øëâøãëíg »ë èóíô ¼ôíÜëÈ Ìæ¬Q?
ÌèÛ¼ìíëë øíÇ ÷Üì¯ ô·Ã ðíÜæ eternal fluteplayer _Ìæí¬Që? û¤Ðéûìóô Ì¬Qç ? ¾ûÃûíóë ôìí×¯
44
¾ûÃû ÜéÜìûìóé_çìë “øÇ ÷ÜìíçÈ Ììæ`ó”¯ “øÇß çìðìë øëâß çìðìë”¯ Ûk ÷íÜí×æ v¼È ô·íÃë ûþìèÐë
ëíû Ììøæðìëì ðíú¯ ëûé\æìÇ çìÈ èÜíÔí×æ ½
“vö ÌèÛ¼ìèëôì çìëÈ äú•
Ììæí`ó v¼ ÷íÜí× ôþìåì âìè§íú¯
ÛhÜ ûÜì vðìÜ ûãèÄ¯
v¼ß vçì væÈ èòë ðíú vö øèëøïË•Þ
v¼ vö ûìäìú ûþìèÐ• «*çéáìë ûþìèÐ•
¼ãë çìë Íèùíú ÷íÜ Ìaoôìë øíÇ¯
ûìèzíçë ÌìðUìæ Ììë ÌèÛ¼ìèëôìë ÷Üì
øíó øíó èâíÜí× ÍôÈ çìíÜ¯
çìÈ æóé ÷íÜí× öìrìë ×í`ó
¼âã° óãíÜí× ÌìðUìíæë ¼ãíë¯”
Ûk x*éëìÓì ß Ûùûìæ x*éô·íÃë ÍÓëíæë èâÜíæë ÌìÓÖìèKô çìÁøöÞ ðÜ• «*ìô·ç vÜìôóüè,%ë Ìì§ìíÜ
ÌíÜîèôô ÛìûèâÜæ_ôhíJ øëtøíëë âìæ¼èûðìë¯ ÍÈ ÌèÛ¼ìíë Ûùûìæ ß Ûk ÅÛíúëÈ øëâ Ìì†Œð¯
Ûkíô ÛùûìæÈ ûìë ôíëæ øíÇ¯ öèó «*ìô·ç äéûíæ ¼¤t¬›ìíëë vâìð ôìèåíú Ûk ¼âú âíçì øíÇ vûíëìíç
øìíë æì/ Ûùûìæ ¼¤íôç øìÒìæ¯ ÌèæíçÖë ûaoæâãk ðíú x*éëìÓìë âíçìÈ Ûkíô Ììøæ v«*íâë váír
våíæ ÌìæìÈ ÌèÛ¼ìíëë ÌìÓÖìèKô çìÁøöÞ¯
èûóÖìøèçë ÌèÛ¼ìíëë øó ½ èûóÖìøèç ÌèÛ¼ìèëôì ëìÓìíô vâÙëgè÷ û¼æ øèëíú• ðìíç ÜéÜìôâÜ
ß çì@¬ãH Ü èóíú ÌèÛ¼ìíë øìèÒíúí×æ¯ “ôhWâh øW ø¼ìðð vóð¯ /æúæ öãùÜ çhÌ ôìíäë vëð®”_ôhWâh ÷`óíæ
vóð«*¼ìÓæ v¼íë• æúíæ ÌJæ Íþíô ëìÓì ÌèÛ¼ìèëôì¯ øïèËÞâìë väÖìÁt¬ì‰ èÛ¼ìíë ™qût¬Ÿ øèëíú ùäâèçë
ðìë óãèÜíú èóíúí×æ ëìÓìë ùÜìú¯ çþìë Ìà¼yìë v¼îVíû ß v¼î`óíöÞ v÷ìÔ ç·è: øìú¯ Ììûìë èûæì ¼ìíäÈ
vöíç ûíÜí×æ ÌèÛ¼ìèëôì x*éëìÓìíô ½
“¼ðä ¼ã`óë vÜì÷æ ¼éâì ôìäë Ì˜íæë æ ôëg Ûéâì”
øóôçÞì èûóÖìøèç ûÜí×æ “vçìâìë vÜì÷æ t¬Û H ìûçÈ ¼ã`óë ôìäÜ èóíú çìíô Ûú¤ôë ôíëì æì¯”
¼Ôéë Û—èâôì ½ èûóÖìøèç ¾ûÃû ôèû ææ çûã çþìë øóìûÜéíç ¼Ôé Íû¤ óïçéë Iëg&øïËÞ Û—èâôì Ììí×¯
vöâæ_
çëgË èçèâë èæè¼ çÈÌß ÷ÜèÜ äìè¼
û§ ¼èÔ ¼ìð¼ vçìë
“¼aoÖìú ôìíÜì ÌìôìÐ û»Þìë vâíÙ Ìaoôìë çûãß çhÈ ÌèÛ¼ìíë öìèE×¼ ¼èÔ¢ û§ ¼ìð¼ vçìë”¯
1â øó ½ øìÒÖ ÌèÛ¼ìë øöÞìú øíóë ÌìíÜì÷æì ¥ èûóÖìøèç äìæíçæ ÌèÛ¼ìíëë «*ìËÐèk vôìÇìúÀ
ôìâæìâèóë v«*íâß æìèúôì ÌèÛ¼ìèëôì• Ììûìë ÌìÓÖìèKô Ðèkíçß çþìë óãäúÞ çø¼Öì¯ çìÈ æûìæãëìèùËé
ëìÓì vôìíæì ûìÓìíôÈ †ŒìðÖ ôíëæ æì¯ ôhÜûÓï ëìÓì ÍôìÈ ÷ÜíÜæ óãùâÞ Ìaoôìëâú ëìèríç ÌèÛ¼ìíëë øíÇ¯
“vçäÜ âèËâú ðìë”_ðìëíô Ûìë ûíÜ âíæ ðíÜ çìÈ ÔãíÜ vØÜíÜæ ðìë¯ Ðëéíëë ÅE÷ôh÷öãùÜß vöæ
ûìÓìt¬ëH ø
C ¯ øÇ vØíÜ èóíÜæ ðìíçë ôþìôæ Ììë Ìì¤èå¯ Û—»Ëðéæì ëìäûìÜì ôìâíóíûë ÌìíÜìú ÌìíÜìèôç¯
øÇ-ÌøÇ ¼û ûìÓì vÛíÂ çþìë è÷ë¬Qæ? öìrì øëâí«*èâô x*éô·íÃë ôìí×¯ Ùæ Ìaoôìíë Ììûüç çìâ¼é èæèÐ¯
øíÇ Ììí× ûT ¼¤ôå ß èûøó¯ v«*íâë Ìít¬Ÿ Ðèkâúé ëìÓì ¼â¬t¬? èûÙM ôìèåíú v«*âèÛáh ÌìÛëËðéæì ëâËéë
45
âíçì ÷íÜí×æ ÌèÛ¼ìíëë ¼¤íôçôhíJ¯ Ìàëìù ûì ÌÜ¤ôìë Í ¼û ëìÓìë ôìí× çhE×• ÌæãëìùÈ ëìÓìë ôìí×
¼ûÞ«Ó* ìæ¯ ÐÖìíâë Ìæãëìíù ÓæÖì ðíç øìëíÜ ¼ìäíùìä Ììë Û—»íËë «*íúìäæÈ ûì èôÀ
2ú øó ½ èPçéú øóèå èûóÖìøèçë ÌæÖçâ vx*V ÌèÛ¼ìíëë øó¯ û»ÞìÛú¤ôë ëìèrë ûËÞæìú èûóÖìøèç
ÌææÖ¯ ÅÁô·,% èûóÖìøèçë ôèûôGFæì¯ çìÈ Ìaoôìíëëß óìëgË v¼î`óöÞ ½ ÍôìíÜë ôèûë Ûì»ìú ûÜì öìú ½
Åóúì¬t¬? óãÈ çíå ÌèûèE×ˆ‰ Ìì¼æ vçìâìë•
èæùïÆ ¼ã`óë Ìaoôìë¯
‘“Ìaoôìë”_ëûé\æìÇ Òìôhë ½ “øïëûé”’¯
øóèå øìÒ ôëíÜ øìÒíôë âíæ ðú ôìíô v¼ vóÔíû Ìaoôìëíô æì ëìÓìíôÀ vâÙøãíJ øãèJç ÌìôìÐ•
èûóãÖíçë ÌìíÜìß v¼È ùìÆ Ìaoôìëíô èûóéËÞ ôëí× æì¯ óãë¬Q? ¼øÞ Ììë èæfÜ èæÐì÷ëíóë Pìëì øèëíûè,%ç
ëìÓìë ÌèÛ¼ìíëë øÇ ÐWìôéËÞ¯ Íç Ûú¤ôë øÇ çûã vôæ ÍÈ ÌèÛ¼ìëÀ ûìèÜôì ëìÓìë ´óíú v«*íâë
vóûìçë vëì»èûðUÜ ûÖìôhÜçì¯ çìÈ ßÈ èæfÜ èæí»íÓë Ìaoôìíë ëìÓì ÷íÜí×æ vöæ óãäúÞ ¼ìðè¼ôì æìëé¯
èûóÖìøèçë âæß Ûúìçhë ðú ëìÓìë óüÆ¼¤ôíGF_“øíÇë vÐ» vôìÇìú” ëìÓìë ÍÈ Ûìûæìë ¼íà øìÒíôë âæß
r¬t¬¯?
çìÈ ëìèr vöæ ôìäÜ ÅódèùëË ôëí×¯ Í ¼âíú vôÅ vöæ øíÇ æì vûíëìú¯ ¼èÔíô ûíÜæ ëìÓì âíæ
äìùí× ¼í`óð¯ øíÇ vöíç ôøìíÜ ÌâàÜ vÜÔì ÇìôíÜ óã¥Ô vôæÀ öì Ùåìë çì Ùåhô¯ ÷þìóß vçì ëìT†Œìí¼
øí§¯ Ùæ Ùæ ûOøìç ðíE× èô¬Q; Ìaoôìíëë ûaão èûóãÖíçë vóÔì væÈ• çûã ëìÓì «*èçx*èg çûºo ôìæãë ôìí×
v¼È èûxHì¼ Ûà ôëìë äæÖ èçèæ Ûéç ß Üèyçß ðíú ø§í×æ ¥
“¼äèæ û÷æ ×§Èç vâìèð Üìä”¯
vâÙ ß Ûú¤ôë ¼øÞ ëìÓìë ¼èà¯ âãÔë æïøëã ß Ðj ôíë æì¯ ¾æ¥ÐíjÖë Ìaoôìë øÇ vÐ» ðíç ÷ìú
æì_èûóÖìøèç ÌÇûì ëìÓÌìÈ èäÚì¼ì ôëí×æ ¥
“¼ãâèã Ô øã×ßþ vçìèð ¼ôÜ ôðè¼ vâìèð
è¼íæðô ôç óïë ßë
èûóÖìøèç õìíôæ çþìë ÌìëìÓÖ ðèë ß èÐûíô• vöæ ëìÓìë çø¼Öì ¼ìÇÞô ðú¯ ðèëë v«*â ×ì§ì ëìÓìë äéûíæë
ôéÈ ûì âïÜÖÀ v¼È v«*â ÜìÛ æì ôëíç øìëíÜ ÍÈ ûO-¼÷èôç r¬t¬? ÐûÞëéíç ëìÓìë Ðëéë ÷íÜ öìíû ÌæÖ
vÜìíô¯
v«*íâë ¼éâì ¼@¬íH ao ëìÓìë «*íx‰ë Å+ë Í øíó væÈ¯ ëìÓìë «*x_
‰ ôç ¼ðÖ ôëíûæ• ôç óã¥Ô¼ìùë
vøíëìíç ðíû_v«*íâë óìèû ôçóïëÀ ÍÈ âìæè¼ô ôYìè¬Q? øìèÇÞû v«*íâë¯ t¬ìH Ûìèûô ¼¤Ðíúë vÜîèôô èäÚì¼ì
Øhíåí× ÍÈ øóèåíç¯ ÌìÓÖìèKô v«*â Ìíæô vûèÐ öQŸËìèûºo¯ çûã èûóÖìøèçë ÌèÛ¼ìíëë øó ûuäûãèÜë
¼ãâÓãë Ó[èæÄ¤ôìíë ß ôìèûÖô øèëâ„íÜ Ùæ û»Þìë øåÛ—èâôìú Íô ÌæûóÖ ¼üè,%¯
ÌèÛ¼ìíëë øíó ôèû vùìèû`óóì¼ ½ ÌèÛ¼ìë øíó ÌæÖçâ vx*V ôèû vùìèû`óóì¼¯ çþìë ÌæÖçâ vx*V
øó ½
ô–åô ùìè§ ôâÜ¼â øóçÜ
âèJë ÷éëèð Äþìèø¯
ùìùèë ûìèë Õìèë ôëg èø×Ü
÷Üçèð ÌàãèÜ ÷ìèø
âìÓû çhúì ÌèÛ¼ìëô Üìèù¯
óïçë øp ùâæ Óèæ ¼ìÓíú
âè`óíë öìèâæé äìèù®
46
ëìÓì ÌìèÂæìú ôþìåì øãíç• øí‚ë âíçì ÷ëËóãèåíô ëkìk ôíëæ¯ óãùâÞ øíÇ öìûìë äæÖ ÅíÒìíæ äÜ
vÕíÜ èø×Ü ôíë ÌìÂãÜ èåíø ðþìåí×æ¯ óã¬t¬ë? ¼ìÓæì ôëí×æ ¼ã`óëé âìÓûíô øìûìë äæÖ¯
“ôûé\û÷æ¼âãE÷ú”-Í Íû¤ øëûçéÞ ôíúôèå øó-¼¤†Œð †Œípß ÍÈ Óëíæë Ûìûè÷râúé ¼¤t¬›ü ç vxXìô
øìßúì öìú ¥
âìíùÞ øèWèæ vçìúóìaoçâí¼ èæ¥Ðj ¼¤÷ìëô¤
ù¬Qû? Öì óèúç¼Ö vâðóÖ û¼èçâãíÞ Doèç ô·&ì âèçâd¯
Ììäìæãºç oü æïøëã ì ôëçíÜæìE×ìóÖ væír Û·Ð¤
ô·E×uìÜBoøóèòèç¥ t¬Û H ûíæ øpìæâÛÖ¼Öèç®
“øèWÜ øíÇ vâÙìaoôìíë èæ¥Ðj ¼˜ìëíË Ììä Ììâìë óèúíçë ûì¼òìíæ vöíç ðíû¯_ÍÈ âíæ
ôíë Íô âãDìo ëâËé æïøëã äìæã øöÞ¬Q? çhíÜ• óãðìíç v÷ìÔ vÕíô ôí,% øì vØíÜ èæíäë Ùíë øÇ ÷Üìë ÌÛÖì¼
ôëí×¯” Ðìt¬Ú Ÿ ôèû vùìèû`óóì¼ èûóÖìøèçë öÇìÇÞ Å+ë¼ïèë¯
vùìèû`óóìí¼ë øíó ôìûÖâúçì vûèÐ¯ øìÒô-v÷çæìíô ¼Jéèûç ôëìë Ðèk Ììí× vùìèû`óóìí¼ë¯ çhÜæìú
èûóÖìøèçë øíóë ëìÓìë ÅˆŠìóæì ¼éâìûºo¯ ëûé\æìÇ vö âðÁ Ûìíû Ûìèûç ðíú vÜíÔæ “øãæf”ë “èÐ™çéÇÞ”
ôèûçì¯ ÌÇûì öãù ðíç öãùì¬Që? øìíæ âìæûöìréë vö è÷ë¬Qæ? ÌèÛ¼ìíëë ôÇì ûíÜæ vùìèû`óóìí¼ë ÌèÛ¼ìíëë
øíóß v¼È v«*ëËìÈ âãÔÖ¯ Í vöæ Åøèæ»íóë “÷Êëíûèç” âQŸ¯ “vùìèû`óóìí¼ë ÌèÛ¼ìë vöæ «*çéô ÌèÛ¼ìë”¯
Íèå ÅÁô·,% ÓâÞùéèç_“ÌÛÖì¼íöìíùë Ðìt¬ô Ÿ ìûÖ”¯ ÌÓÖìKøíÇ èûÙMÜ)Ùíæë è¼èºoôìûÖ_ûÜì vöíç øìíë
øëâøãë»g íô øìßúìë ûì äú ôëìë ôèûçì¯ vùìèû`óóì¼ vöæ âìæûìKìë ÌèÛ¼ìíëë ôèû¯
vùìèû`óóìí¼ë øìÒÖ øíóë øöÞìíÜì÷æì ½ vùìèû`óóìí¼ë ëìÓì Íôì¬QÛ ? ìíûÈ ¾÷çíæÖì+ë ôìíÜë
øëôéúì æìèúôì¯ ëìÓì çìÈ ûíÜæ “ôhÜûuç ‘ôhÜÓâÞ’ ëCø ôèÒæ ôûìå ÌÇÞìÁ èæí»íÓë ûìÓì ÔãÜíç vøíëè×•
ôìíÒë ûìÓì çìë çhÜæìú ôçåhô¯h ÌìKâöÞìóìë ¼ìùë øìë ðÜìâ• v¼ çhÜæìú çèåæé Ììë Íâæôé ÌùìÓ¯”
¼Ôé Ììâìíô Ììë øëéáì ôíëì æì_“¼äèæ âÄh øèëÔæ ôë óïë¯”
öìë ßøë vôìèå ôh¼âã Ðë èæèá: ðíúí× çìë Ììë û»Þìë äÜÓìëìíç Ûú væÈ¯ èçèæ v«*èâôì_ëìÓì•
çþìë ´óíú äUÜí× v«*íâë ÌèæûÞìË èÐÔì¯ ëìÓì Ûìíûæ v¼È “vùìøéäæûGXÛ” “v«*âÜ@øå” x*éô·í»âë Ìì†Œì¼é
v«*íâë ôÇì¯ x*éô·Ã øÇ v÷íú ûí¼ Ììí×æ çþìë äæÖ• ÍôÇì ÛìûíÜÈ ëìÓìë ¼â¬t¬? Ì¬Që? ìKì ôþìíó¯ ëìÓì
¼ðÖ ôíëí×æ vôìèå ôh¼âã Ðíëë öQŸËì¯ ôìíäÈ vâÙ ß ûìèëÓìëìíô èçèæ Ûú ôëíûæ vôæÀ v«*âóðíæ èöèæ
óDo ß ¼ûÞ¤¼ðì èçèæ ûOìè†‰ë óìðíô çhE× Úìæ ôíëæ¯ v¼È øëâøãëíg »ë øóçíÜ ôhÜ• ÐéÜ• âìæ ¼â¬t¬?
çÖìù ôíë ëìÓì ¼âøÞË ôíëí×æ èæíäíô• vóð-âæ-«*ìË èóíú¯ çþìë v¼ v«*â âüçÖh Júé¯ ÌèÛ¼ìíë vöíç
vöíç öèó ëìÓì âüçÖh ß ûëË ôíëæ çÔæß ðúíçì ûÜíûæ “âëË vë çhTþ þ ââ ÐÖìâ¼âìæ”¯ ëìÓìë çø¼Öì
vÐ»ß ðíúí×_vøíúí×æ èçèæ çþìë ôì¬Qí? ô¯ Ûìûíùîëíû• Ðjè÷ír• ÌÓÖìKÛìûæìú vùìèû`óóìí¼ë ÌèÛ¼ìíëë
øó ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë èûíÐ» ¼@øó¯
Åø¼¤ðìë ½ ÌèÛ¼ìë ¾ûÃû øóìûèÜë ÌæÖçâ «*Óìæ ß vx*V ë¼øöÞìú¯ ÍÈ v«*íâë ÌèÛ¼ìíë ôç
âìæã» ûþìèÐ ™íæ ùüððìëì ¥
“çìèë Üìèù ëìèr Ìaoôìíë
÷íÜí× âìæûöìré öãù ðíç öãùì¬Që? øìíæ
Ä§ Ä¦ì ûOøìíç ¿¿¿
çìèë Üìèù
47
ëìäøãr øèëúìí× è×ˆ‰ ôpì• èû»íú èûëìùé
øíÇë èÛáhô¯ âðì«*ìË ¼èðúìí× øíÜ øíÜ
¼¤¼ìíëë áh° ÅÁøé§æ ¿¿¿
çìèë øíó âìæé ¼þèøúìí× âìæ•
Óæé ¼þèøúìí× Óæ• ûéë ¼þèøúìí× ÌìK«*ìË•
çìðìë Åí!íÐ ôèû èûëè÷úì Üá Üá ùìæ
×§ìÈí× vóíÐ vóíÐ” ‘ôèûçì_ëûé\æìÇ Òìôhë’
v¼È “Üá” ùìíæë ë÷èúçì ÌèÛ¼ìë øöÞìíúë øóôçÞìëì¯ ÌèÛ¼ìë ûìèðÖô æú Í ðÜ âìæûìKìë Ìæ¬Q?
ÌèÛ¼ìë¯
2¿13 vùìèû`óóìí¼ë óüè,%íç x*éô·íÃë ëCø
x*éÊ÷çíæÖì+ë öãíùë øóôçÞì vùìèû`óóì¼ äúíóû ß ôèû èûóÖìøèçë ¼ìÇÞô Å+ë¼ïèë¯ vùî§éú ¾ûÃûéú
óÐÞíæ èæè»k vùìèû`óóìí¼ë Ûkè÷í+ë È,%íóûçì x*éô·Ã ß x*éëìÓì¯ vùìèû`óóì¼ âðì«*Ûëh èÐáìú Ûìèûç¯
x*éÊ÷çæÖë ûìËé ¥ “ûuíä\æ`óæ ô·Ã æìúô èÐíëìâèË• / æìèúôìë èÐíëìâèË ëìÓì ÒìôhëìËé®” vùìèû`óóì¼ x*éô·Ã
ß ëìÓìíô ÍÈÛìíûÈ Üá ôíëí×æ• Ûèkæç è÷í+ çþìíóë ëCø ûËÞæì ôíë ôèû ÓæÖ¯ çþìë ÐÖìâ¼ã`óíëë ûËÞæì
äúíóíûë “vôìâÜ-ôì¬Q-? øóìûÜéë” âíçìÈ âÓãë ½
Ó[ä ûOìWhÐ øWäôèÜÜçâd¯
ûuäûèæçìôh÷ ôhWâh ÜèÜçâd®
ûí`ó èùèëûëÓëøóíôìâÜâd¯
ôâÜìôë ôâÜìè˜çââÜâd®
äúíóíûë ¼ãë-Ä¤ôìë †ŒðË ôíëß vùìèû`óóìí¼ë Ûèà ¼@øïËÞ èæät¬¯H
ôèû vùìèû`óóì¼ ÌæÖìæÖ ¾ûÃû ôèûíóë âíçì ëCøûËÞæìú ¼ãøåh¯ ÛìíÜìûì¼ìë èæúâÈ ÍÈ vö è«*úäæíô
¼ûÞIËèûÛ—è»ç ß ¼ôÜ v¼î`óíöÞë ÌìÓìëëCíø «*èçøˆ‰ ôíë¯ v¼È È,%íóûçìë ëCø ûËÞæì ôëìë ¼âú
vùìèû`óóì¼ ÓÖìæèû,%• ëCøçˆŠú ß ¼í÷çæ èÐGFé¯ Úìæóìí¼ë ëCøìæãëìù t¬ëH ø C ìæ`ó èô¬Q; vùìèû`óóìí¼ë
ëCøûËÞæìú Ììí× ¼ìÓôè÷í+ë çˆŠú Ûìû ½
æûÙæ øãJ øãJ èäèç ¼ã`óë
Ìæãøâ ÐÖìâë vÐìÛì¯
øéç û¼æ äæã èûäãëé èûëìèäç
çìíð ÷ìçô âíæìíÜìÛì®
vøÔÜãþ ¼ã`óë æ`óèôíÐìë¯
ôìèÜ`óçéíë çéíë ÷èÜ Ììßç
ëìÓì-ëèçëí¼ vÛìë¯
ÍÈ øóèåë ôèû& t¬âH èðâìú ÅyUÜ¯ vóíðë ûèðëíàë ûËÞæìú Ðjè÷râúé ß ÛìûÓâéÞ¯ ëìÓìë v«*íâ
x*éô·Ã èûíÛìë çìÈ çìë øó÷ìëËì Íôåh èûðUÜ¯ Åøâì èæûÞì÷íæ vùìèû`óóì¼ ÌæûóÖ¯ èût‡ú çþìë ùìÆ_çìÈ
çþìë styleß ÌææÖ_öìíô ûÜì öìú öÇìÇÞ èÐGFéäíæìè÷ç¯ ÍÈ øöÞìíúë Ììëß Íôèå ¼ã`óë øó ½
ÌëgèËç ÷ëíË ëèËç âèËâJéë
ÌìÓ ÌìÓ øó ÷Üèæ ë¼ìÜ¯
48
ôì˜æ-û˜æ û¼æ âíæìëJæ
ÌèÜôhÜ èâèÜç ÜèÜç ûæâìÜ®
Í¼û øíóë ôìûÖí¼î`óöÞ ûËÞæìçéç¯ vùìèû`óóì¼ ÌèÛ¼ìë• ëí¼ìódùìíëë vx*V ôèû¯ vùìèû`óóìí¼ë
¾÷çæÖû`óæìß Ûíkë óüè,%íç vóÔì Íô ¼äéû è÷r¯ Ììûìë ôÜðì¬Qè? ëçìë øíóß ôèû ÌææÖ¯
øìÒÖì¤íÐë x*éô·íÃë ëCøûËÞæì èû»úô øóèåë øöÞìíÜì÷æì ½ vùìèû`óóì¼ ûÜí×æ æ`óëìäìë øãr
x*éô·íÃë Ìíàë ¼ãùao vöæ ÷`óíæë ùíaoë âíçìÈ øèûr ß ¼ã`óë¯ æûíâíÙë âíçì ÐÖìíâë ùìíúë ë¤¯ èô¬Q;
÷`ó÷`óíæë ùaoíôß ðìë âìæìú x*éô·íÃë ùìíúë ¼ãùao¯ Ðíbë âíçì çþìë †Œéûì öìë ôìí× ð¬t¬é? ë Ûèàß çhE×¯
ÍëøíëÈ Íí¼í× ûü`óûìíæë ôÇì ¥
v«*â ÌìôhÜ vùìø vùìôhÜ
ôhÜä ôìèâæé ô¬Q?
vùìôhíÜ ôhÜûÓïíóë èçèæ v«*èâô¯ øãí,øë ëÂß vöæ çþìëÈ ´óíúë ëíÂ ëèJç¯ èæôhJ ùüíðë ¼ã`óë
vûç¼ôhJ ØhíÜ ØhíÜ ûËÞâú¯ v¼È èæôhíJë Iëg ðíÜæ x*éô·Ã¯ çþìë ù„íóíÐ óãÜí× ôh„Ü¯ Ììë âìÇìë ÷—
§ìú Å§í× âúïë øìÔì¯ x*éô·íÃë v¬t¬ì? írß v¼È ÍôÈ ×èû ¥
vûËãûìóæÐéÜìú vùìøìÜìúìèðâè!Þíæ¯
ôìèÜ`óéôhÜíÜìÜìú vÜìÜôh„ÜdûÜdùíû®
ûGXûéæúæìí@¬ìc äâìèÜíæ æüçÖÐìèÜíæ¯
æâ¥ «*ËçøìÜìú x*éô·Ãìú æíâìæâ¥®
èæôhíJ ëìÓìë ¼íà vôèÜôÜìë çì„íû èçèæ çìÜ vóßúìë ûÖìøìíë x*éô·íÃë èûóDo ûÖèk¯ ¼ãóÆü ô·íÃë
ûìTöãùÜ ó„íôß óè„ç ôíë¯ ôâÜæúæ x*éô·Ã øìøæìÐôìëé¯ çþìë ûìËé x*èg ç¼ãÔôë¯ çþìë èæâÞÜ vôìâÜ
øìíúë øìçì vùìèû`óóìí¼ë Íôâìr Ììx*ú¯ ÍÔìíæ Ûíkë «*ìÇÞæìë ¼íà èâíÐí× vùìèû`óóìí¼ë ôìèûÖôçì¯
øóèåë ôìûÖí¼î`óöÞ ½ ×`óÊæøãíËÖ vùìèû`óóì¼ ÌèÛæû ¾ÐÜéë ÌèÓôìëé¯ øêèåôì• æíë\ûü+×`ó çþìë
øíó ¼ã`óëÛìíû Åøòìèøç¯ ÷÷Þëé ×í`óë x*éô·íÃë ëCø ÍÈ øóèåíç âïç_ Þ
æ`ó ½ æ`óæ ¯ ÷`ó ½ ÷`óæ ® ùao ½ èæè`óç¯ Ìà¯
äÜó ½ ¼ã`óë¯ ô@¬ãH ½ ôaoë ® èæè`ó ½ è¼aãëo ¯ Ûà¯
Ìæã«ì* í¼ë ÑxHíöÞ vùìèû`óóìí¼ë øóìûÜé øïË¯Þ vöâæ ½
æ`ó æ`óæ ÷`ó ÷`óæ ùao èæè`óç Ìà¯
äÜó¼ã`óë ô@¬ô ãH aoë èæè`ó è¼aãëo Ûà®
“`ó” ûÖû´ç ðíúí× øþì÷ûìë «*Çâ øÂdèkíç¯ èPçéú øÂdèkíç “`ó” óãûìë ÌæãëèËç¯ Í×ì§ì Ìà ß
Ûíàë èâÜ Ììí×¯ ûÜì öìú ÌQ?Öìæã«ì* ¼ vçì ðíúÈí×¯ ôaoë ß è¼aãëo èâíÜ ûü+Öìæã«ì* í¼ë t¬ìH óß Ììí×¯
Ó[èæÄ¤ô·ç øóèåë v¼î`óöÞ ÌèÛæû¯
2¿14 ¾ûÃû øóìûÜéë ôÜðì¬Qè? ëçì øöÞìú
ÅÁôè.ç æìèúôìë vûóæìë ëCøôìë vùìèû`óóì¼¯ ôhíJ Íí¼í×æ ÌèÛ¼ìèëôì ëìÓì èô¬Q; æìùë v«*èâô
ÐÖìâ¼ã`óë çÔæ ÌæÖ æìëéë ÌìèÜàíæ ûºo¯ ÅÁôè.çì æìèúôìë ôìí× «*Ûìíç ëâËéûGXÛ x*éô·Ã ÌæÖ æìëéë
¼í@¬ìc ùè÷ÿ ûãíô èæíú Íí¼í×æ¯ “æÔøó ´óíú vçìðìèë” Ðé»Þô øóèåíç ëìÓì ûÜí×æ ô·íÃë ´óíú ÌæÖ
æìèúôìë æíÔë ÌìÙìç¯ øóìÙìíçë è÷ÿ ûãíô èæíú x*éô·Ã ëìÓìë v«*âìôì)áé¯ ëìÓì ¼ìëì ëìç väíù è×íÜæ
49
è«*úçíâë äæÖ¯ ô·Ãß ëìç ôìèåíúí×æ ÌæÖ ëâËéë ôhíJ¯ çþìë æúæPú ÜìÜ¯ ô·Ã ùóùó ùÜìú ëìÓìë
¬t¬è; çûìó ôëíÜß ëìÓìë óãäúÞ âìæ¯ ô·Ã èæíäë vóì» Õìôìë äæÖ vôîÐÜé_ëìÓì öìíô æÔè÷ÿ ûíÜ ÛhÜ
ôëí×æ çì Ìì¼íÜ ôhâôhíâë è÷ÿ¯ ôìäÜ ðÜ ô·íÃë âüùâó¯ Øìùèû`óãÈ ëìÓìë ôìí× è¼ýóëã ûíÜ «*èçÛìç
ðíE×¯ ô·íÃë ÍÈ ÷ìåhôìèëçì ß èâÇÖìÛì»Ë Óü,% æìúíôë ÜáË¯ ôèû vùìèû`óóì¼ x*éëCø vùìt¬ìH âéë
“ÅyUÜæéÜâèË”ë Ìæã¼ìëé¯ Ôè„çì ëìÓì Ììë Óü,% ô·íÃë ôíÇìøôÇæ vûÐ æìåôéú¯
ôÜðì¬Qè? ëçì æìèúôì æéëû¯ ëìÓì «*çÖìÔÖìæ ôëí×æ ô·ÃûGXÛíô¯ “v«*â ÌìIèæ” Ðé»Þô øíó ¼Ôéë ûkûÖ
x*éô·Ã èæôhíJ v«*âìè†‰íç óDo¯ ëìÓì vôæ âìæ ôëí×æÀ ëìÓìèûëíð x*éô·Ã ÷`óæèÜ: vóíð ø‚øìçìë ÐöÖìú
™íúß ûí§ì Ìèòë¯ øíë âìèææé ëìÓì Ðì¬Q? ðæ¯ ô·Ãíô óïë ôíë ô·Ã¼à ÜìíÛë äæÖ èçèæ ÌÓéë¯ “ÌìaoÜ
v«*â” øóèåíç ëìÓìë óã¥Ô Ììëß ÷ëâ¯ Ììóë vøíú vøíú ëìÓì ÛhíÜ vùí×æ ô·Ã ûTûGXÛ¯ x*éëCø
ôÜðì¬Qè? ëçìë øíó èÜíÔí×æ ½
«*ìËâ¬Q˜? óèúçâæãûìëâd¯
ð¬t¬? ¼æìçæIËâèÛöì¬Qâ? ®d
èôâûÓìûú âðâãëè¼ æ ôì¬Qâ? ¯
Ìæãûìó ½ çþìë è÷ë¬Qæ? «*ìíËë óèúç èØíë vùíÜæ¯ çþìë v¼È IËøïËÞ ðìçÔìèæ vôæ ëìÓì ûíá ÓìëË
ôëíÜæ æìÀ ëìÓì Ìæãç:¯ ÍÈ øöÞìíúë Íôèå øíó ëìÓìë óã¥Ôíô Ììëß ûìè§íúí×æ ¼Ôé¯ v¼èå øìÒÖì¤íÐë
øó¯ vùìèû`óóìí¼ë ôèûÛìûæìú øóèå æìåôéú ß ûuäûãèÜë âãÔëçìú âÓãë¯
øìÒÖì¤íÐë øíóë ¾ûèÐ,%Ö ½ ¼Ôé ß ëìÓìë ôíÇìøôÇíæ ôÜðì¬Qè? ëçì ëìÓìë ÛìûâïèçÞèå äéû¬Q¯?
“™æÈíç ôìæã” Ðé»Þô øóèåíç ¼Ôé ûíÜæ ô·í»âë û¤ÐéÓ[èæ öìíç ëìÔìæ ôìíæ «*íûÐ æì ôíë v¼äæÖ ëìÓìë
v÷ìÔ óãèå èçèæ ûao ôëíç ÅÁ¼ãô è×íÜæ¯ v«*âìçhë ëìÓì ¼Ôéíô ûìÓì èóíúè×íÜæ_ô·íÃë ûþìèÐë Ó[èæ ™æíÜ
ëìÓìë âíæ ðú èçèæ Ùë v×í§ øíÇ vûíëìíûæ¯
¼Ôé äìæíçæ ÛhÜ ôíëß ôhÜæìëé ëìÓì öèó x*éô·íÃë ¼íà v«*â ôíëæ vçì ¼ìëì äéûæ äUíÜ øãí§ âëíç
ðíû¯ v÷ìíÔë äíÜ vÛí¼ öìíû ëìÓìë v÷ìÔ óãèå¯ ô·Ã ×ì§ì ëìÓìë Ìè¬t¬&? È èûøˆ‰¯ ëìÓì x*éô·íÃë IËìIË øëéáì
æì ôíëÈ ëCøíâìíð èæíäë vóðíô ¼âøÞË ôíëí×æ âìÓíûë ÷ëËøí‚¯ ô·íÃë ßøë âìæ ôíë øíë Ìæãç:
x*éëìÓì óã¥íÔ ääÞèëç¯ çþìë ÌøïûÞ ëCøÜìûËÖ áèúç ðíE× ô·íÃë ôÇì vÛíû vÛíû¯ ëìÓìë vûþí÷ ÇìôìÈ óìú
ðíúí×¯ ô·ÃëCø vâÙ vÇíô ûìèëû»ÞíËë ÌìÐìú vö v«*âûüá ëìÓì ´óíú vëìøË ôíëè×íÜæ_èóíæ èóíæ v¼È
v«*âçëgèåíô ëìÓì ûþìè÷íú ëìÔíûæ æúæìx*ëg ÜûËìk Óìëì èóíú¯ ôÜðì¬Qè? ëçì ëìÓìë v«*âìèçÞ ß öQŸËì ûÖk
ðíúí× çþìë ¼Ôéë ôìí×¯ ¼Ôé «*Çíâ ëìÓìíô èçët¬›ìë ôíëí×æ_øíë ûãíÄí×æ ô·Ã ×ì§ì ëìÓìë äéûæ èûøˆ‰¯
v÷ìíÔë äíÜÈ ô·Ãí«*íâë çëgèåíô è¼è˜ç ôëíç ðíû ÍÔæ¯ âìèææé ðíú öìíô óïíë ¼èëíú èóíúí×æ v¼È
ô·Ãíô v«*íâë âíQŸÈ äú ôëíç ðíû æçhûì ëìÓìë øèërìË væÈ¯
ëìÓìë v¼È âëËìè¬Qô? óã¥íÔë Ììíáíøìèk èæóìëgË• çìÈ ÌæÖ Íôèå øíó ëìÓì ûÜí×æ ½
öìôë ÷ëË æÔë-ëgè÷ vðëÈíç
âãë×íú ôç vôìèå ôìâ¯
v¼ì âÄh øóçíÜ ÓëËé vÜìåìúÜ
øìÜèå æì vðëÜ ðìâ¯
öþìë ÷ëíËë æíÔë vÐìÛì vóÔìë äæÖ vôìèå vôìèå ôìâæì âï×ìÞ öìú ÌÇûì ôìâíóûß ÌÚìæ ðæ¯ “v¼íðæ
¼ã`óë ‘x*éô·Ã’ øãë»g Ììâìë øìíúë çÜìú ÓëËéíç ‘ÓãÜìú’ Üãèåíú ø§Ü¯ Ììèâ èØíëß v¼È øãëíg »ë èóíô
50
÷ìÈÜìâ æì¯”” Ìæãç:ì ëìÓìë ÍÈ ÌìK¼âìíÜì÷æì «*ôç · ÛìíÜìûì¼ìëÈ ëCøìúË¯ ôÜðì¬Qè? ëçì æìèúôìë Ì¬Qó? ìÞ ð
vöæ ´óíúë Ì¬Qö? ìÞ èâæé¯ v«*â vö èûëíðë âíÓÖÈ t]—èçÞ øìú v¼ ôÇì È¤íëä ôèû Shelley ß ûíÜí×æ ‘Our
sweetest songs are those that tell of saddest thgouht’_ôìí× ô·Ã væÈ• çþìíô óïíë ¼èëíú ôÜðì¬Qè? ëçì
ëìÓì ùÛéë èûëðíûóæìú â†Œ¯
2¿15 væîôì ß óìæÜéÜì øöÞìú

x*éÊ÷çíæÖì+ë ôìíÜë øóìûèÜíç óìæÜéÜì ß væîôìÜéÜìë øó ¼âìóüç¯ û§… ÷„éóìí¼ë “x*éô·ÃôéçÞæ”-Í
væîôìÜéÜì ß óìæÜéÜìë «*¼à Ììí×¯ ëìÓì ÌèæE×ãô ðíÜß væîôìë ôì„ìèë ô·Ã çþìë vöîûæ óìèû ôíëè×íÜæ
óìæ èðí¼íû¯ øëûçéÞ ôìíÜ ëìÓìë âíæë «*èçûaoôçì vôíå vùí× væîôìÜéÜìë ¼âú ¼QŸ¬t¬? ðíúß èçèæ t¬EH ×`ó¯
«*ì÷éæ ôèûíóë ë÷æìú “ûusì„øãëìË “ëìÓìçQŸ”-Í væîôìÜéÜìë øïû¼Þ rï vâíÜ¯ ÛìëÔ„ ß væîôìÔí„ë ¼¤èá:
ûËÞæì Ììí×¯ “x*éâódÛìùûç”-Íë åéôìú ¼æìçæ vùìt¬ìH âé ÷„éóìí¼ë óìæ ß væîôìÔí„ë ÅíGXÔ ôíëí×æ¯
ëCøíùìt¬ìH âéë “óìæíôèÜíôîâãóé” ¼¤ôÜæ-†Œípë “øóÖìûÜé”-vç öÇì¹íâ óìæÜéÜìë èûûëË ß væîôìÜéÜìë øó
Ììí×¯ ô·Ã væíú v¼íä ëìÓì ß ¼Ôéíóë øìë ôëìë óìèú& †ŒðË ôíëí×æ ½
âìæ¼ ùàìë äÜ Ùæ ôíë ôÜ ôÜ
óãôÜ— ûèðúìö öìú vÕÅ¯
ùùíæ ÅèÒÜ vâÙ øûíæ ûìèÆÜ vûù
çëèË ëìèÔíç æìèð vôÅ®
vöèóæ âìæ¼ùàì Å+ìÜ ðíú ßíÒ• Ùæ vâÙìE×ˆ‰ v¼È Ìô—Ü æóéíç vô öìíû “çëËé vûíú”¯
væîôìèûðìíëë Ììë Íôèå øíó ÐjûÖJæì ß ÌÇÞûÖJæì óãíú èâíÜ øóèå ëð¼Öìûüç ß âíæìëâ ½
ôíú çhèÜ vôèë ôèë õhèûÜ õhèûÜ çëé
vØë ðìÜ Ôè¼ øÈÜ äíÜ¯
øûíæ øìèçÜ Ä§ çëà ðÈÜ û§
ûãèÄ Ììä èô Ììí× ôøìíÜ®
Íô—Ü ßô—Ü óãôÜ
— èæëìôhÜ
çëíà çëËé èòë æú¯
Ììèâ èô ôèëû ûÜ ÅÇíÜ öâãæì äÜ
ôì„ìë ôíëíç æìèð ëú®
çíû væîôìÜéÜìèû»úô vÐ» øíó ÍÈ Óëíæë øóìûèÜë çìÁøöÞ ôèû ûãèÄíú èóíúí×æ ½
ßíð æìèûô vô äìíæ vçìâìë âèðâì¯
æìâ væîôìú èæëûèÓ øìë ôë Ûûæóé
çìë Ììíù èô ×ìë öâãæì¯
÷ëË çëËé öìë vö ôíë vçìâìíë ¼ìë
èôûì çìë øìíëë Ûìûæì®
x*éô·íÃë Ûèkë ââÞ†ðŒ Ë ôëì v¼ìäì ðíú øí§¯ ûì¼æìë vûìÄì æì æìâìíç øìëíÜ çëËé õhíû öìíûÈ¯ çìÈ
x*éô·Ã ëìÓìíô “vöîûæ øìçÜ” ôëíç ûíÜí×æ• vöîûíæÈ æëæìëéë èû»úûì¼æì vÛìùûì¼æì ûìí§ çìÈ vûìÓðú
ëìÓìëß âíæë ÈE×ì “Í vûìÄì Ììâìë æìâìß ûaão æìâìß” ¥
51
ßíð æìèûô vô äìíæ vçìâìë âèðâì¯
æìâ væîôìú èæëûèÓ øìë ôë Ûûæóé
çìë Ììíù èô ×ìë öâãæì¯
÷ëË çëËé öìë vö ôíë vçìâìíë ¼ìë
èôûì çìë øìíëë Ûìûæì®
ÍÈÔìíæÈ Ûèkæ@¬Œ Úìæóìí¼ë øíóë Ìì¼Ü âèðâì âïç¯Þ
øìÒÖì¤íÐë øóèåë ¾ûèÐ,%Ö ½ Í øóèå Ììë@¬c ðíúí× “x*éô·ÃôéçÞæ”-Íë û§ìÈ ÷èërèåíô èÙíë¯ ëìÓì
çþìë ß ô·íÃë óïçé û§ìÈíúë ôìí×È ÔãíÜ ûÜí×æ âíæë ôÇì¯ vôìÇì vÇíô öâãæìë çéíë Íí¼ óþìè§íúí×æ
“èûíæìóûëË væíú”¯ ôì„ìèë ô·íÃë ëCø vóíÔ çþìíô âìèÄ ûíÜ èô âíæ ðúÀ v¼ìæì Ììë ëgíøì èóíú ¼ìäìíæì
væîôìú ûìäí× èôèWèæ¯ væîôìíç ûíÜ Çìôì ¼ã`óë æìèûô ô·íÃë ðìíç ëíúí× âèËÔè÷ç ðìÜ¯ vðí¼ vðí¼
ô·Ã ùìæ ùìÈí×æ¯ Í ô·Ã ûü`óìûíæë ô·Ã ææ_vÜìôìúç ô·Ã¯ ô·íÃë ëèkâ v÷ìíÔë ÙïèËÞ vóíÔ ëìÓìß Íôåh
è÷è¬Qç
? ½
÷ìøìÈúì æìú æì äìèæ èô ÷ìú
÷˜Ü Åðìíë vóèÔ®
Ììâëì ôèðß ô¤í¼ë vöìùìèæ
ûãíô æì vðèÜð vôð
èût‡úèâèx*ç Ììæí`óë ¼íà v«*ââúé ëìèÓôìë «*ìíË Íôåã Ììí× Ûú¯ ¼ìûÓìæ ôíë ûÜí×æ ¼Ôéëì vöæ ûíÜ
ô¤í¼ë vöìùìæóìë èðí¼íûÈ çìëì ôìä ôíë¯ ÍÔìíæÈ Í øíóë vÐ»¯ ¼Ôéëì ß ëìÓì Ûú øìíûæ æì¯ èô¬Q;
èÛçíë èÛçíë ëìÓì èâÜíæìÁ¼ãô¯ óìæÜéÜìë øíó öÔæ ô·íÃë ëìÓì¼í@¬ìc íùë ëCø vóíÔ ôèû vëíù ûÜí×æ ½
“Úìæóì¼ ô¤í¼ èóíû ôÈúì”
væîôìÜéÜìë ¹âûºo øíó ë¼Ùæ vëìâìè`åôçì Úìæóìí¼ë øíó Ììí×¯ væîôì åÜâÜ ôëí× ½
vðèÜí× óãèÜí× çhèÜúì vØèÜí×
åÜâÜ vt¬ìŒ íç Üì¯
çëËé öÔæ õhûã õhûã çÔæ ô·íÃë ÌèÛíöìù vôîçhô«*ó¯
Ùæ Å×èÜí× äÜ
væîôì ôíë åÜâÜ
çëgËé çëËé Ûìë óãæã
ÍÈ øèëèòèçíç ÐÖìâûaãëo óìèûèå ¼¤ùç v¼ èû»íú ¼í`óð væÈ¯ ëìÓì vöæ vóíðë û¼æÛìë Ùãè÷íú vóæ¯
Úìæóì¼ óìèû ÅèÒíúÈ óìíæë ôÇìèå ûíÜæèæ¯ ÌÓÖìøô ÐWëé«*¼ìó û¼ã èÜÔí×æ ½ “ÍÈ ¼ð¼ì ¼âìè:íç Íôèóíô
ùíGFë ¼üè,% ðÈúìí× Íû¤ ÌæÖèóíô øìÒíôë óÐÞæ¼íWì÷ Íû¤ ôìûÖÐìÜéæçì ÅÛíúëÈ âöÞìóì ëáì øìÈúìí×¯”
væîôìÜéÜì ß óìæÜéÜìë øóIèÜ Ííô Ìøíëë øèëøïëô¯ ëìÓì væîôìú ßíÒæ• ô·Ã çþìë øìëìøìíëë
væíú¯ âìÄæóéíç çëà ßíÒ• ô·Ãë «*çÖìÐì âíçìÈ vöîûíæë Ûìë• û¼æ-Û—»Ë Íâæôé vöîûæ øöÞ¬Q? ô·Ãíô
¼âøÞË ôëíç ðú_ÌÇÞìÁ óìæ ôëíç ðú¯ ¼¤ôåâú øíÇ øëâøãë»g íô t‡ëË ôíë Ûk çþìë vóð-âæ-«*ìË
óìæ ôíë_vçâæÈ ëìÓìß çëà¼¤ôhÜ äéûíæ çþìë vöîûæ óìæ ôíë óìæÜéÜìë vôèÜ ¼âì: ôíëæ¯
væîôìÜéÜìú èûøíóë ¼ï÷æì• óìæÜéÜìú èæÛÞìë ðßúìë ¼ìÓæì¯ çìÈ væîôìÜéÜìë øíóë Iëg& ß «*ìÓìæÖ
èûíû÷Ö èû»ú¯
52
2¿16 vùìVÜéÜì
ûìÁ¼ÜÖÜéÜìë ¼íà ÌàìàéÛìíû äè§ç vùìVÜéÜì¯ ¼ÔÖë¼íô ûÜì öìú v«*íúìÛèkë¼¯ ÍÈ ¼ÔÖëí¼
Ðìí¬Që? ô·ÃèæVì• óìí¼Öë v¼ûìë ¼íà öãk ðíúí× ¼Ôìë ûaã&o ¯ ÍÔìíæ èû»ú-ÌìÜ@¬æH x*éô·Ã• Ììx*ú-ÌìÜ@¬æH
x*éô·íÃë ¼Ôìûü`ó¯ ¼Ôìûü`ó ðíÜæ_øãëò ÌyãæÞ • ûuäò ¼ãóìâ• óìâ ÈçÖìèó¯ Å!éøæ• ÐÖìíâë èôíÐìë
ûúí¼ë vâìðæ ëCø• øèëðì¼ ß vÐîöÞ¯ ÌæãÛìû_ûìTöãº•o ô`óãô¹é§ì• óãÖç¹é§ì• Ìì¼æ• vóìÜì• äÜíôèÜ ûìæë
«*Ûèçë ¼íà vÔÜì¯
x*éëCøíùìt¬ìH âéë ¼ÔÖëí¼ë ¼¤Úì ½
òìúé Ûìíûì èûÛìûìÊó¥ ¼ÔÖâìíKìè÷íçëèð¯
æéçèfí+ ¼çì¤ øãè,%¤ ë¼ v«*úìæãóéöÞíç®
Ìæãûìó ½ òìúéÛìû èæíäë Ìæãëø C èûÛìûìèó èóíú ¼ÁûÖèkë âíæ ¼ÔÖë¼íô øã,% ôëíÜ çì v«*íúìë¼
ûíÜ èæËéÞç ðú¯ x*é ëCø èÜíÔí×æ ÌäãæÞ • Ûéâí¼æ• v°îøóé Íû¤ x*éóì¼ ûuìsË x*éô·íÃë øãë¼Ôì¯ öþìëì
x*éô·Ãíô áíË áíË ÷íá ðìëìæ çþìëì ðíÜæ ûuäûì¼éûü`ó¯ x*éëCø ¼Ôìíóë ÷ìëÛìíù Ûìù ôíëí×æ¯ x*éô·íÃë
èæëìø+ìë ëáé ðíÜæ_¼ãÛ°• â„ÜéÛ°• Ûå• öá• È\Ûå• Û°ìà• ûéëÛ°• âðìIË• èûäú ß ûÜÛ°¯
ûÜÛ° ß â„ÜéÛ° Íþíóë âíÓÖ vx*V¯ ¼ã´óíóë âíÓÖ Ì†Œä ûÜëìâÈ ¼ÔÖëí¼ë øíó «*ìÓìæÖ vøíúí×æ¯
x*éëCíøë èæíóÞÐ Ìæãöìúé ÍÈ ûÜëìâ ¼ã´ó¯
¼Ôì ¼@øíôÞ x*éëCíøë èæíóÞÐ• öþìëì x*éô·íÃë v÷íú ûúí¼ v×ìíåì óì¼Öùaoé ¼ÔÖëí¼ öþìëì Ûkt¬ëH ø C
çþìëìÈ ¼Ôì_èûÐìÜ• ûü»Û• ßät¬éH • vóû«*ò• ûëgÇø• âôë`ó• ôh¼âã øé§• âèËûao ß ôëaoâ¯ ëìÔìÜ ûìÜôíóë
¹é§ìòÜéíç ÍÈ ¼Ôìíóë òìæ væÈ¯
ûuäÜéÜìú ç·çéú «*ôìë ûú¼Ö ûì ¼Ôì ðÜ è«*ú¼Ôì¯ ÍÈ è«*ú¼Ôì ¼@øíôÞ x*éëCø ûíÜí×æ_öþìëì ô·íÃë
¼âûú¼é Íû¤ ûaã&o È öþìíóë Ììx*ú çþìëìÈ è«*ú ¼Ôì¯ Íþëì_x*éóìâ• ¼ãóìâ• óìâ• û¼ãóìâ• v¬t¬ì? ôô·Ã• èôèWËé•
Ì¤™• Û°í¼æ• øã„ëéô• èûÜì¼é• ùÜèûW ß èûåW¯
÷çhÇÞ vx*èË ðÜ è«*ú æâÞ¼Ôì¯ Íþëì_¼ãûÜ• ÌäãæÞ • û¼¬Q? ß ÅyUÜ¯ “¼ãûÜ æâÞ¼Ôì¯ ¼ãûíÜ ôèëúì vôìíÜ
v«*íâ ùóùó vûìíÜ / æì-äìèæ âëâ èôûì Ììí×¯” Íþëì ëìÓìô·ÃÜéÜìë ¼@øìóíæ ¼ðìúô¯ x*éëCø ¼ÔÖëí¼ë
¼íà âÓãë ëí¼ë èâx*Ë Ùèåíúí×æ¯ øëûçéÞôìíÜë ¾ûÃûøóôçÞìëì Ìæìúìí¼È ¼ÔÖëí¼ë âíÓÖ âìÓãíöÞë
¼¤èâx*Ë Ùåìíç ôhè.ç vûìÓ ôíëæèæ¯ Úìæóìí¼ë øíó Ììí× vùì÷ìëË-ëç x*éô·Ã ¼ûìë Ìíùì÷íë ëìÓìë
¼íà èâèÜç ðßúìë äæÖ ÷íÜ öìæ¯ èóíæë vÐí» x*ì¬Q? ÐÖìâíô ¼Ôìëì çþìë ðÒìÁ ÅÓìß ðíú öìßúìë ôìëË
èäÚì¼ì ôíëæ¯
¾ûÃû øóìûèÜíç âÓãë ë¼È ëCøìèúç æìæìÛìíû¯ ¼ÔÖëí¼ë «*÷ìëô èæçÖìæ`ó¯ èæçÖìæ`ó çþìë èÐ»Öíóë
èæíú vùìVÜéÜìë ÌæãVìæ ôëíçæ¯ çþìë èÐ»Ö ß øóôìëùË ¼ÔÖëí¼ë øó ë÷æìú è¼ºoð¬t¬¯?
ûÜëìâ óì¼ ûìÁ¼ÜÖ ë¼ ß ¼ÔÖëí¼ë vx*V ôèû¯ æ`óëìäìë ùüíð ÜìèÜç x*éô·íÃë ûüè+ è×Ü vùì-Óæ
øìÜæ ß vùì÷ìëË¯
øïûíÞ ùìV ½ vùì÷ìëíË öìíûæ ô·Ã v¼Ôìæôìë âìíÒ Çìôìë ô,% ß Ììøó èûøíóë ôÇì t‡ëË ôíë âì
öíÐìóì ôìGFèæô Ûíúë ÌìÐWìú ôìçë¯ èô¬Q; vùìíV vöíç vùìøìíÜë «*ìË Åó†Œéû ½
vùìíÒ Ììèâ öìû âìíùì vùìíÒ Ììèâ öìû¯
x*éóìâ ¼ãóìâ ¼íà ûì×ãèë ÷ëìû®
û¤Ðéûíåë çÜìú vùìøìíÜë vÔÜì¯ øïûíÞ ùìíVë ÍÈ ¼û øíó âìç·´óíúë ûìÁ¼ÜÖ ë¼ èæ¥¼üç¯ øóôçÞì
ûÜÜìâ óì¼ ëìÔìíÜë Ûìíû Ûìèûç¯ èçèæ ûíÜí×æ vùìøìíÜë ¼íà èçèæ vùìíV öìíûæ¯ çþìë ÷ëíËë ûìÓì
53
Ô§â väìùìíûæ¯ Íû¤ «*ìË ôìæìÈíô “æúæ vùì÷ë” ôëíç «*íúìù ôëíûæ ¼ûÞÐèk¯ vùìøìÜíô Ììë èô Óíë
ëìÔì öìúÀ “æåûë æûèôíÐìë ëìú ëèðúì ëèðúì öìú vùì”
Å+ë-vùìVì ½ vùì÷ìëË vÐí» ëìÔìÜûìÜíôë ¼íà vùìøìÜô·íÃë Ùíë vØëìë øìÜì “¼ÔìùË Ììíù
øìí× vùìøìÜ ôèëúì âìíÄ” ôíë vùì÷ìëíË Íí¼í×æ vùìøìíÜë ¼Ôìëì ½
vxHçôìè¬Q? Ìæãøìâ Ììíù Óìú ûÜëìâ
Ììë èÐ™ ÷íÜ õìèðæ ûìâ
x*éóìâ ¼ãóìâ øìí× ÛìÜ vÐìÛì ôèëúìí×
çìë âìíÄ æû ÙæÐÖìâ
ô·Ã-ûÜëìâíô vøíú Ììæ`ó¼ìùíë Ûì¼íÜæ âì-öíÐìóì¯ ûìíâ ÐÖìâ ß õìÈíæ ûÜëìâíô ûè¼íú áéë
æèæ ×ìæì ¼ë èóíú ç·: âì öíÐìâçé¯
øìÒÖì¤íÐë øíóë èûíxX»Ë ½ ûÜëìâ óìí¼ë “æåûë æû èôíÐìë ëìú” øóèå ¼ÔÖëí¼ë ðíÜß Ííç
âÓãë ëí¼ë èâx*Ë Ììí×¯ ¾÷çæÖøëûçéÞ øóôçÞìëì Ìèûèâx* ¼ÔÖëí¼ Ìæã«ì* èËç¯ èô¬Q; Úìæóìí¼ë øíóß
¼ÔÖëí¼ë Ììæí`óë âíÓÖ ëìÓìíô øìûìë «*úìí¼ ô·Ã óÜ×ãå ðíú øí§æ_“vùìøìÜ öìíû èô æì öìíû Ììèä
vùìíV”¯ ÍÈ øíóë vÐ» èóíô Ôãû «*E×ˆ‰Ûìíû ëìÓìë ¼íà ô·íÃë èâÜíæë ôÇì Ììí× ¥
¼óìÈ Ì¬Qí? ë åìæ
èçÜ ÌìÓ æì vóèÔíÜ âèë®
âìíÄíç è×ýóÜ óè§
ðìíçíç ôæô Üè§
ûìë ðÈÜì èûðìíëë vûíÐ¯ ‘Úìæóì¼_vùìVöìrìë øó’
øìÒÖì¤íÐë øíó x*éô·Ã æåûë vûíÐ ¼Ôìíóë ¼íà “¾ð ¾ð” ëíû ÷íÜí×æ vùì÷ìëíËë âìíÒ¯ ÓïèÜÓï¼ë
vùìøìíÜë x*éÌà¯ çþìë vâìð ûþìèÐë ëíû ÌìôìÐ ûìçì¼ ÅE÷èôç¯ ëìÓìíô øíÇ vóÔûìë äæÖ ô·íÃë v÷ìÔ
÷ìëèóíô óüè,%øìç ôëí×¯ ûëÜìâ óìí¼ë ¼ÔÖëí¼ë øíó âÓãë ëí¼ë vöìù vóÔì öìú æì¯ øíÇ ÷Üíç ÷Üíç
øíÇë âìíÄ óþìè§íú è×íÜæ vùîëûëËé ëìÓì¯ v¼È vùîëìàé ëìÓì ×ì§ì Ììë ôìÅíôÈ âíæ Óíë æì x*éô·íÃë¯
ÌGF ¼âíúë äæÖ ëìÓìíô vóíÔß ô·íÃë âæ ÷˜Ü ðú¯ èô¬Q; öç è«*úÈ ðæ æûéæ èôíÐìëé ëìÓì çûã x*éô·Ã
¼Ôìíóë vØíÜ vöíç øìíëæèæ¯ x*éô·Ã vûç Ììë ûþìèÐ èæíú ûþìèÐíç ÌÛÖ¬t¬? ùìæèå ûìäìíE×æ¯ ÛèËçìú
ô·Ã¼Ôì ûÜëìâ óìí¼ëß ÌìÐì ô·»â¼ð ëìÔìÜíóë ¼íà ûì¼ ôëíç øìëíÜ èçèæß èæíçæ ô·íÃë vûr•
öèV ß ûþìèÐ¯ øíó x*éëCøíùìt¬ìH âéë †Œpìæãöìúé âÓãë ëí¼ë èâx*Ë ÌèÛæû¯ ëìÓìíô ÌGFáíËë ‘“vÇìèë vÇìèë”’
äæÖ vóÔíç vøíúß ÔãèÐ vùìøìÜèôíÐìë æ`ó¼ãç_öþìë vâìðæ x*éô·Ã-ëCíø äùäæ vâìèðç¯
ÍÈ øíóë ÛèËçì Ì¤íÐë øìÒì¬Që? øìßúì öìú ½
ÌëgË ÌÓíë É»ç ðì¼• âÓãë âÓãë ÌèâúìÛì»
ÔJæûë ùJæ ùèç ûW æúíæ ÷ìú vùì
ëí¼ë ÌìíûíÐ ÌûÐ vóð• âpë ùèç ÷Üèð v¼ð
óì¼ vÜì÷æ vóÔíú Ìâèæ• ðìè¼úì ðìè¼úì ÷ìú vùì¯
øóèåë Ûìû ß ûÜìë Ûèà vóíÔ âíæ ðú øóèå ûÜëìâ óìí¼ë æú¯ vÜì÷æóì¼ x*éô·íÃë æåûë vûíÐë
÷˜Ü ëCíøë ûËÞæìë ôèû¯ çìÈ x*éô·Ã øíÇ vøíú öìæ “æûéæì èôíÐìëé” vùîëé x*éâçéíô¯ èû™ºo ¼ÔÖëí¼ë
âíÓÖÈ ¼ûÞëí¼ë ë¼ìúæ âÓãë ëí¼ë ×èûèå ÌèÛæû¯
54
‘1’ ÷„éóìí¼ë øíó Ììí×
ÔìÈíç æìèëíú èô×ã ëèðíç æìèð Ùíë¯
Ûìèûíç Ûìèûíç ûÖìèÓ ¼ìâìÈÜ Ì¬Qí? ë®
äìèëÜ v¼ çæã âæ ûÖìèøÜ Ðëéë¯
÷„éóì¼ ûíÜ ÛìÜ ðÈíû ¼ãèòë®
øóèåíç ôìë ¼@¬íH ao Í¼û ôÇì ûÜì ðíúí×• ûÖìèÓ çæãâæíô ääÞë ôëíÜ ôéÛìíû ëìÓì ¼ãèòë ðíûæ
ôèûë ÍÈ Åèkë çìÁøöÞ èû÷ìë ôëgË¯
«*¼à èæíóÞÐøïûô Þ ûÖìÔÖì èÜÔãæ¯
‘2’ Íþ vóð-ÌæÜ-çìíø øì»ìË v¼ ùíÜ®
×ìúì vóèÔ ûè¼ öìÈ çëgÜçì ûíæ¯
äUèÜúì ÅÒíú çëgÜçì øìçì ¼íæ®
öâãæìë äíÜ öìƒì öèó èóÈ Äþìø¯
øëìË äã§ìíû èô ÌèÓô ÅíÒ çìø®
ÌÇûì
è÷íçë ÌìIèæ ôç è÷íç èæûìèëû¯
æì öìú ôèÒæ «*ìË ôìíë èô ûèÜû®
vôìæ èûèÓ è¼ëèäÜ ôhíÜë ûìÜì¯
vôûì æìèð ôíë v«*â ôìë Íç äUìÜì®
«*¼à èæíóÞÐøïûô Þ ûÖìÔÖì èÜÔãæ¯
‘3’ ëäç ôì˜íæ æìÔìèæ ¼ìäìæ
ûìäç èôèWËé äìÜ¯
÷ìèøúìí× çìíç vÐìíÛ ëìàì ðìíç
âèË ûþìÓì vôíëìúìÜ®
ëäíçë ØìèÜ èÐíë ÄÜâèÜ
ôó@¬H âJãëé ôìíæ
äÒë øìíåíç ûþìÐéèå ùíäí×
vÐìíÛ æìæì ÌìÛëíË®
øóèå vôìædd øöÞìíúëÀ vôíëìúìÜ Ðjèåë ÌÇÞ ôéÀ Ì¤Ðèåë ûËÞæì t¬éH ú Ûì»ìú èóæ¯
‘4’ æúìíæ ¼Ùíæ ÅÜèå ÅÜèå vðèë vðèë / øìÜìèå øìÜèå vùìëé vùìëé / vÇìèë vÇìèë Ììæ æìèðô Ûìú
vùì¯ øóèå vôìæd øöÞìíúëÀ øóèåë øóôçÞì vôÀ “vùìèë vùìèë” ûÜíç ôìíô vûìÄìíE×À “vÇìèë vÇìèë”
ÐjPíúë ÌÇÞ ôéÀ ¼â¬t¬? øóèåë ÌÇÞ ûãèÄíú èÜÔãæ¯
‘5’ ôJíÜì÷æ ôÜã»íâì÷æ
x*ûËíëì÷æ Ûì»¯
ÌâÜ vôìâÜ ÷ëË èôÐÜú
èæÜú vùìèû`óóì¼
øóèå vôìæd øöÞìíúëÀ øóôçÞì vôÀ “ôJíÜì÷æ” Ðjèåë ÌÇÞ ôéÀ “x*ûËíëì÷æ Ûì»” ûÜíç ôé
55
vûìÄìúÀ “èæÜú vùìèû`óóì¼”_Ì¤Ðèåë çìÁøöÞ èÜÔãæ¯ ¼â¬t¬? øóèåë ôìûÖ-v¼î`óöÞ èûíxX»Ë ôëgæ¯
‘6’ ëúèæ ôìäë ûâ Ûéâ Ûhäàâ
ôhèÜÐ øëÍ óãëûìë¯
ùëä çëä âæ vëì¼ ûèë¼ Ùæ
¼¤¼Ì ø§ ÌèÛ¼ìë®
«*¼à èæíóÞÐ ôíë ûÖìÔÖì èÜÔãæ¯
ÌÇûì
äìèâèæ Ùæ ÌþìèÓúìë¯
âæâÇ èðú Åèäúìë®
èûèÙèæ èûÇìèëç ûìå¯
vøâô ÌìúãíÓ ôìå®
«*¼à èæíóÞÐ ôíë ûÖìÔÖì èÜÔãæ¯
‘7’ “™æìÈíç ôìæã âãëèÜ ëû âìÓãëé”_øóèå vôìæd øöÞìíúëÀ øóôçÞì vôÀ øíó æìèúôìë
¾ûèÐ,%Ö ôé¯ ¼¤íáíø ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
èû¬t¬ç
ü? «*x‰ ¥
1¯ ÌèÛ¼ìíëë ¼¤Úì èÜÔãæ¯ ÍÈ øöÞìíúë øóë÷æìú èûóÖìøèç ß vùìèû`óóìí¼ë ôèû«*èçÛìë ¾ûèÐ,%Ö
¼@øíôÞ ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
2¯ ÌèÛ¼ìíëë ç+Uùç çìÁøöÞ ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
3¯ “Ììíáøìæãëìíùë ¼ûÞt¬H ÷„éóì¼• ÷„éóìí¼ë ¼ûÞt¬H Ììíáøìæãëìù”_Ììíáøìæãëìù-øöÞìíúë øíó
÷„éóìí¼ë ô·èç& ¼@øíôÞ ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
4¯ x*éô·íÃë ëCø ûËÞæìú vùìèû`óóìí¼ë ¾ûèÐ,%Ö ¼@øíôÞ ÌìíÜì÷æì ôíë èæôhJÜéÜìú x*éô·íÃë Û—èâôì
¼@øíôÞ ¼¤èá: èûûëË èóæ¯ øóèåë ôìûÖí¼î`óöÞ ¼@øíôÞ ¼¤èá: ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
5¯ ôÜðì¬Qè? ëçì æìèúôì ûÜíç ôé vûìÄìúÀ øìÒÖ øó vÇíô ôÜðì¬Qè? ëçìë øóèå èûÐóÛìíû ÌìíÜì÷æì
ôëgæ¯
6¯ vùìVöìrìë óãèå Ûìíùë øèë÷ú èóíú ßÈ øöÞìíúë øíó ûÜëìâóìí¼ë ¾ûèÐ,%Ö ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
7¯ øìÒÖ Ììíáøìæãëìíùë øóèå ûÖìÔÖì ôíë Úìæóìí¼ë Ììíáøìæãëìíùë øíó ôé ¾ûè÷rÖ øìßúì öìú
çì øöÞìíÜì÷æì ôëgæ¯
2¿18 †ŒpøèJ
1¯ x*éÐWëé«*¼ìó û¼ã_âÓÖöãíùë ôèû ß ôìûÖ
2¯ x*éÐWëé«*óì¼ û¼ã_÷„éóì¼ ß èûóÖìøèç
3¯ x*éæéÜëçæ v¼æ_¾ûÃû øóìûÜé øèë÷ú ¥ æûøöÞìú
4¯ ðíëô·Ã âãíÔìøìÓÖìú_øóìûÜé øèë÷ú
5¯ ¼@øìóô x*é vóûæìÇ ûí`óÖìøìÓÖìú_¾ûÃû ôèû «*¼íà
6¯ áhèóëìâ óì¼_¾ûÃû ë¼ «*ôìÐ
7¯ ¼ãôâh ìë v¼æ_ûìàìÜì ¼ìèðíçÖë Èèçðì¼• 1â Ô„
56
Íôô 3 ❐ ¾÷çæÖ÷èëçìâüç
ùÒæ
3¿0 Åí!ÐÖ
3¿1 «*¬t¬?ìûæì
3¿2 ¾÷çæÖ÷èëçìâüç-Íë ùÒæ
3¿2¿1 ÌìèóÜéÜì ‘4ÇÞ’ ß âÓÖÜéÜì ‘8â’ øèëíE×íóë Ì¤Ð
3¿3 âÓÖÜéÜì ‘8â øèëíE×ó’
3¿4 ¼ìÓÖ¼ìÓæ ç+U
3¿5 ¼ìëì¤Ð
3¿7 †ŒpøèJ
3¿0 Åí!ÐÖ
¼ãôâh ìë v¼æ çþìë “ûìàìÜì ¼ìèðíçÖë Èèçðì¼” †Œípë “¾÷çæÖìûóìæ” Ðé»Þô ÌìíÜì÷æìú èÜíÔè×íÜæ•
“çûãß ÍôÇì väìë ôèëúì ûèÜíç øìèë vö ¾÷çæÖìûóìæ ë÷æìë øïíûÞ ¼â¼ìâèúô Èèçðìí¼ë ôÇì óïíë Çìô•
Ìçéç Èèçðìí¼ëß vôìíæì Åøìóìæ âãÔÖÛìíû ¼ìèðçÖ ¼üè,%ë ôìíä Üìùìíæì ðú æìÈ¯ v»ì§Ð Ðçìjéë «*ìë@¬c
ðÈíç ÍÈ Íô äéèûç ûÖèkë ÷èër ¼ìèðíçÖë èû»úéÛ—ç ðÈÜ¯ 1 x*éí¼íæë ÍÈ Åèk «*èËÓìæíöìùÖ¯ È¤íëä
«*Ûìû øïûûÞ çÞé ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ äéûæéôìûÖIèÜë èûíÐ» Ñèçðìè¼ô Iëg& Ììí×¯ çíû Í ôÇìß vÔúìÜ
ëìÔíç ðíû ÍÈ¼û äéûæéôìíûÖë ë÷èúçìëì vôÅÈ «*ìâìèËô Èèçðì¼ ë÷æì ôëíç ÷ìæèæ• Ûkíóë äæÖ
Ìûçìëäéûíæë æìæì ûü+ìQ? ë÷æì ôíëè×íÜæ¯ ÌûÐÖ ¾÷çæÖíóû ‘1486-1533’ vöíðçh Ñèçðìè¼ô
ûÖèk& v¼íðçh ôìíûÖ çþìë Ìûçìë& «*èçèVç ðíÜß Ñèçðìè¼ô t¬ëH ø C ¼@øïËÞ Üã: ðúèæ¯ øíë âàÜôìíûÖ
ß ÌæãûìóôìíûÖ vö Èèçðì¼ v÷çæìë ÌÛìû Üá ôëì öìú äéûæéôìíûÖ çìë çhÜæìú òìæ-ôìÜ-øìírë
ÌèÓôçë øìèÇÞû øèë÷ú øìßúì ¼@¬ûc ¯ vöíðçh È¤íëä «*Ûìû øïûûÞ çÞé øíûÞ Ììâìíóë vóíÐ Èèçðìí¼ë
Åøìóìæ ¼ã«÷* ëh æú v¼íðçh ¾÷çæÖ äéûæéôìûÖIèÜë âíÓÖ Èèçðìí¼ë æìæì Åøìóìæ Ôþíã ä øìßúì ¼@¬ûc ¯
Ììûìë ÍôÇìß ¼çÖ ÍÈ äéûæéôìûÖIèÜ èûíÐ» Ûèkçí+Uë «*ôìÐô¯ ¼ãçëì¤ v¼È Ûèkçí+Uë øèëâ„Üèåß
ôìûÖøìÒ ôëíÜ äìæì ¼@¬ûc ¯ ¼ãçëì¤ ¾÷çæÖ äéûæéôìûÖ øìíÒë Åí!ÐÖ ðÜ Ñèçðìè¼ô Åøìóìíæë Ìæã¼aoìæ
ß Ûèkçí+Uë óìÐÞèæô vûìÄìø§ì¯ ÌûÐÖ ÍÈ óãÈ Åí!ÐÖÈ øèëøïëô¯
3¿1 «*¬t¬ì? ûæì

¾÷çæÖ äéûæé¼ìèðçÖ øìíÒë Ììíù ¾÷çæÖ äéûæôÇì Ôãû ¼¤íáíø väíæ væßúì «*íúìäæ¯ ¾÷çæÖíóû
1¿ ûìàÜì ¼ìèðíçÖë Èèçðì¼• ¼ãôâh ìë v¼æ• Ììæ`ó ¼¤t¬›ëË¯
57
1486 èÔušìíj æûPéíø äˆŠ†ŒðË ôíëæ¯ çþìë èøçìë æìâ äùˆ‰ìÇ èâx* ß âìçì Ð÷éíóûé¯ ¾÷çæÖíóû
¾ÐÐíû ÌìKéú ß «*èçíûÐéíóë ôìí× vóðôìèQ?ë äæÖ vùîëìà æìíâ øèëè÷ç è×íÜæ¯ ÌÊPç Ìì÷ìíöÞë ø-é
¼éçìíóûé æìâ vëíÔè×íÜæ èæâìÈ¯ øíë óìóì èûxHëíC øë æìíâë ¼íà ¼ìóüÐÖ vëíÔ æìâ vóßúì ðú èûxH@¬ëc ¯
¾÷çæÖíóíûë äéûæíô Ììâëì óãÈ øíûÞ Ûìù ôëíç øìèë¯ «*Çâèå æûPéø øûÞ ÌæÖèå æéÜì÷Ü øûÞ¯
æûPéø øíûÞ ¾÷çæÖ óãëQ? ûuìsË ûìÜô¯ ûÖìôëË ß ÌÜ¤ôìëÐìít¬Ÿ èçèæ èûíÐ» øè„ç¯ Ì†Œä èûxHëø C ¼ˆ‰Öì¼
†ŒðË ôíëæ¯ èøçì äùˆ‰ìÇ èâíx*ë vóðìû¼ìæ ðú¯ øíæíëì û×ë ûúí¼ ¾÷çæÖíóû t¬èH æûÞìè÷ç øìré Ü¨éíóûéíô
èûûìð ôíëæ¯ èûûìíðë èô×ãôìÜ øíë èçèæ øïûûÞ íà öìæ¯ çþìë Ìæãøèòèç-øíûÞ ¼øÞó¤Ðíæ Ü¨éíóûéë
âüçÖh ðú¯ èØíë Íí¼ ø-éíÐìôìðç ¾÷çæÖíóû ÛèkÌæãÐéÜíæ ëç ðæ¯ ÍÈ øíûÞ ëìäøè„ç ¼æìçíæë
ôæÖì èûÃhè«*úìë ¼íà çþìë èûûìð ðú¯ ÌûÐÖ ÍÈ èPçéú èûûìíðë øë ÛèkâìùÞ vÇíô çþìë âæ ùìðÞòÖâìíùÞ
èØíë Ììí¼èæ¯ ¼¤ôéçÞæì÷ìë èæúèâç ÷Üç¯ ÍÈ øíûÞÈ ôìèäë ¼íà æìâ¼¤ôéçÞæôìëéíóë P`P ðú¯
¾÷çæÖíóûíô èÙíë ÌÊPç• èæçÖìæ`ó• ùóìÓë «*âÔã ëì æûPéíøÈ Íô ¾ûÃûÛèkë ûìçìûëË ¾çèë ôíëæ¯
Íë èô×ãèóæ øíë ¾÷çæÖ ¼ð÷ëíóë èæíú ùúìú èøç·ôç · Ö ôëíç öìæ¯ ùúìú âìÓíû\ øãëéë ÌæÖçâ
èÐ»Ö ÉxHëøãëéë ¼íà èçèæ èâèÜç ðæ¯ øíë ÉxHëøãëéë ôìí× óÐìáë vùìøìÜâí¬QŸ èçèæ óéáì vææ¯
Ììæãâìèæô 1510 èÔušìíj èçèæ ôìíåìúìú vôÐûÛìëçéë ôìí× ¼ˆ‰Öì¼óéáì vææ¯ ùüðçÖìù ôíë Íëøë
èçèæ øãëéíç û¼ûì¼ ôíëæ¯ æéÜì÷íÜ ¾÷çæÖíóûíô èÙíë Ììë Íô Ûk øèëâ„Ü ùí§ ßíÒ¯ æéÜì÷Ü øíûÞ
èçèæ óéÙÞ çéÇÞøÇ qâË ôíëæ¯ èûíÐ» ôíë óèáË Ûìëç qâËôìíÜ èçèæ v¼Ôìæôìë ÛèkâìíùÞë ¼¤tøíÐÞ
Ììí¼æ¯ äéûíæë vÐ» ôíúôèå û×ë èçèæ ÛìûèûðUÜ óÐìú ôìåìæ¯ 1533 èÔušìíj çþìë èçíëìÛìû Ùíå¯
ÌÓÖìøô ¼ãÔâú âãíÔìøìÓÖìú 2 ¾÷çæÖíóíûë äéûíæë âãÔÖ ôìÜ¹íâ èæèóÞ,% ôíëí×æ¯ æéí÷ Åºoìë ôëì
ðÜ¯
äˆŠ ½ vØûuúg ìèë 18• 1486
«*Çâ èûûìð ½ 1501-1502
èPçéú èûûìð ½ 1507
¾ûÃûéú Ûìíûë ÅíˆŠ» ½ 1509
¼ˆ‰Öì¼ ½ 25-26 äìæãúìèë• 1510
óìèáËìçÖ qâË ½ Íè«*Ü 1510-Í ™ëg
øãëéíç «*çÖìùâæ ½ 1512
ûü`óìûíæ ùâæ ½ 1515
ÍÜìðìûìíó Ììùâæ ½ äìæãúìèë• 1516
ûìëìË¼éíç Ììùâæ ½ 1516
øãëéíç «*çÖìùâæ ½ vâ• 1516
èçíëìÓìæ ½ 29 äãæ• 1533
¾÷çæÖíóûíô èÙíë æìæì ç+U ùí§ ÅÒíÜß ¾÷çæÖíóû vö Ììóíç ¼ðä ÛèkâìíùÞë ¼ìÓô è×íÜæ çì
çþìë æìíâ «*÷èÜç “Ì,% èÐáì vxXìô” ‘èÐáì,%ô’ øìÒ ôëíÜ vûìÄì öìú¯ çþìë ÛèkÓíâÞë t¬ëH øC èûíxX»íËë
äæÖ Ììâëì èçæèå vxXìô Åºoìë ôëû¯
2¿ âÓÖöãíùë ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ çÇÖ ß ôìÜ¹â• ¼ãÔâú âãíÔìøìÓÖìú• èä¿ Ûªì÷ìöÞ ÍÖìw vôì¤¯
58
1¿ ç·Ëìóèø ¼ãæéí÷æ çíëìèëû ¼èðÃhæì¯
Ìâìèææì âìæíóæ ôéçÞæéú¥ ¼óìðèë¥¯¯
‘ÍÈ vxXìôèåíç «*ôç · ¾ûÃíûë IËìûÜé èûÓüç ðíúí×¯ ç·Ë vÇíô æé÷h ÌÇÞìÁ èûæç ðíú• èûæç ðíú• ûüíáë
v÷íúß ¼èðÃh è÷+ ðíú• ¼ôÜ ûÖèkíô ¼@‡ìæ ôíë ¼ûÞóì ô·Ãæìâ ôëíç ðú¯ «*÷èÜç ¾ûÃûèûæú Ðjûaoèå
ÍÈ vxXìô ¼ìíøíáÈ ùí§ ÅíÒí×¯’
2¿ æ Óæ¤ æ äæ¤ æ ¼ã`óëé¤
ôèûçì¤ ûì äùóéÐ ôìâíú¯
ââ äˆŠèæ äˆŠæéxHíë
ÛûçìlcèkëÊðçhôé &èú¯¯
‘ÍÈ vxXìôèåíç èæ,¬›ìëË Ûèkë ôÇì ûÜì ðíúí×¯ vð äùóéÐ• Ììèâ Óæ• äæ• ¼ã`óëé¼ìèˆ‰ÓÖ• ôèûçì_Í ¼û
÷ìÈ æì¯ äíˆŠ äíˆŠ Ììâìë ÉxHíë èæ,¬›ìëË Ûèk vðìô¯ ¾÷çæÖíóíûë øïíûÞ ûàÛ—íâ vóûøïäì è×Ü
Åí!ÐÖâïÜô¯ Ûk ôìâÖ èô×ãë äæÖ Ûùûìíæë ôìí× «*ìÇÞæì ôëç¯ ¾÷çæÖíóû çþìë v«*âÛèkÓíâÞ vðçhðéæ
Ûèkë ôÇì «*÷ìë ôíëæ¯’
3¿ æúæ¤ ùÜóx*Óg ìëúì
ûóæ¤ ùódùó ëgºúo ì èùëì¯
øãÜÊôèæÞè÷ç¤ ûøã¥
ôóì çû æìâ†ŒðíË Ûèû»Öèç¯¯
‘ÍÈ vxXìôèåß èæ,¬›ìëË ÛèkÓíâÞë «*ôìÐô¯ Ûk ß Ûùûìíæë ûÖèk ¼@øôÞ ÍÔìíæ çhíÜ Óëì ðíE×¯ Ììøæìë
æìâ†ŒðË ôìíÜ ôíû Ììâìë óãÈ æúæ Ìx*ûg »ÞË ôëíû• ûóæ ùóùót¬íH ë ëgºo ðíû• øãÜèôç Ðëéë vëìâìè˜ç
ðíûÀ’
ÍÈ vxXìô èçæèå ø§íÜ ¾÷çæÖíóíûë «*÷ìèëç ÛèkÓíâÞë ôíúôèå ¾ûèÐ,%Ö Óëì øí§¯
ô¿ ¾÷çæÖíóû vôìíæì Ìì÷ìë-ÌæãVìæíô âìæÖ ôíëæèæ¯ âìæãí»ë ¼ìÓìëË Ììíûùíô Åøì¼æì ûì
ÓâÞì÷ëËûüè+ë ÌûÜ@¬æH ôíë çhíÜè×íÜæ¯
Ô¿ Ììíûíùë ¼ðä «*ôìÐ ÓâÞ Íû¤ Ûk-Ûùûìíæë ¼@øôÞ vðçhðéæ¯ ØíÜ «*÷èÜç ûuìsËÖÓíâÞë
èûíëìèÓçì ôëì ¼@¬ûc ðíúè×Ü¯ «*÷èÜç ÓíâÞ vóûçì ûì vóûéë ôìí× èô×ã ôìâæì ôëì ðú• Íû¤ ôìâæìâìèØô
Ûk èûøãÜ øãíäìë Ììíúìäæ ôíëæ¯ ÍÈ vóßúì-væßúìë ÷¹ vÇíô ¾÷çæÖíóû çþìë ÛèkÓâÞíô ÌìÜìóì ôëíç
v÷íúè×íÜæ¯
ÌûÐÖ ¾÷çæÖíóíûë èçíëìÛìíûë øíë èû»úèå Íç ¼ðä è×Ü æì¯ çþìë Ìæãùìâéûü`ó èûèÛˆ‰ ÐìÔì ß
ÅøÐìÔìú èûÛk ðíú vùíÜæ¯ èûèÛˆ‰ äéûæé †Œp Ìì¼íÜ Ìíæô váírÈ ¾ûÃûéú óÜ-ÅøóíÜë âçìóÐÞ ûðæ
ôëí×¯ vö vùìVé ¾÷çæÖíóûíô vöÛìíû vóÔí×æ äéûæéíç v¼ÛìíûÈ çhíÜ Óëì ðíE×¯ vöâæ vÜì÷æóìí¼ë
“¾÷çæÖâàÜ” vùîëæìùëûìíóë «*÷ìëô• ÍÈ æìùëûìó ¾÷çæÖ÷èëçìâüç” væÈ¯ ¼ãçëì¤ ÍôÇì t¬éH ôìë ôíë
væßúì ÛìíÜì vö Ñèçðìè¼ô ûÖèkí&ë ¼íà äéûæéIèÜíç «*ôìèÐç Ìûçìë âïèçÞë øìÇÞôÖ Ììí×¯ Ììûìë ÍÈ
ÌûçìëéôëË ðíúí× ûíÜ Èèçðìí¼ë vôìíæì ÅøìóìæÈ v¼Ôìíæ Ôþíã ä øìßúì öìíû æì çì èÒô æú¯ vöâæ
¾÷çæÖíóû øïûûÞ çÞé ß ¾÷çæÖíóû ¼âôìÜéæ æûPéíøë ÌìÇÞ¼ìâìèäô ß ÓâÞéú Ìûòì vôâæ è×Ü çìë
ÌíæôåìÈ ¾÷çæÖäéûæé †ŒpIèÜ vÇíô äìæì öìú¯
59
¾÷çæÖíóûíô èæíú vÜÔì äéûæé¼ìèðçÖíô Ûì»ìë èû÷ìíë Ììâëì óãíx*èËíç Ûìù ôëíç øìèë¯
ô¿ ¼¤t¬›ç
ü äéûæé¼ìèðçÖ Ô¿ ûì¤Üì äéûæé¼ìèðçÖ¯ «*Óìæ «*Óìæ ë÷æìë çìèÜôì «*óìæ ôëì ðÜ¯ «*Çâ
ûaoæéë âíÓÖ Ììæãâìèæô ë÷æìôìÜ vóßúì Ììí×¯
¼¤t¬›ç
ü äéûæé¼ìèðçÖ ûì¤Üì äéûæé¼ìèðçÖ
âãëìèë Ií:ë ô§÷ì ûü`óìûæ óìí¼ë “¾÷çæÖÛìùûç” ‘1540-1550èÔu¿’
ôèû ôËÞøíã ëë “¾÷çæÖ÷í\ìóú” æìåô vÜì÷æóìí¼ë “¾÷çæÖâàÜ” ‘1550-1566 èÔu¿’
‘1577 èÔu¿’
ôèû ôËÞøíã ëë “x*éÊ÷çæÖ÷èëçìâüç” âðìôìûÖ äúìæí`óë “¾÷çæÖâàÜ” ‘1560 èÔu¿’
‘1542-1543 èÔu¿’
t¬ëH ø
C óìíâìóíëë ô§÷ì ÷—§ìâèËóìí¼ë “vùîëìà èûäú” ‘1550-1560 èÔu¿’
ô·Ãóìí¼ë “¾÷çæÖ÷èëçìâüç” ‘1612-1615 èÔu¿’
ô·Ãóìí¼ë “¾÷çæÖ÷èëçìâüç”-Íë Ì¤Ð èûíÐ»È ûçÞâìíæ øìÒÖ¯ ôèûë æìâ ô·Ãóì¼/ ô·Ãóì¼ ôèûëìä æú¯
“¾÷çæÖ÷èëçìâüç” †Œípë ÛèËçìú ôèûë æìâ øìèE× ô·Ãóì¼¯
x*éëCø ëÙãæìÇ øíó öìë ÌìÐ¯
¾÷çæÖ÷èëçìâüç ôíð ô·Ãóì¼¯¯
ÍÔìíæ “ôèûëìä” væÈ¯ vôìíæì ÛèËçìíçÈ væÈ¯ æìâ-èû÷ìíë ÛèËçìë Iëg& ¼ûí÷íú vûèÐ¯ ÍÈ ÛèËçì
èû÷ìíëÈ ÷„éâàíÜë ôèûë æìâ âãô`h ó ÷¹ûçÞé• âãô`h óëìâ æú¯ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç” ë÷æìë øíë ô·Ãóìí¼ë
æìíâë ¼íà ðúíçì “ôèûëìä” ‘ôèûíóë âíÓÖ vx*V’ öãk ðíç øìíë¯ èô¬Q; †Œp-ë÷æìôìíÜ èçèæ ô·Ãóì¼È
è×íÜæ¯ çìÈ “¾÷çæÖ-÷èëçìâüç”-Íë ë÷æìôìëíô ô·Ãóì¼ ôèûëìä æì ûÜìÈ ÛìíÜì¯
3¿3 ¾÷çæÖ÷èëçìâüç-Íë ùÒæ

¼ãôâh ìë v¼æ çþìë ¼@øìèóç “¾÷çæÖ÷èëçìâüç” †Œípë «*¬t¬ì? ûæìú “¾÷çæÖ÷èëçìâüç âàÜ-øì˜ìèÜôì
æú¯ Íèå vùú ë÷æì vâìíåÈ æú_øìÒÖ ûÈ• òìíæ òìíæ óã,øìÒÖ¯ øí§ vûìÄìûìë äæÖ• Ûìûûìë äæÖ Ììæ`ó
øìûìë äæÖ vÜÔì¯” x*éí¼íæë ÍÈ âç öÇìÇÞ¯ ùÒæ ß ë÷æì vôîÐíÜ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç” vôâæ ôíë èûèÐ,% ðíú
ÅÒÜ çì ûÖìÔÖì ôëìë Ììíù ÍÈ äéûæéôìíûÖë ùÒæ ¼@øíôÞ ¼ìÓìëË ôíúôèå çÇÖ t‡ëíË ëìÔì óëôìë¯
“¾÷çæÖ÷èëçìâüç” èçæÔí„ èûÛk_ÌìèóÔ„• âÓÖÔ„ ß ÌQ?ÖÔ„¯ ÌìèóÔí„ 17èå• âÓÖÔí„ 25èå•
Íû¤ ÌQ?ÖÔí„ 20èå øèëíE×ó Ììí×¯ äéûæéôìûÖèå âãÔÖç øúìë ûíao vÜÔì ðíÜß èrøóé ûÖûðìë ôëì
ðíúí×¯ «*íúìäíæ ë÷æìë âíÓÖ ûÖûðìë ôëì ðíúí× ¼¤t¬›ç ü vxXìô¯ ÍÈ vxXìôIèÜ «*Óìæç èûèÛˆ‰ ¾ûÃû
Ðìt¬ÔŸ „ vÇíô ùüðéç¯
“¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìë ÌìèóÔí„ë «*Çâ øèëíE×íó ¾÷çæÖäéûæôìèðèæë èûûëíË çþìë †Œp ™ëg
ôíëæèæ¯ ôçIèÜ vxXìô Åºoìë ôíëí×æ¯ vÜì÷æ ûì äúìæí`óë “¾÷çæÖâàÜ” ôìíûÖë vÇíô çþìë äéûæé†Œpèå
vö vùìír ÌìÜìóì ÍÈ vxXìôèûæÖìí¼ vöæ çì ûãèÄíú vóßúì ðÜ¯ ÍÈ vxXìôIèÜë ÌQ?ùç Þ Ûìû¼âïðíô øëûçÞé
60
ÌÓÖìíú Ùåæìë âìÓÖíâ èû¬t¬ì? ë vóßúì ðíúí×¯ ÌÇÞìÁ ô·Ãóìí¼ë ôìí× Ùåæì âãÔÖ æú¯ Ùåæì vö Ûìíûë
«*èçøìóô v¼È ÛìûÈ âãÔÖ¯
Íôèå ÅóìðëË èóíÜ èû»úèå tø,% ðíû¯ «*Çâ øèëíE×íóë ø˜â vxXìíô ô·Ãóì¼ èÜíÔí×æ ½
ëìÓìô·Ã«*Ëúèûô·èç ðLìèóæé Ðèkët‡ì
vóûìKìæìûèø Ûhèû øãëì vóðíÛó¤ ùíçî vçî¯
¾÷çæÖìÔÖì¤ «*ôåâÓãæì¤ çódPú¤ ¾÷ôÖâì:¤
ëìÓìÛìûóãÖèç¼ãûèÜç¤ væîèâ ô·Ãt¬ëH øC âd¯¯
vxXìôèå ô·Ãóìí¼ë èæät¬H ë÷æì æú_t¬ëH ø C óìíâìóíëë ô§÷ì vÇíô ùüðéç¯ ÌÇÞìÁ ûT váírÈ Ì†Œä
¾ûÃûíóë vxXìô †ŒðË ôíë “¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìë çþìë †Œpíô vöæ Íô ÑèçíðÖë vôí\ ¬òìøæ ôëí×æ¯
çìðíÜ çþìë t¬ô H éúçì vôìÇìúÀ t¬ô H éúçì èûæÖìí¼¯ “ëìÓìÛìûóãÖèç¼ãûèÜç” ô·Ãt¬ëH íC øë ôÇì «*Çâ øèëíE×íóÈ
ûÜì ðÜ¯ ÛkøìÒô Íëøë öÔæ †ŒpøìÒ ôëíûæ çÔæ vÔúìÜ ôëíûæ ¾÷çæÖ ëìú ëìâìæ`óíô ë¼ëìä-
âðìÛìû âïèçÞ vóÔìíE×æ¯ çþìë ûãÄíç Ì¼ãèûíÓ ðíû æì «*Çâ øèëíE×íó vö vxXìô ÅE÷ìëË ôëì ðÜ ÍÈ Ùåæìë
èûûëíË çìë «*âìË «*èçèVç ðíE×¯ ÍÛìíûÈ ç+U ß çíÇÖë øèëøïëô èûæÖìí¼ vùìåì “¾÷çæÖ÷èëçìâüç”
èæèâÞç¯ ÍÈ èæâÞìíËÈ çþìë ô·èç&¯ øìÒÖ ÌÓÖìúóãèå ß «*Çâ øèëíE×íó Åºüç o æìæì vxXìíôë Ùåæìùç ûì
Ûìûùç «*âìË ûðæ ôëí×¯ Íèóô vÇíô †Œpèåë âíÓÖ èæøãË ¼¤Ü†‰çì ëíúí×¯ vôìíæì ÙåæìíôÈ Ììâëì
òèÜç Ì«*íúìäæéú ûÜíç øìëû æì¯ Ììûìë vxXìíôë è¼ºoìQ? öÔæ Ùåæì ¼ðìíú «*âìË ôëì ðíE× çÔæ
èô¬Q; Ùåæìë øèëíûíÐë è¹úìë ÷âÁôìë æìåôéú ûËÞæì ôíëæ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç” ôìë¯ Íèóô vÇíô èçèæ
öÇìÇÞ èÐGFé_ôìûÖëè¼ô¯
3¿2¿1 ÌìèóÜéÜì ‘4ÇÞ’ ß âÓÖÜéÜìë ‘8â’ øèëíE×íóë Ì¤Ð
ÌìèóÜéÜìë ÷çhÇÞ øèëíE×íó ô·Ãóì¼ âãÔÖç èçæèå èû»ú ûËÞæì ôíëí×æ ½
ô¿ ¾÷çæÖíóíûë t¬ëH ø C
Ô¿ ¾÷çæÖíóíûë ÌìèûÛÞìíûë ôìëË
ù¿ Ðèkç+U ûì ëìÓìç+U
èû»úIèÜë øëtøë øèëøïëô¯ Ììâëì Ííô Ííô ûËÞæì ôëû¯
ô¿ ¾÷çæÖíóíûë t¬ëH ø C
“¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìë çþìë †Œípë ÌìèóÜéÜìë «*Çâ øèëíE×íóë ø˜â vxXìíô t¬ëH ø C óìíâìóíëë ô§÷ì
Ìæãöìúé ¾÷çæÖíóíûë t¬ëH ø C èæËÞú ôíëí×æ¯ vxXìôèåë ¼ëÜ ûàìÇÞ ðÜ ¥ x*éëìÓì ðíÜæ x*éô·íÃë «*Ëíúë
èûôìë t¬ëH ø
C ì• ÌÇÞìÁ x*éëìÓì x*éô·íÃë ðLìèóæé Ðèk¯ ÍäæÖ ‘Ðèk ß Ðèkâìíæë ÌíÛó ôìëíË’ çþìë ÍôìKì•
èô¬Q; ÍôìKì ðíúß ÌæìèóôìÜ vÇíô çþìëì vùìÜìíô øüÇô vóð ÓìëË ôíë Ììí×æ¯ ôèÜöãíù v¼È óãÈ vóð
Íô&«*ì: ðíú ¾÷çæÖæìíâ «*ôèåç¯ ÍÈ ëìÓìÛìûôìèQ? öãk ô·Ãt¬ëH ø C ¾÷çæÖíô æât¬›ìë ôèë¯ ô·Ãóìí¼ë
Ûì»ìú_“ëìÓìô·Ã Íô ÌìKì óãÈ vóð ÓèëÝÌíæÖìíæÖ èûÜìí¼ ë¼ Ììt¬ìH óæ ôèë¯¯Ýv¼È óãÈ Íô Ííû ¾÷çæÖ
vùì¼ìèƒÝÛìû Ììt¬ìH èóíç vóþìíð ¾ðÜì Íô ÒþìÈ¯¯” vôìæ Ûìû Ììt¬ìH óæ ôëíç ¾÷çíæÖë âíÓÖ ëìÓìô·Ã Íô
ëCø ÓìëË ôëíÜæÀ ôèûëìä vùìt¬ìH âé Ììûìë t¬ëH ø C óìíâìóëíô t‡ëË ôíë äìæìíE×æ èçæèå ¼ìÓ øïëíËë
äæÖ x*éô·ÃÈ x*éëìÓìë Ûìû Ìàéô·ç ôíë ¾÷çæÖëCíø äˆŠ èæíúí×æ¯ ëìÓìí«*íâë âèðâì vôâæ• ÍÈ v«*íâë
ÌìíÜìíô x*éô·íÃë âìÓãíöÞë ÷âÁôìèë&È ûì ôçÔìèæ Íû¤ v¼È ÷âÁôìèëçì ÌæãÛíû ëìÓìë Ììæ`ó ôçÔìèæ
ÍÈ èçæèå èû»ú äìæìë äæÖÈ ëìÓìÛìûóãÖèç¼ãûèÜç ô·Ã ¾÷çæÖ-Ðëéíë ÌìèûÛ—ç Þ ¯
61
ÍÈ ç+Uíô ÙåæìùçÛìíû ô·Ãóì¼ ¼âÇÞæ ß ûÖìÔÖì ôíëí×æ çþìë †Œípë âÓÖÜéÜìë Ì,%â øèëíE×íó¯
v¼Ôìíæ ëìú ëìâìæ`óíô ¾÷çæÖíóû çþìë t¬ëH ø C vóèÔíúí×æ¯
çíû ðìè¼ çìíë «*Ûh vóÔìÈÜì t¬ëH øC ¯
ë¼ëìä âðìÛìû óãÈ ÍôëCø¯¯
ô·Ãóìí¼ë «*ó+ çÇÖ Ìæãöìúé ¾÷çæÖíóû ëìú ëìâìæ`óíô ÍôÇì vùìøæ ëìÔíç ûíÜè×íÜæ¯ ëìú
ëìâìæ`ó ÍôÇì vùìøæ vëíÔè×íÜæ èôæì vûìÄì öìíE× æì çíû t¬ëH ø C óìíâìóë ÍôÇì äìæíçæ¯ çþìë ô§÷ìë
¼ïír ô·Ãóì¼ ÍôÇì äìæíç vøíë Ûk ¾ûÃûíóë äìæìíE×æ¯
ÜáËéú vö Ì,%â øèëíE×íóÈ ¼ìÓÖ-¼ìÓæ çí+Uë ôÇì ûÜì ðíúí×¯ ëìú ëìâìæ`ó ëìÓì-v«*âíô ¼ìÓÖ-
èÐíëìâèË ûíÜí×æ¯ ¼ìÓÖ ûÜíç vûìÄìú vôìíæì ¼ìÓæøpìú «*ìøÖ øëâ Éèœç û¬t¬¯; ÍÈ ¼ìÓÖû¬t¬ë;
ÌìíÜì÷æìë ¼ïír ëìú ëìâìæ`ó ëìÓìô·íÃë èûÜì¼-âìðìKÖ ß v«*âèûÜì¼-èûûíçÞë ôÇì ûíÜí×æ¯ v«*â-
èûÜì¼-èûûçÞ ‘øíë èû¬t¬ì? èëç ÌìíÜì÷æì ôëì ðíúí×’ ûÜíç vûìÄìú v«*íâë øëâóÐì_ÍÈ èâÜæ
t¬ç
H ¥t]—çÛ Þ ìíû øãë»g æìëéë ß æìëé øãëíg »ë ¼ìÓÖ è¹úì ôíë¯ ÌÇÞìÁ ÅÛíúë ëâË-ëâËé& Úìæ Üã: ðú¯
«*x‰ ðÜ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç” ôìíûÖ v«*âèûÜì¼-èûûçÞ ß ¾÷çæÖt¬ëH íC øë âíÓÖ èô vôìíæì ¼@øôÞ «*èçVì
ôëì ðíúí×À vóÔì öìíE× v«*âèûÜì¼èûûíçÞë Èèàçûìðé ùìæ “øèðÜèð ëìù æúæÛà vÛÜ” vÐ» æì ðíçÈ
“v«*íâ «*Ûh ‘¾÷çæÖíóû’ t¬ðH í¬t¬? çìë âãÔ ÌìE×ìèóÜ¯” ëìú ëìâìæí`óë âãÔ ÌìE×ìóíæë ôìëË ôéÀ ôèû ôËÞøûï
çþìë “¾÷çæÖ÷í\ìóú” æìåíô èÜíÔí×æ ÍÈ âãÔ ÌìE×ìóíæë ¼@¬ìc ûÖ ôìëË óãèå¯ ëìÓìÛìûëCøé ¾÷çæÖíóû
“Ììæ`óÊûûÐÖûÐç¥” ëìú ëìâìæí`óë âãÔ ÌìE×ìóæ ôëíç øìíëæ¯
ôèû ôËÞøëï èPçéú vö ôìëËèå ÅíGXÔ ôíëí×æ çì vûÐ èûè÷r¯ ôËÞøëï äìæìíE×æ ëìú ëìâìæ`ó vö
çí+Uë ôÇì ûíÜí×æ çì ÌçÖQ? ëð¼Öâú Íû¤ çì «*ôìíÐë ¼âú çÔæß ðúèæ ûíÜ ¾÷çæÖíóû ëìâìæí`óë
ûìôdíëìÓ ôëí×æ¯
ôËÞøíï ëë ÍÈ èPçéú vðçh vÇíô ëìÓìíùìèû`ó æìíÇë âíçì vôìíæ vôìíæì ¾ûÃûçìè+Uô è¼ºoìQ? ôíëí×æ
“v«*âèûÜì¼èûûí+Þë âïçëÞ ø C È x*é x*é vùîëìà¼ã`óë¯ 3 çþìíóë âíç ëìú ëìâìæí`óë ÍÈ ùéç ûÖìÔÖì ôëíÜ
Ììâëì ¾÷çæÖíóíûë öÇìÇÞ t¬ëH ø C äìæíç øìëû¯ ëìú ùéçèå ûÖìÔÖì ôëíç öìèE×íÜæ_çìíç Ì¼âíú
¾÷çæÖç+U «*ôìèÐç ðíú ø§ç¯ çìÈ ¾÷çæÖ ëìâìæí`óë ûìôdíëìÓ ôëíÜæ¯
Ììâëì ëìÓìíùìèû`ó æìíÇë ÍÈ ÓìëËìíô âìæÖ ôèë ûì æì ôèë Íôèå èû»ú èô¬Q; t¬éH ôìë ôëíçÈ ðíû
vö ô·Ãóì¼ ûàÛ—èâ ß ûü`óìûíæëë Ûìûæìë âíÓÖ ¼ìâJ¼Ö òìøæ ôëíç ÷ìÈè×íÜæ¯ ûàíóíÐë ¾ûÃûëì
vùîëøìëâÖûìóé_vùìëì ÌÇÞìÁ ¾÷çæÖÈ çþìíóë øëâ ÌìëìÓÖ¯ ûü`óìûæûì¼éë èô¬Q; ëìÓìô·Ã çí+Uë ÌìíÜì÷æìú
â†‰¯ ô·Ãóìí¼ë ôìíûÖ çìÈ ¾÷çæÖíóíûë âíÓÖÈ ëìÓìô·íÃë ôGFæì ôëì ðÜ¯
ûàÛ—èâíç ¾÷çæÖíóûíô âïÜç ô·íÃë ¼íà ¼âéô·ç ôëì ðíúí×¯ “¾÷çæÖÛìùûç”-Í ¾÷çæÖíóû ™Óã
ô·Ã ææ• èçèæ ÑxHöâÞ ú èûÃh èöèæ «*íúìäíæ ûëìðâïèçÞ ÓìëË ôëíç øìíëæ¯ “¾÷çæÖÛìùûç”-Íë ÍÈ
ÑxHöâÞ ú âïèçÞ x*éÔí„ë æëðèë ¼ëôìíëë vùîëæìùë çí+U âÓãëìÔÖ ðíú ÅíÒí×¯ vùîë æìùë ç+U Ìæãöìúé
vùîëìà æìùë ô·íÃë âíçì èûÜì¼øåh¯ ëCø vùìt¬ìH âé ß äéû vùìt¬ìH âé ¾÷çíæÖë ÑxHëí& èûxHì¼é è×íÜæ¯
ûìëìË¼éë «*íûìÓìæ`ó ¼ët¬ç H é ¾÷çæÖíô ô·íÃë ÏíÓ[Þ òìæ èóíúí×æ¯ ÌÚìçæìâì ôèû èûëè÷ç “èûëgó
v¬t¬ì? r”-íç ¾÷çæÖíô øëíâxHë ëCíø Íû¤ ûusì ß èÐíûë ÌèÛx*ìûôëCíø ûËÞæì ôëì ðíúí×¯ ÍÈ Ìûçìë
3¿ x*éx*éÊ÷çæÖ÷èëçìâüíçë Û—èâôì• ëìÓìíùìèû`ó æìÇ• Ûèk†Œp «*÷ìë Ûì„ìë¯
62
ùí§ vçìÜìë «*è¹úìèåë âíÓÖ èûèÛˆ‰ «*ûËçì ôìä ôíë öìú¯ ÍÈ «*ûËçì ôìëË èæëíøá æú¯ Ûìëçûí»Þë
¼âôìÜéæ Ûèk Ììí`óìÜíæë ûü+ìQ? vÔúìÜ ôëíÜ vóÔì öìíû æìèúôìÛìíû ¼ìÓæìë Óìëì æçhæ èô×ã æú¯
æéÜì÷íÜ ÇìôìôìÜéæ ¾÷çæÖíóû vöÛìíû ÛèkçˆŠú è÷í+ èóæ öìøæ ôëíçæ çìíç çþìíô ëìÓìÛìíû Ûìèûçì
âíæ ðíçÈ øìíë¯ ûàÛ—èâë ¾÷çæÖâïèçÞ èô¬Q; Íâæ ô·Ã-çˆŠú æú¯ æûPéíø ¾÷çæÖ èÐáìóìæ ôíëí×æ•
¼¤ôéçÞæ «*÷ìë ôíëí×æ• ôìèä óÜæ ôíëí×æ¯ æëðèë ¼ëôìë ÍÈ èð¤¼ìKô ¾÷çæÖâïèçÞë âíÓÖ æìùëâïèçÞë
Ûìûæì vöìù ôëíÜæ¯ Èèçðìí¼ë èóô vÇíô ûàÛ—èâ ß æûPéíøë ¾÷çæÖâïèç vöæ Ôìèæôåì øüÇô¯
ûü`óìûíæë »§ vùìt¬ìH âéë Ìæã†ðŒ -øã,% ô·Ãóì¼ ÍÈ øüÇôç&íôÈ ¼ìâJ¼Ö «*óìæ ôëíÜæ¯ ¾÷çæÖÈ
ëìÓìô·Ã ÍôÇì «*÷ìèëç ðíÜ ¾÷çíæÖë Iëg&• æìùëÛìû• «*ËúçˆŠúçì• ëìÓìô·íÃë ¼ûÞÛìëçéúí&ë ÌìÓìíë
¾÷çíæÖë ¼ûÞÛìëçéúçì_¼û èóôÈ ëáì ðú¯
ÌûÐÖ ëìÓìô·íÃë öãùÜâïèçÞ ôGFæìë vø×íæ çí¬QëŸ èÐûÐèkë öãùæºoâèï çÞë «*Ûìû Ììí×¯ ÌÓÞæìëéxHë
âïèçÞë «*Ûìû Çìôìß Ì¼@¬ûc æú¯ èô¬Q; Ììâìíóë âíæ ëìÔíç ðíû archetype Ììë archetypal image
Íô æú¯ öãùæºoâèï çÞ archetype Ììë ëìÓìÛìûóãÖèç¼ãûèÜç ¾÷çæÖâïèçÞ èûíÐ» ç+U ûÖìÔÖìç archetypal
image Ìè÷Q?ÖíÛóìíÛóçí+U èûxHì¼é vùî§éú ¾ûÃûíóë âíÓÖ t¬ìH ÛìèûôÛìíûÈ öãùæºoçìë archetype
èæûÞì÷íæë «*ûËçì vóÔì èùíúè×Ü¯
ëìÓìô·Ã ÍÈ öãùíÜë vøîëìèËô ß ¼ìèðèçÖô ûì¬t¬û? çìíô (mythical and literary reality) Ñèçðìè¼ô
ûì¬t¬û? çì (historical reality) «*óìæ ôëìë äæÖÈ ¾÷çæÖíóíûë âíÓÖ ëìÓìô·Ã öãùÜíô òìøæ ôëì ðÜ¯
ÌÇÞìÁ ëìÓìô·Ã «*ËúÜéÜì ™Óã Ûìû ûü`óìûíæÈ Ùíåèæ Èèçðì¼-øãë»g ¾÷çæÖíóíûë äéûíæß Ùíåè×Ü¯ Ììûìë
ëìÓìô·ÃÜéÜìíô Ñèçðìè¼ô âìrì èóíç èùíú Èèçðì¼-øãë»g ¾÷çæÖíô ‘mythical figure’ ôíë vçìÜì ðÜ¯
ÌÇÞìÁ Èèçðì¼ ß øãëìíËë Íô èûè÷r «*èçæÖì¼ ô·Ãóìí¼ë ¾÷çæÖt¬ëH íC øë âíÓÖ ûçÞâìæ¯
Ô¿ ¾÷çæÖíóíûë ÌìèûÛÞìíûë ôìëË ½
¾÷çæÖíóíûë ÌìèûÛÞìíûë ôìëË èû»úèå ¾÷çæÖt¬ëH ø C Ûìûæìë øèëøïëô¯ ¼ìÓìëËÛìíû vôìíæì èûíÐ»
vóÐôìíÜ vôìíæì «*èçÛìûìæ øãëíg »ë äˆŠ ðíÜ v¼È ûÖèkèå ™Óã v¼È vóÐ-ôìíÜë Pìëì «*Ûìèûç ðæ æì• v¼È
vóÐôìÜíôß «*Ûìèûç ôíëæ¯ vöâæ ¾÷çæÖíóíûë äíˆŠë ÌìíùÈ ÌÊPçì÷ìíöÞë væç·í& æûPéíø ¾ûÃûøèëâ„Ü
¾çèë ðíúè×Ü¯ ¾÷çæÖíóû ÍÈ ¾ûÃû øèëâ„íÜë âìæã»äæíô çéûu Íô Ûèk Ììí`óìÜíæ öãk ôëíÜæ¯
ÍÔìíæ vóÐôìíÜë Ûèk Pìëì ¾÷çæÖ Íû¤ ¾÷çíæÖë Ûèkë Pìëì vóÐôìÜ «*Ûìèûç¯ Ûíkëì ÌûÐÖ
øìëtøèëô ¼@øôÞ t¬éH ôìë ôíëæ æì¯ çþìíóë óüè,%íç Ìûçìíëë ÌìèûÛÞìíûë ôìëË øïûèÞ æèóÞ,%¯ ¾÷çæÖíóû
vôæ ÌìèûÛ—ç Þ ðíÜæ “¾÷çæÖÛìùûç” ôìë ûü`óìûæ óì¼ çìë ôìëË èæíóÞÐ ôíëí×æ¯ çþìë äéûæéôìíûÖ
¾÷çæÖíóíûë ÌìèûÛÞìíûë ôìëË èðí¼íû èçæèå ¼ïr èæíóÞèÐç¯
1’ ûü`óìûæ óì¼ èÜíÔí×æ_
ÓâÞøëìÛú ðú öÔíæ öÔíæ¯
ÌÓíâÞë «*ûÜçì ûìí§ èóíæ èóíæ¯¯
¼ìÓãäæ ëáì óã,% èûæìÐ ôìëíË
ûusìèó «*Ûëh øìíú ôíë èûÚìøíæ¯¯
çíû «*Ûh öãùÓâÞ òìøæ ôèëíç¯
¼ìíàìøìà ÌûçéËÞ ðíú øüèÇûéíç¯¯
ôèÜöãíù ÓâÞ ðú ðèë ¼WéçÞæ¯
ÍçóíÇÞ ÌûçéËÞ x*éÐ÷éæ`ó¯¯ ‘1Ý2’
63
2’ ûü`óìûæ óì¼ ÌæÖr èÜíÔí×æ_
v¼È æûPéíø ¾ûí¼ ¾ûÃûì†ŒùËÖ¯
ÌÊPç Ìì÷ìöÞ æìâ ¼ûÞíÜìô ÓæÖ¯¯¿¿¿
TWìë ôëíú ô·Ã ÌìíûíÐë vçíä¯
vö Ó[èæ ûusì„ vÛèó ¾ûôhí`Òíç ûìíä¯¯
vö v«*íâë TWìë ™èæúì ô·ÃæìÇ¯
ÛèkíûíÐ ÌìøíæÈ ðÈÜì ¼ìáìÁ¯¯
ÌçÍû ÌÊPç ¾ûÃûì†ŒùËÖ
èæèÔÜ ûusìí„ öìë Ûèkíöìù ÓæÖ¯¯ ‘1Ý2’
ÍÔìíæ ¾÷çæÖíóíûë ÌìèûÛÞìíûë ôìëË èðí¼íû ùéçìë “öóì öóìèð ÓâÞ¼Ö” vxXìôèåë ûàìæãûìó ôëì
ðíúí×¯ Ì¼ÖìÇÞ ðÜ æûPéíø óãèûÞæéç ÌÛíkë ¼¤ÔÖì vûèÐ ðíú vùè×Ü_ÍÈ ¼û óãí,%ë èûæìÐ ôìëíË ¾÷çæÖ
ÌìèûÛÞç ï ðíÜæ¯ èçèæ Íôì Ììí¼æèæ_“¼ìíàìøìàìt¬Ÿ øì»Þóâd” Íí¼í×æ¯ èçèæ ™Óã èûÓâÞéíóë èûæìÐ ôëíûæ
æì_èûæìíÐë øºoèçèåß ÌèÛæû¯ æìâ¼¤ôéçÞíæë âìÓÖíâ èçèæ ¼ôÜíô «Xìèûç ôëíûæ¯ ÍÈ óãí,%ë èûæìÐ
ß æìâ¼¤ôéçÞæ «*÷ìíëë ¼íà Ûèkíöìíùë Ûìûæìß vöìù ôíë vóßúì ðÜ¯ Ûèkíöìù Ìæã¼ìíë Ûíkë õìô
Ûùûìæ Åíøáì ôëíç øìíëæ æì¯ Ì†ŒùËÖ Ûk ÌÊPíçë õìíôÈ ¾÷çíæÖë ÌìèûÛÞìû Ùíåí×¯
“¾÷çæÖ÷èëçìâüç”-Í ÍÈ ÌìèûÛÞìíûë ôìëËèå ÌæÖÛìíû èûæÖ¬t¬? ôëì ðíúí×¯ v¼Ôìíæ ÌìèûÛÞìíûë ôìëË
óãèå vùîË ß âãÔÖ¯ vùîË ôìëËèå “¾÷çæÖÛìùûç”-Íë Ìæãëø C ¯ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìë èÜíÔí×æ ½
1’ Ììâìíë vö vö Ûk Ûíä vö vö Ûìíû¯
çìíë v¼ v¼ Ûìíû Ûíäþì Í vâìë t¬Û H ìíû¯¯¿¿¿
âìçì vâìíë øãr Ûìíû ôëÍ ûaoæ¯
Ìèç ðéæ Úìíæ ôíë ÜìÜæ øìÜæ¯¯
¼Ôì ™ºo ¼íÔÖ ôíë t¬›íao ÌìíëìðË¯
çhèâ vôìæ û§ vÜìô çhèâ Ììèâ ¼â¯¯
è«*úì öèó âìæ ôèë ôëÍ ÛÁÞ¼æ¯
vûó¬t¬è; ç ¾ðíç v¼È ðíë vâìë âæ¯¯ ‘1Ý4’
“¾÷çæÖÛìùûç”-Í ÌÊPç «*¼íà vö Ûèkíöìíùë ôÇì è×Ü ÍÔìíæ çì ¼@e¼ìèëç ðÜ¯ “Ûìùûç”-Íë
óÐâ t¬›ao Ìæã¼ëíË ÍÈ Ûèkç+Uûì÷æ ëè÷ç¯ ÍÈ Ûèkç+Uûì÷íæë ¼íà ¾÷çæÖíóíûë ÌìèûÛÞìíûë âãÔÖ
ôìëËèå vöìù ôíë vóßúì ðíE×¯ ÌìèûÛÞìíûë âãÔÖ ôìëË ÌìèóÜéÜìë «*Çâ øèëíE×íóë »V vxXìíô ûèËÞç ½
x*éëìÓìúì¥ «*Ëúâèðâì ôéóüíÐì ûìæÊúûì
t¬ìH íóÖì vöæìlcç
ã âÓãèëâì ôéóüíÐì ûì âóéú¥¯
v¼îÔÖ¤ ÷ì¼Öì âóæãÛûç¥ ôéóüÐ¥ vûèç vÜìÛìÁ
çlcìûìÕÖ¥ ¼âäèæ Ð÷éùÛÞè¼íaoî ðëé`óã¯¯
64
x*éô·Ã èçæèå èäèæ¼ äìæìë äæÖ ëìÓìÛìûóãÖèç¼ãûèÜç ô·ÃâïèçÞ ÓìëË ôëíÜæ_
(i) x*éëìÓìë «*Ëíúë âð+U vôâæ
(ii) ëìÓìë Ììt¬ìH óÖ ô·ÃâìÓãíöÞë t¬ëH ø
C vôâæ
(iii) ô·Ã-ÌæãÛíû ëìÓì vôâæ Ììæ`ó øìæ
“¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìë ÌìèóÜéÜìë ÷çhÇÞ øèëíE×íó ô·íÃë ûì÷æ Åºoìë ôíëí×æ_
ÍÈ èçæ ô·Ãì vâìë æèÜ øïëË¯
èûäìçéú Ûìíû æíð çìðì Ììt¬ìH óæ¯¯
ëìèÓôìë ÛìûóãÖèç Ìàéôìë èûíæ¯
v¼È èçæ ¼ãÔ ôÛh æíð Ììt¬ìH óíæ¯¯
ëìÓìÛìû Ìàéôèë Óèë çìë ûËÞ¯
èçæ ¼ãÔ Ììt¬ìH èóíç ðû ÌûçéËÞ¯¯ ‘1Ý4’
ÜáËéú ¾÷çæÖíóíûë ÌìèûÛÞìíûë âãÔÖ ôìëíËë âíÓÖ ëìùâìíùÞë ¼ìÓæìÈ ûí§ì ðíú ÅíÒí×¯ ûÜì vöíç
øìíë ÌìèûÛÞìíûë ÍÈ çìè+Uô ôìëËèå ûü`óìûíæë ÛèkÛìûæìë ¼¤íöìäæ¯
ûü`óìûæ óìí¼ë “¾÷çæÖÛìùûç”-Í vö ÌÊPç÷ìíöÞë «*¼à è×Ü “¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ß çìë ÅíGXÔ Ììí×
çíû âãÔÖ ðíú ÅÒÜ ô·íÃë ë¼-Ììt¬ìH óæ ÈE×ì¯ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìë ô·Ãûì÷íæ èÜíÔí×æ “ë¼ Ììt¬ìH èóíç
Ììèâ ‘ô·Ã’ ¾ôÜ Ìûçìë¯”
ÌûÐÖ ë¼-Ììt¬ìH óæ ÌìèûÛÞìíûë âãÔÖ ôìëË ðíÜß vùîË ôìëË æìâ-¼¤ôéçÞæ «*÷ìë¯ “ÌæèøçÞ÷ëé¤
è÷ëìÁ ôëgËúìûçéËÞ¥ ôìíÜîÝ¼âøÞèúçhâˆã í‰ çìyUÜë¼ì¤ t¬Û H èkèx*úâd¯” ûTöãù Óíë Ì«*÷ìèëç vö Ûèkë¼ çìë
«*ûçÞíæë äæÖÈ vçì ¾÷çíæÖë ÌìèûÛÞìû¯ Ììë Ûèkë¼ «*÷ìíëë ÌæÖçâ Åøìú vçì æìâ-¼¤ôéçÞæ¯
ÌÇÞìÁ “¾÷çæÖÛìùûç”-Í Åºüç o ôìëË¼âïðíô ô·Ãóì¼ Ìt¬éH ôìë ôëíÜæ æì¯ çíû v¼IèÜíô vùîË
ôìëË ûíÜ èæíóÞÐ ôíë âãÔÖ ôìëË èðí¼íû ûü`óìûíæ ÛèkÛìûæìíôÈ «*èçVì ôëíÜæ¯
ù¿ Ðèkç+U ûì ëìÓìç+U ½
“¾÷çæÖ÷èëçìâüç”-Íë æìæì Ì¤íÐ Ðèkç+U ûì ëìÓìç+U ¼¤¹ìQ? ûì÷æ ß è¼ºoìQ? ×è§íú Ììí×¯ Ìì¼íÜ
ëìÓìô·íÃë öãùæºoâèï çÞ ôGFæì ôëíç vùíÜ ëìÓìç+U æì Ðèkçí+Uë èû»úèå ÅíGXíÔë «*íúìäæ¯ ÌìèóÜéÜìë
÷çhÇÞ øèëíE×ó ß âÓÖÜéÜìë Ì,%â øèëíE×ó Ìæã¼ìíë Ðèkç+U ÌìíÜì÷æì ôëì ðÜ¯ ÍÈ ÌìíÜì÷æì «*¼íà
t¬Û
H ìûçÈ vùìøéçí+Uë ôÇì Ìì¼íû¯
ÌìèóÜéÜìë ÷çhÇÞ øèëíE×íó óì¼Ö• ¼ÔÖ• ûìÁ¼ÜÖ ß Ðüàìë ÍÈ ë¼ ÷ìëèåë âíÓÖ Ðüàìëíô ë¼íx*V
ûÜì ðÜ¯ ôìëË ½
øïûÞ øïûÞ ëí¼ë IË øíë øíë ðú¯
Íô óãÈ ùËíæ ø˜ øöÞQ? ûìÆú¯¯
IËìèÓíôÖ t¬ìH óìèÓôÖ ûìíÆ «*èç ëí¼¯
ÐìQ? óì¼Ö ¼ÔÖìèóë IË âÓãíëíç ¾ûí¼¯¯
ÌìôìÐìèóë IË vöæ øë øëÛ—ík¯
Íô óãÈ ùËíæ ðú ø˜ øüèÇûéíç¯¯
øèëøïËÞ ô·Ã«*ìè: ÍÈ v«*âì ¾ðíç¯
ÍÈ v«*âìë ûÐ ô·Ã ôíð Ûìùûíç¯¯
65
âÓãë ëí¼ë âíÓÖ ÐìQ?• óì¼Ö• ¼ÔÖ ß ûìÁ¼ÜÖ ÍÈ ÷ìíëë IË ûçÞâìæ¯ ÍÈ ëí¼ë ëè¼ôÈ ô·Ã«*ì: ðæ¯ ëí¼ë
Ûìù èPèûÓ_øëôéúì Íû¤ t¬ô H éúì¯ t¬ô
H éúìë vÇíô øëôéúì vx*V ôìëË “øëôéúìÛìíû Ìèç ëí¼ë ÅGXì¼
øëôéúì v«*íâ «*èçô—Üçì Çìíô ûíÜ ë¼ìèÓôÖ Ùíå¯ ÌûÐÖ “ûuä èûæã Èðìë ÌæÖr æìèð ûì¼” ÍÈ ûuä ûì
èæçÖÓìíâë ûÓï øëôéúìÛìíûë ÌìÜ@¬æH _“çìë âíÓÖ x*éëìèÓôì Ûìíûë ÌûèÓ¯” ÍÛìíû x*éëìèÓôìë vx*V&
«*âìË ôëìë v÷,%ì ôíëí×æ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìë¯ ÍÈ «*âìË èû»úèå âÓÖÜéÜìë Ì,%â øèëíE×íó èû¬t¬ç ü?
ðíúí×¯ v¼Ôìíæ ôìâ ß v«*â óãíúë ¼¤Úì «*óìæ ôëì ðíúí×¯ Ììí-è\ú «*éèç ðÜ ôìâ Íû¤ ô·íÃè\ú «*éèç
ðÜ v«*â¯ ¼ãçëì¤ öþìë âíÓÖ ô·íÃè\ú ç·è:ÜìÛ ôíë èçèæÈ vx*Vì¯ «*x‰ ðÜ ôìë ëCíøIíË ô·íÃè\ú øëâ
«*éèç ÜìÛ ôíëÀ
âÓÖÜéÜìë Ì,%â øèëíE×íó “¾÷çæÖ÷èëçìâüç” «*íËçì Íôèå Ùåæìë ÅíGXÔ ôíë ëìÓìë vx*V& «*âìË ôíëí×æ¯
Ðçíôìèå vùìøé ¼íà ëì¼ èûÜì¼¯
çìë âíÓÖ Íô âïíçÞ ëíð ëìÓì øìÐ¯¯
¼ìÓìëË v«*â vóèÔ ¼ûÞr ¼âçì¯
ëìÓìë ôhèåÜ v«*â ðÈÜ ûìâçì¯¯
v¹ìÓ ôèë ëì¼ ×ìè§ vùÜì âìæ ôèë¯
çþìíë æì vóèÔ Èðþì ûÖìôhÜ ¾ðÜì ðèë¯¯ ¿¿¿
Èç¬t¬ç? ¥ qèâ ôþìíðì ëìÓì æì øìÈƒì¯
èû»ìó ôíëæ ôìâûìíË èÔˆ‰ ¾ðƒì¯¯
Ðçíôìèå vùìøéíç æíð ôìâ èæûÞìðË¯
ÈðìíçÈ Ìæãâìèæ x*éëìèÓôìë IË¯¯ ‘2Ý8’
Ðçíôìèå vùìøéë ¼íà ëì¼ÜéÜì ôíëß ô·Ã ç·: ðæèæ¯ ëìÓì ëì¼â„Üé øèëçÖìù ôíë ÷íÜ öìßúì âìírÈ
ô·Ã ëìÓì ÌíˆH»íË vùíÜæ¯
ÌûÐÖ ™Óã Ùåæìë èûûüèçíçÈ vçì ëìÓìë vx*V& «*âìË ôëíÜ ÷Üíû æì ç+UùçÛìíûß «*âìË ôëíç
ðíû¯ ÍÈ ç+UôìÒìíâì èæâÞìíËë äæÖÈ Ðèkçí+Uë ÌûçìëËì¯
ô·íÃë ÌæQ? Ðèk çìíç èçæ «*Óìæ¯
è÷E×èk âìúìÐèk äéûÐèk æìâ¯¯
ÌQ?ëàì ûèðèëàì çåòì ôèð öìíë¯
ÌQ?ëàì t¬ëH ø C Ðèk ¼Ûìë Åøíë¯¯¿¿¿
¼èE÷Á Ììæ`óâú ô·íÃë t¬ëH ø C ¯
ÌçÍû t¬ëH ø C Ðèk ðú èçæ ëCø¯¯
Ììæ`óì¤íÐ ðLìèóæé ¼óû¤íÐ ¼èaoæé¯
è÷ó¤íÐ ¼è@¬ç H öìíë Úìæ ôèë âìèæ¯¯¿¿¿
ô·Ãíô ÌìðLìíó çìíç æìâ ÌìðLìèóæé¯
v¼È Ðèk Pìíë ¼ãÔ Ììt¬ìH íó Ììøèæ¯¯
¼ãÔëCø ô·Ã ôíë ¼ãÔ Ììt¬ìH óæ¯
ÛkùíË ¼ãÔ èóíç ðLìèóæé ôìëË¯¯
ðLìèóæéë ¼ìë Ì¤Ð çìë v«*â æìâ¯
Ììæ`ó è÷ˆŠúë¼ v«*íâë ÌìÔÖìæ¯¯ ‘2Ý8’
66
ÍÈ Ì¤Ðèå Üá ôëíÜ vûìÄì öìë ëìÓì ðLìèóæé Ðèk¯ ¼ïrìôìíë ÍÈ Ðèkçí+Uë ¹âìˆHèúôÝÇìôûè`ó èûæÖì¼èå
çhíÜ Óëì ¼@¬ûc ¯
ÌæQ?Ðèk
ÌQ?ëàì ûèðëàì çåòì

ûì âìúìÐèk äéûÐèk
è÷E×èk ‘«*ìô·ç ûusì„ ‘ÌæQ?íôìèå äéû
ûì èæâÞìË ôíë’ èæâÞìË ôíë’
t¬HëCøÐèk
‘ÍÈ Ðèkë èûÜìí¼
Ûùûìæ ¼ãÔé ðæ’
Ììæ`óÝðLìó ¼ó è÷ó
‘ðLìèóæé Ðèk’ ‘¼èaoæé’ ‘¼è@¬Hç’
‘ëìÓì’
Ðèkçí+Uë ÍÈ ×ôèå Üá ôëíÜ vóÔì öìíû Ìì¼íÜ Íèå ¼üè,%ç+U¯ ûusì„ ß äéûäùÁ ôé ôìëíË ¼üè,%
ðú çìëÈ vöæ ÌìÓÖìèKô ûÖìÔÖì «*óìæ ôëì ðíE×¯ ÍÈ ¼üè,%çí+Uë øë ÉxHët¬ëH íC øë ûËÞæì ôëíç èùíú
t¬ëH ø
C Ðèkë ôÇì ûÜì ðÜ¯ ÍÈ t¬ëH ø C Ðèkë ¼ìë ðLìèóæéÐèk ëìÓì¯ ëì¼æüíçÖë Ùåæìú ÌìíùÈ ëìÓìë «*ìÓìæÖ
t¬éH ô·ç ðíúè×Ü Íûìë Ðèkçí+Uë ¼ìðìíöÖ ëìÓìë «*ìÓìæÖ t¬éH ô·ç ðÜ¯
ÍÔìíæ ÌûÐÖ vùìøéçí+Uë èû»úèåß vÔúìÜ ôëíç ðíû¯ ôìëË ëìÓì «*Óìæì vùìøé¯
vùìøé Ðjèå Íí¼í× Iød Óìçh vÇíô¯ ÌÇÞ ëáË ôëì¯ vö ¼â¬t¬? ëâËé x*éô·ÃûÐéôëË vöìùÖ v«*â
‘âðìÛìû’ ëáì ôíëæ çþìëìÈ vùìøé¯ ÌÇÞìÁ x*éô·Ã v«*âûÐÖ¯ ÍÈ v«*íâ ô·íÃè\ú-«*éèç ¼@øìèóç ðú¯ ÌÇÞìÁ
vùìøéíóë v«*â¹é§ì ÌìKìíçÞ æú ô·ÃìíÇÞ¯ vùìøéùíËë âíÓÖ ëìÓìí«*â vx*V ôìëË çìíçÈ ô·íÃè\ú öÇìÇÞ
ç·: ðú¯ ÍäæÖ ëìÓì vùìøéíx*V¯ ÌæÖ vùìøéëì x*éëìÓìë ôìúûãÖð t¬ëH ø
C ¯ ô·Ãí«*â ëìÓìú èæûÞìèøç ðú ¼ãçëì¤
ÌæÖ vùìøéëì ô·íÃè\ú-«*éèçôìèëËé ëìÓìíô ëáì ôíë øíëìíá ô·íÃè\ú «*éèçt¬ëH ø C v«*â¼ìÓæì ôíëæ¯
“¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìë çìÈ èÜíÔí×æ ½
ëìÓìë t¬ëH ø
C ô·Ãí«*â ôGFÜçì¯
¼ÔéùË ðú çìë øGXû øã,ø øìçì¯¯
3¿3 âÓÖÜéÜì ‘8â øèëíE×ó’

“¾÷çæÖ÷èëçìâüç”-Íë âÓÖÜéÜìë Ì,%â øèëíE×ó èûíÐ» Iëg&øïË¯Þ ÍÈ Ì¤íÐ ¼ìÓÖ-¼ìÓæç+U «*èçèVç
ðíúí×¯ ¼ìÓÖû¬t¬; ðÜ vôìíæì ÓâÞøpìë øëâ Éèœç û¬t¬; Ììë ¼ìÓæøpì ðÜ v¼È û¬t¬Ü
; ìíÛë Åøìú¯ ¼ìÓÖ-
¼ìÓæ ç+U ÌìíÜì÷æì øìÐìøìèÐ ÍÈ Ì¤íÐë Ûì»ì-ûÖûðìë èæíúß Ììâëì ÌìíÜì÷æì ôëû¯ ôìëË ûì¤Üì
67
Ûì»ìú “÷èëçìâüç”ôìë vôâæ ôíë ç+Uëø C «*ôå ôëí×æ çìë èûíxX»Ë «*íúìäæ¯ û¬t¬ç
; øíá È¤íëä«*Ûìû-
øïûÞ ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç”È ¼ûí÷íú ÅíGXÔíöìùÖ †Œp öìíç óìÐÞèæô è÷Q?æ «*ôìèÐç ðíúí×
“¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìë èûèÛˆ‰ òìæ vÇíô çþìë Åøìóìæ¼âïð ¼¤†Œð ôíëí×æ¯ †ŒpâíÓÖ çìë t¬éH ô·èçß Ììí×¯
öÇì “¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìë èûèÛˆ‰ òìæ vÇíô çþìë Åøìóìæ¼âïð ¼¤†Œð ôíëí×æ¯ †ŒpâíÓÖ çìë t¬éH ô·èçß
Ììí×¯ öÇì ½
1’ ÌìèóÜéÜì âíÓÖ «*Ûëh öíçô ÷èëç¯
¼ïrëCíø âãëìèëI: ôèëÜì †ŒèÇç¯¯
«*Ûëh vö vÐ»ÜéÜì t¬ëH ø
C óìíâìóë¯
¼ïr ôèë ùþìèÇíÜæ †Œípë èÛçë¯¯
ÍÈ óãÈäæìë ¼ïr vóèÔúì ™èæúì¯
ûËÞæì ôíëæ ¾ûÃû ¹â vö ôèëúì¯¯ ‘1Ý13’
2’ ûü`óìûæ óì¼ «*Çâ vö ÜéÜì ûèËÞÜ¯
v¼È ¼û ÜéÜìë Ììèâ ¼ïrâìr ¾ôÜ¯¯ ‘3Ý20’
ÍÔìíæÈ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìíëë ô·èç&¯ ÌíæëÖ ¼ïríô Ìì+éô·ç ôíë ¼ãÜèÜç ûì¤Üìú èçèæ ¾÷çæÖäéûíæë
çÇÖ ß ç+U øèëíûÐæ ôëíç v÷íúí×æ¯
3¿4 ¼ìÓÖ¼ìÓæ ç+U

¾÷çæÖíóíûë èÐáì,%ô t‡ëíË ëìÔíÜ Ììâëì vÔúìÜ ôëû ¾÷çæÖíóûíô èæíú vö èûÐìÜ ç+U âJëé
èû¬t¬ì? ë ÜìÛ ôíëè×Ü çìë ¼íà Ììíûùóé: ¼ôÜ èÐáìíxXìôIèÜë vöæ vôìíæì vöìù væÈ¯ æìâÛèkûìóé
¾÷çæÖíóû ÉxHíëë ¼íà vöæ Íô ¼ðä ûÖèkùç ¼@øôÞÈ òìøæ ôëíç ÷ìæ¯ û¬t¬ç ; øíá Ììâëì ¼ûÞÛìëçéú
ÛèkÓâÞìí`óìÜæ öèó t‡ëíË ëìèÔ çìðíÜ vóÔû óèáíËë ÌìíÜìúìë• æúæ¼ìë vÇíô ™ëg ôíë Å+íë âéëì• óìóã•
ÜìÜíóß_¼ûìÈ Ûèkë vôí\ Íô ¼ðä ÌìíûùíôÈ òìøæ ôíëí×æ¯ ¾÷çæÖíóûß Íë ûÖèç¹â ææ¯ èûíÐ»
ôíë çþìë óèáËÛìëç qâË• Ûèk†Œípë Åºoìë• Üã:çéÇÞ Åºoìë ÈçÖìèó «*âìË ôíë ¼ûÞÛìëçéú ÛèkÓíâÞë
v«*áìøå èçèæ t‡ëíË ëìÔí×æ¯ ûü`óìûíæë vùìt¬ìH âéëì ÍÈ ÛèkÓâÞíô çìè+Uô ôìÒìíâì «*óìæ ôëíÜæ¯ çþìíóë
ÌìíÜì÷æìë vôí\ ûìë ûìë ÅíÒ ÍÜ ëìÓìô·Ãç+U¯ ô·Ãóì¼ ÍÈ ëìÓìô·Ã çí+Uë ¼íà ¾÷çæÖçí+Uë ¼ìâJ¼Ö
èûÓìæ ôíë çþìë âðì†Œípë âÓÖ ÜéÜìë Ì,%â øèëíE×íó ¼ìÓÖ¼ìÓæ ç+U èûûüç ôëíÜæ¯ ô·Ãóì¼ ÌûÐÖ
äìæìíE×æ ÍÈ ç+U èçèæ t¬ëH ø C óìíâìóíëë ô§÷ìë ¼ïír vøíúí×æ¯ t¬ëH ø
C óìíâìóíëë ô§÷ìú ëìâìæ`ó-¾÷çæÖ
èâÜæ èûûüç ðíúè×Ü¯ v¼È èâÜíæ ëìú ëìâìæ`ó ¼ìÓÖ¼ìÓæ ç+U èûûüç ôíëè×íÜæ• x*ûË ôíëè×íÜæ
¾÷çæÖíóû¯ ÌûÐÖ ëìâìæ`ó äìèæíúí×æ èçèæ ö¬Q•Ÿ ¾÷çæÖíóû öQŸé¯ çíû v¼ öìÈ vðìô t¬ëH ø C óìíâìóíëë æì
vóÔì ô§÷ì ‘Íèå øìßúì öìúèæ’ èæíú çôÞ æì çhíÜ• ëìú ëìâìæí`óë Ñèçðìè¼ôçì ß øèë÷ú èæíú «*x‰ æì
ôíë Ììâëì «*Çâ ô·Ãóì¼ vùìt¬ìH âéë ë÷æì Ìæã¼ìíë ¼ìÓÖ¼ìÓæç+U èûûüç ôëû¯ øíë ÌûÐÖ v¼È çí+Uë
vöîèkôçì Ììâìíóë èû÷ìöÞ ðíû¯
“¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìë äìæìíE×æ óèáË Ûìëç qâËôìíÜ “vùìóìûëé çéíë «*Ûh ÌìÈÜì ôíÇìèóíæ” Íû¤
«*Ûëh “vùìóìûëé vóèÔ ¾ðÜì öâãæì t‡ëË¯Ý çéíë ûæ vóèÔ t‡üèç ¾ðÜ ûü`óìûæ¯¯” ÍÈ vùìóìûëé çéíëÈ ëìâìæ`ó
ëìú “t¬ì‰ æ ôèëûìíë ÌìÈÜì ûìäæì ûìäìú¯¯”” ëìâìæí`óë ¼íà ¾÷çæÖ èâèÜç ðíÜæ Íû¤ ëìâìæí`óë ôìí× èçèæ
¼ìÓÖç+U ß ¼ìÓæç+U x*ûË ôëíÜæ¯ “«*Ûh ôíð øÆ vxXìô ¼ìíÓÖë èæËÞú¯” ëìú ¾÷çæÖíóíûë ôìí× èûèûÓ vxXìô
68
«*âìË ¼ðíöìíù ¬t¬ë? -øë@øëìú ¼ìÓÖ¼ìÓæç+U èûûüç ôëíÜæ¯ ¾÷çæÖíóû ¹íâ «*x‰ ôíë ëìâìæ`óíô âïíÜ
Åøæéç ¼ìðìöÖ ôíëí×æ¯
ëìú ëìâìæ`ó «*Çíâ öÇì¹íâ t¬ÓH âÞì÷ëË• ô·íÃ ôâÞ ÌøÞË• t¬ÓH âÞçÖìù• Úìæèâx*ìÛèk ß Úìæëèðç
Ûèkíô ¼ûÞ¼ìÓÖ¼ìë ûíÜí×æ¯ «*èçíáírÈ ¾÷çæÖíóû äìèæíúí×æ “Ííðì ûìðÖ Ììíù ôð Ììë”¯ t¬ÓH âÞì÷ëË•
ô·íÃ ôâÞ ÌøÞË• t¬ÓH âÞçÖìù ß Úìæèâx*ìÛèk_«*èçèåÈ v¼ûÖ-v¼ûô& Ûìíûë ÌQ?ëìú çìÈ ¾÷çæÖíóû
ÍIèÜíô “Ííðì ûìðÖ” ûíÜí×æ¯ ûËÞìx*âÓíâÞ vóðìíûÐ Çìíô• ôâÞûaoæ vÇíô âãèk øìßúìë äæÖÈ ô·íÃ ôâÞ
ÌøÞË ôëì ðú¯ x*éô·íÃ ¼ûÞÓâÞçÖìíùë âíÓÖß t¬ç H ¥t]—èçÞ Çìíô æì¯ Ììë Úìæèâx*ìÛèk èû÷ìëÐéÜ Úìíæë
«*Ûìíû ¼@¬a H Û
o ìíûë «*èçô—Ü¯ ØíÜ ¼ìè,%•Þ ¼ìëCøÖ• ¼ìíÜÞìôÖ• ¼ìâéøÖ ß ¼ìöãäÖ øèëçÖìùé ¾ûÃíûë ôìí×
ÍIèÜë vôìíæìèåÈ ¼ûÞ¼ìÓÖ¼ìë ðíç øìíë æì¯
ëìú ëìâìæ`ó Íëøë Ííô Ííô ÚìæÐïæÖìÛèk• v«*âÐèk ß óì¼Öí«*âíô ¼ûÞ¼ìÓÖ¼ìë ûíÜí×æ¯ «*èç
váírÈ ¾÷çæÖíóû ûíÜí×æ “Ííðì ðú Ììíù ôð Ììë¯” ÜáËéú ¾÷çæÖíóû øïûûÞ çÞé øöÞìíú ëìâìæ`ó ôèGFç
¼ìÓÖ èû»úIèÜíô ûìðÖÚìíæ Ìt¬éH ôìë ôíëè×íÜæ¯ èPçéú ¬t¬í? ë èçèæ ûÜíÜæ• “Ííðì ðú” ÌÇÞìÁ ÍIèÜíô
èçèæ Ìt¬éH ôìë ôëí×æ æì¯ ¼íûÞì+â ¼ìÓÖû¬t¬í; ç Åøæéç ðßúìë «*ìÇèâô ¬t¬ë? ûíÜ t¬éH ôìë ôíë èæíE×æ¯
ÚìæÐïæÖìÛèkíç ÑxHöÚ Þ ìæ Çìíô æì• v«*âÛèkíç ¼@¬a H Ú
o ìíæë èûôìÐ ðú Ììë óì¼ÖÛèkíç ¼@¬a H o òìèøç
ðú¯ çìÈ ¾÷çæÖíóû ûíÜí×æ “Ííðì ðú”¯ Ìì¼íÜ v«*âÈ øëâ øãë»g ìÇÞ• ÍIèÜ v¼È øëâøãë»g ìíÇÞ Åøæéç
ðßúìë èæ@¬¬‰ t¬ë? ¯
Íëøë ëìâìæ`ó Ííô Ííô ¼ÔÖ• ûìÁ¼ÜÖ ß ôìQ?ìí«*íâë ôÇì ûÜíÜæ¯ ¼ÔÖí«*â ß ûìÁ¼ÜÖí«*íâë
váír ¾÷çæÖ ûÜíÜæ• “Ííðì+â Ììíù ôð Ììë¯” óì¼ÖÛìíû Ûk´óíú ¼ìâìæÖ ¼¤íôì÷ Çìôíçß øìíë èô¬Q;
¼ÔÖ ß ûìÁ¼íÜÖ v¼È ¼¤íôì÷ óïëéÛ—ç ðú¯ ÑxHöÚ Þ ìíæë Üãè:íç ¼@¬a H Ú
o ìíæë øïËÞ èûôìÐ Ùíå Íû¤
ôìQ?ìí«*íâ ¼@¬a H o v«*íâë t]—èçÞ ðú¯ ëìâìæ`ó äìèæíúí×æ “IËìèÓíôÖ t¬ìH óìèÓôÖ ûìíÆ «*èç ëí¼Ý ÐìQ? óì¼Ö
¼ÔÖìèóë IË âÓãíëíç ûí¼¯” çìÈ âÓãëë¼ìèx*ç “ôìQ?ìí«*â ¼ûÞ¼ìÓÖ¼ìë¯” “Ûìùûç” ÍÈ ôÇìë t¬éH ô·èç
ëíúí×_“öóÖèø ô·Ã v¼î`óöÞ âìÓãíöÞë Óïö¯Þ Ý ûuäíóûé ¼íà çìë ûìÆíú âìÓãö¯Þ ¯ ” ¾÷çæÖíóû ëìâìæí`óë ÍÈ
èû÷ìë x*ûË ôíë ûÜíÜæ• “¿¿¿ÍÈ ¼ìÓÖìûèÓ ¼ãèæfú¯Ý ô·øì ôèë ôð öèó Ììíù èô×ã ðú¯¯”
ÌÇÞìÁ ôìQ?ìí«*âíô Ììëß èûíÐè»ç ôëìë ÌæãíëìÓ äìæìíÜæ ¾÷çæÖíóû¯ ëìú ëìâìæ`ó äìæìíÜæ
“Èðìë âíÓÖ” ëìÓìë v«*â ¼ìÓÖ èÐíëìâèË¯” ëìú ëìÓìí«*âíô ¼ìÓÖ èÐíëìâèË ûÜíÜæ vôæÀ èæíäë ¼âÇÞíæ
«*âìË èðí¼íû ëìú ëìâìæ`ó Íëøë öÇì¹íâ “ùéçíùìèû`ó”• “Ûìùûç” ß “èûÃhøëã ìË”íô ûÖûðìë ôíëí×æ¯
ëìÓìí«*â ÌæÖìíøáì æú• ô·Ã ëìÓìë äæÖ vùìøéíóë ëì¼â„Ü øèëçÖìù ôíëæ¯ ëìÓìô·íÃë ðLìèóæé Ðèk¯
“ðLìèóæéë ¼ìë Ì¤Ð çìë v«*â æìâ¯Ý¿¿¿ v«*íâ ¼ìë âðìÛìû äìèæ¯Ý v¼È âðìÛìûëCøì ëìÓìÒìôhëìËé¯” ÌÇÞìÁ
ôìQ?ìí«*â ¼ûÞ¼ìÓÖ¼ìë Íû¤ âðìÛìût¬ëH èC øæé ëìÓìí«*â ¼ìÓÖèÐíëìâèË¯ t¬ÛH ìûçÈ ¾÷çæÖíóû Íëøë ëìâìæí`óë
ôìí× “vóþìðìë èûÜì¼ âð+U” ™æíç v÷íúí×æ¯ ëìú “v«*âèûÜì¼èûûçÞ”-Íë ôÇì ûíÜí×æ¯ çÔæ “«*Ûh ôíð
¼ìÓÖû¬t¬; ÌûèÓ ÍÈ ðúÝ vçìâìë «*¼ìíó Èðì äìèæÜãþ èæfú¯¯”
ÌÇÞìÁ ëìÓìë ôìQ?ìí«*âíôÈ ¼ìÓÖèÐíëìâèË ûíÜ t¬éH ôìë ôëíç ðíû¯ ëìú ëìâìæ`ó ¾÷çæÖíóûíô ëìÓì-
ô·íÃë èûÜì¼ÜéÜì vÐìæìíç èùíú “æì v¼ì ëâË æì ðìâ ëâËé” øóèå vÐìæìæ¯ ÍÈ øíó v«*âèûÜì¼èûûíçÞë
Èèàç Ììí×¯ “èûûç” Ðíjë óãèå ÌÇ/ øèëøô| Ìûòì ‘äéû vùìt¬ìH âé’ Íû¤ èûøëéç ‘÷¹ûçÞé’¯ ÍÈ óãèå
ÌÇÞíôÈ †ŒðË ôëì öìú¯ v«*íâë øèëøô| Ìûòìú ûìë ûìë èâÜíæ ß èâÜæ-ûì¼æìë Ìç·è:ë ØíÜ ÅÁô.ì
äˆŠìú¯ ûì¬t¬û? èâÜíæß t¬« H û‰ Á ÅøÜèBo ðú¯ ÍÈÛìíû v«*âÜéÜìú ëâË ß ëâËé ÍÈ vÛóÚìæ ÐïæÖçìú vö
“èûÜì¼âìÊrûìçˆŠúçì” çìÈ v«*â¹é§ìë øëâìûòì¯
69
¾÷çæÖíóû Íëøë ëìâìæí`óë ôìí× ¼ìÓæç+U èû»íú äìæíç v÷íúí×æ¯ “¼ìÓÖû¬t¬; ¼ìÓæ èûæã vôð æìÈ
øìú¯Ýô·øì ôèë ôð Èðì øìûìë Åøìú¯¯” âíæ ëìÔíç ðíû ¾÷çæÖíóû vö ¼ìÓíæë «*¼à çhÜíÜæ vùî§éú
¾ûÃû ç+U Ìæãöìúé v¼È ¼ìÓæ äéíûë¯ ëìÓìí«*âíô “¼ìÓÖ û¬t¬ë; ÌûèÓ” ûÜì ðíúí×¯ ëìÓìí«*â èæçÖè¼ºo çì
vôìíæì ¼ìÓíæë ØÜ æú¯ “ëìÓìí«*â ¼ìÓÖ èÐíëìâèË” ðíÜß çìÈ ëìÓìí«*íâë ÌìæãùçÖâúé v¼ûìÈ äéíûë
¼ìÓÖ_“ëìÓìô·Ã ôhJí¼ûì ¼ìÓÖ v¼È øìú¯” ÍÈ ¼ìÓÖû¬t¬; ÜìíÛë äæÖ ¼ÔéÛìíû ëìùìæãùì âìíùÞë ¼ìÓæ ôëíç
ðíû¯ “ëìùìæãùìâìíùÞ çþìíë Ûíä vöÈ äæ¯Ýv¼È äæ øìú ûuíäë æ`ó¯¯” ÌÇÞìÁ äéíûë ¼ìÓÖ ëìÓìô·Ã ôhJí¼ûì
Íû¤ ¼ÔéÛìû Ìàéô·ç ôíë ÍÈ ¼ìÓÖû¬t¬; ÜìÛ ôëíç ðíû¯
Íûìë vóÔì öìô ëìú ëìâìæí`óë ÍÈ ¼ìÓÖ¼ìÓæçí+Uë vöîèkô Ùìç¼ð& ôçåì¯ «*ÇíâÈ t¬éH ôìë ôíë
èæíç ðíû ¼ìèðèçÖô ÑèçðÖíô ô·Ãóì¼ çþìë ë÷æìú Ìàéô·ç ôíëí×æ¯ “Ûìùûç” «*Óìæì vùìøéë ôÇì
ÇìôíÜß ëìÓìë ôÇì væÈ¯ çìÈ ëì¼â„Ü øèëçÖìù ôíë ëìÓìë vÔþìíä ô·íÃë ùâíæë ¼âÇÞíæ ô·Ãóì¼
äúíóíû “ùéçíùìèû`ó” ûÖûðìë ôíëí×æ¯ ÌÇÞìÁ ¼ìèðçÖ ÍÔìíæ «*âìË¯
v«*âèûÜì¼-èûûíçÞë Èèàçûìðé ëìú ëìâìæí`óë “æì v¼ì ëâË æì ðìâ ëâËé” ÌèæûìöÞÛìíû èûóÖìøèçë
“âìÓû âìÓû v¼ìÂìèëíç ¼ã`óëé vÛèÜ âìÓìÈ” øÂdèkèåíô t‡ëË ôëìú¯ Íâæôé âíæ øí§ öìú “x*éô·ÃôéçÞæë
ëìÓìèûëð Ì¤íÐë ëìÓìë ëâË ÌèÛÚçìë ôÇì¯ “öã§é ë¼íæ ë¼íæ¯ ¾ôÜ âãÔ âÓã øìíæÝëìÓì æì äìèËÜ
ÌìøË øë çÔíæ¯” ëìÓìë Ììøæ-øë ÚìæÜãè:ë t¬ìH Ûìèûô âìæèûô ÌèÛÚçìÈ v«*âèûÜì¼èûûíçÞ ç+Uëø C
ÜìÛ ôíëí×¯ ÌÇÞìÁ “ëìÓì v«*â ¼ìÓÖ èÐíëìâèË” ûíÜ vö v«*âèûÜì¼èûûíçÞë ôÇì ûÜì ðÜ çì ÌíÜîèôô
æú¯ û¬t¬ç; øíá ÛèkÓâÞ Ììí`óìÜíæë ÑèçíðÖ âìæû ¼@¬a H ío ô Ûùûìæ ¼@¬íH ao Åøâìæ èðí¼íû ûÖûðìë ôëì
æçhæ èô×ã æú¯ çíû ÍÔìíæ ÍÈ ëìÓìí«*â äéíûë Ì¼ìÓÖ ûíÜ çë-çâ èæíóÞÐ ôëì ðÜ¯ ÌìföÞ vôîçhô
ÍÈ vö æìâÓâÞ-«*÷ìëô ¾÷çæÖíóû ¾ûÃûíóë âíÓÖ ÌèÓôìëíÛó ôíëæèæ ÌÇ÷ øëûçÞé çí+U ÌèÓôìë vÛó
ôëì ðÜ¯
Ììíëôèå èû»ú ÍÔìíæ èûíÐ»Ûìíû ÜáËéú¯ “ùéçì”ë “vâìá-¼ˆ‰Öì¼íöìù” ÌÓÖìíúë 66æ¤ vxXìô
“¼ûÞÓâÞìæ øèëçÖìäÖ âìíâô¤ ÐëË¤ ûuä” vxXìôèå ¾÷çæÖ t¬éH ôìë ôíëæèæ• “Ííðì ûìðÖ” ûíÜ «*çÖìÔÖìæ
ôíëí×æ¯ Ìì¼íÜ “ùéçì”ë Ûèkûìó æûâ-óÐâ Ðçìjé æìùìó óèáË Ûìëíç Ûìùûçéú Ûèkûìíóë Pìëì æçhæ
ëCø øèë†Œð ôëè×Ü¯ vùî§éú ¾ûÃûíóë ôìí× “ùéçì”ë ÑxHöâÞ ú ô·Ã æú• “Ûìùûç”-Íë âìÓãöâÞ ú ô·ÃÈ Ììóüç¯
“ùéçì”ë øèëûíçÞ “Ûìùûç”-Íë «*ìÓìæÖ ÜìÛ ÛèkÓíâÞë Èèçðìí¼ë ÌæÖçâ Ñèçðìè¼ô ¼ïr¯ ëìú ëìâìæ`ó
ß ¾÷çæÖíóíûë ûì÷íæ ÍÈ Ñèçðìè¼ô ¼ïrÈ «*èçVì ÜìÛ ôíëí×¯ âÓÖÔí„ë Ì,%â øèëíE×óèå øíëìíá
Ûìëíç ÛèkÓâÞ Ììí`óìÜíæë Èèçðìí¼ë ¼ìáÖ ûðæ ôëí×¯ çìÈ ÍÈ Ì¤Ðèå ™Óã ÛkÊûÃíûë ÌûÐÖ øìÒÖ
æú• Èèçðìè¼-èäÚì¼ãëß ÌûÐÖ øìÒÖ¯
“¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìíëë Ûì»ì ûÖûðìíëë âãæèÐúìæìß Í «*¼íà t‡ëË ëìÔíç ðíû¯ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ôìë
ûì¤ÜìÛì»é vx*ìçì-øìÒôíóë ôìí× çþìë ôìûÖ çhíÜ Óëí×æ¯ ôìûÖèåë âïÜÛìû ¼¤t¬›èü ç Ðìt¬-Ÿ Ûì»Ö ß
åéôì†Œípë âíÓÖ èûÓüç¯ ÍÈ âïÜ †ŒpIèÜ öþìíóë ôìí× ÌÓëì çþìíóë äæÖÈ ô·Ãóì¼ ôìûÖ èÜíÔí×æ¯ çþìë
ôìíûÖë äæè«*úçìë èæèëíÔ ûÜì öìú Í ûÖìøìíë èçèæ ¼ìÇÞô¯ çì ×ì§ì çþìë ôìíûÖë ûT Ì¤Ð vx*ìçìøìÒô
t‡üèçíç òìúé ðíúí×¯ ôìèÜóì¼ ëìú çþìë “ô·Ãóì¼ ôèûëìä” Ðé»Þô ôèûçìèåíç öÇìÇÞÈ èÜíÔí×æ ¥ “ûuíä
âìÓãôëé ôèë èû`óã èû`óã âÓã ðèë âÓã÷¹ ôíë× ùÒæ•ÝÌìæí`ó ôèëí× øìæ vçìâìë t¬ùH éÞú óìæ• vùîë«*ìË öç
vùî§äæ¯”Ý
70
3¿7 ¼ìëì¤Ð
ô·Ãóìí¼ë “¾÷çæÖ÷èëçìâüç”ë ÍÈ ÌìíÜì÷æì vÇíô vÐ»øöÞQ? Ììâëì ôíúôèå è¼ºoìíQ? Åøæéç ðíç
øìèë ½
1’ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç” «*÷èÜç ûì¤Üì äéûæéôìûÖIèÜë vÇíô ùÒíæ øüÇô¯ âàÜôìíûÖë vùú ûì øèëíûÐæíöìùÖ
Ûèà ÍÔìíæ væÈ• Ììí× öÇìÇÞ óìÐÞèæô †Œípë ùì@¬éc öÞ¯
2’ ô·Ãóì¼ ûuäâ„Ü ß ûàÛ—èâ_ÍÈ óãÈ vóíÐë ô·ÃÛìûæìë ûì ¾÷çæÖÛìûæìë âíÓÖ Íô ¼ìâJ¼Ö èûÓìæ
ôëíç v÷íúè×íÜæ¯ çíû ûuäâ„íÜë «*èç t¬ìH ÛìèûôÛìíûÈ çþìë øáøìèç& è×Ü¯
3’ ô·Ãóì¼ ûü`óìûíæë vùìt¬ìH âéç+Uíô Ìæã¼ëË ôíë ¾÷çæÖíóûíô ¼ûÞÛìëçéú v«*áìøíå «*èçèVç ôëíç
÷ìÈíÜæ¯ Ìè÷Q?ÖíÛóìíÛó ç+Uíô vô\ ôíëÈ “ëìÓìÛìûóãÖèç¼ãûèÜç” ô·ÃâïèçÞë øèëôGFæì ôëì
ðíúè×Ü¯
4’ ÍÈ ôìíûÖ Ùåæìë èûæÖì¼ ÛìûìóíÐÞë Ìæã¼ìëé¯ Íèóô vÇíô Íèåíô ¾÷çæÖäéûíæë ÌQ?ëàÛìí»Ö ûÜì
öìú¯ ÌûÐÖ ÍÈ ÌQ?ëà-äéûæ vùìt¬ìH âéíóë ôGF-èûxHì¼ «*¼ç ï ¯
èæ@¬è‰ ÜèÔç «*xI‰ èÜë ¼¤èá: Å+ë èóæ¥
1¿ ûì¤Üì ¾÷çæÖ äéûæé¼ìèðíçÖë «*÷èÜç vùìírë vÇíô ô·Ãóìí¼ë †Œpèå vùìír ÌìÜìóì¯_ÌìíÜì÷æì
ôëgæ¯
2¿ ¼ìÓÖ ß ¼ìÓæ ûÜíç ôé vûìÄìúÀ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç” Ìæã¼ìíë ¼ìÓÖ¼ìÓæç+U ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
3¿ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç” Ìæã¼ìíë ¾÷çæÖíóíûë ÌìèûÛÞìíûë ôìëË èæíóÞÐ ôëgæ¯
4¿ Ðèkç+U ß ëìÓìç+U ¼@øíôÞ ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
5¿ ¾÷çíæÖë äéûíæë ¼¤èá: øèë÷ú èóæ Íû¤ v¼-äéûæ ôéÛìíû “äéûæé” ðíú ÅíÒè×Ü çì vóÔìæ¯
¼¤èá: «*x‰ ¥
1¿ ¾÷çæÖíóíûë äˆŠ ß âüçÖh ¼ìÜ ôçÀ
2¿ óãèå ¼¤t¬›ç ü ¾÷çæÖ-äéûæé†Œípë æìâ èÜÔãæ¯
3¿ “¾÷çæÖ÷èëçìâüç” ûìíó óãèå ûì¤Üì ¾÷çæÖ-äéûæé†Œípë æìâ èÜÔãæ¯
4¿ ëìú ëìâìæ`ó vôÀ
3¿7 †ŒpøèJ
1¿ èûâìæèûðìëé âäãâóìë_¾÷çæÖ÷èëíçë Åøìóìæ
2¿ ëâìôìQ? ÷¹ûçÞé_ûíà ¾ûÃû ÓâÞ
3¿ S. K. De_Vaisnava Faith and Movement in Bengal
4¿ ëìÓìíùìèû`ó æìÇ_x*éx*éÊ÷çæÖ÷èëçìâüíçë Û—èâôì
5¿ ¼ãôâh ìë v¼æ• çìëìøó âãíÔìøìÓÖìú ¼@øìèóç_ô·Ãóì¼ èûëè÷ç x*éx*éÊ÷çæÖ÷èëçìâüç
6¿ èðíçÐëJæ ¼ìæÖìÜ_ûìàÜì ôéçÞíæë Èèçðì¼
71
Íôô 4 ❐ âæ¼ìâàÜ
ùÒæ
4¿0 Åí!ÐÖ
4¿1 «*¬t¬?ìûæì
4¿2 vôçôìóìí¼ë âàÜôìûÖ
4¿2¿1 âæ¼ìâàÜ ôìíûÖë ¼¤èá: ôìèðèæ-ôìÒìíâì
4¿3 ÷þìó ûü+ìQ?
4¿3¿1 ÷þìó ôìèðèæë ¼¤èá: ôìÒìíâì
4¿4 vôçôìóì¼ váâìæí`óë vûTÜì
4¿4¿1 vûTÜì ôìèðèæë ¼¤èá: ôìÒìíâì
4¿5 vôçôìóì¼ váâìæí`óë ôìûÖâïÜÖ
4¿5¿1 âæ¼ìâàÜ ôìíûÖë ¼ìèðçÖâïÜÖ
4¿6 Èèçðìí¼ë Åøìóìæ
4¿6¿1 âæ¼ìâàÜ ôìíûÖ ¼ìâìèäô Èèçðìí¼ë Åøìóìæ
4¿8 †ŒpøèJ
4¿0 Åí!ÐÖ
âàÜôìûÖ øìíÒë Åí!ÐÖ èæíóÞÐ ôëíç vùíÜ Ììâìíóë «*ÇíâÈ âàÜôìíûÖë ¼¤Úì «*óìæ ôëíç
ðíû¯ ¼ìÓìëËÛìíû âàÜôìûÖ ûÜíç Ììâëì ùìðÞòÖ âàíÜë äæÖ x*ç g ûì øèÒç ÌìÔìÖìæôìûÖíô ûãèÄ¯
û¬t¬ç
; øíá Ìíæô ¼âíúÈ Íô âàÜûìíë ÍÈ ôìûÖIèÜë øìÒ ™ëg ðíú Ììíëô âàÜûìë øöÞQ? ÷Üç•
âàÜì¼ãë ûíÓë ôìèðèæß vôìíæì vôìíæì ôìíûÖ vóÔì vöç¯ çíû âàÜôìíûÖë ¼¤Úì èæíóÞÐ ôëíç vùíÜ
Íë Ûìûùç ß ùÒæùç ¾ûèÐ,%Ö ÌìíÜì÷æì ôëíç ðíû_ÍÈ óãÈ ¾ûèÐ,%Ö ÌûÐÖ øèëøïëô¯
Ûìûùç èóô èóíú âæ¼ìâàÜ ûì vö-vôìíæì âàÜôìûÖÈ vôìíæì vóûçì ûì vóûéë øïäì «*÷ìë ÌÇÞìÁ
èûäú ôìèðèæâïÜô¯ Ìì¼íÜ ÍÈ ôìèðèæë âìÓÖíâ ßÈ vóûçì ûì vóûéë âìðìKÖ «*÷ìë ôëì ðíE×¯ Ììûìë
âàÜôìíûÖë âíÓÖ ÍôìèÓô ôìèðèæ èâíÐ Çìíô¯ Íèóô vÇíô âíæ ðíç øìíë vö Ìíæô ûuçôÇìë ¼âˆHíú
vöæ âàÜôìûÖ ùèÒç¯ çíû âàôìûÖ ùÒæùç èóô èóíú ûuçôÇìë vÇíô èÛˆ‰_ûuçôÇìë vÇíô èû¬t¬ç ü? ôë
ÍÈ ôìèðèæIèÜ ùí§ vçìÜì ðú ÌíæôåìÈ ¼¤t¬›ç ü øãëìíËë ÌìóíÜ¯ v¼äæÖ ÌíæíôÈ âàÜôìûÖíô ûì¤Üìë
øãëìË ûíÜí×æ¯ ÍÈ âàÜôìíûÖë ôìèðèæ-èûæÖì¼ ëéèçíô Ììâëì èæ@¬è‰ ÜèÔç Ûìíû ¼ìäìíç øìèë ½
¼üè,%øìÜì vóûçìë äˆŠ vóû ÌèÛÐìíø t¬ùH ûÞ ì¼éë øüèÇûéíç Ììùâæ t¬ùH qÞ ,%-ûÖèkë
Ììæãôí— ÜÖ èô¤ûì «*ìÇèâô-«*èçô—Üçì øëûçÞé Ììæãôí— ÜÖ vóûçì ûì vóûéë øïäì «*÷ìë t¬ùH qÞ ,% ûÖèkíóë
72
øïäì «*÷ìëìíQ? t¬ùH Ü
Þ ìÛ” ÍÈ ôìèðèæ-ôìÒìíâìÈ «*èçèå âàÜôìíûÖ «*íúìù ôëì ðíúí×¯ çíû Íë ¼íà Ììëß
ôçIèÜ èû»ú öãk Çìíô¯ vöâæ ¼üè,%øìÜìë øíëÈ ¼÷ëì÷ë âàÜôìíûÖë ôèû çþìë ÌìKøèë÷ú vóæ Íû¤ èçèæ
vóûçì ûì vóûéë t¬« H ì‰ íóíÐ ôìûÖë÷æì ôëí×æ ÍôÇì äìæìíç vÛìíÜæ æì¯ ÍÈ Ì¤Ðèåíô †ŒípìÁøè+ë ôìëË
ûÜì ÷íÜ¯ Í×ì§ì «*èçèå âàÜôìíûÖÈ «*ìú ûìíëìâì¼Öì• ¼çéùíËë øèçèæ`óì• çéÇÞqâË ÈçÖìèó Ì¤Ð Çìíô¯
âàÜôìûÖèåë vö Ì¤Ð t¬ùH Û Þ è— âíç ÌìÓìèëç v¼È Ì¤Ðèåíô Ììâëì vóûÔ„ ûèÜ Ììë vö Ì¤íÐë Ùåæì
øüèÇûéíç Ùíåí× çìíô Ììâëì æëÔ„ ûèÜ¯
âÓÖöãíùë ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ ÌìÔÖìæôìíûÖë Óìëìú âàÜôìûÖÈ è×Ü ÌæÖçâ «*Óìæ ôìûÖëCø¯ äæè«*úçì
ß «*÷ìíëë èæèëíÔ Ììâëì âàÜôìûÖIèÜíô âãÔÖ ß vùîË_óãÛìíù Ûìù ôëíç øìèë¯
âàÜôìûÖ
âãÔÖ vùîË
âæ¼ìâàÜ ÷„éâàÜ ÓâÞâàÜ ÐéçÜìâàÜ ûì™ÜéâàÜ

ÈíE× ôíëÈ Ììâëì ÍÈ çìèÜôìú ëìúIËìôë Ûìëç÷í¬\ë Ìˆ‰óìâàÜíô ëìÔÜìâ æì¯ Ûìëç÷\ Ìˆ‰óìâàíÜ
æìæìÛìíû âàÜôìíûÖë ôìèðèæùç ÌèÛ«*ìúíô ÛìÂíç v÷íúí×æ¯
ëûé\æìÇ çþìë “ûìçìúèæíôë ør” «*ûíao èÜíÔè×íÜæ “ûì¤Üìë âàÜôìûÖIèÜë èû»úåì ðíE×• Íô
vóûçìíô çìë è¼¤ðì¼æ vÇíô vÔèóíú èóíú Ììë Íô vóûçìë ÌÛhÖóú¯” ëûé\æìÇ vóûçì ûì vóûéë øïäì
«*èçVìë èû»úèåíô ÍÈÛìíûÈ èûíxX»Ë ôíëè×íÜæ¯ Ììâëì ûÜû âàÜôìûÖIèÜ Ìì¼íÜ èûèäç ûàÛì»éíóë
ÈE×ìøïëíËë ôìûÖ¯ ¼ìâìèäô èóô èóíú çþìëì öÔæ áhÓì-Ûú-øèëx*íâ ääÞèëç çÔæ ¼ìâïèðô ÌèÛ«*ìú
vÇíô ‘¼í÷çæ ûì Ìûí÷çæ ÌèÛ«*ìú’ Ðèkíóûé ûì vóûçìë ôìèðèæ ôìûÖìôìíë èûæÖ¬t¬? ôëì ðíE×¯ Ûìûì
ðíE× ôìèðèæë Ðèkíóûé vöæ ¼â¼Öìë vâì÷æ ôëíû¯
¼ãçëì¤ âàÜôìíûÖë ÍÈ ùÒæùç ¾ûèÐ,%Ö t‡ëíË ëìÔíÜ• ûàÛì»éë ¼ìâìèäô ß ÌÇÞÊæèçô
äéûæûü+ìQ? vûìÄìë äæÖ Íû¤ æìæì ÷èëírë âíÓÖ ûàÛì»éë âíæìÛèàë vôìæd ëCø Óëì øí§í× çì vóÔìë
äæÖÈ âàÜôìûÖ øìÒ ôëì Åè÷ç¯ çíû âíæ ëìÔíç ðíû âàÜôìûÖIèÜ vöíðçh æìæì vâîèÔô ôìèðèæë
Óìëô v¼íðçh Íë âíÓÖ vÜìô¼ìèðíçÖë æìæì Åøìóìæß èâíÐ Ììí×¯
4¿1 «*¬t¬ì? ûæì
óéíæÐ÷\ v¼íæë “ëìâìúËé ôÇì” ûÈèåë Û—èâôìú ëûé\æìÇ âðìôìíûÖë ÜáË èæËÞú ôëíç èùíú vö
ôÇìIèÜ èÜíÔè×íÜæ âàÜôìíûÖë t¬ëH ø C vûìÄìë äæÖ v¼È ôÇìIèÜ äëgèë¯ ¼ïrìôìíë ëûé\-èÜÔæ ¼ìèäíú
vóßúì vöíç øìíë_
ô¿ “Íôèå ¼â†Œ vóÐ• ¼â†Œöùã Ììøæìë ´óúíô• Ììøæìë ÌèÛÚçìíô” âðìôìíûÖë âíÓÖ «*ôìÐ ôëíç
÷ìú¯
Ô¿ âíæ ðú âðìôìûÖèå “vöæ¿¿¿ûüðÁ ûætøèçë âíçì vóíÐë Û—çÜ äÒë ðÈíç Ålcç ï ðÈúì v¼È
vóÐíôÈ Ììx*úE×ìúì óìæ ôèëúìí×¯”
73
âðìôìíûÖë ÍÈ ¾ûèÐí,%Öë âíÓÖ Íô ÅÛâãÔé «*èçæÖì¼ ôìä ôíë öìíE×¯ âðìôìûÖ Íôèå ¼â†Œ vóíÐë
¼â†Œ öãíùë ÌèÛÚçìíô vöâæ «*ôìÐ ôíë vçâæÈ âðìôìíûÖë âÓÖ vÇíôÈ v¼È vóÐ øëûçÞé øöÞìíú
«*ìËë¼ ¼¤†Œð ôíë¯ ÌÇÞìÁ Íô äìèçíùìVéë v÷çæìíô ÌûÜ@¬æH ôíë öìë ¼üè,% v¼È âðìôìûÖÈ v¼È
äìèçíùìVéë øëûçÞé v÷çæìë èæËÞìúô ûì âïÜÖìúô¯
âæ¼ìâàÜ ôìèðèæë âíÓÖß ÍÈ èû»úèå Üá ôëì öìú¯ âíæ ëìÔíç ðíû ûìÂìèÜ èâx*¼+U äìèç¯
¼ãçëì¤ ûàÛì»éë äéûæ-v÷çæìë ûü+ìQ? vôìíæì ë÷æìë âíÓÖ èûÓüç ÇìôíÜ v¼È ë÷æìë Ììóç Åøìóìíæë
âíÓÖß Íô ëôíâë èâx*çì ûçÞâìæ Çìôíû¯ ÅøìóìæIèÜë âíÓÖ Çìôíû èâÜ ß ÌèâíÜë èPÓì¯ ÌûÐÖ v¼È
èPÓì Íçåì «*ôå ðíû æì öìíç ¼â¬t¬? ëCøèå Ìtø,% ðíú ßíÒ¯ âàÜôìíûÖë ôìèðèæ Üá ôëíÜ vóÔì öìíû
Íë âíÓÖ ôìèðèæûü+ ùí§ ßÒìë ôìÜ• ôìèðèæ èû¬t¬ì? íëë ôìÜ ß ôìèðèæ øãæôÞÇíæë ôìÜ æìæìÛìíû èâíÐ
Ììí×¯ ôìèðèæ ë÷æìë ¼âú ÍÈ æìæì ôìÜ çìë âíÓÖ ¼âì´ç¯ Ììûìë ë÷èúçì ß Ì˜ÜíÛíó âæ¼ìâàíÜë
ôìèðèæë æìæì vÛó Ììí×¯ æìëìúË vóû• èûäú I:• äùÁäéûæ vÙì»ìÜ• vôçôìóì¼ váâìæ`ó• èûÃh øìÜ• èPä
û¤Ðéóì¼ «*âíã Ôë ë÷æìú æìæì vÛóèûíÛó Üá ôëì öìú¯ vôìíæì ÌìóÐÞ øìÒô ÍÈ vÛíóë âíÓÖ Íôåì
¼ìâè†Œôçì vÔþìäìë v÷,%ì ôëíûæ¯ èû»úèå Íôèå vëÔìè÷ír âìÓÖíâ vûìÄìíæì vöíç øìíë¯
vâîèÔô ôÇìû¬t¬; 1 4
ô¿ âæ¼ìâàÜ
vÜÔëCø
‘øïûÞûà’
vâîèÔô ôÇìû¬t¬; 2
Ô¿ âæ¼ìâàÜ âíæ âíæ ôèGFç ¼â¬t¬?
vÜÔëCø vÛó¼âèˆHç ûàÛ—èâë * øìÒô
‘ëìÆûà’ âàÜôìûÖ
vâîèÔô ôÇìû¬t¬; 3
ù¿ âæ¼ìâàÜ
vÜÔìëCø
‘Å+ëûà’
è÷rèåíç ô• Ô• ù ðíE× vâîèÔô ôÇìû¬t¬¯; ÍÈ ôÇìû¬t¬I; èÜ öÇì¹íâ 1• 2 ß 3 ÍÈ âæ¼ìâàÜ ôìèðèæÓìëìë
âíÓÖ vÜÔëCø ÜìÛ ôëí×¯ Ììâëì Óíë èæÜìâ• 1• 2• 3 ðÜ öÇì¹íâ øïûûÞ à• ëìÆûà ß Å+ëûíàë
âæ¼ìâàÜ¯ ÍÈ èçæÓìëìë âæ¼ìâàíÜë âíÓÖ ¼ìÓìëË Åøìóìæ vöâæ Ììí× vçâæ Ììí× èûèÐ,% Åøìóìæ¯
ÍÈ èûèÐ,% øüÇô ÅøìóìæIèÜ «*âìË ôëí× âæ¼ìâàíÜë âíÓÖ èûèÛˆ‰ ¼âìäûì¬t¬û? -äìç ôìèðèæÓìëì
èâíÐí×¯ øìÒô ÍÈ èûèÛˆ‰ ÅøìóìæIèÜíô øìÐìøìèÐ vëíÔ âíæ âíæ ùí§ èæíç øìíëæ èæät¬H Íô
âàÜôìûÖ¯ 4 ðÜ v¼È t¬èH æèâÞç âàÜôìûÖ¯
1962 èÔušìíj ôÜôìçì èûxHèûóÖìÜú vÇíô Ìì™íçì» Ûªì÷ìíöÞë ¼@øìóæìú «*ôìèÐç ðíúè×Ü “ûìÈÐ
ôèûë âæ¼ìâàÜ ûì ûìÈÐì¯” ÍÈ ûÈèåë Û—èâôìú Ìì™íçì» Ûªì÷ìöÞ èÜíÔè×íÜæ• “âÓÖöãíùë ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ
âæ¼ìâàíÜë øó¼WÜæíô “ûìÈÐì” ûì “ûìÈÐ ôèûë âæ¼ìâàÜ” ûèÜç¯ ûçÞâìæ ¼WÜæÔìèæß «*Óìæç
74
ÍÈ ÌìóíÐÞÈ ¼WèÜç ðÈúìí× ûèÜúì Èðìß ôèûë âæ¼ìâàÜ ûì ûìÈÐì ûèÜúì ÅíGXÔ ôëì vùÜ¯ çíû Èðìë
¼íà âÓÖöãíùë ûìÈÐìIèÜë Íôåh øìÇÞôÖ Üèáç ðÈíû_âÓÖöãíùë ûìÈÐìIèÜ Ìì˜èÜô ¼WèÜç ðÈç• ¼â†Œ
ûì¤ÜìíóíÐë èÛè+íç ¼WèÜç ðÈç æì_ûçÞâìæ ¼¤†ŒðÔìèæ ¼â†Œ ûì¤ÜìíóíÐë èÛè+íç ¼WèÜç ðÈúìí×¯”
ÌÇÞìÁ Ìì™íçì» Ûªì÷ìöÞß ¼â¬t¬? âàÜôìíûÖë æìæì vÛó vÇíô ûàÛì»éë «*ûËçìë ¼ìâè†Œô Íôèå èóô
ÌæãÓìûíæë v÷,%ì ôëè×íÜæ¯
âÓÖöãíù ™Óã âæ¼ìâàÜ æú ÌæÖìæÖ Ìät¬H âàÜôìûÖ vÜÔì ðíúè×Ü¯ v¼È ÌìÔÖìæôìûÖIèÜë âíÓÖß
ûàÛì»éíóë æìæì è÷Q?ì v÷çæì èâíÐ Çìôì ¼@¬ûc ¯ çíû âæ¼ìâàÜôìëëì öçåì Ìæìúìí¼ ÌæÖìæÖ ÌìÔÖìíæë
Åøìóìæ ß «*ôìÐÛèà †ŒðË ôíëí×æ ÌæÖëì çì ôíëæèæ¯ óéíæÐ÷\ v¼æ âíæ ôíëè×íÜæ âæ¼ìâàÜ
Óìëìú «*Çâ vx*èËë èû»úû¬t¬; èæíú èPçéú vx*èËë ôèûëì ôìûÖ ë÷æì ôíëí×æ¯ âãôíh `óë ôìíûÖë ôÇì t‡ëíË
vëíÔÈ ÍÈ è¼ºoìQ? ôíëè×íÜæ óéíæÐ÷\¯ ÌûÐÖ ÍÈ âQ?íûÖë ÌæÖ çìÁøöÞß Ììí×¯ âæ¼ìâàÜôìëìíóë
Íôô «*èçÛìë óãÖèç ççåì è×Ü æì ûíÜÈ çìë âíÓÖ èûèÛˆ‰ Åøìóìæ ¼ðíä èâíÐ vöíç vøíëí×¯ Ìì™íçì»
Ûªì÷ìíöÞÖë ûìÈÐì vÇíô ôíúôèå Ì¤Ð èæíú èû»úèå vûìÄìíæì vöíç øìíë¯
vûTÜìë Ì,%âì¼é ‘»Véûë’ }
âæ¼ìë ûìëâì¼é ‘»Véûë’ ¼:óÐ Ðçô
Ì,%âì¼é ß ûìëìâì¼é ÍÈ Åøìóìæ óãèå âàÜôìíûÖë ¼ìÓìëË ¾ûèÐ,%Ö ðíÜß Ììâëì èûèÐ,%ìíÇÞ ØhGëX ìë
ûìíëìâì¼Öì ‘âãô`h ó’ t‡ëíË ëìèÔ¯ âæ¼ìâàÜ ë÷èúçìíóë âíÓÖ »Véûë ûìíëìâì¼é ß Ì,%âì¼é ûÖûðìë
ôíëí×æ¯ âãôíh `óë âíçì èûèÐ,%Ö èçèæ ææ Ììûìë Åøìóìæèåíô ë÷æìíç ¼âì´ç ôëíç øìíëæ¯ ÍÈ
Åøìóìíæë ¼âéô·èçë ¼ïírÈ Ììëß ôíúôèå ÅóìðëË vóßúì öìú_
1’ èûäú Ií:ë âæ¼ìë ûæûì¼_èûäúI: èÜíÔí×æ• “ôìí`ó vóû âíðxHë Ý çhèâ ôæÖì ÍíôxHë Ý èôëCíø
ûè˜û ûæûì¼¯” Ììâìíóë ëìâìúË ôìèðèæë ôÇì âíæ ø§íû¯ v¼Ôìíæ ëìíâë ûæûìí¼ë váír ¾ôíôúéë
Û—èâôì è×Ü• ÍÔìíæ èûâìçì ÷„éë Û—èâôì ëíúí×¯
2’ æìëìúË vóíûë vûTÜìë ¼çé& øëéáì_æìëìúË vóû ëìâìúíËë ¼éçìôìèðèæë Pìëì «*Ûìèûç ðíúè×íÜæ¯
t¬ùH Þ vÇíô èØíë Ìì¼ìú vûTÜìíô ¼çéí&ë øëéáì èóíç ðíúí×¯ ¼éçìíôß ëìûË ëìäìë ôì× vÇíô
âãèkë øë Ìè†‰øëéáì èóíç ðú¯
3’ æìëìúË vóíûë ôìíûÖ vûTÜì ÜÔé`óíëë vöìùéíûÐ ÓìëË_æìëìúË vóû çþìë ôìíûÖ èÜíÔí×æ ½ “vùìÙÞ
ûèÜ óãÈ vöìùé âìèëÜ TWìë¯Ýôøìå T§ôì ÷ìèû ÛìèàíÜô óãúìë¯¯ Ý óãÈ vöìùé «*íûèÐÜ ûìè§ë
èÛçíë¯Ý¼çÖ vùìëá vûìèÜ vöìùé Ðüàæìó ôíë¯¯ÝûusÚìæ ¼ãâèëúì vö ûè¼Ü Û—èâçÝvöìùé vûìíÜ ¼ãíÔ
Çìô ÷\Ììèóç¯” ÍÔìíæ æìëìúË vóû æìÇ ¼ìèðíçÖë vöìùéâìðìKÖíô çþìë ôìíûÖ ûÖûðìë ôíëí×æ¯
ÍÛìíûÈ âæ¼ìâàÜ ôìûÖ Óìëìú ûàÛ—èâë ¼ìèðçÖÓìëìë æìæì Ì¤Ð èâíÐ öìú¯ ÷„éâàíÜë âíçì
ûÖèkôèûë «*ìÓìæÖ væÈ ûíÜ ûÖèkùç èûæÖìí¼ë ôìëgôè· çë ûóíÜ èû»íúë ¾ûè÷rÖÈ âãÔÖ ðíú ßíÒ¯
ûàÛ—èâíç Íô óéÙÞ ôìÜøûÞ Óíë âæ¼ìâàÜ ôìèðèæ vÜÔì ðíúí×¯ ôìæì ðèëóí+ë øþèã Ç æì øìßúì
vùíÜß Óíë væßúì vöíç øìíë ôìæì ðèëó+È âæ¼ìâàíÜë «*Çâ ë÷èúçì¯ ôìæì ðèëó+È «*Çâ
âæì¼âàíÜë vâîèÔô ôìèðèæíô èÜèÔç ëCø èóíúè×íÜæ¯ øíë ÍÈ âæ¼ìâàÜ ôìèðèæ æìæìÛìíû
¼@e¼ìèëç ðíúè×Ü¯ çhèôÞ Ìì¹âË-øïûÞ ûàÛ—èâíç vö ôìèðèæ ë÷ìë ¼ïrøìç ‘öèó ôìæì ðèëóí+ë Ìè¬t¬&?
t¬éH ôìë ôëì öìú¯ «*ì: âàÜôìûÖIèÜ ÌûÐÖ çhèôÞ Ìì¹âË øëûçÞé’ Ì,%ìóÐ Ðçìjé øöÞQ? v¼È Óìëìë ¼äéû
75
èû¬t¬ì? ë Üá ôëì öìú¯ çíû âíæ ëìÔíç ðíû ÍÈ èÜèÔçëCø èô¬Q; óéÙÞèóæ Óíë äæâìæí¼ ùí§ ßÒì ôìèðèæë
ëCøìúË¯ ¼ãçëì¤ èÜèÔçëCíøë ¼ìðìíöÖ vÜÔì øïûûÞ çÞé ¼âíúë ûü+ìQ?ß tøÐÞ ôëì öìú¯ Ììûìë ÍÈ ôìèðèæë
âíÓÖ çhÜæìú ÌûÞì÷éæ ëìäÊæèçô Èèçðìí¼ë ¼ïrß vö èæèðç Ììí× çì Íôåh ÜáÖ ôëíÜÈ Óëì öìíû¯
âæ¼ìâàÜ ôìèðèæë èçæèå «*Óìæ Óìëì¯ Íôèå øïûûÞ íàë ôìèðèæ ‘èûäú I:• æìëìúË vóû ÍÈ Óìëìë
ÌæÖçâ ôèû’ Óìëì• Íôèå ëìÆûíàë ôìèðèæ Óìëì ‘èû«*óì¼ ÍÈ Óìëìë ÌæÖçâ ôèû• øìÒÖ vôçôìóì¼
váâìæí`óë âàÜß ÍÈ Óìëìë’ Íû¤ Íôèå Å+ëûíàë ‘äùÁäéûæ vÙì»ìÜ ÍÈ Óìëìë ÌæÖçâ ôèû’ Óìëì¯
ÍÈ èr-Óìëìë ôìèðèæë âíÓÖ ¼âìä Èèçðìí¼ë ¼ìÓìëË Åøìóìæ vöâæ Ììí×• vçâæÈ Ììí× èûèÐ,% Åøìóìæ¯
Ììâëì ôçIèÜ è÷íÿë ¼ìðìíöÖ ¼âìä Èèçðìí¼ë ÅøìóìæIèÜíô ûãíÄ èæíç øìèë¯
vûìÄìø§ìë ¼ãèûÓìë äæÖ âæ¼ìâàíÜë ¼ãøèëè÷ç ¼ìÓìëË ôìèðèæíô Íôèå vëÔìè÷írë ¼ìðìíöÖ
Åøèòç ôëì vöíç øìíë_
âæ¼ìë äˆŠ âæ¼ìë øïäì«*ìè:ë ÌèÛÜì» âæ¼ìë èûäú ÌèÛöìæ
ëìÔìÜíóë øãíäì
ðì¼ìæ-vðìí¼æ øìÜì
÷þìíóë ëìíäÖ û¼ûì¼ôìëé väíÜíóë øãíäì
¼æôìë øãíäì
÷þìíóë «*èçô—Üçì
ÓˆHQè? ë ûÓ
ÜÔé`óíëë âüçÖh • vûTÜìë Ûì¼ìæ ß t¬ìH âéë äéûæÜìÛ
÷þìíóë øãíäì âæ¼ìë «*èçVìÜìÛ

âæ¼ìâàÜ ôìèðèæ ÌìóíÜ vóûé âæ¼ìë «*èçVì ôìèðèæ¯ vóûé âæ¼ì ¹âìˆHíú ¼âìíäë ÌûçÜûçÞé
¼@eóìíúë ôìí× ‘väíÜ• ëìÔìÜ• ô·»ô’/ Óæé ûèËô ß âã¼Üâìæ Ðì¼ô-¼@eóìíúë ôìí× ‘÷þìó ß ðì¼ìæ-
vðìí¼æ’ «*èçVìÜìÛ ôíëí×æ¯ ÅE÷ vx*èËë èð`óã¼âìíä çþìíô «*èçVì èóíúí×æ âïÜç æìëéëìÈ ‘¼æôì ß
vûTÜì’¯ âæ¼ì âüçíô «*ìË èóíç øìíëæ ‘ÜÔé`óë’• ¼@øó èóíç øìíëæ ÌÇûì ´ç¼@øó èØèëíú èóíç
øìíëæ ‘ëìÔìÜ ß väíÜíóë ¼@øó èóíE×æ• ÷þìíóë ´ç¼@øó èØèëíú èóíE×æ’¯ Íû¤ «*íúìäíæ «*èçtøÓÞé
Ðèkíô ûÓ ôëíç øìíëæ ‘ÓˆHQè? ë ûÓ’¯ ¼ãçëì¤ vóûçìë äíˆŠë vø×íæ «*ìÇèâô Ûìíû vö Ûéèç ß vÛìíùE×ì
è¹úìÐéÜ Çìíô çì ÍÔìíæ tø,%¯ âàÜôìûÖ-ë÷èúçìëì Í èû»íú ¼í÷çæ è×íÜæ¯ vôçôìóì¼ váâìæí`óë
76
âæ¼ìâàíÜ “øïäì «*÷ìíë væçë øëâìÐÞ” Ì¤íÐ væç âæ¼ìíô ûíÜí× “èû§@¬æH ì èûíæÝÍ èçæ Ûhûíæ Ý æì
øïèäû vôìæ äæì¯” Ììûìë ÍôÇìß ûÜíç vÛìíÜèæ “¿¿¿ çíû âìçì Ý ðíû ûëóìçì Ý vö äæ øïäæ ôíë¯”
÷þìíóë øìÜìë ¼íà èâíÐ Ììí× vûTÜì ÜÔé`óë øìÜì¯ Üá ôëíÜ vûìÄì öìíû ÍÈ øìÜìèå ÷þìíóë
øìÜìë vÇíô øüÇô¯ «*ì÷éæ Óèëré vóûéë ðìíç Ð¼Öíóûçìë âüçÖh ß øãæäÞéûæÜìíÛë ùGF «*÷èÜç è×Ü
ô·è»èÛè+ô âìç·çìè¬Qô Ÿ ¼âìíä¯ ûì¤Üì vóíÐ ô·è»ôìíäë ¼âú vûTÜìë Ûì¼ìæùéç ðç¯ Íë vÇíô Ìæãâìæ
ôëì öìú vûTÜì ÜÔé`óë øìÜìë âïíÜ Ììí× Ð¼Öíóûçì ß Óèëré vóûéë ùGF¯ âìç·çìè¬Qô Ÿ ¼âìíä vôìíæì
øãë»g íô ðçÖì ôíë Ð¼Öíôè\ô ÍÈ ëk«*Çìèå (blood wright) øìÜæ ôëì ðç¯ ¼âìäûÖûòìë
øèëûçÞíæë ¼íà ¼íà øãë»g Ùìèçæé ëâËé ðíú ÅÒÜ øèçûuçé ¼çé¯ Ììâìíóë âíæ øí§ öìíû ÷þìó
vûTÜìíô vÜìðìë ôÜìÈ v¼ºo ôëíç ûíÜè×Ü¯ vûTÜì vÜìðìë ôÜìÈ v¼ºo ôíë «*âìË ôíëè×Ü çìë ¼ìâÇÞÖ¯
Ììóíç vÜìðìë ôÜìÈ v¼ºo ôëì âìíæ vçì æì-ÌWhèëç ûéäíô ÌWhèëç ôëì¯ vûTÜì çì øìíë¯
ô·è»ûÖûòìë ¼íà vûTÜìë vöìíùìíöìù èæèfçÛìíû «*âìË ôíë ÍÈ ôìèðèæ¯
âæ¼ìâàíÜë ðì¼ìæ-vðìí¼æ øìÜìèå èûíÐ» Iëg&øïË¯Þ Íôåh ÜáÖ ôëíÜÈ vóÔì öìíû Íë âíÓÖ
ëìäÊæèçô Èèçðì¼ Íû¤ ¼âìä Èèçðìí¼ë èûíÐ» «*ûËçì è¹úìÐéÜ¯ Èúã¤ (Jung) t¬íH «‰ë óãèå ôìëË
tø,%Ûìíû ÅíGXÔ ôíëí×æ çþìë ë÷æìú¯ ÍÈ ôìëËóãèå ðÜ Ìûóâæ ß ÈE×ìøïëË¯ âÓÖöãíùë ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë
ÌìÔÖæôìûÖIèÜíç ÈE×ìøïëíËë ôìGFèæô èûûëË Íôèå ¼ìÓìëË Ùåæì¯ ðì¼ìæ-vðìí¼æ øìÜìú èûèäç èð`óãë
vóûé âã¼Üâìæ Ðì¼ôíóë vöÛìíû ÌìÜôhèÐ ß ÛéâëgíÜë ¼ìðìíöÖ æì¬t¬ì? æìûãó ôíëæ çìíç èûèäç èð`óãë
t¬«
H ø‰ ëï Ë ðú¯ èûäú Ií:ë ôìíûÖ vðìí¼íæë âìíúë øèë÷úûìðé øúìëøÂdèk óãèå ðÜ ¥
“v¼È è×Ü èð`óãë ôæÖì çìë ô@‡ÞØíÜ Ý èûûìð ôèëÜ ôìèä Óèë Ììèæ ûíÜ¯¯”
â¬Qû? Ö èæ,eíúìäæ¯ ðì¼ìæ-vðìí¼æ øìÜì vö ¼âìä Èèçðì¼íô tøÐÞ ôíë Ììí× çì vûìÄì öìú¯
ÍÈ ôìèðèæë âíÓÖ ¹íâ ¼âˆHú-Í»Ëì öãk ðú¯ èPä-û¤Ðéóìí¼ë ôìûÖ vÇíô Íôèå Ì¤Ð Åºoìë ôëì öìô ½
“çìë âìíÄ Íôäæ äìèç âã¼Üâìæ¯
v¼ ûíÜ Åè÷ç æú ëìÔ èð`óãúìæ¯¯
ÍôÈ ÉxHë vóÔ èð`óã âã¼Üâìíæ¯
öìë çìë ô@‡Þ v¼È ôíë ÓâÞÚìíæ¯¯
¼ôíÜë ôhÜì÷ìë ¼üèäÜì vùþì¼ìÈ¯
øì»„ ðÈúì çìíç vôìíæì ôìöÞ æìÈ¯¯”
ÍíõìúìõÞ è¼-èõâô çþìë ‘The Sound of Silent Guns and Other Essays’ †Œíp Íôèå è×ˆ‰
âæ¼ìâàÜ øãèÇíç «*ì: ðì¼ìæ-vðìí¼íæë èûè÷r ëCøìQ?ë ôìèðèæ ÅíGXÔ ôíëí×æ¯ ÍÈ øãèÇíç Ììí× èÐû
âã¼Üâìæ öãûì ðíú óãùìÞ íô Ó»ÞË ôëìë ØíÜ ðì¼ìæ-vðìí¼íæë äˆŠ ðÜ¯ vûìÄì öìú ðì¼æ-vðìí¼æ øìÜìú
èð`óã âã¼Üâìíæë èûíëìÓ ß èâÜíæë Íô Pìè`Pô Èèçðì¼ ÌìÛìè¼ç¯
âíæ ëìÔíç ðíû âæ¼ìâàíÜë ôìèðèæûü+IèÜë âíÓÖÈ ™Óã æú åhôíëì ÅíGXíÔë âíÓÖß ëíúí× èûèÛˆ‰
¼ìâìèäô ëéèç-æéèçë Èèçðì¼ùç èûæÖì¼¯
4¿2 vôçôìóìí¼ë âàÜôìûÖ
vôçôìóì¼ váâìæí`óë øìÒÖì¤íÐë ÌìíÜì÷æìë Ììíù Ììâëì ÍÈ âàÜôìûÖèåë ÙåæìIèÜíô ôìûÖèåë
ùÒæìæã¼ìíë èûæÖ¬t¬? ôëíç ÷ìÈ¯ vûìÄìë ¼ãèûíÓë äæÖ Íôèå ×ô vóßúì ðÜ¯
77
ùÒæùç ¼ìëèË
vôçôìóìí¼ë
âàÜ-ôìûÖ
vóûÔ„ æëÔ„
1¿ û`óæì ‘âæ¼ì• ùíËÐ• ¼ët¬ç
H é• ¾÷çæÖ• 1¿ ëìÔìÜíóë âíÓÖ øïäì «*÷ìë
ø˜íóûçì• vóûíóûé û`óæì’ 2¿ ðì¼ìæ-vðìí¼æ øìÜì
2¿ ÐôûËÞæì 3¿ ÷þìíóë øìÜì
3¿ ¼üè,%øìÜì
4¿ âæ¼ìë äˆŠ
5¿ âæ¼ìë ¼íà ÷„éë P`P ÷þìíóë «*äì ÷þìíóë ûaão vûTÜì ÜÔé`óë
6¿ âæ¼ìë èûûìð äìÜã-âìÜãë ôìí× ÓˆHQè? ë ûÓ ûü+ìQ?
7¿ ¼øÞÛíú âæ¼ìë øèçë øÜìúæ øïäì «*÷ìë
8¿ Ììè¬t¬í? ôë äˆŠ 4¿ ÷þìíóë âæ¼ì øïäì ô¿ ÜÔé`óë èûûìð «*¬t¬ì? û
9¿ âæ¼ìë øïäì «*÷ìíëë ûì¼æì Ô¿ vûTÜìë vöìùÖçì èû÷ìë
ù¿ vûTÜìë-ÜÔé`óíëë èûûìð
‘øìÒÖ’ Ù¿ ÜÔé`óíëë ûì¼íë âüçÖh
Â¿ ÜÔé`óëíô ûþìè÷íú vçìÜìë
äæÖ vûTÜìë «*úì¼
÷¿ ÜÔé`óíëë øãæäÞéûæ ÜìÛ
×¿ ÷þìíóë âæ¼ì øïäì ‘4’
ÍÈ ùÒæ-è÷rèå Üá ôëíÜ vôçìôìóì¼ váâìæí`óë âæ¼ìâàíÜë ôçIèÜ ¾ûèÐ,%Ö Ììâìíóë ÌìÜìóì
ôíë v÷ìíÔ ø§íû¯ v¼È ¾ûèÐ,%ÖIèÜ ¼ïrìôìíë ÅíGXÔ ôëì öìô¯
i) ÜáËéú û`óæì Ì¤íÐ “¾÷çæÖû`óæì” ëíúí×¯ Íë vÇíô «*âìèËç ðú ÍÈ âàÜôìûÖèåë ¾÷çæÖíóû
‘1486-1533’ øëûçÞé-ôìíÜë¯ Ìáú ôúìÜ ß è÷rì vóû ¼@øìèóç “vôçôìóì¼ váâìæí`óë
âæ¼ìâàÜ” ôìíûÖ ë÷æìôìÜ Úìøô Íôèå vxXìô øìßúì öìíE×¯ “ÐïæÖ ë¼ ûìË ÐÐé Ý èÐúíë âæ¼ì
Ììè¼ Ý ÌìíóèÐÜì ëè÷íç âàÜ¯” ÍÈ vxXìô Ìæã¼ìíë 1560 Ðíj ÌÇÞìÁ 1638-39 èÔušìíj
vôçôìóì¼ ôìûÖ ë÷æìë ÌìíóÐ øìæ¯ ÌÇÞìÁ vôçôìóìí¼ë ôìûÖ ¼:óÐ Ðçíôë ë÷æì¯
ii) vôçôìóì¼ váâìæí`óë ôìíûÖë ÐôûËÞæ Ì¤Ðèå èûíÐ» Iëg&øïË¯Þ ÍÈ Ì¤Ð ¼âôìÜéæ Èèçðìí¼ë æìæì
¼ïr Ôþíã ä øìßúì ¼@¬ûc ¯ ¼ãÔâú âãíÔìøìÓÖìú çþìë âÓÖöãíùë ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë çÇÖ ß ôìÜ¹â” ûÈíç
Ìæãâìæ ôíëí×æ ôèû vôçôìóìí¼ë ôìûÖë÷æìôìíÜë ¼íà èûÃhóì¼ ß äëìâíGXë ¼âíúë ¼âìøçæ
Ùíåí×¯ Íþëì ¼:óÐ Ðçìjéë âìÄìâìèÄ øöÞQ? äéèûç è×íÜæ¯
iii) vôçôìóì¼ váâìæí`óë ôìíûÖ âæ¼ì ÷èërèå èûíÐ» Iëg&øïËÞ ðíú ÅíÒí×¯ âæ¼ì ÷èëír âìæûìúæ
Ùíåí× vöæ¯ èûâìçì ÷„éë óãûÖÞ ûðìë vÇíô ™ëg ôíë ¼øÞÛíú t¬ìH âéë øÜìúæ øöÞQ? Ì¤Ð øìÒ ôëíÜ
78
Íôèå vâíúë óãÛìÞ íùÖë ôìèðèæ âãÔÖ ðíú ßíÒ¯ çíû âæ¼ì øïäì «*÷ìíëë øºoèçùç vôìíæì ëCøìQ?ë ÍÈ
âìæûìúíæë ØíÜ ¼@¬ûc ðúèæ¯ âæ¼ìë ¼ð÷ëé væç âæ¼ìíô øãíäì «*÷ìíëë äæÖ vö óãèå øëìâÐÞ èóíúí×
çìíç âàÜôìíûÖë vóûéëCíø t¬ëH ø C tø,% ðíú ÅíÒí×¯
ô¿ æì øïíä vö äæ ôèðíû ¼øæ ûè¼úì çìë èÐúíë¯¯
æë óãëìÐú Í âèç æì Üú vóÔìÈû èû§@¬æH ì¯
èû§@¬æH ì èûíæ Í èçæ Ûhûíæ æì øïèäû vôìæ äæì¯¯
Ô¿ çíû èûxHâìçì ðíû ûëóìçì vö äæ t‡ëË ôíë¯¯
Óæøãr ûë èóíû vùì èû¬t¬ë? vö äæ vçìâìíë v¼íû
vôçôìóìí¼ë ôìûÖ ¾÷çæÖ-øëûçÞé¯ çûã vôçôìóìí¼ë ôìíûÖ èô¬Q; ¾÷çæÖ-«*ûèçÞç ÌÊðçhôé Ûèkë
vôìíæì «*Ûìû væÈ¯ Ûéèç«*óÐÞæ Íû¤ ¼@øó«*óìíæë âìÓÖíâ vóûé øïäì Ììóìú ôíë¯ ÍÈ ÛéèçÓíâÞë
¼âìíÜì÷æì ëíúí× “¾÷çæÖÛìùû”ç-Í¯ “¾÷çæÖÛìùûç”ôìë ¾÷çæÖøïûûÞ çÞé æûPéøÓìíâë ÓâÞéú Ìûòìë
èûûëË èóíç èùíú âóÖâì¤¼ Üíú Ðèkøïäì ôëìë ôÇì èçöÞôÛìíû ÅíGXÔ ôíëí×æ¯ ÍÈ ÛéèçÓâÞ ûì
vðçhÓíâÞë èûøëéíç óþìè§íú ¾÷çæÖíóû çþìë ÌÊðçhôé v«*âÓâÞ ß æìâÛèkûìó «*÷ìë ôíëæ¯ ÛéèçÓíâÞë
óìøå vö Ííç ôíâèæ vôçôìóìí¼ë ôìûÖ ø§íÜ çì våë øìßúì öìú¯ ûë¤ âæ¼ìë øïäì«*÷ìíë ÍÈ
Ûéèç«*óÐÞæ ß ¼@øó«*óìíæë ¼ïrÈ âãÔÖ ðíú ÅíÒí×¯ øïäì«*÷ìë ÙåæìIèÜ Üá ôëíÜÈ çì våë øìßúì
öìíû¯ Íôèå ¼ìëèË «*óìæ ôëì ðÜ ½
øïäô ¼@eóìú øïäìë ôìëË
ëìÔìÜíóë âíÓÖ øïäì «*÷ìë âæ¼ì ëìÔìÜíóë vùì¼@øó øïëË ôíë ß øíë Óæ¼@øó «*óìæ ôíë¯
ðì¼ìæ-vðìí¼æ ‘âã¼Üâìæ’ âæ¼ìë óâææéèçíç ðì¼ìæ-vðìí¼æ Ûú vøíú øãíäì ôíë¯
väíÜ ‘äìÜã - âìÜã’ ¼@øó «*óìíæë âìÓÖíâ øïäì «*÷ìë
÷þìó ¼óìùë ÷þìíóë øãríóë âæ¼ì ðçÖì ôíë ß øíë vûTÜìë «*ìÇÞæìú ÜÔé`óë¼ð
âüç øãríóë èØèëíú vóú¯ ¼@øó«*óìæ ôíë¯
4¿2¿1 âæ¼ìâàÜôìíûÖë ôìèðèæ-ôìÒìíâì
âæ¼ìâàÜôìíûÖë ¼¤èá: ôìèðèæ-ôìÒìíâì vÛîíùìèÜô èóô vÇíô vóûÔ„ ß æëÔ„ ÍÈ óãÈ Ûìíù
èûÛk¯ ÌûÐÖ æëÔí„ë âíÓÖ vóûÔ„ èâíÐ öìú¯ ôìèðèæ Åøôìèðèæ ¼âèˆHç¯ Íôèåë ¼íà ÌíæÖë vöìù
èÐèÇÜ¯ ™Óã âæ¼ìë èûäúôì)áìÈ ôìèðèæIèÜë vöìù¼ïr¯
4¿3 ÷þìó ûü+ìQ?
Ììâìíóë «*÷èÜç øìíÒ ÷þìó ¼óìùëíô Ììâëì vóûí°ìðé ûíÜ äìèæ¯ 1940 èÔušìíj ôìèÜóì¼ ëìú çþìë
“¾ûôìÜé” ôìûÖ†Œíp “÷þìó¼óìùë” æìâô ôèûçìèå ÌQ?ÛkÞh ôíëè×íÜæ¯ “Í ûíàë ¼âçíÜ ç·ËÜçì IGŠóíÜ
ûOäúé ûætøèç” vö ÷\Óë ûéë ôèûçìèåíç çìë û`óæì Ììí×¯ ôèûë «*ìèQ?ô è¼ºoìQ? ½ âìæãí»ë ô·øìë
øíë vóûâèðâì èæÛÞë ôíë¯ ÍÈ èûíxX»Ë çìÁøöÞøËï ¯Þ âìæûçìíûìíÓë (humanism) Ûìûæìú ÅPãºo ðíúÈ
ôìèÜóì¼ ëìú ÍÈ ôèûçìèå èÜíÔè×íÜæ¯ âæ¼ì ÌæÖìúÛìíû ÷þìóíô óâæ ôëìë v÷,%ì ôëí×æ ß ÷þìó âæ¼ìë
óâææéèç Ì†ŒìðÖ ôëí×æ ÍÈ ûü+ìQ? vÔúìÜ ëìÔíÜ ÷þìó ôìèðèæíô vóûçìë ÌæÖìíúë «*èç âìæãí»ë è÷ëQ?æ
79
Ü§ìÈ èðí¼íû ø§íç ÈíE× ôíë¯ Ìì™íçì» Ûªì÷ìöÞß çþìë “ûì¤Üì âàÜôìíûÖë Èèçðì¼” ûÈíç èÜíÔí×æ
“æìëìúËíóíûë ôìíûÖë Ììë Íôèå «*Óìæ ¾ûèÐ,%Ö ÍÈ vö çþìðìë ôìíûÖë øèë¼âìè:ë øèëôGFæì ÷þìó ¼óìùíëë
÷èëírë Ììæãøèï û[Þô ¼ìâJ¼Ö ëáìú ¼ìÇÞô ðÈúìí×¯ èçèæÈ ÷þìó ¼óìùëíô èóúì ûìâðí¬t¬? âãÔ æì èØëìÈúì Íôèå
ØhÜ èóúì øïäì ôëìÈúìí×æ• èô¬Q; ÌæÖìæÖ vôìíæì vôìíæì ôèû• Íâæôé èûäú I:ß çþìðìíô èóúì Ùåì ôèëúì
âæ¼ìë øïäì ôëìÈúì ôìíûÖë Åø¼¤ðìë ôèëúìí×æ¯”
ôìèÜóì¼ ëìú ß Ìì™íçì» Ûªì÷ìíöÞë ÍÈ è¼ºoìQ? vÇíô ÷þìó ÷èër ¼@øíôÞ Ììâìíóë âíæ ôçIèÜ
ÓìëËì óìæì ûþìíÓ¯
i) ÷þìó Ìì¼íÜ vóÐí°ìðé• âìæûçìûìóé¯ ûþì ðìíç ØhÜ èóíú vÐ» øöÞQ? øãrít¬ð‰ -øëûÐ ÷þìó âæ¼ìë øãíäì
ôíëí×¯ âæ¼ìß ÷þìíóë ßÈ ûþì ðìíçë ØhíÜÈ çh,%¯
ii) âæ¼ìâàÜ ôìíûÖë âìÓÖíâ vÐ» øöÞQ? vöæ ÷þìíóë «*ìÓìæÖÈ ¼ïè÷ç ðÜ¯
ÍÈ è¼ºoìQ? †ŒðË ÌûÐÖ Íç ¼ðä æú¯ Ììâìíóë øìÒÖ vôçôìóì¼ váâìæí`óë “âæ¼ìâàÜ” ôìíûÖëÈ
÷þìó Ùåì ôíë âæ¼ìë øãíäì ôíëí×¯ ÍÈ èû»úèåíô Ììâëì vôâæ ôíë èûíxX»Ë ôëûÀ û¬t¬ç ; øíá æìëìúË
vóû ×ì§ì Ììë ôìíëì âæ¼ìâàÜôìíûÖÈ ûþì ðìíç øã,ø«*óìíæë Ùåæìèå væÈ¯ Ììûìë ÷þìó æìëìúË vóíûë
ôìíûÖß ûþì ðìíç ØhÜ èóíú vÐ» øöÞQ? Ùåì ôíë âæ¼ì øãíäì ôíëí×¯ æìëìúË vóíûë ôìíûÈ Ììí×_“øïíä
¼ìÓã Íô âæè÷í+¯ Ý ™æ vë âüóíàë Ó[èæ Ý Ðb Ù–åì ëì¼íûËé Ý èûûìóé Ôè„Ü Ììèä vðìíQ?¯” ¼ãçëì¤ ÍÈ
øãíäì ôëìë ûü+ìQ?èåíô ûÖìÔÖì æì ôíë ÷þìóíô vóûí°ìðé âìæûçìûìóé æìúô èðí¼íû «*èçVì ôëì öìíû æì¯
Ìì¼íÜ âæ¼ìâàÜ ôìèðèæë âíÓÖ ¾Ðû ß Ðìk ¼¤t¬›èü çë P`P èæèðç Ììí×¯ ûàÛ—èâíç ëè÷ç
“ûüðºoâøÞ ëã ìË”• “ø‚ìøãëìË” ß “vóûé Ûìùûç” âæ¼ìë ÅíGXÔ øìßúì öìíû¯ ûàÛ—èâíç ëè÷ç øãëìËIèÜíç
ûuìsËÖ ¼¤t¬›ìë èû¬t¬ì? íëë «*è¹úì tø,%¯ ÌûuìsËÖ vóûíóûéíô øãëìË ë÷æìë vôîÐíÜ ûuìsËÖ vóûøèëâ„íÜ
òìæ vóßúì ðíE×¯ Ííç ûuìsËÖ ¼¤t¬›ìíëë óìøå ×è§íú ø§í× ûüð+ë äæíùìVéë âíÓÖ¯ ¼ìàéô·ç vóûçìë
âíÓÖ ûuìsËÖ ß ûuìsíËçë vóûÛìûæìë ¾ûèÐ,%Ö èâíÐ öìíE×¯ ÍÈ øºoèçë âÓÖ èóíú èÐûíóûçìë «*èçVì
Ùíåè×Ü âàÜôìíûÖë vóûíóûéë ÌìíùÈ¯
vûó†ŒìðÖ Íû¤ vûóûìðÖ èÐíûë ÍÈ óãÈ ëCíøë ôÇì ûíÜæ çìè+Uôëì¯ ÍÈ óãÈ âïèçÞë âíÓÖ ¼ìàéôëË
Ùíåè×Ü¯ ¾ûèóô ëg°íóûçìÈ ôìÜ¹íâ èÐíû øèëËç ðíE× vûóøpéëì ÍôÇì èûxHì¼ ôíëæ¯ ëg° vóûçìë
è¹úìíárèå ¼ãèû¬t¬ç ü? ¯ öìít¬›ë “èæëgk” Ìæãöìúé “ëg°” Ðj ëg Óìçh vÇíô èæ,øˆ‰_Ðj ôíë ûíÜ ëg°¯ ëg Íû¤
°g ‘ùèç’ Óìçh vÇíô èæ,øˆ‰_Ðj ôëíç ôëíç ùâæ ôíë ÍÈ ÌíÇÞ ëg°¯ ¹`óæëç ëgí°ë ¹`óíæë vðçh
èðí¼íû æìæì vøîëìèËô ‘°¿ “èûÃhøëã ìË”• v¼îëøãëìË’ ôìèðèæ «*÷èÜç ÇìôíÜß Ììâìíóë ûãÄíç Ì¼ãèûíÓ ðú
æì ëg° Ììóíç Ä§ ûì Äí§ë vóûçì¯ ÍÈ ¾ûèóô Äí§ë vóûçìèå Ìè†‰ ß ¼ïíöÞë ¼íà ¼âìøèçç ðíúè×Ü¯
Í×ì§ì várøèç ëg° ‘“ûìä¼íæ”ú ¼¤èðçì”’ çt¬›ë-ÌèÓøèç ëg° ‘“öäãíûÞó”• 16Ý20 16Ý21’ vóûçìèåë èûè÷r
ÌèÓôìëíáírë «*âìË vóú¯ ¾ûèóô öãíùÈ ëg° èÐû æìíâ ÌèÛèðç ðíúè×Ü¯ Í «*¼íà t‡ëËéú ¥ “æâ¥
Ð¤Ûûìú ÷ âíúìÛûìú ÷ æâ¥ Ð¤ôëìú ÷Ý âút¬›ëìú ÷ âæ¥ èÐûìú ÷ èÐûçëìú ÷” ‘ûìä¼íæèú ¼¤èðçì• 16Ý41’
vûóûìðÖ èÐíûë ôÇì öþìëì ûíÜæ çþìëì «*ìùìöÞ è¼aã¼o ÛÖçìë ¼íà èÐíûë ¼@øôÞ òìøæ ôíëæ¯ çþìíóë
âíç è¼aã¼o ÛÖçìú âìç·ôìøãíäìë ¼íà èÐíûë øãíäìß «*÷èÜç è×Ü¯ v¼Ôìíæ vöìùì¼íæ Åøèû,% ÏÓ[ÞèÐx‰
ÐüàèûèÐ,% vóûâïèçÞë ÷ìëøìíÐ ûìÙ• ðìèç• ù„ìë• vâ» Íû¤ ÌíÓìíóíÐ ðèëË vÔìóìÈ ôëì Ììí×¯ Íèå
ø™øèç âïèçÞ¯ Í×ì§ì èÐû èÐèûäíæë vóûçì (tribal god) ÍôÇìß Ìíæíô Ìæãâìæ ôíëæ¯ èÐíûë
vûóûìðÖ ëCíøë Èèàç Ììí× âðìÛìëíçë óáöíÚë ôìèðèæíç¯ ûàÛ—èâíç èÐûèåíôß ÍÈ óãÈ Óìëìú
èâèÜíú væßúì öìú¯ çì ×ì§ìß vóûçìèåë âíÓÖ òìæéú èô×ã ¾ûèÐ,%Ö è×Ü¯
80
ûàÛ—èâë èÐíûë âíÓÖ vö vûó†ŒìðÖ ß vûóûìðÖ óãÈ ëCø èâíÐ Ììí× Íôèå ¼ìëèËë âìÓÖíâ çì vóÔìíæì
vöíç øìíë¯ ÍÔìíæ vÜÔëCøIèÜë ÅíGXÔ ôëì ðÜ¯ ÍÈ vÜÔëCøIèÜ ¼ã«÷* èÜç vâîèÔô ëCø «*¼ç ï ¯
várøèç ëg° èÐûìúæ ôìíûÖ èÐû ô·è»ôìíöÞë ¼íà «*çÖáÛìíû öãk¯
ûìä¼íæèú ¼¤èðçì ‘16Ý18’
óáöÚ ‘âðìÛìëç’ óáöíÚë ôìèðèæ Ììí× ÷„éâàíÜ ‘ôèûôWË âãô`h ó’ èÐûìúæ
‘ëìíâxHë Ûªì÷ìöÞ’ ß Ìˆ‰óìâàÜ ‘Ûìëç÷\’ ôìíûÖ¯
øì™øç ¼ïrâdd ‘5Ý3• 5Ý7’ ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë èÐû Ût‡âú• xŠÐìæ÷ìëé
Ìæã¼ìíë ¼ìÓô v«*íçë âíçì
Ìì÷ëË ôëíûæ
èÐíûë ÍÈ èâx*¼+Uëø C èå âàÜôìíûÖë vóûéíóë «*èçVìÜìíÛë øïíûÞÈ ¼ãùèÒç¯ ØíÜ âàÜôìûÖIèÜíç èÐû
ÌæÖìæÖ vóûíóûéë «*èçVìë Åøìú èðí¼íû ûÖû´ç¯
âæ¼ìâàíÜ æéÜô. èÐíûë «*-«*èçâì vÛíÂ øí§í×¯ èÐû v¼Ôìíæ æéÜô. æú¯ âpæäìç èû»øìæ
ôíë âæ¼ìâàíÜë èÐû âìëì vùí×¯ v¼È èÐûíô ûþìè÷íúí× âæ¼ì¯ ÌÇÞìÁ âæ¼ì èÐíûë vÇíôß ÐèkÐìÜé¯
èÐû öèó vøîëìèËô øèëâ„íÜ òìæ øìú çìðíÜ ÌèÓôçë áâçìë ÌèÓôìèëËé âæ¼ì øìíû æì vôæÀ
¾Ðû-Ðìk ¼@eóìíúë ÍÈ vôîÐÜé P`P èâÜíæë Èèçðì¼È ÷þìó-âæ¼ìë ¼@øíôÞë èûæÖìí¼ èæèðç Ììí×¯
¾Ðû ÷þìó âæ¼ìë øïäì ôëíÜ âæ¼ìë áâçìë t¬éH ô·èç äãåíû• ôìíäÈ ÌæÖíóë Ììë âæ¼ìøïäìú Ììøè+
Çìôìë ôÇì æú¯ ÷þìíóë èô¼Öìú ÍÈ ¾óû«*ôGFæì Ôãû tø,%¯
÷þìó ¼óìùíëë Ñèçðìè¼ôçì èæíú æèÜæéôìQ? ÛªÐìÜéë âíçì vôÅ vôÅ âìÇì Ùìèâíúí×æ¯ ÷þìíóë
ûì¼Û—èâ ÷@øôæùëéíô è÷èÿç ôëìë v÷,%ì ÌíæíôÈ ôíëí×æ¯ âæ¼ìâàÜôìëëì ÷þìíóë Ñèçðìè¼ôçì
èæíú ûÖ¬t¬? è×íÜæ æì¯ vÜìôx*gèçíç ûèËôäìèçë ¼âüèºoë ¼âíú ÷þìíóë ôìèðèæ ùí§ ßÒì ¼@¬cû¯
âæ¼ìâàÜôìèðèæ ë÷æìë ¼âú ÷þìó ¾óûÐèk¼@øˆ‰ øãë»g ðíú ÅíÒí×¯ vôçôìóì¼ váâìæí`óë ôìíûÖ
¼âã°âpíæë ØíÜ ÌæÖìæÖ vóûçìë ¼íà ÷þìó ÅíÒ Íí¼í×¯ èPä û¤Ðéóìí¼ë ôìíûÖ ÷þìó Ììóíç ø™¼Ôì
Îè»¯ ¼øÞó¤Ðíæ çìë vøì»ì øìèÔë âüçÖh ðíúí× ûíÜ v¼ âæ¼ìèûíëìÓé¯ Í×ì§ìß âíæ ëìÔíç ðíû ÷\
æìâèå ùïÆìÇÞûÖJô¯ èû«*óìí¼ë ôìíûÖ Ììí× “âíðíÐë ÷í\ äˆŠ ðÈÜ Èðìë¯ Ý æìâ âæ¼ì èæëJæ Ìûçìë¯¯”
æìâ ¼ìèðíçÖß ÷\Ðjèå ùïÆìÇÞûÖJô¯ èÐíûë ÷\ ÌÇÞìÁ èÐíûë ûéöÞ• èæèðçìíÇÞ ¼üè,%ë Ìâüç¯ ÷þìóß
èÐûèÐ»Ö¯ vûìÄì öìú âæ¼ìâàíÜë ôèûëì ÷þìóíô vóûí°ìðé ÷èër èðí¼íû èæâÞìË ôíëæèæ¯ ÷þìó-âæ¼ì
Pí`Pë ¾óû ôìëË èæíóÞÐ ôëíç v÷íúí×æ¯ ÍÈ ÷þìó «*ûÜ «*èçô—Üçìë øë Ùåì ôíë âæ¼ìøãíäì ôëÜ¯
«*èçô—Üçìë ¼ïír Ììâìíóë èÐ™øìÜ ß ëìûíËë ôÇì âíæ ø§íû¯ “Ûìùûç” èÐ™øìíÜë vóûèûíëìèÓçìíô
¾ûëë¼ ‘«*èçô—Üçìë âìÓÖíâ Ûäæì• ÐrgÛìíû Ûäæì’ èóíú ûÖìÔÖì ôëì ðíE×¯ ÍÈ ¼ïírÈ ô·è+ûìí¼ë ëìûË
ëìâÛk¯ «*ûÜ «*èçô—Üçìë øë ÷þìó öÔæ âæ¼ìøïäì ôíë çÔæ øíëìíá vóûé âìðìKÖÈ ¼ïè÷ç ðú¯ «*ûÜ
«*èçô—Ü ¾Ðûß vóûéë øïäì ôëíç ûìÓÖ ðíúí×¯ ¼ãçëì¤ ¼ìÓìëË âìæã»ß øïäì ôëíû¯
4¿3¿1 ÷þìó ôìèðèæë ¼¤èá: ôìÒìíâì
÷þìíóë ôìèðèæë âíÓÖ æìæì¬t¬ë? èæèðç Ììí×¯ ÍÈ ôìèðèæèå âÓÖöãíù vöÛìíû Ììt¬ìH óæ ôëì ðç ÌìÓãèæôôìíÜ
v¼Ûìíû Ììt¬ìH óæ ôëì ðú æì¯ ¾Ðû-Ðìk Pí`Pë Èèçûü+ ÌìÓãèæô øìíÒ vóûí°ìðé æìúíôë ôìèðèæ ðíú ÅíÒí×¯
81
4¿4 vôçìôìóì¼ váâìæí`óë vûTÜì
øìèçûuíçÖë âïÜÖíûìÓ ß æìëéë Ì¼ðìú& vûTÜì ôìèðèæë âíÓÖ èâíÐ vùí×¯ vôçôìóì¼ váâìæí`óë
ôìíûÖë æìæì Ì¤Ð Åºoìë ôíë èû»úèå vûìÄìíæì vöíç øìíë¯
i) Ùåíôë vûTÜì ÷èër ûËÞæì ½ “ùíä\-ùìèâæé ëìâì ½ ëCíø èöèæ èçíÜì+âì ½ vûTÜì æì÷æé çìë æìâ
ûìë âìí¼ ûìë ûuç ½ øãËÖ èçèÇ ôíë öç ½ vóûôìíöÞÖ ôíë Ìèûx*ìâ¯¯”
vûTÜìë ÍÈ èûûëíË vûTÜì ûuçøëìúËì ëâËé¯ ¼âìä¼¤¼ìë ß øèëûìíëë «*èç ÌìæãùíçÖë vôìíæì rgèå
çìë væÈ vöæ¯ ÍÈ vûTÜìë øìëàâçìë æìæì øëéáì væú ÷þìó¯
ii) ÷þìó ôç·ô Þ vûTÜìë øëéáì†ŒðË_vûTÜìë èûûìðÜ†‰ èòë ôëìë «*¼íà vôçôìóì¼ èÜíÔí×æ ½
“÷çhë Ùåô è×Ü äæì!Þæ ¼ìíÇ¯ çhÜ¼é Ììèæƒì èóÜ óãäæìë ðìíÇ¯¯
çhÜ¼é ûóÜ ¾ôÜ èûÛìë èæËÞú¯ ÜÔé`óíë ôæÖì èóû ¼ìú ûìæÖì ôú¯¯
vðæôìíÜ ÷þìó ûìæÖì ôíû Ììë ôÇì¯ öèó v¼ vçìâìë ôæÖì ðú øèçûuçì¯
vÜìðìë ôÜìÈ èóíû ôèëúì ëaoæ¯ v¼È ôæÖì èûÛì ôíë Ììâìë æ`óæ¯¯”
ÜáËéú vûTÜìíô øìèçûuíçÖë øëéáì èóíç ðíE×¯ ÜÔé`óíëë vôìíæì øëéáì ÌûÐÖ vûTÜìë èøçì ¼ìú
ûìæÖì væúèæ¯ «*¼àç ÅíGXÔÖ vö ¼éçìíôß ¼çéí&ë øëéáì èóíç ðíúè×Ü¯ vôìíæì vôìíæì âàÜôìíûÖ
ÜÔé`óíëë «*ìË èæíú t¬ùH Þ vÇíô èØíë Ìì¼ìë øë ¼éçìë âíçì vûTÜìíôß ¼çéí&ë øëéáì èóíç ðú¯
iii) vûTÜì ß âúæì_æìÇ ¼ìèðçÖÓìëìë ÌQ?ùç Þ âìèæô÷\ ëìäì ß ëìèæ âúæìë ûü+ìíQ?ë ¼íà vûTÜì
ûü+ìíQ?ë æìæì èâÜ Ììí×¯ óãèå ÷èërÈ æìëéë Ì¼ðìú& çhíÜ Óíëí×¯
vûTÜì ôìèðæéíç ûì¼ëÙíë ôìÜ ¼íøÞëì Ííô Ííô «*èû,% ðíúí×¯ vôîÐíÜ v¼È ¼ìíøíóë ðìç vÇíô
vûTÜì çìë t¬ìH âé ÜÔé`óëíô ûþìè÷íúí×¯ v¼¼û vôîÐÜ ûí§ì âäìë¯ vôçôìóì¼ váâìæí`óë ôìûÖ Ìæã¼ëË
ôëì öìô¯
a) ûWëìä ØËéë «*íûÐ_âÓãë ûì÷íæ ß óãÓ èóíú vûTÜì çìíô èæûü+ ôíëí×¯
b) ôìÜó„ ØËéë «*íûÐ_vûTÜì ¼øÞèåíô çìë ÌìKéú ûíÜ ¼í@¬ìH Óæ ôíëí×¯
c) ÅóúôìÜ ¼íøÞë «*íûÐ_vûTÜì ¼øÞèåíô óìóì ûíÜ ¼í@¬ìH Óæ ôíëí×¯
ÍÈ ¼â¬t¬? ¼ìíøíóë ÛhèÜíú vÐ» øöÞQ? ¼ãûËÞ ¼þì§ìèÐ èóíú vûTÜì ð§èø û`óé ôíëí×¯ ÌûÐÖ Íëøë
ÜÔé`óë áhÓìçÞ ðíúí×¯ ûì¼íë t¬ìH âéë äæÖ ëìˆ‰ì ôíë ôYìQ? vûTÜì Ùãèâíú øí§í×¯ v¼È Ìû¼íë ¼øÞ ó¤Ðíæ
ÜÔé`óíëë âüçÖh ðíúí×¯
âìèæô÷\ ëìäì ß âúæìë ôìèðèæíçß æìæì vôîÐíÜ âúæì öâóïíçë çìë t¬ìH âéë ôìí× Ìì¼íç vóúèæ¯
ôÔæß ÛìíÜì ôÇì ûíÜ ôÔæß ÌÇÞ«ó* ìæ ôíë èØèëíú èóíúí×¯ vÐ»øöÞQ? âìèæô÷\ ëìäìë «*ûÜ ç·Ãì
vøíúí×¯ ÍÈ ç·Ãì èæûìëËìíÇÞ âúæì äÜ Ììæíç vùí×¯ v¼È Ìû¼íë öâóïç Íí¼ âìèæô÷í\ë «*ìË ðëË
ôíëí×¯
iv) ÜÔé`óíëë âüçÖh ß vûTÜìë «*èç vóì»ìíëìø_ÜÔé`óíëë âüçÖh ë øíëÈ ÜÔé`óíëë øèëäíæëì vûTÜìíô
vóì»ìíëìø ôíëí×¯ vôçôìóìí¼ë ôìíûÖ Ììí×_“è÷ëË è÷ëË óþìçé Ý èûÛìë âàë ëìèç Ý ûì¼íë ÔìÈíÜ
«*ìËæìÇ” äìçéú øÂdèk¯ vûTÜìíô vóì»ìíëìø ôëì ðíE×• “Ô„ôøìèÜæé” ûíÜ ùìèÜß vóßúì ðíE×¯ t¬ìH âéë
âüçÖh ë äæÖ vöæ vûTÜìÈ óìúé¯ æìëéäéûíæë Ì¼ðìú& ÍÔìíæ «*ôìèÐç¯
82
v) vûTÜìë «*èçÚì_vûTÜì çìë äéûíæë ÍÈ øèëËèçíô vâíæ væúèæ¯ ÜÔé`óíëë äéûæ èØèëíú Ììæìë äæÖ
äíÜ çìë âì`óì¼ Ûìè¼íúí×¯ vûTÜì çìë óìóìíô ûíÜí×_
“¿¿¿Ììèâ ðÈ ô§ðì ëþì§é¯ ôç æì vøÜìû Ììë èæëìèâ»Ö ðþìè§¯¯
âì ûìíøë ûì§é vâìíë Ììë æìèð ¼ìíä¯Ý ¼ôÜ ÛìÅä ¼íà èæçÖ P`P ûìíä¯¯
æìèëû ¼èðíç Ììèâ óãëìáë ûìËé¯”
vôçôìóì¼ váâìæí`óë vûTÜì ÍÔìíæ ÛìíùÖë èûíëìèÓçì ôëìë ¼ìð¼ vóèÔíúí×¯
vi) vûTÜìë öìrì ß ÜÔé`óíëë äéûæÜìÛ_vûTÜì Íëøë æìæì «*èçô—Üçìë âÓÖ èóíú t¬íH ùÞ èùíú vóûçìíóë
çh,% ôíë t¬ìH âéë äéûæ èØèëíú Ííæí×¯ øíÇë «*èçô—Üçì ôâ æú¯ ôÔæß ôìâãô óãäæÞ øãë»g çìíô øÇq,%
ôëíç v÷íúí×¯ ôÔæß ûì «*èçô—Ü øèëíûíÐë âÓÖ èóíú çìíô Ì†Œ¼ë ðíç ðíúí×¯ øèëíÐí» öÔæ v¼ ùüíð
èØëÜ çÔæ vôçôìóìí¼ë ôìíûÖ ÷þìó ûìæÖì ûíÜí× ½
“öìðì ¼íæ ôèë Ììèâ ûìó èû¼@¬ìH ó¯ çììë ÐëË Üû Í û§ «*âìó¯¯
v÷àâãè§ ôìèæ ûèÜ öìíë èóÜã ùìèÜ¯ vôìæd Üìíä çìðìíë ðÈû øãåìJèÜ¯¯
âëË ÌèÓô Üyì â¬t¬ô ? -âãwæ¯ âæ¼ì øïèäíç vâìë æìèð Üú âæ¯¯
vöÈ ðìíÇ øèäæã v¼ìæìë ùíaoxëH é¯ vôâíæ øïèäû çìú äú èû»ðèë¯¯
¼ìèûré ¼âìæ ¾ðÜ øãrûÓï vâìë¯ Ùíëí÷ øìÈÜãþ û¼Öì v÷î! âÓãôë¯¯
vðæ âæ¼ìë øïäì æìèƒ ôèë öèó¯ èûøìíô ðìëìÈ øìí× øìúÖì ø˜èæèÓ¯¯
¼ãçëì¤• “Ííçô Ûìèûúì ¼ìÓã ¾ðÜ ¼ãâèç¯¯ èûûìó Ùãè÷Ü¿¿¿”
ÍÈ Ì¤Ðèåíç vûTÜìë ßøë ¼ìèûréë âìðìKÖ Ììíëìø ôëì ðíúí×¯ ÷þìíóë t¬éH ô·èçíç âæ¼ìß vóûé
èðí¼íû äìíç ÅíÒí×¯
4¿4¿1 vûTÜì ôìèðèæë ¼¤èá: ôìÒìíâì
vûTÜì ôìèðèæ «*- Ìçéíç âìç·çìè¬Qô
Ÿ ¼âìíä ùí§ ÅíÒè×Ü¯ øíë ÍëâíÓÖ æìæì Åøìóìæ «*èû,%
ðíúí×¯ ÍÔæ Ììâëì Íèåíô øèçûuçì ëâËéë ôìèðèæ èðí¼íû øìÒ ôèë¯
4¿5 vôçìôìóì¼ váâìæí`óë ôìûÖâïÜÖ
vôçôìóì¼ váâìæí`óë âæ¼ìâàíÜë ôìûÖâïíÜÖë èû»úèå Ììâëì óãÛìíû ÌìíÜì÷æì ôëíç øìèë¯
vôìíæì vôìíæì øÂdèk ôèû èðí¼íû vôçìóìí¼ë ô·èçí&ë øèë÷ìúô¯ Ìì™íçì» Ûªì÷ìöÞ âàÜôìíûÖë ôèûíóë
øãE×ìæã¼ìëé ûíÜè×íÜæ¯ ÌÇÞìÁ v÷æìôìèðèæë øãæëìûüè+ ôëì ×ì§ì çþìíóë ùçÖQ?ë væÈ¯ ÍôÈ ôìèðèæ èÜÔíÜß
èô¬Q; vôçôìóìí¼ë ôìíûÖë vôìíæì vôìíæì øÂdèkë è÷ëQ?æ ôìûÖ-âïÜÖ Ììí×¯ øìÒÖì¤Ð vÇíô ôíúôèå
ÅóìðëË vóßúì vöíç øìíë¯
ô¿ “â§ìâì¼ äíÜ Ûìí¼ èûøëéç ÙuìË¯ ôóì÷ ÷˜Ü æíð vûTÜìë «*ìË¯¯ óìðíæ èPIË v«*â vûTÜìë ûìí§¯¯””
“óìðíæ èPIË v«*â vûTÜìë ûìí§” øÂdèkèå epigram-Íë ÅóìðëË¯ ÍÈ ¼¤ðç øÂdèkèåíç vôçôìóì¼
v«*íâë ùÛéëçì «*ôìÐ ôíëí×æ¯
Ô¿ “ùðæ ôìææ ûíæ ùâìùâ væÈ¯ èæfÜ ù@¬éc ë äíÜ vôìíÜíç ÜÔìÈ¯¯””
83
ÍÈ ôìûÖ-øÂdèk óãèåë âíÓÖ Ìæã«ì* ¼ ÌÜ¤ôìíëë ûÖûðìë vóÔìë âíçì¯ ù-â-æ-Ü Ó[èæë Ìæã«ì* ¼ ÍÔìíæ
çìëÜÖ Ììíæèæ¯ äÜøíÇë ß äÜøÇ-¼¤Ü†‰ ûæÛ—èâë ¾æ¥ÐjÖ ÍÈ Ìæã«ì* í¼ë ûÖûðìíë Óëì øí§í×¯
ù¿ ØhèÜÜ Ðëéë çìë èûøëéç ùao¯ vûTÜì ôèðÜ vâìë ¼ãÓì âôë`ó¯¯
ÍÈ øÂdèk óãèåíçß vûTÜìë v«*íâë ùÛéëçì «*ôìèÐç ðíúí×¯ È¤íëä«*Ûìû-øïûûÞ çÞé ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë
¾ûÃû øóìûÜé ß ¾ââæè¼¤ð ùéèçôì «*Ëúùéèçôì èðí¼íû øìÒ ôëì ðú¯ vôçôìóìí¼ë ÍÈ ôìûÖøÂdèkIèÜß
èô¬Q; ôâ Iëg&øïËÞ æú¯ vôçôìóì¼ ÍÈ øÂdèkIèÜë âÓÖ èóíú vûTÜì ÷èëírë t¬ìH ç¬¬QÖŸ çhíÜ Óíëí×æ¯
ôìûÖâïÜÖ «*¼íà Ììíëôèå èû»ú ÅíGXÔÖ¯ vôçôìóìí¼ë ôìûÖ øìÒ ôëíÜ Ììâìíóë ÌæÖìæÖ ¼ìèðçÖ-
èæóÐÞíæë ôÇìß âíæ ø§íû¯
ô¿ “èû»ðèë èûíæìèóæé âìú ¾ôÜ çìú¯ ùìàøãíë vûTÜìë âì`óì¼ ÌìÜÖìú¯¯
ûþìíÐë ùäìÜ öç ¼û vùÜ ×ì§Öì¯ Ôìèæ Ôìèæ ðúÖì Ûìí¼ öç ôÜì ù§Öì¯¯”
ÍÈÛìíû ûþìíÐë ùäìÜ ÔãíÜ vÛÜì vÛíÂ öìßúìë ûü+ìQ? “ÌìëûÖëäæé”ë ôÇì âíæ ôèëíú vóú¯
v¼Ôìíæß ÷h@¬ôH øìðìí§ëë åìíæ vÜìðìë ùäìÜ ÔãíÜ äìðìä vÛíÂ öìßúìë ûü+ìQ? Ììí×¯
Ô¿ “vûTÜì ôèðÜ óìóì æ ôìè`óð Ììë¯ ÷þìøìçÜì øãçÖì ëìÔ vâÜìèæë Ûìë¯¯”
“vûTÜì äÜöìrìú öìßúìë Ììíù ÷þìøìçÜìú ÔìóÖ°ûÖ øþíã ç vëíÔ öìíE×¯ ÍÈ ÍôÈ vâìèåØ (motif)
ëCøôÇìë õìèÜâôhâìíëë ôìèðèæíç øìßúì öìíû¯
4¿6 âæ¼ìâàÜôìíûÖë ¼ìèðçÖâïÜÖ
âæ¼ìâàÜ ûì vö-vôìíæì âàÜôìíûÖë ¼ìèðçâïÜÖ èû÷ìë ôëíç vùíÜ ôìèðèæ ÑèçðÖ ß ûÖèkùç_óãíúë
èû÷ìëÈ ôëíç ðíû¯ Ìì™íçì» Ûªì÷ìöÞ âàÜôìíûÖë ôèûíóë øãE×ìæã¼ìëé ûÜíÜß v¼È è¼ºoìQ? âìæÖ ôëì
öìú æì¯
4¿6 Èèçðìí¼ë Åøìóìæ
âæ¼ìâàÜ ÌQ?ùç Þ ôìèðèæIèÜíç Èèçðìí¼ë èûèÛˆ‰ ôìÜøûÞ ùí§ ÅíÒí×¯ v¼ èû»íú Ììâëì ÌìíùÈ
ÌìíÜì÷æì ôíëè×¯ Íûìë Ììâëì øìÒÖì¤íÐë æìæì øÂdèkíç vö ¼ìâìèäô ëéèçæéèç ¼¤t¬›ìë èæèðç Ììí× çìë
vÔþìä vóû¯ ÍÈ ÅøìóìæIèÜ ¼ìâìèäô ß vÜìô-Èèçðì¼ ë÷æìë ôìíä Üìùíç øìíë¯
1’ “vûTÜì æì÷æé”_vûTÜìë æüíçÖ Ìæãëèk °ìèû§ «*Ûìíû ØÜ ûíÜ vôÅ vôÅ Ìæãâìæ ôíëæ¯ Íèóô vÇíô
âæ¼ìâàÜôìûÖ ûàÛì»éíóë èâx*¼+U ÷èëírë æìæì èóô çhíÜ Óíëí× vöæ¯
2’ “ôæÖìèç ûëÖìèç ¾ðÜ øíÇ TåìTèå”_vûTÜì ÜÔé`óíëë ûìè§ë øèëäíæëì øíÇ ôÜð ‘TåìTèå’ ôëí×¯
vôìíæì vôìíæì vôîíâ ûÜ «*íúìù ôíë ôæÖìðëíËë óü,%ìQ? è×Ü¯ øëûçÞéôìíÜ ÍÈ ëéèçèåÈ ô·èrâ ûìÓìóìíæ
(Mock fight) øöÞûè¼ç ðíúí×¯ ÍÔìíæ çìëÈ Èèàç ëíúí×¯
3’ “ùâíæ vùìèÓôì õìíô â¬t¬ô? -Åøë”_÷þìó ÜÔé`óíëë äæÖ øìré vóÔíç öìíE×¯ öìrìøíÇ vùìèÓôì õìôÜ¯
ÍÔìíæ vùìèÓôìë õìô ÌâàÜ ¼ï÷ô¯ ÍÔìíæ ÷þìó vö vôîíâë âìæã» vùìèÓôì v¼È vôîíâë ôìí× èæí»ÓìKô
«*çéô (taboo)¯
4’ vxHçôìôíô vûTÜìë ÌæãíëìÓ_vûTÜì ÜÔé`óëíô èæíú äíÜ vÛí¼ öìßúìë Ììíù vxHçôìôíô çìë
óãóÐÞ ìë Ôûë äìæìíE×¯ vxHçôìôíô ÌæãíëìÓ ôíëí× çìë ûìè§íç Ôûë èóíç¯ èð`óã vÜìôx*èg ç Ìæãöìúé ôìô
öâóïç• ÍÔìíæ Ìû¼Ö ¼¤ûìóûìðé¯ øóìûèÜíçß ôìô ¼¤ûìóûìðé¯ v¼Ôìíæ Ììí×_“«*Ûìç ¼âíú ôìô
ôÜôèÜ Ý Ììðìë Ôìèåúì Ôìú Ý è«*ú Ììè¼ûìë Ý æìâ ™ÓìÈíç Ý Åè§úì ûè¼Ü çìú¯
84
“vûTÜì võìíâæé Ììèâ”_vûTÜì ß ÜÔé`óë t¬ùH Þ vÇíô èØíë Ìì¼ìë øë èæíäíóë võìâ ûíÜ øèë÷ú
èóíúí×¯ âàÜôìûÖIèÜë âíÓÖ vö ûuìsËÖ ß ÌûuìsËÖ ¼¤t¬›èü çë æìæì Åøìóìæ øìÐìøìèÐ ëíúí× Íèå çìë
ÌæÖçâ «*âìË¯ ôìëË Íë øíëÈ âæ¼ìë øïäìë vö øºoèçùç èûûëË vóßúì ðíúí× çì ÅE÷ûùÞéú ûuìsËÖ
¼¤t¬›èü çë Èèàçûìðé¯
6’ vâíÙ ðû ÌGF äÜ ½ ûüá ðèëíûô ØÜ ½ ûuìsË Ðïí°íç ðíû Ùë
vôçôìóìí¼ë ôìíûÖë vÐí» ëíúí× ôèÜöãù-ûËÞæ¯ ôèÜöãù-ûËÞæ ¼¤t¬›ç ü øãëìíËß Çìôç¯ ÍÈ ôèÜöãíù
“ûuìsË Ðïí°íç ðíû Ùë” ÌÇÞìÁ ûuìsË ß Ðïí°ë èâÜæíô Ìæì÷ìë ûíÜ âíæ ôëì ðíE×¯ ÌÇ÷ Ììâëì ÌìíùÈ
vóíÔè× âàÜôìíûÖ ûuìsËÖ ß ÌûuìsËÖ ¼¤t¬›èü çë èâÜæ Ùíåí×¯ çìðíÜ ôèÜöãù ûËÞíæ èûøëéç ôÇì vôæ ûÜì
ðíE×À èû»úèå ùÛéë çìÁøöÞûìðé¯ Ìì¼íÜ çhèôÞ Ìì¹âíËë øë ûuìsËÖ ¼¤t¬›èü çíç ùÛéë ¼¤ôå vóÔì
èóíúè×Ü¯ ÍÈ ¼¤t¬›èü çíô ûþì÷ìíæìë äæÖÈ vôìíæì vôìíæì ÌûuìsËÖ ¼¤t¬›ìë ß vóûíóûëé ¼¤t¬›ç
ü ìúæ Ùåìíæì ðÜ¯
Íë ÌÇÞ ÍÈ æú vö ûuìsËÖ ß ÌûuìsËÖ óãíúë øìÇÞôÖ âãí× vùÜ¯ âàÜôìûÖ ÌíøîëìèËô vóûíóûéë
vøîëìèËôéôëË Ùåí× Íû¤ øèëíÐí» ûuìsË ß Ðïí°ë øìÇÞôÖ èæèóÞ,% ôëì ðíE×¯ ÌÇÞìÁ ûuìsËÖ¼¤t¬›èü ç çìë óìøå
ûäìú ëìÔìë äæÖÈ Ôìèæôåì ðíÜß ÌûuìsËÖ ¼¤t¬›èü çë ëCøìQ?ë Ùåìú èô¬Q; çìíô øãíëìåì t¬éH ôìë ôíë æì¯
4¿6¿1 âæ¼ìâàÜôìíûÖ ¼ìâìèäô Èèçðìí¼ë Åøìóìæ
âæ¼ìâàÜ ôìíûÖ ¼ìâìèäô Èèçðìí¼ë æìæì Åøìóìæ Ôþíã ä øìßúì ¼@¬ûc ¯ ÍÈ ÅøìóìæIèÜ èûèÛˆ‰
vôîíâë ¼¤t¬›èü çë èâÜ• vûèâÜ ß ÌæÖìæÖ ¾ûèÐ,%Ö çhíÜ Óíë¯
èæ@¬è‰ ÜèÔç «*xI‰ èÜë ¼¤èá: Å+ë èóæ ¥
(i) óãäæ âæ¼ìâàÜ ë÷èúçì ôèûë æìâ èÜÔãæ¯
(ii) vôçôìóì¼ váâìæí`óë ôìûÖ vôìæd ¼âíú ëè÷çÀ
(iii) vûTÜìë èøçìë æìâ ôéÀ
«*xI‰ èÜë Å+ë èÜÔãæ ¥
1¿ vôçôìóì¼ váâìæ`ó Ìæã¼ëíË vûTÜì ÷èërèå èû÷ìë ôëgæ¯
2¿ âæ¼ìâàÜôìíûÖ Èèçðìí¼ë æìæì Åøìóìæ Ôþíã ä øìßúì ¼@¬ûc ¯ ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
3¿ vôçôìóìí¼ë ôìíûÖë ¼ìèðçÖâïÜÖ èû÷ìë ôëgæ¯
4¿ âæ¼ìâàÜ ôìûÖÓìëìú vôçôìóì¼ váâìæí`óë âæ¼ìâàíÜë òìæ èæËÞú ôëgæ¯
5¿ âæ¼ìâàÜ ôìíûÖë ôìèðèæ-èæâÞìË ß ùÒæ-vôîÐíÜë øèë÷ú èóæ¯
4¿8 †ŒpøèJ
1¿ Ìáúôhâìë ôúìÜ è÷rì vóû ¼@øìèóç_vôçôìóì¼ váâìæ`ó ëè÷ç âæ¼ìâàÜ
2¿ Ìì™íçì» Ûªì÷ìöÞ_ûì¤Üì âàÜôìíûÖë Èèçðì¼
3¿ William L. Smith_the One-eyed Goddess : A Study of the Manasa-Mangal
4¿ ¼ãôâh ìë v¼æ ¼@øìèóç_èû«*óìí¼ë âæ¼ìèûäú
5¿ P.K. Maity–Historical Studies in the Cult of the Goddess Manasa
6¿ Edward C. Dimock–The Sound of Silent Guns and Other Essays.
7¿ ¼ãôâh ìë v¼æ_ûìàÜì ¼ìèðíçÖë Èèçðì¼• 1â Ô„
85
Íôô 5 ❐ ø‚ìûçé
ùÒæ
5¿0 Åí!ÐÖ
5¿1 «*¬t¬?ìûæì
5¿2 ¼ìëì¤Ð
5¿3 ë-í¼æ ß ø‚ìûçéë èûûìð Ì¤íÐ ¼âìäè÷r
5¿4 ÌìÜìßíÜë ø‚ìûçé ôìíûÖë ‘ë-í¼æ-ø‚ìûçé èûûìðÔ„_ë-í¼íæë vóíÐ «*çÖìûçÞæ’ Ì¤Ð
v«*â ß v¼î`óíöÞë ûËÞæì
5¿5 ë-í¼íæë èûûìðÔ„_è÷íçìë Ììùâæ Ô„ Ì¤íÐë ôíúôèå ¼¤èá: èû»íúë ÌìíÜì÷æì
5¿5¿1 ¼Óuûg ì «*ûao¼àéç
5¿5¿1 ø‚ì_¼âã° Ô„ Ì¤Ðèåë ¾ûèÐ,%Ö
5¿5¿1 ø‚ìûçé_ë-í¼æ èûûìðÔ„ è÷íçìë Ììùâæ Ô„ øöÞìíú ÌìÜìßíÜë ¼ãèØ Ûìûæìë
«*ôìÐ
5¿6 åéôì ‘æìùâèçë ûìëâì¼Öì• ™ôøìèÔ’
5¿7 ““è÷íçìë Ììùâæ Ôí„”” ø‚ìûçéë Ôè„çì ëCíøë øèë÷ú
5¿8 ÌìÜìßíÜë ôìíûÖë vëìâìA ë¼ øìÒÖì¤Ð
5¿9 ¼ìÇé Ôí„ë ¼¤èá: ÌìíÜì÷æì
5¿11 †ŒpøèJ
5¿0 Åí!ÐÖ
¼:óÐ Ðçìjéë vëìâìè`åô «*ËíúìøìÔÖìæ ë÷èúçì ëCíø vóîÜç ôìèä ß ¾¼úó ÌìÜìßÜ âÓÖöãíùë óãäæ
«*ÔÖìç ôèû¯ Íþíóë øüVíøì»ô è×íÜæ Ììëìôìæ ß vëì¼ìíÂë ëìäì ß ÌâìçÖûü`ó¯ È¼Üìèâ v«*â-ôìûÖIèÜ
âãÔÖç Ììëèû-Øìëè¼ ß èðè`ó ôìèðèæ ÌûÜ@¬íH æ ëè÷ç¯ ÌìíùÈ ÷ª†Œìíâ ûì¤Üì ¼ìèðçÖ÷÷Þìë Ñt¬ìX èâô Ììûð
ùí§ ßíÒ¯ ÷ª†Œìíâë ¼éâì vøèëíú vëì¼ìíÂë âù ß vûîºo ëìäìíóë èæíóÞíÐÈ «*ôìèÐç ðú È¼Üìèâ
vëìâìè`åô «*ËíúìøìÔÖìæâïÜô ôìûÖIèÜ¯ âãÔÖç ¼ãèØ ÓíâÞë ëCøíô ÍÈ ÌìÔÖìæôìûÖIèÜ ëè÷ç ðíÜß• ÍÈ
¼ìèðçÖ âìæèûô Ììíûóíæ ¼âüº¯o ¾ûÃû øóìûèÜë ûìÈíë vëìâìè`åô «*ËúùìÇì ë÷æìÈ ôèûíóë Åí!ÐÖ¯
5¿1 «*¬t¬ì? ûæì

vëì¼ìÂ ëìä¼Ûìë ôèû vóîÜç ôìèä ½ vóîÜç ôìèä vëì¼ìÂ ëìíäë øüVíøì»ôçìú ë÷æì ôíëæ “vÜìë
÷\ìËé” æìíâ Íôèå vëìâìè`åô «*ËúôìûÖ¯ Ììôèt‡ô âüçÖh íç ôèû çþìë ôìûÖ vÐ» ôíë vöíç øìíëèæ¯
øëûçÞé vx*V ôèû ÌìÜìßÜ vóîÜç ôìèäë Ì¼âì: “vÜìë ÷\ìËé” ôìûÖèå ¼âì: ôíëæ¯
86
“ø‚ìûçé” ôìíûÖë vÜÔô ÌìÜìßíÜë äéûæôÇì ½ ôèûë äéûæ «*Çâ vÇíôÈ ¼¤Ùìçâú¯ ôèûë
ÌìKøèë÷ú vÇíô äìæì öìú Øíçðìûìó øëùËìë ‘ûçÞâìæ Øèëóøãë väÜì’ äìÜìÜøãíë ôèûë äˆŠ¯ âäèÜ¼
ôhçûh çÔæ Øíçðìûìíóë Ðì¼æôçÞì¯ ÌìÜìßíÜë èøçì è×íÜæ çþìë ÌâìçÖ¯ vôìíæì ôìíä ôèû èøçìë
¼íà òìæìQ?íë öìrì ôíëæ äÜøíÇ¯ øíÇ vøìçhèÞ ùä äÜó¼ãÖíóë ôûíÜ øí§ ôèûë èøçì èæÛÞéôÛìíû
öãºo ôíë âìëì öìæ¯ ûT ÛìùÖèûøöÞíúë øë vëì¼ìíÂ Ììí¼æ ÌìÜìßÜ¯ ÍÔìíæ ôèû «*Çíâ vëì¼ìÂëìíäë
“ëìä-Ììí¼ìúìë” ÌÇÞìÁ vóðëáé ëCíø èæöãk ðæ¯ vëì¼ìíÂë ëìä-ÌâìçÖ âìùæ Òìôhíëë èæíóÞíÐ çþìë vx*V
ë÷æì “ø‚ìûçé” ôìûÖèå ëè÷ç ðú¯ èPçéú ôìûÖ†Œp “¼úØhÜâãÜô ã ûèóÅyìâìÜ”¯ âìùæ Òìôhíëë âüçÖh
ðßúìú ôèû èÐ™ ëìäì x*é÷\ ¼ãÓâÞìë «*Óìæ ÌâìçÖ v¼ìÜìúâìíæë èæíóÞíÐ vóîÜç ôìèäë “vÜìë ÷\ìËé”
ôìûÖèå vÐ» ôíëæ 1659 èÔu¬ šìíj¯ ÌìÜìßíÜë øëûçÞé ôìûÖ “vçìðØì” ëè÷ç ðú 1664 ¼ìíÜ¯ x*é÷\
¼ãÓâÞìë ‘ëìä&ôìÜ 1652-84 èÔu¥’ “¾¼æÖâ¬QéŸ ” ¾¼úó âð@‡íóë ÌìíóíÐ ÌìÜìßÜ “¼: øúôë” ôìûÖèå
ë÷æì ôíëæ Ììæãâìèæô 1665 èÔušìíj¯ Íèå èæäìâé øÚÛéë Øìëè¼ ôìûÖ ðØç øúôíëë Ìæãûìó¯
1669 èÔušìíj vëì¼ìíÂë ëìä-ÌâìçÖ ¾¼úó âã¼ìë èæíóÞíÐ¯ çÔæ ÌìÜìßÜ ûüº¯o Íë Ììíùß ôèûë
äéûíæ væíâ Íí¼è×Ü óã¥íÔë ×ìúì¯ Ðìð ¼ãäì Í¼âíú Në¤íäíûë Ûíú øìèÜíú Íí¼ vëì¼ìÂ ëìä¼Ûìú
Ììx*ú †ŒðË ôíëæ¯ Ðìð ¼ãäì vëì¼ìÂ-ëìíäë èûëìùÛìäæ ðíú ¼øèëûìíë èû§è@¬ç H æ¯ ôèûë ¼íàß è×Ü
çþìë ´óÖçì¯ ÌìÜìßÜ Ðìð-¼ãäìíô ¼ìðìöÖ ôíëí×æ_èâäÞì æìíâ Íô óã,%âèç ß ô—åûãèºo¼@øˆ‰ vÜìíôë
ÌèÛíöìíù ëìäèæíóÞíÐ ôèû ø˜ìÐ èóæ vÛìù ôíëæ ôìëìùìíëë óã¥¼ð ö¬QËŸ ì¯ ôèû èÛáìûüè+ë Pìëì äéûæ
ÓìëË ôíëæ vóíÔ vëì¼ìíÂë æçhæ ëìä¼è÷û âäèÜ¼ æûëìíäë Ìæã†íŒ ð ë÷æì ôíëæ “v¼ôì`óìë æìâì” ôìûÖ¯
Íèåß èæäìèâë Øìëè¼ ôìíûÖë Ìæãûìó¯ óéÙÞäéûé ôèû ÍÈ ôìûÖèå ë÷æìë øë «*úìç ðæ¯
ÌìÜìßíÜë äéûíæë ¼üè,%ÐéÜ øûÞ_‘1’ ÌìÜìßÜ ëìä¼Ûìë ôèû¯ ÌèÛäìç vx*èËë vÜìíôëìÈ çþìë
ôìíûÖë ë¼†Œìðé øìÒô¯
‘2’ ÌìÜìßÜ ûT Ûì»ìèûó ôèû¯ ûì¤Üì ×ì§ì ûuäûãèÜ• ¼¤t¬›çü • èðè`ó• Øìëè¼ ß Ììëèû Ûì»ìú øìëàâ¯
ôèû äìæíçæ Ììëìôìíæë âÙé Ûì»ì¯
‘3’ âãÔÖç çþìë ôìûÖ†ŒpIèÜ Øìëè¼ ôìíûÖë Ìæãûìó¯ Íôâìr “ø‚ìûçé” äìú¼éë èðè`ó ôìûÖ
“øóãâìûíç”ë Ìæãûìó¯ ø‚ìûçéíç ¼¤t¬›ç ü vxXìô ðúíçì ôèûë t¬ëH è÷ç Íâæ «*ôìÐ ôíëí×æ ßúìèôÜ
Ììðâó¯ øóìûèÜ¼ìèðçÖ ß ûuäûãèÜß è×Ü ôèûë Ììúí+¯ “ø‚ìûçé”íç Ììëèû øóûíaoë Ìæãûìó Ììí×¯
Úìæ• ûãèºo• è÷Q?ìë äùíç ôèûë èû÷ëË è×Ü t¬EH ×`ó¯ èû»ú ¾ûè÷írÖß çþìë Úìíæë øèëèÓ èû¬¬t¬çü? ¯ ë¼ôìûÖ•
ç+UôìûÖ• ¼àéçÐìt¬•Ÿ öãºèo ûóÖì ëìäôéú ¹é§ìú øìëóÐÞé ôèû ÌìÜìßÜ¯
‘4’ ÌìÜìßíÜë ë÷æìú Ììíûíùë Ì¤Ð ôâ è÷Á«*ô»Þ vûèÐ¯ çþìë vöîûíæë †Œp ëìù-çìÜæìâì• øóìûèÜ
ß ø‚ìûçé¯ “ø‚ûçé” ôìíûÖ ¼ëÜ ôGFæì ß Ììíûíùë èû¬t¬ì? ë ¼¤öç¯
‘5’ ûãèºoë äùíç æìùèëô ÌèÛÚçì ôèûíô ¼í÷çæ ôíë vóú¯ Ììëìôìæ ëìä¼Ûìú Çìôìë ¼âú
ÌìÜìßÜ vøíúè×íÜæ èûè÷r âìæãí»ë ¼¤tøÐÞ¯ “ø‚ìûçé”-vç vëì¼ìÂ ëìä¼Ûìú Ììëèû• èâ¼èë• çhèôÞ• ðìûè¼•
ëgèâ• vâìùÜ• øìÒìæ• ûâÞì• ÐÖìâ• Ììëâìæé• ßÜ`óìä• èóíæâìë• È¤íëä• Øëìè¼¼• èð¼øìèæ• vøìçhèÞ ùä «*Ûè· ç
èûè÷r âìæãí»ë ¼âìíûÐ ûËÞæì ôíëí×æ ÌìÜìßÜ¯ ëìä¼Ûìë ¼ìíÇ äè§ç ôèû èûè÷r ÌèÛÚçìú Îºo¯
ÌìÜìßíÜë ôèûâìæ¼ èæâÞìíË ÍÈ ÌèÛÚçìë âïÜÖ è×Ü Ìøèë¼éâ¯
87
5¿2 ¼ìëì¤Ð
“ø‚ìûçé”ë ¼â†Œ ôìèðèæ ½ vÐÔ âìèÜô âð@‡ó äìú¼éë èðè`óôìûÖ øóãâìûíçë ë÷æìôìÜ 927
âçìQ?íë 947 èðäèë¯ ø‚ûçé Ìæïèóç ôìûÖ ðíÜß òìæ èûíÐí» èæät¬H è÷Q?ìÛìûæìß «*ôìÐ ôíëí×æ
¾¼úó ÌìÜìßÜ¯ óã”Íôèå ÌèÛæû èû»ú ¼¤íöìäíæë âíÓÖ Ììí× ôìôæã× øáéë ûËÞæì¯ âïÜ ûkíûÖë øìíÐ
óã-÷ìë ÷ëíË öãk ðíúí× ôèûë âíæë ôÇì_ÍÈ øáéûËÞæ Ì¤íÐ¯
¼âüºo è¼¤ðÜ Péíøë ëìäì ùaoûÞ v¼æ¯ çþìë è«*úçâì âèð»é ÷@øìûçé¯ ø‚ìûçé çþìíóë Íôâìr ôæÖì¯d
v¼ ûèrÐ ÜáËöãkì ¼ã`óëé ôhâìëé¯ ¼ãëâÖ «*ì¼ìíó ¼Ôéíóë Pìëì øèëíûè,%ç ðíú ëàëí¼ ß èûÜì¼-ûÖ¼íæ
ø‚ìûçéë èóæ ôìíå çìë èøç·ùíü ð¯ ëìäôhâìëé ø‚ìûçé ß ðéëìâèË “æìæì ëíà ™ô ¼íà øí§ Ðìt¬íŸ ûó”¯
¹íâ ø‚ìûçé ðíú ÅÒíÜæ ¼ã`óëé öãûçé¯ ðéëìâèËë ¼ìíÇ Í ûÖìøìíë ø‚ìûçéë ë¼ìÜìø ðç¯ ëìäì ùaoûÞ
v¼íæë ôìí× ™ô ß ø‚ìûçéë v¼îðìóÞÖ ÍíôûìíëÈ ø×`ó ðÜ æì¯ ðéëìâèË Íô “âðìæ øè„ç” ™ôøìèÔ¯
ø‚ìûçéë èæçÖ ¼ð÷ë v¼¯ Íèóíô è¼¤ðÜ_“æüøèçë ÌìÚì ðÜ ™ô âìèëûìíë¯” ø‚ìûçéë v÷,%ìú ™íôë
«*ìË ûþì÷Ü èô¬Q; ëìäìë ÌQ?¥øãíë èæëìø+ì æì Çìôìú ™ô ¼ãíöìù ûãíÄ èøJë vÇíô øìèÜíú vùÜ óïë ûíæ¯
ø‚ìûçé ™ôøìèÔë èûíE×íó óã¥Ô vøíÜæ¯ ™ô Óëì ø§Ü ûÖìíÓë äìíÜ¯ Íô óèë° ûuìsË ûèËíôë ôìí×
ûÖìÓ çìíô vûí÷ èóÜ¯ ûèËô è÷íçìíëë vÜìô¯ è÷íçìíëë ëìäì è÷rí¼íæë âüçÖh ë øë ëìäè¼¤ðì¼íæ û¼íÜæ
øãr ë-í¼æ¯ vÜìôâãíÔ ™ôøìèÔë âìðìíKÖë ôÇì ™íæ ™íôë øìè„íçÖ âãDo ë-í¼æ/ çìíô èôíæ èæíÜæ
Íô Üá t¬ËH âÞ °ã ìú¯ ë-í¼íæë ëìèæ æìùâçé ™ôíô èäÚì¼ì ôëíÜæ• “¼¤¼ìíë èô Ììí× ëCø vâìðë ¼âìæ¯”
™ô ø‚ìûçéë ëCíøë «*Ð¤¼ì ôëìú ëCøùèûÞæé ëìèæ æìùâçé ðíÜæ èá:¯ ÌìÐèWç æìùâçé ÛìûíÜæ
ø‚ìûçéë ëCíøë ôÇì ™íæ vóÐçÖìùé ðíûæ çìë t¬ìH âé ë-í¼æ¯ ÍäæÖ èçèæ ““Óìèƒ óìèâæéíë õìèô ôèðÜ
¼&ë¯ Ý çhèëíç âìëð èùúì óã,% ™ôûë¯¯”” ûãèºoâçé Óìré ðéëìâèËíô æì vâíë• çìíô Üãèôíú ëìÔÜ¯ Óìréë
¼ìðìíöÖ ™ôíô èØíë vøíÜæ ë-í¼æ¯ ëìäì ™ôíô ûÜíÜæ• “ø‚ìûçé èûûëË ôð ™èæ ¼ìë¯” ™íôë ûËÞæìú
Øhíå ÅÒÜ ø‚ìûçéë ÌçhÜ ëCÊøxHöÞ ß vöîûæ«*ì÷híöÞë èûûëË¯ ëìäì ø‚ìûçéë ëCíøë ûËÞæì ™íæ v«*âèûºo¯
“Û—èâíç øè§Ü æüø v÷çæ ëèðç”¯ ëìäÊûóÖ äìæìíÜæ ëìäì ¼ãò_“vôìæ vëìù æíð ÍÈ èûëð èûôìë¯”
ë-í¼æ ëìäÖ çÖìù ôíë vöìùé vûíÐ ™íôë ¼íà öìrì ôëíÜæ è¼¤ðíÜë èóíô¯ æìùâçé çÔæ
øèçèûíE×íó èûëðèûÓãë¯ v»ìíÜìÐç ëìäôhâìë ë-í¼íæë öìrìøíÇë ¼àé¯ ¼ìç ¼âãí°ë æìæì èûøè+
Ìèç¹â ôíë Åè§»Öì ðíú ëìäì “ø˜âìí¼ ¾ðÜ èùúì è¼¤ðÜ èæôå¯” ëìäìë è÷+ çÔæ Ììæí`ó Ûëøãë¯
âìÙâìí¼ë x*éø˜âé èçèÇíç ø‚ìûçé ÍíÜæ âè`óíë øãíäì èóíç¯ ™ô Ì`óëâðíÜ èùíú ø‚ìûçéë ôìí×
ë-í¼íæë øèë÷ú ß è¼¤ðÜ Ììùâíæë Åí!ÐÖ äìèæíú vùÜ vùìøíæ¯ Ñ x*éø˜âéë èóæÈ vöìùéíûÐé
ë-í¼æ ø‚ìûçéíô vóíÔÈ âïè×Þç_¼ãùèao äíÜ ø‚ìûçé v¼ûì ôëíÜæ ë-í¼æíô¯ ÷`óæ èóíú ëìäìë Ìíà
èÜÔíÜæ_“vçìâì óëÐíæ ÌìÈÜãþ øïäì ôèë ×Ü¯” èæä Ìíàë ÷`óæ èÜÔæ øí§ Ðç èÐÔìú äUíÜ ÅÒÜ
ëìäìë v«*âìçÞ ´óú¯ v«*íâë óðíæ óDo ë-í¼æ Ìè†‰íç «*ìË èû¼äÞæ èóíç öìßúìë ¼âú• èÐûøìûÞçé çþìíô
èæë¬t¬? ôíë äìæìíÜæ ëìäìë âæt¬›ìâæì øïËÞ ðíû¯ ë-í¼æ ¼àéíóë ¼íà è¼¤ðÜ-ëìíäë ¼ìáìÁ«*ìÇÞé_ÈèçâíÓÖ
è¼¤ðÜëìä ùaoûíÞ ¼æ äìæíç øìëíÜæ vöìùéë ÍÈ v«*âìôì)áìë ôÇì¯ ë-í¼æ óïçíô äìæìíÜæ “ø‚ìûçé
óìæ• âìèù æüøòìæ øìÈíÜ öìÈû vóÐ¯” ùaoûÞ v¼æ èá:• èçèæ ûÜíÜæ• “ÐéÙu âìë óã,% vöìùé æì ôë¯” â¬QéŸ ë
øëìâíÐÞ öãºo çÖìù ôíë è¼¤ðíÜë óãùPÞ ìë ëgºo ôëì ðÜ¯
óãíùÞë ûìÈíë vÇíô ë-í¼æ è÷èÒ èÜÔíÜæ ø‚ìûçéíô¯ ðéëìâèË ‘™ô’ v¼È v«*âør èæíú ÍÜ
ø‚ìûçéë ôìí×¯ v«*âûì¼æìú ûÖìôhÜ ø‚ìûçé èÜÔíÜæ• “óãúìë æì øìß öíû• è¼ao èóúì ÌìÈ¼ çíû• ûÖÇÞ
88
æì ðÈû ðë ûë¯” ëìäì ør vøíú èæèfQ? âíæ ëìíç è¼þÓ vôíå ¼àé¼ð «*íûÐ ôëíÜæ è¼¤ðíÜë óãíùÞ¯
«*Ûìíç Óëì ø§íÜæ v«*èâôöãùÜ ø‚ìûçé ß ë-í¼æ¯ ùaoûÞ v¼íæë ÌìíóíÐ öãºo ôëíç ÍÜ ëìäÊ¼æÖ¯
ë-í¼æ öãºo æì ôíë ÓÖìæò Ìûòìú ûè`ó ðíÜæ¯ è¼¤ðÜëìíäÖë ¼ìâíæ ûè`ó ë-í¼æ ûÜíÜæ “èçèæ
vöìùéâìr• çþìë Iëg ø‚ìûçé¯ Iëgíô øìßúìë äæÖÈ èçèæ Íí¼í×æ è¼¤ðíÜ¯ ¹hºo ëìäì çþìíô ÐïíÜ ÷§ìûìë
èæíóÞÐ vóßúìíç ø‚ìûçé ôìçë ðíÜæ¯ Ùìçôëì çþìíô èæíú ÷íÜí× âüçÖh ó„ vóûìë äæÖ¯ Í óüÐÖ
ø‚ìûçéë ôìí× Ì¼ðæéú• èçèæ ðçÚìæ ðíÜæ çþìë v«*èâô ëìäì ë-í¼íæë äæÖ¯ âðìíóû Ûìíåë ×‚íûíÐ
Íí¼ è¼¤ðÜëìäíô vöìùéë øèë÷ú èóíÜæ¯ ðéëìâèËíô èäÚì¼ì ôíë è¼¤ðíÜ ëìäì ùaoûíÞ ¼íæë èûxHì¼ ðÜ
vö vöìùé «*ô·çøíá è÷íçìíëë ëìäì ë-í¼æ¯ ë-í¼íæë ¼àé¼ìèÇëìß âãèk vøíÜæ ûè`óóÐì vÇíô¯
áâì«*ìÇÞé ðíÜæ ùaoûÞí¼æ ë-í¼íæë ôìí×¯ ë-í¼æ ÌxH÷ìÜæì• v÷îùìæ ‘Íô Óëíæë vøìíÜì vÔÜì’ vÔÜì
vóèÔíú øãëûì¼éíóë «*Ð¤¼ì ÌäÞæ ôëíÜæ¯ ëìäì ë-í¼æ ôìûÖç+U• ë¼ç+U• ëìùç+U• èøàÜÐìt¬Ÿ ß
Ì,%æìèúôìë vÛóç+U ûÖìÔÖì ôëíÜæ ¼ûÞ¼âíá¯ ùaoûÞ v¼æ ¼ãøìírë ðìíç ôæÖì ¼âøÞíËë Ììíúìäæ
ôëíÜæ¯ ¼ìâìèäô Ìì÷ìë ÌæãVìæ vâíæ ë-í¼æ ß ø‚ìûçéë èûûìð ðÜ ëìäôéú ôìúóìú¯ t¬ä H æ øèëäæ
çþìíóë †ŒðË ôëíÜæ ëàíôîçhíô¯ ûì¼ë¼yìú ëèçëí¼ ¼@øˆ‰ ðÜ çìíóë vùìøæ èâÜæ¯ è¼¤ðÜ vÛí¼
vùÜ Ììæí`óìÁ¼íû¯ ë-í¼æ ÛhíÜ vùíÜæ è÷íçìíëë ôÇì¯
Ìøèëèâç Ììæí`ó æûó@øèç ÅøíÛìù ôëíÜæ ×èå Îçh¯ ðéëìâèË ™ô èûóìú èæíÜæ¯ ¼ìx*íg æír
ë-í¼æ-ø‚ìûçé• ëìäì ëìèæ ß ¼ð÷ëéëì èûóìú äìæìíÜæ çþìíô¯ ÍèåÈ ðÜ ôìèðèæë «*Çâì¤Ð¯ è÷íçìíë
vØëìë øíÇ ë-í¼æíô øëéáì ôëûìë äæÖ ¼âã°ôæÖì ø‚ìûçéíô Üãèôíú ëìÔíÜæ¯ ûT «*í÷,%ìë øë ëìäì
èØíë vøíÜæ ø‚ìûçéíô¯ Íë ÌìíùÈ ëìäìë ôìí× vøþîí×í× «*Çâ ø-é æìùâçéë èûëðíûóæìë ôÇì¯ óãÈ
ø-é¼ð ë-í¼íæë èóæ ¼ãíÔÈ ôìåè×Ü èô¬Q; ëìÙûí÷çæ ëìäøè„ç ðíÜß ëìäì çþìíô ûèð,¬›üç ôëìú èçèæ
èóèGXxëH ÌìÜìÅè!æíô äìæìíÜæ ø‚ìûçéë ÌøëCø ûü+ìQ?¯ ÌìÜìÅè!æ óïç øìÒìíÜæ ø‚ìûçéíô ûìóÐìðë
ðìíëíâ Ììæìë äæÖ¯ ë-í¼æ ÙüËìÛíë «*çÖìÔÖìæ ôëíÜæ v¼ «*¬t¬?ìû¯ ë-í¼æ ûè`ó ðíú èóèGXíç æéç ðæ¯
ëìäìë óãÈ ¼ð÷ë vùìëì ß ûìóÜ vôîÐíÜ çìíô âãk ôíëæ¯ vóûøìÜ ëìäìë Ìæãøèòèçíç v÷,%ì ôíëæ
ø‚ìûçéíô ôëçÜùç ôëìë¯ ë-í¼æ çþìë ëìäÖ Ìì¹âË ôíë çþìíô ðçÖì ôíëæ¯ èæä èØíë ÍíÜæ ëìíäÖ
Iëgçë Ììðç ðíú¯ ¼ìçèóæ øë ëìäìë âüçÖh ðÜ¯ ¼ðâëíË vùíÜæ ø‚ìûçé ß «*Çâì øKé æìùâçé¯
ÌìÜìÅè!æ ¼Ê¼íæÖ øãæûÞìë è÷íçìíë Íí¼ è÷çìÛt‡ vóÔíÜæ_ø‚ìûçéíô øìæèæ¯ è÷íçìë óÔÜ ôíë
ÌìÜìÅè!æ èûâ»Þ´óíú èØíÜ ÍíÜæ èóèGXíç¯ ÍÈÔìíæÈ ùíGFë «*ìú vÐ»¯ çíû èô×ã Ì¼ì@eóìèúô ÌèÛæû
Ûìûæì è×Ü vÜÔíôë¯ çìÈ ¼ãÜçìæ ÌìÜìÅè!æ âã¼Üâìæ ðíúß èð`óã ëìäì ë-í¼íæë óãÈ ÌæìÇ øãírë
ÜìÜæ øìÜíæë Ûìë †ŒðË ôíëæ¯
5¿3 ë-í¼æ ß ø‚ìûçéë èûûìð Ì¤íÐ ¼âìäè÷r
ë-í¼æ ß ø‚ìûçéë èûûìð Ì¤íÐ ¼âìäè÷r ¥ ÌìÜìßÜ ÷ª†Œìâ_vëì¼ìíÂ ûí¼ èÜíÔí×æ çþìë
ÌæãûìóôìûÖ¯ äìú¼éë èðè`ó âïÜ ôìûÖèå ëè÷ç ðíúí× Å+ë«*íóÐ ß ëìäòìíæë vÛîíùìèÜô ¼éâìæìë âíÓÖ¯
ôìíäÈ óãäíæë ¼âìä ß ¼¤t¬›èü ç ûËÞæìë váír vóÐùç øìÇÞôÖ Ììí×¯ ÌìÜìßÜ âïÜç ûì¤ÜìíóíÐë ¼¤t¬›èü ç
ß ¼âìíäë ÌèÛÚçìú Îºo¯ Ìøëèóíô äìú¼é Å+ë Ûìëíçë èûûìð ëéèçíôÈ «*ìÓìæÖ èóíúí×æ_âìÜìûóÜ•
¼:øóé ùâæ• vûóøìÒ ÈçÖìèó èð`óãë Ìì÷ìë ÌæãVìíæë èô×ã èô×ã è÷r ÇìôíÜß çìë èû¬t¬ì? èëç èûûëË væÈ
äìú¼éë “øóãâìûÁ” ôìíûÖ¯ Å+ë Ûìëíçë vÜìô¼¤àéç âíæìëì• Ähâô-ß ÷ì÷ëéë Åøë väìë èóíúí×æ
äìú¼é èûûìð¼àéç ëCíø ÍIèÜÈ v¼ôìíÜ ûÖû´ç ðç¯ èô¬Q; ¼àéçÚ ôèû ÌìÜìßÜ èûûìð¼Ûìú æüçÖ-
ùéíçë váír ûàéú ÌìóíÐÞë Ìæã¼ìëé¯
89
v¼ôìíÜ ûìÂìèÜ ¼âìíä èûíúë ÌæãVìæ Ìì÷ìëíôè\ô¯ Ìì÷ìë¼âïð è×Ü ÅÁ¼ûíôè\ô¯ ¾ûûìèðô Ìì÷ìë
øìÜæ ™ëg ðç èûíúë Ììíù vÇíô_èûíúë øíëß çì ÷Üç¯ ÍÈ¼û Ìì÷ìë ÌæãVìíæë øfìíç æûó@øèçë
äéûíæë âìàèÜô èóíôë v÷íú ¾ûûìèðô ÌæãVìæíô ÅÁ¼ûâãÔë ôíë vçìÜìÈ è×Ü èûûìíðë âãÔÖ Åí!ÐÖ¯
ûëôíæ ÅÛúøá èûíúíç ¼@‡èç óìæ ôëíÜ ÍÈ ÌæãVìíæë ¼ï÷æì ðç¯ ÍÈ ÌæãVìíæë ûëøíáë vÜìíôëì
ÛìûéûÓïë äæÖ ÅøôëË¼ìâ†Œé èæíú• vøÐìäéûé ùìúô-ùìèúôìíóë ¼íà èæíú èûíúë ùìæ ùìÈíç ùìÈíç
ôíæøíáë ûìè§íç Åøèòç ðç¯ øãíëìèðç ûë-ôíæë ôÜÖìËôë äéûíæë Åí!íÐÖ “«*äìøçÖìèó †ŒðöVé”ë
øãíäì èóíú çìíóë ÛìíÜ èûÐèå °ûÖ tøÐÞ ôèëíú èóç¯
èûíúë ôìä ¼@øˆ‰ ðç ¼ìÓìëËç ôæÖìë èørìÜíú¯ ÍäæÖ ôíæë èøçì èûíúë Ììèàæì øèë,¬›ìë-
øèëE×ˆ‰ ôíë vëìøË ôëíçæ ôóÜéûüá ûëìæãùíâë øíÇë óãèóíô¯ Çìôç Ìì@¬ÐŒ ìÔì ß äÜøïËÞ Ùå¯
èûûìðôìíÜ æìåâè`óíë ÷Üç æüçÖùéíçë âðìÓïâ¯ æüçÖùéíç Ì¤Ð èæç vøÐìäéûé æçÞô-æçÞôé¯
Íâæèô ÅE÷èû+ ¼âìíäë ¾ûûìèðô ÅÁ¼íû vûÐÖìëìß ðç Ììâè¬Qç Ÿ ¯ ø‚ìûçé-ë-í¼íæë èûûìíð ¥ “æìí÷
vûÐÖì æüçÖ ôìíÜ âíæìðë vûÐ”¯¯ ¼âìíä ÍÈ ¼âú èûóï»ôëìß ëà-ûÖàë äæÖ Ììâè¬Qç Ÿ ðíú ÌèÛæú
ôëíç æìæìÓëíæë ½ “æìæì ôìí÷ æìæì ÕÂ ôíë èûóï»ô”¯¯ v¼ôìíÜ èô@¬ìH ÍôìíÜß èûûìíðë âíçì ¼ìâìèäô
™Û ÌæãVìíæë ¼ãíûÐì ¼Óûì ëâËéíóëÈ «*ìÓìæÖ¯ “âãôèh Üæé ¼Óûì ¼ãíûÐì æìëéëì ûë-ôíæë t¬ì‰ íæë ¼âú
Åøèòç Çìôíçæ v¼öãíù¯ «*ìô ¾ûûìèðô ÍÈ ÅÁ¼íûë æìâ ÌèÓûì¼¯
ÌèÓûìí¼ë øë æì`óéâãÔ x*ìºo ðú èøç·øëã »g íô çh,% ôëìë äæÖ¯ Í×ì§ì ûuìsË ûíëë ðìíç âàÜ¼ïr
vûþíÓ èóíçæ¯ v»ì§Ðâìç·ôìë û`óæìß ðç¯ v»ì§Ð âìç·ôì ðíÜæ_vùîëé• ø‚ì• Ð÷é• vâÓì• ¼ìèûré• èûäúì•
äúì• vóûí¼æì• t¬ÓH ì• t¬ìH ðì• ÐìèQ?• øãè,%• Óüèç• çhè,% ÌìKíóûçì• ôhÜíóûçì¯ ôæÖìë èøçì ùaoûÞ v¼æ è¼þóëã èóíú
t¬èH ¬t¬ô
? ì è÷ÿ Ìþìôìë øë ùüíðë èÛè+íç “û¼ãÓìëì” ÌÇÞìÁ øþì÷ûìë ûì ¼ìçûìë Ùüç vÕíÜ èóíÜæ ½
«*Ûìç ¼âú æüø ôèëíÜô t¬ì‰ æ¯
v»ì§Ð âìç·ôì øïäì û¼ãÓìëì óìæ¯¯
æì`óéâãÔ x*ìºo ¼ìà ôèëÜ ëìäæ¯
ùìíú ðÜãó è×Ü t¬éŸ Ìì÷ìë «*Óìæ ÌæãVìæ¯ ÍÈ ÌæãVìíæ ÌìKéú ÌæìKéú «*èçíûÐé vâíúëì Ì¤Ð†ŒðË ôëíçæ¯
ôÜìçÜìú t¬ì‰ æß è×Ü «*ìô-¾ûûìèðô Ììæí`óë ÅÁ¼û¯ “ø‚ìûçé” ôìíûÖ ë-í¼íæë ùìrðèë°ìë ôÇì Ììí×¯
¼ãùèao ðèë°ì Ðëéë âìèäÜ¯
ë@¬ìc çíÜ øãt¬›ËéÞ íç t¬ì‰ æ ôëìÈÜ¯¯
ëìäíöìùÖ øëìÈÜ ût¬Ÿ ÌÜWìë¯
èûûìðôìíÜë Ììíù vÇíôÈ æìåâè`óíë ÷Üç æüçÖùéíçë Óïâ¯
ÍÓëíæë Ììæ`óâãÔë ¼ìâìèäô ÌæãVìíæ æüçÖ ùéç ûìíóÖë ÄWìíë âãÔèëç ðç èûûìð¼Ûì¯ ë-í¼æ
ß ø‚ìûçéë èûûìíð æìæì Óëíæë ûìäæì vûíäí×_
Iëg âìóë âÓãûìËé âüóà Åøìà Ó[èæ
ÌìëIäì ¼ãè»ë ëìèÐ ëìèÐ
âã°ìôþìè¼ ôëçìÜ Ììßúìä ôËÞìÜ ÛìÜ
èûçç ûìäìú ûTçë¯
¼ãè»ë ûþìèÐ äìçéú ûìäæì¯ èûçç èûæì çìíëë çìÜûìóÖ¯ 33 ‘vçèrÐ’ çìíëë ûìäæì¯
90
âãëä óã`óãèÛ väì§ì æìùëì èøæìô ôì§ì
Õìô vÕìÜ Ùæ âíæìðë¯¯
ëûìë vóìçìëì ûéË ôèøæìâ ëg°ûéË
¼â„Ü ûìíð ¼ãÜèÜç¯
Õìô vÕìÜíô ûÜì ðú Ììæºo ûìóÖ¯
“ûëË” ÌæãVìæèå èûíúë Ììë Íôèå ÅÁ¼ûâãÔë âãðç ï ¯Þ “ø‚ìûçé” ôìíûÖ ôæÖìë èøçìÈ ûëË ôëíÜæ ûë
ë-í¼æíô ½
Ììè¼úì ôæÖìë ûìíø ûëË ôèëÜ¯¯
øìóÖ ÌÙÞÖ Ìì÷âæ ût¬Ÿ ÌÜWìë¯
Ííô Ííô èóúì æüø ¾ôÜ øãët¬›ìë¯¯
èûûìíð æìæìÓëíæë Ììç¼ûìèä vøì§ìíæìë «*Çì è×Ü ½
æìæìûËÞ ûìèä vøìí§ Ìíæô ðìÅÈ Åí§
ùì× ûìäé Ììë Åí§ Ùæ¯¯
óéè: Ìèç âíæìðë Ìè†‰ûèü ,% ÐïæÖ øë
vöæ t¬ùH Þ q,% çìëìùË¯¯
âðìçìø ØhÜÄhèë óéøô Ìíæô vðèë
èóúåé ‘«*óéø’ Øè`óÜ ûTçë
ÌìÜìßÜ æìæìÓëíæë ÷ëèô• ×þíã ÷ìûìèä• ûÖìÂûìèä• ùì×ûìèäë ûËÞæì èóíúí×æ¯
ø‚ìûçéíô èûûìíðë ¼âú âìß ¼Ôéëì ÌìæíÜæ ¼ìÜWëì ¼ãíûÐì ôíæíô¯ ø‚ìûçé ½ “ôíëíç ÜÈÜ ëìâì
èæâÞÜ óøÞË¯¯ Ý èæä Ìþìèô èæä ëCø vóèÔ ¼ãíÐìÛæ¯” Íëøë ¼:øóéë øìÜì ½_
ë-âú øìíå ôèë ÛûÖ ÷ìèëäíæ Óèë
ôæÖì Ììèæ ûíëë èæôå¯
ÌQ?tøå ‘Ìì§ìÜ’ âìíÄ èóúì ¼: øìô èØëìÈúì
çhèÜ Óèë ôèëÜì «*ôå¯¯
âìÜìûóÜß èð`óã¼âìíäë t¬éŸ Ìì÷ìë vâíæÈ ûèËÞç ½
†Œéûì vðìíQ? øã,øâìÜì óãÈ ôíë ¾Üúì ûìÜì
øèçùéíâ ‘ùÜìú’ ôèëÜì ¬òìøæ¯¯
™Ûóüè,%ë ¼âú ûë-ôíæë ôìâÐëìðç Üèyç âãÔÛèà ûìÂìèÜ ¼âìíäë ×èûÈ âíæ ôèëíú vóú ½
ðÈíç ¼âìæ óüè,% ôìíâ ¾ôÜ Ðëûüè,%
vóìðìæ ôåìá ôèë ÜáÖ¯
Üyìú âÓÖò ¾ðÜ ôìâÐë èæûìèëÜ
ó@øèç âð+U ¾ôÜ ëá¯¯
ôæÖì ¼@eóìíæë ¼âú ¼äÜ æúíæ ùaoûíÞ ¼íæë ÌæãæúÛèà èûíÐ»Ûìíû ûàéú ðíú vóÔì èóíúí× ½_
¼äÜ æúíæ ëìäì ôæÖì ¼âèøÞÜ
vûìíÜ vâìë «*ìË Ììèä vçìâì ðí¬t¬? èóÜ¯¯
91
¼@eóìíæë ¼âú ûuìsËÖ ¼¤¬t¬›ìë Ìæãöìúé ôhÐ• èçÜ• çhÜ¼é ß ø˜ðèëçôéß vóßúì ðíúí×¯ v»ì§Ð Ðçíô
vùîëìàíóíûë èûûìíð «*Çâ ø-é Ü¨éè«*úìë èøçì ûGXÛ Ìì÷ìöÞ óèë° ûuìsË ûíÜ âìr ø˜-ðèëçôé èóíúÈ
ôæÖìë èûûìð vóæ¯ Í×ì§ì ûë-ôíæë Ìþì÷íÜ †Œèpûaoíæ ëéèçß è×Ü¯
“v«*âùþìèÒ ûìèaoíÜô Ì˜íÜ Ìì˜íÜ”¯¯
Üìä-vðìâ äú-vðìâ ôëìë øë ½
“¼:øóé ùâæ ôèëíÜ ôæÖì ûíë¯¯”
ÍÈ ¼ìâìèäô ûàéú èûûìíðë øë ¼û ÌæãVìæÈ “âÓãíëË ¼âìøíúÁ”_ÌÇÞìÁ èûûìíðë vÛìíäë ¼¤èá: ûËÞæì
èóíú ë-í¼æ-ø‚ìûçé èûûìð Ô„èå ¼@øïËÞ¯
Åø¼¤ðìë_øèëíÐí» ûÜì öìú äìú¼éë âïÜ “øóãâìûÁ” ôìíûÖ Ììí× ëìäôéú Ìì§@¬íH ëë èûûìð ûËÞæì¯
ÌìÜìßÜ ûàéú ¼âìíä èûûìðëéèçë «*ìíóèÐô ûËÞæì èóíúí×æ¯ äìú¼é ¼âìäûì¬t¬û? çìë v÷íú æìúô-æìèúôìë
´óú-ùðíæ «*íûÐ ôíëí×æ vëìâìè`åô ç+UÛìûæì «*ôìíÐë ôìëíË¯ ÌìÜìßíÜë Ìæãûìó ôìûÖ “ø‚ìûçé”-
vç ¼âìíäë «*¼àèå çhE× æú¯ çìÈ çþìë ûËÞæìú èð`óã¼âìíäë èûûìíðë Ôþèã åæìèåë vö ûËÞæì øìßúì öìú
çìíç ôèûë èð`óã¼âìíäë ÌæãVìæ ¼@øèôÞç ÌèÛÚçì vóÔíÜ èûèt‡ç ðíç ðú¯ äìú¼é ÷\ ¼ïíöÞë
v«*áìøíå ûËÞæì ôíëí×æ æìúô-æìèúôìë ôìûÖâú èûûìð¯ èô¬Q; ÌìÜìßíÜë Ìæãûìíó âÓÖöãíùë v«*áìøíå
èð`óãíóë ¼ìâìèäô èûûìð è÷èrç¯ ÌìÜìßÜ ôèûÈ ™Óã ææ ¼âìäâæt¬› vÜÔôß¯
5¿4 ÌìÜìßíÜë ø‚ìûçé ôìíûÖë ‘ë-í¼æ-ø‚ìûçé èûûìðÔ„_ë-í¼íæë

vóíÐ «*çÖìûçÞæ’ Ì¤íÐ v«*â ß v¼î`óíöÞë ûËÞæì
‘ô’ v«*â ½ ôìíûÖ v«*â ß v¼î`óíöÞë ûËÞæì vÇíô vëìâìè`åôçì ôèûíóë ôìíûÖ¯ ÌìÜìßÜ âÓÖöãíùë
ôèû ðíÜß äìú¼éë âíçì øãíëìøãèë mystic ß ÌÓÖìKë¼øïËÞ ôìûÖ vÜíÔæèæ¯ âìæèûô v«*âûËÞæ ß øìèÇÞû
v¼î`óíöÞë «*èç ÌìÜìßíÜë ÜáÖ è×Ü¯ ôìèðèæ øèëôGFæì ûì ÷èërèæûÞì÷íæ ÌìÜìßíÜë vâîèÜô& væÈ¯ Íèå
Ìæãûìó-ôìûÖ¯ äìú¼éíô Ììx*ú ôëíÜß ÌìÜìßíÜë Ìæïèóç “ø‚ìûçé” ôìûÖ ôYìè¼ô ß vëìâìè`åô Ûìûæìë
¼âˆHíú ëè÷ç¯
ø‚ìûçé ëìäôhâìëé¯ çìë èøçì è¼¤ðÜëìä ûéöÞÐìÜé ß ÑxHöûÞ ìæ¯ è÷íçìëìèÓøèç ë-í¼æß Óíæ-äíæ•
âìíæ• Úìíæ ß ëCíø ÌçhÜæéú¯ ø‚ìûçé ß ë-í¼íæë v«*íâ óëûìèë ß ¼ìâQ? v«*íâë ×èû Øhíå ßåì
t¬ìH Ûìèûô¯ ÌìÜìßÜ ëìä¼Ûìë ôèû çìÈ ë-í¼íæë ø‚ìûçéë «*èç ëCøä v«*â• ø‚ìûçéë vöîûíæë
v«*âì¼èk• «*èçô—Ü Ìûòì vøèëíú ë-í¼íæë ø‚ìûçéíô øìßúìë Ùåæì ôìíûÖë âãÔÖ èû»ú¯ è¼¤ðÜ-óãíùÞ
è¼þÓ vôíå ë-í¼íæë ø‚ìûçéë ôíá öìßúìë ûÖìøìëåì Ìíæôåì èûóÖì¼ã`óíëë Ìæãëø C ¯
ë-í¼æ vöìùéíûÐ ÓìëË ôëíÜß ¼íà èæíúè×íÜæ v»ìíÜìÐç vöìùé_Íëì ëíË øè„ç¯ âÓÖöãíùë
ÈÅíëìíø èØÅõìÜ v«*íâ èÐÛìÜèëë òìæ è×Ü¯ ûéë æìúô óã¥ÔûëË ôíë• óã¥¼ìð¼é ðíúÈ v«*íâ «*èçVì
vøç¯ “¼: øúôíë”ë ûìðëìâ øïë ÍÈ vx*èËë æìúô¯
ë-í¼íæë øèë÷ú vøíÜß v«*âìèÛÜìè»Ëé ø‚ìûçé ÌìKðìëì ææ• ûë¤ èòë& ß ¼¤öíâ çþìë ÷èër
¼âüº¯o ø‚ìûçé øãíäìë ×íÜ âè`óíë èùíú ë-í¼íæë âãíÔìâãèÔ ðíÜß ¼çé& ûäìú vëíÔí×¯ vÜìë-÷\ìËé
ÅøíÛìù ôíëí×æ «*Ëú-èøøì¼ì¯ èûóÖì ß ¼ã`óë ÐìÜéæçì èû¼äÞæ èóíú vóðèâÜíæë ¼ãíÔ â†‰ è×íÜæ¯ v«*â
¼@øíôÞ ™íôë ¼ìíÇ ôíÇìøôÇíæë ¼âú ø‚ìûçéë ™è÷çì• ¾ÓöÞ ß ¾û»èúô Úìíæë èû»úèå Íôäæ
92
ÌèÛäìç ëìäôhâìëéë ¾ûèÐ,%Ö¯ ø‚ìûçé ûìÂìèÜ vâíúë âíçìÈ âïè×Þç ë-í¼íæë ùìíú Íþíô èóíúí×æ ÷`óíæë
øríÜÔì¯ «*ËúìèÛûÖèkë øíë vÐí» èçèæ èÜíÔí×æ ½
ûÖìä Ìæãè÷ç vÜìô÷÷Þìë ôìëíË¯
vç ôìëíË öìÈ Ììèâ Ììøæì Ûûíæ¯¯
ùí§ è¼þÓ ôìåìë ÌøëìíÓ ë-í¼íæë âüçÖh ó„ vóßúìë èæíóÞÐ çÁôìÜéæ ó„æéèçë ÌQ?ùç Þ ¯ ûì¼ëÙíë
ø‚ìûçéë ¼Ôéíóë ¼ìíÇ ë-í¼íæë ë¼ìÜìø ûãèºoóé: ¥
Û,‡ ôhëô—å è¼èºo Ðëéë âìÄìë¯
âèÜæ ¾ðû ÷\ øëíÐ vçìâìë¯¯
ø‚ìûçé æìëé äìæ èæâÞÜ v¼ ùàì¯ ‘ø‚ìûçé-ë-í¼æ vÛþå Ô„’
çìë vöìùÖ ¾ðíû æìèô vöìùé èÛáìâìàì¯¯
ø‚ìûçé ë-í¼íæë ûì¼ëèâÜíæë è÷ír Ììí× ëkâì¤í¼ë òïÜ vóðûìó¯ ë-í¼æ ß ø‚ìûçéë èâÜæ ß
ëèçè¹úìú äéûíæë óìèûÈ «*Óìæ¯ çìíóë «*Çâ ÌìÜìíø Ììí× ëíàìE×UÜ ðì¼ÖâãÔëçì¯ ø‚ìûçéíô æéëû
vóíÔ ë-í¼æ ûÜí×æ ½ “è«*ú ûìôÖ ûãèÜ æì ÌìÈí¼ öíû¯ Ý ôèÒæ û÷íæ Íô ùìèÜ óìß çíû¯¯” ø‚ìûçéë
ûÖàìKô ëè¼ô âç ½ “t¬íH «‰ æìèð vðíë vöìùé ëâËé ûóæ¯” ëgè÷èûô·èç ÇìôíÜß äéûíæë ÷ëâ ¼çÖ Óëì
øí§í× ÅÛíúë vóðèâÜíæ¯ óëûìèë v«*íâë øïËç Þ ì Ììí¼ ¼í@¬ìc íù¯ ÌæÖìæÖ vëìâìè`åô ÌìÔÖìæôìíûÖß ÍÈ
óüÐÖ vóÔìíæì ðíúí×¯ ø‚ìûçé ß ë-í¼íæë ëCøä v«*â èûûìðûaoíæ ÍôèæV v«*íâ ëCøìQ?èëç¯ öèóß
ø‚ìûçé ûíÜ ½
×Üíöìíù Òíù vöìùé åíÜ èûÚ âæ¯
ÍÈ ëCíø ¼éçìíóûé ðèëÜ ëìûË¯¯
ÍÈ v«*â ûì¬t¬û? ðíÜß ¼ãèØ-Ûìûæìë âèËâãíkì vôìíæì vôìíæì äìúùìú ×è§íú øí§í× vöâæ ø‚ìûçé-
ë-í¼æ vÛþåÔ„-Í ø‚ìûçéë ùÛéë ç+UôÇìú ¼ãèØ-Ûìíûë v«*â «*ôìèÐç ½
óïë vðìíQ? ÌèÜ ÌìÈí¼ ôâÜ ¼@øì¼¯
qâë èæ×èæ öìú ø‚ vóú ûì¼¯¯
vçìâìë Ììâìë v«*â Ììèäôìë æú¯
âíæç t‡ëË ôë øïûÞ øèë÷ú¯¯
vùìøíæ Íôìà è×Ü vûôç óãÈ Ìà¯
âíæë Ûëíâ âìíæ ðú ëà Ûà¯¯
èÐû ß èÐíûë Ðèk ÍôìK ÜéÜìë ôìëíË çþìíóë óãÈ ëCø¯ Í ðÜ ÌÊPçè¼èºo¯ ¾ûÃûíóë ¾PçìÊPçûìíó ûÜì
ðú ëìÓì ß ô·íÃë ÍôÈ Ìà¯ ÜéÜìë ôìëíËÈ çþìëì v«*èâô ß v«*èâôì Í ðÜ ¾PçìÊPçûìíóë ôÇì¯
èâÜíæë è÷rèåíç ÌûÐÖ æûûë ß ûÓïë ß ëèçëíËë èû»úèåÈ ûèËÞç ½
óïë ¾ôÜ Ìà ¾ðíç Üyìë û¼æ¯¯
äú øìÈ Óèë âìÜÖ †Œéûìç èûæìæ¯
* * * * *
ÌçÖQ? ðèëí» æüø äãè§Ü æì÷æ¯
v÷îëìÐé «*ôìë ûao æüø äìíæ ÛìíÜ¯ ‘ë-í¼æ-ø‚ìûçé vÛþå Ô„’
93
ë-í¼æ ÷hëìèÐ Óëíæë ëèçè¹úìú øìëóÐÞé¯ «*Üíúë ëCøíô vö èûøëéç ûËÞæì Ììí× çì èûóÖìøèçë øíóë
¼í@¬ìc ùè÷írë ÌæãëøC ¥
Íôír ðÈÜ óãÈ âóæ âãëèç¯
ÜìäÊ¼æÖ Ûà ôèë ëí¼ ¾ôÜ âèç¯¯
èûøëéç ëâË ¼ðíä âðìë¼¯
ëèçëí¼ ¾ôÜ ¼çé øèç Ìèç ûÐ¯¯ ‘ë-í¼æ-ø‚ìûçé vÛþå Ô„’
Ììûìë èûøëéç ëèçûËÞæìë vÐí» øãë»g ìèúç ëèç«*í÷,%ìë äæÖ ø‚ìûçéë ÜyìûÐç æìúíôë ûãíô âãÔ
Üãíôìûìë è÷rèå ÌìÜìßíÜë æìëéë v«*ââæ¬¬t¬+ ? U èûíxX»íËë Íô ÷âÁôìë Èèàç ½
÷ìèë÷áh ¼âöãk ðÈíç ó@øèç¯
Üyìú øèçë Åíë Üãôìú öãûçé¯¯ ‘Ñ’
¼@¬ûc ç øüVíøì»ô ÌâìçÖë ÈE×ìæãöìúé ÍÓëíæë v«*âè÷r ÌèWç ðíúí×¯ èûóÖìøèç ûì Ûìëç÷í\ë
èûóÖì¼ã`óíëß ëèçöãíºoë vö ûËÞæì Ììí× çìß ëìä¼Ûìë âíæìëJíæë äæÖÈ ëè÷ç¯
‘Ô’ v¼î`óöÞ ½ vëìâìè`åô ôèû èðí¼íû ÌìÜìßÜ ¼ã`óíëë øïäìèë¯ «*ôè· ç äùÁ ß «*ìËéäùíçë v¼î`óöÞ
çþìë ôìíûÖ ÌèÛûÖk¯ ùì×øìÜì• ØhÜØÜ• øìèÔ ß ¼íëìûíëë ûËÞæì ôèûë v¼î`óöÞèøúì¼é âíæë øèë÷ìúô¯
èûûìðûì¼íë öÔæ öìíE×æ ø‚ìûçé çÔæ çþìë ëCíøë ûËÞæì ÌíæôåìÈ ¾ûÃû øóìûÜéë æìèúôìë ëCíøë
ûËÞæìë âíçì ½
÷èÜÜ ôìèâæé ùíä\ ùìèâæé
ÔJæ ùJæ vÐìèÛçì¯
èôèWËé ÙþÙã ë ûìäìú ÄþìÄë
ÄæìÄæ væøãë âÓãë ùéçì¯¯
Ûhëg èûÛà âˆŠÇ-âæ-vâìèðçì¯¯ ‘ë-í¼æ-ø‚ìûçé èûûìð Ô„’
ùíä\ ùâíæ ø‚ìûçé ÷íÜí×æ èûûìðûì¼íë¯ øìíú èôèWËé ß ÙãÂëã ûìäí× âüóâã `ó ×í`ó¯ æïøíã ëë âÓãë
¼ãë Ììë Ûhëëg ôåìíá âóæíóíûë âæß èûíâìèðç ðú¯
»åd-Îçh ûËÞæ Ôí„ë v¼î`óöÞ ß ¾ûè÷rÖ ½ ë-í¼æ ô·íÃë æÖìú ø‚ìûçé ß ¼Ôéíóë ¼íà ëì¼ÜéÜìú
â+ Í Ùåæìèå ÌìÜìßíÜë æû¼¤íöìäæ¯ Í×ì§ì û¼Q? Îçhë ûËÞæìú ÌìÜìßÜ äúíóíûë Ìæã¼ìëé¯
«*Çíâ æûéæ Îçh û¼Q? óãÜÛ Þ ¯
óãÈ øá Ììíù øìí× âíÓÖ ¼ãâìÓû¯¯
âÜúì ¼âéë ¾ðÜì ôìíâë øóìèç¯
âãôèh Üç ¾ôÜ Üçì ûüá ûætøèç¯¯ ‘»åd-Îçh ûËÞæ Ô„’
çhÜæéú äúíóíûë “ùéçíùìèû`ó”-vç ûèËÞç û¼Q? ëì¼ ½
ÜèÜçÜûàÜçì øèëÐéÜæ vôìâÜ âÜú ¼âéíë¯
âÓãôë èæôë ôëè@¬çH vôìèôÜô—èäç ôhJôhåéíë¯¯
èûðëèç ðèëèëð ¼ë¼û¼íQ?¯
æüçÖèç öãûèçäíææ ¼â¤ ¼èÔ èûëèðäæ¼Ö óãëíQ?¯¯
94
âÜúøûíæ â`óâÓãë ûìçìí¼• âÓãôë ß vôìèôÜô—èäç ô·Ãùüíð x*éðèë ÍÈ ¼ë¼û¼íQ? èûðìë ôëí×æ¯
èûëðéíóë øíá óã¥Ôóìúô ÍÈ û¼íQ? x*éô·Ã öãûçé ¼Ôéíóë ¼íà æüçÖëç¯”
Ììûìë †Œéí,‡ß «*Ôë ¼ïíöÞë çìíø Å+: û¼ãaëo ì¯ èô¬Q; æûó@øèçë ¼ãÔ «*èç ÎçhíçÈ æûéæ ½
ÌèÓô Ììæ`óöãkì ëìèæ ø‚ìûçé¯
û¼èç æìúë øãíë ¼ãt¬ìH âé ¼àèç¯¯
¼ãÔíÛìíù óéÙÞ Ìð èçíÜ ÷èÜ öìú¯
÷íáë âåíô áéË ëäæé vøìðìú¯¯
û»Þì èûëðé ß èûëèðæéíóë Îçh¯
‘û»Þìë’ øìTÔ ¼âú Ùæ Ùæ ùëèäç¯
èæÛÞíú ûèëí» äÜ v÷îèóíù øïèëç¯
* * * * *
Ìèûëç ó@øèç ÇìôQ? Íô¼íà¯
èóû¼ ëäæé ¼â vôèÜôÜìëíà¯¯
vÙìë Ðíä vëßúìíä âGXìë ëìù ùìú¯
óìóãëé èÐèÔæé ëû Ìèç âíæìðë¯¯ ‘»ådÎçhûËÞæ Ô„ øü½ 208’
èûóÖìøèçë âìÇãíëë øó âíæ øí§ öìú ÍÈ ûËÞæì vÇíô ½
â+ óìóãëé õìíô õìTôé
Øìèå öìßç ×ìèçúì¯¯
û»Þìë øë Ðëíçë v¼ìæìèÜ ÌìíÜìë èóæ Ììí¼ ½
ÌìÈÜ ÐëÁ Îçh èæâÞÜ ÌìôìÐ
vóìÜìú ÷ìâë ôìÐ ôh¼âã èûôìÐ¯¯
æûéæ ÔJæ vóèÔ û§È vôîçhô¯
Åäèëð öìèâæé ó@øèç âíæ ¼ãÔ¯¯
ôìÐØhíÜë ÷ìâíæë âíçì vóìÜ ß ôh¼íã âë âìí¼ ëìèråì æûó@øèçë ‘ë-í¼æ ß ø‚ìûçéë’ ¼ãíÔÈ ôìíå¯
Ðëíçë øë èÐèÐëè¼k vðâQ? Îçhë Ììùâæ ½
«*íûÐ vðâQ? Îçh Ðéç ÌèçÐú¯
øã,øçhÜÖ çì@¬Ü ãH ÌèÓô ¼ãÔ ðú¯¯
Ðéíçë çëìí¼ ëèû çhèëíç ‘°gç’ Üãôìú¯
ÌèçóéÙÞ ¼ãÔèæèÐ øÜíô vøìðìú¯¯ ‘»ådÎçhûËÞæ Ô„ øü½ 209’
ÍÈ ¼âú t¬ìH âé ß t¬éŸ ÌIëg• ÷`óæ• ÷húì ß ô¬¬t¬ë; éë «*íÜø vóú Ðëéíë¯ ÌìÜìßíÜë Ûì»ìú ÍÈ ÷ìëèå ¼ãùaoéë
æìâ “÷çh¥¼â”¯ Ììë Ðéíçë ¼âú ½ “ûíá ûíá Íô ¾ðíÜ Ðéç èæûìëË¯¯” è¼¤ðíÜë Ùíë Ùíë ¼ûìÈ Ðéíçë
ÅÃçì ÅøíÛìù ôíë¯ vôìÇìß èûíE×ó vûóæìë è÷ÿ Çìíô æì¯
“ë-í¼æ ß ø‚ìûçéë vÛþå Ôí„” t¬éŸ íÛó ûËÞæì_ø‚ìûçé-ë-í¼æ vÛþåÔí„ äìú¼éë “øóãâìûÁ” ôìíûÖ
ûèËÞç v»ì§Ð è¼àìíëë ûËÞæì Ììí×¯ ÌìÜìßÜ äìú¼éë Ìæã¼ëíË ø‚ìûçéë PìóÐ ÌìÛëíËë ûËÞæì ôíë
95
øüÇô Íôèå ¬t¬û? íô ø‚ìûçéë PìóÐ Ìà ¼¤òìíæë èûûëË èóíúí×æ¯ èûûìíðë øë ø‚ìûçéë ûìë ÌìÛëË è×Ü
öÇì¹íâ_û¼æ• ÷`óæ• è¼þóëã • èçÜô• ôìíæë ôh„Ü• ÌJæ• çì@¬Ü ãH • ðìë• ûÜú• vû¼ë• ôWË• æïøëã • Ðüàìë ûì
vûÐ¼yìë ¼íà ø‚ìûçéë øìíú Ììí× øìúíäì§¯ “è¼¤ðôèå• ùäùèç• è÷ôhë ÷ìâëé¯Ýôhëà æúìæé ûìÜì ôèðÜã
èû÷ìèë¯¯” ø‚ìûçéë ôèåíóÐ è¼¤íðë æÖìú ¼ëg• èçèæ ùíä\ùìèâæé• Ììë ÷hÜ ÷âëé ùìÛéë øãíE×ë âíçì•
ðèëËæúæì ¼ã`óëé ø‚ìûçé¯ çìë “ùüèÓæé èæè`óç ôËÞ”_Ðôhæéíôß ðìë âìæìú Íâæ ôìæ¯ ™ôøìèÔë âíçì æìô
ø‚ìûçéë¯ vôìèÜôô.é ëìèæ ø‚ìûçé¯ èû@¬Ø H íÜë âíçì ÌÓë• õìèÜíâë óìæìë âíçì ¼ã`óë óQ?ø¤èkíç
¼ãíÐìèÛç ø‚ìûçéë âãÔx*é¯ äìú¼é æìëéíóíðë Ìà¼¤òìæíô ÜÙã Iëg vÛíó Ûìù ôíëí×æ¯ ÷ìëèå óéÙÞ
Ì¤Ð_vôÐ• ôëìàãèÜ• æúæ Íû¤ ô.íëÔì¯ ÷ìëèå ÜÙã Ì¤Ð_óQ?• ¬t¬æ? • ÜÜìå ß æìèÛ¯ ÷ìëèå òïÜ
Ûìù_ôíøìÜ• èæç@¬•H ä¤Ùì ß ð¬t¬¯? ÷ìëèå áéË èûÛìù_æìè¼ôì• ôèå• Åóë• ÌÓë¯ ¼¤t¬›ç ü ÌÜWìë Ðìt¬ìŸ æãöìúé
ÌìÜìßÜ ø‚ìûçéë ¬t¬æ? íô Iëgíx*èËë ÌQ?ÛkÞh ôíëí×æ¯ ÌìÜìßÜß äìú¼éë âíçìÈ vöìùÐìt¬•Ÿ ÌÜWìëÐìt¬Ÿ
ß ôìâÐìít¬Ÿ øè„ç ôìíäÈ Ìæãûìíó âïíÜë “t¬éŸ íÛóûËÞæ” Ì¤Ðèåíô Ìáh# vëíÔí×æ ôèû¯ äìú¼éë âíç û¼æ•
÷`óæ• è¼þóëã • èçÜô• ÌJæ• ôh„Ü• vû¼ë• çì@¬Ü ãH • ô.ðìë ôWË• áh°ìûÜé ß æïøëã ¯
Ì,% æìèúôìíÛó_¼¤t¬›ç ü ¼ìèðíçÖ v«*âèûºoì æìèúôìë Ììå Ìûòìë ûËÞæì Ììí×¯ Íô Íô Ìûòìú
çìë Íô Íô æìâ vöâæ_ÌæÖ ëâËé-¼í@¬ìc ù è÷èÿç è«*úçíâë «*èç É»Þìôìçë æìèúôì Ôè„çì• v«*èâíôë
èâÜæôìâæìú ¼¤íôçòíÜ Åøæéçì æìèúôì ÌèÛ¼ìèëôì¯ ûì¼íë è«*úèâÜíæë ÌèÛÜì»é æìèúôì ûì¼ô¼èyôì¯
ÌèÛ¼ìíëë ëäæéíç v«*èâôèâÜæûè˜çì æìèúôì èû«*ÜBoì• è«*úèûðíæ èûëðôìçë æìèúôì ÅÁôè.çì¯ «*ûì¼é
«*Ëúéë ôìí× ¼¤ûìóí«*ëô æìèúôì v«*ìè»çÛçÞô ü ì ûì t¬úH ¤óïèçôì• èûè÷r ¼àíâ â+ì æìèúôì t¬ìH ÓéæÛç·ô Þ ì¯
ÌìÜìßíÜë Ûì»ìú ÌèÛ¼ìèëôì ôæÖìë ûËÞæì ½
¼íWç èæäÞíæ è«*ú Çìíô ëèç ÌìíÐ¯
ëâËé ÷èÜúì Ììí¼ øãëíg »ë øìíÐ¯¯
v¼È v¼ ëâËé ÌèÛ¼ìèëôì èæfú¯
vôèÜôÜì ëàëí¼ ëäæé û˜ú¯¯
ôÜðìQ?ìèëçì æìèúôìë øèë÷ú ½
âíæ ùûÞ Óèëúì ðÈúì âìæâçé¯
æì ÷ìíð æúìæ çhíÜ æì vóú ¼@‡èç¯¯
¼èÔùË û÷íæ æì ðú âæ ÐìQ?¯
ûTÜ «*ìÇÞíæ öèó âìæìÈíÜ ôìQ?¯¯
çíû çìë ðú øãèæ ëí¼ë ¼@‡èç¯
Íðìíë ûÜú ôÜðìQ?èëçì öãûçé¯¯
Ûëç÷\ ë¼âJëé ôìíûÖ Ìæãëø C æìèúôìë øèë÷ú èóíúí×æ¯ Ûìëç÷\ ¼¤t¬›íü ç ëè÷ç ëèçâJëéë
Ìæã¼ìëé ôèû¯ ¾ûÃûøóìûÜéíç ÌèÛÚ ÌìÜìßÜ «*Ëúé ‘ë-í¼íæë’ “óÐâé óÐì”ë ôÇì ûíÜí×æ¯ v«*â è÷í+
¼˜ìèëç ðßúìë øë æìúô-æìèúôìë øöÞìú¹íâ óÐ «*ôìë Ìûòì ðú¯ ÌèÛÜì»• è÷Q?ì• t‡ëË• IËôéèçÞ•
ÅíPù• èûÜìø• ÅˆŠìó• ûÖìèÓçìø• äëì ß âüçÖh ûÁ ÍÈ óÐ óÐì æìúô-æìèúôìë ðú¯ óÐâé óÐì èûëðéë vÐ»
ß ÷—§ìQ? Ìûòì• æìèúôìë ûìðÖÚìæ Üã: ðú¯ ë-í¼íæë váír ÍÈ “óÐâé óÐì”ú Åøæéç ðæ è÷íçìëëìä
«*Ëèúæé ø‚ìûçéíô vóíÔ¯
96
¼àéç ½ ø‚ìûçéë èûûìð Ô„ vÇíô è÷íçìë Ììùâæ øöÞQ? «*Çâ Ôí„ ôíúôèå ùìæ èóíúí×æ
ÌìÜìßÜ¯ ùìæIèÜ vâîèÜô¯ øèëíE×óÐéí»Þ ùìíæë çìÜ ß ëìíùë ôÇì Ììí×¯ ¼â¬t¬? ôìíûÖë Ûì»ìÈ ùìíæë
Ûì»ì¯ ÷\ìûÜé• vôóìë• Óìæ¼é• çhèë• û¼Q?• x*éùìaoìë• ôËÞìå• øèëçìÜ• óèáËìQ? x*éëìù «*Ûè· çë æìâ Ììí×¯
äìú¼éë èÐ»Öëì çþìë âïÜ èðè`ó ôìûÖèå ùìæ vùíú «*÷ìë ôëíçæ¯ ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ ùéèçÓâÞ Ììí×¯ øïËìÞ à
ùéíçë ¾ûèÐ,%Ö Ììíëìø ôíë vö ùìæIèÜ ë÷æì ôíëí×æ v¼IèÜ ÌìíûùøïË•Þ ¼ãëâãDo ß ÛìûèûðUÜ¯
ôìûÖôìèðèæë ¼íà vëíÔ ùìæIèÜ ëè÷ç¯
»ådÎçhûËÞæì Ôí„ û¼Q? ëìíùë ùìæ Ììí×_Íèå çþìë èæät¬H û¼Q?ùéèç ½
û¼íQ? æìùë ûëæìùëé èûÜìí¼¯
ûëâìÜì âãÔ È`óã t¬íŒ û ¼ãÓì èû`óã èû`óã
âüóâã `ó ÜèÜç ÌÓë âüóðã ìí¼¯¯
«*Øèh GXç ôh¼âã âÓãûç u ÄW·ç
TW·ç øëèÛç ô—èäç ëìíû¯
âÜúì ¼âéë ¼ãí¼îëíÛ ¼ãÐéçÜ
èûÜãèÜç øèç Ìèç ë¼Ûìíë¯¯
øGXèûç ûætøèç ôhåä çâìÜ°gâ
âãôèh Üç ÷—çÜçì vôìëô äìíæ¯
öãûäæ´óú Ììæ`ó øèëøãèJç
Üûà âèGXôì âìÜçéâìíÜ¯¯
øóèåë Ûì»ìÛèàíç äúíóíûë «*Ûìû ÜáËéú¯
ûì¼ë ÐöÖìú ë-í¼íæë ôìí× ø‚ìûçéíô èæíú öìßúìë ¼âú çìë ¼Ôéëì Í ùìæèå vùíúè×Ü ½
çhúì øó vðëìÈíç ëìçhÜ æúìæ öãíù
ôìèâæé vâìðæ ôåìá ðéæ vÛÜ¯
v«*ââíó èûðUÜ ¼çç ûðr vÜìë
Ìûúû øèëðìèë ™èºo ûãèºo ðèë vùÜ¯¯
÷Ü ÷Ü «*Ûëh v¼ çÜíø Ììëèç¯¯
øèç ùèç Ìèç ÌíGF¯ Óãúì
÷`óæ ÷\ÐéçÜ âÜúìèæÜ ×Ü
v¼îëÛ èûèÐÔ Ôçë Üìíù¯
qâë vôìèôÜ ëû ™æç øëìÛû
â²ŠÇ ûìË ÌìæÜ Åøë äìíù¯¯
ùìæèå ûuäûãèÜ Ûì»ìú ¾ûÃûéú ÕíÂ ëè÷ç¯ “óèáËìQ? x*éëìíù”ë ¼ãë¯ ùìíæë èû»úû¬t¬; v«*â¯ Ûìû-Ûì»ì-¼ãíëë
¼âˆHíú Íèå ëCíø-ëí¼-t¬ìH íó-ûíËÞ-ùíao ÌøïûÞ ðíú ÅíÒí×¯ ëìíøë óéè:• è÷írë ÅyUÜçì• ùèçë tø`óæ
Íû¤ Ó[èæë âìÓãíöÞ vx*ìçìë è÷+ Ìì«Xç ã ðú¯ “ëìù ôËÞìå øèëçìÜ ×í`ó” èæí@¬ë‰ ùìæèåß âíæìÚ ½
÷èÜÜ ôìèâæé ùíä\ùìèâæé ÔJæùâæ vÐìèÛçì¯
èôèWËé ÙþìÙë ëìär ÄþìÄë væøãë âÓãë ûìíä¯¯
97
çëg èûÛà Ìøìà çëà â²ŠÇ âæ vâìèðçì¯¯ Óãúì
IèpíÜô vôÐ ôhWâh ¼ãíûÐ è¼`óãë ÷`óæ èçíÜ¯
¼Ôæ ëìèç çìëôì øþìèç ûìaãoÜé ë- èûëìèäçì¯¯
è¼`óãë ÛìÜ âüùìW ÜìÜ óÐæ ÌÓë väÖìèç¯
ë¼æì ¼ãÜìÜ û÷æ ë¼ìÜ èûëð vûóæì vâìèðçì¯¯
Åíëìä väì§ vðâ ôíåìë Íèð v¼ øíúìÓë ëèJçì¯¯
ë-í¼íæë «*ìíËxHëé ø‚ìûçé ¼âãí° èæâèyç ðíúí×æ ™íæ ëìäìë vö ùìæ çìë âíÓÖ èûóÖìøèçë
«*ìÇÞæì øöÞìíúë øíóë «*Ûìû Ììí×¯ ÛìèåúìÜ ëìíù óéÙÞ ×í`ó ëè÷ç ÍÈ øóèåíç ëìäìë ÉxHíëë «*èç vö
¬t¬è; ç Ììí× çìíç èûóÖìøèçë_çìçÜ ¾¼ôíç ûìèë èû`óã ¼â ¼ãçèâç ëâËé ¼âìíä¯Ývçìíð èû¼èë âæ çìíð
¼âèøÞÜþã Ìû âÄh ðû vôìæ ôìíä¯¯ øóèåë öíÇ,% «*Ûìû Ììí× ½
vçìâìë ô·øìë ûíÜ Ììøæìë øìø ØíÜ
â+ ùíûÞ øìí× æì è÷èQ?Ü¯þã
ÌÔíæ ¼Wå ¾ðÜ Ðâæ èæôíå ÌìÈÜ
Åºoìëð ôìçë ðÈÜþ¯ã ¯
«*Ûëh óúì æì ðíë èóúì ë¼ ÌæìíÇíë
çhèâ «*Ûh øëâ ôìëË¯ ‘Óãúì’
ÛhèÜúì ¼¤¼ìë øìíÐ û`óé ¾ðÜ âìúì Øþìí¼
æì ÛèäÜã vçìâìë ÷ëíË¯¯
Ííû èräùç ¼ìèƒ çhèâ èûíæ ùèç æìÈ
çëìß Ììøæì æìâ IíË¯
èûóÖìøèçë âìÓíûë «*èç v¼È Ììôhèç “çhTþ äùˆ‰ìÇ äùíç ôðìúè¼” ûì “äùçìëËÛìë vçìðìëì”-ë Ìæã»à
ßøíëë ùìæèåë vÐ» óã” ø¤èkíç ÌæãÛç — ðú¯
è÷íçìë Ììùâæ Ôí„ æìùâèçë èûëðíûóæìë Ìû¼ìíæ ¾ûÃû øóìûÜéë ÛìíûìGXì¼ øöÞìíúë ÕíÂ vö
ùìæèå Ììí× çìíç èûóÖìøèçë øóèåë «*Ûìû ÜáËéú¯
èô ôðû vë ¼Ôé Ììæ`ó ßë¯
è÷ëèóæ âìÓû âè`óíë vâìë¯¯
ÌìÜìßíÜë ùìæèåë Ûì»ì Íëôâ ½
Ììèä ¼ãíÔë æìèð ßë
Ììæí`ó âæ èûíÛìë¯
è÷ë øèç ÌìíÐ è÷í+ë âìæí¼
æìùë ¼óíæ vâìë¯¯ Óãúì¯
¼ãÓì ë¼âú èæèÓ
Ììèæ èâÜìÈÜ èûèÓ¯
ûTÜ öçíæ vóû ÌìëìÓíæ
vÛÜ âíæìëÇ è¼èÓ¯¯
98
¼àéçÚ ôèû ÌìÜìßÜ ¾ûÃûøóìûèÜ Ìæãöìúé ùìæ èÜÔíÜß ùìíæ Óuûg øó ×ì§ìß èóíúí×æ ø˜èûÛìù¯
èûóÖìøèçë øóìûèÜë ß äúíóíûë ùéçíùìèû`óâd-Íë Ûìû ß ¼ãë âã¼Üâìæ ôèûë è«*ú è×Ü çì ø‚ìûçéë
vâîèÜô ùìæIèÜ vóÔíÜÈ vûìÄì öìú¯ ø‚ìûçéë ôìíûÖë ÌíæôIèÜ ùéçÈ ¼Óuûg ì «*ûao ¼àéç¯ Óuûg øó èæíú
ùìæIèÜíç ÷ìëèå ÌÇûì øþì÷èå ôíë ¬t¬û? ô Ììí×¯ «*Çíâ Íôèå Åó†Œìð ¬t¬û? ô• Ìç¥øë vâÜìøô• øíë
Óuûg øó• ÌûíÐí» ÌìíÛìù ÌÇûì ÌQ?ëìë øíë ÌìíÛìù¯ ÌìíÛìíùë vÐí» ÛèËçì¯ ôÔíæì ôÔíæì Óuûg øó
èóíúÈ ùìíæë ™ëg¯
ôìûÖí¼î`óöÞ_“ø‚ìûçé”ë âïÜ ôìûÖ øóãâìûíçë Ûì»ì ÌûèÓ èðè`ó¯ Ìæãûìíóß èðè`ó Ðíjë èô×ã èô×ã
ûÖûðìë øìßúì öìú¯ ÌìÜìßÜ øè„ç ôèû çìÈ çÁ¼â Ðj ûÖûðìíëß èæøãË¯ ø‚ìûçé ôìíûÖë öìûçéú
øãèÇ Õìôì• ëìä¼ìðé ß ÷ª†Œìâ Ì˜íÜë• v¼äæÖ øïûûÞ àéú ÅE÷ìëË øºoèçë «*Ûìû Ììí× ø‚ìûçéë Ûì»ìú¯
ôìèðèæ ôÇíæ ÌìÜìßÜ øúìë ×`óÈ †ŒðË ôíëí×æ âàÜôìíûÖë Óþìí÷¯ çìæ«*Óìæ ×í`óë èrøóé ûÖûðìë
ôíëí×æ ôìíûÖ¯ Iëg èrøóé ß ÜÙã èrøóé ×í`ó ¼âüºo “ø‚ìûçé”¯
“ø‚ìûçé” ôìíûÖë øóùéíçë ×`ó ¾ûè÷rÖøïË¯Þ ¼¤t¬›ç
ü ×í`óë âíÓÖ Û—äà«*úìíçë ûÖûðìë ÜáËéú¯
âìèÜæé ×í`ó æìùâèçë èûÜìø ëè÷ç ðíúí× ÛìèåúìèÜ ëìíù¯ Ó[èæ«*Óìæ ×í`óë âíÓÖ Iëg& vøíúí× ×ú
âìrìë ÷ìÜ¯ ûì¤Üì ß ûuäûãèÜ óã”äìçéú øíóÈ ×úâìrìë Ó[èæ«*Óìæ ×í`óë èûæÖì¼ ¾ûÃûøóìûèÜ «*Ûìèûç¯
ÌìÜìßíÜë ÐjÛì„ìíë äìú¼éë èðè`ó Ðíjë Ìæã«í* ûÐ Ùíåí× öíÇE×Ûìíû vöâæ_Ììæå ‘øóìàãëéú’•
ÌìëIäì ‘ùao°ûÖ’• Åçìèëúì ‘vÔìÜì’• èôÜèôÜì ‘¼âãí°ë æìâ’• Ôã@¬éc ‘ôËÞìÛëË’• vÔìèåÜì ‘ôËÞìÜWìë’•
ùìëg§é ‘ßÄì’• vÙþìÙå ‘ß§æì• vÙìâåì’• øìßèë ‘Ô§â’• âìàì• vÓîëìðë ‘ëìäì«*¼ìó’• ûèðë ‘ûèÓë’• ûè¼Ò
‘óïç’• âíæìëì Ähâôì ‘vðìèÜùéç’¯
Ììëèû-Øìëè¼ë ûÖûðìë øìÒÖì¤íÐ ôâ¯ ¼â†Œ ø‚ìûçéíçÈ Ììëèû-Øìëè¼ Ðíjë ¼éèâç «*íúìù Ììí×¯
çÁ¼â Ðíjë «*ì÷höÞ vóíÔ âíæ ðú ÌìÜìßÜ ¼¤t¬›ç ü Ú øè„ç¯ çÁ¼â ÐjøïËÞ ûìôÖ_
‘1’ èûè÷r vôìâÜ ÐöÖì Ìèç ¼ãèæâÞÜ¯
‘2’ æì`óéâãÔ x*ìºo ¼ìà ôèëÜ ëìäæ¯
‘3’ øìóÖ ÌÙÞÖ Ìì÷âæ ût¬Ÿ ÌÜWìë¯
‘4’ æüø èæâ¬QËŸ Ûèá ¾ðÜ äˆŠ ¼ãÔé¯
‘5’ ùèÜç ôhQÜ ? Ûìë ¸èÜç û¼æ¯
‘6’ èûè÷r û¼æ Ìíà ÷`óæ ÷è÷Þç¯
‘7’ âüóâã `ó ÜèÜç ÌÓë âÓãðìí¼¯
Ììëèû-Øìëè¼ Ðj_ÌìèäÞ• vôE×ì• Èæìâ• ×ìÜìâ• Åâëì¯
v¼ôìíÜ «*÷èÜç ûìùdÓìëì ÐjIE× ¥ ÌæãíÐìí÷• ÌQ?tøå• öãúìú• åãàé• vçôìëíË• vçæâíç•
vâìðèfç• ðìWìèëÜì¯
Ûìëç÷í\ë vöâæ ôçôIèÜ ûìùÓìëì ¾æèçô «*û÷æ ëCíø øèëùèËç• ÌìÜìßíÜëß æéèçÅøíóÐâïÜô
¼ãÛìè»ç ûìôÖ Ììí× øìÒÖì¤íÐ ½
‘1’ t¬ìH âé ô·øì vðìíQ? æìëé óãÈ äù çíë¯
‘2’ øèç èûíæ ¼çéë äéûíæ vôìæ ôìä¯
99
‘3’ ¼ûÞâç vóìí»ë Ûìäæ t¬éŸ úì äìèç¯
‘4’ Iëgûìíë è¼èºo æìÈ ùâæ óèáË¯
‘5’ t¬ìH âé v¼ ¼¤¼ìë ¼ãÔ Ó`ó Ììë ¼û¯
‘6’ óìæ æì ÇìèôíÜ ¼íçÖ èôûì ØÜ øìú¯
‘7’ èæÓÞæéíë øãr óìëì æì ôíë Ììóë¯
‘8’ ¼ÁôâÞ æì ôèë ¼è˜ç Ìèç øìø¯
ÍÈ¼û ûìùdÓìëìë âíÓÖ ûì¤ÜìíóíÐë ¼¤t¬›èü ç ß æéèçôÇìë ×ìø Ììí×¯ ëìâìúíËë Ìæã»à øìÒÖì¤íÐ Ììí× ½
‘ô’ ÛìÈ vðìíQ? Ðrg Ììë æìèð èrÛhûæ¯
Ùë vÛíó ÜWì æ,% ¾âÜ ëìûË¯¯ ‘ë-í¼æ èûóìú Ô„ øü½ 224’
Ìì˜èÜô ÅøÛì»ìë ÜáË ½
‘1’ Ìèøèæèðç ¼çÖ > ¾¼çÖ• ççáË > çÊçáË¯
‘2’ vöìùé > äãùé ‘ßôìíëë Å-ôìë «*ûËçì’¯ øûæ > vøìûæ ‘Ìôìíëë ß-ôìë «*ûËçì’¯
‘3’ âðì«*ìË Ó[èæë ÌGF«ì* Ë Ó[èæíç ëCøìQ?ë ½ èÛÔìèë > èÛôìèë• øp > øQ?¯
‘4’ øìÒÖì¤íÐ ¼ûÞæìíâë Íôû÷íæë váír vâìíô• vâìíë• vâìðô• vâìðíôë «*íúìù vóÔì öìú¯
‘5’ Ìæã¼íùÞë váír “ðíQ?” ûì “vðìíQ?” ðíç ûì vÇíô ÌíÇÞ «*ìúÈ ûÖû´ç¯
‘6’ ¼ìÓìëË ûçÞâìæôìíÜë váír Ìú èûÛèkë «*íúìù_Ìì×ú• øã×ú¯
‘7’ è¹úìøíóë ¼¤t¬›íü çë Ìæãëø C è¼ èûÛèkë ûÖûðìë âÓÖûì¤Üìë ¼ìÓìëË ¾ûèÐ,%Ö ½ ûãÄè¼• ™æìßè¼¯
‘8’ Ûèû»ÖÁôìíÜë ÌæãÚìú âÓÖâøãëíg »ë váír_ôëð• âëð• Óëð¯
‘9’ Ûèû»ÖÁôìíÜë è¹úìøíó ûàìÜé Ûì»ìë Iëg&_èóâã• äìâã• ôèðâã¯
‘10’ øìÒÖì¤íÐ è¹úìèûíÐ»Öë «*íúìù_èøaoæ• âìùæ¯ æìâÓìçhë ûÖûðìë ½ ÌìíëìèøÜ• ôëìÈÜ• ûìÔìèæÜ¯
×`ó ½ ÌìÜìßíÜë “ø‚ìûçé” øþì÷ìèÜ äìçéú ë÷æì¯ ÌìÜìßíÜë âíç èçèæ “¼ë¼ øúìë”-Íë ë÷èúçì ½
øïËÙÞ å ôóÜé òìèøÜì Pìíë Pìíë¯ 8 + 6
æüçÖ ùéç Ììæ`ó ûìäìú øãËÖ vóÐ¯¯ 8 + 6
‘ë-í¼æ-ø‚ìûçé èûûìð Ô„ øü½ 167’
øóùéíç çìæ«*Óìæ• Ó[èæ«*Óìæ• ×í`óë ûÖûðìë v÷ìíÔ øí§ ×`óÐìít¬Ÿ ÌìÜìßíÜë ûãÁøè+ è×Ü¯
«*ìô·çÊøàíÜë ôèûë øèë÷ú è×Ü èæèû§¯ Íôèå øóùéíç ëíúí× ¼¤t¬›ç ü Ûhäà«*úìç ×`ó ½
¼çé ¼çÖ ×ìí§ Ìèç øìø ûìí§
øèç «*èç Òìíë ùèç ÜWìùìíë¯
ûì¤Üì ß ûuäûãèÜ óã”äìçéú øíóÈ ×úâìrìë Ó[èæ«*Óìæ ×í`óë èûæÖì¼ ÜáËéú ½
¼ãÓì ë¼âú èæèÓ
Ììèæ èâÜìÈÜ èûèÓ¯
ûTÜ öçíæ vóû ÌìëìÓíæ
vÛÜ âíæìëÇ è¼èÓ¯ ‘è÷íçìë Ììùâæ Ô„ øü½ 260’
100
÷ìë + ÷ìë + Ììå âìrìë Ó[èæ«*Óìæ ×í`óë èæóÐÞæ ½
çhúì øó vðëÈíç ëìçhÜ æúæöãù
ôìèâæéíâìðæ ôåìÔðéæ vÛÜ¯
v«*âìíâìíó èûðUÜ ¼çç ûðú vÜìë
Ìûúû øèëðèë ™èºo ûãèºo vùÜ¯¯ ‘ø‚ìûçé-ë-í¼æ vÛþåÔ„ øü½ 192’
çìæ«*Óìæ ×í`óë âíÓÖ ÜÙã÷ìíÜë ÜÙã èrøóé ×`óèå ÌìÜìßíÜë ÍôìèÓô øóùìíæ øìßúì öìú¯ ë-í¼æ
ø‚ìûçé èûûìð Ôí„ë ÌQ?ùç Þ û¼Q?ëìíùë øóèå ½
vôÐ ôhëìÈúì ôh¼íã â ëè÷úì
IèpÜ èrIË vûËé¯
øìíåë vÇìøæ ôæô ûaoæ
èûëìèäç ë-âèË¯¯ ‘ë-í¼æ-ø‚ìûçé èûûìð Ô„’
ÌìÜìßíÜë ø‚ìûçéíç ûËÞæìKô øúìë• ùéçìKô Üì÷ìè§ Íû¤ ¼àéçâú øóëéèçë «*íúìíù
ÌìÜìßíÜë ×`ó ¾ûè÷rÖâú¯
ÌÜWìë ½ ÅÁí«*áì ß Åøâì ÌÜWìíë ôÔíæì ûì Ìæã«ì* í¼ë ×åìú “ø‚ìûçé” øïË¯Þ ø‚ìûçé-
ë-í¼æ vÛþå Ôí„ ë-í¼æ öÔæ ûì¼ëÐöÖìú Ìì¼éæ çÔæ çþìë v¼î`óöÞ ¥
Ìèç ¼ãèæâÞÜ vöæ óøÞíËë ôìúì¯
Íôèóíù âïèçÞ vóèÔ Ììë èóíù ×ìúì¯¯
çìíç ÐÐé Ìœëì vûè,%ç ¼ÔéùË¯
vöìù-è¼èºo ØíÜ øìÈÜ Ìâëì Ûûæ¯¯
* * * * *
v¼È ÐöÖì Åøíë ûè¼Üì ë-í¼æ¯
Ìœëì vûè,%ç È\ t¬ùH ëÞ ìä vöæ¯¯
¼Ôé vûè,%ç ë-í¼æíô vöæ Ìœëì ¼ãíÐìèÛç Èí\ë âíçìÈ vóÔìíE×¯ ûìí÷ÖìÁí«*áìë ÍÈ ÅóìðëËèå
ùçìæãùèçô ðíÜß øèëíûÐ¼@‡ç¯
èûûìíðë ûì¼ë¼yìë vÐí» ø‚ìûçéë ëCøèåë Åøâì ¼¤t¬›ç ü ¼ìèðíçÖë âíçì ðíÜß æìèúôìë âæ¬t¬í? +Uë
ûËÞæìú ¼ã`óë ½
øèç-ëèç-x*íâ ¼çé ùèç Ìèç â`ó¯
èûÓã¬Qó; óÜíæ æéë¼ vöæ ÷ì`ó¯¯ ‘ë-í¼æ-ø‚ìûçé vÛþåÔ„’
ëèçx*ìQ? ø‚ìûçé vöæ †ŒðË†Œ¬t¬? ÷þìó¯ Åøâìèå äìú¼é vÇíô ùüðéç¯ ÌìÜìßÜ ûì¤ÜìíóíÐë ôèû çìÈ çþìë
ÌÜWìíë x*éô·íÃë Ìæã»à Íí¼ öìú ½
¼ã÷èëçì ¼ÔéùË øëâ ¼ã`óëé¯
¼çç ôëQ? v¼ûì æìæì vûÐ Óèë¯¯
* * * *
vöæ ëì¼â„íÜ vùìèøæé øéçûìí¼¯
»ådÎçh æìæì¼ãíÔ ÛhíÚ æìæìëí¼¯¯
101
¼Ôéëì â„Üé Ììôìíë ë-í¼íæë ¼íà û¼Q? æüçÖùéíç âÐIÜ vóíÔ âíæ ðú vöæ ô·Ã vùìèøæéíóë ¼íà
æüçÖ ÅÁí«*áì ÌÜWìíëë ÍÈ ûìÂìèÜúìæì øìÒôíóë ôìí× âíæìÚ¯
ë-í¼æ öÔæ çþìë xH™ëùüð vÇíô èûóìú èæíE×æ çÔæ çþìë ¼¤Üìíø Ììí× Ìæã«ì* í¼ë Ó[èæÄWìë ½
èÛÔìëé vöìùéíô çhèâ ôèëÜì æüøèç¯¯
vçìâì øíó äíˆŠ äíˆŠ ëTô Ûôèç¯
3 Ìáíëë ÌçÖìæã«ì* ¼• ˆŠ-Íë óãûìë ÌæãëËæ ¼û èâèÜíú ûü+Öìæã«¼* ìíë v¼î`óöÞ Ûìëç÷í\ë âíçì æì
ðíÜß öÇìöÇ ûíÜÈ âíæ ðú ÌQ?ç âÓÖöãíùë Ðìt¬Ú Ÿ øè„ç ôèû èðí¼íû ÌÜWìë «*íúìíù ÌìÜìßÜ ¼ØÜ¯
è÷rôGF ¥ è÷rôGF ¼@øíôÞ Íäëì øìÅ„ âQ?ûÖ ôíëí× ½ ‘An image is that which presents and
intellectual and emotoinal complex in an instant of time’–– “ø‚ìûçé”ë øìÒÖì¤íÐë è÷rôíGF âææ•
Ûìûìíûù ß âãTíçÞë vâÜûaoæ Ùíåí×_öì Íô ôÇìú âÓÖöãíùë ¾ûÃûøóìûèÜôìëëì ×ì§ì ÌæÖ ôèûíóë ôìíûÖ
Øhíåí× ôâ¯ ø‚ìûçé-ë-í¼æ vÛþåÔí„ë Íôèå è÷rôGF ½
‘1’ ðéëìë ÈåìÜ ¼û ôøïëÞ öçæ¯
÷`óíæë ¬t¬@? ¬c ¼û äè§ç ëçæ¯¯
ùäâãkì óèðÜì ÜìùìÈÜì çìë ÷hæ¯
èûxHôâÞì ¼èðíç æì øìíë ôìöÞIË¯¯
èPçéú è÷rôGFèå èrøóé ×í`ó vÜÔì ë-í¼íæë ûëíûíÐë ×èû ½
‘2’ â¬t¬í? ô èôèëå vÐìíÛ vóèÔ ¼ãëøèç vÜìíÛ
äÜó Åøíë vöæ Ûìæã¯¯
÷`óæ vÐìÛÍ ÛìíÜ âãkìíÜìë çìíð vóìíÜ
çìëôì vûè,%ç ÐÐÓë
ëçæôh„Ü ôìíæ çëgË ÌëgË èäíæ
ûìÜô ÌëgË værìÓë¯¯
ûúìíæ ÜÜìíå vØþìåì èäèæúì ÷è\âì ×åì
ôh„Ü ÌÓë ¼ãæúæ¯
÷\ìôÞ â„Üé vóèÔ ëìT ûÜðéæ ÜèÔ
ëíð ¼ãë âãôåh ÐëË¯¯
ÍÈ è÷rôíGF ûËÞ• âææ• Ûì»ì÷ìçhöÞ ¼ûèô×ãÈ ÌìÜìßíÜë øìè„íçÖë øèë÷ìúô¯
Åø¼¤ðìë_ÌìÜìßÜ t¬Û H ìûôèûí& èûxHì¼é è×íÜæ æì¯ ëìä¼Ûìú ôèû èðí¼íû èçèæ øèëx*âè¼ºo ôèûí&
ÌìòìÐéÜ¯ âã¼Üâìæ ôèûíóë âíÓÖ èçèæ ¼ûí÷íú ûí§ì scholar poet. Í ¼@øíôÞ õ¥ ÐðéóãGìX ð çþìë
ø‚ìûçé ôìíûÖë Û—èâôìú èÜíÔí×æ• “ûì¬t¬è? ûô çþìðìë ¼âìæ øè„ç ôèû v¼ öãíù Ììë vôðÈ è×íÜæ æì¯”
ë-í¼æ èûóìú Ôí„ë çìÁøöÞ ½ ûì¤ÜìíóíÐë èûûìíðë øë ôæÖì-èûóìíúë èóæèå ¼ûÞìíøáì vûóæìèûÓãë¯
ôæÖì¼Q?ìæ øíëë Ùíë öìûìë äæÖÈ ¼ü,%_ÍÈ ÑèçðÖûìðé ÓìëËì öãù öãù Óíë ÷íÜ Ìì¼í×¯ èøç·ùðü vÇíô
xH™ëìÜíú öìûìë ¼âú æûèûûìèðçì çëgËé ôæÖìë âíæ Çìíô ÐWì¯ øèëè÷ç øèëíûÐ v×í§ ¼@øïËÞ èÛˆ‰ÓâÞé
øèëíûíÐ vöíç ðú æûûÓïíô ôìíäÈ ôæÖìß èûÜìø ôíë ûìûì âìíúë ôìí×¯ ûìûì äìâìçìíô øãr¼â Úìæ ôíë
ÅøíóÐ vóæ_öìíç ûÓïë óì@øçÖäéûæ ¼ãíÔë ðú¯
102
ôìèÜóìí¼ë “ÌèÛÚìæÐôhQÜ ? âd” æìåíô “ÐôhQÜ
? ìë øèçùüíð öìrì”-ë óüÐÖèåíç ô²Hâèã æ ÐôhQÜ
? ìíô vö èûóìú
ÅøíóÐ èóíúè×íÜæ çìëÈ «*èçÓ[èæ vÐìæì öìú ë-í¼æ èûóìúÔí„¯ ÌìÐéûÞìó ôíë ùaoûíÞ ¼æ äìèæíúí×æ ½
çhèâ vðæ äìâìçì øìÈÜ ÛìùÖûíÜ¯
æúíæë väÖìèç vâìë ðÈÜ ûüºô o ìíÜ¯¯ ‘ë-í¼æ èûóìúÔ„’
ë-í¼æ öíÇìè÷ç Å+ë èóíÜæ ½
ôþì÷ vðìíQ? vðâ vâìíë ¾ôÜì âðìâèç¯
çíë ë- ¾ðÜ öèó çhèâ èóÜì väÖìèç¯¯
èûûìíðë ëéèç Ìæãöìúé• vóÐì÷ìë vâíæ vöîçhíôë °ûÖ èóíúí×æ ùaoûíÞ ¼æ ½
“ðè¬t¬? vÙì§ì vðâ ë- èûè÷r û¼æ¯
ôhâôhâ ô¬t¬ë; é Ììèó Ììùë ÷`óæ¯¯
¼ã÷ìëg ÷ìâë äëôè¼ ‘äèëë’ æìæì ût¬¯Ÿ
Ô„ì vÐÜ ÓæãûìÞ Ë Ììèó æìæì Ìt¬¯Ÿ ¯
¼Ôé óãÈ ¼ðt¬Œ ¼ã`óëé ôÜìûçé¯
èÐ™ôìÜ vðìíQ? öìë ¼íà v«*â Ìèç¯¯ ‘ë-í¼æ èûóìúÔ„ øü½ 224’
ø‚ìûçéë öìrìë èóíæ ¼èÔíóë ùÜì Óíë Ìx*ø g ìç ôíë ûÜíÜæ ½
¼ôÜ ×ìè§úì Ììèâ öìÈâã ÍíôÜì¯¯
×ìè§Ü âì ûìø Ùë ûìaoû ¼âìä¯
ÍíôxHëé ðÈúì ÷èÜÜ èÛˆ‰ ëìä¯¯
vçìâëì ¼íûíë vôìæ âíç øìÐèëâã¯
t‡ëË ðÈíÜ âìr äUèÜúì âèëâã¯¯
âì• ûìûì• ûaão ß t¬ä H æûíùÞë t‡ëË ôëíÜÈ t¬ìH âéùüíð ø‚ìûçéë ´óú çìíóë äæÖ ûÖìôhÜ ðíú óã¥íÔ
óDo ðíû¯ öìûìë Ììíù Åóìë ø‚ìûçé ¼ûìÈíô áâì ôíë vöíç ÷ìæ• ôìëË çÔæôìë èóíæ t¬ìH âéùüíð óïë
vóíÐ vùíÜ vâíúëì Ììë ¼ðíä èøç·ùíü ð èØëíç øìëç æì¯ âì ûìûìë ¼íà ôÇì ûÜìë äæÖ ø‚ìûçé ÍíÜæ
çþìíóë Ùíë ½
èûæú ôèëúì ôìí`ó Ìèç ÅÊE÷¥t¬íH ë¯¯
âãèƒ ÌæìèÇæéíë èô Üìèù vðæ ¾ôÜì¯
«*Çíâ øìÜæ ôèë øfìíç âìèëÜì¯¯
âïíÜë v÷íú Ìæãûìíó ø‚ìûçéë_“ë-í¼æ èûóìú” Ô„èå Ìíæô vûèÐ øìèëûìèëô¯ v¼ôìÜ vôæ ÍôìíÜß
vâíúëì Ðì™§é ß ææíóë ¼íà ¼@øíôÞë ôÇì è÷Q?ì ôíë Ûéç ðú ôìëË èûûìèðçì ëâËé øíëë ÌÓéæ¯
v¼ôìíÜ ¼çéæ ¼â¼Öìß è×Ü çéûu çìÈ ø‚ìûçé “óãäæÞ ¼èçæé”-ë ¼íà ôéÛìíû ûì¼ ôëíûæ èæûÞìaoû ðíú
Íôìèôæé ½
óã¥íÔë ¼âãí° âìíùì vøèÜÜì Ììâìíë¯
âíæìóã¥Ô ôèð vðæ æìèð ¼¤¼ìíë¯¯
t¬ìH âéë vóÐöìrìë «*ì}ìíÜ öãùøÁ ÌìÐì ß ÌìÐWìú ø‚ìûçéë âæ vôþíø ÅÒí×_öì ûì¤ÜìíóíÐë Ììûðâìæ
ôìíÜë è÷r¯
103
t¬ìH âéë ¼íà ø‚ìûçéë ¼@øôÞ ø‚ìûçéë âì Ìíæô èðçôë ûìôÖÈ ûíÜí×æ çìë âíÓÖ óãèå Åºüèo ç çhíÜ
Óëì ðÜ ½
‘1’ t¬ìH âé óúì ôíë vðæ ùûÞ æì ôèëß¯
ÌðèæÞèÐ ÛèkÛìíû t¬ìH âéíô v¼èûß¯¯
‘2’ èøèëèç vùîëíû øèëäæ ¼@¬ìc è¼ß¯¯
t¬ìH âéë ÌìíóíÐ öèó ðÈÜ ÷èÜíç¯
ö- ôèë vôð çìíë æì øìíë ëìèÔíç¯ ‘“ë-í¼æ èûóìúÔ„” øü½ 230’
æëøèç ùaoûíÞ ¼æ ë-í¼æíô ûÜí×æ è÷ëôìÜéæ èøçìë óã¥íÔë ôÇì ½
‘1’ v¼þìèøÜ øëìËé Ììèâ ðí¬t¬ç? vçìâìë¯¯
÷íáë vøìçèÜ vâìë ÍÈ ôæÖìÔìèæ¯
Óæ«*ìËùüðûì¼ çìðìë èæ×èæ¯¯
‘2’ vôð æìèð vóì¼ë èæôíå ûìø ÛìÈ¯
âíæìóã¥Ô øìÈíÜ ôèðíç çìë ÒþìÈ¯¯
‘3’ áhÓìçhë ¾ðíÜ Ìˆ‰ ôìðìíç âìèùû¯
âì ûìø ûèÜúì Ììë ôìðìíô õìèôû¯¯
Ñëìûíç ÷í§ æüøèç ë-í¼æ ß ÷çhíóÞìÜìú ÌìíëìðË ôíë ø‚ìûçé çìë ÅóÖìæûüá• ¹é§ìòÜé• ¼íëìûë
ß æüçÖÐìÜì øèë¹â ôíë ¼Ôéíóë ß óì¼óì¼éíóë èæíú Óæë-¼ð væîôìöìrì¯ Í vöæ †Œìâøèë¹âìë vÐí»
øGXéë ôæÖìë øèçùüíð öìrì¯ vâíú ÷íÜ öìíE× óïë vóíÐ t¬ìH âéë Ùíë ½
Ííô Ííô ¼íà ÷íÜ èûÐ èrÐ ¼èÔ¯
æìæìæ ûìðíæ öìú Ìx*øËï Þ ÌþìèÔ¯¯
Ììë óì¼éùË öç øóùèç ÷íÜ¯
vóÐ øèëøïËÞ ¾ðÜ ôì`óæìë vëìíÜ¯¯ ‘ë-í¼æ èûóìúÔ„ øü½ 232’
ÌQ?¥øãíëß ôìˆ‰ìë vëìÜ ÅÒÜ¯ Ðìk¼ìèðçÖ «*¼íà âQ?ûÖ ôëíç èùíú ëûé\æìÇ ûíÜí×æ vö
Íôìˆ‰ûçÞé øèëûìíë ¼ôÜíôÈ öí- ëáì ôèë Ììâëì¯ ™Óãâìr “ôæÖìíôÈ vØèÜúì èóíç ðú¯” èûûìð ß
xH™ëùüðöìrìë óüÐÖèå ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ ââÞtøÐÞé ß ûìÂìèÜ¼âìíäëÈ è÷ëQ?æ «*èçE×èû¯ ÌìÜìßÜ ôìûÖ
ë÷æì ôëíÜß ¼âìä• ¼¤¼ìë ß øèëûìëÓâÞ èût‡üç ðæèæ¯ v¼äæÖ ë-í¼æ èûóìúÔ„ Ì¤Ðèå ø‚ìûçé
ôìíûÖë çìÁøöÞøËï Þ èû»ú¯
äìú¼éë “øóãâìûíç”ë âïÜ †Œípë ¼íà “ë-í¼íæë èûûìð” Ô„_“ë-í¼íæ”ë vóíÐ «*çÖìûçÞæ
‘è÷íçìë Ììùâæ Ì¤Ð’ øöÞQ? Ì¤íÐë Ìæãûìíóë çhÜæìâïÜô ÌìíÜì÷æì ½
âïÜ ôìûÖ “øóãâìûçd” Ììë Ìæïèóç ôìûÖ “ø‚ìûçé”ë âíÓÖ èâÜ ß ÌèâÜ óãÈÈ Ììí×¯ âïíÜë Ûìû ß
ë¼ ¼û¼âú Ìæãûìíó øìßúì öìú æì¯ âïÜìæãù Ìæãûìó öÇìöÇ ðíÜß øìÒô èÛˆ‰íóÐ ß ¼âìíäë ôìèðèæ
¼@øíôÞ ¼û ¼âú †ŒèðÃh æú¯ äìú¼éë “øóãâìûçd” Å+ë«*íóíÐë èðè`ó ôìûÖ¯ ûàéú ôèû ÌìÜìßÜ Ûìûìæãûìó
ôíëí×æ Ôìèæôåì ô·è+ûìí¼ë ëìâìúíËë âíçì ôíë¯ ûìGŠéèôë ëìâìúíËë âðìôìèûÖô vÐîöÞ ô·è+ûìí¼ë
ëìâìúíËë væÈ¯ ô·è+ûìí¼ë ëìâøì˜ìèÜ ÍôìQ?ÛìíûÈ ûìÂìèÜë Ùíëë ôÇìú øïË¯Þ ÌìÜìßíÜë ôìíûÖß
Ìæãûìó Å+ë«*íóíÐë ôèû äìú¼éë âïÜìæã¼ìëé æú çíû âïÜ Ùåæì «*ìú ÍôÈ Óëíæë ÌìÜìßÜ ûàéú
104
vóÐì÷ìëíô «*ìÓìæÖ èóíúí×æ Ììë äìú¼éë “øóãâìûç” ÌíæôåìÈ ¼ãèØ¼ìÓæìë ôìûÖëí¼ øïË¯Þ ÍäæÖÈ vûìÓ ðú
Íôåì «*÷èÜç ôÇì ½ ‘A translator is a traitor’¯ çûã Ìæãûìíóë âÓÖ èóíúÈ âÓÖöãíù Ûìùûç• ëìâìúË ß
âðìÛìëç vøþîí×í× ûìÂìèÜë ùüíð¯ vëìâìè`åô «*ËíúìøìÔÖìíæë t¬ìH ó vøíúí× ûìÂìèÜ èðè`ó ß Øìè¼Þ
«*ËíúìøìÔÖìíæë Ìæãûìíóë âìÓÖíâ¯ v¼èóô èóíú ÌìÜìßíÜë øóãâìûíçë Ìæãûìó ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë
ùçìæãùèçô âàÜôìûÖÓìëìë âíÓÖ Íôèå ûÖèç¹âé ¼¤íöìäæ¯
äìú¼éë ôìíûÖë âïÜìæãù Ìæãûìó ôíëæèæ ÌìÜìßÜ¯ çþìë Ìæãûìó ôÔíæì Ììáèëô ôÔíæì Ûìûìæãûìó
ôÔíæì ûì t¬ìH Óéæ¯ vôìíæì vôìíæì «*¼à ÌìÜìßÜ v×þíå v×ìíåì ôíëí×æ ûì vôìíæì vôìíæì «*¼à våíæ
ûìè§íúí×æ¯ ôìèðèæë Åø¹íâÈ ÌìÜìßÜ èÜíÔí×æ ½ “¬òìíæ òìíæ «*ôìèÐâã èæä âæ-Åèk¯”
äìú¼éë ùÛéë ç+U ÌìÜìßÜ Íè§íú vùí×æ vôìíæì vôìíæì Ì¤íÐ¯ èûûìíðë øë ø‚ìûçéíô Üãèôíú
vëíÔ ¼Ôéëì ë-í¼íæë ¼íà ëà-ëè¼ôçì ôëí×æ_v¼È ûËÞæìú ¼ãèØ¼ìÓô äìú¼é ¼Ôéíóë ¼¤Üìíø
èóíúí×æ æçhæ óìÐÞèæô Ûì»ì ½
øþ×ã èðþ Iëg ôðþ• vë ÷Üì¯
èûæã ¼è¼úë ô¼ ¼ãë ÍíôÜì¯¯
Óìçh ôâìÈ è¼íÔè¼ vë vöìùé¯
Ìû ôâ Ì¼ èæëÓìçh èûíúìùé¯¯
Ìæãûìó ½ “‘x*é Ìè¼ç ôhâìë ûí`óìøìÓÖìú’ ““vð èÐ»Ö vçìâìë Iëg vôìÇìúÀ ÐÐé èûæì ¼ïöÞ èô ôíë Íôì
ÇìíôÀ vð vöìèù• çhèâ ë¼ìúæèûóÖì èÐèÔúì× çìÈ èæÓÞìçh ðÈúì çhèâ ôé ôèëúì Ìì×À””
ÍÈ ùïÆ ÌÇÞûð vxXìíôë Ìæãûìó ÌìÜìßÜ óã”ôÇìú v¼íëí×æ ½
¼ÔéùË æüøèçíô vóèÔ vðæ ëéç¯
èäÚìè¼Ü âüóã ûìíôÖ ðìè¼úì èôè˜Á¯¯
ôð èÐ»Öûë vçìë Iëg vùÜ vôìÇì¯
÷\ èûíæ ¼ïë ÍíôxHë vôæ vðÇì¯¯
vôûì vôìÇì ÜãôìÈÜ ÷è\ôì vçìâìë¯
vöÈ èûíæ ëâËé äùÁ Ìaoôìë¯¯
ø‚ìûçéíô èûûìð ôíë xH™ëìÜíú èô×ãôìÜ ôìèåíú ë-í¼æ ¼t¬éŸ ô è÷íçìë «*çÖìûçÞæ ôëíûæ• öìrìë
øïíûÞ ¼ÔéùíËë ôìí× ø‚ìûçé èûóìú èæíE×æ¯ äìú¼é ø‚ìûçéë ÍÈ èûóìúøìÜì ¼ìà ôíëí×æ ¼¤íáíø_çìíç
èûíúìùûÖìÇìë vûóæìë tø`óæ væÈ ½
ðâ çhâ èâèÜ ÍÊô ¼¤ù vÔÜì
ÌQ? èûE×ìð Ììèæ èùÅ vâÜì¯
çhâðd Ì¼ èðç ¼¤öçé èøúìëé
èäúç äéÅ æèð ôþíëì èææìëé
ôQ? ÷ÜìÉ ôì ôíëî Ììú¼ã• äìÈ æ vâèå
øãèæðâ èâÜìðþ èô æì èâÜìÈþ vÜT ¼íðÜé vÛþìèå¯¯
ÌìÜìßíÜë ûËÞæì ÍÔìíæ Ìíæô vûèÐ ûì¬t¬û? ß ÌìQ?èëô ½
Ííô Ííô ùíÜ Óèë ôìí`ó ûëûìÜì
¼ôÜ ×ìè§úì Ììèâ öìÈû ÍíôÜì¯
105
×ìè§úì æìÈúû Ùë ûìaoû¼âìä
Íô¼ëé ðÈúì ÷èÜíÜþì èÛˆ‰ ëìä
vçìâëì ¼íûíë vôìæâíç øì¼èëû
t‡ëË ðÈíÜ âíæ äUèÜúì âèëû¯
™æ «*ìË¼Ôé Ììèâ ÷èÜ öìû öÇì
çÇì vùíÜ øãèæ èØèë æì Ììè¼û ÍÇì¯ ‘ë-í¼æ èûóìúÔ„’
âïÜ ôìûÖ “øóãâìûíç”ë ûËÞæìú äìú¼é Ûìûìx*úé ß èûíxX»ËâãÔé¯ ÌìÜìßíÜë ûËÞæì ¼¤èá: ß û¬t¬è; æV¯
ë-í¼íæë ðìíç ôæÖì ¼âøÞË ôíë ùaoûÞ v¼æ ûíÜæ ½
âìæã» è÷ç Ììæã èô×ã vôìÉ¯
ôÊë vùì¼ìèƒ v¼ìÈ ¾ø vðìÈ¯¯
Ìû çhâð è¼¤ðÜ Péø vùì¼ìÈ¯
ðâ v¼ûô Ìððé v¼ûôìÉ¯¯
ÌÇÞìÁ ““âìæãí»ë âíæ ÌæÖ èô×ã ÈE×ì ðúç äìíù èô¬Q; Ûùûìæ Ììøæ ÈE×ìâçÈ ¼ûèô×ã ôíëæ¯ Ììøèæ ÍÔæ
è¼¤ðÜ Péíøë ëìäì Íû¤ Ììâëì ¼ûìÈ Ììøæìë ÌìÚìûð v¼ûô¯”” ‘Ìæãûìó ½ ßúìèôÜ Ììðâó’
¼äÜ æúìíæ ëìäì ôæÖì ¼âèøÞÜ¯
ûíÜ vâìë «*ìË Ììäã vçìâì ðí¬t¬? èóÜ¯¯
Ììë äìæìÈÜ èô×ã ôèðíç Åè÷ç¯
áâìÐéÜ äìíæ çhèâ Ììøíæ øè„ç¯¯
ôèðíç Ìíæô ôÇì èô ôèðû çìíë¯
t¬ìH âé ô·øì vðìíQ? æìëé óãÈ äù çíë¯¯
äìú¼éë âì¼øèëâ„íÜ ÓÖìæ ß ¼ìÓæì è×Ü¯ èçèæ ÌìÓÖìè-ô Ìæãí«*ëËìë ûìËé¼ð¯ äìú¼éë ôìíûÖë
ëCøôç+U ÛìíÜìÈ ûãÄíçæ èô¬Q; Ìæãûìíó v¼È ç+U ëáì ôëíç ¼áâ ðæèæ¯ ðúíçì ëìä¼Ûìë èûÜì¼é•
ÓæìÕÖ ëàè«*ú øìÒíôëì ùíGFë Ììæ`ó v÷íúè×íÜæ• çí+Uë ùèëâìú çìëì âãDo ðæèæ¯ ÌìÜìßÜ çìÈ †ŒðË
ß ûäÞíæë âìÓÖíâ øìÒíôë âìæè¼ô v¼-÷ìèðóì øïëË ôíëí×æ¯
äìú¼éë “øóãâìûç” ôìíûÖ Ô„èûÛìù væÈ¯ äìú¼éë ôìíûÖë 58èå Ôí„ë âíÓÖ ÌQ?ç 53èå Ô„
ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ Ììí×¯ ë-í¼íæë èûûìð ûËÞæìú äìú¼éë çhÜæìú ÌìÜìßÜ Ìíæô èû¬t¬ç ü? ôíëí×æ
ÌìíÜì÷æì¯ äìú¼é ÷\ ¼ïíöÞë «*çéíô ÌìÓÖìèKô âíæìèâÜíæë ëCøô ôíë çhíÜí×æ¯ èô¬Q; ÌìÜìßÜ âïíÜë
ÍÈ ëCøôìÇÞ †ŒðË ôíëæèæ¯ ¼â¬t¬? ÌÓÖìúèå ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ öÇì¼@¬ûc vÜîèôô ûì¬t¬û? Íû¤ èð`óãèûûìíðë
¼ìâìèäô ÌìíÜÔÖ¯ ûàéú èûûìðëéèçë èû¬t¬ç ü? øãbìæãøb
ã èûûëË ¼ð ÌìÜìßíÜë èûûìðÔ„èå ¼@øïËÞ æçhæ
¼¤t¬›ëË¯ äìú¼éë ôìíûÖ ë-í¼íæë âãíÔ ÛìûìíûùøïËÞ ç+UÓâÞé ¼¤Üìø ûäÞæ ôíëí×æ ÌìÜìßÜ¯
ø‚ìûçé-ë-í¼æ vÛþå Ôí„ äìú¼é PÖÇÞíûìÓô ÐjíxXí»ë ¼ìðìíöÖ ûëûÓïë Ðìëéèëô èâÜíæë ëCøíô
vö ¼ãèØ-¼ìÓæìë ôÇì ûíÜí×æ ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ çì ôìâÐìít¬Ÿ ëCøìQ?èëç¯ ë-í¼æ-¼ìÇé Ôí„ ë-í¼íæë
Ìæã÷ëíóë ¼íà ø‚ìûçéë èûûìð «*¼íà âïíÜ vôîÜéæÖ èû÷ìë ðúèæ¯ Ìæãûìíó ôhÜâöÞìóì ëáì ôíëÈ èûûìð
ðíúí×¯ äìú¼éë çhÜæìú ÌìÜìßÜ ûì¬t¬û? ß ¼ì¤¼ìèëô¯
106
»åd Îçh ûËÞæìú ÌìÜìßÜ Ìæã¼ëË ôíëí×æ äìú¼éíô¯ çíû äìú¼é vðâQ? Îçhë øë Ðéç Îçhë ûËÞæì
ôíëí×æ¯ èô¬Q; ÌìÜìßÜ Ììíù èÐèÐë Îçhë ûËÞæì ôíë ûì¤Üìë Îçh÷¹íôÈ Ìæã¼ëË ôëíç v÷íúè×íÜæ¯
ÌìÜìßÜ ¼àéçÐìít¬Ÿ øìëàâ¯ û¼Q? ûËÞæìë vÐí» û¼Q?ëìíù æìúô-æìèúôìë û¼Q?èûÜìí¼ë øó ùìßúìë
ûÖìøìëèå ÌìÜìßíÜë vâîèÜô ¼¤íöìäæ¯ ™ô øìèÔ ðéëìâèËë vöìùâüçÖh ÌìÜìßíÜë ëCøôÇìÓâÞé vëìâìè`åô
âíæë øèë÷ìúô¯ äìú¼é èô¬Q; ùaoûíÞ ¼íæë ôìí× ë-í¼íæë øèë÷ú ÅódÙìåæ ôèëíúÈ ™ôíô äìèæíúí×æ
èûóìú¯ âïíÜ ðéëìâæ ëCøô ÷èër• Ìæãûìíó çì ðíúí× ëCøôÇìë èûðà¯
æìùâèçë ûìëìâì¼é ûËÞæìú ÌìÜìßÜ âàÜôìíûÖë ëéèçë Ìæã¼ìëé¯ äìú¼éë ôìíûÖë ÍÈ Ì¤íÐ «*ôè· ç
ß âìæûâíæë vûóæì ðíúí× ÍôìK¯ ÌìÜìßíÜë Ìæãûìíó v¼È çhÜæìú èæ,eÛ¯
“æìùâèç ¼í`óÐ” Ôí„ âïíÜë vëìâìè`åôçì Ìæãûìíó væÈ¯ äìú¼éë Ûì»ìú âïçÞ èûëèðæéë vûóæì¯
Ùåæìûüí+ë âíÓÖß âïÜ ß Ìæãûìíóë øìÇÞôÖ Ìøèë¼éâ¯ äìú¼éë æìùâèç Íôèå øìèÔíô èæöãk ôíëí×æ
ë-í¼æíô çìë èûëðíûóæì èæíûóíæë äæÖ¯ äìú¼é ë-í¼íæë Ìæãøèòèçíç è÷íçìíëë óãëû¬òì•
ë-í¼íæë âìçìë ôëgË vÐìôìûð øèëËèç ß æìùâèçë vëìâìè`åô èû»ìó vûóæìë ×èûíô Øhèåíúí×æ
ôìûÖíôîÐíÜ¯ Ìæãûìíó ÍÈ ûËÞæì ¼¤èá:¯ ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ Íô ëìçäìùì øìèÔ ë-í¼æíô Ìæãíöìù
ôíëí×æ¯ xH™ëÙíë ÙëäìâìÈ ðíú Çìôìë Üyìë ôÇìß ûÜì ðíúí×¯ äìú¼é vëìâìè`åô• ÌìÜìßÜ
¼ìâìèäô¯ ë-í¼æ èûóìúÔí„ ÌìÜìßÜ äìú¼éë øóãâìûíçë Ìæã¼ëíË ø‚ìûçéë è¼¤ðÜ èûóìú óüíÐÖë
ûËÞæì ôëíÜß ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ ø‚ìûçéë øèçùüðöìrì ûàéú èûûìð¼¤t¬›èü çëÈ Ìà¯ Ìæãûìíó èûóìúôìíÜ
ø‚ìûçéë Åí!íÐÖ ëìäâìçìë èû¬t¬ì? èëç ÅøíóÐûìËé ¾æèçô èô¬Q; ôìûÖâú æú¯ ë-í¼íæë ôìí× ôæÖìíô
ÌøÞË ôëìë øë ëìäìë ¼ì¤¼ìèëô ÅøíóÐß âïíÜ væÈ¯
vóÐöìrì Ôí„ë ÙåæìûèÜ ÅÛúíáírÈ vâìåìâãèå Íô¯ äìú¼éë ôìíûÖ ë-í¼íæë ôìí× ¼âã°íóû
Íí¼í×æ óìæéë ×‚íûíÐ¯ ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ ¼âã° ÌìèûÛ—ç Þ ðíúí×æ ûuìsË èÛáhíôë ¼yìú ¼èyç ðíú¯
âïíÜ ëìäìë ôìøÞËÖíóì» ß çìë äæÖ væîôìèæâyæ «*¼íà ÑxHöÞ ß ¼˜íúë èæ,]Üçì ¼@øíôÞ «*÷ëh
óìÐÞèæô ôÇì Ììí×¯ Ìæãûìíó óìÐÞèæô ç+U Ìíøáì ÙåæìÓâÞé èûûëËÈ âãÔÖ¯ äìú¼éë ôìíûÖë vóìðìë v¼î`óöÞ
ÌìÜìßíÜë váír èûûüèçÓâÞé Ìæãûìó¯
ø‚ì-¼âã° Ô„èå âïíÜ è×Ü Ü¨é-¼âã° Ô„¯ äìú¼éë ôìíûÖ ¼âã° ôæÖìë æìâ Ü¨é¯ èô¬Q; ÌìÜìßíÜë
ôìíûÖ çþìëß æìâ ø‚ìûçé¯ ø‚ìûçéë ×‚íûÐ ÓìëË ôíë çþìë æìâèåß èæíúí×æ ¼âã°óãèðçì¯ ÍûÖìøìíë
ÌûÐÖ ÌìÜìßíÜë vëìâìè`åô ÷âô ¼üè,%ë «*úì¼ «*Ð¤¼æéú¯ äìú¼é ôìíûÖ ë-í¼æ ¼âã°øëéáìë øë vóíÐ
èØíëí×æ ôçôIèÜ ëð¼Öâú Åøðìë èæíú¯ ÍÈ ÅøðìëIèÜ_Ìâüç• ëìäð¤¼• t¬ËH ø Þ á• øìèÔ• ûÖìÙuÐìûô
ß tøÐÞâèË¯ øþì÷èå «*óéøèÐÔìë âíçì ë- vøíúí×æ ë-í¼æ ÍôÇìÈ ûíÜí×æ ¼¤íáíø ÌìÜìßÜ¯ äìú¼éë
âíçì ûËÞæì èû¬t¬ç ü? æú¯
è÷íçìë Ììùâæ Ì¤íÐ óãÈ ôèûë ûËÞæìú èô×ãåì øìÇÞôÖ Ììí×¯ vóíÐ èØíë ø‚ìûçéíô èæíú ë-í¼íæë
èû¬t¬ì? èëç âìç·¼@¬ìc »Ë âïÜ †Œíp væÈ¯ äìú¼éë ôìíûÖ ëìâ÷\-vôîÐÜÖì èâÜíæë Ìæã»à Íí¼í×¯ ë-í¼íæë
Ììùâíæë ôÇì ™íæ èûëèðèæ «*Çâì ø-é æìùâçéë Ììæí`óìGXì¼ ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ ¼¤èá:¯ ÌìÜìßíÜë
æìùâçé èûóÖìøèçë ÛìíûìGXìí¼ë Ìæã¼ìëé øóìûÜé vùíúÈ ûÖk ôíëí× Ììæ`ó¯
“øóãâìûçd” ôìíûÖ Íë øëûçÞé Ô„èå ðÜ æìùâçé-ø‚ìûçé èûûìóÔ„¯ äìú¼éë ôìíûÖ óãÈ ¼çéíæë
èûûìíóë èû¬t¬ç ü? èûûëË ûìTÜÖíûìíÓ ¼àç ôìëíËÈ ûäÞæ ôíëí×æ ÌìÜìßÜ¯ è÷íçìë Ììùâæ Ôí„ë vÐí»
æìùâçé ß ø‚ìûçéë âìæÛJæ äúíóíûë ôìûÖìæã¼ìëé¯ ôèû Í Ì¤íÐ ¾ûÃûøóìûèÜë Pìëìß «*Ûìèûç¯
vÐ»øöÞQ? óãÈ ¼çéíæë ¼èÔ& øìèëûìèëô ¾æèçô ÌìóíÐÞëÈ èæóÐÞæ¯
107
Ìæãûìíó øèëûÓÞæ ß øèëûäÞæ ÇìôíÜß äìú¼é ß ÌìÜìßÜ ¼ãèØ-¼ìÓô¯ äìú¼é Ìâëí«*â ß v¼î`óíöÞë
ëCøôìë¯ ÌìÜìßÜß èÜÔíç v÷íúí×æ “v«*âøþèã Ç”¯ óãäæ èÛˆ‰ øèëíûíÐ• èÛˆ‰ vóíÐ ûí¼ èÜíÔí×æ• v¼äæÖ
vóÐùç ß ôìÜùç øèëíûÐùç ûÖûÓìæ Ììí×È¯ vÐ»øöÞQ? t¬éH ôìë ôëíçÈ ðú âÓÖöãíùë Ììë vôìíæì
Ìæãûìóô ôèû ÌìÜìßíÜë âíçì äìú¼éë Ô„IèÜë «*íçÖôèå ¬t¬û? ô Ìæãûìíó ÍçÔìèæ «*úì¼ vóÔìæèæ¯
Ìæãûìóô èðí¼íû ÌìÜìßÜ ¼ìÇÞô¯ Ûìûìæãûìó ß ÌìóÐÞùç øìÇÞôÖ ÇìôíÜß ¾¼úó ÌìÜìßíÜë “ø‚ìûçé”
ÌæÖçâ ¼ìÇÞô Ìæãûìó †Œp¯
5¿5 ë-í¼íæë èûûìðÔ„_è÷íçìë ÌìùâæÔ„ Ì¤íÐë ôíúôèå ¼¤èá: èû»íúë ÌìíÜì÷æì
5¿5¿1 ¼Óuûg ì «*ûao¼àéç
æíëì+íâë “Ûèkë-ìôíë” ¼Óuûg ì «*ûao¼àéíçë èûûëË øìßúì öìú ¥
«*ûíaoë Óìçh ø˜ Ðìít¬Ÿ Í èæºoìÞ ë¯
»§à «*ûaoùéç ¼ûÞr «*÷ìë¯¯
t¬ëH èûëgºo øó vçæ øìÒô çìÜ¯
ÍÈ ×ú Ìíà ùéç øëâ ë¼ìÜ¯¯ ‘Ûèkë-ìôë_æëðèë ÷¹ûçÞé’
æëðèëë èæät¬H ùìíæ Åó†Œìð• vâÜìøô• Óuûg • ÌQ?ëì• ÌìíÛìù_ÍÈ øþì÷èå Óìçhökã «*ûao¼àéç øìßúì
öìú¯ ¾÷çæÖ¼âôìíÜ ß ¾÷çíæÖì+ë ôìíÜß ÍÈ Óëíæë ùìíæ ÌìÔÖìæôìûÖIèÜë øïË¯Þ
ÌìÜìßíÜë ëè÷ç ¼àéç_ÌìÜìßÜ è×íÜæ ¼àéç-èûíÐ»Ú¯ çþìë ùìíæ ÅÁô·,%Ûìíû ûºo «*ûao¼àéíçë
ÅóìðëË Ììí× vûÐ ôíúôèå ¾ûÃû øóìûèÜë ÕíÂ ëè÷ç øíó “ø‚ìûçé” ¼âüº¯o ôíúôèå èæóÞÐ ½
‘1’ û¼Q?ëìù_û¼íQ? æìùë ûëæìùëé èûÜìí¼¯ ‘»ådÎçhûËÞæ Ô„’
‘2’ ëìùÛìèåúìÜ óéÙÞ ×`ó_
vçìâìë ô·øìë ûíÜ Ììøæìë øìø ØíÜ
â+ ùíûÞ øìí× æì è÷èQ?Ü¯þã ‘ø‚ì ¼âã° Ô„ øü½ 248’
‘3’ ëìù-¼ãèð_Ììèä ¼ãíÔë æìèð ßë ‘è÷íçìë-Ììùâæ Ô„ øü½ 260’
‘4’ ëìù ¼âô ×`ó “Ììè×Üì ¼â¬t¬? èæèÐ æìùâèç¼íà” ‘Ñ øü½ 261’
‘5’ ëìù ÷\ìûÜé ×`ó çhèë û¼Q?_
vôÐ ôhëìÈúìôh¼âã ëè÷úì
IèpÜì èrIË vûËé¯¯
‘6’ ëìù ôËÞìå øèëçìÜ ×`ó_
÷èÜÜ ôìèâæé ùíä\ ùìèâæé
ÔJæ ÔJæ vÐìèÛçì¯
øìÒÖì¤íÐë Íôèå Óuûg ôøóöãk «*ûao¼àéíçë ÅóìðëË ½
‘7’ ÷èÜÜ ôìèâæé ùíä\ ùìèâæé
ÔJæ ùJæ vÐìèÛçì¯
108
èôWæé ÙãÙþ ë ûìäú ÄþìÄë
ÄæìÄæ væøãë âÓãë ùéçì¯¯
Ûhëg èûÛà â²ŠÇ-âæ-vâìèðçì¯¯ ‘Óãúì’ òìúé
ôhèåÜ vôÐ ôh¼âã ¼ãíûÐ
è¼`óãë ÷`óæ èçÜô çÇì¯
¼Ùæ ëìèç çìëôì øþìèç
ûìaãoèÜ ë- èûëìèäçì¯¯ ÌQ?ëì
¼ã`óë ÛìíÜ âúW ûìÜ
ÌÓë óÐæíäÖìèç «*ÛìèˆHçì¯
ë¼æì ¼ãÜìÜ û÷æ ë¼ìÜ
èûëð-vûóæì vâìèðçì¯¯ ¼˜ìèë
Åëä-väì§ vðâ ôíåìë
Íèð v¼ øíúìÓë ëèJçì¯
âìùæ æìúô IËô ùìðô
äùäæ ¼ãÔ ¼ãíÐìèÛçì¯
ÌìÜìßÜ Ûæ ëâËé ùâæ
Ìœëì æå ùèJçì¯¯ ÌìíÛìù
Í «*¼íà ûÜì öìú øþì÷ìèÜ äìçéú ùìíæ Íôäæ âïÜ ùìíúæ ß çþìë ¼íà ¼íà Çìíô øìèÜ ß ûìóô¯
âïÜ ùìíúæ óþìè§íú ùìæ ôíëæ¯
øóìûèÜë Ôè„çì øöÞìíúë âíçì Ììë Íôèå ùìíæ ¼àéíçë øþì÷èå ÌàÈ ûçÞâìæ_
‘8’ «*Ûìç ¼âíú ÌìÈÜì öÇì ø‚ìûçé¯
âãÔ èØëìÈÜ ôæÖì vóèÔúì æüøèç¯¯
¼â¬t¬? ëäæé vôìÇì è×Üì ¼ãÔëí¼¯
«*ìË ûìaoì ÇãÈ ÍÇì ÌìÈÜì èóûí¼¯¯ Åó†Œìð
òìèÜç èø`óæûì¼ ùèÜç è÷ôhë¯
vóÔð ¼ã`óë âãÔ Ììèæúì âãôëh ¯¯
Ììèä vôíæ èûøëéç vçìâìë ûóæ¯
ÌÓíë ÌìJæ ÌìþèÔ ÔìÈúìí× øìæ¯¯ vâÜìøô
ëäæé äìèùúì óã¥Ô øìÈ ÌèçÐú¯
Ùãèâúì Ùãèâúì ø§ «*Ûìç ¼âú¯¯
Ììøæìë øéçût¬Ÿ ðìëìÈ vôìÇìú¯
vôìæ ëâËéë æéÜ ûì¼ èó× ùìú¯¯ Óuûg øó
øüíVç ôWËóìù ðìëè÷ÿ Åíë¯
âìèä× ûúìæ÷\ ¼ãëà è¼`óãíë¯¯
109
÷ëíË øè§úì âìæìÈíç ÌèçÐú¯
æïøëã Ììæå è÷ÿ ÜÜìíå Åóú¯¯ ÌQ?ëì
âæ ÐìQ? æìèð ðú «*ìË ÇãÈ çÇì¯
vûÐë ÅèE×,% Ìà ¾Üúì ÌìÈÜì ÍÇì¯¯
çÇì èùúì ™èç Çìô ÍÇìíç ôé ôìä¯
¼ÔéùíË Í vûíÐ vóèÔíÜ øìÈûì Üìä¯¯ ¼˜ìëé
öÇì ÈE×ì çÇì èùúì Çìô ¼ãÔëíà¯
Ììâìë øëìË vôíæ ÜÈúì öìß ¼íà¯¯
Íç ûãèÜ æúìíæ ùÜíú äÜÓìë¯
âÓãë û÷íæ æüíø vûìíÜ øèëðìë¯¯ ÌìíÛìù
‘7æ¤ ùìæ’ ‘7’ «*Çâ ùìæèåíç ûçÞâìæ ôìíÜë ÷ìëèå âãÔÖ vóÔìíæì ðíúí×_òìúé• ÌQ?ëì• ¼˜ìëé ß
ÌìíÛìù¯
‘8æ¤ ùìæ’ ‘8’ èPçéú ùìæèåíç ø˜ìíàë «*ûao¼àéç öì âÓÖöãíù ùìßúì ðç çìë ëCø
«*óèÐÞç_Åó†Œìð• vâÜìøô• ÌQ?ëì• ¼˜ìëé ß ÌìíÛìù¯
×`óÐìít¬Ÿ ß ¼àéçÐìít¬Ÿ èû÷áË ôèû ÌìÜìßíÜë vâîèÜô ¼àéç ¼¤íöìäæ èûèÐ,%çìë øèë÷ìúô¯
Ììë äìú¼éë Ìæãûìó ôëíç èùíúß øþì÷ Ìíàë vö «*ûao¼àéç èÜíÔí×æ çìß «*Ð¤¼æéú¯
5¿5¿2 ø‚ì_¼âã° Ô„ Ì¤Ðèåë ¾ûèÐ,%Ö
ÌìÜìßíÜë vëì¼ìÂ çÇì ÷ª†Œìâ ¼âã°íûè,%ç Ì˜Ü¯ Í×ì§ì Ûìëçûí»Þë ûèËôëì âÓÖöãíù ûìèËäÖ
ôëíçæ óïë vóíÐ¯ ÷þìó ¼óìùë• Óæøèç ¼ßóìùë èûíÐ» ôíë vÐí»ë äæ è¼¤ðíÜ öìæ ûìèËíäÖë Åí!íÐÖ¯
äÜøíÇ ûìèËäÖ ôëíç Íí¼í×æ Ûìí¬t¬›ì-õì-ùìâì vÇíô Ììë@¬c ôíë õì÷ øöÞåô çìÛìëèæíúë øöÞQ¯?
ë-í¼íæë è¼¤ðÜ vÇíô vóÐöìrìë ¼âú ¼âã° vøíëìíç ðíúí× ûèËôíóë âíçìÈ¯
¼âã°íóû äíÜë ÌèÓøèç_è†Œô øãëìíË Íþë ôÇì Ììí×¯ Ììâìíóë Ðìt¬ìŸ æãöìúé ûëgËíóû äíÜë vóûçì¯
¼ïöÞ çþìë vær• ¼ãûËÞâú çþìë ëÇ ß «*¼ìó¯ ¼âã°âpæäìç ûìëgËé çþìë è«*ú ¼ãëì¯ Í äæÖ Îôíûíó ÌìôìÐ
ß ¼âãí°ë èâÜæ vëÔìíçß ûëgíËë Ìûèòèçë ôÇì ûèËÞç¯ ûëgË ¼ïíöÞë ùâæ øÇ ¼ãùâ ôíëæ_çìÈ çþìë
Ûì„ìíë Ðç ¼ðt¬Œ ß»èÓ Ììí×¯ Èèæ öíâë âíçìÈ øìø-øãíËÖë èû÷ìëôçÞì¯ Èèæ ÓæìèÓôìë äÜèû`óãë âíçì
vxHçûËÞ• vùîë âüíùë æÖìú ûÜûìæ¯
vóÐöìrì Ô„_vóÐöìrì Ôí„È xH™ëùüð vÇíô ë-í¼æ vøíúí×æ «*÷hë Óæë- vöîçhôt¬HëCø¯ çìíç
è÷íçìëìèÓøèç èô×ãåì ùèûÞç¯ ¼âã° ûuìsíËë ×‚íûíÐ Íí¼ ë-í¼æíô óìíæë âèðâì vûìÄìíÜæ¯ Íû¤
¼âãí°ë vëìí» ë-í¼íæë èõÂì õhíû vùÜ¯ Íôèå ôìíÒë vÛÜìú Ûì¼íç Ûì¼íç ø‚ìûçé Ììë çþìë ¼Ôéëì
vùíÜæ ðìèëíú¯ ôìíÒë øìåìçæ Óíë ë-í¼æ ÷ÜíÜæ èæëgí!Ð vÛí¼ Ìäìæì øíÇ¯
ø‚ì-¼âã° Ô„_“è¼aãç o éíë ëèðí× âìJ¼” ÌÇÞìÁ ôìíÒë vÛÜìú ø‚ìûçé ¼âã° ùüíð vøþî×íÜæ¯ øãëìíË
¼âã° ôæÖìë æìâ ûìëgËé¯ äìú¼éë æìâ èóíúí×æ Ü¨é¯ Ììë ÌìÜìßíÜë ¼âã°ôæÖìë æìâß ø‚ìûçé¯ v¼È
ëâËé ø˜âãÔé ¼ð ø‚ìûçéë äéûæ ëáì ôëíÜæ ¥
è÷èôÁè¼âã «*ìËøË ô·øì ôë èæëJæ
óã¥èÔæéíë ôèëúì t‡ëË¯¯ ‘ø‚ì-¼âã° Ô„ øü½ 240’
110
ø‚ìûçé ë-í¼æ ß çìë Ìæã÷ëíóë ðìèëíú ôëgË ¼ãíë èûÜìø ôëíÜæ ¼âã°çæúìë ôìí×¯ çÔæ ¼âã°ôæÖì
ø‚ìûçé çþìë èøçì ¼âã°íô ûÜíÜæ ¥
t¬ìH âé æì øìÈíÜ ûìÜì âèëû ¼&ë¯
ëèðû çìðìë ûÓ Ììâìë Åøë¯¯ ‘ø‚ì-¼âã° Ô„ øü½ 246’
çþìë ùíûÞë äæÖÈ ë-í¼íæë ÍÈ óãóÐÞ ì äìæìíÜæ ÍôÇì ¼âã° çþìë ôæÖìíô¯ ûT ôí,% ûT çìø ¼ðÖ ôíë
æüøèç ë-í¼æ vö ø‚ìûçéíô ÌäÞæ ôíëæ çþìë èûðíæ èçèæ ÌìKÙìçé ðûìë äæÖ ¼WGFûºo¯_
èP¼ðt¬Œ ¼Ôé vâìë øëâ ¼ã`óëé¯
«*ìíËë óãÜÛ Þ vâìë ø‚ìûçé æìëé¯¯
èçíÜô ¼âã° âìíÄ õhèûÜ ¼ôÜ¯
ÍíôxHë Ììâìë äéûíæ èô ØÜ¯¯ ‘ø‚ì-¼âã° Ô„’
Íë øëûçÞé øöÞìíúÈ ¼âã° ÌìxHì¼ èóíÜæ çþìë ø-é ¼Ôé¼ð äéèûç¯ ¼âãí°ë ¼íà èûëèðËé âüç«*ìú
ø‚ìûçéíô vóÔìë äæÖ çÔæ æüøèç ë-í¼æ ¼âã°çéíë Åøèòç¯ ÍÔìíæ Íôèå ×Üæìë óüÐÖ Ììí×_vö
óüÐÖ øëûçéÞ øöÞìíúë âàÜôìíûÖ øìûçÞéë vâìèðæé ûì âëçéíûÐÓìëË ß èÐûíô ×Üæì ôëìë óüÐÖèå
âÓÖöãíùë ôìíûÖ ¼ãøèëè÷ç¯ âïÜ øóãâìûíç Ììí× vö ¼âã°óãèðçì ×‚íûÐé ø‚óãèðçìë ùìíú ø‚ùao è×Ü
æì çìÈ ëìäì ë-í¼íæë âíæ ¼í`óð äìíù¯ ÍÔìíæ Íôåh ëCøôÇìÓâÞé ÌìÔÖìæ Ììí× ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ ½
“Ììè¼íç Ììèâ æíð v¼È ùèç¯¯
çÇìèøð Ûëíâ ÌìÈÜã vçìâìë øìÐ¯
v¼È øã,ø vðæ vóèÔ æíð v¼È ûì¼¯¯
û÷æ «*ôìÐ âìr äìèæÜã èæèfíç¯
øëìàæì Ìà øëèÐâã vôìæ âíç¯¯
vÐ»øöÞQ? ëìäìë «*çéáìë vÐ»¯ ø-é ø‚ìûçéíô ¼Ôé¼ð ÜìÛ ôíë ô·çÚ æëøèçë èûóìú-Ûì»Ë ½_
‘¼âã°ôæÖì’ çhèâ vâìë Û†‰é æëøèç vâìë èøçì¯
vâìë vóì» vÔèâíç ôèðú ¼ã÷èëçì¯¯
Ììøæìë «*èçØÜ øìÈÜãþ Ììøíæ¯
ûãèÜú æüøèç vâìë çh,% vðîô âíæ¯¯ ‘ø‚ì-¼âã° Ô„ øü½ 243’
Íëøë ¼âã°ôæÖìë ¼íà ø‚ìûçéë èûóìú-ÌìèÜàæ øÇèæíóÞÐôëCíø äÜ÷ë âæã»Öíóë ¼ðùâæ Ùåæì
äìú¼éë âïÜ ôìíûÖß Ììí×_ÌìÜìßÜ Í ûÖìøìíë âïÜìæãù ½
“×úäíæ çhèÜ èóÜ äùˆ‰ìÇ ô—íÜ”
Åè§»Öìë ¼âã°çéë vÇíôÈ ™ëg ð”Ü è÷íçìë öìrì¯ vö ø˜ë- vøíúè×íÜæ ë-í¼æ çìë ¼ìðìíöÖÈ Ììûìë
æüøèç èû+ÐìÜé ðæ ½
ë- èûôìÈúì ûT çWì ¾ôÜ ðìç¯¯
ðú ð¬t¬é? èôèæúì äãè§Ü ûT ¾¼æÖ¯
vóèÔúì ¼ôÜ vÜìíô vûìíÜ ÓæÖ ÓæÖ¯¯
* * * * *
è÷çì+íë ðèëí» ÌìÈÜ æüøûë¯
111
ÍÔìíæ ¼âã°íóû ë-í¼íæë ÌðWìë æìÐ ôëíÜæ ß ¼âã°óãèðçì ø‚ì ø‚ìûçéë ×‚íûÐ †ŒðË ôíë ëìäìë
v«*íâë ùÛéëçì øëéáìú ëç “v«*âøþèã Ç”ë vÜÔô ÌìÜìßíÜë ¼ãèØ-ôèûäíæìè÷ç v«*íâë æìæìèûÓ ¼¤Ùìíçë
ûËÞæì ëíúí× ÍÈ ø‚ì-¼âã° Ôí„¯
5¿5¿3 ø‚ìûçé-ë-í¼æ èûûìð Ô„_è÷íçìë Ììùâæ Ô„ øöÞìíú ÌìÜìßíÜë ¼ãèØ Ûìûæìë «*ôìÐ
äìú¼é ß ÌìÜìßÜ óãäíæÈ ¼ãèØ-ôèû¯ ÌìÜìßíÜë ø‚ìûçé ôìíûÖ ¼ìâìèäôçì öçåì vûèÐ ç+UÛìûæì
ççåì væÈ_çûãß ôìíûÖë òìíæ òìíæ ôèûë ¼ãèØ-Ûìûæì âìíÄ âìíÄÈ «*ôìèÐç¯ äìú¼éë âíçì ûÖìøô
ç+UÛìûæìë Ðèëô æì ðíÜß ÌìÜìßÜ âìíÄ âìíÄÈ ¼ãèØ-Ûìûæìú Ûìèûç¯
øóãâìûíçë ëCøô ðÜ ÍÈ ½
çæ è÷çÅë• âæ ëìäì ôéæðì¯
èðú è¼¤ÙÜ• ûãèÓ øóèâèæ ÷éæð¯¯
Iëg ¼ãÌì väÈ ø¤Ç vóÔìûì¯
èûæã Iëg äùç vôì èæëJæ øìûì¯¯
æìùâçé úð óãèæúì Ó¤Óì¯ ‘øóãâìûÁ-äìú¼é’
Ìæã ½ ë-í¼íæë vóðóãùÞ ðÜ è÷íçìë• âæ t¬Hú¤ ë-í¼æ• ´óú çþìë è¼¤ðÜ• «*Úì ðíÜæ ø‚ìûçé¯ IëgÈ
øÇ vóÔìæ¯ Iëg ×ì§ì vô èæëJæíô øìíûÀ æìùâçé ðÜ ÍÈ óãèæúìë ûìÓì¼üè,%ôìëé øìèÇÞû âìæãí»ë ëCøô¯
èûûìíë âäèÜí¼ ø‚ìûçé ß ë-í¼íæë âìÜìûóÜíô äìú¼é ëCøôE×íÜ ûíÜí×æ vö ÷þìíóë ðìíç äúâìÜì
vóßúì ðíúí×¯ ÷þìó v¼ âìÜì Ííæ ¼ïíöÞë ùÜìú øèëíú èóíE×¯ äìú¼éë Åèk ½
÷þìó èô ðìÇ èóæÈ äúâìÜì¯
÷þìó Ììèæ ¼ïöÞ ùéú ÕìÜì¯¯
ûìÂìèÜë ¼ãÔóã¥ÔøïËÞ ¼¤¼ìíëë ÌìèÂæìú Íí¼ Åøèòç ðíúí×æ ôèû ÌìÜìßÜ çþìë æìúô-æìèúôìëì ÍçÔìèæ
ôìûÖâú ëCøíô ûèËÞç ææ¯ ÌìÜìßíÜë Åèk ½
øã,ø ûüè,% ¼@¬èH ëúì èùâ ðí¬t¬? âìÜì ¾Üúì
ôæÖìùíË èóíÜô ëìäæ¯
øã,ø ðí¬t¬? øã,øâìÜì óãÈ ôíë ¾Üúì ûìÜì
øèç ùíÜ ôèëÜ òìøæ¯¯
ø‚ìûçé vÛþå Ôí„ ø‚ìûçéë âãíÔ ÌìÜìßÜ ™èæíúí×æ ¼ãèØ-çí+Uë ûìËé ½
vöìùé ¾ðíÜ Ìæìðìíë Çìíô ¼ûÞáË¯
t¬íH «‰ß æì vðíë vöìùé ëâËé ûóæ¯¯
«*÷„ çøæ vçä vöìùéë Ðëéíë¯
v¼ìâ ¼â è¼èºo ëèxŠ vöìùé ôíÜûíë¯¯
vöìùé vÛìùé èâèx*ç æì ðú ôóìè÷ç¯
èæèÐ èóæìQ?ë óíð èðâì¤™ Ììèóç¯¯
×Üíöìíù Òíù vöìùé åÜÍ Óèæ âæ¯ ✶ ✶ ✶
112
è¼èºo øó øìÈíÜ vöìùé vÛìùé æìèð è÷æ¯
¼ûÞír Ììøæì çìë vôûì Ììí× èÛæ¯¯
èÐû Ðèk èâèÜíÜ vö è¼èóao ðÍ ôìú¯
Ðèk èûíæ èÐûÐèk ¼û ÐWì øìú¯¯ ‘ë-í¼æ ø‚ìûçé vÛþå Ô„’
¼ãèØ-¼ìÓô ðíÜß ç¬QìŸ èx*ç vóð¼ìÓæìë èçæèå ¬t¬í? ëë ôÇì ûíÜí×æ ÌìÜìßÜ¯ ¼ìÓæìë èçæèå
¬t¬ë? _™èºo• èòèç• ÌøÞË ¼ìÓô «*Çíâ çÖìù èçèçáìë Pìëì ôìèúô ß âìæè¼ô âìèÜæÖ óïë ôíë ™ºo ðú¯
èPçéú ¬t¬í? ë vâìðìaoôìë èûæ,% ðú¯ ÚìæìíÜìô ûüèºo øìú¯ ç·çéú ¬t¬í? ë øëâ ÌìëìÓÖìë ¼ìíÇ vöìùé èâèÜç
ðíú ÍôìK ðú¯ ë-í¼íæë vöìù¼ìÓæì Í ÌìóíÐÞÈ èæúè¬QŸç ß ëCøìèúç¯ ë-í¼æ ¼ìÓô äéûìKì• ø‚ìûçé
ÌìëìÓÖì øëâìKì¯
»åd Îçh ûËÞæ Ôí„ ™ô öÔæ vóðçÖìù ôëìë äæÖ «*¬t¬ç ; çÔæ ë-í¼æ ûÜí×æ ½
çhèâ vâìë Iëg ðÈúì ç+U äìæìÈÜì¯
ÛhûæóãÜÞÛ ë- Ììèæ èâÜìÈÜì¯¯
«*ìË èóíÜ vçìâìë ™èÓíç æìèë Óìë¯
çhèâ ÷èÜ öìÈûì øãëé ôèë Ìaoôìë¯¯ ‘»åd Îçh ûËÞæ Ô„ øü½ 210’
¼ãèØë âãèÐÞó Ììë vöìùéë Iëg ÌèÛˆ‰ ûÖèk¯ Iëg ×ì§ì vôìíæì øÇ væÈ ÍÈ ¼ìÓæìú¯_
vâÜìèæ ôèëúì ™ô äˆŠÛ—èâ èùúì¯
vöìù Ûìèû t¬íH ùÞ vùÜ çæã èû¼èäÞúì¯¯
äèˆŠíÜ ÌûÐÖ æìèðô âüçÖh Í§ìæ¯
äéûæ è÷Q?ð öìë ôìí× ÛìÜ Úìæ¯¯
vôìÇìú Çìèôúì ÌìÈÜ vôìÇì øãèæ öìÈû¯
ûãèºoûQ? ¾ðíÜ ÍÈ øp Åí!è¼û¯¯
Ììøíæ Ììøæì è÷Q? âèæ»Ö äæíâ¯
èæ,]Ü æëô ôâÞ ¼¤¼ìë Ûëíâ¯¯
¼ãèØ-èûíÐ»Ú äãæìÈæ ûìùóìóéë âíç• “äéúíQ? âëì Íû¤ vûþí÷ ßÒì” öÇì¹íâ “ØìæìðèØGXìð” ß “ûìôìèûGXìð”
ç+U¯
çìÈ Iëg ™ôøìÔéë vöìùâüçÖh íô “ØìæìðèØGXìð” ûÜì öìú¯ Í ðÜ vûîºoíóë èæûÞìíËë ¼âíùìréú¯ Ììûìë
¼âãí° ø‚ìûçé èæâèyç väíæ ëìäìß è¼aãæo éíë «*ìË vóûìë äæÖ ¼WGFûºo¯
“t¬ìH âé æìëé Íôír æì ¾âÜ v¼ âãùÓ¯
¼âã° Åøíë èùúì vóß vâìíë ûÓ¯¯
âüçÖh óþì§ìÈÜ ûè¼ ¼âãí°ë çéíë¯
vó vçúìèùíç æüø-æìèâíÜô æéíë¯¯
ÍÔìíæ âïÜ †Œíp Ììí× ¼ãèØ-¼íûÞxëH ûìíóë ç+U¯ Ìæãûìíó çì ÜéÜìûìíó ëCøìQ?èëç¯ ëìäìë èÐëíE×íó
ÌìKðçÖì âïíÜ Ììí×¯ Ììë Ìæãûìíó Ðèk èûíæ èÐûëCøé ë-í¼æ ÌìKðæíæë «*úìí¼ ëç¯ ë-í¼æ äˆŠìQ?íë
è«*úìíô øìûìë «*úì¼é¯ çíû ¼ãèØûìó Ìíøáì æëæìëéë èâÜæç& ë-í¼æ ß ø‚ìûçéë èûûìíð èûûüç ½
ëâËé èæâÞÜ «*Ûh øãë»g ôìëË¯¯
øãë»g æìëéë öèó v«*â æì Üìèùç¯
èrÛhûíæ äéûä¬Q; èô×ã æì ëèðç¯¯ ‘ë-í¼æ-ø‚ìûçé vÛþåÔ„ øü½ 191’
113
¼ãèØÛìûæì äìú¼éë âíÓÖ «*ìÓìæÖ vøíúí×• ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ ¼ìâìèäôçì ß ¾æèçô ÌìóíÐÞëÈ äúùìæ
vÙìè»ç¯ èæëJæ ÌìGXìð ûìÂìèÜ ôèûë Ûì»ìú “ôëçìë”¯ ÌìÜìßÜ ß äìú¼é ÅÛíúÈ ¾ûÃûøóìûèÜë Ûìíû
Ûìèûç¯ ø‚ìûçé ÍÔìíæ öÇìÇÞ “ÌìèÐô” Ììë “âì™ô” ðíÜæ ë-í¼æ¯ ø‚ìûçé v«*íâë «*èçâïèçÞ Ììë ûT
èûÙM èûëó øìë ðíú ë-í¼æ v¼È «*ÚìøïËÞ v«*â vøíúè×íÜæ Í ç+Uèå “ø‚ìûçé”ë øìÒÖì¤íÐ ûì øãíëì ôìíûÖÈ
Ôãû Íôåì «*ôå æú¯ çûã âìíÄ âìíÄ ç¬QÐŸ ìt¬Ÿ ß vöìùÐìít¬ëŸ ôÇì ÌûÐÖÈ øìßúì öìú¯ ôìûÖìëí@¬c èæëJíæë
û`óæì èóíç vÛìíÜæèæ ÌìÜìßÜ• çíû çþìë ôìíûÖ vôìëìæ ß øãëìË Íôìôìë¯ Ì¼ì@eóìèúô ôèû
ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ âìæûçìë äúÈ âãÔÖ èû»ú¯
‘ô’ æìùâèçë ûìëâì¼Öì ½ æìùâçé ë-í¼íæë «*Çâì ø-é¯ ë-í¼æ vöìùé vûíÐ ™íôë øëìâíÐÞ
è¼¤ðÜ Péíø èùíú ø‚ìûçéíô èûûìð ôíëæ¯ ÌìÜìßíÜë ôìíûÖ æìùâçé çìë è«*úçâ øèçë èûëíð
vÐìôìçhë¯ ÍÈ ûìëâì¼Öìèå âàÜôìíûÖë Ìæãëø C ¯ çíû âàÜôìíûÖë ûìëâì¼Öìú æìèúôìë óã¥íÔë ôÇìÈ
vûèÐ¯ ÷„éâàíÜë æìèúôì ØhGëX ìë ûìëâì¼Öìú ûÖìÓäéûíæë ûìëâìí¼ë øþì÷ìèÜÈ ùéç ðíúí× ×‚íûÐé ¼ã`óëé
÷„éíô çì§ìíæìë äæÖ¯ ØhGëX ìë ¼çéæ¼â¼Öì è×Ü æì v¼ äæÖ ÌæÖ vôìíæì æìëé çìë t¬ìH âéíô ÌèÓôìë ôëíû
Í ôÇì vÛíûÈ v¼ çìë óìèëí°Öë ôÇì ûíÜ¯ æìùâçé ëìäëìæé¯ çìÈ óìèë°Ö Ìíøáì vëìâìè`åô èûëðíûóæìú
çþìë ûìëâì¼Öì øïË¯Þ
«*Çâ Ìì»ìÆ âì¼ ûèë»ì «*íûÐ¯
vâìë Ô„ûuçØíÜ øT æìèð vóÐ¯
x*ìûíË âúïëé• vÛô ß øìèøúìë vëìíÜ û»Þì vöæ ëìäìë âíçì øüèÇûéíô øïËÞ ôíë¯ èô¬Q; æìùâçéë è«*úçâ t¬ìH âé
væÈ ûíÜ û»Þìú v¼ èûëèðËé¯ Ðëçôìíë ÷\èôëíËë vÐìÛì ÌçhÜæéú ¥_“†Œé,‡ ÌÓÞ Ìð èäèæ ÷í\ë èôëË”¯¯
ôìèçÞô âìí¼ óéøìûÜéë ÅÁ¼û èô¬Q; æìùâèçë Ìûòì èæä øèç èûíæ vâìë vÛìíù vùÜ vëìù¯” ÌÙuìíËë óéÙÞ
Ðéíçë ëìíç_“è«*úì èûíæ ÍíôxHëé Ðéíç çæã áéË¯” vøîí» «*ûÜ Ðéíç äùÁ vöæ Óï@¬ìŒ ôìë çÔæ t¬ìH âéë
èûëíð æìùâçéë ´óú óDo ðú¯ âìÙ âìí¼ë èðâìçÞ ëìír æìùâçéë Ìè†‰¼â ÅÃÐöÖì èûëð TçìíÐ¯” ØìGiæã
âì¼ âÜú øûíæ èâÜíæë Ììæí`ó øïËÞ èô¬Q; æìùâçéë_“ûìúãô„ h ÙïèËÞç ¼âìæ vâìë âæ¯¯” ¾÷írë ¼âéëË
æìùâçéë «*ìË óDo ôíë¯ ¾ûÐìíÔ ¼ïíöÞë Å+ìø «*ûÜ çÔæ_“øèç èûíæ vôâíæ ¼èðû ôâèÜæé¯” ¾äÖV âìí¼
øã,øíëËã ß ÷`óíæß æìùâçéë vóíðë äUìÜì äãí§ìú æì¯ “ôìè`ó ôìè`ó ëâËé vùþìúìú ûìëâì¼”¯
ÍÈ ûìëâìí¼ë óã¥Ô Ìì»ìÆ vÇíô Ììë@¬c ôíë ¾äÖV âìí¼ vÐ» ðú¯ vÐ»øöÞQ? ôìâìçÞ öíáë âíçì
èûëèðËé æìùâçé ûíÜæ ““™æ vë äÜó ÌèÜ èøô èPÌëìä¯ÝèûëèðËé ÌûÜì ûèÓúì vôìæ ôìä¯¯Ý«*Ûø h ìíÐ
çhèëç ùâíæ ÷èÜ öìß¯ Ììâìë èûëð óã¥Ô «*Ûíh ë äìæìß¯¯ ÍÈ vëìâìè`åô ûìëâìí¼ë ¼ãÔ-óã¥Ô èÒô
âàÜôìíûÖë ûþìÓì ×ô æú¯ È¼Üìèâ vëìâìè`åô «*ËíúìøìÔÖìæIèÜíç èûíÐ» ôíë ÈÅ¼ãØ-väìíÜÔì ôìíûÖ
väìÜíÔìë ûìëâì¼éß v«*íâë èûëð vûóæìú øïË¯Þ ÍûÖìøìíë ÌìÜìßÜ vâîèÜô ôèûÛìûæìë ûìðô¯
‘Ô’ ™ôøìÔé_ø‚ìûçé ôìíûÖ Íô èûèÐ,% ÷èër¯ äìú¼éë âíç ™ô ¼ãèØ¼ìÓæìë Iëg èçèæ Ûìûô ß
Ûìèûæéë ¼¤íöìäô¯ Iëg ûì âãèÐÞó ×ì§ì ¼ãèØ¼ìÓæì ¼ØÜ ðú æì¯ ø‚ìûçé-ë-í¼æ çþìíô Iëg vâíæÈ
v«*â¼ìÓæìú èûäúé ðíúí×æ¯ ùaoûíÞ ¼æ ß æìùâçé óãèæúìë Óìaoìú ÌìE×ˆ‰ çìÈ «*ôç · âïíÜÖ ûì âöÞìóìú
™ôíô †ŒðË ôíëæèæ¯ ø‚ìûçé ß ë-í¼íæë èâÜæ Ùèåíúí×æ ™ô¯ vëìâìè`åô ôèûÛìûæìú ™ô ×ì§ì v¼ öãíù
vô Ììë è¼¤ðíÜ ß ç+UûìËéë «*÷ìëâ¬QŸ ðÜ ™ô¯ øìÒÖì¤íÐ ™íôë vöìùâüçÖh ûëË ¼@øíôÞ èô×ã óìÐÞèæô ç+U
Ììí×¯ «*Çâç ë-í¼æ ™ôíô IëgÚìíæ x*ºìo äìæìíÜæ_
114
çhèâ vâìë Iëg ðÈúì ç+U äìæìÈÜì¯
ÛhûæóãÜÞÛ ë- Ììèæ èâÜìÈÜì¯¯ ‘»åd Îçh ûËÞæ Ô„ øü½ 210’
ø‚ìûçéß ™íôë vóîíçÖÈ_“âðì ¼ãÔ èóÜì èâÜìÈúì vöìùÖ t¬ìH âé¯” ™íôë âüçÖh ðÜ ÍÛìíû “vöìù Ûìèû t¬íH ùÞ
vùÜ çæã èû¼èäÞúì¯” vöìùâüçÖh ë øë ÌìÜìßÜ vûóìíQ?ë ÚìæÈ ™èæíúí×æ øìÒôíóë_
äèˆŠíÜ ÌûÐÖ âüçÖh æìèðô Í§ìæ¯
äéûíæ è÷Q?ð öìë ôìí× ÛìÜ Úìæ¯¯
vôìÇìç Çìèôúì ÌìÈÜ vôìÇì øãèæ öìÈû¯
ûãèºoûQ? ¾ðíÜ ÍÈ øp Åí!è¼û¯
Ììøíæ Ììøæì è÷Q? âèæ»Ö äæíâ¯
èæ,]Ü æëô ôâÞ ¼¤¼ìë Ûëíâ¯¯ ‘»åd Îçh ûËÞæ Ô„’
ôâÞ ß ¼¤¼ìíëë vâìíð âìæã» ÛhíÜ öìú çìë ÌìKt¬ëH íC øë ôÇì¯ vôìÇì vÇíô v¼ Íí¼í× Íû¤ ÌèQ?íâ v¼
vôìÇìú èûÜéæ ðíû v¼È ÚìæÈ ÌìKÚìæ¯ Åøèæ»íó Ììí×_“ÌìKóéíøì Ûû”¯ ÌìÜìßÜ øìè„íçÖ ß
Ðìt¬Ú
Ÿ ìíæ èæøãË¯ ™ô ÷èër ôGFæìú Ììâëì èûóDo ôèû ÌìÜìßíÜë óìÐÞèæô «*çÖíúë Ì¤Ðéóìë ðÈ¯
5¿7 “è÷íçìë Ììùâíæ Ôí„” ø‚ìûçéë Ôè„çì ëCíøë øèë÷ú

ôìQ?íô èæ`óìôìèëËé æìèúôìÈ ¾ûÃû-øóìûÜéë Ôè„çì ëâËé¯ èçèæ Ìæãæúëç ôìQ?íô èçët¬›ìë ôíëæ
ôèÒæ Ûì»ìú¯ ÌæÖ æìëéë ¼íà ¼í@¬ìc ù vðçh ôìQ?íô è¼þóëã ôìäíÜ âè„çì vóíÔß èçèæ ôhèøçì¯ ôìíQ?ë
¼íà èçèæ ôÜðøëìúËì¯ ÌæÖ æìèúôìë ¼í@¬ìc ùè÷ÿ vóíÔ ÜyìèˆHçì æìèúôì¯ âãDìo vëì»ûìí,ø vâîæì¯
vëìóæøëìúËì ß ¼Q?:ì¯ æìùâçéë èûëðíûóæì «*Ðèâç ôíë öÔæ è÷íçìíë èæä ùüíð ø‚ìûçéë ôìí×
ÍíÜæ ë-í¼æ• çÔæ ôíÒìë Ûì»ìú Ôè„çì ø‚ìûçé ùJæì vóæ ë-í¼æíô ½
vôìæ ëâËéë æéÜ ûì¼ èó× ùìú¯¯
øüíVç ôWËóìù ðìëè÷ÿ Åíë¯
âìèä× ûúìæ÷\ ¼ãëà è¼`óãíë¯¯ ‘è÷íçìë Ììââæ Ô„ øü½ 261’
«*ÇíâÈ Ôè„çì ø‚ìûçéë ÍÈ ôèÒæ ûìôÖ ™íæ âíæ ø§íû äúíóíûë Ôè„çì ëìÓìë ôÇì ½
ôyÜâèÜæèûíÜì÷æ÷h@¬Hèûëè÷çæéèÜâëCøâd¯
óÐæû¼æâëgË¤ çû ô·Ã çíæìèç çíæìëæãëø C â¯¯ 3¯¯
ûøãëæãðëèç çû t‡ë¼àëÔëæÔëáçíëÔdâ¯
Ìæã ½ ëìÓì ô·Ãíô ûÜí×æ “v¼È ëâËéë ôyÜâèÜææúæ-÷h@¬íH æ æéèÜâ ëCø ÓìëË ôíë vçìâìë ÌëgËìÓë
æéÜ¯ âóæöãíºo v¼È ëâËéë çéá£ æÔíëÔìú è÷èÿç vçìâìë ÐÖìâÜìà¯ ‘“ùéçíùìèû`óâd-Ì,%â ¼ùÞ èûÜá-
vÜÔô-äúíóû Ü¨éøèç¥’
÷„éóìí¼ë Ôè„çìë øíóß ÍÈ Óëíæë Ûìû ëìÓìë âíÓÖ Üèáç ðú ½
vðíó vð èæÜìä ûþÓã Üìä æìèð ûì¼¯
èûðìíæ øíëë ûì§é vôìæ Üìíä Ìì¼¯¯
ûãô âìíÄ vóèÔ vçìâìë ôWíËë óìù¯
115
vôìæ ôÜìûçé Ììä vøíúè×Ü Üìù¯¯
ôíøìíÜ è¼`óïë vëÔì ÌÓíë ôìäÜ¯ ‘÷„éóìí¼ë øó’
ÌìÜìßÜ ø‚ìûçéë Ôè„çìëCøèå èæíúí×æ äúíóû ß ¾ûÃûøóìûèÜë ôìûÖÓìëì vÇíô¯ ÌìÜìßÜ ûìÂìèÜë
ÑèçðÖâè„ç ¼¤t¬›ç
ü ôìûÖ ß ¾ûÃûøóìûèÜë Óìëìú çþìë ôìûÖíô ¼âüºo ôíëí×æ• ûÜì öìú èçèæ ûì¤ÜìôìûÖÓìëìë
¼ìÇÞô Å+ë¼ïèë¯
5¿8 ÌìÜìßíÜë ôìíûÖë vëìâìA ë¼ ‘øìÒÖì¤íÐ’

vëìâìíAë äùíç ÌíÜîèôôçì Ìèç«*ìô·ç Ìûì¬t¬û? Ùåæì ûì èû»ú Çìíô¯ ëûé\æìÇß Ìèç«*ìô·ç Ììûð
¼üè,% ôíë• ùGF èÜíÔí×æ• vôìÜèëíäë Ìíæô ôèûçìíçÈ ÌÐëéëé Ûìûæì Ììí×¯ øèë ß ùaoíûÞë ¼ìíÇ âìæíûë
øèë÷úß ûT vëìâìè`åô ¼ìèðèçÖôíóë ë÷æìú ÜÛÖ¯ çì×ì§ì øìèÔëì vóîçÖôìíöÞ øåh âìæãí»ë ùÜìú ôÇì ûíÜ
Íß vëìâìè`åè¼äíâë ëCøôÇìÓâÞé ôGFæì¯ ÌìÜìßíÜë ™ôøìèÔ ß ¼¤t¬›ç ü ôèû ûìËÛíªë ôìó@¬ëH éë ™ô «*ìú
ÍôÈ Óëíæë óïç¯ âÓÖöãùéú ¼ìâQ?çìè¬Qô Ÿ Ðì¼æûÖûòìú ëìäì ß ¼Ûì¼óûùÞ v«*âôìèðèæë âíÓÖ vøíçæ
vëìâìíAë Åí+äæì¯ çìÈ ëìä¼Ûìë ôèû ÌìÜìßÜ äìú¼é ¼ãèØ-ç+Uì¤Ðíô Íè§íú ôìèðèæëí¼ë âíÓÖ øèëíûÐæ
ôíëí×æ vëìâìè`åô v«*â¯ vÜìô-ôÇì• âðìôìíûÖë ôìèðèæ• ûì Ñèçðìè¼ô ÅøìÔÖìæ ÌûÜ@¬íH æÈ âÓÖöãíùë
¼ìèðçÖ ëè÷ç ð”ç¯ ø‚ìûçéíô èæíú ë-í¼íæë ¼âã°øíÇ «*çÖìûçÞæôìíÜ Ììôèt‡ôÛìíû çëËéèæâyæ
¼âã°çæúìë âÓÖòçìú ÅÛíúë øãæûÞìë ¼ìáìÁ ß ÌíÜîèôôÛìíû øãæëgºìo ë_¼ûÈ ëCøôÇìÓâÞé Ì¼@¬ûc Ùåæìë
vëìâìA¯ vëìâìíAë ÅÁíôè\ô ôGFæìú ×‚íûÐé ¼âãí°ë ÌìèûÛÞìû ß ¼¤Úìðéæ âüç«*ìú ø‚ìûçéíô ¼âã°ôæÖìë
v¼ûì ôëìë Ùåæìú ûì¬t¬û? ß Ìûì¬t¬í? ûë ¼éâì Ü)Ùæ ôíë ôìèðèæ vëìâìíAë ëìíäÖ Åˆ‰éç¯ ëìçäìùì øìèÔë
æìùâçéë ß ë-í¼íæë âìíúë óã¥íÔë ôÇì ë-í¼æíô vøþîí× vóßúìë ûÖìøìíëß Ìûì¬t¬?û vëìâìA ëí¼ë Û—
èâôì Ììí×¯ çíû ¾ûÃûøóìûèÜë ÕíÂ ëè÷ç øóIèÜë âíÓÖ vëìâìè`åô Ûìûæìë «*ôìÐ vóÔì öìú ø‚ìûçéíç¯
ûì¤ÜìôìíûÖ èûíÐ» ôíë âÓÖöãíùë ôìíûÖ ÍÈ Óëíæë vëìâìA ë¼ âã¼Üâìæ ôèûíóë ë÷æìíçÈ «*Çâ øìßúì
öìú_çìÈ v¼èóô èóíú ÌìÜìßíÜë vëìâìA-ë¼ ûì¤Üì âÓÖöãíùë ôìíûÖë ¼@øó¯
5¿9 ë-í¼æ_¼ìÇé Ôí„ë ¼¤èá: ÌìíÜì÷æì

ë-í¼íæë èûûìíðë øë ëìäìë Ìæã÷ëëìß vöìùé ¼ìä v×í§ èûûìð ôíëæ¯ ëìäìë âèäÞ Ìæãöìúé çìë
øì»Þóíóë ¼ãÔ ß èûÜì¼ èæÛÞë ôëç âÓÖöãíù ½
ÓæÖ ëìäì çhèâ vçìâìë vðìíA èáèç ÓæÖì¯
vöìùéëCíø èûûìð ôèëÜì ëìäôæÖì¯¯
Ììèâ ¼û èÐ»ÖëCíø ¾ðÜì ÌìÈÜ vöìùé¯
vçìâìë «*¼ìíó Ííû ¾ðÜ ëìäíÛìùé¯¯
çÔæôìë èóíæë ¼ãøëã íg »ë ÓâÞ ðÜ ½
óã¥íÔ óã¥Ô ¼ãíÔ ¼ãÔ öíÇìè÷ç ôâÞ¯
Íâç æì ¾ôíÜ æíð ¼ãøëã » ÓâÞ¯¯ ‘ë-í¼æ-¼ìÇé Ô„ øü½ 205’
116
ëìäøãrã íóë vôîÜéæÖ èû÷ìë ôíë û¤ÐâöÞìóì vóíÔ ë-í¼æ èûûìð èóíúí×æ• Íèå âïíÜ væÈ¯ ÌìÜìßÜ ÍÔìíæ
ëìäìíóë âíæìëJíæ ûÖ¬t¬? çìÈ ½
v»ìÜÐç øè‚æé vö øëâ ¼ã`óëé¯
ëìäôæÖì øìrôæÖì ôhèÜæ èû÷ìëé¯¯
¼ôíÜíë èûÛì èóÜì Ììæ`ó ÅÁ¼íû¯
Ùíë Ùíë ëìä¼ãíÔ ëèðíÜQ? ¼íû¯¯ ‘ë-í¼æ-¼ìÇé Ô„ øü½ 205’
ÍÔìíæ ëìäôçÞûÖ ¼@øíôÞ ë-í¼íæë âìðìíKÖ ëìíäìè÷ç¯ ÌìÜìßíÜë ôìíûÖë øüVíøì»ô è×íÜæ vëì¼ìíàë
ëìäì ß ÌâìçÖûü`ó_çìÈ ÌìÜìßÜ Ûìëç÷í\ë âíçìÈ ëìä¼Ûìë ôèû¯
èæ@¬è‰ ÜèÔç «*xI‰ èÜë Å+ë èÜÔãæ ¥
1¯ ø‚ìûçéë èûûìð• vóíÐ è÷çìÅë Ììùâæ Ôí„ë âíÓÖ “ë-í¼æ-ø‚ìûçé”-ë èûûìð Ì¤íÐë
¼âìäè÷r Åºüèo ç¼ð ûËÞæì ôëgæ¯
2¯ “ë-í¼æ-ø‚ìûçé èûûìð Ô„” ß ø‚ìûçé-ë-í¼æ vÛþå Ôí„ v«*â ß v¼î`óíöÞë ûËÞæì óìß¯
«*ì¼èàô Åºüèo ç èóíú èû»úèå øöÞìíÜì÷æì ôëgæ¯
3¯ ÌìÜìßíÜë “ø‚ìûçé”-ë øìÒÖì¤íÐë Ûì»ì• ×`ó ß ôìûÖí¼î`óíöÞë èûíxX»Ë ôëgæ¯
4¯ “ë-í¼æ èûóìú Ô„” Ì¤íÐë ÑèçðÖûìðé ûËÞæì çìÁøöÞ Åºüèo ç ¼ð ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
5¯ ë-í¼æ-ø‚ìûçéë èûûìð vÇíô è÷çìÅë Ììùâæ Ôí„ äìú¼éë âïÜ ôìûÖ øóãâìûÁ ß ÌìÜìßíÜë
Ìæãûìó ôìûÖ ø‚ìûçéë ÍÈ èûíÐ» Ì¤íÐë çhÜæìâïÜô ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
¼¤èá: «*xI‰ èÜë Å+ë èÜÔãæ ¥
1¯ ÌìÜìßíÜë Ìæã¼ëíË »åd Îçh ûËÞíæë øèë÷ú èóæ¯
2¯ “Ì,%æìèúôì vÛó” ûÜíç ¾¼úó ÌìÜìßíÜë Ðìt¬ûŸ ìðé Ûìûæì ¼@¬íH ao èÜÔãæ¯
3¯ “ø‚ìûçé”ë øìÒÖì¤íÐ ¾¼úó-ÌìÜìßíÜë ¼àéçë÷æìë ¾æøãËÖ ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
èæ@¬è‰ ÜèÔç «*xI‰ èÜë Å+ë èÜÔãæ ¥
1¯ ¼Óuûg ì «*ûao¼àéç ¼@øíôÞ ¼¤èá: ÌìíÜì÷æì ôíë Íôèå ùìæ èûíxX»Ë ôëgæ¯
2¯ ø‚ì-¼âã° Ôí„ë ¾ûèÐ,%Ö ¼@øíôÞ ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
3¯ “ø‚ìûçéë” øìÒÖì¤íÐ ¼ãèØ-Ûìûæì ¼@øíôÞ ¼ãè÷èQ?ç âçìâç èóæ¯
4¯ ¼¤èá: åéôì èÜÔãæ ½
‘1’ æìùâçéë ûìëâì¼Öì• ‘2’ ™ôøìÔé• ‘3’ ø‚ìûçéë Ôè„çì ëCø• ‘4’ ¾¼úó ÌìÜìßíÜë
“ø‚ìûçé”-ë øìÒÖì¤íÐ vëìâìA ë¼• ‘5’ ë-í¼æ_¼ìÇé Ôí„ë ÌìíÜì÷æì• ‘6’ ø‚ìûçéë ¼â†Œ
ùGFèåë èûûëË¯
117
5¿11 †ŒpøèJ
1¯ x*éíóûæìÇ ûí`óìøìÓÖìú ¼@øìóæì_ø‚ìûçé_äìú¼é ß ÌìÜìßÜ_èPçéúÔ„
2¯ ßúìèôÜ Ììðâó_ûì¤Üì vëìâìè`åô «*ËíúìøìÔÖìæ
3¯ âãð@‡ó ÐðéóãGìX ð ¼@øìóæì_ø‚ìûçé
4¯ ¼ãôâh ìë v¼æ_È¼Üìèâ ûì¤Üì ¼ìèðçÖ
5¯ ¾¼úó ÌìÜé Ììð¼ìæ ¼@øóæì_ø‚ìûçé
6¯ x*é Ìèâçôhâìë ûí`óìøìÓÖìú_ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë Èèçûü+_‘3ú Ô„’
7¯ Ììðâó ÐëéØ_âã¼èÜâ ûì¤Üì ¼ìèðçÖ_‘1â Ô„’
8¯ ¼ãôâh ìë v¼æ_ûìàÜì ¼ìèðíçÖë Èèçðì¼_‘3ú Ô„’_‘Ììæ`ó ¼¤t¬›ëË’
118
Íôô 6 ❐ vâÙæìóûÓ ôìûÖ ‘1â• 4ÇÞ• æûâ ¼ùÞ’
ùÒæ
6¿0 Åí!ÐÖ
6¿1 «*¬t¬?ìûæì
6¿2 ¼ìëì¤Ð ß ÌìíÜì÷æì
6¿3 «*Çâ ¼ùÞ
6¿3¿1 ë¼ èû÷ìë
6¿3¿2 ëìûË ÷èër
6¿3¿3 âðìôìíûÖë ÜáË
6¿4 ÷çhÇÞ ¼ùÞ
6¿4¿1 ¼éçì ÷èër
6¿5 æûâ ¼ùÞ
6¿5¿1 «*èâÜìë èû»ìèóæé âïèçÞ
6¿5¿2 ëìûË
6¿7 †ŒpøèJ
6¿0 Åí!ÐÖ
Ïæèû¤Ð Ðçìjéíç È¤íëèä èÐáì ß ¼ìèðíçÖë ¼¤tøíÐÞ Íí¼ ûìÂìèÜë v÷çæìú Íô èû¬t¬ì? ë Ùíå¯ ØíÜ
ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë øìÜìûóÜ Ùíå¯ Í öãíùë æìâ óþì§ìú “ÌìÓãèæô öãù”¯ ÍÈ ÌìÓãèæôçì ™Óã ¼ìèðíçÖë Ûìû-
øèëûçÞíæ æú• ëCø øèëûçÞíæß¯ âÓÖöãíùë ûËÞæìKô (narative) ÌìÔÖìæôìûÖ Íöãíù æìåôéú (dramatic)
âðìôìíûÖ ëCøì¬Qè? ëç ðÜ¯ ¾óûâèðâì vùîË ðíú âãÔÖ ðÜ âìæûâèðâì¯ øúìë vÛíÂ óþì§ìÜ Ìèârìáíë¯
Ðçìjéë ™ëgíçÈ Í Ðíjë ÜáË Øhíå ßíÒèæ¯ È¤íëèä èÐáìíô ÌìKò ôíë ÍÈ Ðçìjéë âÓÖÛìíù Íô
æçhæ èóù¬Q? ÅíˆŠìè÷ç ðÜ¯ øãëìçæíô vÜìø ôíë æú• çìíô Ìì+éôëË ôíë æûëCø vóûìë Íô óãèæÞûìë
«*í÷,%ì vóÔì èóÜ ÍÈ Ðçìjéë âÓÖÛìíù Íû¤ çì Íôô Ûìíû ôíë vóÔìíÜæ âìÈíôÜ âÓã¼óï æ ó+¯ èçèæÈ
ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ Íôô ß ÌèPçéú ôYÖìè¼ô ôèû¯ vâÙæìó ûÓ ôìûÖ ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë Èèçðìí¼ «*Çâ ß vÐ»
âðìôìûÖ¯
6¿1 «*¬t¬ì? ûæì

âÓã¼óï æ ó+ ½ ¼¤èá: äéûæûü+ì¬Q? ß ôèû «*èçÛì
ôíøìçìá æíóë çéíë öíÐìðë väÜìë Ì¬Qù? ç
Þ ¼ìùëóþìè§ †Œìíâ 1824 èÔušìíjë ‘âçì¬Qí? ë 1823’
25íÐ äìæãúìèë Ðèæûìíë Íô ¼àèçøˆ‰ øèëûìíë âÓã¼óï æ äˆŠ†ŒðË ôíëæ¯ çþìë èøçìë æìâ è×Ü ëìäæìëìúË
119
ó+• âìçì äìÿûé vóûé¯ ÌçÖ¬Q? ÌGF ûú¼ vÇíôÈ çþìë ÷èëír óãèå IË ÌìK«*ôìÐ ôíë Íû¤ çìðÜ_ÌÓÖúætøüðì
ß ôìûÖ«*éèç¯ vÜÔìø§ìú èçèæ è×íÜæ øëâ ÅÁ¼ìðé• ÌæÜ¼ Ûìíû èûóÖì èÐáì ôëíç øìëíçæ¯ ¾ÐÐíû èçèæ
çþìë âìíúë ôìí× ëìâìúË ß âðìÛìëç øìÒ ™æíçæ¯ ÍÈ ëìâìúË• âðìÛìëç è×Ü çþìë ôèûäéûíæë èÛè+
t¬ëH ø
C ¯ øëûçéÞôìíÜ ÍÈ óãèå ÌâïÜÖ †ŒpÈ çþìë ôèû& èûôìíÐë váír öíÇ,% ¼ðìúçì ôíë¯
†ŒìâÖ øìÒÐìÜìú ø§ìíÐìæì vÐ» ôíë âÓã¼óï æ æú ûÁ¼ë ûúí¼ ôÜôìçìú èð`óãôíÜíäë äãèæúë t¬›ã íÜ
¼ûÞèæ@¬‰ vx*èËíç ÛèçÞ ðæ¯ ÍÔìíæÈ èçèæ âðìÓÖìúéëCíø ûì¤Üìë ÌæÖçâ âæt¬éH Û—íóð âãíÔìøìÓÖìúíô øìæ¯
äãèæúë t¬›ã íÜë øìÒ vÐ» ôíë âÓã¼óï æ 1841 èÔušìíj èð`óã ôíÜíäë è¼èæúë èõøìåÞíâí`å ÛèçÞ ðæ¯ èçèæ
èPçéú ûí»Þë ×ìr v¼È ¼âú t¬éŸ -èÐáì èû»íú Íô «*ûao «*èçíöìèùçìú Ì¤Ð†ŒðË ôíë Ðé»Þòìæ ÌèÓôìë
ôíëæ Íû¤ t¬ËH ø Þ óô ÜìÛ ôíëæ¯ èçèæ èð`óã ôíÜíäë vâÓìûé ß ô·çé ×ìr è×íÜæ¯ èð`óã ôíÜíä ø§ìûìë
¼âú èçèæ ûT È¤íëèä ôèûçì ë÷æì ôíëæ¯ ÍÈ ¼âíúÈ çþìë ôèû&Ðèkë ÅíˆŠ» Ùíå¯ èæèóÞ,% øìÒÖøã¬t¬ô ?
ûÖçéç èçèæ øìfìçÖ ¼ìèðíçÖë ûT †Œ¬ò øìÒ ôíëæ Íû¤ çþìë èë÷ç vôìíæì vôìíæì È¤íëèä ôèûçì èûíÜíçë
âìè¼ô øèrôìú «*ôìíÐë äæÖ øìÒìæ¯ èð`óã ôíÜíä ø§ûìë ¼âú óã”äæ È¤íëä ÌÓÖìøíôë ¼ìèˆ‰íÓÖ Ììí¼æ
èçèæ¯ çþìëì ðíÜæ èõíëìèäß ß èë÷ìõÞ¼æ¯ âÓã¼óï æ «*çÖáÛìíû èõíëìèäßë ×ìr æì ðíÜß• èõíëìèäßë èÐáì
çþìë äéûíæ ôìöÞôëé ðíúè×Ü¯ èë÷ìõÞ¼æ è×íÜæ ôèûë ôGFæì-äùíçë øÇ«*óÐÞô¯ ÍÈ èë÷ìõÞ¼íæë Pìëì
Ìæã«ì* èËç ðíúÈ âÓã¼óï æ ôíÜíä ÌÓÖúæôìíÜ vôûÜ È¤íëèäíçÈ ôèûçì ë÷æì ôëíç Çìíôæ¯
èð`óã ôíÜíä ÌÓÖúæôìíÜ âÓã¼óï æ èûäìçéú Ûìû ß ÌìóíÐÞ ÌìKðìëì ðíú øí§æ¯ úãíëìíøë vx*Vôèû
vðìâë• ÛìèäÞÜ• çìí¼ì• èâÜåíæë ¼âøöÞìúÛhk ðûìë Ììôì)áì ÍÈ ¼âú vÇíôÈ èçèæ vøì»Ë ôëíç
Çìíôæ¯ èûíÜç öìûìë Ììôì)áìß çìíô vøíú ûí¼¯ Ììë çìÈ èçèæ èð`óã ôíÜíä ÌÓÖúæôìíÜÈ çþìë
âìçì-èøçì• ¼ì¤¼ìèëô ¼ãÔ¼@øó ¼â¬t¬? èô×ãíô äíˆŠë âíçì èû¼äÞæ èóíú èð`óãÓâÞ øèëçÖìù ôíë èÔušÓâÞ
†ŒðË ôíëæ 1843 ¼ìíÜ¯ èÔušìæ ðûìë øë çþìë æìâ ðú âìÈíôÜ âÓã¼óï æ ó+¯ èÔušÓâÞ †ŒðË ôëìú
âÓã¼óï íæë èð`óãôíÜíä Ììë òìæ ðÜ æì• Íâæôé èð`óã ¼âìíäß æú¯ çìÈ ûìÓÖ ðíú èçèæ èûÐø¼d ôíÜíä
ÛèçÞ ðíÜæ¯ ÍÈ ÓâÞì¬Që? †ŒðË çþìë ûÖèkùç äéûíæ Ìíæô èûøöÞíúë ôìëË ðíÜß ÍëÈ âíÓÖ Ùíå çþìë
ôèûäéûíæë ûüð+ë èûôìíÐë PìíëìóÙìåæ¯
èð`óãôíÜíäë âíçì èûÐø¼d ôíÜäß çþìë Ûèû»ÖÁ äéûæíô ùÒæ ôëíç ÌíæôÔìèæ ¼ìðìöÖ ôíëè×Ü¯
èûÐø¼d ôíÜä ðú çþìë Ûì»ì èÐáìë vár¯ ÍÔìíæ èçèæ ¼¤t¬›ü ç Ûì»ì èÐáì ôëûìëß ¼ãíöìù vøíúè×íÜæ¯
èô¬Q; Ôãû vûèÐèóæ ÍÔìíæ ø§ìíÐìæì ôëì ¼@¬ûc ðÜ æì• ôìëË çþìë èøçì ÌÇÞ¼ìðìöÖ ûao ôíë èóíÜæ¯ Íëøë
Íôèóæ èçèæ ÛìùÖ øëéáìë äæÖ ôìÅíô èô×ã æì ûíÜ âì°ìíä ÷íÜ vùíÜæ¯ ÍÈ òìíæ Íí¼ èçèæ Íô
ÌæìÇèûóÖìÜíúë èÐáôçì øíó vöìù vóæ¯ ¹íâ èçèæ âì°ìä v«*í¼íõèA ôíÜíäë ÌÓÖìøô ß âì°ìíäë
çóìæé¬Qæ? èûÔÖìç ¾óèæô øèrôì ‘Spectator’-Íë ¼ðôìëé ¼@øìóô èæöãk ðæ¯ ÍÔìæôìë «*ûì¼ äéûæ
óìëgË óìèë°Ö ß ¾æëìíÐÖ øïËÞ çþìë¯ óìèë°Öíâì÷íæë äæÖ Íû¤ óìèë°Öóã¥Ô ß ¾æëìÐÖ èût‡üç ðûìë äæÖ èçèæ
âì°ìíä ÇìôíçÈ ¼ìèðçÖí¼ûìú ÌìKèæíúìù ôíëæ¯ ÍÔìæôìë æìæìæ È¤ëìèä øèrôìú «*ûao èÜÔíç ™ëg
ôíëæ èçèæ ÍÈ ¼âú¯ ‘Captive Lady’, ‘Visions of the Past’ ÍÈ ¼âíúëÈ ë÷æì¯ çþìë ‘Captive
Lady’ âì°ìíä öíÇ,% «*Ð¤è¼ç ðíúè×Ü¯ èô¬Q; ôÜôìçìú Íèå vçâæ Ììóüç ðúèæ¯ çþìë Ìæãëìùé ûaãëo ì
âÓã¼óï æíô ûìëûìë âìç·Ûì»ì ÷÷Þì ôëûìë äæÖ ÌæãíëìÓ äìæìíÜæ¯ Ìç¥øë èçèæ ûì¤Üì Ûì»ìë v¼ûìú
ÌìKèæíúìíùë Åí!íÐÖ ôÜôìçìú èØíë ÍíÜæ¯
120
âÓï¼óï æ è×íÜæ «*Óìæç ôèû• ûì¤Üì ôìûÖ¼ìèðíçÖ çþìë «*Çâ óìæ “èçíÜì+âì ¼@¬ûc ôìûÖ”¯ èô¬Q; çþìë
«*èçÛìë ÅíˆŠ» ðú æìåô ë÷æìë âÓÖ èóíú¯ çþìë «*Çâ æìåô “Ðè@‡ÞVì” ‘1858’¯ 1859 ¼ìíÜ “Ðè@‡ÞVì”
æìåô vûÜùìè×úì æìåÖÐìÜìú âðì¼âìíëìíð ÌèÛæéç ðú¯ èPçéú æìåô “ø‚ìûçé” ‘1860’¯ †Œéô øãëìíËë
ôìèðèæíô Ììx*ú ôíë èçèæ ¼ìðí¼ë øèë÷ú èóíÜæ¯ vûÜùìè×úì æìåÖÐìÜìë äæÖ “ÍíôÈ èô ûíÜ ¼ÛÖçì”
Íû¤ “ûãí§ì ÐìèÜíôë Ùìí§ vëþì” æìíâ èçèæ óãèå «*ð¼æß ë÷æì ôíëæ¯ “ø‚ìûçé”-ë øë âÓã¼óï æ “ô·Ãôhâìëé”
æìíâ Íôèå èûíúìùì¬Qô ? æìåô ë÷æì ôíëæ¯ æìåôèå «*ôìèÐç ðú 1861¯
æìåô ë÷æìë øë ¼ð¼ì çþìë ôèû «*èçÛìë øïË-Þ äìùëË Ùíå¯ èçèæ Ìèârìáë ×`ó ¼üè,% ôëûìë
ÌèÛ«*ìíú “èçíÜì+âì ¼@¬ûc ” ôìûÖ ë÷æì ôíëæ ¼ûÞ«Ç* â¯ èô¬Q; çìíç ¼¬Q,; % æì ðíú Ììëß ÅE÷ìíàë ôìûÖ
“vâÙæìóûÓ” ë÷æì ôíëæ¯ ûìÂÜìë èÐèáç ¼âìä ÍÈ ôìûÖë÷æìë äæÖ çþìíô âðìôèû t¬éH ô·èç èóíÜì¯ ÍÈ
ôìûÖÈ ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ öãùì¬Që? ÌìæíÜì¯ “vâÙæìóûÓ” ë÷æìë «*ìú ¼âôìíÜ èçèæ “ûéëìàæì” ß “ûuäìàæì”
æìíâ Ììëß óã”Ôìèæ ÅÁô·,% ôìûÖ ë÷æì ôíëè×íÜæ¯ Íëøë äéûíæë Ìøë ûì¼æì ÷èëçìÇÞ ôëûìë äæÖ èçèæ
È¤Üw öìrì ôíëæ¯ øíë ûÖìèë,%ìë ðíú vóíÐ èØíë ÌìÈæ-ûÖû¼ìú ÌûÜ@¬æH ôíëæ¯ èô¬Q; Å!ìâ Ìèâçì÷ìë
Íû¤ ÌóïëóèÐÞçì ß âðìæãÛûçìë ØíÜ ÎËäìíÜ äè§ç ß ûÖìèÓ†Œ¬t¬? ðíú vÐì÷æéú Ìûòìú ÌôìíÜ âüçÖh âãíÔ
øèçç ðæ¯
âÓã¼óï íæë ôìûÖ †ŒpìûèÜ ½
1¯ “èçíÜì+âì ¼@¬ûc ôìûÖ” ‘1860’
2¯ “ûuäìàæì” ‘1861’
3¯ “vâÙæìóûÓ ôìûÖ” ‘1861’
4¯ “ûéëìàæì” ‘1862’
5¯ ÷çhóÐÞ øóé ôèûçìûÜé ‘1866’

vâÙæìóûÓ ôìíûÖë èû»úû¬t¬; ½
“vâÙæìóûÓ” âÓã¼óï íæë vx*VôìûÖ¯ ÅGXìí¼ ß ðìðìôìíë âÓã¼óï íæë ôèû«*ìË ÍÔìíæ ¼ûÞìèÓô âãk¯ ôèû
“vâÙæìóûÓ” ôìíûÖë ôìèðèæ ëìâìúË vÇíô †ŒðË ôíëí×æ¯ ûéëûìTë âüçÖh ë øíë È\èäÁ vâÙæìó ôç·ô Þ
ëìá¼í¼æìë ¾¼æÖøçÖ-†ŒðË• èæôhè@¬Ü c ì öÚìùìíë øïäìëç èæët¬Ÿ ûéë È\èäíçë Ü¨íËë ðìíç âüçÖh ûëË/
¹hºo ëìûíËë öãºöo ìrì Íû¤ ÐèkíÐíÜ Ü¨íËë Ììðç ðßúì• N»Óìèó Ììæúæ ôíë Ü¨íËë äéûæóìæ•
vâÙæìíóë âüçíóð ¼Áôìë_ÍÈ ðÜ vâÙæìóûÓ ôìíûÖë ôìèðèæ¯ ôìèðèæë âïÜ ôìÒìíâìë âíÓÖ æìæì Ùåæì
èû¬t¬ì? ë ß ûËÞæìë ¼âìíëìð Ììí×¯ çíû ôìèðèæ Ì¤Ð ëìâìúË vÇíô ùüðéç ðíÜß ôèûë èûèÐ,% äéûæ-
èäÚì¼ìë tøíÐÞ çì æçhæ ðíú vóÔì èóíúí×¯ âÓã¼óï æ vâÙæìóûÓ ôìíûÖ ÅE÷ vx*èËë ôèû «*èçÛì èæíúÈ
™Óã ðìèäë ðæèæ• ôèû èûí°ìðéë Û—èâôìú ÌûçéËÞ ðíúí×æ¯ ûìGŠéèô ëìâìúíË ëìâ vöâæ ÌìóíÐÞë âïçÞ
«*çéô• ô·è+ûìí¼ ëìâ t¬úH ¤ Ûùûìíæë Ìûçìë/ âÓã¼óï íæë ëìâ vçâèæ æçhæ öãíùë âìæãí»ë «*èçèæèÓ¯
ô·è+ûì¼ ôèGFç ûìÂìèÜ ¼ãÜÛ óãÜÛ Þ ëìâ ÷èërÈ vûìÓðú çþìíô ÍÈ ÷èërèå ¼@øíôÞ èûèP,% ôíë çhíÜè×Ü¯
çìÈ Íçèóæ öþìëì øïèäç è×Ü çþìëìÈ èÓ}·ç ðíÜæ• Íû¤ öþìëì è×íÜæ èæè`óç çÇì ûûÞë ëìá¼ çìëìÈ âìðìKÖ
vøÜ¯ âÓã¼óï íæë vëìâìè`åô âæ ëìûË-È\èäíçë «*èç Ììô»ÞË ÌæãÛû ôíëè×Ü¯ çì×ì§ì Ïæèû¤Ð Ðçíô
121
äìçéúçìíûìÓ ûì¤ÜìíóíÐ öÔæ óìæì ûþìÓíç ™ëg ôíëè×Ü• çÔæ ÌûÐÖÈ øëëìäÖ Ìì¹âËôìëé ëìâ-Ü¨íËë
çhÜæìú ëìûË-È\èäíçë «*èçÈ çþìë ¼ðìæãÛè— ç vóÔì vóú ûÜìÈ ûìTÜÖ¯ ¼íûÞìøèë• ëìûíËë óãóâÞ Ðèk• çìë
èæúèç Üìèzç ¼ûÞæìÐ ôèûë Ììøæ Ì¬Qí? ëë ¼íà ¼ðíäÈ èâíÐ vùí×¯ ëìûË ™Óã ëìâìúíËë ÌæÖçâ
ûéëâìr æú• ôèû ÌìKìë «*èçôÜíâ v¼ vöæ t¬úH ¤ âÓã¼óï æ ðíú ÅíÒí× ôìèðèæ• ûËÞæì• ÷èër¼üè,% ¼û èô×ã
×ìèøíú Íôåì èût‡ú èûâïÆ èäÚì¼ì• äéûæ ¼@øíôÞ Íôåh æçhæ vûìÓ vöæ û§ ðíú ÅíÒí×¯
vâÙæìóûÓ ôìíûÖë øåÛ—èâôì ½
âðìôèû èâÜåíæë ÍôÜûÖ èÐ»Ö è×íÜæ âÓã¼óï æ ó+¯ èâ^åæ çþìë ôìíûÖë ôìèðèæ ¼¤†Œð ôíëè×íÜæ
ûìÈíûÜ vÇíô¯ Ììë âÓã¼óï íæë ôìíûÖë Åøìóìæ èâíÜè×Ü ëìâìúíË¯ ëìâ ôìèðèæíô âÓã¼óï æ öãíùìøíöìùé
ëCø èóíúè×íÜæ¯ «*íúìäíæ vðìâìë• ÛìèäÞÜ ß èâÜåíæë ôì× vÇíô èæíúè×íÜæ Åøìóìæ¯ ¼ðìúçì
ôíëè×íÜæ ôìèÜóì¼• ôìÐéëìâ óì¼• ô·è+ûì¼¯ Ûìt¬›íëë ¾æøãíËÖ âÓã¼óï æ âðìôìíûÖë âèËðíâÞÖ ðéëôÔ„
ûè¼íú èóíúí×æ vóÐ-èûíóíÐë ôìûÖ vÇíô ¼¤†Œð ôíë¯ «*ì÷Ö ôìûÖ æìåô «*Ûè· çíç æì`óé• ¬ t¬è; ç ûì
âàÜì÷ëíËë øë vöÛìíû †Œp Ììë@¬c ôëì ðú• v¼È ëéèç øèëçÖìù ôíë ôèû ÍÈ ôìíûÖ «*ÇíâÈ ûéËìøìèËë
û`óæì ùìæ vùíúí×æ¯ Ííç ôèûë Åøë †Œéô-ôèû vðìâìë• ÈçìèÜë ôèû ÛìèäÞÜ ß È¤íëä ôèû èâ^åíæë
«*Ûìû tø,% ëCíø Óëì øí§í×¯ ÍÈÛìíû Üá ôëíÜ vóÔì öìíû ôèû «*ì÷Ö ß øìfìçÖ ôìûÖ-¼ìèðíçÖë èûèÐ,%
¼@øóíô æçhæÛìíû• æçhæ ¼ìíä “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖ øèëíûÐæ ôíëí×æ¯ çíû ÍÈ ÌæãôëíË ôìíûÖë
v¼î`óöÞðìèæ ðúèæ ÌÇûì ôèûë vâîèÜôçì ß tø,% ðúèæ¯ ëìâ÷í\ë «*èç ¼ðìæãÛè— ç Íû¤ ëìá¼èóíùë «*èç
èûëìù Åí°ô ôëìÈ ëìâìúíËë ôèûë Åí!ÐÖ è×Ü¯ èô¬Q; ÍÈ è÷ëøãëìçæ ÌìóÐÞ øèëçÖìù ôíë “vâÙæìó
ûíÓ”ë ôèû ëìá¼èóíùë «*èç Ìæãô@øì ß ¼ðìæãÛè— ç «*óÐÞæ ôíëí×æ¯ ëìá¼-øèëûìíëë t¬ä H ìèç-v«*íâ âãDo
ðíç ðú• çìíóë èûøöÞíú ôìçë ðíç ðú¯ âÓï¼óï æ ëìá¼íô ëìá¼ ôíë Ìþìíôæèæ• âìæãí»ë âíçì
vóíÔí×æ• ûéëí&ë âèðâì óìæ ôíëí×æ¯ ÌæÖèóíô ëìâ÷\• Ü¨Ë• ¼éçìíóûé Íþëì vôÅ Ìûçìë ææ• âìæû-
âìæûé-¼ìÓìëË âìæãí»ë âíçì çþìëì ¼ãÔóã¥ÔíÛìùé¯ Ììøæ t¬íH óÐ«*éèç èçèæ ëìá¼ùíËë âìÓÖíâ vóèÔíúí×æ¯
ëìâ-ëìûíËë öãíºo èçèæ èûíóèÐ ¾¼æÖ Íí¼ ôéÛìíû Ìøíëë vóÐ Ìì¹âË ôëÜ çì è÷èrç ôíëí×æ¯ v¼È
Ìì¹ì¬Q? vóÐ çÇì ÜWìë t¬ìH Óéæçì èûøˆ‰¯ ÍÈ öãíºo èçèæ È¤íëä ôçÞô ü Ûìëçû»Þ Ìì¹âíËë ×èû ðúíçì
vóÔìíç v÷íúè×íÜæ¯ âÓã¼óï æ ëìûË ÷èëír Íô Ì«*èçðç ÌóâÖ Ðèkë ùèçíûù Üá ôíëí×æ¯ Ììë çìÈ
ëìûË çþìë ôìí× grand fellow, Ììë ëìûË øãr È\èäÁ çþìë ôìí× ‘my favourite Indrojit’. ëìûË Ììøæ
vóíÐë t¬ìH Óéæçì ëáìë äæÖ óüÆ «*èçÚ¯ çìë vóÐëáìú Ì¼ìÓìëË ûéë& ôèûíô âãDo ôíëí×¯
“vâÙæìóûÓ” ôìíûÖ æìëé ÷èërIèÜ ÌWíæß ôèû Ì¼ìÓìëË ¼ìØÜÖ vóèÔíúí×æ¯ «*âéÜì ûéëìàæì•
ôèÒíæ-vôìâíÜ ûéëìàæì ôèûë Ì¼ìâìæÖ ¼üè,%¯ ¼ëâì ëìá¼ ûÓï èûÛé»íËë ø-é¯ ëìäøãëéíç ¼éçìë «*èç
çþìë Ìì¬Qè? ëô ¼ðìæãÛè— ç• ëìûíËë øìøì÷ëíËë «*èç ÙüËì çþìë ÷èërèåíô ÅyUÜ ôíë çhíÜí×¯ ÌæÖèóíô
ëìíâë ÷èëríô ÌçÖ¬Q? Ðì¬Q•? èûøíó ôìçë ß óãûÜ Þ è÷+ ëCíø ÌWæ ôíëí×æ¯
“vâÙæìó ûÓ” ôìûÖ ôëgË ë¼ «*Óìæ¯ öèóß ôèû çþìë ôìíûÖë ¼ï÷æìú ûíÜí×æ• “ùìÈû âì• ûéëëí¼ Ûìè¼
âðìùéç” çÇìèø ôìíûÖë ™ëg ß vÐ» ôëgË ëí¼È• ûéëë¼ òìíæ òìíæ ÅÁ¼ìèëç ðíúí× âìr¯ ôìíûÖë Ììë@¬c
ðíúí× ëìûíËë ôëgË èûíÜìíø Íû¤ øèë¼âìè: Ùíåí× vâÙæìíóë âüçÖh íç «*âéÜìë ¼ðâëË ß ëìûíËë
ââÞíÛóé ðìðìôìíëë ¼íà¯ vâÙæìóíô v¼æìøèçøíó ûëËôìíÜ ëìûíËë ÅE×Uì¼• ¼éçì ß ¼ëâìë
ôíÇìøôÇæ• Ü¨íËë ÐèkíÐíÜ ëìíâë èûÜìø «*Ûè· ç ¼ôÜ ÅÁô·,% Ì¤íÐÈ ôëgËë¼ «*ìÓìæÖÜìÛ ôíëí×¯
Íô ôÇìú ûÜíç vùíÜ øëìäíúë ôìëgËÖÈ ¼â†Œ vâÙæìóûÓ ôìíûÖë èû»úû¬t¬¯;
122
“vâÙæìóûÓ” ôìíûÖë ùÒæÊÐÜé èû÷ìë ôëíÜ vóÔì öìíû ôìûÖèå æúèå ¼íùÞ èûÛk¯ «*èçèå ¼íùÞë èû»úû¬t¬;
Ìæãöìúé çìë øüÇô øüÇô æìâôëË ôëì ðíúí×¯ vöâæ_
1¯ «*Çâ ¼íùÞë æìâ “ÌèÛí»ô”¯
2¯ èPçéú ¼íùÞë æìâ “Ìt¬ÜŸ ìíÛì”¯
3¯ ç·çéú ¼íùÞë æìâ “¼âìùíâì”¯
4¯ ÷çhÇÞ ¼íùÞë æìâ “¼âìùíâì”¯
5¯ ø˜â ¼íùÞë æìâ “ÅíóÖìíùì”¯
6¯ »V ¼íùÞë æìâ “ûíÓì”¯
7¯ ¼:â ¼íùÞë æìâ “Ðèk èæíÛÞíóì”¯
8¯ Ì,%â ¼íùÞë æìâ “v«*çøãëé”¯
9¯ æûâ ¼íùÞë æìâ “¼¤èt¶úì”¯
6¿3 «*Çâ ¼ùÞ

ÍÈ æúèå ¼íùÞë âíÓÖ «*Óìæ ðÜ »V ¼ùÞ• ÍÈ ¼íùÞÈ ëìâìæãä Ü¨Ë È\èäÁíô ûÓ ôíëí×æ¯ “vâÙæìó
ûÓ” ôìíûÖë «*Çâ ¼íùÞë æìâ “ÌèÛí»ô”¯ vâÙæìóíô ëìûË v¼æìøèçøíó ÌèÛè»k ôëíÜæ¯ Íèå ÌìíÜì÷Ö
¼íùÞë vô\éú Ùåæì¯ Ìíæô ¼âìíÜì÷ô ÍÈ «*Çâ ¼ùÞèåíô ôìíûÖë vx*V Ì¤Ð ûíÜ ÌèÛèðç ôíëè×íÜæ¯
çíû ÍôÇì ¼çÖ vö• ûìíûÖìÁôí»Þë èóô vÇíô «*Çâ ¼ùÞèåë òìæ Ìèç ÅíE÷¯ «*Çâ ¼íùÞë ™ëg ðíúí× Íôèå
æìåôéú ÷âô èóíú_
“¼@‡ãÔ ¼âíë øè§ ûéë ÷—§ìâèË
ûéëûìT• ÷èÜ öíû vùÜì öâøãíë¿¿¿¿¯”
ûéëûìTë ÌôìÜ âüçÖh ë ¼¤ûìóèå âìr øìÒôíóë èóíú ôèû NÁ¼ãíôÖë ¼üè,% ôíë øëûçéÞ v¼æìøèçë
«*¼à çhÜíÜæ¯ çìëøë vóûé ¼ët¬ç H éû`óæì• ëìûíËë ëìä¼Ûìë ûËÞæì ôëíÜæ¯ ÍÛìíûÈ èçèæ øìÒôíóë
NÁ¼ãôÖ ¼üè,% ôíë æìåÖë¼ ¾çèë ôíëí×æ¯ Í ÓëíËë Ì¼ìâìæÖ æìåÖâãðç ï Þ ÍÈ ¼íùÞ Ììëß ÜáÖ ôëì öìú¯
ëìûíËë t¬ËH èÞ ¼¤ðì¼íæë ûâÞæì èóíúí×æ ôèû¯ çìëøë Û†‰óíï çë âãÔ èóíú ûéëûìTë öãºo ß âüçÖh ë ôìèðèæ
™èæíúí×æ ÍÈÛìíû_
““¿¿¿¿¿¿¿¿¿ ôçáË øíë•
«*íûèÐÜì öãíºo Ììè¼ æíë\ ëìÙû¯
ôæô-âãôåh èÐíë• ôíë Ûéâ Óæã¥•
ûì¼íûë ÷ìø öÇì èûèûÓ ëçíæ
Ôè÷ç•”” _Ííçô ôèð æéëíû ôþìèóÜ
Û†‰óïç¿¿¿¿¿¿¿¯”
Û†‰óíï çë âãíÔ ûéëûìTë âüçÖh -¼¤ûìó x*ûíË ëìûíËë è÷+-ðìðìôìíëë Ììíûù çìè§ç ûËÞæì ¼íùÞë
«*ÇíâÈ òìæ vøíúí×¯ èô¬Q; ûéëûìTë âüçÖh ë èû¬t¬ç ü? ûËÞæì vÐìæûìë øë ðìðìôìíëë øèëûíçÞ ëìûíËë ôí.
123
ÅGXì¼ ûãèÄíú vóú Íèå ¼ìÓìëË vôìíæì ôìûÖ æú• âðìôìûÖ/ Ììë âðìôìíûÖë «*íúìäíæ ÍÔìíæ ûéëëí¼ë ¼˜ìë
Ùíåí×_
“Ííçô ôèðúì ¬t¬B ? o ðÈÜ ëìá¼
âæ¬t¬ì? íø¯ ÜWìøèç ðëí» èû»ìíó
ôèðÜì/ ¼ìûìè¼ óïç¢ vçìë ôÇì ™èæ•
vôìæd ûéë-èðúì æìèð ÷ìíðíë øèÐíç
¼¤†ŒìíâÀ”
øãr ûéëûìT ûéíëë âíçì öãºo ôíë öãºío áír èæðç ðíúí×_Í çìë øíá ôâ vùîëíûë æú¯ vö ûéë v¼
vóíÐë äæÖ ÌìKçÖìù ôëíç Ûú øìú æì¯ Íôèóíô vûóæìë ðìðìôìë• ÌæÖèóíô ûéëí&ë ÅGXì¼_Í óãíúë
vûæéûaoæ Ùíåí× ëìûË ÷èëír¯ Ììë ÍÈ ûéë ß ôëgíËë ÅÁ¼ vÇíô Í ôìíûÖë ë¼Óìëì ÅÁ¼ìèëç ðíúí×¯
6¿3¿1 ë¼ èû÷ìë
«*Çâ ¼íùÞ ûéë ß ôëgËëí¼ë óãèå ¼ãëÈ ¼âìæÛìíû vûíäí×• âìíÄ vâÙæìó ß «*âéÜìë «*íâìóôìæíæë
ûËÞæìú Ììèóëí¼ë ÅíGXÔ Ììí×¯ ÍÈ «*Çâ ¼íùÞÈ ûéë ß ôëgË óãèå ë¼È ÅÁ¼ìèëç ðíúí×¯ Í óãèå ë¼ ¼âèˆHç
ðíú çþìë ôìûÖ ûéËìú öç ¼ã`óë ß ù@¬éc ë ðíú vûíäí× Íâæ Ììë vôìíæìèåÈ æú¯ ëìûíËë Ðrg ðçÖìë
«*èçÚìë Ûì»ìú vöÔìíæ ûéëÛìû «*ôìèÐç v¼Ôìíæß ûÖJæìú Ó[èæç ðíúí× ôìëgËÖ/ Ììë vöÔìíæ vûóæìçÞ
«*ôìèÐç v¼Ôìíæ ûÖèJç ðíúí× ûéë&ÓâÞ¯ è÷rìàóìë ÌìèûÛÞìû vö ûÖìÔÖìë ¼üè,% ôíëí×• ¾¼æÖûìèðæéë
öãº¼o yì v¼È ûÖÇìë âìíÄ ûéöÞû+ìíô ÅÁ¼ìèëç ôíëí×¯ vâÙæìóûÓ ôìíûÖë «*Çâ ¼íùÞ ¾¼æÖíóë ëË¼yì
ß øÇøèë¹âìë ÍôìèÓô è÷r Ììí×• öãºìo í¬Q? ëËíáírë Ó[¤¼ìûíÐí»ëß ×èû Ììí×¯ èô¬Q; «*ôç · öãºûo ËÞæì
vçâæ Íôåì væÈ¯ ëìûíËë ÌìíóíÐ ¾¼æÖûìèðæéë «*¬t¬è; çë ûËÞæì èóíúí×æ ôèû ÍÛìíû_
“Ííçô ôèðÜì öèó èæô»ì-æ`óæ
Ðïëè¼¤ð• ¼ÛìçíÜ ûìèäÜ óã`óãèÛ
ù@¬éc ë äéâïçâí\¯
Íôåì vôìÜìðÜ âãÔë «*yèU Üç vÐìÛìöìrìë ¼ìâè†Œô è÷r ÍÔìíæ «*ôìèÐç ðíúí×¯ ÌxHìíëìðé•
ùäìíëìðé• ëÇìíëìðé• øóìèçô• Ó[äìûìðé èûèÛˆ‰ ¾¼æÖíóë øèë÷ú èóíúí×æ ôèû¯ óãùÞ «*ìôìë vÇíô ëìûíËë
ëËíár «*óÐÞæ ûËÞæì-v¼î`óíöÞë èóô vÇíô «*Çâ ¼ùÞèå ÅíGXÔíöìùÖ¯ ™Óã çìÈ æú• ÍÈ ¼íùÞ ëìûíËë
Ììíûíùë âíÓÖÈ çìë å³ìèäô ¼ãë Ó[èæç ðíúí×¯
6¿3¿2 ëìûË ÷èër
Ìèâç ÐèkÓë ß ÌçhÜ ÑxHíöÞë ÌèÓôìëé ëìûË vöæ ¾óûìðç Íô âïèçÞâìæ vøîëg»¯ ûéëûìTë âüçÖh íç
èçèæ vôûÜ ôìçë ðæèæ¯ ÌèæûìöÞ Ó[¤í¼ë øíÇ Ì†Œ¼ë ðíúí×æ¯ Íçû§ Íôäæ ûéíëë øíá ™ÓãÈ vÐìíô
ôìçë ðßúì vÐìÛì øìú æì_ÍôÇì öÔæ ëìûËíô âQŸé ¼ìëË t‡ëË ôèëíúèóíÜæ• çÔæ ÜíWxHë ëìûË
çþìë vÐìíôë t¬ìH Ûìèûôçìíô Ìt¬éH ôìë ôíëæèæ¯ öãºío áír âüç ûéëûìTíô «*ì÷éë vÇíô vóÔíÜæ• vóÔíÜæ
Ìûëgºo ÜWìøãëéíô¯ Ðrgíûè,%ç ÜWìíô vóíÔ çþìë âæ èû»ìíó Ûíë ÅÒÜ¯ Ìç¥øë øãírë âüçíóð vóíÔ
124
èçèæ çìíô Åí!ÐÖ ôíë ûÜíç ÜìùíÜæ• ûéíëë âíçì öãºo ôëíç èùíú ûéëûìTë ÍÈ èæðç ðßúì èçèæ vùîëû
vûìÓ ôëí×æ¯ è†Œ¼éú ôìûÖ vÇíô vóÐí«*íâë ÌìóÐÞ †ŒðË ôíë âÓã¼óï æ ëìûË ÷èëír öãk ôíëí×æ¯ øãr
ûéëûìTë Ììøæ âìç·Ûè— âíô ëáì ôëûìë äæÖ «*ìË ÅÁ¼ùÞ ôíëí× ÍÈ ÌæãÛè— ç ëìûíËë ´óíú vùîëû ¼˜ìë
ôíëí×¯ øãríÐìíô ôìçë ëìûíËë èûÜìíøë èÛçë èóíú äìùèçô óã¥íÔ ôìçë ÉxHë èûxHì¼é Íô âìæãí»ë
è÷ë¬Qæ? «*x‰ Ó[èæç ðíúí×¯ âÓã¼óï æ ëìûËíô èûëìå ûéë ôíë Ìþìôíç v÷íúí×æ èô¬Q; Ìèç âðÁ ôíë tø,%
ôíëæèæ¯ äéûæöãíºo ûìëûìë øëìèäç ðßúìú èçèæ ¾óíûë ÌìèÓøçÖíô t¬éH ôìë ôëíç ûìÓÖ ðíúí×æ¯ çÇìèø
èçèæ vÇíâ Çìôìë ûÖèk ææ¯ çìÈ øãrûíÓë «*èçíÐìÓ væûìë äæÖ ëìûË èæíäÈ öãíºo öìrì ôëíûæ èÒô
ôëíÜæ¯ øãr vâÙæìó çþìíô èæë¬t¬? ôíë t¬úH ¤ öãº-o öìrìë äæÖ èøçìë Ìæãâèç «*ìÇÞæì ôëíÜæ¯ øãírë Ìì†Œð
vóíÔ èçèæ ûÜíÜæ vö• vâÙæìó öèó «*ôç · È öãíºo öìrìë äæÖ ÅÁ¼ãô ðíú Çìíô çìðíÜ ÌûÐÖÈ èæôhè@¬Ü c ì
öÚ ¼âìøæ ôíë È,%íóíûë ÌìÐéûÞìó øïûô Þ öãºöo ìrì ôíë¯ ëìûíËë ÍôÇìú çþìë óãûÜ Þ çìÈ «*ôìèÐç ðú¯
Ìì¼íÜ ûìGŠéèôë ëìûËíô ÍÔìíæ è÷èrç ôíëæèæ âÓã¼óï æ/ èçèæ vóìí»-IíË ëkâì¤í¼ë âìæã» ôíë
Íþíôí×æ ëìûËíô¯ çþìë ëìûË Ìæì÷ìëé øìøøëìúË ÌèÓøèç âìr• ÌÇ÷ èçèæ ëìá¼ ææ• vóûçìë «*èç çþìë
Ûèk Ììí×• Ììí× èæVì¯ ÍÔìíæÈ âÓã¼óï íæë ëìûíËë ÌææÖçì¯
6¿3¿3 âðìôìíûÖë ÜáË
“vâÙæìóûÓ” ôìûÖ ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë vx*V vâîèÜô âðìôìûÖ¯ ÌÖìèëšåÜ çþìë “vøìíúèåô¼” †Œíp
âðìôìíûÖë ÌìíÜì÷æì «*¼íà äìèæíúí×æ_““å³ìíäèõë âç âðìôìíûÖëß âïÜ ÌìÔÖìæ Çìíô Íôèå• èô¬Q;
vöíðçh Èðì óüÐÖ ôìûÖ æíð v¼ÈäæÖ Èðìë âíÓÖ ÅøìÔÖìæ Çìíô vûèÐ¯ Èðìë Ûìû ß Ûì»ì ðú ÑxHöûÞ ìæ Íû¤
ëìäè¼ô IËèûèÐ,%• vðRìèâåìë ûì çyìçéú ×í`ó Èðì ëè÷ç ðú¯ èû»ú ß ûËÞæìë vùîëíû âðìôìûÖ ¼âüºo
ðÈíû¯”” ¼ãçëì¤ ÍíÇíô Ììâëì ÍÈ è¼ºoìí¬Q? Åøæéç ðíç øìèë vö• âðìôìíûÖ Íôåì èûÐìÜçì Çìíô• èû¬t¬èü? ç
ß ÅóìöÞ Çìíô• vö ôìëíË ÌæÖ ¼ôÜ ôìûÖ vÇíô Ííô øüÇô ôëì öìú¯ ÍÈ ôìëíË Ííç ÅøìÔÖìíæë ûìTÜÖ
Çìíô Íû¤ çì ¼ìÓìëËç Ì,%ìèÓô ¼íùÞë ðíú Çìíô¯ ëûé\æìÇ öÇìÇÞ ûíÜí×æ vö• âðìôìíûÖ Íôåì äìèçë
Èèçðì¼• öãíùë Èèçðì¼• âìæãí»ë Èèçðì¼• äìèçë ÑèçðÖ Óëì øí§¯ ë¼ìKô ûìíôÖë âìÓÖíâ Íôèå öãùíô
èûÓüç ôíë çìë ¼@øïËÞ øèë÷ú çhíÜ Óëìë âíÓÖÈ âðìôìíûÖë ¼ìÇÞôçì¯ ÌÜWìë Ðìt¬ûŸ èËÞç æúèå ëí¼ë vö
vôìæß Íôèå âðìôìíûÖë Ìàéë¼ ðíç øìíë¯
“vâÙæìóûÓ” ôìûÖÔìèæ ™Óã øèëôGFæìú æú• ÷èër ¼üè,%íçß âðìôìíûÖë ÜáËì¹ì¬Q¯? «*ÇíâÈ vóû-vóûéë
ôÇì t‡ëË ôëíç ðú¯ âÓã¼óï æ çþìë vóûíóûéíóë vðìâìíëë ÌìóíÐÞ øèëôGFæì ôíëí×æ¯ âðìíóíûë ßøë
èôè˜ç “ôhâìë ¼@¬íc û”ë «*Ûìû Üèáç ðú¯ çþìë ÷èër øèëôGFæìë Ììë Íôèå èûíÐ»& ðÜ ÑxHö¯Þ çþìë
ÌèWç «*èçèå ÷èër Ì¬Që? ß ûìÈíëë ÑxHíöÞ ÑxHöûÞ ìæ¯ “vâÙæìóûíÓ”ë «*èçèå ÷èër ÌæãÛè— çë ÑxHíöÞ
ÅyUÜ¯ ÍÈ ôìíûÖ ûËÞæìë ßäèt¬ç H ì ß âðìôìíûÖë ÜáËì¹ì¬Q¯? ôèûë Ûì»ìú ß ûËÞæìú Ììâëì ÍÈ ßäèt¬ç H ì
ÜáÖ ôèë¯ Ìèç óéÙÞ ¼âì¼ûºo øó ¼¤t¬›ü íç «*íöìäÖ ðíÜß ûì¤Üìú çì vûâìæìæ/ çìÈ âÓã¼óï æ ¼âì¼ûºo øó
¼¤íöìäæ æì ôíë ¼¤öãk ûÖJæ ûËÞ ¼âèˆHç Iëgù@¬éc ë äìçéú Ì«*÷èÜç Ðíjë ûÖûðìë ôíë NyUÜÖ ¼üè,%
ôíëí×æ ™Óã æú• ßíäìIíË ÍÈ ôìûÖíô vx*V «*èçøˆ‰ ôíëí×æ¯ âÓã¼óï íæë Åøâì ûÖûðìë vöâæ vðìâìëíô
t‡ëË ôëìú• vçâèæ çþìë t¬éH ôìúçìß «*âìË ôíë¯ ‘Epic Simile’ ûÜíç öì vûìÄìú âÓã¼óï íæë ôìíûÖ çìë
ûT èæóÐÞæ ÜáÖ ôëì öìú¯ ¼ãçìëì¤ çþìë “vâÙæìóûÓ” ôìûÖ ÍôÔìèæ vx*V âðìôìûÖ¯
125
6¿4 ÷çhÇÞ ¼ùÞ
¼¤t¬›ü ç ÌÜWìë-Ðìt¬ìŸ æãöü ìúé âðìôìíûÖë ¼ùÞ ¼¤ÔÖì Ì,%ìèÓô ÌÇÞìÁ âðìôìíûÖë «*ÓìæIË èû¬t¬èü? ç ûì
èûÐìÜçì¯ «*èçèå ¼ùÞ âðìôìûÖíô øèëËèçë èóíô våíæ èæíú öìú¯ “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖë ¼ùÞ ¼¤ÔÖì æúèå¯
çˆŠíÓÖ ÷çhÇÞ ¼íùÞë æìâ “ÌíÐìôûæ¤”¯ ÌæíæÖìøìú ðíú ÷çhÇÞ ¼íùÞë ÌûçìëËì ôëì ðíúí× ÍôÇì ûÜì
öìú æì¯ Ììûìë vôìíæì vôìíæì ¼âìíÜì÷ô âíæ ôíëæ• ôìíûÖë váír ÷çhÇÞ ¼íùÞë vçâæ «*íúìäæéúçì è×Ü
æì¯ çÇìèø âÓã¼óï æ-«*èçÛìë tøíÐÞ ÷çhÇÞ ¼íùÞë ôìèðèæèå ÌçÖ¬Q? ùìÆûºo ß ¼äéû ðíúí×¯
6¿4¿1 ¼éçì ÷èër
È\èäíçë ÌèÛí»íô ¼â†Œ ÜWìøãëé öÔæ Ììæí`ó ÅíPÜ• çÔæ ôèû ÌWæ ôíëí×æ øãëéë Íô
óïëûçéÞ «*ìí¬Q? Ìûèòç vÐìôìE×ˆ‰ ÌíÐìôôìæíæë Íô ââÞtøÐéÞ è÷r¯ û¬t¬ç ; «*Çâ èçæèå ¼íùÞ ûéëëí¼ë
ÌìèÓøçÖ v÷ìíÔ øí§¯ ÷çhÇÞ ¼íùÞ ôèû vöæ ëËíár vÇíô èûx*ìâ †ŒðË ôíëí×æ¯ ôìèðèæë øåÛ—èâ
öãºío ár vÇíô òìæì¬Qè? ëç ðíúí× ÌíÐìô ôìæíæ• vöÔìíæ ëíúí×æ ûè`óæé ¼éçì¯ âÓï¼óï æ ÌíÐìô ôìæíæ
¼éçìíô û`óæì ôëíç èùíú Ûìëçéú æìëéí&ë ÌìóÐÞ ¼éçìë Åí!íÐÖ çþìë èûæ@¬Œ x*ºìo Úìøæ ôíëí×æ¯
ûìGŠéèôë âìæ¼ôæÖìë «*èç Ííöæ âÓï¼óï íæë x*ºìo Úìøæ¯ èô¬Q; v¼È x*ºìo èçèæ Úìøæ ôíëíí×æ¯ ûìGŠéèôë
âìæ¼ôæÖìë «*èç Ííöæ âÓï¼óï íæë x*ºìo Úìøæ¯ èô¬Q; v¼È x*ºìo èçèæ Úìøæ ôíëí×æ Ìèç vôîÐíÜ¯ ¼éçìë
âãÔ èóíú ëìâôìèðèæë øïûô Þ Çì ÌÇÞìÁ ¼éçì ÌøðëË øöÞQ? ôìèðèæ èçèæ ûËÞæì ôíëí×æ¯ ÍÔìíæ ¼éçìíóûé
èæíäíô ¼â¬t¬? óãÛìÞ íùÖë ôìëË ûíÜ èÓ}ìë èóíúí×æ¯ Ììûìë ¼ëâìë âìÓÖíâ ¼éçìë «*èç x*ºìo ß ëìûíËë
¼âìíÜì÷æì ôíëí×æ âÓã¼óï æ¯ ¼ëâì ß ¼éçìíô èçèæ x*ºìo ë Ìì¼íæ ÌèÓèVçì ôíëí×æ¯ Ììâëì äìèæ öèóß
¼éçì âÓã¼óï íæë âìæ¼óãèðçì ææ• v¼ óìèû «*âéÜìë• çÇìèø ¼éçì ÷èëír âÓã¼óï æ v«*íâë vö ÌìóÐÞ ß
øëìôìVì vóèÔíúí×æ çì ÍôìQ?È Ûìëçéú æìëé¼ãÜÛ¯ ¼éçìë ÌìóÐÞ «*âéÜìë èûøëéç¯ ¼éçìë v«*â âüçíh çÈ
¼ðæéú æú• ÌÇ÷ ÌìKÙìçé¯ ÌìKìë çøfëíË• ÓÖìíæ ß t¬íH «‰• ¼¤öíâ ß ¾ÓíöÞ çþìë èûíE×ó ¼ã¼ð ûíÜÈ
vçì çì âèðââú_“óã¥¼ð ¼ã`óë” æú¯ ¼éçìë v¼È ¼ìÓ[é v«*íâë øèë÷ú ÌíÐìôôìæíæ çþìë èûëèðæé vûíÐë
âíÓÖÈ øèët]hå¯ Í v«*íâë vûóæìß vöâæ• Íë ¼ãÔß vçâæ¯ ¼éçìë âãíÔ Ììâëì è«*ú èâÜíæë vö
¼ãÔt‡üèçë ôìèðèæ ™æíç øìÈ çì Å†ŒèâÜíæë ôìèðèæ æú¯ v¼ ¼ãíÔ ÅˆŠìóæì væÈ• èô¬Q; «*ìíËë øèëç·è:
Ììí×¯ v¼È øèëç·è:ë ôìèðèæ ¼éçì ™èæíúí×æ ëíáìûÓï èûÛé»Ë ø-é ¼ëâìíô_
“ôÛh ûì «*Ûëh ¼ð qèâçìâ ¼ãíÔ
æóéçíå/ vóèÔçìâ çëÜ ¼èÜíÜ
æïçæ ùùæ vöæ/ æûçìëì ûÜé
æûèæÐìôìQ?_ôìèQ?¯”
èô¬Q; ¼éçì ÷èëír ôèû vö v«*íâë ÓÖìæ vóèÔíúí×æ çì ™Óã óì@øçÖ v«*â æú• ÌÇûì v¼ÔìíæÈ çìë
øèë¼âìè: æú¯ Í v«*â æëæìëéë öãùÜ ´óíú äˆŠ ÜìÛ ôíë Íû¤ ôëgËì ûì ¾âréë âíÓÖ çìë ÷ëâ ¼ìÇÞôçì
¼ïè÷ç ðú¯ ¼éçì vöæ âïèçÞâçé ôëgËì• Ììë ÍÈ ôëgËìë âïíÜ Ììí× çþìë øèçí«*â¯ ¼éçìë ëìûË ôç·ô Þ
Üìèzçì ðíúß âðìÐrgëß óã¥Ô ¼ðÖ ôëíç øìíëæ æì¯ ¼ôÜ óã¥Ôíô èçèæ Ììøæìë óã¥Ô ûíÜ t¬éH ôìë ôíë
èæíúí×æ¯ çþìë Åøíë øìøì÷ëË ôíë öìëì Ðìè¬t¬? vÛìù ôëí× çìíóë óã¥Ô vóíÔ èçèæ «*ôìëìQ?íë èæíäíô
óìúé ôíë çhíÜí×æ¯ vö È\èäíçë âüçÖh æì ðíÜ ¼éçìë Åºoìë væÈ• v¼È È\èäíçë âüçÖh ¼¤ûìó èóíú ¼ëâì
öÔæ çþìíô ûÜíÜæ_
126
“¾óçÖûìÜì «*âéÜì ¼ã`óëé
èûóíë ´óú• ¼ìÓ[é t‡èëíÜ v¼ôÇì
«*âéÜì ¼ã`óëé çÖèä vóð óìð âïíÜ
øèçë Åí!íÐÖ ¼çé• øèëøëìúæì
öìíû t¬ùH Þ øïíë Ììèä¯”
çÔæ ¼éçì “ôëçíÜ âïèçÞâçé óúì
¼éçìëCíø• óã¥íÔ ôìçë ¼çç
ôèðÜì ¼äíÜ ÌþìèÔ ¼@¬ìc è» ¼Ôéíë
ôháíË äæâ ââ¯¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿
«*íûèÐ vö ùüíð ðìú• ÌâàÜìëCøé
Ììèâ¯”
ÍÈ vö âïèçÞâçé óúì Íë âïíÜ Ììí× v«*â¯ æìëéë ¼ôÜ ¼ìÓæìÈ v«*íâ Ììë@¬•c çì øãëíg »ë ¼ìÓæì-ëCø
æú¯
“vâÙæìó ûíÓ” Ììâëì ¼éçì vóûéíô óã”ûìë âìr vóÔíç øìÈ_«*Çâûìë• vâÙæìíóë ÌèÛí»íôë øë
Íû¤ èPçéúûìë vâÙæìíóë âüçÖh ë øë¯ «*Çâûìíëë vÇíô èPçéúûìíëë è÷r Ìíæô vûèÐ ÅyUÜ¯ «*Çâûìë
èûÛé»Ë-ø-é ¼ëâì• ¼éçìíóûéë Ìíà ÌÜ¤ôìë ÌøðëíËë äæÖ ëìûíËë èæ`óì ôëíÜ ¼éçìíóûé
ëìá¼ëìäíô ¼âÇÞæ ôíë ûíÜí×æ_
“ûüÇìùJ óÐìæíæ çhèâ• èûÓãâÔã é•
Ììøæ ÔãèÜúì ÌìÈâ vØÜìÈæã óïíë
ÌìÛëË• öíû øìøé ÓèëÜ Ììâìíë
ûæìx*íâ¯”
Ììççìúé Ðrgíô ÍÛìíû èæ`óìë ðìç vÇíô âãk ôëì ¼éçìíóûéë ÷èëírë Åøöãk ûíå¯ èPçéúûìë ¼ëâì
Íí¼ ¼éçìíóûéíô vâÙæìíóë âüçÖh ë ß «*âéÜìë è÷çìíëìðíËë ¼¤ûìó «*óìæ ôëíÜæ¯ èûÓìçìë Ìæã†íŒ ð çþìë
ôìëìùìíëë Pìë ÅˆŠãk ðûìë Åø¹â ðÜ vóíÔ èçèæ èûÓìçìíô ÓæÖûìó äìæìíÜæ èô¬Q; ¼íà ¼íà
ëíáìû¤íÐë óãëûòì t‡ëË ôíë çþìë ´óú èûùèÜç ðÜ¯ èçèæ t¬úH ¤ èæëøëìèÓæé• çÇìèø èûÓìçì çþìíô vôæ
ëíáìû¤íÐë ôìÜëìèr t¬ëH èC øËé ôëíÜæÀ çþìëÈ äæÖ èæëøëìÓ vâÙæìó Íû¤ èæëøëìèÓæé ¼ìÓ[é «*âéÜì vö
è÷çìæíÜ ÅÁ¼ùéÞôç · ðíúí×æ• ÍôÇì è÷Q?ì ôíë çþìë ´óú ÌÓéë ðíúí×¯ èçèæ ¼äÜ æúíæ ¼ëâìíô
ûíÜí×æ_
“ôháíË äâæ ââ ¼ëâì ëìáè¼¢
¼ãíÔë «*óéø ¼èÔ• èæûìÈ vÜì ¼óì•
«*íûèÐ vö ùüíð ðìú• ÌâàÜìëCøé
Ììèâ¯ vøì§ì-ÛìíùÖ ÍÈ èÜèÔÜì èûÓìçì¯”
ÌçÖì÷ìëé ëìá¼û¤íÐë «*èç ÍëCø Ìæãô@øì ëìâìúíËë ¼éçì ÷èëír Üèáç ðú æì• Í âÓã¼óï íæëÈ
¼üè,%• âÓã¼óï íæëÈ ôèGFç¯
127
“vâÙæìóûÓ” ôìíûÖ ÷çhÇÞ ¼ùÞèåíô Íôâìr èÜèëíôë èûx*ìâ ûíÜ ùËÖ ôëì öìú¯ ø˜â ¼ùÞ vÇíô
öãºèo û†Œð øïËÞ ûéëë¼ìKô ôìûÖÓìëì Ììûìë Ììøæíûíù Ì†Œ¼ë ðíúí×¯ èæôhè@¬Ü
c ì öÚìùìíë ÌæÖìúÛìíû ðçÖì
ôëì ðíúí× È\èäÁíô• öìë ûËÞæì »V ¼íùÞ¯ ¼:â ¼íùÞ ëìûíËë ëËíáír öìrì Íû¤ Ü¨íËë ¼íà çìë
öãíºoë ûËÞæì• Ì,%íâ æëô ûËÞæì Íû¤ æûâ ¼íùÞ È\èäíçë Ìí¬QÖ? è,% è¹úìë ûËÞæì Ììí×¯ ¼ãçëì¤ ¼â†Œ
ôìèðèæ èûíxX»Ë ôëíÜ ÷çhÇÞ ¼ùÞíô âïÜ ôìûÖÓìëì vÇíô èûèE×ˆ‰ ûíÜ âíæ ðú¯ âÓã¼óï æ “vâÙæìóûÓ”
ôìûÖíô öèóß ÍôÔìèæ øïËìÞ à ûéëë¼ìKô ôìíûÖ øèëËç ôëíç øìíëæèæ• çÇìèø öãíºoë Ììíúìäæ Íû¤
ûËÞæìèóë âíÓÖ ûéëë¼íôÈ ôìíûÖ èóíúè×íÜæ «*èçVì¯ v¼èóô vÇíô vóÔíÜ ÷çhÇÞ ¼ùÞ vöæ ¼@øïËÞ ûÖèç¹â¯
“vâÙæìóûÓ” ôìíûÖ È\èäÁ èæÓæ öèóß vô\éú ÌìÔÖìæ• çÇìèø âÓã¼óï æ ÷çhÇÞ ¼íùÞ vöæ ¼â†Œ ëìâôìèðèæíô
øìÒôíóë ôìí× æçhæ ôíë çhíÜ Óíëí×æ¯ æìåíôë váír Ííô ëéèç èð¼ìíû ØYÖìÐûÖìô (flash back) ûì
øfìÁ Ålcì¼æ ûÜì öìú¯ ¼ìÓìëËç âðìôìíûÖë âíÓÖ vöíðçh ôìèðèæùç èû¬t¬ì? ë Çìíô çìÈ ÍÈ ëéèç-«*íúìù
«*íúìäæ ðú æì èô¬Q; âÓï¼óï æ ÍÔìíæ v¼È ëéèçë ûÖèç¹â ÙåìíÜæ¯ ûéëë¼ìKô âðìôìûÖ ë÷æì ôëíç
ÌèÛÜì»é ðíÜß ôèûë Ììøæ «*ìíËë âíÓÖ vö ûÖèkäéûíæë ¹`óæÓ[èæ «*E×ˆ‰ è×Ü çìíô èçèæ óïíë vÒÜíç
øìíëæ èæ¯ ûìÂìèÜ ¼ãÜÛ v¼È ùéèçâúçì• Ììøæ «*ìíËë æì øìßúìë v¼È ÌìçÞðìðìôìë âÓã¼óï íæë
“vâÙæìóûÓ” ôìûÖèåíô ôëgË ëí¼ë øèëËèç óìæ ôíëí×¯ öÔæ ¼â†Œ ÜWìøãëé âüçÖh íÐìíô ¼¬Q: ? • öÔæ
v¼Ôìíæ öãíºoë «*÷„ èæíÙÞì» Ó[èæç ðíE×• çÔæ âÓã¼óï æ øìÒôíô èô×ãåì èëèÜØ (relief) vóûìë «*íúìäíæ
vöæ ÷çhÇÞ ¼íùÞë Ììíúìäæ ôëíÜæ¯ ¼ãçëì¤ ÷çhÇÞ ¼ùÞ ¼â†Œ “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖë âíÓÖ t¬çH QŸ âìrìöãk ðíÜß
çì vöâæ èûèE×ˆ‰ vôìíæì Ì¤Ð æú• vçâèæ çìë «*íúìäæéúçìíôß Ìt¬éH ôìë ôëì Åè÷ç æú¯ Ììûìë ÍôÇìß
¼çÖ vö ÷çhÇÞ ¼ùÞ öèó ëè÷ç æì ðç çìðíÜ Ììâëì äæâ óãèÔæé ¼éçìë øèë÷ú vøçìâ èôÀ
6¿5 æûâ ¼ùÞ

“vâÙæìóûÓ” ôìûÖ vö èû»ìóâú ¼àéç èóíú ™ëg ðíúè×Ü æûâ ¼íùÞ Íí¼ çìë ¼âìè: ÙåÜ¯ âÓã¼óï æ
ôìíûÖë ¼ï÷æìú ûéë ë¼ìKô ôìûÖ ë÷æìë Ìàéôìë ôíëè×íÜæ¯ èô¬Q; ôìíûÖë «*Çâ ¼íùÞ ûéëûìTë âüçÖh íç
vö ôëgË ëí¼ë ¼˜ìë ðíúí×• ¼â†Œ ôìíûÖ v¼È ëí¼ëÈ «*ìÓìæÖ ÜáÖ ôëì öìú Íû¤ æûâ ¼íùÞ Íí¼ çìë
÷—§ì¬Q? øèëËèç Ùíåí×¯ ¼ãçëì¤ ûËÞæéú èû»ú øìÒíÐí» øìÒíôë ´óíú vö Ûìû òìúé ðú• çóæã¼ìíë öèó
†Œípë ë¼ èæËÞú ôëíç ðú• çíû “vâÙæìóûÓ”íô ôëgË ë¼ «*Óìæ ôìûÖ ûíÜÈ èæíóÞÐ ôëíç ðú¯ ÌíÐìô
ôìæíæ Åøèû,%ì âïèçÞâçé èûëèðæé äìæôéë Íû¤ xŠÐìæ ÐöÖìë t¬ìH âéë øó«*ìí¬Q? Åûèû,%ì æûèûÓûì «*âéÜìë
Ìæãøâ è÷r óÐÞíæ vô ûÜíû vö âÓã¼óï æ ûéëëí¼ëÈ ôèûÀ û¬t¬ç ; ¼â†Œ “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖ âÓã¼óï íæë ôèû
ÌìKìë ðìðìôìëÈ vöæ Ó[èæç ðíúí×¯
Íô ÛúWë ëìír ëìâ÷\• ÜWìë ¼âã°ô—Üèòç ëËíáír qìçì Ü¨íËë âüçíóð vôìíÜ èæíú
Åøèû,% è×íÜæ• Íû¤ Ü¨íËë øãæäéÞûæ ÜìíÛë ¼íà çì «*Ûìç ðíúè×Ü¯ ëìâ÷í\ë èÐèûë çÔæ Ììæ`ó
vôìÜìðíÜ øïË/Þ ëÙãÊ¼æÖùíËë èûäúæìó ÌìôìíÐ «*èçÓ[èæç ðèE×Ü¯ v¼È Ììæ`ó vôìÜìðÜ ¼âã°
ôíGXìÜíôß øëìèäç ôíë âæ¬t¬ì? íø Û—èâ-ÐöÖìú Åøèû,% ëìûíËë ôíËÞß «*íûÐ ôëÜ¯ â¬QéŸ ë âãíÔ èçèæ
Ü¨íËë øãæäéÞûæ ÜìíÛë ¼¤ûìó x*ûË ôëíÜæ¯ øãrð¬Qì? Ðrgë øãæäéÞûæ ÜìÛ øãríÐìô Ìíøáìß ÌèÓô
ââÞíÛóé/ èô¬Q; ÍÈ ââÞèûóìëé ¼¤ûìíó ÜíWxHë Íûìíë âïè×Þç ðíÜæ æì¯ âìæãí»ë ¼ôÜ ÌìÐì öÔæ èæ¥íÐ»
ðíú öìú çÔæ èæëìÐìÈ âìæû-´óíú ÌìÐì óìæ ôíë/ ëìá¼ëìä Ììä èæëìÐìú ûãô vûþíÓí×æ¯ t¬úH ¤ ô·çì¬Qß ?
öÔæ çþìë ÛìùÖ¹íâ t¬ÓH âÞ èût‡üç ðíÜæ çÔæ Ììë ÌìÐì vôìÇìúÀ èçèæ ûãÄíÜæ• ëìá¼ û¤íÐë vùîëû-
ëèû ¼èçÖ ¼èçÖÈ è÷ë Ìaoôìíë Ììûüç ðíÜæ¯ øãírë v«*çô·çÖ ¼âìøíæë äæÖ èçèæ âQŸéë Pìëì ëìâ÷í\ë
128
èæôå ¼:ìðûÖìøé ¼èao «*ìÇÞæì ôíë øìÒìíÜæ¯ Åóìë´óú ëìâ÷\ óãÛìÞ ùÖ øéè§ç Ðrgë «*ìÇÞæìú Ì¼@‡ç ðíÜæ
æì¯ vâÙæìíóë vÐ»ô·çÖ Íû¤ ¼ìç èóíæë äæÖ ÜWìöãíºoë èûëìâ ÌìöÞ ëìâìúíË væÈ• ÈèÜúìíõë ÌìóíÐÞ
âÓã¼óï æ çì ôGFæì ôíëí×æ¯ èô¬Q; ÛìëçÜÜæì øèçë øó«*ìí¬Q? Åøèû,%ì ðíú ôéÛìíû ðì¼Ö âãíÔ è÷çìæíÜ
äéûæ ÅÁ¼ùÞ ôëíç øìíë• ¼ìÓ[é «*âéÜìë è÷çìíëìðíË âÓã¼óï æ çì ûËÞæì ôíëí×æ• öì øìfìçÖ ôèûë øíá
ôGFæì ôëìß ¼@¬ûc è×Ü æì¯ ÍÔìíæß âÓã¼óï íæë vâîèÜô-«*èçÛìë øèë÷ú øìßúì öìú¯
6¿5¿1 «*âéÜìë èû»ìèóæé âïèçÞ
Ììâëì• ç·çéú ¼íùÞ «*âéÜìë ûéëìàæì âïèçÞ vóíÔè×• Ììë æûâ ¼íùÞ vóÔÜìâ èû»ìèóæé âïèçÞ¯ xŠÐìæ
ÐöÖìú Åøèû,%ì æûèûÓûì èû»ìèóæé âïèçÞ æì vóÔíÜ ç·çéú ¼íùÞë v¼È ëËëèàËé âïèçÞë ùì@¬éc öÞ ÌæãÛû ôëì
¼@¬ûc ðç æì¯ «*âéÜìë è÷çìíëìðíËë æÖìú ù@¬éc ë ß ôhëËÛìíûì!éøô è÷r ûà ¼ìèðíçÖ Ììë vôìÇìß vóÔì
öìú æì¯ ôèûë ûËÞæì ™íæ v¼È ôGFæì¼ü,% óüÐÖ vöæ «*ôè· çë Ùåæìë âíçì «*çÖáûÁ ûíÜ âíæ ðú¯ ÜWìë
¼âã°ô—ÜûçéÞ xŠÐìæ• v¼È xŠÐìæèòç Ìx*æg úæì ëíáìûìÜìùË Íû¤ çþìíóë âíÓÖ èû»ìóâïèçÞ «*âéÜìíô vöæ
Ììâëì «*çÖíáë æÖìú óÐÞæ ôèë¯ ÍÈ èô v¼È «*âéÜìÀ û¼¬Q? ¼âìùíâ â+ âìçèàæéë æÖìú èöèæ óèøÞç
øóÛíë ëÙãÊ¼èæôùËíô óèÜç ôíëè×íÜæÀ «*âéÜìë v¼È èûóãÖGXçé¼óüÐé «*Ûì Ììä vôìÇìú¢ «*âéÜìë âãíÔ
Ììä ôÇì væÈ• ÌÓíë ðìè¼ væÈ• æúíæ väÖìèç væÈ/ «*âéÜìë ÜÜìíå è¼`óãë èû`óã• ôí. øã,øìóìâ• ôíë
Ðóûì è÷ÿ ôWæ• «*âéÜì øèçë øóçíÜ Åøèû,%ì_
“¿¿¿¿¿¿¿vâîæûuíç ûuíç èûÓãâÔã é/
øèçë Åí!íÐ «*ìË ß ûëìà ×ìè§
vùí× vöæ• öÇì øèç èûëìíäæ Ííû/
™ôìÈíÜ çëgëìä ™ôìú vë Üçì¯”
6¿5¿2 ëìûË
èô¬Q; vôûÜ «*âéÜìëÈ ÍÈ øèëûçÞæ Ùíåèæ• ëíáìëìä ëìûíËëß Ùíåí×¯ v¼èóæ ëíáìæìÇ æíûìèóç
èóûìôíëë æÖìú t¬ËH ÷Þ ¹ ëíÇ Ììíëìðæ ôíë ÜWìë øãëPìë vÇíô ûèðùÞç ðíE×æ• çþìë ëÇ÷í¹ë ÙÙÞë Ðíj•
çhëàâùíËë vðu»ìÓ[èæíç èóÂâ„Ü «*èçÓ[èæç ðíE×/ çþìë âèðâìâè„ç ÅyUÜ âãÔâ„Ü óÐÞæ ôíë
ëíáìÊ¼èæôùË Ììæí`ó äúÓ[èæ ôëí×¯_Í óüÐÖ vöâæ ¼ã`óë• vçâæÈ èût‡úôë¢ çþìë ÍÈ ëg°íçä-Ûìt¬ëH
âïèçÞ óÐÞæ ôíë_
“øÜìÈÜ ëÙãÊ¼æÖ øÜìú vöâèæ
âóôÜ ôèëëìíä vðèë Åºox Þ ìH í¼
ûæûì¼é/ èô@¬ìH öÇì Ûéâìô·èç Ùæ
ûOÌè†‰-øïË•Þ öíû Å§ìú ûìúã øíÇ
¾Ùìë æìíó• ø™-øáé øÜìú v÷îèóíô
ÌìçíW¯”
v¼èóíæë v¼È óüíÐÖë øìíÐ Ììä ÍÈ xŠÐìæ Û—èâíç Ììë Íô óüÐÖ_
“ûìèðèëÜì øóûuíä ëáôhÜ ëìäì
ëìûË• èû»ìó ût¬•Ÿ èûÐó Å+ëé
Óãçëh ìë âìÜì vöæ ÓïäèÞ åë ùíÜ
÷ìèëèóíô âèQŸóÜ óïíë æçÛìíû¯”
129
v¼îÛìùÖ Ü¨éë v¼È è«*úçâ øãëíg »ë øíá Íôèóíæ èô ÍÈ øèëûçÞæ Ùåì ¼@¬ûc À èûÓìçìë ÜéÜì vô
ûãèÄíç øìíë¢ ëìá¼ëìíäë ÍÈ Ìûòì ÌæãÛû èÛˆ‰ vûìÄìíæì ¼@¬ûc æú¯
ûËÞæì Íû¤ è÷rë÷æìë IíË “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖë ÍÈ Ì¤Ð ¼íûÞìÁô·,%¯ ¼ìùë ô—ÜûçéÞ xŠÐìíæ vâÙæìó
ß «*âéÜìë øèûríóð Ût‡éÛ—ç ôëûìë äæÖ ÷`óæ ôìíÒë è÷çì èæèâÞç ðíúè×Ü¯ ÌìÜãÜìèúçìôh¬Që? ì• ¼ìÓ[é
«*âéÜì çìë ÌÜWìëIèÜ Ííô Ííô ÔãíÜ ¼Ôéèóùíô èûçëË ôëíÜæ Íû¤ çìëøë øã,øÐöÖìë æÖìú è÷çì
ÐöÖìú ÌìíëìðË ôíë øèç vâÙæìíóë øóçíÜ Åøèû,%ì ðíÜæ¯ çìë ôí. øã,øâìÜì Íû¤ vôÐøìíÐ
ôh¼âã óìâ_è÷çìë ÷çhèóÞô vû,%æ ôíë Ììë Í ¼ôíÜë âíÓÖ èrÛhûæäúé ëìá¼ëìä øì»ìË âïèçÞë æÖìú
ó„ìúâìæ_Í óüÐÖ vöâæ ù@¬éc ë• vçâèæ ´óúèûóìëô¢ è÷çìíëìðíËë øïíûÞ ¼èàæéùíËë ôìí× «*âéÜìë èûóìú
†ŒðË Íû¤ øëíÜìôùç ûéëøãríô ¼í@¬ìH Óæ ôíë ëìá¼ëìíäë ââÞíÛóé èûÜìø øìÒ øì»ìË ´óúíô èûùèÜç
ôíë¯ Íâæ t¬ìH Ûìèûô• Íâæ ´óúèûóìëô èûÜìø Ìèç ÌGFÈ v÷ìíÔ øí§¯ «*âéÜì è÷çìíëìðíËë øïíûÞ
¼Ôéèóùíô ¼í@¬ìH Óæ ôíë ûÜíÜæ_
“vÜì ¼ð÷èë• Íçèóíæ Ììèä
ØhëìÈÜ äéûÜéÜì äéûÜéÜì òíÜ
Ììâìë• èØèëúì ¼íû öìß ¾óçÖíóíÐ
ôèðß èøçìë øíó Í¼û ûìëçì¯”
ðçÛìùÖ ëìá¼ëìäíô Í¼ôÜ vÐìæìûìë äæÖÈ èô èûÓìçì Íç èô×ãë øíëß ûþìè÷íú vëíÔí×æÀ
ëìûíËë ÍÈ óã¥íÔë ôìí× ëìâ÷í\ë ÐìèËç Ìít¬ëŸ çéá£çìß vöæ @¬ìX æ ðíú öìú¯ Íâçìûòìú ´óíúë Ûìû
ûÖk ôëìë Ðèk çþìë è×Ü æì• Ììûìë ÌìK¼¤öíâß èçèæ vöæ Ìáâ¯ Óéíë Óéíë• øãr ß øãrûÓïë è÷çìë
¼ìâíæ Ì†Œ¼ë ðíú èçèæ ûÜíç ÜìùíÜæ_
“è×Ü ÌìÐì• vâÙæìó• âãèóû Ìè¬Qí? â
Í æúæPú Ììèâ vçìâìë ¼@‡ãíÔ•_
¼þèø ëìäÖÛìë• øãr vçìâìú• ôèëû
âðìöìrì¯ èô¬Q; èûèÓ_ûãèÄû vôâíæ
çþìë ÜéÜìÀ Ûþì§ìÈÜì v¼ ¼ãÔ Ììâìíë¯”
ÍôÇì ¼çÖ vö ëìûË ÌøëìÓé• èô¬Q; ôèû çþìë vö «*ìúèf+ ûËÞæì ôíëí×æ• çì vöæ çþìë ÌøëìíÓë
vÇíôß vûèÐ ûíÜ âíæ ðíúí×¯ æûâ ¼íùÞë øãríÐìô-ôìçë ëìá¼ëìäíô vóÔíÜ çþìë ÌøëìÓ èût‡üç ðíú
çþìë «*èç ¼ðìæãÛè— ç äìùíû øìÒíôë¯ ëìá¼ëìíäë Ìèç û§ Ðrgß ÍÈ ¼íùÞ çþìë óã¥íÔ Ìx*ø g ìç æì ôíë
øìëíû æì¯ vÐìôääÞèëç ëìá¼ëìíäë ûÖûðìíë ôèû âìæû-´óíúë Íôèå èæùïÆ ç+U «*ôìÐ ôíëí×æ¯ Ìíæô
¼âú vóÔì öìú• ÌøëìÓ ôíëß âìæã» çìë èæíäë ÌøëìÓ ûãÄíç øìíë æì• ÌÇ÷ èûÓìçìë æÖìú óí„ óè„ç
ðíÜ çÔæ v¼ Ûìíû èô ÌøëìíÓ çìíô ÍÈ ó„ vøíç ðíE×¢ vâÙæìíóë xŠÐìæ ÐöÖìíçß ¼éçìøðìëô
ëìá¼ëìíäë âãíÔ Ììâëì ™æíç øìÈ_
“¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿¿èô øìíë èÜèÔÜì
Í øé§ì óìëgË èûèÓ ëìûíËë ÛìíÜÀ”
130
ÍÈ ÌìKû˜æìÈ âìæû-«*ôè· çë ÓâÞ• öì ëìûË ÷èëírë âÓÖ èóíú ôèû vóÔìíç v÷íúí×æ¯ èô¬Q; ëìûË
ÌìKû˜ô ðíÜß È,%íóíû ÛèkøëìúË/ çìÈ çþìë ââÞíÛóé ÌìçÞæìíó ¾ôÜìí¼ ÛkûÁ¼íÜë ´óú ûÖèÇç
ðíúè×Ü¯ èçèæ vâÙæìó ß «*âéÜìíô ¾ôÜì¼øãëéíç Ììæìë äæÖ øãçìÐæíô ÌìÚì èóíÜæ¯ Èë@‡óëCøé Ìè†‰ë
tøíÐÞ ¼ð¼ì è÷çì «*yèU Üç ð”Ü¯ t¬íH óÐ ûÁ¼Ü• èøç·-âìç·Ûk ûéë vâÙæìíóë Íû¤ øèçùç«*ìËì ¼ìÓ[é
«*âéÜìë vÛîèçô vóð Ût‡éÛ—ç ðÜ¯ èô¬Q; çþìíóë Ìâë ÌìKì èóûÖíóð †ŒðË øïûô Þ ÏÓ[ÞíÜìíô «*òìæ ôëÜ¯
èûèt‡ç Üàìûì¼éùË_
“vóèÔÜì Ììí†‰úëÇ• ¼ãûËÞ Ìì¼íæ
v¼ ëíÇ Ìì¼éæ ûéë ûì¼èûäúé
èóûÖâïèçÞ/ ûìâÛìíù «*âéÜì ëCø¼é
Ìæ¬Q? vöîûæ-ôìè¬Q? vÐìíÛ çæãíóíÐ
è÷ë¼ãÔ ðìè¼ ëìèÐ âÓãë ÌÓíë¯”
vöÔìíæ vâÙæìó ß «*âéÜìë vóð Ût‡éÛ—ç ðíúè×Ü• v¼È òìíæ Íôèå ¼ã`óë âÒ èæèâÞç ðÜ¯ è÷çìÛt‡
¼âã°äíÜ èæíáø ôíë Íû¤ óìðÖòìæ â`óìèôæéë äíÜ vÓîç ôíë_
“ôèë t¬ì‰ æ è¼aãæo éíë ëá¥óÜ Ííû
èØèëÜì ÜWìë øìíë• Ìì°Þ Ìx*æg éíë•
èû¼èäÞ «*èçâì öÇì óÐâé èóûí¼/
¼: èóûì èæèÐ ÜWì ôþìèóÜì èû»ìíó¯”
ôèû Ìx*äg íÜë âÓÖ èóíú çþìë ôìûÖ Ììë@¬c ôíëè×íÜæ Íû¤ Ìx*ä g íÜë ¼íàÈ çì vÐ» ôíëí×æ¯
ûéëûìTë vÐìíô ôìçë ëìá¼ëìíäë ÌìçÞæìíó vö ôìíûÖë Ììë@¬•c vâÙæìó ß «*âéÜìë è÷çìíëìðíËë ¼íàÈ
çìë vÐ»¯ “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖë Ììèó• âÓÖ Íû¤ Ì¬Q_ ? ¼â¬t¬å? ìÈ èû»ìóøïË•Þ v¼Ôìíæ ûéëë¼ Ìíøáì ôëgË
ëí¼ëÈ «*ìÓìæÖ¯
1¯ “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖë âðìôìûÖ& èæËÞú ôëgæ¯
ÌÇûì “vâÙæìóûÓ” vôìædd vx*èËë âðìôìûÖÀ «*Çâ ¼ùÞ ÌûÜ@¬íH æ ÍÈ ôìíûÖë âðìôìíûÖ& èæíóÞÐ ôëgæ¯
2¯ âÓã¼óï æ ôìíûÖë ¼ï÷æìú äìèæíúí×æ vö èçèæ ûéëëí¼ë âðìôìûÖ ë÷æìú ûuçé ðíúí×æ_øìÒÖ ¼ùÞ
ÌûÜ@¬íH æ “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖë ë¼ èû÷ìë ¼@øíôÞ ôèûë ÍÈ â¬Qû? Ö ôçÔìèæ †ŒðËíöìùÖ¯
3¯ «*Çâ ¼ùÞ ÌûÜ@¬íH Ë “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖë ëìûË ÷èëírë øèë÷ú èóæ¯
ÌÇûì âÓã¼óï íæë ëìûË ÷èëírë èûíÐ»& vôìÇìú ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
4¯ “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖ ÷çhÇÞ ¼íùÞë «*íúìäæéúçì ôçÔìèæ_ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
ÌÇûì “¼âìíÜì÷ôùË âíæ ôíëæ “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖë ÷çhÇÞ ¼ùÞ Íôèå èûèE×ˆ‰ Ì¤Ð”_Í ¼@øíôÞ
Ììøæìë âç äìæìæ¯
131
5¯ “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖë ÷çhÇÞ ¼ùÞ ÌûÜ@¬íH æ ¼éçì ÷èëírë øèë÷ú èóæ¯
ÌÇûì ëìâìúíæë ¼éçìë ÷èëírë ¼íà âÓã¼óï íæë ¼éçì ÷èëírë t¬ìH çQŸÖ vóÔìæ¯
6¯ æûâ ¼ùÞ ÌûÜ@¬íH æ vâÙæìó ß «*âéÜìë è÷çìíëìðíËë vö ûËÞæì ôèû èóíúí×æ çì ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
ÌÇûì æûâ ¼ùÞ ÌûÜ@¬íH æ ëìûíËë å³Öìíäèõë øèë÷ú èóæ¯
7¯ «*Çâ ¼íùÞë ¼ï÷æì ðíúè×Ü ûéëûìTë âüçÖh íç ëìûíËë è÷+-ðìðìôìíëë âÓÖ èóíú Íû¤ æûâ ¼ùÞ vÐ»
ðíúí× øãr vâÙæìó ß øãrûÓï «*âéÜìë Ìí¬Qì? è,%è¹úìú ëìûíËë ââÞíÛóé ðìðìôìíë¯ ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
8¯ «*Çâ ß æûâ ¼ùÞ ÌûÜ@¬íH æ “vâÙæìóûÓ” ôìíûÖë ë¼ øèëËìâ èû÷ìë ôëgæ¯
6¿7 †ŒpøèJ
1¯ õ¿ ¼ãíûìÓ ÷\ v¼æI:_ âÓã¼óï æ ôèû ß æìåÖôìë
2¯ õ¿ vár I:_âÓã¼óï íæë ôèû-ÌìKì ß ôìûÖèÐGF
3¯ óéææìÇ ¼ìæÖìÜ_vâÙæìóûÓ ôìûÖ
4¯ ¼@øìóæì vâìèðçÜìÜ âäãâóìë_vâÙæìóûÓ ôìûÖ
5¯ õ¿ çìëìøó âãíÔìøìÓÖìú_ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôìûÖ
132
Íôô 7 ❐ ëûé\æìÇ
ùÒæ
7¿0 Åí!ÐÖ ß «*¬t¬ì? ûæì
7¿1¿1 vâÙóïç
7¿1¿2 ÌæãÐéÜæé
7¿2 û¼ãaoëì
7¿3 äéûæíóûçì
7¿4 t¬H«‰
7¿5 Åóì¼éæ
7¿6 Ììùâæ
7¿7 Ìøâìèæç
7¿8 óïë ðíç ôé ™èæ¼
7¿9 âãèk
7¿10 çíøìÛà
7¿11 ¼ûÜì
7¿12 ¼ìÓìëË vâíú
7¿13 ûþìèÐßúìÜì
7¿14 vóèÔÜìâ Ìû¼ˆ‰ v÷çæìë vùìÓïèÜ vûÜìú
7¿15 vçìâìë ¼üè,%ë øÇ vëíÔ× ÌìôéËÞ ôèë
7¿16 †ŒpøèJ
133
7¿0 Åí!ÐÖ ß «*¬t¬ì? ûæì
ëûé\æìÇ óéÙÞäéûæ Óíë ¼ìèðçÖ ÷÷Þì ôíëí×æ¯ çþìë «*Çâ ôìûÖ “ôèûôìèðæé” vÜÔì ðú 1878 ¼ìíÜ Íû¤
vÐ» ôìûÖ “äˆŠèóíæ” vÜÔì ðú âüçÖh ë øïíûÞ 1941 ¼ìíÜ¯ ÌÇÞìÁ »ìå û×íëëß vûèÐ ¼âíú èçèæ Ìät¬Œ ôìûÖ
ôèûçì Íû¤ ùìæ ë÷æì ôíëí×æ¯ v¼È ¼û ôìûÖ-ôèûçì Íû¤ ùìíæë èû»úÊûè÷rÖ ß Ûìû ùÛéëçì øìÒôíô âãDo
ß èût‡úèûâïÆ ôíë¯ ¼éâì Íû¤ Ì¼éíâë èâÜæ ¼ìÓíæ ôèû-è÷+ èæçÖ Ììí`óìèÜç ðíúí×¯ âìæûäéûæ ß
èûxH«ô * è· çë Ì¬Që? ìíÜ vö Ììæ`óâú øëâ¼+ìë ÜéÜì çìíô èçèæ ÌæãÛû ôëíç v÷íúí×æ¯ èûíxHë öìûçéú Ô„
v¼î`óíöÞë èø×íæ èçèæ ÌÔ„ v¼î`óöÞ¼+ìë Ìè¬t¬&? Üá ôíëí×æ¯ ëCø Íû¤ ÌëCøíô çìÈ èçèæ ÑôÖ¼ïír ûºo
ôëíç v÷íúí×æ¯ ÍÈ ÌëCíøë ÌæãÛè— ç vÇíôÈ çþìë ôìíûÖ äˆŠ èæíúí× èûxHíûìÓ• «*ôè· ç ß âìæíûë âíÓÖôìë
ùïÆ ëð¼Ö-v÷çæì• âìæû âèðâìë äúùìæ• ÌøìèÇÞû v«*â ß v¼î`óöÞ ÓÖìæ• «*ôè· çë «*èç Íôåì çéûu Ììô»ÞË ß
ùÛéë ââ&íûìÓ ëûé\ôìíûÖë ÌæÖçâ ¾ûèÐ,%Ö¯ «*ôè· çë ëCø-ë¼-ùìæ èçèæ vöâæ ÅøíÛìù ôíëí×æ• vçâèæ
çþìë ÌíÜîèôô&• Ìæ¬Q&? ß Ì¼éâ&ß ÅøíÛìù ôíëí×æ¯ «*ôè· çë ¼íà çþìë äˆŠ-äˆŠì¬Qí? ëë ¼@øôÞ¯
«*ôè· çë âíÓÖ èçèæ «*ìíËë ¼aoìæ vøíúí×æ¯ çìÈ ¼âã° çþìë ôìí× Ììèóäææé û¼ãaëo ì• ø‚ì çþìë v«*ú¼é• ¼ïöÞ
çþìë ôìí× ÌæãÛç — ðíúí× ¼ûÞ«ì* íâë ÅÁ¼ëCíø¯ èûxH èæèÔíÜë «*ìíËë ¼íà Ììøæìë vöìùíô èçèæ ÅøÜèBo
ôíëí×æ ùÛéëÛìíû¯ âçÞÖ-øüèÇûéë «*èç çþìë èæèû§ ÛìíÜìûì¼ì «*ôìÐ vøíúí×¯
ëûé\æìÇ »ìå û×íëëß vûèÐ ¼âú Óíë ôìûÖ÷÷Þì ôíëè×íÜæ¯ øþúçìèGXÐ Ôìæìëß vûèÐ ôìûÖ èçèæ ë÷æì
ôíëí×æ¯ “ôèûôìèðæé”• “ûæØhÜ”• “Û†‰´óú”• “Ûìæãè¼¤íðë øóìûÜé”• “¾ÐÐû ¼àéç”_ÍIèÜ âïÜç ÌøèëËç
øíûÞë ë÷æì¯ çíû ÍIèÜë âíÓÖ “Ûìæãè¼¤íðë øóìûÜé” èût‡ú äìùìú¯ ÍIèÜ âïÜç 1878 ¼ìÜ vÇíô
«*ôìèÐç Íû¤ 1882 ¼ìíÜë øïíûÞ ëè÷ç ôìûÖ¯ ÍIèÜíô èçèæ øèëËç ôìûÖ ¼¤ôÜíæ ¬òìæ èóíç ÷ìæèæ¯
¼aoÖì¼àéç ‘1882’ vÇíô ôèûë ôèûçì øèëËèç vøíç ÇìôÜ¯ Íëøë vÜÔì ðÜ “«*Ûìçd ¼àéç”• “×èû
ß ùìæ”• “ôè§ ß vôìâÜ”¯ “¼aoÖì¼àéç” èû»#çìë ôìûÖ• “«*Ûìç ¼àéíç” ôèûë óüè,% ûèðäÞùíç «*¼ìèëç ðÜ•
“×èû ß ùìíæ” û¬t¬ä ; ùíçë Ìät¬H ×èû Ðj ¼ðíöìíù Ìþìôì ðíúí×¯ “ôè§ ß vôìâíÜ” ôèûë ÛìûìæãÛè— ç ß
ëCø¼ìÓæì ¹íâ tø,%çë ðíú ÅÒíç ™ëg ôíëí×¯ çìë æûøíûÞë ¼ï÷æì ðíúí× “âìæ¼é” ‘1890’ vÇíô¯ ÍÈ
øíûÞÈ ôèûë ¼íà èÐGFé Íí¼ vöìù èóíúí×æ ûíÜ äìèæíúí×æ ôèû¯ 1894-Í «*ôìèÐç ðú “v¼ìæìëçëé”¯
“âìæ¼é” ôèûë vöîûæôìíÜë ôìûÖ¯ ÍÈ ôìíûÖ ôèûë v«*â-v÷çæì «*ôìèÐç¯ çíû Èè\úìæãù v«*âí÷çæìíô ôèû
¹íâ Èè\úìçéç Ûìû¼ûÞt¬ç H ìú øèëËèç èóíúí×æ¯ “v¼ìæìëçëé” ß “è÷rìú” ‘1896’ ôèûë v¼î`óöÞ ß
v«*âí÷çæìë «*ôìÐ Üá ôëì öìú¯ “âìæ¼é” vÇíô ôèûë «*ôè· ç v÷çæìë èûèÐ,%çì óìæì ûþìÓíç Çìíô¯ vôìíæì
vôìíæì ôèûçìú è÷ë¬Qæ? v¼î`óíöÞë äæÖ vëìâìè`åô ôèûë èûëðìèçÞ Øhíå ÅíÒí×¯ “v¼ìæìëçëé”íç Ìèæû÷Þæéú
v¼î`óíöÞë äæÖ èæëgí!Ð öìrìë ôìâæì vöâæ ûìËéëCø vøíúí×• vçâèæ âçÞââçìë «*èç ùÛéë ÌìôhÜçì
ÌìK«*ôìÐ ôíëí×¯ v¼î`óöÞ ß v«*íâë vö èæèû§ ÌæãÛè— ç Ììâëì “è÷rì”ú vøíúè× “¾÷çìÜé” ‘1303’-vç çìëÈ
øèëËèç vóÔíç øìÈ¯ “ôGFæì” ‘1900’ vëìâìè`åô ôèûë t¬« H í‰ Üìíôë ôìûÖ¯ ÍÈ ôìíûÖ ôèû ôGFæìíô óïç ôíë
ôìèÜóìí¼ë Åyèúæéíç• Íû¤ «*ì÷éæ Ûìëçûí»Þë vö-vôìíæì òìíæ âìæ¼ qâË ôíëí×æ¯ “áèËôì” ‘1900’-
ú ÜÙã ÷åhÜ ¼ãíë ôèû äéûíæë Íô ùÛéë ¼çÖíô çhíÜ Óíëí×æ¯ “¾æíûóÖ” ‘1901’ ôìíûÖ ôèûë ÌìÓÖìèKô
ÌæãÛè— çë «*ìÇèâô Óìëì ûÖk ðíúí×¯ “t‡ëË” Íû¤ “èÐ™” ûÖèkäéûíæë Ùåæì ÌûÜ@¬íH æ ëè÷ç¯
1910 vÇíô 1915 ¼ìÜ øöÞ¬Q? Íôèå æçhæ øíûÞë ¼ï÷æì ðú¯ ÍÈ øíå vÜÔì ðú “vÔúì”• “ùéçìJèÜ”•
“ùéèçâìÜÖ”• “ùéçìèÜ”¯ “vÔúì”íç øìèÇÞû äùÁ vÇíô èûóìú èæíú ôèû ÌëCøìæãÛè— çë ÌìðUìíæ öìrì ôíëí×æ¯
134
“ùéçìJèÜ”íç ÌëCøíô ÜéÜìâú ëCíø ôèû ôìí× vøíúí×æ¯ ôìíûÖë Ììèàô èðí¼íû ôèû ùìæíôÈ Ììx*ú
ôíëí×æ¯ Ûk-Ûùûìíæë «*ôç · âìÓãöâÞ ú ÜéÜìë ÌíæôåìÈ «*ôìÐ vøíúí× ùéèçâìíÜÖ¯ “ùéèçâìÜÖ”íç ôèû
vöæ øüèÇûéë èóíô çìèôíúí×æ• èûxH-ÜéÜìë âíÓÖ Ûùûìæíô ÅøÜèBo ôëíç v÷íúí×æ¯
“ûÜìôì” ‘1916’ vÇíô “ûæûìËé” ‘1931’ øöÞ¬Q? ôèûë ôìíûÖë øëûçéÞ öãù¯ “ûÜìôì” ëûé\-ôìíûÖë
Èèçðìí¼ Íô Iëg&øïËÞ òìæ ÌèÓôìë ôíë Ììí×¯ “ûÜìôì” ôèûë ùèçëìíùë ôìûÖ¯ Íë èÐGFëíC øß Ììí×
æçhæ&¯ “øïëûé” ‘1925’ vç vøîÆ ôèû vöîûæ t‡üèç vëìââpæ ôëíç v÷íúí×æ¯ “øïëûéë” äùÁ ß äéûæ-
«*éèç “âTúì”íç Íô æçhæ ëCíø ÌìK«*ôìÐ ôíëí×¯ “âTúì”íç ôèûë v«*âí÷çæìë «*¼ìÓæôÜì ß
¼ìÓæíûíùë «*ôìÐ Ùíåí×¯ “øãæf” vÇíô ëûé\ôìíûÖë vÐ» øíûÞë Ðãë¯g “øãæífë” «*ôìÐ 1932¯ “øãæf”
‘1932’• “èûè÷rçì”• “vÐ» ¼:ô”• “ûéèÇôì”• “ørøãå”• “ÐÖìâÜé” ‘1936’ «*Ûè· ç ôìíûÖ æçhæ ×`ó ß
ûìôdèûæÖì¼ëéèçë èûè÷r øëéáì ôíëí×æ ëûé\æìÇ¯ “«*ìè¬Q?ô” ‘1938’• “v¼äãþèç”• “ÌìôìÐ «*óéø”•
“æûäìçô”• “¼ìæìÈ” ‘1940’ ôìíûÖ ôèûë âüçÖh Ûûæì• Åøèæ»èóô vûìÓ• Ìçéç äéûíæë âïÜÖìúæ• âçÞââçì
«*Ûè· ç «*ôìÐ vøíúí×¯ “vëìùÐöÖìú” ‘1940’ Íû¤ “ÌìíëìùÖ” ‘1941’-vç ôèûë vëìù-vÛìù äèæç èûíáìÛ•
âüçÖh ë ¼çÖëCø• âìæûí&ë ÌâëìKìë «*èç Ìèû÷èÜç èûxHì¼ Ûì»ì vøíúí×¯ “äˆŠèóíæ” ôìíûÖ øüèÇûéë «*èç
Ìì¼ˆ‰ èûxHì¼ Ó[èæç ðíúí×¯ çþìë vÐ» ôìûÖ †Œp “vÐ»íÜÔì” âüçÖh ë øíë «*ôìèÐç ðú¯
7¿1¿1 vâÙóïç
ôìèÜóìí¼ë Ìâë ôìûÖ “vâÙóïç” ëûé\æìíÇë Åøë «*ûÜ «*Ûìû èû¬t¬ì? ë ôíëí×¯ ÍÈ «*Ûìíûë vx*V
èæóÞÐæ çþìë ÌæûóÖ ôèûçì “âìæ¼é”ë “vâÙóïç”¯ Ìì»ìíÆë «*Çâ èóíæë vâÙ vóíÔ ôìèÜóì¼ çþìë vâÙóïç ë÷æì
ôíëæ¯ ØíÜ «*Çâ Ìì»ìíÆë û»Þìë ¼íà vâÙóïç è÷ëôìíÜë âíçì èûäè§ç ðíú Ììí×¯ ëûé\æìÇ âíæ
ôíëæ_“¿¿¿¿¿vâÙóïíçë vâÙ «*èçûÁ¼ë è÷ëæïçæ è÷ëøãëìçæ ðíú vóÔì vóú¯ ôìèÜóì¼ Åyèúæéë «*ì¼ìóèÐÔë
ðÈíç vö Ìì»ìíÆë vâÙ vóèÔúìè×íÜæ• Ììâëìß v¼È vâÙ vóèÔúìè×¿¿¿¿¿¯ vâÙóïç ×ì§ì æûû»Þìë ôìûÖ vôìíæì
¼ìèðíçÖ vôìÇìß æìÈ¯ ‘“æûû»Þì” / èûè÷r «*ûao’¯ ôìèÜóìí¼ë “vâÙóïç” Íô èûëðé öíáë ´óíúë ùÛéë vÇíô
ÅÁ¼ìèëç vûóæìë ëìèùËé¯ ôìèÜóìí¼ë öíáë èûëð ûÖèkùç• ëûé\æìÇ öíáë v¼È ûÖèkùç èûëíðë âíÓÖ
èûíxHë ¼ôÜ èûëðéë ûìËéíô øãJéÛ—ç ðíç vóíÔè×íÜæ¯ Í vóÔì ÌìÓãèæô ôèûë vóÔì¯ óüè,%Ûèàë èÛˆ‰çìú
ôìèÜóìí¼ë “vâÙóïç” øèëËç ðíúí× æûíâÙóïíç¯
ôìèÜóìí¼ë “vâÙóïç” âïÜç ¼í@¬ìc íùë ôìûÖ¯ èô¬Q; ëûé\æìíÇë vëìâìè`åô ôèû-âìæ¼ vâÙóïíçë
ôìÒìíâìë âíÓÖ ûìíë ûìíë æçhæ çìÁøöÞ Ììèû,¬›ìë ôíëí×/ Íô ÌèÛæû ÛìûíÜìô ¼üè,% ôíëí×¯ öá ß
öáûÓïë èûëðíô ëûé`óæìÇ âìæãí»ë è÷ë¬Qæ? èûëíðë «*çéôëCíø vóèÔíúí×æ¯ ÌÜôì çþìë ôìí× ôìâæìë
vâìáÓìâ• ÌìóÐÞ v¼î`óíöÞë øìóøéÒ¯ öá ß öáûÓïë èûëíðë Åøë èçèæ æçhæ ÌìíÜìô ¼@øìç ôíëí×æ_
Ììøæ ôGFæì ß ÌæãÛè— çë ëíÂ ëìèÂíú èæíúí×æ¯ ôìèÜóì¼ ûèËÞç v¼î`óöÞâú ÌÜôìú ëkâì¤í¼ë ûì¬t¬û?
öáø-é ûì¼ ôíë¯ èô¬Q; ëûé\æìíÇë èæôå v¼È èûëèðæé çþìë ÌÐëéèëæé âìæ¼-è«*úì• Ìæ¬Q? v¼î`óöÞ ß èæçÖ
v«*íâë ëìäÖ ÌÜôìú Íôìôé ôèûë Åí!íÐÖ èæçÖôìÜ Íôìèôæé väíù Ììí×¯ ôèûë ÛìíùÖ Í ÌèÛÐìø
Ììë Ùã÷íû æì• èâÜæ Ììë vôìíæìâíçÈ vöæ ¼@¬ûc æú• vôûÜ è÷ë¬Qæ? èûëð-vûóæì• Ì«*ìè:ë èû»#çìú
èûíÛìë ðíú Çìôì ½
135
“Ûìèûíçè× ÌÓÞëìèr Ìèæ°æúìæ•
vô-èóíúí× vðæÐìø• vôæ ûÖûÓìæ¢
vôæ ÏíÓ[Þ v÷íú ôþìíó ëgºo âíæìëÇ¢
vôæ v«*â æìèð øìú Ììøæìë øÇ¢”
ôìèÜóìí¼ë ôìë Ììë ÍôìÜ ÌÇÞìÁ v¼ôìÜ vÇíô ÍôìíÜë ÍÈ ûÖûÓìæÈ vëìâìè`åô ôèûíô èûëðìçhë
ôíë çhíÜí×¯ ôèû Ììä Ðç v÷,%ì ôëíÜß ôìèÜóìí¼ë ôìíÜë v¼È Åyèúæé ÌÇûì ÌÜôì• vöÔìíæ èæçÖ-
väÖìÁt¬ì‰ èûëìèäç è×Ü• vöÔìæôìë äæøóûÓïíóë v÷ìíÔë ÷ìðèæíç øèÇíôë èóôqâ ðç• vöÔìæôìë æìëéëì
Óïíøë vÓþìúìú çìíóë vôÐëìèÐë øèë÷÷Þì ôëç• v¼Ôìíæ ôèû ¼Ðëéíë vøþîí×ìíç øìëíûæ æì¯ v¼È ÌùâÖ
òìíæ• qâË æì ôëíç øìëì• v¼Ôìæôìë v¼È v¼î`óöÞ Ììt¬ìH ó ôëíç æì øìëìë ô,%È ôèûíô èû÷èÜç ôíëí×¯
çìÈ ôèû ôGFæìíô óïç ôíë vøþîí× vöíç v÷íúí×æ çþìë èûëèðæé âìæ¼-è«*úìë ôìí×¯ ÍôìíÜë ôèû
vâÙóïíçë âíÓÖ èûíxHë ¼ôÜ èûëðéë vûóæìíô ÌæãÛû ôíëí×æ¯ ÌæãÛû ôíëí×æ v¼èóíæë Åyèúæé
«*ì¼ìó èÐÔíëë ÙæÙåì• “èûóãÁ-ÅÁ¼û” ûìçìí¼ë Å!ìâíûù• vâíÙë IëgIëg ëû¯ vâíÙë v¼È ù@¬éc ë èæíÙÞìí»ë
âíÓÖ ôèû ™íæí×æ ûT ûëí»ë èûëðéë èûíE×ó ¹`óæ¯ ôìíÜë «*ì÷éëíô Ó[¤¼ ôíë v¼Èèóæ vâÙóïíçë
vxXìôëìèÐë âíÓÖ è÷ëèóûí¼ë ëgº-o Ìx*ä g Üíô Äíë ø§íç vóíÔí×æ ëûé\æìÇ¯ è«*úì-èûëíð ôìçë öç
èûëðéë ùìæ “vçìâìë ¼¤ùéíç /øìÒìíú èô èóíÜ• ôèû• èóûí¼ èæÐéíÇ /vóíÐ vóÐì¬Qí? ë Ôãèþ ä èûëèðæé è«*úìÀ”
ôìèÜóìí¼ë v¼È “Ìì»ìÆ¼Ö «*Çâ èóû¼” Íëøë ôç Ðçûìë æûû»Þìë èt¬D ‰ o èóû¼ øìë ðíú vùí×• «*èç û»Þì
èóíú vùí× æçhæ äéûæ ™Óã æú• “æûÙæèt¬D ‰ o vâÙE×ìúì”• æû æû “äÜâíQŸë” Ó[èæ¯
¼èàðéæ ôèû ûTôìÜ Óíë è«*úìðéæ Ùíë Ìì»ìíÆë ¼aoÖìú áéËóéøìíÜìíô ûí¼ vâÙóïç øìíÒ èæâ†‰
ðíúí×æ¯ ûTöãíùë ßøìë vÇíô v¼ôìíÜë âìæãí»ë ôÜÓ[èæ ¼âãí° çëíàë âíçì vöæ ôìûÖøìíÒ ÌìKâ†‰
ôèûë ôíËÞ Íí¼ «*íûÐ ôíëí×¯ Ììë ôèû Ûìëíçë øïíûÞ v¼È ÐÖìâûàíóíÐ Ìûòìæ ôëí×æ vöÔìíæ ôèû
äúíóû vôìíæì Íô û»Þì èóíæ vóíÔè×íÜæ “ÐÖìâ×ìúì• øïËÞ vâíÙ vâóãë Ì@¬ëH ¯”
Ììäíôë ôìäÜ ôìíÜì vâíÙë ÙæÙåìú vö Ìaoôìë èóû¼• v¼Ôìíæ óãë¬Q? ûìçìí¼ë ðìç×ìèæ• ÌëíËÖë
ÅóÖç ðìðìôìë Íû¤ èûóãÖíçë û¹ ðìè¼ vöæ ÐïíæÖ Ìì×í§ øí§í×¯ ÍÈ Ìaoôìëâú øèëíûíÐ ëgºPo ìë ùüíð
ôèû ø§í×æ vâÙóïç• çþìë ùüðçÖìùé âæ ×ãíå vöíç ÷ìÈí× vóÐ vÇíô vóÐì¬Qí? ë• Ìì@¬ô Œ å— øûÞíçë ÷—§ìú•
vëûì æóéçéíë• èûaoÖøûÞíç• vûrûçéë ô—íÜ• ä@¬ûãH æE×ìíú• vôçôéë vû§ì vÙëì óÐìæÞ †Œìíâ• vöÔìíæ èûðíùëì
û»Þìú æé§ ë÷æì ôëíç ûÖ¬t¬•? vöÔìæôìë äæøó ûÓïëì qCèûÜì¼ vÐíÔèæ• vâíÙë ÙæÙåì vóíÔ öìíóë æéÜ
æúíæ ×ìúì øí§• vöÔìæôìë è¼ºoìàæìëì èt¬D ‰ ío âÙ vóíÔ ÅˆŠæì ðíú ÅíÒ Iðìx*ú vÔþìíä• vöÔìíæ èP«*ìðèëô
Ìaoôìëíô ¼aoÖì âíæ ôíë «*Ëú ÷ì˜ÜÖ èût‡üç ðíú øìëìûçëì ÛûæèÐÔíë ÌìKëáìú çÁøë ðú•
vöÔìæôìë ëâËéëì ™Óãâìr èûëðèûôìíë v«*âìèÛ¼ìèëËé ðú Ìaoôìë ëìäøÇ âíÓÖ¯ vôìÇìú v¼È ûusûçÞ
ôhëíg ár• vôìÇìú v¼È ôæÔÜ vöÔìíæ äÿhôæÖì vöîûæ ÷ì˜íÜÖ vùîëéë qCôèh åíô ÌûíðÜì ôíë øèëðì¼×íÜ
ÓïäèÞ åë äåì Óíë vÔÜì ôíë¯ ÍÈÛìíû ôèûâæ vâÙëCíø vóÐ-vóÐì¬Qí? ë vÛí¼ vÐí» ôìâæìë vâìáÓìâ
ÌÜôìë âìíÄ vöÔìíæ èûëèðËé è«*úì çÇì v¼î`óíöÞë Ììèót¬,Œ %ì èûëìä ôëí× v¼Ôìíæ Íí¼ Åøèòç ðíúí×¯
v¼È Ìâë Ûhûíæ âðìôèû ôìèÜóì¼ ×ì§ì Ììë vôÈ ûì èæíú vöíç øìëç¢ v¼Ôìíæ Ìæ¬Q? û¼¬Q•? èæçÖ
øã,øûíæ èæçÖ÷\ìíÜìô• ¼ãûËÞ¼íëìäØhGX ¼íëìûëôhíÜ ¹`óæëçì èûëèðËé ûí¼¯ ôìèÜóìí¼ë v«*â-âíQŸ Ììä
ôèû-ëûé\æìíÇë ´óíúë öç ûaoíæë ûÖÇì ¼û âãk ðíú vùí×¯ ôèû Ììä èûëíðë t¬ùH íÞ Üìíô Åøèòç
ðíúí×æ¯ ÍÈ èûëíðë t¬ùH íÞ Üìô ôèûë ôìí× Ìæ¬Q? v¼î`óíöÞë ÌìÓìë¯
136
û¬t¬ç
; âæã»Öäéûæ ûaoíæë ûÖÇìú ¼ûÞóìÈ ôìçë¯ ûaoæ âìæã»íô ¼¤ôéËÞ ¼éâìú ûºo ôíë• âãk «*ì¬Qí? ë
èû¬t¬é? ËÞ ôíë vóæ æì¯ ôèû Ììä è«*úìèûëíð ôìçë• ôìíÜë «*ì÷éíë ûºo âæ Ììä âãèk vøíúí× vâÙóïç øìíÒ¯
ôèû ÍÔæ èûëíðë t¬ùH íÞ Üìíô Åøèòç ðíúí×æ¯ ÍÈ èûëðÈ äéûíæë ¼çÖ¯ vö èûëèðËé è«*úì• è«*ú-èûëíð
ôìçë ðíú Ìx*íg âì÷æ ôëí×• v¼ «*ôç · øíá «*çéáì ôëí×• çìë ÍÈ «*çéáìú Ììí× ¼ìÓæì¯ ëûé\æìÇ
ÍíôÈ v«*íâë “¼ìÓæíûù” ûíÜí×æ¯ ôìèÜóìí¼ë “vâÙóïç”• “øïûíÞ âÙ” Íû¤ “Å+ëíâÙ” ÌÇÞìÁ “«*çéáì” Íû¤
“èâÜæ” ÍÈ óã”Ôí„ èûÛk¯ vö v«*íâ «*çéáì Ììí×• vö v«*â çÖìíù ûì ¼ìÓæìú âèðâìyUÜ ëCøÜìÛ ôíë
v¼ÔìíæÈ Çìíô «*ôç · v¼î`óöÞ¯ “ÌÜôìøãëé” çìÈ ëûé\æìíÇë ôìí× v«*íâë vâìáÓìâ• “èûëíðë t¬ùH íÞ Üìô”_v¼î`óíöÞë
«*ì¼ìóøãëé¯ Íô¼âú ÍÈ ÌÜôìøãëé ôèû-è÷+ vÇíô ðìèëíú öìú ûì¬t¬í? ûë ÌèÛÙìíç¯ ™ëg ðú ûüè,%ë Ìèûëìâ
Óìëì¯ Ììë vëìâìè`åô ôèû ÌçÜ vûóæìëìèÐ èæíú èût‡ú ûÖìôhÜÛíë ÍÈ «*x‰ ôíëæ_“¼Ðëéíë vôìæd æë
vùí× v¼ÈÔìíæ /âìæ¼ ¼ë¼é çéíë èûëð Ðúìíæ /ëèûðéæ âèæóé: «*íóìí»ë vóíÐ¿¿¿¯” ôèûë v¼Ôìíæ æì vöíç
øìëìÈ vûóæìë ôìëË¯ ÍôìíÜë «*ì÷éíë ûºo ôèû ôìèÜóìí¼ë ôìíÜ ôé ôíë öìíûæÀ ôèûâæ Åøèòç ðíç
øìëíÜß ¼Ðëéíë v¼Ôìíæ öìßúì vçì vôìíæì âìæãí»ë øíáÈ ¼@¬ûc æú¯ ôìíÜë ÍÈ ûÖûÓìæ ôèûíô vûóæìçÞ
ôíëí× ¿¿¿¿“vâÙóïç” ôèûçìú çìëÈ «*ôìÐ Üá ôëì öìú¯
1¯ “âìæ¼é” ôìíûÖë “vâÙóïç” ôéÛìíû æûíâÙóïíç ëCøì¬Qè? ëç ðíúí× èÜÔãæ¯
ÌÇûì “vâÙóïç” ôèûçìèå vôìædd ôìíûÖë Ì¬QÛ
? kÞh À ôèûçìèåë âíÓÖ ÍÈ ôìíûÖë âïÜ ¼ãë ôéÛìíû Óëì
øí§í× vóÔìæ¯
ÌÇûì “vâÙóïç” ôèûçìú vëìâìè`åô ôèû ëûé\æìíÇë èûëð v÷çæìë «*ôìÐ Ùíåí×_ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
7¿2 û¼ãaëo ì
“v¼ìæìëçëé” ôìíûÖë Íôèå èûÔÖìç ôèûçì “û¼ãaëo ì”¯ ÌìíÜì÷Ö ôèûçìèå ëûé\æìíÇë âçÞøèü Çûéë «*èç
ùÛéë ÛìíÜìûì¼ìë Íô ÅyUÜ èæóÐÞæ¯ âìèåë «*èç óãíÚÞú ëð¼Öâú Ììô»ÞË• âçÞ øüèÇûéë äÜ• ðìßúì• ç·Ë-
IGŠÜçìë «*èç çéûu Ìì¼èk• ëûé\-ôìíûÖë Íôèå «*Óìæ ¾ûèÐ,%Ö¯ ôèûë ûìÜÖôìíÜ vö «*ôè· ç väì§ì¼þìíôì
Òìôhëûìè§ë äìæìÜìë ùëìíóë ØþìôíØìôë èóíú È¼ìëìú ôèûíç õìôç èô¬Q; ôìí× vøç æì/ v¼È «*ôè· çíôÈ
ôèû âãk è÷í+ ÌìèÜàæ ôëíÜæ èÐÜìÈóíð vøþîè×íú “v¼ìæìë çëéë” Ì¼ìâìæÖ ôèûçìIèÜ çìÈ Íô ÌíÇÞ
èÐÜìÈóíðë «*ôè· çë óìæ¯ Íôóì ùëìíó ûºo ôèûë âãk «*ôè· çë «*èç «*Ëíúë Ììô»ÞË «*ûÜ Çìôì ¼í+Uß
öì èâÜíæ øöÞûè¼ç ðßúì ¼@¬ûc è×Ü æì• äéûíæë øèëËç øíûÞ èÐÜìÈóíðë v¼È †ŒìâÖ «*ôè· çë èû¬t¬é? ËÞ
«*ì¬Qí? ë óþìè§íú «*ôè· çë ëCø-ë¼-ùao-tøÐÞ Ììt¬ìH ó ôíë ôèû «*ìË ç·: ðÜ¯ v¼È «*Ðì¬Q? «*ìíË ôèû ¼ã`óëé
«*ôè· çë vö ûËÞæì èóíÜæ çì “è×ˆ‰ørìûÜé”ë øüVì vÇíô †ŒðË ôëì vöíç øìíë ½
“Ñ vö â¬t¬? øüèÇûéåì ÷hø ôíë øí§ ëíúí× ßåìíô Íâæ
ÛìíÜìûìè¼¢ ßë ÍÈ ùì×øìÜì• æóé• âìÒ• vôìÜìðÜ•
èæ¬t¬B
? ç
o ì• «*Ûìç• ¼aoÖì• ¼â¬t¬å? ì ¼ãºo óã”ðìíç Ìþìôí§ Óëíç ÈíE× ôíë¯”
«*ôè· çë «*èç ÍÈ ÛìíÜìûì¼ì• ¼â†Œ èûxH«ô * è· çë âìíÄ èæíäíô «*¼ìèëç ôíë vóûìë Ììôì)áìÈ vÙìè»ç
ðíúí× “û¼ãaëo ì” ôèûçìú¯ û¼ã`Óëìë ¼íà ôèûë äææé ¼¬Qì? íæë ¼@øôÞ¯ äææé û¼ãaëo ìë v¹ìí§ ôèû èØíë
vöíç v÷íúí×æ• ÌæãÛû ôíëí×æ çìë ¼íà æìè§ë vöìù¯ û¼ãaëo ìë ¼íà ôèûë øèë÷ú äˆŠ-äˆŠì¬Qí? ëë¯
äææé û¼ãaëo ìë Åí!íÐ ôèû çìÈ ûÜíÜæ_
137
Ììâìíë èØëìíú Üíðì Ìèú û¼ãaío ë•
vôìíÜë ¼¬Qì? íæ çû vôìíÜë èÛçíë
èûøãÜ Ì˜ÜçíÜ¯”
v¼î`óöÞèøøì¼ã ôèû äéûíæë ¼¤ôéËÞ «*ì÷éë vÛíÂ• èæëìæ`ó Ìao ôìëìùìë vÛó ôíë ç·Ë IGŠøírë ¼ë¼
äéûæ ëí¼ èâíÐ vöíç v÷íúí×æ• tøÐÞ ôëíç v÷íúí×æ “Ð¼ÖíárçÜ”¯ âðìè¼aãëo çéíë çéíë ôèû-âæ
æüíçÖ ¼¤ùéíç èðíGXìÜ çhÜíç ÷ìÈí×¯
ôèû ôGFæìë ¼ìðìíöÖ Å!ìâ-ÅˆŠãk «*ôè· ç «*ì¬Qí? ë vùí×æ• «*ôè· çë Åóìë «*ûìíðë âìíÄ óþìè§íú çþìë
ûºo ´óú vóÐ-vóÐì¬Qí? ëë øìíæ ×ãíå vöíç v÷íúí×¯ ôèû ùüðíôìíË ûí¼ ÜãBo è÷í+ vôîç—ðÜ ûíÐ ÌÓÖúæ
ôíëí×æ v¼È ¼â¬t¬? âìæãí»ë ôÇì öìëì vóÐ-vóÐì¬Qí? ë qâË ôíë èØíëí×æ Íôóì• ôèû vöæ çìíóëÈ ¼íà
âíæ âíæ ôGFæìë äìÜ ûãíæ Íô vóÐ vÇíô ÌæÖíóíÐ öìrì ôíëí×æ¯ âðìèøøì¼ìë ëàÛ—èâ v¼È óãùâÞ
«*íóíÐë øÇðéæ• çëgðéæ ¼éâìðéæ «*ì¬Qí? ëë ÓïèÜÐöÖìë Åøë ôèû äUëìçhëì• ™,¬›ô.• Íôìôé û¼ãaëo ìíô vöæ
øí§ Çìôíç vóÔíÜæ¯ ÌÇ÷ ôèû ûìçìúíæ ûí¼ ûí¼ Íçèóæ û¼ãaëo ìë vö ×èû Íþíôè×íÜæ v¼Ôìíæ t]èåô
t¬EH × æéÜìôìÐ• æéÜ ¼íëìûë• ¾ÐÜâìÜì• vâÙÔ„ û¼ãaëo ìíô vöæ èÐ™ë âíçì Ìþìôí§ è×Ü¯ æéÜ
èùèëøûÞçâìÜìë èðâíëÔì vöæ t¬ùH íÞ Ûó ôíë vøþîè×íúí× vöìùâ†‰ âðìíóíûë çíøìûæ Pìíë¯ ôèû âìæ¼qâË
ôíëí×æ ¼ãóëï è¼aãø o ìíë• vöÔìíæ ÓëèË Ìæ¬Q? ôhâìëé ûuç ÓìëË ôíë• èðâûít¬Ÿ ÌìÛëËðéæ èæ¥¼à Ìûòìú
øí§ ëíúí×• vöÔìíæ “Ìæ¬Q? ÌìôìíÐ/Ìèæíâ» väíù Çìíô èæ°ìç\ìðç Ý ÐïæÖÐöÖì âüçøãrì äææéë âíçì¯”
ôèû âæ øûÞç¼¤ôíå ÍôÔìæì v×ìª†Œìíâ Íí¼ Åøèòç ðíúí×æ¯ ÍÔìíæ æóéë çéíë øí§ Ììí× äìÜ• çëé
Ûì¼í× äíÜ• väíÜ Óëí× âì×/ Ììë èùèëë âìÄ èóíú ÷íÜí× æóé¯ ôèûë ÈíE× ôíë ¼ãÔìE×ˆ‰ v¼È
ùüðIèÜíô ûìTøìíÐ Ìþìôí§ Óëíç¯ óãóâÞ Ììëû ¼¬Qì? æ ðíú t¬ìH ÓéæÛìíû âëgíç âëgíç èû÷ëË ôëíç ÈíE×
ôíë ôèûë• t¬ä H ìèç ðíú ¼ûìë ¼íà vóÐ vÇíô vóÐì¬Qí? ë qâË ôëíç ¼ìÓ ðú çþìë¯ èçû[ç• øìëè¼ô•
«*ì÷éæ• ÷éæ• äìøìæ¿¿¿¿vöÔìíæ væÈ vôìíæì ÓâÞìÓâÞ• væÈ «*Çì• væÈ P`P• vöÔìíæ Ììøæ-øë vÛó væÈ• vöÔìíæ
“ÅˆŠãÔ äéûæít¬ìŒ ç ûíð èóæëìç”• vöÔìíæ “ûüÇìíáìíÛ æìèð ÷ìú Ìçéíçë øìíæ/Ûèû»ÖÁ æìèð vðíë èâÇÖì
óãëìÐìú/ûçÞâìæ çëíàë ÷—§ìë ÷—§ìú/æüçÖ ôíë ÷íÜ öìú Ììíûíù ÅGXìè¼”¿¿¿v¼È ¼íçä• èæÛéÞô• èÐ,%ì÷ìë
vóíÐ äˆŠ èæíç ÈE×ì ôíë ôèûë/ v¼ äéûæ ÅE×übÜ ðíÜß ôèû çìíôÈ ÛìíÜìûìí¼æ¯
ôèû-«*ìË ¼û ¼âúÈ ¼¤ôéËÞçì ß ¼ì@eóìèúôçìë ÏíÓ[Þ¯ æùëôÜôìçìë ûìè¼`óì ôèû öÔæ øèëè÷ç
Ððë v×í§ èÐÜìÈóíðë «*ì¬Qí? ë Íí¼ «*ôè· çë èæ,¬›ÜW ëCø øèëóÐÞæ ôëíÜæ çÔæ Íçèóæôìë ÌÛÖ¬t¬?
«*èçíûÐ• v¼Ôìæôìë âìæã»• ¾óæè`óæ äéûæ ¼ûÈ ôèûë ôìí× çhE× ðíú Óëì ø§Ü¯ «*ôè· ç äææé ôç Åóìë•
ôç ¼ã`óë• ôç èæâÞÜ çì ôèû «*çÖá ôëíÜæ Íû¤ «*ôè· çë v¼È vt¬ð‰ âúéëCø vóíÔÈ ôèû Ùãâ vÛíÂ “v¼ìæìë
çëé”íç ÅíÒ û¼íÜæ• ÌìðUìæ ôëíÜæ âìæ¼¼ã`óëéíô• Ììë ûÖìôhÜôí. äææé û¼ãaëo ìë Åí!íÐ ûÜíÜæ ½
“Ììâìíë èØëìíú Üð Ìèú û¼ãaío ë”¯ ÐïæÖ «*ôè· ç «*ì¬Që? ôèûíô ðìç×ìèæ èóíú èæíú vùÜ âðìíäÖìèçí,¬›ë
øíÇ ÍÈ æáírë vóíÐ¯
“û¼ãaëo ì” ôèûçìèå ôèû ëûé\æìíÇë «*ôè· ç «*éèçë Íôèå û§ øèë÷ú¯ ¼â†Œ èûíxHë âíÓÖ èæíäíô
«*¼ìèëç ß èâèx*ç ôíë èóíú äÜ-òÜ-Ì¬Që? éíáë «*èçèå Ìûòìë v¼î`óöÞ ß ë¼ øìæ ôëûìë äæÖ ôèû
ÌìôhÜ ðíúí×æ¯ èæèÔíÜë èûè÷r Ììæ`ó ôèû ¼ôíÜë ¼íà Íô ðíú Ììt¬ìH óæ ôëíç v÷íúí×æ¯ èûxH
«*ôè· çë ¼íà Íô-ÌìKì• Íô-vóð ðíú äéûíæë Ì¬Qð? éæ ëí¼ìøÜèBoë èøøì¼ì vâåìíç ÅÁ¼ãô¯ èçèæ ôéå-
138
øçà• ø™-øáé• çëg-Üçì ðíú öãíù öãíù äˆŠ†ŒðË ôíë Óèëréë ¬t¬æ? ¼ãÓì øìíæë äæÖ ûÖìôhÜ¯ èçèæ äìíææ
ÍôÈ «*ìË ä§äùÁ• «*ìËéäùíçë âíÓÖ èóíú èûôìíÐë ¬t¬í? ë ¬t¬í? ë çëàìèúç ðíú ÷íÜí×¯ ÍÔìæôìë æóé-
èùèë-¼âã°-ÌìôìíÐë v¼î`óöÞ ß ¼¤ùéç ôèûë âæíô Ììæí`ó âìíçìúìëì ôíë¯ ôèû çþìë ÍÈ Ììíûùâú ÌæãÛ—
èçíô ôìíûÖë ÑxHöÞ óìæ ôíëí×æ¯ ÍÈ ÌæãÛè— çÈ ëûé\æìíÇë èûxHìKì vûìíÓë âïÜ v«*ëËì¯ èûxH «*ôè· çë ¼íà
ÍôìKçì ðßúìíçÈ ôèû-«*ìíËë øëâ Ðìè¬Q_ ? “û¼ãaëo ì” ôèûçìú çìëÈ «*ôìÐ¯
1¯ “û¼ãaëo ì” ôèûçì ÌûÜ@¬íH æ ëûé\æìíÇë èûxHìKìíûìíÓë øèë÷ú èóæ¯
2¯ “û¼ãaëo ì” ôèûçì ÌûÜ@¬íH æ ëûé\æìíÇë «*ôè· ç«*éèçë øèë÷ú èóæ¯
7¿3 äéûæíóûçì
“è÷rì” ôìíûÖë Íôèå ÌæÖçâ «*èçèæèÓ òìæéú ôèûçì ð”Ü äéûæíóûçì”¯ ÍÈ ôìíûÖ “Ì¬¬Qö? ìÞ âé”
ôèûçìíçÈ ëûé\æìÇ «*Çâ tø,%Ûìíû çþìë äéûíæ âðìÐèkë ÜéÜìë ôÇì ûíÜí×æ¯ ôèûë Ì¬Që? ûìè¼æé ôèûíô
èæíú Íô vôîçhíô vâíçí×æ¯ ôèû öì èô×ã ë÷æì ôíëí×æ çìíç çþìë vôìíæì ÌìKôç·&Þ væÈ• çþìë
Ì¬Qö? ìÞ âé_“Ì¬Që? âìíÄ ûè¼ Ìðëð /âãÔ ðíç çhèâ Ûì»ì vôí§ Üð /vâìë ôÇì Üíú çhèâ ôÇì ôð/èâÐìíú
Ììøæ ¼ãíë¯” ÍÈ Ì¬Qö? ìÞ âé “äéûæíóûçì” ôèûçìú ôèûë äéûæíóûçì ëCíø ÌìèûÛ—ç Þ ðíúí×æ¯ ëûé\æìÇ çþìíô
ôÔæß ûíÜí×æ “äéûæíóûçì”• ôÔæß ûì “äéûææìÇ”¯ ôèûë ÍÈ äéûæíóûçìíô èæíú ¼âìíÜì÷ô âðíÜ
èûç„ìë vÐ» væÈ¯ èô¬Q; ôèû öÔæ t¬úH ¤ ÍÈ äéûæíóûçìë t¬ëH ø C ûÖìÔÖìú «*úì¼é ðæ• çÔæ v¼È çí+U Íôåì
æçhæ âìrì öãk ðú¯
äéûæíóûçìë t¬ëH øC èûíxX»Ë ôëíç èùíú ÌìKøèë÷ú «*ûíao ôèû “è÷rì” ôìíûÖë “äéûæíóûçì” ôèûçì
vÇíô ôíúôèå øÂdèk Åºoìë ôíëí×æ¯ ôèûíô vóßúì äéûæíóûçìë ¼@øó èçèæ èØíë vøíúí×æ
ÌæÖÛìíû¯ Ììøæìë óã¥Ô ß Ììæ`ó ¼ûèô×ãÈ èçèæ çhíÜ èóíúí×æ Ñ äéûæíóûçìë ôëøãíå¢ ÍÈ
äéûæíóûçì ôèûë äéûææìÇ¯ ôèûë äéûíæ• çþìë ¼ãÔ-óã¥íÔë âíÓÖ ÜéÜìâú ëCíø èûëìä ôíëí×æ¯ ôèû
çþìíô “ûþÓ”ã ß “ôèû” ûíÜß ¼í@¬ìH Óæ ôíëí×æ¯ ¼íûÞìøèë ÍÈ äéûæíóûçìë ¼íà ùí§ ÅíÒí× ôèûë
èûûìðûaoæ_
“æïçæ ôèëúì Üð Ììëûìë
è÷ëøãëìçæ vâìíë
æïçæ èûûìíð ûþìèÓíû Ììâì æûéæ äéûæ võìíë¯”
“è÷rì” ôìíûÖë æìâ ôèûçìú ôèûë äéûæ vóûçì Íí¼í× v¼î`óöÞÜ¨éë ëCø Óíë¯ ÍÈ v¼î`óöÞÜ¨é ôèûë
ôìí× óãÈÛìíû «*ôìèÐç_äùíçë âìíÄ èöèæ èûè÷r ëCèøËé• èçèæÈ ôèûë Ì¬Që? ûìè¼æé¯ ÍÈ èûxHí¼î`óöÞ Ü¨éíô
öÔæ ôèû vóÔíÜæ• çÔæ ÜìÛ ôëíÜæ æûäˆŠ¯ ôèûë ¼íà çþìë Ì¬Që? ûìè¼æéë ÍÈ ÛìíÜìûì¼ì ™Óã ûÖèkùç
ÌæãÛè— çíç ¼éâìûºo æú• èûxHí÷çæìë ¼íà ôèû v÷çæìë ¼¤íöìù ¼ìÓæ¯ çþìë ôìí× ôèû èæíäíô èæ¥íÐí»
¼þíø vóæ “ÌôhÜ Ðìè¬Që? ÌìÐìú”¯ ôèû ÍÈ Ì¬Që? ûìè¼æéíô vôîçhôâúé ÌìÔÖì èóíúí×æ¯ vôîçhôâúéë
¼¤ùéçít¬ìŒ íçë ôhÜ vóÔíç æì vøíú ôèû vÐ» øöÞ¬Q? èût‡íú ðìë vâíæí×æ¯ vôîçhôâúéíô èçèæ ûíÜí×æ
“Ììâìë v«*ú¼é• Ììâìë vóûçì• Ììâìë èûxHëø C é”¯ vÐí» ÍÈ vôîçhôâúéë ÷ëíË Ùíåí× ôèûë èæ¥ÐçÞ
ÌìK¼âøÞË¯ Ìç¥øë ôèûôí. ûÖìôhÜ «*x‰ Ó[èæç ðíúí×_
139
“ßíð Ì¬Që? çâ
èâíåí× èô çû ¼ôÜ èçúì¼
Ììè¼ Ì¬Qí? ë ââ¯”
ÍÈ vôîçhôâúéÈ ôèûë äéûæíóûçì¯ èô¬Q; ôèûë ÍÈ Ì¬Që? çâ äéûæíóûçì vôÀ Íë Å+íë ëûé\æìÇ
tø,% ôíë äìèæíúí×æ_“è÷rìú äéûæëàÛ—èâíç vö èâÜæ-æìíåÖë ÅíGXÔ ðíúí× çìë vôìíæì æìúô-æìèúôì
äéíûë ¼+ìë ûìÈíë væÈ• Íû¤ çìë âíÓÖ vôÅ Ûùûìíæë òÜìèÛè»k æú¯” ôèûë âíæìíÜìíôë ÌìóÐÞ
v«*ëËìíôÈ ôèû ûíÜí×æ “Ì¬Që? çâ”¯ ëûé\æìÇ äéûæíóûçìíô ™Óã vôûÜ çþìë ôìûÖ «*í÷,%ìë èæúìâô ûíÜ
âíæ ôíëæ èæ• äˆŠäˆŠì¬Qí? ëë âÓÖ èóíú äéûæ-vóûçì çþìë äéûæ-¼ïrèå Óíë Ììí×æ Íû¤ ¼ãÔ-óã¥Ô• ÛìÂì-
ù§ìë âÓÖ èóíú çþìíô øèëøïËç Þ ìë èóíô Ì†Œ¼ë ôíë èóíúí×æ¯
÷ìëèå ¬t¬û? íô èûæÖ¬t¬? “äéûæíóûçì” ôèûçìú ôèû çþìíô Ì¬Qö? ìÞ âé çÇì Ì¬Që? çâ ûíÜ ¼í@¬ìH Óæ
ôíëí×æ¯ ôèû äìæíç v÷íúí×æ• ôèûè÷í+ çþìë ÌìèûÛÞìû ðßúìë Ìì¼Ü Åí!ÐÖ è¼ºo ðíúí× èôæì¯ ÍÔìíæ
äéûæíóûçìíô æìúô ëCíø ôGFæì ôíë çþìë øüÇô ¼+ì vâíæ èæíú ôèû çþìë «*éèç ÅÁøìóíæë v÷,%ì
ôíëí×æ¯ °ìáì¼â Ììøæ ûáíóÐíô ôèû çìÈ èæVhë øé§íæ øéè§ç ôíëí×æ¯ ´óíúë ¼â¬t¬? ôìâæì-ûì¼æì
øãè§íú ôèû èæíäíô Ôþìèå èû™ºo v¼ìæìú øèëËç ôíëí×æ¯ äéûæíóûçìë ¼íà áèËô vÔÜìú ôèû
vâíçí×æ¯ çþìë ¼íà vÔÜìë äæÖ èæçÖæçhæ ëCø ¼üè,% ôíëí×æ¯
èPçéú ¬t¬û? íô ôèûë äéûæíóûçì vôæ çþìíô Ììøæìë ÜéÜìíáír ûëË ôíëí×æ çì ôèû äìíææ æì¯
ôèûë èäÚì¼ì çþìë ôâÞ ß æâÞ äéûæíóûçìë ç·è:¼ìÓæ ôëíç vøíëí× èôæì¯ çþìë Ììëß èäÚì¼ì• äéûæíóûçì
èô çþìë v¼î`óöÞâúé äéûæ ÅóÖìíæ qâË ôìíë vöîûæôh¼âã IèÜ çhíÜ èæíú ùÜìú øèëÓìæ ôíëí×æÀ
ç·çéú ¬t¬û? íô ôèû Ììøæ ¸Üæ• øçæ• rgèåë äæÖ áâì «*ìÇÞæì ôíëí×æ¯ ÍÔìíæ èçèæ äéûæíóûçìíô
“ûþÓ”ã ûíÜ ¼í@¬ìH Óæ ôíëí×æ¯ ôèû âíæ ôíëæ• çþìë äéûæíóûçì çþìíô èóíú vö ëìèùËé Ó[èæç ôíë çhÜíç
v÷íúè×íÜæ çì vöæ ôèû èÒôâíçì ë÷æì ôëíç øìíëæèæ¯ ¼ûÞíÐ» ¬t¬û? íô ôèû çþìë äéûæíóûçìíô æçhæ
ëCíø çþìíô ùí§ èæíç ûÜí×æ¯ äéûæíóûçìë ¼íà ôèûë äˆŠ-äˆŠì¬Qí? ëë ¼@øôÞ• çìÈ è÷ë-øãëìçæ
ôèûíô èçèæ vöæ æçhæ ôíë æçhæÛìíû çþìíô ùí§ èæíú æçhæ èûûìð võìíë vöæ ûþìíÓæ¯
ëûé\æìíÇë “äéûæíóûçì”ë t¬ëH ø C ¼aoìíæ Ì†Œ¼ë ðíú “è÷rì” ôìíûÖë “è¼aãøo ìíë” ôèûçìèåë ¼ìðìöÖ
væßúì vöíç øìíë¯ Íô Ì«*ìøæéú v¼î`óöÞ ¼aoìíæ ôèû öìrì ôíëí×æ “è¼aãø o ìíë”• “vøîí»ë ëìíç” Íô
ÌûI.æûçéë ÌàãèÜ ¼¤íôíç¯ Ìäìæì Íô æçhæ vóíÐ ôèû ÍíÜæ äæðéæ Íô «*ì¼ìóøãëéíç• vöÔìíæ
æéëíû v¼È ëð¼Öâúé ôèûíô çþìë øìíÐ û¼ìíÜæ¯ çþìë tøíÐÞ ôèûë “èðâ ðíú ÍíÜì ¼ûÞÐëéë èÐðèë ÅèÒÜ
«*ìË”¯ ôèû v¼È ÌûI.æûçéíô «*x‰ ôëíÜæ “vô çhèâ èæóú æéëûÜÜæì vôìÇìú ÌìèæíÜ óìí¼À” v¼ ôÇìë
Å+ë æì èóíú ÌûI.æûçé ôèûë èóíô óüè,%øìç ôëíÜæ/ «*ìË vøíú väíù ÅÒÜ èûäæ «*ì¼ìó¯ ôèû ûÖìôhÜ
ðíú äìæìíÜæ âèËíûèóôìú Åøèæçì v¼È ëâËéíô_“¼û vóèÔÜìâ• vçìâìíë vóèÔèæ ™Óã¯” Ìç¥øë
vôîçhôâúé ÌûI.æ ÅíˆŠì÷æ ôíë ôèûë ¼ìâíæ óþì§ìíÜæ¯ ôèûôí. èût‡ú Ó[èæç ðÜ ÍÈ ûíÜ_“ÍÔìíæß
çhèâ äéûæíóûçìÀ” ÌìóÐÞ v¼î`óöÞ è÷ëôìÜÈ Ì«*ìøæéú¯ Íôóì ôéå¼ß v¼î`óíöÞë ¼aoìíæ öìrì ôíëè×íÜæ
æìÈèåíàíÜë Åí!íÐÖ¯ ëûé\æìÇß öìrì ôíëí×æ v¼È v¼î`óíöÞë ÌèÛÜìí»¯ ÍÈ öìrìú öç vûóæì• ççÈ
v«*íâë ÅÁô»Þ¯ v¼È Ììæ`ó vûóæìë ÅyUÜ t¬ìH áë “è÷rì” ôìûÖ¯
û¬t¬ç
; ôèûë Ì¬Qí? ë èöèæ ôèû• èöèæ óã¥Ô ¼ãíÔë èûè÷r ¼@øíóë Ììøæìë v÷íú Ììøæ èçèæÈ ôèûë
äéûæíóûçì¯ ‘The Poetic personality within the Poet’_ÍÈ äéûæíóûçì ™Óã ëûé\æìíÇë Ììøæ
140
¼@øó ææ• «*èçèå âìæãí»ë Ì¬Qí? ë ëíúí× çþìë òìæ¯ ÌçÍû ëûé\æìíÇë ôìíûÖ äéûæíóûçì èæ¥¼í`óíð ôèû
ëûé\æìíÇë Ì¬Qí? ëë ôèû¼+ì¯ âïèçÞâìæ ‘Artistic Tallent’, öìíô ûÖìÔÖìë Pìëì tø,% ôëì öìú æì• çì ™Óã
ÌæãÛûíûóÖ¯ ÍÈ âïèçÞâìæ ôèû «*èçÛì• öì ôèûë ¼üè,% ÜéÜìú ûì~ú¯ äéûíæë Åøì¬Qø? íûÞ “øïëûéë” ÜéÜì¼èàæé
ôèûçìú èØíë Íí¼è×íÜæ èô èçèæÈÀ vôìíæì vôìíæì ¼âìíÜì÷íôë âíç• ÍÈ äéûæíóûçì ÌìK«*ôìÐ
ôíëí×æ “øïëûéë” “ÜéÜì¼èàæé” ôèûçìú¯ Ìíæíôë âíç• ôèûë äéûæíóûçì èûxHíóûçìë æìâì¬Që? ¯ èô¬Q; ôèû
èæíä äéûæíóûçìíô ™Óã ÌìKìæãÛè— ç èðí¼íûÈ vóíÔæèæ¯ Ììøæìë ùÛéëçâ ¼+ìíô ôèû èûíxHë äÜ-âìèå-
ðìßúìë âíÓÖ ÌæãÛû ôëíç v÷íúí×æ¯ ûì¬t¬è? ûô øíá äéûæíóûçì ëûé\æìíÇë ôìûÖäùíç Íôèå èûèE×ˆ‰
vôìíæì ûÖìøìë æú• âëâé ôèûë ôìíûÖë ¾ûèÐí,%Öë Ìàâìr¯ çìÈ “è÷rìë” äéûæíóûçì ÍôìÓìíë “Ì¬Që? çâ”
Íû¤ ÜéÜì¼èàæéß ûíå¯ èçèæÈ “vôîçhââúé”• èçèæÈ “äéûæíóûçì”• èçèæ “ûÓï”• v¼î`óöÞÜ¨é• ÜéÜì¼èàæé•
ôèûë Ì¬Që? ûìè¼æé¯ “çÇÖ ß ¼çÖ” «*ûíao ëûé\æìÇ “ÜéÜì” Ðjèåë vö ûÖìÔÖì èóíúí×æ çìë vÇíô Í ¼çÖ
«*âìèËç ðú¯ v¼Ôìíæ ëûé\æìÇ ûÜíÜæ• “Ì¬Qí? ëë Ìíðçhô Ììæ`óíô ûìèðíë «*çÖáíùì÷ë ôëìë Pìëì çìíô
øöÞìè: óìæ ôëûìë vö v÷,%ì çìíô vÔÜì æì ûíÜ ÜéÜì ûÜì vöíç øìíë¯” ¼ãçëì¤ “ÜéÜì” Ðjèåë Pìëì ëûé\æìÇ
¼üè,%ç+Uß vûìÄìíç v÷íúè×íÜæ¯ äùÁ t¬,Œ %ì ÜéÜìâú Íû¤ v¼È ëôâ ¼ìèðçÖ t¬,Œ %ìß¯ ÌçÍû “ÜéÜì¼èàæé”
ûÜíç ôèûë ¼üè,% ôíâÞë èöèæ ¼ð÷ëé çìíôÈ vûìÄìíç v÷íúí×æ¯ ¼ãçëì¤ ÍÈ äéûæíóûçì ôèûë äéûíæë ¼üè,%
¼ð÷ëé• “vùìøæçëèàæé” Íû¤ “ë¼çëèàæé”¯ ÍÈ ôèû¬¼+ìÈ ôèûë äéûæíóûçì¯
1¯ “è÷rì” ôìíûÖë “äéûæíóûçì” ôèûçìë äéûæíóûçìë t¬ëH ø
C ÅódÙìåæ ôëgæ¯
2¯ “è÷rì” ôìíûÖë “äéûæíóûçì” ôèûçìèåë âïÜ Ûìû ûÖk ôëgæ¯
3¯ “è÷rì” ôìíûÖë “äéûæíóûçì” ôèûçìë äéûæíóûçì vôÀ ÍÈ äéûæíóûçìë ¼íà èô øãëûéë
“ÜéÜì¼èàæé” ôèûçìë vôìíæì vöìù Ììí×À_ÌìíÜì÷æì ôíë ûãèÄíú èóæ¯
7¿4 t¬«
H ‰
“ôGFæì” ôìûÖ vëìâìè`åô ôèû ëûé\æìíÇë Íô ÌâïÜÖ ¼@øó¯ “ôGFæì” ôìíûÖë «*Óìæ ÜáËéú èû»úû¬t¬;
ðÜ ÍÈ ôìíûÖë ëCøèæâÞìË Íû¤ ¼¤t¬›ü íçë t¬ìH ó¯ ¼¤t¬›ü ç ¼ìèðíçÖë «*èç ëûé\æìíÇë Ìôh. Ìæãëìù “t¬« H ”‰
ôèûçìú «*ôìÐ vøíúí×¯ ôìèÜóìí¼ë ôìíÜë Íôèå ÌøïûÞ øèëíûÐ ¼üè,% ðíúí× Í ôèûçìú¯
×èå ¬t¬û? íô èûÛk “t¬«
H ”‰ ôèûçìèåíç ôìèÜóìí¼ë “vâÙóïç” ôìíûÖë «*Ûìû Üá ôëì öìú¯ ôìèÜóìí¼ë
ôìûÖ ëûé\æìÇíô äéûíæë «*ìë@¬c vÇíôÈ «*Ûìèûç ôíëè×Ü¯ ¼¤t¬›ü ç ôìûÖ ¼ìèðíçÖë ¼âìíÜì÷íôëì ûíÜ
Çìíôæ vö• ôìèÜóìí¼ë ¼ûÞt¬H ðÜ “ÌèÛÚìæÐôh¬QÜ ? âd”¯ ëûé\æìÇ ôìèÜóìí¼ë Ðôh¬QÜ ? ìë «*Ûìû “âìæ¼é”ë
“ôhTÓ[èæ” ôèûçìú †ŒðË ôíëæ¯ èô¬Q; ëûé\-¼ìèðíçÖ “Ðôh¬QÜ ? ì”ë v÷íúß “vâÙóïç”-Íë «*ÛìûÈ ¼âèÓô¯
ÍôìíÜë ôèû ëûé\æìÇ Åyèúæéë ôèû ôìèÜóìí¼ë ¼íà vëìâìè`åô Ûìû ¼ìöãäÖ ÌæãÛû ôíëí×æ¯ “t¬« H ”‰
ôèûçìèå vÜÔì ðú vûìÜøãíë 9È ¾äV çìèëíÔ¯ ôèûçìèåë âíÓÖ û»Þìë ôìûÖ “vâÙóïíçë” t‡üèç Ììí×• ÌÇ÷
ôèûçìë ë÷æìôìÜ û»Þì æú¯ û¬t¬ç ; ôèû ôGFæì Íâæ Íôèå Ðèk• öì øìÒôíô Ìæìúìí¼ ÍôìÜ vÇíô v¼ôìíÜ
Ììô»ÞË ôíë¯ ôèûçìë èûèÛˆ‰ Ì¤íÐ “vâÙóïíç”ë ×ìø Ììí×¯ ôèû âíæ ôíëæ èçèæ äˆŠäˆŠì¬Që? Óíë
ûçÞâìæ Ììí×æ¯ ôìèÜóìí¼ë ôìíÜß èçèæ è×íÜæ¯ Í öãíù èçèæ ûì¤ÜìíóíÐ äˆŠ†ŒðË ôíë t¬íH «‰
èÐ«*ìæóéçéíë Åyèúæéøãíë çþìë øïûä Þ íˆŠë è«*úìë ¼aoìíæ ÌèÛ¼ìë ôíëí×æ¯ ÍÈ æìëéë ëCø ûËÞæì ôíëí×æ
141
ëûé\æìÇ ÌÜôìë æìèúôìë ëCøìæã¼ìíë¯ çþìë è«*úì v¼ öãíùë vûÐ-ûì¼ ß «*¼ìÓíæ ¼ã¼èyç ðíú çþìíô
ÌÛÖÇÞæì ôëÜ ûíå• èô¬Q; v¼ Ûì»ì ÛhíÜ öìßúìú çþìíóë ûìôÖìÜìø ðÜ æì_vôûÜ óüè,% èûèæâíú âãíÔë Ûìíû
ß vóíðë tøíÐÞ çþìíóë «*Ëú ûÖk ðÜ_
vâìíë vðèë è«*úì
Óéíë Óéíë óéøÔìèæ Pìíë æìâìÈúì
ÌìÈÜ ¼@‡ãíÔ_vâìë ðí¬t¬? ð¬t¬? ëìèÔ
æéëíû ™ÓìÜ ™Óã• ¼ôëgË ÌìþèÔ
“vð ûaão Ìì×íçì ÛìíÜìÀ” âãíÔ çìë ÷ìèð
ôÇì ûèÜûìíë vùæã_ôÇì Ììë æìèð¯”
èPçéú ¬t¬û? íô Åyèúæéë âðìôìÜ âè`óíëë ôÇì Ììí×¯ Ììí× âàÜè÷ÿ öãk v«*ú¼éë Ûûíæë ôÇì•
ëíúí× ôíøìíçë ôÇì¯ øëûçéÞ ¬t¬û? íô Ììí× âìÜèûôìë ÅíGXÔ Íû¤ âðìôìÜ âè`óíë ¼aoÖìëèçë «*¼à¯
ç·çéú ¬t¬û? íô ÷`óíæë øríÜÔì ûðæ ôíë ùìíú ÅçÜì èæxHì¼ vØíÜ öìë ÌìèûÛÞìû ðÜ çìë ôÇì èô¬Q;
“vâÙóïíç” væÈ¯ Ììí× ëûé\æìíÇëÈ Ì¬Qí? ë• vöíðçh v¼È æìèúôì ôìíÜë æú• ÍôìíÜë¯ çìÈ ôèûíô v¼
«*x‰ ôíëí× Ðjðéæ Èèàíç• “vð ûaão Ìì× vçì ÛìíÜìÀ” ÍÈ æìèúôì öáûÓïë ¼íà èæ¥¼@øèôÞçì Íû¤
ÍôìíÜë ôèûë v«*ú¼é æú• ôèûë äˆŠ-äˆŠì¬Qí? ëë øïíûÞôìë v«*ú¼é¯ çìÈ ôìëgëÈ Ìøíëë æìâ âíæ væÈ¯
÷çhÇÞ ¬t¬û? íô óãäíæ çëgçíÜ óþìè§íú Ìíæô Ûìûæìë øë øëtøë øëtøíëë «*èç óüè,%èûèæâú øïûô Þ “Ìûìíë
ÄèëÜ Ìx*g èæ,ø`ó æúìíæ¯”
ø˜â ¬t¬û? íô v¼È æìèúôì çìë øïûä Þ æíâë v«*èâíôë ðìíç ðìç vëíÔí×æ Íû¤ æç ûü¬Qø ? í‚ë âíçì
v«*èâíôë ûíá æìèâíúí×æ âãÔÔìèæ¯ ÅÛíúë èæxHìí¼ èæxHìí¼ èâÜæ ðÜ_“ûÖìôhÜ Åóì¼/èæ¥Ðíj èâèÜÜ
Ììè¼ èæxHìí¼ èæxHì¼¯” ¼ûÞíÐ» ¬t¬û? íô vöæ vâìðíÙìë ÌûÜã:• ðìèëíú èùíúí× Åyèúæé¯ âíæë øå vÇíô
óïíë ¼íë èùíúí× èÐ«*ìæóé çéíë Ììëèçë Ó[èæ¯ û¬t¬ç ; ôGFæìë ÜéÜìú ÍôìíÜë ôèû è×íÜæ v¼ôìíÜ• èô¬Q;
vöíðçh çì ôGFæìÈ• ¼ãçëì¤ ûçÞâìíæë t¬« H ‰ ÷hëâìë ðíú ôèû ûì¬t¬í? ûë âìèåíç èØíë ÍíÜæ¯ ôèûçìèåë æìâß
çìÈ t¬« H ¢‰ Í vöæ ûì¬t¬í? ûë æú• ôGFæì èûÜì¼éë t¬íH «‰ë äùíçë øèëqâíËë ôèûçì¯
1¯ “t¬«
H ”‰ ôèûçìú vëìâìè`åô ôèû ëûé\æìíÇë ¼¤t¬›ü ç ¼ìèðíçÖë «*èç vö Ìæãëìù «*ôìÐ vøíúí× çì
ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
2¯ ôìèÜóìí¼ë ôìíÜë ÌøïûÞ t‡üèç “t¬« H ”‰ ôèûçìú ôéÛìíû «*ôìÐ vøíúí× vóÔìæ¯
3¯ “t¬«H ”‰ ôèûçìú ôìèÜóìí¼ë “vâÙóïç” ôìíûÖë vö «*Ûìû ÌæãÛç— ðú v¼ ¼@øíôÞ ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
7¿5 Åóì¼éæ
“áèËôì” ôìíûÖë Íôèå ÌæÖçâ «*Óìæ ôèûçì “Åóì¼éæ”¯ ÍÈ ôèûçìú ôèû ¼ðä äéûíæë ¼ðä
Ììæ`óåhôh ÅøíÛìù ôëíç ÷ìæ¯ äùÁ ß äéûíæë vâìð vÇíô âãk âæ ¼ôÜ ûaoæ vÛíÂ vØíÜ âíæë
t¬ìH Óéæçì èØíë vøíúí×æ¯ ¼â¬t¬? ôâÞ ûaoæ vÇíô vëðìÈ èâíÜí× çþìë• èçèæ ÍÔæ ×ãèå vøíú Íí¼ ÅÒí×æ
vÔÜì Ùíë¯ èçèæ äéûíæ vôìíæì ¼ãíöìù-¼ãèûÓìë ÌìÐìú ûí¼ Çìíôæ æì• èæíä vöåhôh vøíúí×æ• çìíçÈ èçèæ
142
çh,%• øíëë èäèæí¼ çþìë vôìíæì Ìì†Œð væÈ¯ äéûíæë ¼ôÜ ôìâæì-ûì¼æì çÖìù ôíë ôèû Íô ¼ðä äéûíæ
«*íûÐ ôíëí×æ• ÍÔìíæ vôûÜÈ âãèk ß Ììæ`ó¯
äéûíæë çëéÔìèæ vôìíæì Íô ÌóüÐÖ ôì„ìëéë Pìëì øèë÷ìèÜç ðíú Çìíô¯ Ììâëì öÔæ èæíäëì çìë
ðìÜ Óëìë v÷,%ì ôèë çÔæ æìæ èûøöÞú Íí¼ ðìèäë ðú¯ çìÈ ôèû ðìÜ v×í§ èóíú væîôìèåíô çìë âçæ
÷Üìë ¼ãíöìù ôíë èóíúí×æ¯ äùíçë vôìíæì èô×ãë «*èç çþìë âæ Ìì¼k æú• èçèæ ¾ûëìùéë Åóì¼éæ óüè,%íç
äùÁíô vóíÔí×æ¯ ÍÔæ çþìë óüè,% vâìðâãk t¬EH × ß ¼ðä¯ äéûæøíÇ ÷Üíç ÷Üíç âìæã» æìæì ¼ãíöìíùë
Ìíøáì ôíë• èô¬Q; ¼ˆ‰Öì¼é ôèû v¼-¼û vÇíô óïíë Ìûòìæ ôíëæ• vôìíæì èô×ãë vÔúìÜ æì ôíë Íèùíú
÷íÜæ¯ Åˆ‰çôìâé âìæãí»ë âíçì ôèû ¼û ¼âú Åøíë ßÒìë vÔÜìú æì vâíç• v¼ øÇ Íè§íú ÷íÜæ¯ û¬t¬ç ;
ôèû v¼È Åóì¼éæ âìæã»• èöèæ Åøíë ßÒìë ¼ãèûÓì æì vøíÜ æéí÷ øí§ Çìôíçß çþìë Ììøè+ væÈ¯
vöåhôh ¼ðä Ûìíû Ììí¼ ôèû çìíôÈ vøíç ÷ìæ¯ vöÔìíæ èô×ã vóûìë Ììí× ûì äìæûìë Ììí× çìíôß
vóÔíç-äìæíç ÷ìæ ¼ðäÛìíû¯ çìÈíçì ôèû ûíÜí×æ “ÛìíÜì â`ó öìðìÈ Ìì¼ãô ¼íçÖíë Üß ¼ðíä¯”_ÍåìÈ
áèËôìë äéûæóÐÞæ¯ vôìíæì èô×ãíô väìë øïûô Þ Ìþìôí§ Óëìë ÈíE× çþìë væÈ• çìÈ öì èô×ã ðìç ×ì§ì ðíú
öìú çìíô èçèæ èæèPÞÓìú v×í§ vóæ¯ ôìëß ôÇì vÐìæìë ¾ÓöÞß vöâæ çþìë væÈ• ôìëgíô ôÇì vÐìæìûìë óìúß
çþìë æú¯ ¼ãÔôë vðìô ûì óã¥Ôôë_vö-vôìíæì t‡üèçÈ âìæãí»ë Ìíæô ôÇìíô Óíë ëìíÔ¯ v¼È ¼û t‡üèç
ôÔæß èût‡üèçë ÌçÜ ùðUë vÇíô ÅíÒ Ììí¼ âìæãí»ë âíæ¯ èô¬Q; ôèûë âíæë âíÓÖ Üéæ ðíú Çìôì vö
¼ôÜ t‡üèç Ììí× çìíô èçèæ çhíÜ Ììæíç ÷ìæ æì¯ ¼ìÓìëËç v«*íâë váír vóÔì öìú• âæ vóßúì
væßúìíçÈ âìæãí»ë ç·è:_öèó âíæë âíçì âìæã» vâíÜ¯ èô¬Q; «*ìúÈ vóÔì öìú äéûíæ èûøëéçåìÈ Ùíå¯
v«*íâë ×Üæìú âìæã» ûìëûìë ÛhÜ ôíë• ÌìÙìç øìú• ÌìÙìç vóú¯ ÍÈ ôìëíË ôèû âíæë ôìëûìíë ëìèä
ææ_óéÙÞäéûíæ æìæì ûÖÇÞçìë âÓÖ èóíú Ì†Œ¼ë ðíú ôèû v«*íâë Ì¼ìëçì ¼@øíôÞ öíÇ,% Ìûèðç ðíúí×æ•
çìÈ èçèæ âìæãí»ë âíæë ùèç«*ôè· çë Ìæã¼ëË ôëíç ÷ìæ æì¯ ÌæÖë ´óíú òìæ øìûìë ÌìÐìú èçèæ ´óú
óãúìíë ÌìÙìç ôíëí×æ ûìë¤ûìë• ¼ìÓÖ-¼ìÓæìß ôíëí×æ Ìíæô• Íâæôé Ìx*èg û¼äÞæß ôíëí×æ Íôóì•
èô¬Q; Í¼û èô¬Q; âìæã»íô ôÔæÈ òìúé Ðìè¬Q? èóíç øìíë æì ûíÜ ÅøÜèBo ðíúí× çþìë¯ èçèæ âíæ ôíëæ•
ÍÛìíû ôÔæß v«*â vâíÜ æì¯ çûã âìæã» v«*íâë ×Üæìú ÛhÜ ôíë øÇq,% ðú¯
äéûíæë óéÙÞ øÇ Ìèç¹â ôíë ôèû ×ãèåë Ììæí`ó èûíÛìë¯ äéûíæë ¼ôÜ óìúóìèú&• ÌìÐì-Ììôì)áì•
ôìâæì-ûì¼æìë ðìç vÇíô âãk ðíú ôèû vÔÜìë Ììæí`ó vâíçí×æ¯ ôèû ÍÔìíæ äùÁíô vÔÜìë óüè,%íç
vóíÔí×æ• Íû¤ èÒô Ûìíû vÔíÜ vöíç øìëíÜÈ äéûíæë ¼ðä ¼ãëåì è÷ëôìÜ ÌûÖìðç Çìôíû¯ âìæãí»ë
ÌìÐì-Ììôì)áìú vôìíæì vÐ» væÈ• ¼éâì væÈ_çì ôÔíæìÈ ¼@øïËÞ øïëË ðú æì¯ ØíÜ ûÖÇÞçìë vûóæìú
âìæã» ôìçë ðú• ÌìÐìðç ðú¯ èô¬Q; Ììä ôèûë âíæ vôìíæì ÌìÐì væÈ• çìÈ ûãôÛìÂìë vôìíæì ÌûôìÐß
væÈ¯ öì èô×ã ÛhíÜ öìßúìë çìíô èçèæ Ííôûìíë ÛhíÜ vöíç ÷ìæ_ôìëË t‡üèç ¼û ¼âúÈ vûóæìóìúô/
èût‡üèç v¼Ôìíæ Ðìè¬Q? èæíú Ììí¼¯ äùÁ t¬,Œ %ì æìæì ûaoíæë vûè§ øèëíú Ììâìíóë øüèÇûéíç øìÒìæ• ôìâæì-
ûì¼æì• ÌìÐì-Ììôì)áìë ÐübíÜ vûþíÓ èçèæ Ììâìíóë t¬ìH Ûìèûô t¬ìH Óéæ ùèçíô ëgºo ôíëæ¯ ôèû Ììä v¼È
¼û vûè§íô vÛíÂ vØíÜ ¼@øïËÞ t¬ìH ÓéæÛìíû âìÇì çhíÜ óþìè§íúí×æ¯
«*ôè· çíçß û¼¬Qô? ìíÜ ØhíÜë vö vÐìÛì vóÔì öìú çì ÅøÜBo ðíû æì öèó ¼˜íúë væÐì Ììâìíóë
vøíú ûí¼¯ û¬t¬ç ; ¼˜íúë âíæìÛìû âìæã»íô äéûæ ß äùÁíô ÅøíÛìù ôëíç vóæ æì¯ èðí¼èû âìæãí»ë
ôìí× äéûíæë ¼ðä ëCø ß ë¼ vôìíæìåìÈ Óëì vóú æì¯ ôèû Ììä v¼È ÛhÜ ¼@¬íH ao Ìûèðç ðíúí×æ¯ ôèû
143
ÍÔìíæ qâíëë ÅóìðëË Ííæ äìèæíúí×æ• qâë âÓã ¼˜íúë äæÖ ØhíÜ ØhíÜ Ùãíë vû§ìú èô¬Q; ØhíÜë v¼î`óöÞ
vóíÔ æì¯ âÓãèøúì¼é ôèûß vçâèæ äéûíæ ¼˜ú ôëíç èùíú äéûíæë «*ôç · v¼î`óöÞ vÇíô ûè˜ç ðíúí×æ¯
ÌìÜí¼Ö äéûíæë ôç ûôhÜ• ôç âãôÜ h íô èçèæ óèÜç âèÇç ôíëí×æ_Ììä çìÈ èçèæ ¼û vÇíô óïíë ¼íë
vùí×æ èæëì¼k óüè,%íç èçèæ äéûæíô vóíÔí×æ• äùÁíô vóíÔí×æ Íû¤ ÍÈ vóÔìë âãðíï çÞ èçèæ Üá
ôíëí×æ èrÛhûæ çþìíô Ìæã¼ëË ôëí×¯ øã,øíô t¬ìH ÛìèûôÛìíû Øhåíç vóßúìÈ Ììâìíóë óìèú&• çìíô v÷,%ì
ôíë Øhèåíú vçìÜì öìú æì• Ììûìë âãèÒíç v÷íø ÓëíÜ çì âèÜæ ðíú öìú¯ ÍÈ ¼ðä ¼çÖèå ÅøÜèBo ôíë
ôèû Ììä ¼û èô×ãë ßøë vÇíô ûì¼æìë óüè,% ¼èëíú èæíú çìíóë t¬ìH Ûìèûô èûôìíÐë ¼ðìúô ðíúí×æ¯ ôèû
tø,% ôíë ûíÜí×æ “ûí§ì öèó ðíç ÷ìß v×ìå ðß çíû”¯ çìÈ vçì èçèæ äéûíæë ¼â¬t¬? ÅE÷ìôì)áì çÖìù
ôíë ¼ðä ¼çÖíô t¬éH ôìë ôíë èæíúí×æ¯
û¬t¬ç
; “áèËôì” Ììøìçóüè,%íç ðìÜôì ¼ãíëë ôìûÖ âíæ ðíÜß• «*ôç · øíá v¼È ðìÜôì ¼ãíëë âíÓÖÈ
ëûé\æìíÇë äéûæ óÐÞæèå ÌçÖ¬Q? tø,%Ûìíû ûÖk ðíúí×¯ äéûíæë Ìíæô øÇ øìè§ èóíú ôèû ÅøÜèBo
ôíëí×æ• ¼ðäçìÈ äéûíæë âïÜ âQŸ¯ ÍÈ ¼ðä ¼ãíëë ¼ìÓæìú ôèû ûuçé ðíúí×æ ÍÔìíæ¯ “Åóì¼éæ”
ôèûçìèå “áèËôì” ôìíûÖë âïÜ ¼ãëíô çhíÜ Óíëí×_ÍÔìíæÈ ôèûçìèåë ¼ìÇÞôçì¯
1¯ “Åóì¼éæ” ôèûçìú “áèËôì” ôìíûÖë âïÜ ¼ãë ôéÛìíû Ó[èæç ðíúí× ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
2¯ “Åóì¼éæ” ôèûçìú ôèûë vö äéûæóÐÞæ Øhíå ÅíÒí× çì vóÔìæ¯
7¿6 Ììùâæ
ëûé\æìíÇë Ûùûóíç÷çæìë Íô æçhæ ôìûÖØ¼Ü ðÜ “vÔúì”¯ “vÔúì”ë “Ììùâæ” ôèûçìú ÍÈ ôìíûÖë
âïÜ ¼ãë ÛùûóÛìûæìë «*ôìÐ Ùíåí×¯ ëûé\ ôìûÖ-¼ìèðçÖ-æìåíô ëìäìë æìæì âïèçÞë ×èû Ìþìôì Ììí×¯
ëìäìë ÷ëâ Íû¤ øëâ ÅÛú âïèçÞÈ v¼Ôìíæ Üèáç ðú¯ çíû “ëìäì” ¼ì¤íôèçô ÌíÇÞÈ vûèÐ ûÖû´ç¯
“õìôÙë”• “ëìäì” «*Ûè· ç æìåíô “ëìäì” “øëâìKì” èûíÐ»¯ “ëkôëûé” ß “âãkÓìëì”ë ëìäì âïÜç «*Ðì¼ô¯
“vÔúì”ë Ììùâæ ôèûçìú ôèûë v¼È è«*úçâ ëìäìë Ììùâæ Ùíåí× ëg°âïèçÞíç¯ t¬úH ¤ ôèû “Ììâìë ÓâÞ”
«*ûíao Íë ûÖìÔÖì èóíú ûíÜí×æ_“vÔúìíç “Ììùâæ” ûíÜ vö ôèûçì Ììí×• v¼ ôèûçìú vö âðìëìä ÍíÜæ
èçèæ vôÀ èçèæ vö ÌÐìè¬Q¯? ¼ûìÈ ëìír óãúìë ûao ôíë Ðìè¬Qí? ç Ùãèâíú è×Ü• vôÅ âíæ ôíëæ èæ èçèæ
Ìì¼íûæ¯ öèóß vÇíô vÇíô Pìíë ÌìÙìç vÜíùè×Ü• öèóß vâÙ ùäÞíæë âíçì áíË áíË çþìë ëÇ÷í¹ë
ÙÙÞëÓ[èæ t¬íH «‰ë âíÓÖß vÐìæì èùíúè×Ü çûã vôÅ èûxHì¼ ôëíç ÷ìèE×Ü æì vö èçèæ Ìì¼í×æ• øìí× çìíóë
Ììëìíâ ûÖìÙìç Ùíå¯ èô¬Q; Pìë vÛíÂ vùÜ_ÍíÜæ ëìäì¯ ” û¬t¬ç ; “Ììùâæ” ôèûçìú ÍÈ ÌÐì¬Q? ëìäìë
Ììùâíæë ôÇìÈ «*ìÓìæÖ vøíúí×¯
×”èå ¬t¬û? íô èûæÖ¬t¬? “Ììùâæ” ôèûçìú “ÌþìÓìë Ùíëë ëìäì”ë Ììùâíæë ôÇì ûÜì ðíúí×¯ èçèæ ÌþìÓìë
ëìíç Ììí¼æ• âìæãí»ë Ììëìíâë ûÖìÙìç Ùåìíç¯ ëûé\-Ûìûæìú ëìäìë èûèÛˆ‰ Concept Óëì øí§¯ çìë
âíÓÖ “ÌþìÓìë Ùíëë ëìäì” ÌæÖçâ¯ “ëìäì” æìåíôë ëìäìß ÌaoôìíëÈ vóÔì èóíúè×íÜæ ëìæé ¼ãóÐÞæìíô¯
èçèæ vöâèæ ôèÒæ• vçâèæ vôìâÜ¯ çìë Íô øóøìíç Ó[¤¼• ÌæÖ øóøìíç ¼üè,%¯ ÍÔìíæß v¼È ëìäìë ôÇì
Ììí×¯ ëìíç öÔæ ¼ûìÈ Pìë èóíú èæ°ìë Ììíúìäæ ôëè×Ü çÔæ óã” Íôäæ ûíÜè×Ü “Ìì¼íû âðìëìä¯”
144
ÌæÖèóíô “¼ûìÈ çÔæ vÛíûè×Ü “Ìì¼íû æì vôÅ Ììä¯” ÍÔìíæ tø,% ÉxHë-Ììùâíæë ôÇì ûÜì ðíúí×¯
Ìì¼íÜ ÉxHëìæãÛè— ç ûì ÉxHë ÅøÜèBo ¼ôíÜë ðú æì• óã” Íô äíæëÈ ðú Íû¤ èæèfç ÛìíûÈ ðú¯ çìÈ óã”
Íôäæ ûíÜè×Ü èòë èûxHì¼ vëíÔ vö “Ìì¼íû âðìëìä”¯ èô¬Q; ÌèûxHì¼éë óÜ âíæ ôíëè×Ü “Ìì¼íû æì vôÅ
Ììä¯” Pìíë ôëìÙìç ðíúè×Ü• èô¬Q; ¼ûìÈ âíæ ôíëè×Ü “ûìçì¼ ûãèÄ ðíû”¯ èæÐéÇëìíç vÐìæì èùíúè×Ü
vôìæß Íôåì Ðj• Ùãíâë vÙìíë ¼ûìÈ vÛíûè×Ü vûìÓðú vâíÙë ùäÞæÓ[èæ¯ âìíÄ âìíÄ ÓëèË vôþíø vôþíø
ÅíÒè×Ü• öþìëì Úìæé çþìëì ûíÜè×íÜæ Í ûãèÄ ëìäìë ëÇ÷í¹ë ÄædÄæìèæë Ðj¯ èô¬Q; öìëì Ùãèâíúè×Ü çìëì
ûíÜè×Ü Í ðÜ “vâíÙë ùëäèæ¯” çÔíæì ëìç Øhëìúèæ• Íâæ ¼âú vûíä ÅÒÜ vÛëé• vôÅ vöæ ûíÜ vùÜ•
Ììë vóèë væÈ• èçèæ Ìì¼í×æ¯ ¼ûÞr ëû øí§ vùÜ• âìÜì ÍíÜì• ÌìíÜì ÍíÜì_Ììíúìäæ ™ëg ðÜ¯ èô¬Q;
vôìÇìú è¼¤ðì¼æ• vôìÇìú ¼Ûì• vôìÇìú èô¢ Ìì¼íÜ çìëì vçì èûxHì¼ ôëíçÈ øìíëèæ vö ëìäì Ìì¼íûæ¯
çìÈ vôìæß Ììíúìäæß ôíëèæ¯ èô¬Q; ¼ûÞÚëì ûíÜè×Ü_“ûüÇì Í ¹`óæ / èëk ôíë ÐïæÖ Ùíë / ôíëì
ÌÛÖÇÞæì”¯ ôèûçìë Ìè¬Qâ? ¬t¬û? íô ëìäìë Ììùâæ ûìçÞì øìßúì vùÜ¯ ÷ìëèóíô ÐbÓ[èæ ûìäí× ½ “èûóãÖÁ
èÄèÜô ðìæí×• è×ˆ‰ ÐöÖì èóíúÈ ÌìèÂæì ¼ìäìíæì ðíE×¯ Íâæ ¼âú Äí§ë ¼íà ðÒìÁ ÍíÜæ “óã¥Ô ëìíçë
ëìäì”¯
û¬t¬ç
; ¼ìÓìëË âìæã» ÉxHíëë t¬ëH ø
C ¼@øíôÞ ÌÚ¯ çìëì ÌìÜí¼Ö äéûæ ôìåìíç øìëíÜÈ ÔãèÐ Çìíô¯
çìÈ çìëì öÔæ ™æÜ ëìäì Ìì¼íûæ çÔæ v¼ôÇì èûxHì¼ ôëíç øìëÜ æì• Ììëìíâë ÐöÖì çÖìù ôíë çìëì
çþìë äæÖ «*çéáì ôëíû• Íåìß çìíóë t¬Û H ìû èûëgº¯o Ìì¼íÜ çìëì ÌèûxHì¼é¯ èô¬Q; èçèæ “óã¥Ôëìíçë ëìäì”•
çìÈ Ìaoôìë ëìíçÈ çþìë Ììùâæ Ûíkë ùüíð¯ èçèæ Äí§ë âçæ• öÔæ Ììí¼æ çÔæ çì„û æìíâ
«*ëô·èçíç• çìÈ ÓëèË vôþíø ßíÒ çþìë ëÇ÷¹Ó[èæíç¯ “ëìäì” æìåíôß ëìæé ¼ãóÐÞæìë ¼íà ëìäìë èâÜæ
ðíúè×Ü Ìaoôìë ÙíëÈ_“ÌìíÜìë Ùíë ¼ôíÜëÈ Ììæìíùìæì_ÍÈ Ì`Óôìíë vôûÜ ÍôÜì vçìâìë ¼íà
èâÜæ¯” Ìì¼íÜ ëg°íô ûìó èóíú vö «*¼ˆ‰çì• ÌÐìè¬Qí? ô Ìt¬éH ôìë ôíë vö Ðìè¬Q? v¼ ¼çÖ æú¯ çìÈ ûì¬t¬í? û
Ðìè¬Q? Ììæúæ ôëíç vùíÜ ÌÐìè¬Q? ëCø Ûùûìæ çÇì ëìäìë ëg°âïèçÞëÈ «*íúìäæ_“vÔúì”ë “Ììùâæ” ôèûçìú
ôèû v¼È ¼çÖíô «*ôìÐ ôëíç v÷íúí×æ¯
1¯ vÔúìë “Ììùâæ” ôèûçìú ôìë Ììùâíæë ôÇì ûÜì ðíúí×À çþìë Ììùâæ ôéÛìíû ðÜ ûËÞæì ôëgæ¯
2¯ “Ììùâæ” ôèûçìú ôèû ëûé\æìíÇë Ûùûód v÷çæìë vö øèë÷ú øìßúì öìú çì ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
7¿7 Ìøâìèæç
“Ìøâìèæç” ùéçìJèÜë 108 ¼¤ÔÖô ùìæ• “¼˜èúçìú” “Ìøâìèæç” æìíâ ¼¤ôèÜç ðíúí×¯ ôèûçìèåíç
ôèûë ÉxHë Ûìûæìë ¼íà t¬íH óÐ v«*â öãk ðíúí×¯ “Ìøâìèæç” ùéçìJèÜë Íôèå èûÔÖìç ôèûçì Íû¤
ôèûë t¬íH óÐ Ûìûæìë Íôèå ûèÜV «*ôìÐ ÍÔìíæ Üá ôëì öìú¯ “ùéçìJèÜ” ëûé\æìíÇë Ûùûód èûxHìí¼ë
ôìûÖ¯ çíû çþìë Ûùûód èûxHì¼ vôìíæì èûíÐ» ÓâÞ èæÛÞë æú• ¼¤¼ìë èûëìùé vôìíæì çøt¬éH ë ¼ìÓæì æú¯
çþìë vóûçì vôìíæì âè`óíë Ììûºo ææ• âìæãí»ë ¼âìíä öìëì ÌÓ¥øèçç• èæöÞìèçç• óèë°• èæ¥t¬•H ¼ûÞðìëì
çìíóë âíÓÖÈ çþìë Ûùûìíæë Ìì¼æ øìçì¯ ¾ûëìùÖ ¼ìÓíæ âãèk èçèæ vôìíæìèóæÈ ôìâæì ôíëæèæ• ¼¤¼ìíëë
¼ðt¬Œ ûaoíæë âìíÄÈ èçèæ âãèk ¼aoìæ ôíëí×æ¯ Ììøæ vóíÐÈ èçèæ çþìë èûxHíóûçìíô ÅøÜèBo ôíëí×æ¯
vö t¬íH óíÐ ôèû çþìë èûxHíóûçìë «*èçâïèçÞ vóíÔí×æ• vö t¬íH óÐ èûxHâìæíûë èâÜæíár/ v¼È t¬íH óÐ ô·èrâ
145
äìèçíÛíóë Pìëì• ôh¼¤t¬›ìíëë Pìëì âìæã»íô vö ÌtøüÐÖ ôíë vëíÔí× çìíç ôèû ûÖèÇç ðíúí×æ¯ v¼È ûÖÇì
vÇíôÈ äˆŠ èæíúí× “ùéçìJèÜ”ë “Ìøâìèæç” ôèûçìèå¯
ôèû-âíæë Ìì¬Qè? ëô váìÛ «*ôìíÐë âÓÖ èóíú ™ëg ðíúí× ÌìíÜì÷æÖ ôèûçìèå_
“vð vâìë óãÛìÞ ùì vóÐ• öìíóë ôíë× Ìøâìæ
Ìøâìíæ ðíç ðíû çìðìíóë ¼ûìë ¼âìæ¯”
ôèû âíæ ôíëæ• âìæã»íô ÙüËì ôëìë «*èçØÜ t¬ëH ø C Ûùûìíæë ôìí× Íôèóæ çìíô ÷ëââïÜÖ èóíçÈ
ðíû_“âìæãí»ë ÌèÓôìíë /ûè˜ç ôíë× öìíë/¼@‡ãíÔ óþì§ìíú vëíÔ çûã vôìíÜ óìß æìÈ òìæ/Ìøâìíæ ðíç
ðíû çìðìíóë ¼ûìë ¼âìæ¯” û¬t¬ç ; ùéçìJèÜíç ôèû ÍÈ ¼ûÞâìæíûë Ûùûìæíô ÅøÜèBo ôíëí×æ¯ ¼ôíÜë
¼íà çþìë v«*â ÜìÛ ôíë èçèæ ÓæÖ ðíç v÷íúí×æ¯
âìæûäéûíæë Íôèå û§ ÌèÛÐìø ÌtøüÐÖçì¯ v×þìúì×ãèþ ú• ûì÷èû÷ìë• v×ìå-û§• ÅE÷æé÷_ÍÈ vÛóìíÛó
âìæã»íô ¹íâ Ííô Ìøíëë vÇíô óïíë ¼èëíú vóú¯ èô¬Q; âìæãí»ë âíÓÖÈ vö çìë «*ìíËë Ûùûìæ èûëìä
ôíëæ ÍôÇì v¼ èût‡üç ðú¯ ØíÜ âìæã»íô ÙüËì ôíë¯ èô¬Q; âìæã»íô ÙüËì ôëì âìíæ v¼ çìë «*ìíËë
Òìôhëíôß ÙüËì ôíë ûí¼¯ ÍÈ ÌøëìíÓë äæÖ Íôèóæ âìæã»íô ôèÒæ Ðìè¬t¬? vøíç ðíû¯ óãèÛÞá• âðìâìèë•
ûæÖì• «*ìô·èçô óãíöÞìù öÔæ Ììí¼ çÔæ âìæãí»ë ¼¤¼ìíëë ¼ôÜ èûíÛó Ùãí÷ öìú• âìæã» âìæãí»ë ¼íà
èâèÜç ðú• ÍôÈ ¼íà Ìˆ‰ ß äÜ †ŒðË ôíë_ÍÛìíûÈ çìëì Íô ðíú öìú¯
Ììâìíóë ûüðÁ Ûìëçûí»Þ èæ@¬è‰ û+ Ì¬QÖ? ä vx*èËë âìæã»È ÌèÓô¯ èðí¼û ôëíÜ vóÔì öìíû ðìäìíë
æúÐç èæëìæû[È äæÈ ¼ìÓìëË âìæã»¯ ¼ãçëì¤ çìíóë ÌûíðÜì ôëìë ÌÇÞ èæíäíóë ÐèkíôÈ óãûÜ Þ ôíë
vØÜì¯ vóíÐë Ðèkíô ÌûíðÜì ôíë vóÐíô ÐèkÐìÜé ôëì öìú æì¯ vóíÐë «*ìË öìëì çìíóë âíÓÖÈ èæíäë
òìæ ôíë èæíç ðíû• øóóèÜç• ÌûíðèÜçíóë øìíÐ èùíú óþì§ìíç ðíû• çíûÈ ÌæÖìíúë ðìç vÇíô•
øìíøë ðìç vÇíô øèërìË èâÜíû¯
vóíÐë öìëì Ðèk• v¼È¼û óèë°• Ì¼ðìú âìæã»íóë öèó èø×íæ vØíÜ ëìÔì ðú• çìðíÜ çìëìß ¼âìäíô
èø×íæë èóíôÈ åìæíû¯ ¼â†Œ vóÐíô öèó Íôèå âìæûíóð ûíÜ Óëíç ðú çìðíÜ çìë èø×íæë Ì¤Ðíô
ûìó èóíú ¼ìâíæë Ì¤ÐíôÈ ™Óã ÓëíÜ ÷Üíû æì¯ ÍÛìíû ôÔíæìÈ ¼ìâíæ Íèùíú öìßúì ¼@¬ûc ðíû æì¯
ôìëË vóð ¼â†Œ• Íô Íû¤ ÌÔ„¯ çìë vôìíæì Ì¤Ðíô ûäÞæ ôëì âìíæ çìë ¼ìâè†Œôçì ûì ÌÔ„çì æ,%
ðßúì¯ èø×íæë Ì¤Ðíô öç óïíë ¼èëíú ëìÔì ðíû ççÈ çìë Ûìë ûüèºo øìíû• ØíÜ ¼ìâíæë Ì¤Ðíô
èø×íæë Ûìíë ûìëûìë èøè×íú ø§íç ðíû_“öìíë çhèâ èæí÷ vØÜ v¼ vçìâìíë ûìèÓíû vö æéí÷• /øfìíç
vëíÔ× öìíë v¼ vçìâìíë øfìíç åìèæí×¯ ÌèÐáì• óìèë°Ö• ôh¼¤t¬›ìë «*Ûè· çë ûaoíæ ¼âìäíô ÌìE×ˆ‰ ôíë
ëìÔíÜ ¼âìíäë ôÔíæìÈ Åˆ‰èç ðíç øìíë æì¯ ¼ôíÜë âàíÜÈ ¼âìíäë âàÜ ¼ìèÓç ðú_óã”Íôäíæë
âàíÜ æú¯ v¼ v÷,%ì ôëíÜ ÅÛíúë âíÓÖ ™Óã ûÖûÓìæÈ vûí§ öìú¯ ØíÜ vóíÐë ¼ìèûÞô âàÜ çìíç
ûÖìðç ðú• äìèçë Åˆ‰úæ ûìÓì«*ì: ðú¯
ø˜â ¬t¬û? íô ôèû Ðíçô Ðçìjé Óíë ÌûíðèÜç ðíú Ìì¼ì âìæãí»ë è÷r ÌWæ ôíëí×æ¯ ôèû
ûÜí×æ• ÍÈ Ìøâìèæç âìæã»íóë «*Ëìâ äìæìíç ðíû• çíûÈ ÉxHëíô «*Ëìâ äìæìíæì ðíû¯ ÍôÇì ôèû
ùéçìJèÜë vûèÐëÛìù ôèûçìíçÈ ûíÜí×æ¯ “óéíæë ¼àé”• “ÓïÜì âè`óë”• “ÛìëççéÇÞ” «*Ûè· ç ôèûçì ÍÈ
«*¼íà t‡ëËéú¯ ôèûë âíç• Ûùûìæ âè`óë ûì â¼èäíó Çìíôæ æì• èçèæ Ììí×æ óéæ øèçíçë âìÄÔìíæ•
vÔíå Ôìßúì âìæãí»ë âìíÄ¯ ¼ãçëì¤ çþìíô vøíç vùíÜ Ìøâìèæçíóë âìÄÔìíæ væíâ Ìì¼íç ðíû¯
äìèç ÌèÛìâìæ âìæã»íô âìæãí»ë ôì× vÇíô ¼èëíú ëìíÔ¯ ôèû çìÈ çìë èæ`óì ôíëí×æ¯ èçèæ âüçÖh íô
146
t‡ëË ôèëíú èóíú ûíÜí×æ vö• öèó ÍÔæß âìæã» çìë ÛhÜ æì ûãÄíç vøíë Çìíô çíû çìë ÛhÜ ÛìÂíç
âüçÖh óïçíôÈ Íèùíú Ìì¼íç ðíû¯ è÷çìÛít‡ë âÓÖ èóíú v¼ «*âìË ôíë vóíû ¼û âìæã» ¼âìæ¯ äìç• ÓâÞ
èæèûÞíÐí» âìæãí»ë ÍôåìÈ ëCø_v¼ âìæã»¯ èáèç• Ìø• vçä• âëgÁ• vûÖìâ_ÍÈ ÍôÈ Åøìóìíæ ùèÒç ¼ôÜ
âìæã»¯
û¬t¬ç
; “ùéçìJèÜ”íç ôèû ÍÈ ¼ûÞ âìæíûë Ûùûìæíô ôìâæì ôíëí×æ¯ âìæûí«*èâô ôèû ëûé\æìÇ
¼ôíÜë ¼íà çþìë v«*â ÜìÛ ôíë ÓæÖ ðíç v÷íúí×æ¯ ôìëË èçèæ äìíææ• äùíçë óéæ-óèë°• èëk-èæ¥t¬H
âìæãí»ë âíÓÖÈ Ûùûìæ èûëìä ôíëæ/ Óæé-âìæéë ¼âìíä çþìíô øìßúì öìú æì¯ ôèû v¼È Ûùûìíæë v«*â
ôìâæì ôíë ûíÜí×æ_“èûxH¼ìíÇ vöìíù vöÇìú èûðìíëì•
v¼ÈÔìíæ vöìù vçìâìë ¼ìíÇ Ììâìíëì¯”
“Ìøâìèæç” ôèûçìú ÍÈ ôÇìÈ ûíÜí×æ¯ ÍÈ âìæûí«*íâë ¼íà ôèûë t¬íH óÐí«*âß öãk ðíú vùí×
ÍÔìíæ¯
1¯ ëûé\æìíÇë ÉxHë Ûìûæì ¼íà vö ûèÜV t¬íH óÐí«*â öãk ðíúí× “Ìøâìèæç” ôèûçì ÌûÜ@¬íH æ çì
vóÔìæ¯
2¯ “Ìøâìèæç” ôèûçì “ùéçìJèÜ” ôìûÖÓìëìë Íôèå ÌæÖçâ ôèûçì_ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
3¯ “ëûé\æìíÇë ÉxHë Ûìûæì vôìíæì «*ìèçVìèæô ÓâÞíôè\ô æú• ¼ûÞâìæíûë âíÓÖÈ èçèæ çþìë
ÉxHëíô Ôãíþ ä vøíúí×æ”_“Ìøâìèæç” ôèûçì ÌûÜ@¬íH æ ¼âìíÜì÷íôë ÍÈ â¬Qí? ûÖë öìÇìÇÞÖ èæËÞú ôëgæ¯
7¿8 ® “óïë ðíç ôé ™èæ¼”® ‘37 ¼¤ÔÖô’

“vÔúì”• “ùéçìJèÜ”-ë ÌÓÖìK øíûÞë øíë “ûÜìôì” vöæ ëûé\ôìíûÖë øìÜìûóíÜë ¼ï÷æì ôëÜ¯
ëûé\æìÇ Ììûìë «*ôè· ç ß âìæãí»ë âìíÄ èØíë ÍíÜæ¯ ëûé\-ôìíûÖë Èèçðìí¼ “ûÜìôì” Íôåì Iëg&øïËÞ
Ìì¼æ óÔÜ ôíë Ììí×¯ “ûÜìôì” ëûé\ ôìíûÖ Íôåì t¬ç H QŸ öãù ¼üè,% ôëÜ¯ ¼üè,%ë Ì¬Qè? æÞèðç ¼çÖëCøèå ÍÈ
øíûÞ ôèûë v÷ìíÔ ø§Ü¯ ¼üè,% èæë¬Që? vûíù ×ãíå ÷íÜí× è÷ë-øèÇíôë æÖìú¯ ÍÈ ùèçÈ ûì Ì†Œ¼ë ðßúìÈ
«*ôè· ç ß âìæãí»ë ÓâÞ¯ “ûÜìôì”ú ôèû vóÔíÜæ èæë¬Që? ùèçë âíÓÖÈ èûíxHë «*ìËÐèk èæèðç¯ ÍÈ ùèçë
«*èçøíó Ó[¤¼ Íû¤ âüçÖh ë ÌìèûÛÞìû ðíE×• Ììë çìë ÌìèûÛÞìûÈ æçhíæë ¼@¬ìc ûæìíô ¼ïè÷ç ôëí×¯ “óïë ðíç
ôé ™èæ¼” “ûÜìôì” ôìíûÖë “37” ¼¤ÔÖô ôèûçìú çìëÈ ÌìÛì¼ Üèáç ðú¯
“ûÜìôìë” “37” ¼¤ÔÖô ôèûçìèå “Äí§ë vÔúì” æìíâ øèëè÷ç¯ ôèûçìèå «*Çâ âðìöãíºo ¼âú vÜÔì ðú¯
ÍÈ øíûÞ ôèû-«*ìË öíÇ,%È øéè§ç ðíúè×Ü• çìë «*âìË vâíÜ ™Óã “ûÜìôì”ë ôèûçìú æú• 1914-ë vûÐ
èô×ã Ûì»íË¯ ÍÈ Ûì»íËë ûkûÖ Íû¤ “Äí§ë vÔúì” ôèûçìë øÂdèd kíç TûT èâÜ Üá ôëì öìú¯ û¬t¬ç ; öÔæ
öãù ¼¤ôå Åøèòç ðú• ôìÜ ÌìèûÜ ðíú ßíÒ• çÔæ Èèçðì¼ øãëíg »ë ôí. æçhæ øíÇ öìrìë ÌìðUìæ Ó[èæç
ðú¯ øãëìíæìë øãæëìûüè+íç ôYì¬Q? Ìçéçíô Ùãè÷íú Ìæìùç Ûèû»ÖÁíô ûçÞâìíæë âíÓÖ âïçÞ ôíë vçìÜìë
äæÖ öãùaoë øãë»g ÌìðUìæ äìæìæ¯ ÍÈ öãùaoë øãë»g íô ôèû ûíÜí×æ ôì„ìëé¯ çìëÈ ÌìðUìíæ Ìæãùìâéëì
vûèëíú Ììí¼¯ ôèûçìú ÍÈ Ìæãùìâéëì ðÜ óþìè§¯ ôì„ìëéë óüè,% èæûºo ¼ãóëï Ûèû»Öíç¯ çìë ûOâãè,%íç Óëì
Ììí× ðìÜ• ôìëË èçèæÈ çëËéë ôËÞÓìë¯ èô¬Q; çþìë Íôìë v÷,%ìú ™Óã Èèçðìí¼ë çëé ùèç øìú æì• ùèç
øìú Ìíæô óþìè§ë ¼âíûç óþì§ åìæìú¯ Èèçðìí¼ë çëé ûçÞâìíæë û`óë vÇíô öìrì ôíë æçhæ ¾¼ôíçë
147
¼aoìíæ¯ ÍÈ öìrìøÇ ô–åôìôéËÞ¯ ¼@‡ãíÔ âüçÖh ë ¼âã° çëà èûáhBo ðíú ÅÒí×¯ ¼âãí°ë Ìøë øìíë Ìâüç¯
âüçÖh íô vøèëíú v¼È Ìâüç ÜìÛ ôëíç ðú¯ Ìaoôìë vÇíô ÌìíÜìú• âüçÖh vÇíô Ìâüíç_âìæãí»ë ÍÈ öìrì
÷Üí× è÷ëôìÜ¯ âìæãí»ë èæíäë ÛhíÜ Ûíë ßíÒ çìë ûçÞâìæ• Ììë çÔæÈ ÛhÜ vÇíô vûèëíú ¼çÖ ÜìíÛë
Ììôhèç äìíù «*ìíË¯ v¼È ¼çÖ¼èaoÁ¼ì vÇíô Ûèû»Öíçë èóíô öìrìë ÅÁ¼ìð âìæã»íô vøíú ûí¼¯ ÌìíÜì÷Ö
ôèûçìú v¼È óã¥¼ìðè¼ô öìrìë Íô ûèÜV ×èû Ììí×¯
“ûÜìôìë” “Ðb” ôèûçìú ôèû vö ØhíÜë ÌÙÞÖ ¼ìèäíú øïäìë Ùíë Ðìè¬Q-? t¬ùH Þ Ôãä
þ íç èùíúè×íÜæ• v¼
Ðìè¬Q? vûèÐáË èâÜíÜì æì¯ çìÈ ôèû øãíäìë Ùë v×í§ vûèëíú ÍíÜæ Íû¤ “Äí§ë vÔúì”-ú èÜÔíÜæ_
“óã¥íÔë vóíÔè× èæçÖ• øìíøíë vóíÔè× æìæì ×íÜ
ÌÐìè¬Që? ÙïèËÞ vóèÔ äéûíæë vt¬ìŒ íç øíÜ øíÜ¯”
óã¥Ô-øìø• ÌÐìè¬Q-? ÌâàíÜë Íâæ Ìôh. t¬éH ô·èç ëûé\ ôèûçìú ôÔæß Ììíù v÷ìíÔ øí§èæ¯
“Ð)Ô” ôèûçìú âìæã»íô ÌìðUìæ äìæìíæìë Ðb ÓãíÜìú øí§ Ììí× vóíÔ ôèû çì ðìíç çhíÜ èæíÜæ Íû¤
âìæã»íô õìô èóíÜæ ÌâàíÜë èûëgíºo ¼¤†Œìíâ óþì§ìíç¯ v¼È ¼¤†Œìíâë ûèÜV ëCø Ìþìôì ðíúí× “Äí§ë
vÔúìú”¯
“Å†Œäìèç-ÌèÛâìæ” ¼ì@¬ìŒ äÖûìíóë ëCø væú öÔæ Íôèå äìèç Ûìûíç ™ëg ôíë çìë øüèÇûé äãí§ «*Ûíh &
ÌèÓôìë Ììí×• Ììë ¼ôÜ äìèç çìë óì¼• çÔæ v¼È ¼¤ôéËÞ äìèç ÌèÛâìæ “âìæíûë ÌèÓVìré vóûçìë
ûT Ì¼@‡ìæ” Ùåìú• vÜìÛé äìèç èûíÐí»ë vÜìÛ èæVhë ðíú ßíÒ vóÔì vóú “ûè˜íçë èæçÖ è÷+ váìÛ”¯
Íôèóíô «*ûíÜë ÌæÖìú æÔó¬Q? èû¬t¬ì? ë ôíë• ÌæÖèóíô “Ûéëgë Ûéëgçì øãJ” âìÇì ÷ì§ì vóú¯ ÍÛìíûÈ
Íôèóæ úãíëìøéú äìèçIèÜ èæä èæä vx*Ví&ë ÌèÛâìíæ ÍèÐúìú• ÌìèØ‹ôìú «*Û&h èû¬t¬ì? ë ôíëè×Ü¯ «*Û&h
èû¬t¬ì? íë äìâÞìæ öÇì¼âíú âæ vóúèæ• öÔæ èóÜ çÔæ “Ììä áhèÓç äìâÞìæéë ûãèÜ ÍÈ vö• «*Ûh Íû¤ óì¼
óãÈäìíçë âìæã» Ììí×• «*Ûh ¼â¬t¬? Ììøæìë äæÖ ÜÈíû• óì¼ ¼â¬t¬È? «*Ûëh äæÖ vöìùìÈíû¯ öìë väìë Ììí×
v¼ ëÇ ðþìôìÈíû Ììë öìë väìë æìÈ v¼ øÇ ôèëúì èóíû¯” “ôìÜì¬Që? ” †Œípë Ì¬QÛ ? kÞh “Ü§ìÈíúë âïÜ” «*ûíao
èûxHöº ã o ¼@¬íH ao «*Çâ ÌìíÜì÷æì ôíëæ ëûé\æìÇ¯ vö ¼íçÖë vûìíÓ ÅyUÜ “Ü§ìÈíúë âïÜ” «*ûaoèå• v¼È
¼çÖ vûìíÓë ÷èôç Ålcì¼ Ììí× “Äí§ë vÔúì” ôèûçìú¯
ÌìíÜì÷Ö ôèûçìú øìíøë óìú ôèû ÷ìèøíúí×æ ÌçÖì÷ìë-ÌçÖì÷ìèëç• «*Û-h óì¼• èûíäçì-èûèäç
èæèûÞíÐ» ¼ôíÜ Ùìí§È¯ ûíÜí×æ_“ßíë ÛìÈ ôìë èæ`óì ôë çhèâÀ âìÇì ôë æç/Í Ììâìë Í vçìâìë
øìø¯” ÍÈ ôÇìÈ èçèæ “Äí§ë vÔúì” vÜÔìë Íôû×ë Ììíù Ðìè¬Qè? æíôçíæ Ûì»Ë âìÜìú “øìíøë âìäÞæì”ú
ôèû ûíÜè×íÜæ¯ ¼â†Œ âìæû¼âìä ÌèûíE×óÖ ûaoíæ ûºo¯ Ííôë vûóæì vöâæ Ìøëíô ¼ðÖ ôëíç ðú•
Ííôë ØÜ vÛìùß vçâèæ Ìøëíô Ûìù ôíë èæíç ðú¯ ÍÈäæÖ “äìèç-ÌèÛâìíæ” öìëì â+ ð”Ü• çìíóë
â+çìë ØÜíÛìù ôëíç ðú èæëéð óì¼ äìèçíô¯ ûìçì¼ öÔæ Ûìëé ðíú ðìG›ì ðíç Çìíô• çÔæ çìë
«*èçè¹úì v÷ìíÔ øí§ æì¯ èô¬Q; çìëøë ðÒìÁ Ä§ ßíÒ• ™ëg ðú Ó[¤¼ÜéÜì¯ ÍÛìíûÈ ¼âìíäë vôìÇìß øìø
äíâ ÅÒíÜ çìë èû»è¹úì ¼â†Œ âìæû ¼âìäíô vÛìù ôëíç ðú• çìÈ ôèû èÜÔíÜæ_“èûÓìçìë ûíá ÍÈ
çìø/ûTöãù ðíç äèâ ûìúã vôìíË Ììèäíô Ùæìú¯” âìæãí»ë øìíø èûÓìçìë ûíá vö çìø äíâí× çìë
vÇíôÈ Ììä ûìúã vôìíË Ä§ ÅíÒí×¯ ÍÈ øìø vöâæ ¼ôíÜ• Äí§ áèç†Œ¬t¬? ðíûß ¼ôíÜ¯
vöÔìíæ ¹`óíæ ÌìçÞæìíó Üá ûá vÇíô ëíkë ôíGXìÜ• vöÔìíæ ûèÿûæÖì çëèàç ðíE×• vöÔìíæ
Äí§ë vâÙ äíâí×• vöÔìíæ ÌìôìÐ Ììë øüèÇûéë óïë& Ùãí÷ èùíú ™ÓãÈ âëíæ âëíæ ÌìèÜàæ
÷íÜí×_v¼Ôìíæ çìëÈ âÓÖ èóíú øÇ ôíë çëé èæíú øìè§ èóíç ðíû æçhæ ¼âã°çéíë¯ ¼ãçëì¤ ÍÈ ôèûçìú
148
«*ìëí@¬Èc Ììí× Ì™Û Ðèkë ðìíç èûøöÞ¬t¬? äùÁ ß äéûíæë ×èû¯ ÍëÈ âíÓÖ ôì„ìëé Íí¼í×æ• çìë ôí.
ÌìíóÐ Ó[èæç ðíúí×_“û`óíëë ûaoæ ôìÜ Íûìíëë âç ðÜ vÐ»¯” öÔæÈ Ìçéç Óï¼ë ðíú ßíÒ• çìë
¼íçÖë øãèþ ä Øhëìú• çÔæÈ öãù t¬,Œ %ìë ôí. Ó[èæç ðú æûöãíùë ÌìðUìæ¯ ÍÈ öãùt¬,Œ %ìÈ ôì„ìëé¯ çìíóë ôí.
ûÖìôhÜ «*x_ ‰ “æïçæ Ï»ìë t¬ËH PÞ ìë/ÔãèÜíç èûÜ@¬H ôôç Ììë¯” Èèçðìí¼ë çëé ÍÈÛìíû âüçÖh íÛó ôíë ÷íÜ¯
ôìëË çìë ù¬Qû? Ö Ììùìâéë øíÇ¯ vÄìí§ì ëìèrë Ìaoôìíë çìíóë âíæ óïë «*Ûìíçë «*çÖìÐì Ììë “Ï»ìë
t¬ËH PÞ ìíë”ë t¬«H ‰ Ììí× ûíÜÈ ÍÛìíû çìëì Ùë v×í§ vûèëíúí×æ¯ çìëì äìíææ ûéíëë ëkít¬ìŒ ç• äææéë Ìx*g
ôÔæß ûÖÇÞ ðíç øìíë æì¯ óþìè§ çìíóë Ì¬Qè? æÞèðç âæã»Öí&ë vx*V ¼@øó öÔæ èûôèÐç ôíë çhÜíûæ•
çÔæ âìæã» èð¼ìíû çìíóë ¼éâìûºoçì öìíû Ùãí÷¯ ÍÈ ¼éâìûºoçìÈ ôèûçìë Ûì»ìú “âçÞÖ¼éâì”¢ ÍíôÈ
vûìÓðú ëûé\æìÇ ûíÜè×íÜæ “âã»Öí&ë ÷ëâ èûôìÐ¯”
û¬t¬ç
; Ìâüíçë ¼ìÓô ëûé\æìÇ âìæãí»ë âíÓÖ vóûçìë Ìâë âèðâì Üá ôíëè×íÜæ¯ “Äí§ vÔúì”
ôèûçìë vÐí» ôGFæìë v¼È ¼çÖëCø ÌìÛìè¼ç ðíúí×¯ öèóß ôèûçìèåë vÐ» ðíúí× «*íx‰ë øë «*x‰ Å(ìøæ
ôíë• çÇìèø ôèû âíæ vôìÇìß vôìæì ¼¤Ðú vóÔì vóúèæ¯ vö ÌìxHìí¼ ôìíÜë öìréëì ÷íÜí×æ çì èòë Íû¤
èæ,¬›@ø¯ çìëì äìíææ Íû¤ èûxHì¼ ôíëæ ëìèrë çø¼Öì èóæ ÌìæíûÈ¯ ëkøìç• óã¥Ô• ÌìÙìíçë èûèæâíú Íëì
ÌÛé,% ÜíáÖ vøþî×íûæ¯ v¼Ôìíæ âìæã» çìë äéûæÓâÞ Ìèç¹â ôíë öÇìÇÞ âìæûÓíâÞ «*èçèVç ðíû¯
1¯ “Äí§ë vÔúì” ôèûçìèå “ûÜìôì”ë «*èçèæèÓ òìæéú ôèûçì_ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
2¯ èûxHöíã ºoë v«*áìøíå vÜÔì “Äí§ë vÔúì” ôèûçìú ôèû vö ¼çÖíô ûìËéëCø èóíúí×æ çì ûÖìÔÖì
ôëgæ¯
3¯ “ûÜìôì” ùèçëìíùë ôìûÖ• v¼È ùèççí+Uë v«*áìøíå “37” ¼¤ÔÖô ôèûçìèå ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
7¿9 âãèk
“øÜìçôì” ôìíûÖë ÌæÖçâ ôèûçì “âãèk”¯ “ûÜìôì”ë øë “øÜìçôì”-ú Íí¼ vöæ ôèû-«*ìíËë èûx*ìâ
ÙåÜ¯ ôèû âìèåë âìæãí»ë ôì×ìôìè× ÍíÜæ• çìíóë ¼ãÔ-óã¥íÔë âíÓÖ èæíäíô èâèÐíú vØÜíÜæ¯ “ûÜìôì”ú
vö ùèçíûíùë ôÇì Ììí× çìë ûüðÁ øèëËìâ ð”Ü âãèk¯ ûaoæ vÇíô âãèk æì vøíÜ äéûíæë ¼ìÇÞôçì væÈ•
¼ãóíï ëë ûþìèÐ ¼ûÞóìÈ Ììâìíóë Ùë-×ì§ìë ÌìðUìæ äìæìíE×• Íô ûüð+ë âãèkë váír óþì§ ôëìûìë äæÖ¯ “âãèk”
ôèûçìú v¼ôÇìÈ ûìËéëCø vøíúí×¯ ÍÈ «*¼íà «*âÇ èûÐéë Åèkèå t‡ëËíöìùÖ_
“ëûé\æìíÇë vÐ» äéûíæë ë÷æì ûÖèkë ûaoæ vâì÷íæë ÌìðUìíæ øïË¯Þ èçèæ vóèÔíúí×æ äëì• ä§çì•
ÌÛÖì¼• ¼¤t¬›ìë• Íôì¬Qû? çéÞ «*Çì_ûaoíæë Ììë Ì¬Q? æìÈ• ¼â¬t¬È? ûÖèkë èûôìíÐë øíá Ì¬Që? ìú¯ ÍÈ ¼â¬t¬?
ûìÓì Ìèç¹â ôíë ûÖèkíô individual vô øïËÛ Þ ìíû èûôèÐç ðÈíç èçèæ ûìë@¬ìH ë ÌìðUìæ ôèëúìí×æ¯ ÍÈ
ÌìðUìíæë Íô«*ìí¬Q? âãèk æìíâ ôèûçìèå/ ðìÜóìë vùìVé• t¬éŸ ë ør• øúÜì æ@¬ëH «*Ûè· ç ÌæÖ «*ìí¬Q¿? ¿¿øÜìçôì
ôìíûÖë æìëé æìèúôìë óÜ âìç·&-v«*ú¼é&-ø-éí&ë Óìíø Óìíø Åˆ‰éç ðÈúì Íô ¼âíú èû™ºo æìëéí&
Ììè¼úì Åøæéç ðú_çÔæ ûãèÄíç øìíë “Ììèâ æìëé• Ììèâ âèðú¼é¯” ‘ëûé\ ¼ëËé’
øþì÷èå ¬t¬û? íô èûæÖ¬t¬? “âãèk” ôèûçìèå¯ âÓÖèû+ ûìÂìèÜë Íôì¬ˆû‰ çéÞ øèëûìíë ûÓïëì vö Ìaoôìëâú•
¾ûè÷rÖðéæ• èæëìæ`ó äéûæöìøæ ôíë• çìë âíÓÖ vö óã¥Ô-vûóæì ß èæVhë ´óúðéæçì ôèû çìëÈ «*ôìÐ
Ùèåíúí×æ ÌìíÜì÷æÖ ôèûçìú¯ t¬ìH âéùüíð «*íûÐ ôíë ûüð+ë äùÁ vÇíô èûèE×ˆ‰ ðíú ûÓïèå ¼¤¼ìíëë
149
Ì¬Q¥? øãíëë ôìëìùìíë ûè`óæé äéûæöìøæ ôíë ÷íÜí× ûìÈÐ û×ë Óíë¯ æ”û×íëë vâíú “óíÐë-ÈE×ì-vûìÄìÈ
ôëì” äéûæåìíô ûìÈÐ û×ë Óíë våíæ våíæ Ììä øíÇë «*ìí¬Q? Íí¼ óþìè§íúí×¯ çìë ôíâÞë ÷ìôì ÌôYì¬Q? Ûìíû
ûíú vùí×• ÍÈ ¼¤ôéËÞ øèëíûíÐë ûìÈíë vö Íôåì ûüðÁ èûxH çìë Ìøìë v¼î`óöÞ èæíú Ìíøáì ôëí× çì çìë
Ìíùì÷íëÈ ëíú vùí×¯ èæíäë ¼ãÔ-óã¥Ô• ÌìÐì-Ììôì)áìß çìë ôìí× è×Ü ÌÚìç¯ v¼ ™Óã äìæç_“ëþìÓìë
øíë Ôìßúì• Ììûìë Ôìßúìë øíë ëþìÓì¯ çìëøë Íôèóæ çìíô ÓëÜ Íô ¼ì¤Ùìèçô vëìíù¯ âüçÖh ÐöÖìú ™íú
äìæìÜì èóíú ÍÈ «*Çâ v¼ èûxH «*ôè· çë tøÐÞ ÌæãÛû ôëÜ¯ Íô Ìèæû÷Þæéú âãèkë Ììæí`ó çìë vóð âæ
øïËÞ ðÜ¯ v¼Èèóæ v¼ «*Çâ èæíäë Ì¬Qí? ëë ¼+ìèåë øèë÷ú vøÜ_
“«*Çâ Ììâìë äéûíæ ÍÈ ûìÈÐ û×ë øíë
û¼¬Qô
? ìÜ Íí¼í× vâìë Ùíë¯
äìæìÜì èóíú v÷íú ÌìôìÐ-øìíæ
Ììæí`ó Ììä áíË áíË väíù ÅÒí× «*ìíË
Ììèâ æìëé• Ììèâ âðéú¼é
Ììâìë ¼ãíë ¼ãë vûþíÓí× väÖìÁt¬ì‰ ûéËìú èæ°ìèûðéæ ÐÐé¯”
óéÙÞôìíÜë Ì¼ãòçì ûÓïèåë v÷ìíÔë ¼ìâíæ vÇíô ¼¤t¬›ìíëë ä§çì ß ÌÛÖìí¼ë øóÞìIèÜ ¼íë èùíú çìíô
vöâæ èóûÖóüè,%ë ÌèÓôìëé ôíë çhíÜí×¯ v¼ ûãÄíç øìëí×• û¼¬Q? ôìÜ ûìÈÐ û×ë ÓíëÈ çìë âíæë
ÌìèÂæìú vóìÜì Üìèùíúè×Ü_ÌìðUìæ äìèæíúè×Ü äíÜ-òíÜ ¼ûÞr¯ èô¬Q; v¼ çìíç ¼ì§ì vóúèæ¯ Ìì¼íÜ
ùüðôíâÞ ¼óìûÖ¬t¬? ûÓïèåë øíá äìæìÈ ¼@¬ûc ðúèæ• ôÔæ û¬¼¬Q? ôìÜ ÍíÜì Ììë vùíÜì¯ Ììä v¼ ÅøÜèBo
ôëí×• û¼¬Q? ðúíçì Íí¼ çìë âíæ ¼ì§ì äìùìíçì¯ èô¬Q; ¼í÷çæ Ûìíû v¼ôÇì v¼ ûãÄíç ÷ìÈíçì æì•
¼aoÖìíûÜìú çìë t¬ìH âé Ìì¼ç Ììèø¼ vÇíô• çìëøë øì§ìú vöç øìÐì vÔÜíç¯ v¼èóíæë v¼È ûè˜ç
äéûíæë ôÇì Ììä ¼ð¼ì âíæ øí§ öìíE× áèËô ûÖìôhÜçìú¯
âüçÖh ë âãíÔìâãèÔ óþìè§íú Ììä ûÓïèå ûìÈÐ û×ë øë çìë äéûíæ û¼¬Q? Íí¼í× çì ÌæãÛû ôëí×¯ û¬t¬ç ;
Ìì¼ˆ‰ âüçÖh çìë äéûíæ è÷ë¬Qæ? âãèk ß t¬ìH Óéæçìë «*çéô ðíú vóÔì èóÜ¯ âëË çìë ôìí× Ììä øëâ
è«*úçâ• v¼È çìíô Ììä ûì¼ë Ùíë ÌìðUìæ äìèæíúí×• çìíô Ìâüçëí¼ë ¼aoìæ vóíû ûíÜ_
“Íçèóíæ «*Çâ vöæ ûìíä
èûíúë ûþìèÐ èûxH-ÌìôìÐ âìíÄ¯
çhE× ûìÈÐ û×ë Ììâìë Ùíëë vôìíËë ÓïÜìú øí§ öìô¯
âëË-ûì¼ëÙíë Ììâìú vö èóíúí× õìô
Pìíë Ììâìë «*ìÇéÞ v¼ vö• æú v¼ vôûÜ «*Û_ h
vðÜì Ììâìú ôëíû æì v¼ ôÛh¯”
ûaoæ âìæã»íô äéûíæë «*ôç · Ììæ`óâú t¬ëH íC øë ÅøÜèBo vóú æì¯ äéûíæ çìÈ «*íúìäæ ðú âãèkë• v¼È
âãèkÈ âìæã»íô ûüðÁ èûíxH ×è§íú äéûíæë ¼ìÇÞôçì Ììæúæ ôíë¯ âüçÖh v¼È Ìæ¬Q? âãèkë óïç¯ v¼ ™Óã
äéûíæë ûaoæíôÈ ÛìíÂ æì• ¼â†Œ äéûíæë ûºo Ìûòìíô vÛíÂ âãèkë Ììæ`ó Íû¤ æçhæ äéûíæë Ììt¬ìH ó
Ììíæ¯ âüçÖh ôìëß ßøë «*Û&h ôíë æì• v¼ ÛìíÜìíûí¼ ¼ôÜíô †ŒðË ôíë• ôìëgë «*èç çìë vôìíæì
ÌûíðÜì væÈ¯ v¼È Ì¬Qö? ìÞ âé• âìæãí»ë âìíÄ vö ¼ãÓìë¼ Ììí× çìíôÈ «*ìÇÞæì ôíë v¼¯ ûÓïèåë âìíÄ vö
¼ãÓìë¼ Ììí× çìíôÈ v¼ «*ìÇÞæì ôíëí×¯ çìë v¼È v÷íú vóÔìë ÌìíÜìíô ûÓïèå æçhæ ôíë Ììøæìíô
Ììèû,¬›ìë ôëÜ Íû¤ ûíÜ ÅÒÜ_
150
“âÓãë Ûhûæ• âÓãë Ììèâ æìëé•
âÓãë âëË• ßíùì Ììâìë Ìæ¬Q? èÛÔìëé¯
óìß• ÔãíÜ óìß Pìë•
ûÖÇÞ ûìÈÐ û×ë ðíç øìë ôíë óìß ôìíÜë øìëìûìë”¯
ÍÈÛìíû v¼ çìë ûÖÇÞ ûìÈÐ û×íëë äéûæ vÇíô âãèk ôìâæì ôíëí×¯ Ììë v¼È âãèkë óïç ðíú Íí¼í×
âüçÖh ¯
1¯ “âãèk” ôèûçìèå “øÜìçôì” ôìíûÖë «*èçèæèÓ òìæéú ôèûçì_ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
2¯ “âãèk” ôèûçìú ôìë âãèkë ôÇì ûÜì ðíúí×À v¼È âãèkë t¬ëH øC èå øèët]hå ôëgæ¯
3¯ “âãèk” ôèûçìèå ûÖÇÞ æìëé äéûíæë Íô ôëgË ëìèùËé”_¼âìíÜì÷íôë â¬Qí? ûÖë öìÇìÇÞÖ èæËÞú ôëgæ¯
7¿10 çíøìÛà
“øïëûé”ë Íô Ì¼ìâìæÖ ôèûçì “çíøìÛà”¯ “øïëûé” ëûé\æìíÇë øèëËç øíûÞë ôìûÖ¯ ÍÈ øíûÞ ôèû
âìèåâìíúë «*èç• ç·Ë-çëgÜçìë «*èç äÜ-ðìßúìë «*èç ùÛéë Ûìíû Ìì¼k ðíúí×æ¯ äéûæ-¼ìúìíÿ vøþîè×íú
ôèû Íôûìë çþìë vØíÜ Ìì¼ì äéûíæë «*èç• ÍÈ øüèÇûéë v¼î`óíöÞë «*èç• Ììçhë ðíúí×æ• Íû¤ óãÜÛ Þ v¼È
t‡üèçIèÜíô ûãíô Ìþìôí§ ëìÔíç ÷ìÈí×æ¯ äéûíæë ÍÈ vÐ»íûÜìú Íí¼ ôèû “ôìˆ‰ì-ðìè¼ë-ùàì-öâãæìú”
Ûì¼íç v÷íúí×æ¯ èûóìíúë ôëgË ëìèùËé Ó[èæç ðíç ™ëg ôíëí×• æçhæ ôíë äéûæ-ÅøíÛìù ôëíûæ v¼
¼@¬ìc ûæìß væÈ¯ øëøìíëë õìô Íí¼í×• èô¬Q; Íôäæ vëìâìè`åô ÌæãÛè— ç «*ûË ôèûë øíá øüèÇûéë ¼íà
¼û ¼@øôÞ è×ˆ‰ ôëì ¼@¬ûc æú¯ ûë¤ ÓëèË vÇíô èûóìíúë øïíûÞ ôèû Ììûìë æçhæ ôíë çìë ¼íà ¼@øôÞ ¼ïír
ûþìÓì ø§íç ÷ìæ_ÍÈ âïÜ ÛìûèåÈ “øïëûé” ôìíûÖ Óëì øí§í×¯ è÷ëçìëgíËÖë øïäìèë ôèû çìÈ vöîûíæë v¼È
v¼î`óöÞâú èóæIèÜ èØíë øìûìë äæÖ âðìôìíÜë ôìí× Ììíûóæ äìèæíúí×æ “çíøìÛà” ôèûçìú¯
“øïëûé”ë “çíøìÛà” ôèûçìú ûüºo ôèû ëûé\æìÇ ôìèÜóìí¼ë “ôhâìë ¼@¬ûc ” t‡ëíË vëíÔ Åøèòç ðíç
v÷íúí×æ v«*â-v¼î`óíöÞë Ìâëìûçéíç¯ v«*â ðÜ âüçÖh Jú• ôìâæìë Ìè†‰ùÛÞ ûèð¥«*ôìÐ øëìÛ—ç ðú çìë
ôìí×¯ ôèûë ôìäÈ vçì è÷ëû¼¬Q•? è÷ë vöîûíæë ÜéÜìíô ÌûÖìðç ëìÔì¯ vöîûíæë Ììæí`óë ¼ãÓìøìr
ôÔíæìÈ èëk ðíç øìíë æì¯ v¼È è÷ë¬Qæ? ÌÇ÷ èût‡üç vöîûíæë èóæIèÜë äæÖ ôèû ôìíÜë ÌÓéxHë âðìíóû
¼ûÞíÛìÜì• ¼ûÞçÖìùé ¼ˆ‰Öì¼éë ÐëËìøˆ‰ ðíúí×æ¯ ôèû «*x‰ ôíëí×æ• çìë vöîûæ “vûóæì ëí¼ ÅE×Ü” “èóæIèÜ
èô èçèæ ÛhíÜ vùí×æÀ ôèû çþìë äéûíæë ¼íà ¼íà «*ôè· çë âíÓÖß vóíÔí×æ èô¤™ô âJëéë Äíë
ø§ìíô¯ “vt¬EH ×ì÷ìëé ðìßúìë vÔÜìú” “ÌìèxHíæë ÐéËÞ™q vâíÙë âç” v¼È äUÜ¬Q? vöîûæt‡üèç èô Ì¬Qè? ðÞç
ðíúí×À ÌÇ÷ Íôèóæ ôèûë ÍÈ Å!ìâ vöîûíæë èóæIèÜ çþìë ëgá• èëk• ¼ˆ‰Öì¼éíûÐíô óïë ôíë çþìíô
ÌøïûÞ v¼î`óöÞ ¼ìíä ¼ìèäíú èóíúè×Ü¯ vÛìÜìæìíÇë õ@¬ëH -g èÐáì vôí§ èæíú ðìíç çhíÜ èóíúè×Ü âè`óëì•
ûþìèÐ Íû¤ çìë èÛáì:ìë øïËÞ ôíë èóíúè×Ü û¼í¬Që? ùéç-ëí¼¯
vÛìÜìæìÇ-èÐíûë çø¼Öìú ™,¬›çì ß èëkçì v¼èóæ vôìÇìú vÛí¼ vùÜ ÐïíæÖ• çþìë ÓÖìíæë èæùïÆ Ììæ`ó
âQŸèå ûìÈíë Íí¼ ÓëèËíô øã,ø ¼@¬ìc íë Íû¤ æû èôÐÜíú øïËÞ ôëÜ¯ û¼í¬Që? ÌìèûÛÞìíû ¼ˆ‰Öìí¼ë ðÜ
Ìû¼ìæ¯ vÛìÜìæìÇ Ììøæ Ì¬Qí? ë ÍÈ v¼î`óíöÞë ¼aoìæ vøíú Ììæí`ó ÌÓéë ðíú “èûíxHë áhÓìë” “¼ãÓìë
151
øìrèå” øìæ ôëíÜæ¯ ™ëg ðÜ âíðxHíëë Å!ìâ æüçÖ¯ v¼È ÌøïûÞ æüíçÖë æû æû ëCø ß æû æû v¼î`óíöÞë
ÜéÜì vóíÔ ôèû ÌìKðìëì ðíú v¼È æüíçÖë ×í`ó ß çìíÜ ôèû ôç ùìæ ë÷æì ôëíÜæ¯ èô¬Q; Ììä v¼È ¼ãÓìë
øìæøìr èô áÖìøìë çì„û æüíçÖ ÷—ËèÞ û÷—ËÞ ðíú vùÜÀ ôèûë v¼È vöîûíæë ÅE×Ü èóæIèÜ èô “èæ¥t¬H
ôìÜÊûÐìÔéë èæ¥xHìí¼” èëkçìë vûóæìú @¬ìX æ ðíú vùÜÀ ôèûë èûxHì¼ v¼È èóæIèÜ ôÔíæìÈ èæ¥íÐ» ðíú
öìúèæ¯ âíðxHë v¼È ÷˜Ü Ììæí`óìE×Ü èóæIèÜíô èæíäë âíÓÖ ¼¤íùìøíæ vëíÔí×æ• v¼È Å!ìâ ß «*ì÷höíÞ ô
çø¼Öìë Pìëì Ðì¬Q? ôíë vëíÔ ÜéÜìE×íÜ v¼íäí×æ¯ ôèû èæèfç äìíææ• ÍÈ çø¼Öìë èæ¬t¬B ? ç
o ì ÛìÂíû•
Ììûìë vöîûíæë èóæIíÜì èØíë Ìì¼íû_
“äìèæ äìèæ• Í çø¼Öì óéÙÞëìèr ôèëí× ¼aoìæ
÷˜íÜë æüçÖh ít¬ìŒ íç Ììøæ ÅˆŠ+ Ìû¼ìæ
óãë¬Q? ÅGXìí¼¯
û`óé vöîûíæë èóæ
Ììûìë ÐübÜðéæ
ûìíë ûìíë ûìèðèëíû ûÖ†Œ vûíù ÅE÷ ôíÜìE×ìí¼¯”
ôèû ôëíûæ âíðxHíëë çø¼ÖìÛà¯ çþìë «*Óìæ ôìäÈ ðÜ èëkçì ß ™,¬›çìíô óïë ôíë æçhæ ëCø• ë¼ ß
v¼î`óöÞ ¼üè,% ôëì• Ììæí`óë Å!ìâ «*ûìíð äéûæíô «Xìèûç ôëì• vûóæìë ¼àéíç ÓëèËíô Ììæí`ó èÐðèëç
ôëì_
“çíøìÛà óïç Ììèâ âíðí\ë• vð ëg° ¼ˆ‰Öì¼é
t¬íH ùÞë ÷¹ì¬Q? Ììèâ¯ Ììèâ ôèû öãíù öãíù Ììè¼
çû çíøìûíæ¯”
ûìÈíëë ÍÈ èëkçì ß ™,¬›çì vÛìÜì âíðxHíëë ×‚íûÐ/ ôèû ¼ˆ‰Öì¼éë ×Üæì ûãÄìíç vøíëí×æ¯ èçèæ
èûíE×íóë óã¥Ôóìíð Åâìíô ôþìèóíú èâÜíæë Ììæ`óíô èæèû§ ß çéûu ôëìë äæÖ ÍÈ ×Ü ÌûÜ@¬æH
ôíëè×íÜæ¯ çþìë è«*úì-èâÜíæë èûè÷r ×èû Íþíôí×æ ôèû¯ èçèæ èâÜíæë øëâÜí†‰ xŠÐìæ-¾ûëìùéë vûÐ
øèëûçÞæ ôíë çþìíô øã,øâìíÜÖ• øªûít¬Ÿ ¼èyç ôíëí×æ¯ ôèû è÷ë-çëgË• vöîûíæë ¼@¬ìc íë• çþìë èæçÖ
ÌèÓôìë• ÓëèËë v¼î`óöÞ-âìÓãíöÞë è÷ë¬Qæ? Åøì¼ô¯
“çíøìÛà” ôèûçìèå èûíxX»Ë ôëíÜ çìë âïÜÛìíûë èÛçë vÇíô èçæèå Åøìóìíæë ¼ìáìÁ vâíÜ_
1¯ äéûæ ¼ìúìíÿ Åøæéç ôèûë Íçèóæôìë ÓëèËë ëCø-ë¼-ùaotøÐÞìKô ÅøÜèBo• âìæûäéûíæë v«*â-
v¼î`óöÞ-âìÓãíöÞë çéûu ÌæãÛè— ç áéúâìæ ðíú øí§í×• ôèûë Íçèóæôìë ôìûÖë÷æìß è¬t¬è? âç ðíú Íí¼í×¯ èô¬Q;
ôèû vçì è÷ëçëgË• çþìë ÅÁ¼ìð vçì vÐ» ðûìë æú¯ çìÈ vöîûæíûíù «*èçèVç ðûìë v÷,%ì ôíëí×æ¯ ÌìíÜì÷Ö
ôèûçìèå ôèûë v¼È ¼â¼Öì ¼âìÓìíæë v÷,%ì_Ììøæìë-ôèû-¼+ìíô øãæäÞìùëíËë «*úì¼¯
2¯ ôèû çþìë ÍÈ âïÜ Ûìûèåíô «*ôìÐ ôëìë äæÖ ôìèÜóìí¼ë “ôhâìë¼@¬ûc ”-Íë èÐíûë çíøìÛíàë
èû»úèåíô Íôèå ëCøíôë âìÓÖíâ vóèÔíúí×æ¯ ôìèÜóìí¼ë èÐû ôGFæìë ¼íà æåëìä èÐíûë ôGFæì èâèx*ç
ðíú Ììí×¯ æåëìä èûxHëàâí˜ æüçÖëç_çþìë Íô øóøìíç Ó[¤¼• ÌæÖ øóíáíø ¼üè,%¯ çþìë ôìäÈ ðíE×
Ó[¤¼-¼üè,%-ÐïæÖçì-ÑxHöÞ èæíú ÜéÜì ôëì¯ ôèûë èûíxHxíH ëë ÍÈ æåëìäâïèçÞ_ÜéÜìëí¼ â+ ðíú Íôûìë
ÛìÂí×æ ß Íôûìë ù§í×æ¯
152
3¯ èûxH «*ôè· çë âíÓÖ «*ìË«*ûìíðë Íôåì ÜéÜì ÷Üí×_v¼Ôìíæß vöæ Íôåì æüíçÖë ÌìûçÞ¯ Óï¼ë û¼æ
¾ûÐìíÔë øíë Ììí¼ ¼äÜ-ÐÖìâÜ vâÙâìÜì û»ÞË/ ¼ˆ‰Öì¼é ¾ûÐìíÔë ¼íà ÐÖìâÜé è«*úì û»Þìë èâÜæ ¼ìèÓç
ðú¯ çìëøë vâÙâãk ÌìôìíÐ Ðëíçë v¼ìæìèÜ ÌìíÜìë t¬« H •‰ v¼È t¬« H ‰ èûÜéæ ðú vðâí¬Që? Óï¼ë vÙìâåìë
Ìì§ìíÜ• øèëíÐí» Ðéíçë Å+ë-¼âéëíË äéËÞ øìçìë xŠÐìæ ÐöÖì_Ììûìë û¼í¬Që? æçhæ èðíGXìÜ• ùìí× ùìí×
æûørøãí,øë ¼@¬ìc ë¯
v÷î!èå ¬t¬û? íô èûæÖ¬t¬? “çíøìÛà” ôèûçìë Ûìûû¬t¬; èûíxX»Ë ôíë vö èçæèå Åøìóìíæë ¼ìáìÁ èâÜÜ• çþìë
è«*ú vøîëìèËô ôìèðèæ ‘øìûÞçé-øëíâxHë’ ÌûÜ@¬íH æ ëûé\æìÇ v¼È ¼â¬t¬? Åøìóìíæë «*íx‰ì+íëë âìÓÖíâ
ÍâæÛìíû èûæÖì¼ ôíëí×æ vö• ôèû• èöèæ âïÜç t¬,Œ %ì èçèæ Íô¼âú øèëËç ðíÜæ èûxHt¬,Œ %ìë ¼üè,% ¼ð÷íë¯
™Óã ¼üè,% ¼ð÷ë ææ• òèûëçìë âíÓÖ «*ìË ¼˜ìëé¯ vÛìÜì âíðxHëíô èçèæ ¼äìù ôíëæ• øèëËç ôíëæ
t¬,Œ %ìíç¯ ôèû v¼È âíðí\ë óïç• èöèæ Åóì¼éæíô ôíëæ äéûæëè¼ô• òèûëçìë âíÓÖ ¼˜ìë ôíëæ «*ìË¯ ôèû
ëûé\æìÇ çþìë Ì¬Që? äéûíæë ÍÈ ÅøÜèBoíô ÅyUÜ ûìËé âïèçÞ èóíúí×æ vøîëìèËô ôìèðèæë Ììx*íú¯
“vöîûæ vûóæìëí¼ ÅE×Ü Ììâìë èóæIèÜ”¿¿¿vð vÛìÜì ¼ˆ‰Öì¼é”_«*Çâ ¬t¬û? íôë ÍÈ «*Çâ èçæèå ÷ëíË
Íôåì tø,% «*x‰ Å(ìøæ ôíëí×æ ôèû¯ «*xè‰ å ôèû ôíëí×æ v¼È “vÛìÜì ¼ˆ‰Öì¼é”íô öþìë vôìøìæíÜ óDo
ðíúè×íÜæ ôìâíóû âóæ¯ ÍÈ èäÚì¼ìÈ Ììûìë Ó[èæç ðÜ ¬t¬û? íôë èPçéú Ûìíù¯ ¾÷írë Ìû¼ìíæë ¼íà
¼íà v¼È èóæIèÜ èô vÛí¼ vùÜ Ìô—Ü øìÇìíëÀ ¾÷r âìíæ vÐ» û¼¬Q¯? û¼¬Q? vöîûíæë ôìÜ• v¼È
vöîûæíôÈ vçì ôèû øãæëìú èØíë vøíç ÷ìÈí×æ Ììøæ äéûíæ¯
çíøìÛíàë èPçéú vÇíô ø˜â ¬t¬û? íô Ììí× ôéÛìíû Íôèóæ û¼í¬Që? ûæÖì vt¬ìŒ íç ¼ˆ‰Öìí¼ë ðíúè×Ü
Ìû¼ìæ¯ çíøìÛíàë «*Çâ ¬t¬û? íô ôèû âíðxHëíô ûíÜí×æ “vÛìÜì ¼ˆ‰Öì¼é”¯ “øïëûé”ë øïûûÞ çéÞ ôìíûÖë æìâ
“èÐ™ vÛìÜìæìÇ”¯ ôèû “èÐ™ vÛìÜìæìíÇ”ë èÐ™ ðíç v÷íúí×æ¯ èÐ™ vÛìÜìæìíÇë ÌûÖûðèç èóæIèÜ
vôíåí× ôìûÖíÜìô vÇíô Ìíæô óïíë¯ ûÜì ûìTÜÖ èÐ™ vÛìÜìæìÇ Íû¤ çìë ¼ð÷ë ûú¥ÓíâÞ æú• âíæìÓíâÞ
èÐ™¯ ÍÈ èÐ™ë äùÁ ôìä vÛìÜìíæìë äùÁ• vÔÜìë äùÁ¯ ÍÈ vÔÜìë äùÁÈ vöîûíæë vöìíù ðú v«*íâë
äùÁ¯ Ììë ÍÈ v«*íâë ¼ïírÈ ôèû-èÐí»Öë ¼íà çþìë v«*ââú vóûçìë ¼ìäãöÖ Ùíå¯ èPçéú ¬t¬û? íôë
Ìè¬Qâ? Ûìíù ¼ã`óë vûíÐ ¼ˆ‰Öì¼éë ëCøì¬Që? ¼@¬ûc ðíúí× û¼í¬Që? “ÅˆŠìóæ ëí¼”¯ äú ðíúí× Îçhëìä û¼í¬Që? ¯
ôìèÜóìí¼ë “ôhâìë ¼@¬ûc âd”-Íë ÑèçðÖ ÍÔìíæ ëûé\æìÇ †ŒðË ôíëí×æ¯ Åâìí«*íâÈ ôìèÜóìí¼ë âíðxHíëë
æûæû ÑxHíöÞë «*ôìÐ¯ ø˜â ¬t¬û? íô ¼ˆ‰Öì¼éë ÍÈ ëCøì¬Që? ôèûë óüè,%íç ÌøëCø âèðâìú âè„ç¯ ôèûçìë
»V ß ¼:â ¬t¬û? íô ôèûë ¼¤ÐìúìKô èäÚì¼ì Íû¤ çìë ¼óÇÞô Å+ë¯ »V ¬t¬û? íôë ™ëgíç è×Ü
«*x_ ‰ “v¼èóíæë øìæ øìr• Ììä çìë Ùã÷ìíÜ øïËç Þ ìÀ” ¼:â ¬t¬û? ô ™ëg ðÜ ÍÈ vÙì»Ëì èóíú_“æíð æíð
Ììí× çìëì”¯ ÍÈ ÓÖìæ ¼ˆ‰Öì¼éë ÓÖìæ• èæ¥Ðíjë æìíâ ¼¤íùìøíæ ¼¤ðëË• Ììûìë ¼@¬ëH Ëß ûíå¯ ôìèÜóìí¼ë
“ôhâìë ¼@¬íc û”ë çø¼Öì v«*íâëÈ çø¼Öì¯ ÍÈ v«*íâë Óuûg âQŸ ðÜ “æìèðíë• æìèðíë”¯
Ì,%â ¬t¬û? ô ™ëg ðíúí× Íôèå ÌèÛæû ëCøôíGFë Ììx*íú¯ ôèûçìèåë èPçéúìíÓÞë ™ëg ðíúí× ÍÔìæ
vÇíôÈ¯ ôìíÜë ÌÓéxHë ðíúí×æ “ôìíÜë ëìÔìÜ”¯ ÍÈ ëCøôíGFë «*Çâ ¼aoìæ vâíÜ “ùéèçâìíÜÖ”ë 103
¼¤ÔÖô ùìíæ¯ v¼Ôìæôìë ëìÔìÜ ÌìíÜìë ëìÔìÜ¯ “çíøìÛà” ôèûçìë ëìÔìë “ôìíÜë ëìÔìÜ”¯ èçèæ èÐÂì
ûìèäíú vÓËãíô vùìíV èØèëíú Ììíææ¯ Ì,%â ¬t¬û? íôë èPçéúÛìíù Ììí× öãùìí¬Që? ôÇì• ÍÈ öãùì¬Q? ûì ôGFì¬Q?
ë÷æì ôíë ¼üè,%ë Û—èâôì¯ Ì,%â ¬t¬û? íô Ðì¬Q? ðíú Ìì¼ì âãðç ï IÞ èÜë øë æûâ ¬t¬û? íô ðíúí× ÷˜íÜë
ûæÖìít¬ìŒ ç¯ ÷˜íÜë æüçÖít¬ìŒ çíôÈ ôèû ÷çhÇÞ ¬t¬û? íô ûíÜí×æ “û¼í¬Që? ûæÖìít¬ìŒ ç”¯ û¼í¬Që? ûæÖìít¬ìŒ íçÈ
153
çø¼Öìë Ìû¼ìæ¯ ÍÈ çíøìÛíàë ØíÜ vöîûíæëÈ øãæëgyéûæ¯ ÍÈ vöîûæ ÐìxHç vöîûæ• v¼ ûúí¼ë äìíæ
ûè`ó æú¯ óÐâ ¬t¬û? ô vÇíô Åâì âíðxHíëë è÷ë øãëìçæ èûëðÜéÜìë ¼íà ôèûë ÍôìKçì Ùíåí×¯ Í
ÍôìKçì ôèûë ûÖèk¼+ìë æú• ôèû ¼+ìë ÍôìKçì¯ ÍôìóÐ ¬t¬û? íô ûG›ÜÓìëé ¾ûëìùéë çø¼Öìíô ûíÜí×æ
“×Üæì”/ ûíÜí×æ çø¼Öìë “×‚ëË vûíÐ” èçèæ ¼ã`óíëë ðìíç Íôì¬Q? øëìÛû ôìâæì ôíëí×æ¯ çíøìÛíàë
ôèû çø¼ÖìÛíàë øë èâÜíæë èûè÷r ×èû vóíÔ “ûéËì öíQŸ ûìèäíúè×íÜæ ¾Ûëûé”¯ çíøìÛíàë vÐí»
ôèûè÷í+ vÐìæì vùÜ û¤ÐéÓ[èæ¯ ûÜì ûìTÜÖ û¤ÐéÓ[èæíç v«*íâëÈ äúÓ[èæ vÙìè»ç ðÜ¯
û¬t¬ç
; v÷ìí!ìèå èûæÖ¬t¬? “çíøìÛà” ôèûçìú ëûé\æìÇ û`óæì ôëíÜæ vöîûæíô¯ vöîûíæë Íô èøíÒ
vÛìù• ÌæÖèøíÒ çÖìù¯ ¼ˆ‰Öì¼ðéæ vÛìù âíðxHíëë ç·çéú æúíæë ûèÿíç óDo¯ “çíøìÛà” ôèûçìú Ììí×
âüçÖh Jú v«*íâë ëCø• vö-v«*â-Ût‡ Ìøâìæ ÐöÖì çÖìù ôíë èûxHâú ×è§íú øí§í× è÷ë¬Qæ? ¼çÖëCíø¯
¾ÐûôìèÜóìí¼ë øpìæã¼ìëé ëûé\æìÇ ÍÈ ôèûçìú ¾Ðûí«*âìóíÐÞë ëCø è÷rìèúç ôíëí×æ¯
1¯ “çíøìÛà” ôèûçìú ëCøíôë Ìì§ìíÜ vö äéûæ ¼çÖ vÙìè»ç ðíúí× çì ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
2¯ “çíøìÛà” ôèûçìú ¾Ðû ôìèÜóìí¼ë ÌìóÐÞ †ŒðË ôíë ôéÛìíû ëûé\æìÇ «*ôè· çíô v«*íâë
äúÓ[èæ vÙìè»ç ðíç ™æíÜæ çì vóÔìæ¯
3¯ “çíøìÛà” ôèûçìèåë ââÞìÇÞ ÅódÙìåæ ôëgæ¯
7¿11 ¼ûÜì
“âTúì” ôìíûÖë Íôèå èûÔÖìç ôèûçì “¼ûÜì”¯ “âTúì” âïÜç v«*íâë ôìûÖ¯ çíû ÍÔìíæ ôèû v«*âíô
Íô âðéú¼é ÐèkëCíø ÌæãÛû ôíëí×æ¯ æìëéë ûÖèkt¬ìH çQŸÖ èæíú ëûé\æìÇ ûëìûëÈ Ûìèûç è×íÜæ¯ 1928
¼ìíÜ “âTúìë” “¼ûÜì” ôèûçìèå öÔæ ôèû vÜíÔæ çÔæ “èûè÷rì” øèrôìú “vöìùìíöìù” ÅøæÖì¼èå
ÓìëìûìèðôÛìíû «*ôìèÐç ðíE× Íû¤ “vÐí»ë ôèûçìë” «*ôìÐ ™ëg ðíúí×¯ vâìåôÇì ôèûçìú• ÅøæÖìí¼•
«*ûíao• æìëé ûÖèk& ß t¬ìH Óéæçì vÙì»Ëìë ôìÜ Íåì¯ Íë óã”û×ë Ììíù 1926-Í ëûé\æìÇ æëßíú qâË
ôíëæ¯ “âTúì” ë÷æìë èô×ã Ììíù ß øíë ëûé\ ¼ìèðíçÖ æìëéë v«*â• âæã»Ö& ß ûÖèkí&ë «*÷ìë æìæì Ûìíû
™ëg ðíúè×Ü¯ “¼ûÜì” ôèûçìú çìëÈ «*ôìÐ ÜáÖ ôëì vùÜ¯ “è÷rìàóì”ú Ììøæ t¬ëH íC ø Ålcìè¼çì
è÷rìàóìíô ûÜíç ™íæè×Üìâ “Ììèâ è÷rìàóì¯ vóûé æèð• æèð ÌìÈâ ¼ìâìæÖ ëâËé”¯ èÒô ÍÈ ôÇìÈ ûÜíç
™Üæìâ “øÜìçôì”ú_“Ììèâ æìëé Ììèâ âðéú¼é”¯ ÍÈ ûìËéÈ vÙìè»ç ðíúè×Ü 1308-Í “æ,%æé§” Íû¤
1321 vÜÔì “t¬éŸ ë ør” ùíGF¯ “øúÜì æ@¬íH ë”ë ÌèæÜì èô¤ûì “ÜÖìûíëåèë” ùíGFë v¼ìèðæéë ôÇìß ÍÈ «*¼íà
t‡ëËéú¯ “t¬éŸ ë ør” ùíGF âüËìÜ çìë t¬ìH âéíô vö ør èÜíÔè×Ü çì ™Óã t¬ìH âéíô vÜÔì æú• ¼â†Œ øãë»g
¼âìíäë ôìí× vÜÔì æìëéë ÌèÛíöìù ør¯ Ìæãëø C âæã»Öí&ë øïËÞ ÌèÓôìë èæíú ¼ôÜ æìëéë øá èæíú
vÜÔì Íô âìæûéë óü: èäÚì¼ì Ó[èæç ðíúí× “¼ûÜì”ë ÍÈ ×r ôúèåíç_
æìëéíô Ììøæ ÛìùÖ äú ôèëûìë
vôæ æìèð èóíû ÌèÓôìë
vð èûÓìçìÀ
154
ôèûçìèåë ¼ï÷æì ðíúí× ÍÈ «*xè‰ ÷íÿë ¼ìðìíöÖ¯ ÍÈ èäÚì¼ì ¼ûÜìë ðíú t¬úH ¤ ôèû Å(ìøæ ôíëí×æ
¼âìíä æìëé äìèçë «*ôç · âïÜÖ èæëCøËíô vô\ ôíë¯ ÅèæÐ Ðçíô æìëé è×Ü èÐáìë ÌìíÜì ûè˜çì æìæì
¼ìâìèäô «*Çìë èÐôìë¯ èô¬Q; èûÐ Ðçíô æìëé èÐáìë ÌìíÜìô«*ì:ì Íû¤ ¼âìíäë æìæì ¼¤t¬›ìë vÇíô âãk¯
ÍÈ ¼âú vÇíôÈ æìëéë ûÖèkí&ë t]hëË Ùåíç Çìíô¯ “¼ûÜì”ú v¼È æìëé ûÖèkí&ë ûèÜV ô.t¬ëH vÐìæì
vùÜ¯ Í æìëé Ììë ¾óíûë Ûë¼ìú ÐïíæÖë øìíæ v÷íú Çìíô æì¯ Ììøæ ¼ìÇÞôçì v¼ Ììøèæ Ôãíþ ä væú¯
Ì¬Q¥? øãíëë èæèf¬Q? Ììx*ú v×í§ v¼ t¬úH ¤ ÌèÛöìíæ vûë ðú¯ «*ìËíô øË ôíë óãùíÞ âë ¼ìÓæì ôëíç•
óãùâÞ íô äú ôëíç ÷ìú v¼¯
øãë»g Ðìè¼ç ¼âìíä æìëéë Íôâìr øèë÷ú ûÓï èðí¼íû Íû¤ ¼¬Qì? íæë äææé ðßúìë âíÓÖÈ çìë
äéûíæë ÷ëâ ¼ìÇÞôçì¯ èô¬Q; “¼ûÜì”ë æìëé ÍÈ äéûæíô t¬éH ôìë ôëíç ûìÓÖ æú¯ v¼ «*ÇíâÈ äìèæíú
èóíúí× ûÓïíûíÐ èôèWæé ûìèäíú ûì¼ëôíá «*íûÐ ôëíû æì¯ ôìëË• çìë óü: vÙì»Ëì_“vö æìëé èæûÞìô
¾ÓíöÞ è÷ë ââÞûÖÇì/èæÐéÇ æúæäíÜ ôëíë øìÜæ/èóûìíÜìô vÕíô ëìíÔ @¬ìX æ ðìè¼ çíÜ/ÌìäˆŠ èûÓûì• Ììèâ
v¼ ëâËé æèð”¯ ÌìKäì†Œçì ÍÈ æìëé øãëíg »ë v«*íâë ûéíöÞ ûéöÞûçéÞ ðíú çìë ô.Ü†‰ì ðíç ÷ìú¯ ¼ûÜì æìëé
èûxHì¼ ôíë ûéíëë ¼íà çìë èâÜíæë èóæ Íôèóæ Ìì¼íûÈ¯ çíû v¼ èâÜíæë Ü†‰ ðúíçì vùìÓïÜéë @¬ìX æ
ÌìíÜìíç æú• ûéöÞûìæ v«*íâë Ôëóéè:ë ôÇì v«*èâôíô v¼ vôìíæìÛìíûÈ ÛhÜíç vóíû æì¯ çìë Í ôèÒæ
ÐøÇ çìíô äìèæíú èóíç ðíû¯ çìÈ æ@¬‰ óéæçì çìë vöìùÖ Ìì÷ëË æú_çì ¼@‡ìíæë vöìùÖß æú¯ Ììä
vÇíô ¼ûÜì çìÈ Üyìë óãûÜ Þ çìíô óïíë ¼èëíú ûèÜV ÌìK«*çÖíú «*çÖúé ðíç ÷ìú¯
ûéöÞûìæ v«*èâô ß ûéöÞûçéÞ v«*èâôìë èâÜíæë òìæ-ôìÜèåß Ì¼ìÓìëË¯ çìíóë ¼ìáìÁ ûì¼ë Ùíë
èæèf¬Q? èæëìÜìú ûí¼ ðíû æì• ðíû Ä¦ìáhB•o ¼¤Ùìçâú ¼¤¼ìë çéíë• Í èâÜíæ ¼ìæìÈ ûìäíû æì• ¼âãí°ë
çëíàë ùäÞæÈ èûäíúë Ó[èæíç çìíóë èâÜíæë ¼ãë ðíú ëèæç ðíû¯ v¼È ûéë ûë ûÓïë èâÜæ ùìÇì
÷ìèëèóíô Ó[èæç ðíû¯ ¼ûÜì æìëéë âìÇìú Çìôíû æì ÌûI.æ• çìë ôí. ÅE÷ìèëç ðíû_“âüçÖh ë âãíÔ
óþì§ìíú äìèæû çhèâ Ìì× Ììèâ Ììè×¯” ¼âãí°ë øìèÔë öìæìú öÔæ øèfâ èóíôë ðìßúì T¤ôìë çhÜíû çÔæ
çìëì çìíóë öìrì øíÇë èóÐì Ôãíþ ä øìíû¯
ôèûçìë ¼ûÞíÐ» ¬t¬û? íô ¼ûÜì æìëé øãæëìú ÛìùÖèûÓìçìíô ¼í@¬ìH Óæ ôíë Ììøæìë âíÓÖ Ðèkë äìùëË
ôìâæì ôíëí×• «*ìÇÞæì äìèæíúí× «*íúìäíæ v¼ vöæ ûìôdðéæ æì ðíú öìú• çìë Óâèæíç vö äìùëË ¼àéç
Ó[èæç ðíE× çìíô vöæ v¼ ûìÈíë «*ôìÐ ôëíç øìíë¯ æìëéäéûíæë ÷ëâ ¼ìÇÞôçì ÜìíÛë âãðíï çÞ v¼ vöæ
çìë äéûíæë ¼ûÞíx*V ùìæ ùìÈíç øìíë¯ çìë èÛçíë öì èô×ã ÌèæûÞ÷æéúçì Ììí× çì vöæ v¼ Åäì§ ôíë
èæíç øìíë è«*úäíæë ÷ëíË¯ èæíäíô èæ¥íÐí» ¼âøÞË ôëìë âíÓÖÈ çìë äéûíæë ÷ëâ ¼ìÇÞôçì¯ äéûíæ
ÍÈ ¼ìÇÞôçì ÜìíÛë øë v«*íâë ÍÈ èæÄÞèëËé öèó èæ¥íÐ» ðíú öìú çìíçß Ììíáíøë èô×ã væÈ• ôìëË
äéûíæ ÷ëâ ÅøÜèBoë øë ôìëgë âíæÈ vôìíæì váìÛ Çìíô æì¯
“¼ûÜì” ôèûçìú ëûé\æìÇ æìëéë Íô øèëøïËÞ ëCø ÌWæ ôíëí×æ¯ «*Çíâ vö èûí°ìèðæé è×Ü• ôèûçìë
vÐí» v¼ øèëøïËÞ âæã»Ö&íûìíÓ Å!é: øïËÞ æìëéë âöÞìóìú ÌèÓèVçì¯
1¯ “¼ûÜì” ôèûçìú ëûé\æìÇ vö æìëéë âðéú¼é ëCø ÌWæ ôíëí×æ_çì vóÔìæ¯
2¯ “âìçì ûì ùüèðËéë èûíÐ» vâì§íôÈ çìíóë ‘æìëéë’ øèë÷ú” æú_âæã»Öí&ë t¬ìH çíQŸÖß çìëì
øèëè÷ç_ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
155
7¿12 ¼ìÓìëË vâíú
“øãæf” ôìûÖ ëûé\æìíÇë vÐ» øöÞìíúë ôìûÖ¯ ÍÈ øöÞìíú ëûé\æìÇ ôìûÖíô vû§ìÛìÂì t¬éŸ t¬ìH Óéæçì
èóíúè×íÜæ¯ ¼üè,% ôíëè×íÜæ Íô ÌèÛæû Ììèàíôë¯ ôìûÖíô äéûæèæV ôíë çhÜíç çìë Ûì»ì ß
×`óíôß èçèæ ÌèÛæû& óìæ ôëíÜæ_“Ì¼¤ôhè÷ç ùóÖëéèçíç ôìíûÖë ÌèÓôìëíô Ìíæôóïë ûìè§íú
vóßúì ¼@¬ûc ÍÈ Ììâìë èûxHì¼ Íû¤ v¼È èóíô ÜáÖ vëíÔ ÍÈ †Œíp «*ôìèÐç ôèûçìIèÜ èÜíÔè×¯”
“øãæíf”ë èûèÛˆ‰ èû»ú èæíú vÜÔì ôèûçìIèÜ âíæ ëìÔíÜ ôèûë ÍôÇìë ¼çÖçì «*âìèËç ðíû¯ “¼ìÓìëË
vâíú” “øãæf” ôìíûÖë Íôèå èûÔÖìç ôèûçì¯ ùóÖ×í`óë Ììx*íú ôèû Íôèå Ìèç ¼ìÓìëË vâíúë äéûæôÇì
ûËÞæì ôíëí×æ¯ öì ¼ìÓìëË• öì çhE×• öì Ì¼ã`óë çìíô ëûé\æìÇ ôìûÖèû»íúë ûìÈíë ëìÔìëÈ øáøìçé
è×íÜæ¯ èô¬Q; ¹íâ øüèÇûéë øå øèëûçÞæ ðíç ÇìôÜ¯ èûxHöº ã •o ëìäÊæèçô ðìæìðìèæ• ÌçÖì÷ìë• Ìèû÷ìë
âìÇì ÷ì§ì èóíç ÜìùÜ¯ Í Ìûòìú ôèûè÷í+ ûaoæ vâì÷íæë Íôåh äëgèë çìèùó Íí¼ ø§Ü¯ “øãæf” ÍÈ
æçhæ äéûæ óÐÞæ èæíú vóÔì èóÜ¯ èæøìå ùíóÖ ¼ìÓìëË äéûíæë ôìèðèæ èæíú vÜÔì ðÜ ôèûçì¯ ÍÈ «*¼íà
“¼ìÓìëË vâíú” ôèûçìèå t‡ëËéú¯
“¼ìÓìëË vâíú” ôèûçìë ¼ìÓìëË vâíú âìÜçé Ìèç ¼ìÓìëË_çìë æì Ììí× ëCíøë väîÜã¼• æì Ììí×
ÌìèÛäìíçÖë Ìð¤ôìë¯ Çìôìë âíÓÖ Ììí× çìë Ì¼ìâìæÖ óãèå õìùë v÷ìÔ¯ öÔæ çìë ûú¼ ÌGF è×Ü• çÔæ
Íôäíæë âæ ×ãíþ úè×Ü çþìë ôþì÷ì ûúí¼ë âìúì¯ çìë äéûíæë ÍÈ vëìâìè`åô v«*âôìèðèæíô ûì¬t¬í? ûë ëíÂ
ëìèÂíú ôèû ùóÖ×í`óë Ììx*íú Ì¼ìâìæÖ âèðâì èóíúí×æ¯ ûì¤ÜìíóíÐ çìë âíçì Íâæ Ìíæô ¼ìÓìëË
Ùíëë vâíú Ììí× öìëì øãëíg »ë ¬t¬è; çíç ÔãèÐ ðíú ÌìK¼âøÞË ôíë ûí¼ øãëíg »ë ôìí×• èûèôíú öìú ¼ìâìæÖ
óìíâ¯ çìëøë «*çÖìÔÖìçì ðíú v÷ìíÔë äíÜ èóæöìøæ ôíë¯
v¼È ¼ìÓìëË vâíú âìÜçé ÐëÁ÷í\ë “ûìè¼ØhíÜë âìÜì” ùGFèå øí§ æìèúôìë äíÜ ÅÁ¼ìèðç ðíú Ìâë
ôÇìèÐGFé ÐëÁ÷í\ë ôìí× ôìçë Ììíûóæ äìèæíúí× çìíô èæíú Ììë Íôèå ùGF vÜÔìë äæÖ¯ ™Óã ÌæãíëìÓ
æú• v¼ ÐëÁ÷\íô øëìâÐÞß èóíú× vôâæ ôíë v¼È ¼ìÓìëË vâíúíô Ì¼ìÓìëË âèðâìú ÅyUÜ ôíë çhÜíç
ðíû¯ ùíGFë ™ëgíç çìë äéûíæë óã¥íÔë ûËÞæì Çìôíû_æíëÐ æìíâë Íô öãûíôë ¼íà vö âìÜçéë
v«*íâë ¼ï÷æì ðíúè×Ü ûì¤ÜìíóíÐ• çìë ôëgË øèë¼âìè: Ùíå èûÜìç «*ûì¼é æíëíÐë «*çÖìÔÖìíæ¯ èûíÜíç
èùíú æíëÐ Ììèû,¬›ìë ôíë v¼Ôìæôìë ûãèºoÐìèÜæé• ëCøûçé• èû+âìæ âèðÜìíóë¯ çìíóë âÓÖ vÇíôÈ èÜäì
æìíâë vâíúèåë ¼íà çìë v«*íâë ¼@øôÞ ¼¤ûìóør âìëØç âìÜçé äìæíç øìíë_v¼ çìë ¼ìâìæÖ ûãèºo
èóíúÈ ûãÄíç øìíë çìë ôøìÜ øãí§í×¯ æíëíÐë è÷èÒíç èÜèäë vö Ì¼ìâìæÖ «*Ð¤¼ìë ôÇì Ììí× çì øí§
âìÜçé ûãÄíç vøíëí× Íôåì ÌóüÐÖ vÔþì÷ì Ììí× çìë «*èç• çì vÇíôÈ v¼ çìë øëìäíúë ôÇì ûãíÄ
èæíúí×¯ äéûíæ vðíë öìßúì ÍÈ vâíúèå óëèó èÐGFé ÐëÁ ûìûãë vÜÔì ùíGF äíúë âìÜìèå èäíç èæíç ÷ìú¯
«*ì÷éæ ôìíÜë ôèûëì çÖìíùë âÓÖ èóíú óã¥íÔë âèðâì «*óÐÞæ ôíë çìíóë æìèúôìíóë äúé ôíëí×æ¯
vöâæ ôìèÜóìí¼ë Ðôh¬QÜ ? ìë ôìèðèæíç Üá ôëì öìú¯ èûÓìçì ô·øË ûíÜ ¼ìÓìëË vâíúíóë ¼üè,%íç vûèÐ
¼âúåhôß h vóæ æì¯ çìÈ vâíúèå èûÓìçìë ôìí× æú• âìæãí»ë óëûìíë æìèÜÐ äìæìú ¼ôÜ Åíøèáçì ¼ìÓìëË
æìëé ðíú¯ vÜÔíôë ûèÜV vÜÔæé tøíÐÞ v¼ vöæ Ì¼ìâìæÖì ß ¼@øïËìÞ ðíú ÅÒíç øìíë• çìë t¬« H ‰ vöæ
ôèûë ôGFæìë tøíÐÞ ¼ØÜ ðíú ßíÒ¯ æíëÐ vöæ ¼ìçû×ë Óíë Ìô·çôìöÞ ðíú Ììåíô Çìíô_Ììë âìÜçé
ÈèçâíÓÖ Íâ¿ Í¿ øìÐ ôëgô ôÜôìçì èûxHèûóÖìÜú vÇíô• vÜÔíôë Íôåì ôÜíâë Ìþì÷í§ v¼ vöæ ùèËíç
«*Çâ ðú¯ ™Óã ÍÔìíæ ÇìâíÜÈ ÷Üíû æì• ôÇì ¼ìèðèçÖíôë ¼ìèðçÖ ¼@¬ìŒ å æìíâë ¼ìÇÞôçì «*âìË ôëíç
ðíû¯ âìÜçéíô ¼ûÞIíË IËìèˆHç ôíë èûíóíÐ Úìæé• IËé• ôèû• èÐGFé• ëìäì-ëìä§ìíóë Ìì¼íë èûóã»é ëCíø
156
«*èçèVç ôëíç ðíû¯ âìÜçéë ¼@‡ìíæ vöæ Íôåì ¼Ûì õìôì ðú• vö ¼Ûìú æíëíÐë ¼ìâíæ âã»ÜÓìíë ûè»Þç
ðíû ÷ìåhûìôÖ¯ çìðíÜÈ ¼ìÇÞô ðíû âìÜçéë t¬« H ¯‰ çìëøíë¢ çìëøíë “æíå Ðìôèå âãí§ìÜ/t¬«
H ‰ Ììâìë
ØhíëìÜ¯/ðìúíë ¼ìâìæÖ vâíú•/ðìúíë èûÓìëìçë Ðèkë ÌøûÖú”¯
û¬t¬ç
; ëûé\æìíÇë ¼ü,% ÍÈ ¼ìÓìëË vâíú vôìíæì Ì¤íÐÈ ¼ìÓìëË æú• v¼ Ì¼ìÓìëË Íû¤ Ì¼ìâìæÖì¯
¼ìÓìëË vâíúë «*èç ôèû çþìë Ì¬Qí? ëë ùÛéë ¼ðìæãÛè— ç «*óÐÞæ ôíëí×æ Íû¤ v¼È ¼íà óëèó èÐGFé
ÐëÁ÷í\ë «*èç Ì†Œä ôèûë ¼ít¬ð‰ x*ºìo ûè»Þç ðíúí×¯
1¯ “øãæf” ôìíûÖë “¼ìÓìëË vâíú” ôèûçìú ôèûë vö æçhæ äéûæ óÐÞæ «*ôìÐ vøíúí× çì vóÔìæ¯
2¯ “¼ìÓìëË vâíú” ôèûçìèåë Ûìûû¬t¬; èûíxX»Ë ôíë vóÔìæ vö ùóÖëéèçíç ôìíûÖë ÌèÓôìëíô
Ìíæôùïë ûìè§íú vóßúì ¼@¬ûc ¯
7¿13 ûþìèÐßúìÜì
“ÐÖìâÜé” ôìíûÖë ÌæÖçâ ôèûçì “ûþìèÐßúìÜì”¯ “ÐÖìâÜé” ß øãæífë âíçìÈ ùóÖ×í`ó Íû¤ ÍôÈ
ÛìûÓìëìú ëè÷ç ôèûçìë ¼âè,%¯ “ÐÖìâÜé” æìâèåë ¼íà âìèå-âìíúë Íôåì vöìù¼ïr ÌæãÛç — ðú¯ ûì¤ÜìíóíÐë
âìèåë «*èç ôèûë ââçì ùÛéë Íû¤ ÌìèKô¯ v¼È ÐÖìâÜ âìèå vÇíôÈ “ÐÖìâÜé”ë Ålcû¯ “ÐÖìâÜé”íç èûèÛˆ‰
ÛìûÓìëìë ôèûçì òìæ vøíúí× çìë âÓÖ “ûþìèÐßúìÜì” ôèûçìèå Íôèå v«*ââïÜô ôèûçì Íû¤ vëìâìè`åô v«*â
ôèûçìë èæóÐÞæûìðé¯ ôèû ÍÔìíæ øèëËç âæt¬› v¼È øèëËç ðìíç ×ìø ÍÔìíæ tø,% ÌÇÞìÁ v«*íâë è÷ë¬Qæ?
ëð¼Ö æìæì Ûìû-ôGFæìë ÌìíÜìíô ÅyUÜ ðíú ÅíÒí×¯ ôèûçìèåíç âçÞíÜìô vÇíô ÌâçÞíÜìíô öìrìë ôÇìÈ
ûÜì ðíúí×¯
óÐèå ¬t¬û? íô èûæÖ¬t¬? “ûþìèÐßúìÜì” ôèûçìë ¼ìÓìëË vâíú ûþìèÐßúìÜìë ûþìèÐë ¼ãíë èæíäë âíÓÖ æçhæíô
Ììèû,¬›ìë ôëíç ÷ìú• ™æíç ÷ìú çìë æçhæ æìâ¯ çìÈ v¼ ûþìèÐßúìÜìíô è÷èÒ èÜíÔí×¯
v¼ èÜíÔí×_ûì¤ÜìíóíÐë ¼ìÓìëË vâíú v¼• ¼üè,%ôçÞì çìíô ù§íç øãíëì ¼âú vóæèæ• çìÈ v¼ ÌìÓìÌìèÓ
ðíú Ììí×¯ çìë Ì¬Qí? ë ûìÈíë èâÜ ðúèæ• “èâÜ ðúèæ ûÖÇìú Ììë ûãèºoíç/èâÜ ðúèæ Ðèkíç Ììë ÈE×ìú”¯ v¼
Íô ÌíÇÞ ÌûíðÜìë ¼ìâ†Œé¯ ÍÈ vâíúíô èçèæ ÷Üèç ôìíÜë âíçì ôíë ùí§ vçìíÜæèæ• ôìÜ vt¬ìŒ íçë Ìøë
øìë ûìÜãõìÂìú vØíÜ vëíÔí×æ¯ v¼Ôìæ vÇíô óïíëë äùÁåì çìë ôìí× Äìø¼ì Üìíù• çìë âæ ÌÓéë ðíú ßíÒ
ÌÓëìíô Óëûìë Ììôì)áìú¯ óã”ðìç ûìè§íú vóú èô¬Q; vôìíæì èô×ãëÈ æìùìÜ øìú æì v¼¯
ùçìæãùèçô äéûæöìøæ ôìíÜ vâíúèåë Ììë vûÜì ôìíå æì• v¼ äéûæ väìúìíëë ùèçë èóíô çìèôíú
ûí¼ Çìíô¯ çìë ¼ìâíæ èóíú vÛí¼ öìú âãèk øìíëë vÔúì• vÛí¼ öìú Óæøèç ¼óìùíëë èõÂì• ÷Üèç vûÜìë
ÌìíÜì-×ìúìë ÜéÜì vóÔíç vóÔíç vûíä ßíÒ ûþìèÐ• v¼È ûþìèÐë ¼ãíë Ûëì Ììí× äéûíæë t¬« H •‰ v¼È t¬«
H È‰ çìë
âëì äéûæ-æóéíç «*ìíËë vûù ¼üè,% ôíë¯ Ìû¼ˆ‰ äéûíæ «*ìíËë tø`óæ ™æíç øìú v¼¯
ûþìèÐßúìÜìë ûþìèÐíç èô ¼ãë ûìíä v¼ äìíæ æì• èô¬Q; v¼ ¼ãë çìë âíæ äìùìú ûÖÇì¯ çìÈ v¼ Ûìíû ûãèÄ
ÍÈ ø˜âëìíù èØíë Ììí¼ óèáË ðìßúìë æû vöîûíæë ÛìèåúìèÜ¯ ÍÈ ¼ãë ™æíç ™æíç èæíäíô çìë âíæ
ðú øìðì§ çèÜë Íô èÄëèÄíë æóé• çìë ûãíô Ùèæíú ÅÒí× ûìóÜ ëìèr¯ v¼ æóé òìûë äéûíæë ûìÓì Ìèç¹â
ôíë vt¬ìŒ íçë ÙïèËÞ-âìçíæë âíçì Íèùíú ÷íÜ¯
157
“ûþìèÐßúìÜìë” ûþìèÐë ¼ãë ÍÈ vâíúèåë ëík èæíú Ììí¼ Äí§ë õìô• ûæÖìë õìô• ÌìIíæë õìô• Íâæôé
øþìäíëë Åøíë Ìì×ì§ Ôìßúì âëíËë õìô øöÞ¬Q•? Ììíæ Åóì¼é ðìßúìë öìô¯ çìë õìíô Ùíëë ûaoæ çhE× ðíú
öìú• ÌøïËÞ v×ìíå øïËç Þ ìë ÌèÛâãíÔ¯ çìë Ìíà Ìíà øìô vÔíú öìú ôìÜÊûÐìÔéë ÙïèËÞÄ§¯
ÍÈ ÐÖìâÜ vâíúèå• öìíô Ûùûìæ ùí§í×æ ÌøïûÞ ôíë• öìæì vóæèæ ÌìôìíÐ ß§ûìë âíçì• ûþìèÐßúìÜìë
ûþìèÐë ¼ãë çìë «*ìíË t¬« H ‰ äìèùíúí×• çìÈ vÄìí§ì ÌìôìíÐ Åí§ì «*ìíâë øìùÜìèâ väíùí× çìë âíæ¯ ¼¤¼ìíë
v¼ ôìä ôíë Ðì¬Q? ðíú• ¼ûìë ôìí× çìÈ v¼ ÛìíÜì¯ ¼ûìÈ äìíæ çìë ÈE×ìë vôìíæì väìë væÈ• vÜìÛ væÈ•
èæí»íÓë ûìÓìíô óãë¬Q? vûÜìú ôìç ôíë vØíÜ Íâæ áâçìß væÈ çìë• ÛìíÜìûì¼íç äìíæ æì ôèÒæ Ûìíû•
™Óã äìíæ ôþìóíç Ììë Ìøíëë øìíú âìÇì ôhåíç¯
èô¬Q; ûþìèÐßúìÜìë ûþìèÐ ™íæ ÍÈ ¼ìÓìëË vâíúÈ Ì¼ìÓìëË Ðèkë ÌèÓôìëé ðíú ßíÒ¯ Ììøæ ùèëâìú
v¼ çìë âìÇì Åý÷h ôíë ÷íÜ¯ ÍÈ æìëéë èÛçíë Íô èûí°ìèðËé ¼+ì äì†Œç ðú• ôhúìÐìú Õìôì v×þì§ì øóÞì ¼èëíú
çìë äéûíæ æçhæ ¼ïíöÞìóú ðú¯ v¼ äéûíæ çìë öì èô×ã ûìëË æì âìæì Ìì†Œð ÌìIíæë õìæì vâíÜ vóú¯ ÌÇÞìÁ
çìë Ôþì÷ìú ûºo Íçèóæôìë äéûæåì Ìäìæì ÐïæÖ øíÇ ÷Üíç Çìíô_“«*Çâ-áhÓìú-Ìèòë ùëgí§ë âíçì”¯
ÍÈ èûí°ìèðËé æìëéë ôìí× Ûéëgçì Ììä èÓ}·ç ðú• èÓ}·ç ðú øãëíg »ë ôìøãë»g çì¯
ûþìèÐßúìÜì ÍÈ vâíúèåíô ðúíçì vóÔíç v÷íúí×• èô¬Q; vôìÇìú• ôÔæ• ôéÛìíû çìë ¼íà vóÔì ðíû
v¼ ôÇì çìë äìæì væÈ• Íâæôé çìíô v¼ è÷æíû vôâæ ôíë çìß v¼ äìíæ æì¯ ™Óã äìíæ çìë ×ìúì ëCøèå
vùìøíæ vùí× Ìøíëë óüè,% Íè§íú ÌèÛ¼ìíëë øíÇ¯ v¼È Ìäìæìíô ôç û¼í¬Qß ? v¼ øèëíúí× ×í`óë âìÜì•
öìë ØhÜ ™íôìíû æì vôìíæìèóæ¯
Ùíëìúì èæäÞéû Íôåì ¼ìâìæÖ vâíúíô ûþìèÐßúìÜìë õìô Ùíëë Ìaoôìë vôìË vÇíô ûìë ôíë ÌìæÜ
ÌûI.æðéæ ôíë¯ çìíô âãèk èóÜ v«*íâë ÌâüçíÜìíô vöâæ ôíë æçhæ ×`ó ùìæ ðíú ÅíÒè×Ü ûìGŠéèôë
ôí.• ÷âíô èóíúè×Ü çþìíô• èÒô vçâèæ Ûìíû ûþìèÐßúìÜìß ¼ìÓìëË ÍÈ Ùëôhíæì vâíúèåíô vóíÔ ÷âíô
ÅÒíû¯ v¼È ¼ìÓìëË vâíúèå æìâíû æì çìë ùìíæë Ìì¼æ vÇíô• v¼ vçìâìíô èÜÔíû è÷èÒ• ëìèùËéë Ììû×ìúìú
ûí¼_èô¬Q; ûþìèÐßúìÜì äìæíû æì çìë èÒôìæì¯ ôèûçìë Ííôûìíë Ìè¬Qí? â Íí¼ v¼ ûþìèÐßúìÜìíô ¼í@¬ìH Óæ
ôíë v«*íâë ùÛéëçìíô ¼¤íùìøíæ ëìÔìë âìæí¼ v¼ çìíóë Ì¼ìáìÁíô ûþìèÐë ¼ãíëë óïëí& óïíë vëíÔ èóíç
÷ìÈÜ¯ ûþìèÐë ¼ãë óïë vÇíô vÛí¼ Ììí¼ ûíÜÈ çìë «*èç âìæãí»ë öì èô×ã Ììô»ÞË• v«*âß Ìíæôåì çìÈ•
èûíÐ» ôíë ëûé\æìíÇë ôìí× v«*â ôÔíæìÈ èâÜíæ æú• «*çéáìíçÈ ¼ìÇÞô ðíç ÷ìú¯ “ûþìèÐßúìÜì” Íôèå
Ì¼ìÓìëË èæøìå v«*íâë ôèûçì• çÇì v«*â-«*çéáìë ôèûçì¯ ûì¤ÜìíóíÐë ¼ìÓìëË æìëé öÔæ ¼¤¼ìíëë äìíÜ
ûè`ó çÔæ ûþìèÐë ¼ãë çìíô v¼Ôìæ vÇíô âãèkë èóÐì èóíúí×¯ çìÈ vâíúèå ûþìèÐßúìÜìë v«*íâ øìùÜ ðíúí×¯
ÍÈ v«*âíôÈ v¼ ¼¤íùìøíæ çìë ´óíú vëíÔ èóíç ÷ìú• øìí× èâÜíæ çì vÐ» æì ðíú öìú_çìÈ çìë ôí.
ôëgË èâæèç_
“ßíùì ûþìèÐßúìÜì
v¼ Çìôd vçìâìë ûþìèÐë ¼ãíëë óïëí&¯”
1¯ “ûþìèÐßúìÜì” ôèûçìèåíç ùGFëí¼ë ¼íà ôìûÖë¼ ôéÛìíû èâíÜí× çì vóÔìæ¯
2¯ “ûþìèÐßúìÜì” ôèûçìèåíç ëûé\æìÇ æìëéâãèkë vö Èèàç èóíúí×æ çì øèët]hå ôëgæ¯
158
7¿14 “vóèÔÜìâ Ìû¼ˆ‰ v÷çæìë vùìÓïèÜ vûÜìú”
ëûé\ ôìûÖÓìëìú “«*ìè¬Qô ? ”-Íë Íô Iëg&øïËÞ òìæ Ììí×¯ âüçÖh ë «*çÖá ÌèÛÚçì ÜìíÛë óãÜÛ Þ v¼îÛìùÖ
ôèûíô Ìæã«ì* èËç ôíëí× ÍÈ ôìûÖ ë÷æìú¯ ëûé\äéûæéôìë «*Ûìçôhâìë âãíÔìøìÓÖìú äìæìíE×æ_ÍÈ
Ìôt‡ìÁ ðçÊ÷çæÖ vÜìô ðÈíç «*çÖìûçÞæíô ôèû æûäéæû ÜìíÛë ¼èðç çhÜæì ôèëúìí×æ• âæ ðÈíçí×
ÌÓÖìKíÜìíôë æûçâ ëð¼Ö ÅódÙìèåç ðÈíçí×¯ âüçÖh öûèæôìë vçìëË ðÈíç Ìäìæìë vöåhôh ÌìÛì¼
øìÈúìè×íÜæ ûèÜúì ÌæãÛû ôèëíçí×æ• çìðìÈ Ûì»ìë âÓÖ èóúì «*ôìíÐë v÷,%ì ôèëíÜæ æïçæ ôèûçìú•
vöIèÜ øíë “«*ìè¬Qô Þ ðÈúìí×¯” [ëûé\ äéûæé 4ÇÞ Ô„ ]¯ û¬t¬ç
? ”-Íë Ì¬Qù? ç ; 1937 èÔušìíj ôèû
¼ìâèúôÛìíû ¼¤Úìðéæ ðíú øí§æ Íû¤ v¼îÛìùÖûÐç èçèæ ¼ãò ðíú ßíÒæ¯ ØíÜ v¼È «*çÖá ÌèÛÚçì
Óëì øí§í× ÍÔìíæ¯ “«*ìè¬Qô ? ”-Í âüçÖh ¼@øíôÞ ëûé\æìíÇë ÍÈ «*çÖá ÓìëËìë ùÛéë «*ôìÐ Ììí×¯
“vóèÔÜìâ Ìû¼ˆ‰ v÷çæìë vùìÓïèÜ vûÜìú” ôèûçìèå “«*ìè¬Qí? ôë” 9 æ@¬ëH ôèûçì¯
“vóèÔÜìâ Ìû¼ˆ‰ v÷çæìë vùìÓïèÜ vûÜìú” ôèûçìèå Nøèæ»èóô ÌìíKìøÜèBoë ùÛéë vÇíô vÜÔì¯
äéûæ ëàâí˜ ôèû Íçèóæ vö øèë÷íú øèëè÷ç è×íÜæ• âüçÖh óïíçë tøíÐÞ Ììä çì çþìë ôìí× èæëÇÞô
ûíÜ âíæ ðíE×¯ ûìÈíëë öì èô×ã «*¼ìÓæ ¼û vÛí¼ vùí×• Ììøæìë øïËç Þ ì ÅøÜèBoë äæÖ ôèûÌìKì ÅˆŠãÔ¯
Ìì¼ˆ‰ äéûæ-v÷çæìë vùìÓïèÜ vûÜìú ôèû vóÔíÜæ• ôìÜ ¼âãí°ë vt¬ìŒ íç çþìë vóðÔìèæ vÛí¼ öìíE×• èûè÷r
vûóæì èæíú çþìë ÌæãÛè— çIíÜì èâèÜíú öìíE×• èûè÷r è÷r ëèJç vö ÌìE×ìóíæë Ì¬Që? ìíÜ Íçèóæ èçèæ
Ììøæ øèë÷ú ÛhíÜ è×íÜæ• v¼È ÌìäíˆŠë t‡üèçß Ììä áéË ðíú Ìì¼í×• Íâæôé äˆŠ†ŒðíËë øë vö
ûþìèÐèå äææé çþìíô èóíúè×íÜæ• Ììä v¼È ûþìèÐèåíôß èâèÜíú vöíç vóÔíÜæ ôèû¯ èçèæ ¹íâ èæíäíôÈ
óïíë @¬ìX æ ðíú vöíç vóÔíÜæ• vóÔíÜæ øèëè÷ç äùÁåìíôß èâèÜíú vöíç¯ ¼aoÖì Ììëèçë Ó[èæ Ììë vÐìæì
öìú æì• Ùíë Ùíë Pìë ëgºo ðíú öìú• óéøèÐÔì Õìôì øí§ öìú• væîôì ûþìÓì øí§ Ùìíå¯ øìëìøìë ûao ðíú
öìú_¼â†Œ èûxH«ô * è· ç ôèûë v÷çæì vÜìô vÇíô ¹íâ óïíë ¼íë öìú_÷ìèëèóíô âðì¬t¬B ? ç
o ì• âðìÐïæçì èûëìä
ôíë¯ èæíäë vóðèå ×ìúì ðíú• Ì¬Qð? éæ Ìaoôìíë èûÜéæ ðíú öìú¯ ôèû èæ¥¼à Íôìôé ðíú «*ìÇÞæì
äìæìæ_“vð øï»æd• vçìâìë ëèxŠäìÜ ¼¤ûëË ôíë×• Íûìë vçìâìë ôÜÖìËçâ ëCøèå «*ôìÐ ôíëì• Íûìë vöæ
vóèÔ çìíë vö øãë»g vçìâìë Ììâìë âìíÄ Íô”¯
ÍÈ väÖìèçâÞú øãë»g íô vóÔûìë ÈE×ì vÐ» äéûíæ ôèûë ûì¼æìú øèëËç ðíúí×¯ «*ìè¬Qô ? vÇíôÈ ôèûë
óìÐÞèæô ¼+ìë «*ôìÐ Üá ôëì vùÜ¯
“«*ìè¬Qô
? ” ôìíûÖë Íôèå ÌæÖçâ ¾ûèÐ,%Ö ðÜ Íë èâçìúçæ¯ âìr ÌìÒìíëìèå v×ìå v×ìå ôèûçìë
¼¤ôÜæ ÍÈ ôìûÖ †Œpèå¯ çíû ôèûçìIèÜë âíÓÖ Íôåì èæèû§ vöìù Üá ôìë öìú¯ ¼ûIèÜíô Íô ¼íà
ø§íÜ âíæ ðíû vöæ Íôèå ÌÔ„ ôèûçì¯ ôèû vöæ èæóìëgË v¼È âüçÖh ë ÌèÛÚçì Íô èæ¥xHìí¼ ûíÜ vØíÜ
âãèkë Ììæ`ó ÜìÛ ôíëí×æ¯ «*ìè¬Qí? ôë ôèûçìë Ûìûæì âüçÖh • çìë ¼ãë âüçÖh _ÍÈ âüçÖh Ûìûæì øïíûÞë
âüçÖh Ûìûæì vÇíô ¼@øïËÞ øüÇô¯ «*âÇ èûÐéë Ûì»ìú_““Èðìíóë ¼ûÞìíà äéûæ ß âüçÖh “võõíÜåìë Ììèø¼”
Íë ÐéÜ vâìðë âãè°ç¯”” [ëûé\ ¼ëËé ]
1¯ “vóèÔÜìâ Ìû¼ˆ‰ v÷çæìë vùìÓïèÜ vûÜìú” ôèûçìèå vôìæ ¼âíú vÜÔì ðíúí×À vôìædd ôìíûÖë ôèûçì
Íèå¯ ôèûçìèå èûíxX»Ë ôíë ôèûë v¼È ¼âíúë âíæìÛìíûë øèë÷ú èóæ¯
159
2¯ “«*ì¬Qí? ô”ë ôìíûÖë v«*áìøíå ÌìíÜì÷Ö ôèûçìèåë âïÜÛìû ûÖk ôëgæ¯
3¯ “vóèÔÜìâ Ìû¼ˆ‰ v÷çæìë vùìÓïèÜ vûÜìú” ôèûçìèåíç ôèûë âüçÖh v÷çæìë vö øèë÷ú Ììí× çì
«*ôìÐ ôëgæ¯
7¿15 vçìâìë ¼üè,%ë øÇ vëíÔ ÌìôéËÞ ôèë

“vÐ»íÜÔì” ôìíûÖë 15 ¼¤ÔÖô ôèûçì Íèå¯ “vÐ»íÜÔì” ôìíûÖë «*ôìÐ 1348 ¼ìíÜ Ûì° âìí¼¯ ôèûë
èçíëìÛìû Ùíå 1348-Íë 22íÐ x*ìûË¯ û¬t¬ç ; ëûé\æìÇ ÍÈ ôìíûÖë æìâôëË ôíë vöíç øìíëæèæ¯
Íâæèô ÍÈ ôìíûÖë ÌíæôIèÜ ôèûçì Ììí× vöIèÜ ôèû ÐöÖìÐìúé Ìûòìú âãíÔ âãíÔ ë÷æì ôíëí×æ¯
çÇìèø Í ôìíûÖë ôèûçì Ìíæô vûèÐ ¼¤ðç• Ìíæô vûèÐ óìÐÞèæô âææ Îºo¯ âüçÖh ë âãíÔìâãèÔ óþìè§íúß
Í ôìíûÖ ™Óã âüçÖh è÷¬Qì? æú• äéûæß vö çþìë ôìí× ôç ¼çÖ• ¼üè,% vö ôç ¼çÖçë v¼ èû»íú Ûìûæì-è÷¬Qì? ë
òìæ vøíúí×¯ ÍÈ «*¼íà ëûé\ ¼âìíÜì÷ô ™ºot¬+ H U û¼ã çþìë “ëûé\-ôìíûÖë vùìÓïÜé øöÞìú ‘2’ ” †Œíp
vö ôÇì èÜíÔí×æ çì t‡çÞûÖ_““ÍÔìíæ Ì¼éâ vÜìíô öìrìë ûÖìôhÜçì vöâæ Ììí×• vçâèæ ùèçÐéÜ èûíxH
ÌìKìë ÌèûæxHëçìë t¬éH ô·èç• âìæû âèðâìë äúùìæß Ììí×¯ Ììûìë t‡üèçâïÜô ¼¤íûóæß Óëì øí§í×•
¼ìâèúô ûÖìøìíëë «*èçß âíæìíöìù ëíúí×• óã¥íÔë ôèÒæ ¼ìÓæìú ÌìKt¬ëH ø C ÅøÜèBoë «*úì¼ vöâæ Ììí×•
vçâèæ «*ôè· çë t¬ëH ø
C íô vûìÄìë v÷,%ìß ûìËéëCø ÜìÛ ôíëí×””¯
“vÐ»íÜÔì” ôìíûÖë ÍÈ ôèûçìèå ëûé\-ôèûäéûíæë ¼ûÞíÐ» ë÷æì¯ âüçÖh ë âìr 8 èóæ Ììíù 30íÐ
äãÜìÈ 1941-Í ôèûçìèå ë÷æì ™ëg ôíëæ Íû¤ vÐ» ðú âüçÖh ë vó§Ù–åì øïíûÞ¯ Nøèæ»èóô ôèû ëûé\æìíÇë
äéûíæë øëâ ÅøÜèBo• çþìë ûÖèkäéûíæë ß ôèûäéûíæë ¼ûÞíÐ» ôÇìèåë çÇì øëâ èäÚì¼ìë Å+ë Ììí×
Í ôèûçìú¯ ÍÈ ôìëíËÈ ôèûçìèåë âïÜÖ Ìøèë¼éâ¯
ôèû ÍçôìÜ «*ôè· çë ×Üæìâúé ëCíøë ôìí× ÌìK¼âøÞË ôíëè×íÜæ• «*ôè· çë âìúìâú ëCíøë ôìí×È
Óëì èóíúè×íÜæ¯ Ììë çìÈ Ìät¬Œ ¼üè,%íç èæíäíô ¼ìÇÞô ôíë çhíÜè×íÜæ¯ èô¬Q; «*ôè· çë v¼È “âìúì” vô
çÔæ çþìë ôìí× âìúì ûíÜ âíæ ðúèæ¯ èô¬Q; Ììä äéûíæë ÍÈ Åøì¬Q? øíå Íí¼ ôèû «*ôè· çë ×Üæìâúé
ëCíøë ¼ìáìÁ ÜìÛ ôíëí×æ çÇì çìë âìúì ¼@øíôÞ Ìûèðç ðíúí×æ¯ ôìëË• èçèæ ûãíÄí×æ âìúìë ÍÈ
ôhðô vö Óëíç øìíë• v¼ Ìæìúìí¼ çìë ×ÜæìäìÜ Ìèç¹â ôëíç øìíë¯ çìÈíçì ôèû èÜÔíÜæ_“¼íçÖíë
v¼ øìú Ììøæ ÌìíÜìíô vÓîç Ì¬Qí? ë Ì¬Qí? ë¯”
«*ôè· çë ÍÈ vö âìúìë äìÜ çì Ìèç¹â ôëíç v¼È Ììâìíóë øÇ vóÔìú_
“vçìâìë väÖìèç,¬› çìíë vö øÇ vóÔìú
v¼ vö çìë Ì¬Qí? ëë øÇ
v¼ vö è÷ëòìúé ¼ðä èûxHìí¼ v¼ vö
ôíë çìíë è÷ë ¼âãyÜ U ”¯
ÍÈ øÇ ûìÈíë ôhèåÜ ðíÜß èÛçíë èô¬Q; v¼ Îäã_çìë vùîëûÈ ÍÈÔìíæ¯ vÜìô¼âìíä v¼ èæíä
èû§è@¬ç
H ûíÜ «*èçÛìç ðíÜß ÍÈ ¼çÖ°,%ì Ììøæ Ì¬Qí? ë öìíô øìú v¼È çìë «*ôè· çë ôì× vÇíô øìßúì
øëâ øãët¬›ìë¯ ÍÈ vÐ» øãët¬›ìëíô v¼ çìë Ììøæ Ûì„ìíë ¼˜ú ôíë¯ «*ôè· çë ÍÈ ×Üæìíô èöèæ Óëíç
øìíëæ èçèæÈ ÜìÛ ôíëæ “Ðìè¬Që? Ìáú ÌèÓôìë”¯
160
èûÚìæéëìß ÌæãëøC ôÇì ûíÜí×æ• èô¬Q; ÌæÖÛìíû ûíÜí×æ¯ çþìëì âíæ ôíëæ• ä§ ß Ðèk èæíú vö
ûèðäÞùÁ• öìíô Ììâëì «*çÖá ôèë çì ðíE× èûíxHë òïÜ t¬ëH ø
C ¯ ÍÈ ôìëíËÈ èûxHíô ûÜì ðú âìúìâú¯ äÜ
ß Ðèk çìë ûèðëìûëË èóíú vÕíô vëíÔí× ÍÈ èûíxHë âïÜ t¬ëH ø C íô¯ Ììë ¼ï¨ ß èûÐìÜ äùÁ ëíúí×
Ììâìíóë Èè\úìæãÛè— çë ¼éâì ×ìè§íú¯ èûÚìæéëì ÍÈ äùÁíô äìíææ öíQŸë ¼ìðìíöÖ• ôèû äìæíç øìíëæ
çþìë ôGFæìë Ììx*íú¯
ûusíô ÜìÛ ôëíÜß âìúìë ðìç vÇíô ëáì øìßúìë Åøìú væÈ¯ ¼ûÞr çìë ×Üæì äìÜ øìçì Ììí×¯
çìÈ Ì¬Qí? ëë ÌìíÜìú ûusíô óÐÞæ ôëíç øìëíÜ çíûÈ øëâ Ðìè¬Q? ÜìÛ ¼@¬ûc ¯ ûusíô ÜìÛ ôëíç ðíÜ
âìúìë ðìç vÇíô èæíäíô âãk ôëíç ðú Íû¤ ûusÛìíû Ûìèûç ðíç ðú¯ Ìè¬Qâ? ôìíÜ ôèû ûusìèçèëk ¼û
èô×ãíôÈ âìèúô ûíÜ âíæ ôíëí×æ¯ Íâæôé «*ôè· çë v¼î`óöÞß• öì Íçèóæ ôèû èæèû,% è÷í+ ÅøíÛìù
ôíëí×æ çìß çìë ôìí× âìúìë ×Üæì ûíÜÈ ÌæãÛç — ðíúí×¯ ÍÈ âìúìë ×Üæìë ðìç vÇíô ôèû âãèk ÜìÛ
ôíë Ðìè¬Që? Ìáú ÌèÓôìë ÜìÛ ôëíç ÷íÜí×æ_ôèûçìë vÐ» èçæèå øÂdèkíç Ðìè¬Që? Ìáú ÌèÓôìë
ÜìíÛë Åøìíúë ôÇì ûíÜÈ ôèû áì¬Q? ðíúí×æ¯ ÍÈ øëâ ÅøÜèBoë ûìËéÈ vÐ» ôèûçìë âïÜ «*èçûìóÖ
èû»ú¯ ûuísë âìúì vÇíô âãèk ÜìÛ ôíë ûusÛìíû Ûìèûç ðíú ôèû çþìë äéûíæë øèë¼âìè: vÙì»Ëì ôíëí×æ
ÍÈ ôèûçìú¯ ÍÈ ôìëíË ôèûçìèåë Iëg& Ìøèë¼éâ¯
1¯ “vÐ»íÜÔì” ôìíûÖë 15 ¼¤ÔÖô ôèûçìèåíç ôèûë vö óìÐÞèæô Ûìûæìë øèë÷ú Ììí× çì èÜèøBo
ôëgæ¯
2¯ “vÐ»íÜÔì” ôìíûÖë 15 ¼¤ÔÖô ôèûçìèå ôèûë ¼ûÞíÐ» ë÷æì_âüçÖh ë øïíûÞ vÜÔì ß ôèûçìú ôèû
ôéÛìíû “Ðìè¬Që? Ìáú ÌèÓôìë” ÜìÛ ôíëí×æ ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
3¯ “vÐ»íÜÔì” ôìíûÖë “vçìâìë ¼üè,%ë øÇ vëíÔ× ÌìôéËÞ ôèë” ôèûçìèå ëûé\-ôèûäéûíæ Íô
Iëg&øïËÞ òìæ ÌèÓôìë ôíë Ììí×_ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
7¿16 †ŒpøèJ
1¯ ëûé\ äéûæé ‘4ÇÞ Ô„’_ «*Ûìç ôhâìë âãíÔìøìÓÖìú
2¯ “ëûé\¼üè,% ¼âéáì”_x*éôhâìë ûí`óÖìøìÓÖìú
3¯ “ëûé\ôìûÖ øèë¹âì”_Åíø\æìÇ Ûªì÷ìöÞ
4¯ “ëûé\ôìûÖ «*ûìð”_«*âÇæìÇ èûÐé/ëûé\ ¼ëËé_«*âÇæìÇ èûÐé
5¯ “ëûé\ôìíûÖë vùìÓïèÜ øöÞìú”_™ºo¼+U û¼ã
6¯ ûìàìÜì ¼ìèðíçÖë Èèçðì¼• 4ÇÞ Ô„ ‘Ììæ`ó’_¼ãôâh ìë v¼æ
7¯ ëûé\ ¼ìèðíçÖë Û—èâôì_æéðìëëJæ ëìú
161
Íôô 8 ❐ âìæôhâìëé ûü+
ùÒæ
8¿1 âìæôhâìëé û¼ãë ôèûçì
8¿2 ¼íçÖ\æìÇ óí+ë ôèûçì ¥ ““ôûëÈ-È-æïëäìðìæ””
8¿2¿1 ÅÁ¼ ß Èèçðì¼
8¿2¿2 ôìûÖ v«*ëËì
8¿2¿3 ôèûçì èûíxX»Ë
8¿2¿4 ôìûÖùÒæ ½ Ûì»ì ß ×`ó
8¿3 æäëgÜ È¼Üìíâë ôèûçì ½ èûí°ìðé
8¿3¿1 èûí°ìðé ë÷æìë øfìÁøå
8¿3¿2 ôèûçì èûíxX»Ë ½ Ûìûû¬t¬;
8¿3¿3 vëìâìè`åô Ììíûù ÅE×Uì¼
8¿3¿4 ûìúëæ ß ÅÈå âÖìíæë ¼íà çhÜæì
8¿3¿5 vóÐèûíóíÐë øãëìË ûÖûðìë
8¿3¿6 Åø¼¤ðìë
8¿4 vâìèðçÜìÜ âäãâóìíëë ôèûçì ½ ôìÜìøìðì§
8¿4¿1 ëûé\èûíëìèÓçìë ¼ï÷æì
8¿4¿2 vâìèðçÜìíÜë ôèûçìú ëûé\èûí°ìð
8¿4¿3 ôìÜìøìðì§ ôèûçìú èûí°ìðé âíæìÛìíûë øèë÷ú
8¿4¿5 ôèûçìë ùÒæ èûíxX»Ë
8¿4¿6 û¬t¬; «*ìËçì ß ôGFæì «*ìËçìë ¼âˆHú
8¿5 öçé\æìÇ v¼æIí:ë ôèûçì ½ Ùãíâë vÙìíë
8¿5¿1 ôèûçì_èûíxX»Ë
8¿5¿2 öçé\æìíÇë ¼íà äæ õìíæë ¼ìóüÐÖ
8¿5¿3 ôèûçìë «*íçÖôèå vÄþìíôë ûkûÖ ß Ûèà èûíxX»Ë
8¿5¿4 Åø¼¤ðìë ¥ öçé\æìíÇë óã¥Ôûìíóë ¾ûèÐ,%Ö
8¿7 †ŒpøèJ
8¿1 âìæôhâìëé û¼ãë ôèûçì

âìæôhâìëé û¼ã ÏèæÐ Ðçíô ÏèæÐ Ðçíôë ÔÖìçæì@¬é‰ âèðÜìôèû è×íÜæ¯ Èèæ âìÈíôÜ âÓï¼óï æ óí+ë
qìçh,øãré¯ Èèæ óéÙÞäéûíæë ÌèÓôìèëæé ‘1863-1943’/ èô¬Q; ûÖèkùç äéûíæë vÐìôçìíø vöîûíæÈ
162
÷ëâ èæ¥¼àçì vøíúè×íÜæ ß è÷ëèóíæë Íôìèôæéë äéûæûëíË ûìÓÖ ðíúè×íÜæ¯ Íþë ôèûçìûÜéíç
t¬Û
H ìûçÈ Øhíå ÅíÒí× Íô vûóæì ß èû»ìíóë ¼ãë• öìë âïÜ ÌíæôåìÈ ûÖèkäéûíæë âíÓÖ èæèðç è×Ü¯
øìÐìøìèÐ è×Ü Å+ëìèÓôìë¼ïír øìßúì ôèû«*èçÛì• âèðÜìôèûë t¬Û H ìûÈ Ì¬Qâ? èÞã Ôæçìë ¼íà èÜèëô
ôèûçìë vëìâìè`åô ôèûçìë èû»ìóí÷çæ èâíÜ Íþë ôìûÖôèûçìíô Íô èûèÐ,% Ììt¬ìH ó èóíúí×¯
ÏèæÐ Ðçíôë èPçéúìÓÞíô ÌìÓãèæô ûì¤Üì èÜèëíôë äˆŠÜ†‰ ûÜíç øìèë¯ È¤íëèä ¼ìèðçÖ ß ¼ÛÖçìë
«*Ûìíû ÍÈ ¼âú ûìÂìèÜ âìæí¼ ÌQ?PíÞ `Pë äˆŠ ðú¯ Íôèóíô è×Ü ÌìÐìøïëíËë èûøãÜ «*çÖìÐì ÌæÖèóíô
ûì¼æìÊûôíÜÖë ûÖÇÞçìíûìÓ ß çéûu ¹`óæ¯ âìÈíôÜ âÓï¼óï æ óí+ë “ÌìKèûÜìø” ôèûçìú Íë èûÔÖìç
ÅóìðëË Ììí×_
âãôçh ìØíÜë vÜìíÛ• õhíû vë ÌçÜ äíÜ
öçíæ Óéûë•
ÐçâãkìèÓô Ììúã ôìÜè¼aão äÜçíÜ
vØèÜ¼• øìâë¯
èØíë èóíû ðìëìÓæ• vô vçìíë• ÌíûìÓ âæ•
ðìú vë• ÛhèÜèû ôç ÌìÐìë ôhðôäìíÜÀ
öãíùë øèÇô·Á vëìâìè`åô ôèû èûðìëéÜìÜ ÷¹ûçÞé ÍÈ èû»# ÌìKûìóíôÈ «*ôìÐ ôíëí×æ èæ@¬è‰ ÜèÔç
Ûì»ìú_
«*ìíË ¼íðæì æì ¼íðæìô Ììë¢
äéûæôh¼âã Üçì vôìÇìíë Ììâìë¢
vôìÇì v¼ èrèóû väÖìèç•
vôìÇì v¼ Ìâëìûçé•
ØhëìíÜì t¬ø
H æíÔÜì ¼ôèÜ ÌþìÓìë¢
âìæôhâìëé û¼ã-ë” “Íôì” t¬ëH íC ø ÌQ?âÔÞã é ùéèçôèûçì• çìë ¼ãëèå vëìâìè`åô èû»ìíóë¯ v¼È èû»ìóíô
øèëøã,% ôíëí×æ äéûíæë ûì¬t¬û? óã¥Ôö¬QËŸ ì¯ “Íôì” ôèûë 1893 ¼ìíÜ «*ôìèÐç “ôìûÖôh¼âã ìJèÜ”
ôèûçì†Œípë ÌQ?ùç Þ ¯ çìíëì Ììíù 1870 èÔušìíj èûðìëéÜìÜ ÷¹ûçÞéë “ûà¼ã`óëé”• “èæ¼ùÞ¼`óÐÞæ”•
“vùìèû`ó÷\ óìí¼ë “«*¼æï ” «*Ûè· ç ûÈ Íë èÛçë èóíú ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ ùéèçôèûçìë ¼ãëèå t¬« H è* çV ðú¯
ùéèçôèûçìú ôèûë ûÖèkøãë»g È «*ôìèÐç ðíú Çìíô¯ ÍÈ ôèûçì ““ÌìKûìûæìâïÜô• âìæûâíæë ÍôìQ?
ÌæãÛè— çë ûìðô¯”” Ûìûìíûù ß «*ôìÐ óãÈÈ ùéèçôèûçìë øíá «*íúìäæéú¯ Ììíûù ß Ûì»ìë ÌìQ?èëôçì
ùéèçôèûçìë øíá äëgèã ë¯ v¼Ôìíæ Çìôíû ÍôÓëíæë æâæéúçì ß vôìâÜçì¯ øìfìçÖ ôìíûÖë ¼íà
¼ìáìç øèë÷ú vÇíô ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ ÍÈ ôèûçìë Åóùèç¯
M.H. Abrams ‘A Glossary of Literary Terms’ Í èÜèëô ûì ùéèçôèûçìë ¼¤Úì èóíúí×æ_ “a
lyric is any fairly short poem, consisting of the utterence by a single speaker, who expresses
a state of mind or a process of perception, thought and feeling” ùéèçôèûçì Ìûúíû ðut¬•H ÍÔìíæ
163
ôèûë èûíÐ» âíæìÛèà ß ÌæãÛè— çÈ «*ôìèÐç ðíú Çìíô¯ âìæôhâìëé û¼ãë Íôì ôèûçìú ÌìKÌæãÛè— çë
¼ëÜ «*ôìÐ ß èæâÞìËÈ ëíúí×¯
âìæôhâìëé û¼ã-ë “Íôì” ôèûçìú ëíúí× t¬« H Û
‰ íàë vûóæì ß ûÖèkùç èûíE×óíûìÓ¯ âìÈíôÜ âÓã¼óï æ
óí+ë “ÌìKèûÜìø”• èûðìëéÜìÜ ÷¹ûçÞéë “¼íð æì Ììë «*ìíË”• vùìèû`ó÷\ óìí¼ë “vôìÇìú öìÈ”• âìæôhâìëé
û¼ãë ¼ìÓ• Íôì• ðçìíÐ• ÍÈ èô äéûæÀ ôìèâæé ëìíúë “èóæ ÷íÜ öìú”• Ìáúôhâìë û§ìíÜë ´óúÐb ÈçÖìèó
ôèûçìíô èû»ìóâïÜô ùéèçôèûçì ûíÜÈ è÷èÿç ôëì öìú¯ èû»ìó ×ì§ì ÍôìíÜ v«*â vóÐí«*â-ùìðÞòÖäéûæ-
«*ôè· ç-ç+U ÈçÖìèó èû»íúß ùéèçôèûçì vÜÔì ðíúè×Ü¯
““ùçÐçíôë èû»ìóôèûçìë ÌæÖçâ ¾ûèÐ,%Ö-âèðÜì ôèûíóë ôèûçìë èû»# ¼ãë¯ çìðìÈ âèðÜì ôèûíóë
ë÷æìë «*Óìæ ¼ãë¯ ùçÐíçíôë âèðÜìëè÷ç ôìûÖ «*ìú vùìåìåìÈ ÅÁ¼ìèëç ðÈúìí×• vôìíæì vÐìôèûÓãë ¼ìaoÖ
ÅøçÖôì ðÈíç¯ âèðÜì ôèûíóë ûÖèkäéûíæë ûÖÇÞçìÈ Èðìë âïÜ¯ äéûíæë vÐìôçìø Èðìíóë ôèûçìú
Íôåì Ìôøå ÌìQ?ëèôçì óìæ ôèëúìí×¯ ëCøôíâÞ ß ôìûÖ«*¼ìÓíæ óá æì ðßúì ¼í+Uß ÌìQ?èëôçìë väìíëÈ
´óúìíûùíô Èðìëì ¼ØÜçìë ¬t¬í? ë Å+éËÞ ôèëúìí×æ¯”” ‘õ¥ x*éôhâìë ûí`óÖìøìÓÖìú ß õ¥ ÌëgËôhâìë
âãíÔìøìÓÖìú• Û—èâôì_Ïæèû¤Ð Ðçíôë ùéèçôèûçì ¼¤ôÜæ¯’ ¼âìíÜì÷íôë ÍÈ âQ?íûÖë ÌìíÜìíô âìæôhâìëé
û¼ãë “Íôì” ôèûçìèåë öÇìÇÞ èæëCøË ôëì öìú¯ Í ôèûçìú Íôèóíô ëíúí× vëìâìè`åô ôèûPíúë t¬ìH Ûìèûô
vûóæìë ¼ãë ÌæÖèóíô ëíúí× ûÖèkùç äéûíæë óã¥íÔë ÌèÛÙìç¯ èæ¥¼àçì ™Óã ôìèûÖô æú ûì¬t¬û? ß¯
“Íôì” ôèûçìú vö ôèûíô Ììâëì vóÔè× èçèæ ëCøôíâÞ ß ôìûÖ«*¼ìÓíæ èô×ãåì èÕíÜÕìÜì¯ ÍÈ
«*ûËçìåì ÏèæÐ Ðçíôë Ì«*Óìæ ûì vùîË ùéèçôèûíóë «*ìú ¼ôÜíëÈ è×Ü¯ ÌçÍû “Íôì” ôèûçìë «*Çâ
¬t¬ë? íô vö• èû¬t¬èü? ç øìèE× çìë âïÜÖ «*ôìÐÊæøãíËÖë äæÖ æú ûë¤ ÌìQ?èëôçìë äæÖ¯ âìæôhâìëé ûkûÖ èô×ãåì
¼ìóìâìåì• Ûì»ìß èô¬Q; ¼û èâèÜíú Íôåì Ì¼ðìú èû»# ûÖèÇç Ììíûóæ øìÒíôë âæ tøÐÞ ôíë¯
âìæûäéûæíô èçèæ å³Öìíäèõ ûíÜÈ âíæ ôëíçæ¯ ÍÈ ôèûë ûìËé èæëìÛëË ðíÜß ¼ëÜ¯ ÅóìðëË èóèE×
“¼ìÓ” ôèûçìë «*Çâ ¬t¬û? ô vÇíô_
âìæûäéûæ ×ìÈ û§ èû»ìíóë
óãíåì ôÇì æì ôèðíç•
óãèå ûìë æì ÷ìèðíç¯
Ììøèæ vøìðìíú öìú öìèâæé ¼ìíÓë•
âìæûäéûæ ×ìÈ û§ èû»ìíóë¯
äéûíæë ÌÇÞðéæçì ôèûë ôìí× ™Óã óìÐÞèæô ç+U èðí¼íû æú• ûì¬t¬û? çÇÖ èðí¼íûß ÌìK«*ôìÐ ôíëí×¯
“Íôì” ôèûçìë ™ëg ôèûâìæí¼ë âïÜ èû»#çìë ¼ãë ß èëkçìë ÌæãÛû èóíúÈ ™ëg ðíúí×¯ ôèûë Íôìèôí&ë
âïíÜ vëìâìè`åô ôèû¼ãÜÛ äéûæèû»ìíóë øìÐøìèÐ öãk ðíúí× ûÖèkùç äéûíæë å³Öìíäèõ¯ ûàéú ¼ìèðçÖøèë»Á
«*ôìèÐç ““¼ìèðçÖøìÒôE÷èëçâìÜì””-ë ÌQ?ùç Þ “âìæôhâìëé û¼ã” æìâô øãè¬t¬ô
? ìèå ø§íÜ ôèûë ôèûçìú çþìë
äéûæÅøìóìæ ôéÛìíû «*ìÓìæÖèû¬t¬ì? ë ôíëí× äìæì öìú¯ æûíöîûæìÈ ¾ûÓûÖíûóæì Ìì¹ìQ? âèðÜì ôèû çþìë
ôèûçìë «*Çâ ¬t¬û? íôÈ èæíäë èûèÓûè˜ç ÛìùÖ ß èæ¥¼àçìë Ìx*âg ú ÅíGXÔ ôíëí×æ_
Íôì Ììèâ• è÷ëèóæ Íôì
v¼ vôæ óã”èóæ èóÜ vóÔìÀ
ÌþìÓìíë è×Üìâ ÛìíÜì
164
vôæ ûì äUèÜÜ ÌìíÜìÀ
ÌþìÓìë ûì§ìú öÇì èûäÜéë vëÔì¢
ÛhíÜ ÛhíÜ ÛìíÜìûì¼ì
ÛhíÜ ÛhíÜ v¼ óãëìÐì
ÛhíÜ âãè×Ü æì ™Óã ôøìíÜë vÜÔìÀ
èô¬Q; âìæôhâìëé û¼ãë èû»ìóí÷çæì çþìíô Å+ëíËë øÇ vóèÔíúí×• çþìë vÜèÔôìäéûíæë âïÜ óÐÞæ èçèæ
ÍÈ èæ¥¼à èû»ìó ß èëk èû§@¬æH ìë ôì× vÇíôÈ èÐíÔí×æ¯ t‡üèçíôÈ èçèæ ÌâïÜÖ ¼@øó ûíÜ Ììþôí§
Óíëí×æ¯ t‡üèçÈ ðíúí× çþìë ôèûçìë èû»ú Íû¤ äéûíæë âïÜç+U ¼ãÔóã¥íÔë ¹âìûçÞæ ÍÈ âèðÜìôèû
äéûæíûóæìë ôì× vÇíôÈ èÐíÔí×æ_
Íôì Ììèâ è÷ëèóæ Íôì•
çhû v¼ óã”èóæ èóÜ vóÔì¯
èæ¥¼à óéÙÞäéûæ èçèæ æéëíû ûëË ôíëÈ èæíúí×æ• ôìëË èçèæ äìíææ ÌQ?èðÞíçë çø¼Öì ôíë äéûæ
ôìåìíæìÈ çþìë ÜÜìåèÜèø Íû¤ ÍÛìíûÈ èçèæ Óéíë Óéíë ðíú ÅíÒí×æ Íô ¼ãÔóã¥Ô âpæôìèëËé
äéûæ¼ìèÓôì_
çìèë Üìèù û¼ãaëo ì
ðìè¼Ûëì ôìˆ‰ìÛëì
äéûíæë âïÜç+U çìèë ôìí× vÐÔì
_ÍÔìíæ ôèû ûì¬t¬û? èû»ìóíô ÐïæÖ èçkçìë ðìç vÇíô Åºoìë ôíë èæèÔÜ vûóæìë ¼íà öãk ôíë
äéûíæë v¼È âïÜç+U ¼¤Ü†‰ ôíë èÐÔíÜæ Å+ëË¯ ÍÛìíûÈ ûÖèkùçíô èû¬t¬ì? íë èæíú ÍíÜæ¯ ÍÈ èû¬t¬ì? ë
ÌûÐÖÈ ÌìKùç vÇíô èûxHùíç Åøæéç ðßúìë «*è¹úì¯
ôèû ûãíÄí×æ äéûíæë ùìæ çþìíô ÍôìÈ ë÷æì ôíë vöíç ðíû¯ öãùíÜë äéûæít¬ìŒ ç Í äíˆŠ çþìë øìßúì
ð”Ü æì¯
Íôì Ììèâ Í ÌûæéçíÜ
vôð æìèð “Ììøæìë” ûíÜ•
ÍôìÈ ùìèðû ùéèç
ÍôìÈ ÕìèÜû «*éèç
ÍôìÈ õhèûúì öìû æúíæë äíÜ
çìë å³Öìíäèõ ÍÈ• vö ¼àé ÷íÜ vùí× çìíô èçèæ ÛhÜíç øìíëæ æì¯ û¬t¬ç; èûíE×óÈ ðíú ÅÒÜ çþìë ôìíûÖë
èû»ú¯ “Íôì” ôèûçìú ÍÈ ûÖèkç èûíE×íóë ¼ãë âìæãí»ë èæúèç è÷ëQ?æ èûíE×íóë vûìíÓë ¼íà öãk ðíú
ùéèçôèûçìë äˆŠ èóíúí×¯ Í ôèûçìë vëìâìè`åôçìë âïÜ ÅÁ¼ß ÍÔìíæ¯
v¼ vôæ øëìíË Ììí¼
v¼ vôæ âëíâ Ûìí¼
vôæ v×ìíå çìèë vÕÅ âëíâë çíÜ¢
ÍÈ ûÖèkùç vûóæìùìÇì ûì~ú ß ÌìQ?èëô¯ èô¬Q; ÍÔìæ vÇíôÈ èçèæ Ùãíë óþì§ìíÜæ• v÷,%ì ôëíÜæ
¼ãÔóã¥Ô èæëíøáÛìíû vûóæìë ¼üè,%íÜìíô «*íûÐ ôëìë¯
165
Íôì ôèûçìú ÏèæÐÐçíôë Íô «*èçÛìûìæ âèðÜì ôèû çþìë vûóæìûè˜ç ÛìùÖíô• çþìë ¼¤¼ìë
å³ìíäèõíô ôìíûÖ «*ôìÐ ôíëí×æ¯ û¼Q?-û»Þì-Ðéç Íí¼í× ß èùíúí× èô¬Q; çìëì èóíç øìíëèæ ÌQ?ëà
¼ÔÖ¯ Íôìë Ûhûíæ ØhíÜë Øhíå ßÒì ß vôìèôíÜë õìô ûÖÇÞ ðíú èØíë vùí×¯ øüèÇûéíç Íôì Ìì¼ì ß Íôì
öìßúìÈ èæúèç¯ vt¬ð‰ ââçìë ôìÂìèÜæé ðíúß vö ëâËé ôèû èô×ãÈ øìæ èæ• èçèæ äìíææ èçèæ Íôèóæ ÷íÜ
öìíûæ¯ v¼èóæ çþìë è÷ëÊæ¥¼à Ùã÷íû¯ ÛìíùÖë ôìí× çþìë ™Óã ÍÈ ÌèÛíöìù_è«*ú çìë Ììøæ ðíúè×Ü
çûã ¼ãÔt¬«H ‰ vôæ ÌôìíÜÈ vÛíÂ vùÜ¯
ÍÈ äéûæíûóæì• óã¥íÔë ¼íà ¼¤†Œìíâë ôìèðèæ âìæôhâìëé “ðçìíÐ” ôèûçìíçß Ììí×¯ Íôåì óìÐÞèæô
¼íçÖ èçèæ Åøæéç ðíúí×æ¯
Ììâìíóë öìðì öìú äæíâë çíë
Ììí¼ æìíôì ôÔíæì èØèëúì¯
ôÔíæì ÌèÛâìíæ âíæ ðíúí× äˆŠÛ—èâë †Œìâæóé ôíøìçìáé æóéíç Äþìø èóíú ¼û äUìÜì äã§ìæ¯ èô¬Q;
âìæôhâìëé û¼ã çûã vÐ»øöÞQ? ûìÂìèÜ âìæí¼ ÏèæÐÐçíôë âèðÜìôèû ðíú• èûÔÖìç ¼ìùëóþìè§-äìç âìÈíôÜ
âÓã¼óï æ óí+ë qìçh,øãré ÍÈ øèë÷ú èæíúÈ vûþí÷ ëÈíÜæ¯
8¿2 ¼íçÖ\æìÇ óí+ë ôèûçì ½ ôûë-È-æïëäìðìæ

Û—èâôì ¥ ôûë-È-æïëäìðìæ ¼íçÖ\æìÇ ó+ èÜèÔç «*ìú 6 øìçìë Íôèå óéÙÞ ôèûçì• t¬ëH ûü+-óÜûü+
×í`ó ëè÷ç¯ Èèçðì¼ vÇíô Åøìóìæ ß ¼¤íôç èæíú vÜÔì ÍÈ èûÔÖìç vëìâìè`åô ôèûçìèå ôèûë “Ìq-
Ììûéë” ôìûÖ†Œípë ÌQ?ùçÞ ¯ “Ìq-Ììûéë” «*ôìèÐç ðú 1916 ¼ìíÜ¯ Üìíðìíëë ÐðëçÜéíç æïëäìðìíæë
¼âìèÓ vóíÔ ôèûë âíæ Ûìíûìóú ðíúè×Ü¯ ÍÈ ôèûçìú v¼È Ûìíûë t¬ìH áë Ììí×¯
8¿2¿1 ÅÁ¼ ß Èèçðì¼
æïëäìðìæ-Íë ûì¬t¬û? äéûæôìèðèæíô ôèû ÍÔìíæ Ûì»ì èóíú ûëË ôíëí×æ¯ âãÙÜöãíùë Èèçðì¼øìíÒ
ÍÈ ôìèðèæ äìæì öìú¯ èÛæí¼`å èt‡Ç ëè÷ç Èèçðì¼†Œp ‘An Advanced History of India’ ß
Cambridge History of India ÈçÖìèó vÇíô øìÒô ¼û «*íúìäæéú çÇÖ vøíç øìíëæ¯ æïëäìðìæ ÌÇÞ
äùíçë ÌìíÜì¯ Tâìúãæ-øãr öãûëìä v¼èÜâ vâíðëgèˆ‰¼ì æìâô ôhâìëéë ëCø vóíÔ âãDo ðíúè×íÜæ¯
ûìóÐìíðë vöíðçh Í èûíúíç âç è×Ü æì• vâíðëgèˆ‰¼ìíô ¼ãóëï ûÓÞâìíæë äìúùéëóìë vÐë ÌìØùìíæë ¼íà
èûíú èóíú v¼Ôìíæ øìèÒíú vóßúì ðú¯ èô¬Q; v¼èÜâ çþìë âìæ¼éë ôÇì ÛhÜíç øìíëæèæ¯ èçèæ öÔæ
è¼¤ðì¼íæ ÌìíëìðË ôíëæ äìðìàéë çþìë Ìæãùç ôhçûh íô ûÓÞâìíæ øìÒìíÜæ¯ ôhçûh ÌûÐÖ vÐë ÌìØùìíæë
¼íàÈ âìëì øí§è×Ü ¼¤Ùí»Þ¯ öìíðìô vâíðëgèˆ‰¼ìíô èóèGX øìÒìíæì ð”Ü¯ øëûçÞé ÌÓÖìú ¼ûìëÈ äìæì¯ çþìë
æçhæ æìâ ðú æïëäìðìæ ÌÇÞìÁ äùíçë ÌìíÜì¯ ÍÈ Ì¼ìÓìëË ëCø¼é ß ûãèºoâçé æìëé äìðìàéíëë öÇìÇÞ
äéûæ¼èàæé ðíÜæ Íû¤ ëìäôìíöÞ çþìíô ¼ðìúçì ôëíçæ¯
8¿2¿2 ôìûÖí«*ëËì
ôûë-È æïëäìðìæ ôèûçìú Èèçðìí¼ë ôìÒìíâìë Åøë ôèû ¼íçÖ\æìÇ ó+ Ûì»ì ß ôGFæìë
ëkâì¤¼ÜìûËÖ ¼˜ìë ôíëí×æ¯ Ìçéç Èèçðì¼ vëìâìè`åô ôèûíóë ôìí× è«*ú èû»ú¯ ôìëË vëìâìè`åô
166
ôèûëì ôGFæìíôÈ vx*V Ðèk ûíÜ âìíææ Íû¤ Èèçðì¼íô ôèûçìë èû»ú ôëíÜ v¼Ôìíæ öíÇ,% ôGFæì¹é§ìë
ÌûôìÐ vâíÜ¯ û¬t¬ç ; ÌìíÜì÷Ö ôèûçìú ôèû æïëäìðìíæë äéûæ Èèçðì¼íô ÌìKùç ôGFæì èóíú âè„ç ôíë
çþìë ûÖèkùç Ûìûæìë ÌìÓìíë Ììûìë æçhæ ôíë øèëíûÐæ ôëíÜæ¯ ÌèÓô¬Q; Í ôèûçìú ûì§èç øìßæì
qâËë¼ ôìëË øèfâÛìëç qâíË èùíú ôèû ôèûçìë v«*ëËìt¬ëH ø C ÍÈ óãÜÛ Þ ÌèÛÚçìë ¼@‡ãÔéæ ðíúè×íÜæ¯
çÔæ èçèæ óþìè§íúè×íÜæ æïëäìðìíæë ¼âìèÓíáír¯
“Ììä vçìâìíë vóÔíç ÍÜìâ äùÁ-ÌìíÜì æïëäìðìæ”_ÍÈ èûÔÖìç øÂdèd kèå èóíúÈ ôèûçìèåë ™ëg¯ ôèû
Ñèçðìè¼ô ëâËéíô “âëgÛè— âë vùìÜìøØhÜ” ß “ÈëìË vóíÐë ÐôhQÜ ? ì” ÍÈ óãèå ÌèÛÓì ûì èûíÐ»Ë èóíúí×æ¯
ÈëìË æïëäìðìíæë âìç·Ûè— â ÌæÖèóíô v¼èÜâ çþìë v«*íâ øí§è×íÜæ vöâæ óã,‡Q? øí§è×íÜæ ÐôhQÜ ? ìë
v«*íâ¯ Èèçðì¼í÷çæìë «*ôìÐ Ììí× ôèû öÔæ ûÜí×æ ¼@¬ìŒ Úéë ôûíë Ìaoôìíë väìæìèôë æ§ì÷§ì ÌÇûì
öÔæ ûÜí×æ èûxHäúé äìðìàéíëë øüèÇûé Ììä æéëû¯ Èèçðì¼ v÷çæìë ÌÇÞ ¼âíúë ÌíâìÙçì ¼@¬íH ao
vûìÓ_ëCøíöîûæ ÓæâìæÐèkó@¬c èô×ãÈ Çìíô æì_âüçÖh Íôèóæ ¼ûèô×ã †Œì¼ ôíë¯ ÌæÖèóíô ôèû æïëäìðìíæë
ëCø«*Ðè¬t¬? ôíëí×æ_““äìù çhèâ äìðìæ-æïëé ÌìíÜìú Ûë èóô Ììûìë”• “ëèçë âïëèçíç äìù• Ìà ÜÛhô
Ìæà” ÈçÖìèóíç ÅE÷ìëíË v¼ ôÇì¯ ûàéú ôèû ÍÔìíæ vö ëCøèøøì¼ì ß âçÞ-v¼î`óíöÞë øíÇ qâË ôëí×æ
çìë Íô øïûÞ øèÇô·Á ðíE×æ ßâë ¾Ôúìâ_ëgûìÈúìÁ-È-ßâë ¾Ôúìíâë ôèû¯
ëCøç·è»ç• ëCøíô ¼ûÞÈè\ú èóíú ÌæãÛíû Ìì†Œðé ôèûçhÜÖ Sensuos ûì ëCøôìâæìâ+ v¼èÜíâë Ììûì¼
øìèE× Í ôèûçìú¯ “ëCíøë Ììóë äìæç v¼èÜâ• ëCøíóûçìú âìæç v¼”• ÌÇûì
ëk¼ìùë ¼þìÁíë Íí¼ óÔÜ vøÜ ø‚èåë
ëCíøë øìùÜ• ëCíøë âìçìÜ ëCíøë ôèû äìðìàéë¯
Åºüèo çèå «*Çâ øÂdèd k vÐëÌìØùìæ ðçÖìûü+ìíQ?ë Èèàç¯ ûìóÐìíðë Tôhíâ åþìôÐìíÜ vâìðíë äìðìàéíëë
¼íà æïëäìðìíæë æìâß vÜÔì ðíúè×Ü¯
v¼èÜâ ûìóÐìð ðíúß vâíðëgèˆ‰¼ìíô ÛhÜíç øìíëæèæ_“ûìóÐìäìóì ûìóÐì ð”Ü vçìâìú çûã ÛhÜûæì”¯
v«*â ß öãíºo èô×ãÈ ÌæÖìú æú ÌçÍû æìëé Üãè.ç ð”Ü¯ ûÓÞâìíæ øìÐìøìèÐ vÐëÌìØùìæ ß ôhçûh -Íë
¼âìèÓíç Èèçðì¼ ëk¼ìáé ðíú ëÈÜ¯ ¹íâ ¹íâ ÌûíðÜìë ðìíëâ vÇíô èæä ûÖèk&IíË æïëäìðìíæë
òìæ ð”Ü ûìóÐìíðë Ôì¼ âðíÜ¯ Ûìëçû»Þ-Ðì¼íæ væøíÇÖ ¼@¬ìŒ Úéë Û—èâôìÈ «*Óìæ ðíú ÅÒÜ¯ ôìëË
v¼èÜíâë v«*èâô¼+ì v«*ú¼éë ôìí× öÇìÇÞÈ æçäìæã¯ èô¬Q; Í vðæ ÐìðæÐìðß Ììä âüçÖh ë ðìíç øëìèäç¯
8¿2¿3 ôèûçì-èûíxX»Ë
ôûë-È-æïëäìðìæ-Í Èèçðì¼ûì¬t¬û? ß ôGFæì èâèÐíú æïëäìðìíæë vö è÷r ôèû Ììâìíóë Åøðìë
èóíúí×æ çì ÌûÐÖÈ ââÞtøÐÞé¯ âëgôæÖì vâíðëgèˆ‰Ðì è×íÜæ Ìèç¼ìÓìëË Ùíëë vâíú¯ çþìë Å(ìæ ¼èçÖÈ
Ìlcç
ï ¯ ¹íâ ¹íâ èçèæ ð”íÜæ ëCíøIíË vâìèðæé¯ æüçÖùéíç• ôèûçì ë÷æìú• çéëí×þì§ì vÙì§ìú ÷§ìú ðíÜæ
èæøãË_
ûìóÐìäìóì vóÔÜ vçìâìú_vóÔÜ «*Çâ æßíëìíä•
ÔãÐé èóíÜë Ôã¼íëìíä çìë äéûæâëË óãÈ vûìíÄ
ÔìèÜ ðÒìÁ vÙìâåì vçìâìë ¼ëâ-ëìÂì âãÔÔìèæ
Íþíô vùÜ öãûìë ûãíô ëCøûìæé vùì ëCøûìËé¯
167
_ÍÈ ð”Ü «*Çâ v«*íâë Èèçðì¼¯ èæúèæç çþìíô vÐëÌìØùìíæë èûèû ôíëè×Ü• èô¬Q; ôìÜ¹íâ èçèæÈ ðíÜæ
Èèçðìí¼ë æìèúôì ÌÇûì ÷ìèÜôì Ðèk¯ Óéíë Óéíë äìðìàéíëë Åøë èçèæ èûÐìÜ «*Ûìû èû¬t¬ì? ë ôëíÜæ¯ âìr
óãèå ø¤èkíç ÍÈ æìëéë ûÖèk& ôèû ¼ã`óë Øhèåíúí×æ
çhèâ vùì ¼ì@¬ìŒ äÖÜ¨é ôíâÞ ¼óì ÅÁ¼ìðé/
äìðìàéíëë øìJì èæíú ôëíÜ æìëé ûìóÐìðé
æïëäìðìíæ ¼ìÓ[éëCøèåß øìèE× Ðìðìäìóì Ôãëâ-Íë «*íëì÷æìú v¼æìøèç âðû[Á Ôþì-ë æäëû`óé ûìóÐìíðë
Åºoìë ôìèðèæíç_
û`óét¬ìH âéë vâì÷æíðçh ð”íÜ Íûìë ûè`óæé
âðìû[íçë âãÒì èÐèÇÜ ôëíÜ ÈëìË-æè`óæé•
“vçìí§ vçìâìë Ñëìûç Ñ âðìû[Á Ôþì öìú vÛí¼”_ûËÞæì èðí¼íû ÌæûóÖ¯
ôûë-È-æïëäìðìæ vÐ» øöÞQ? Èèçðì¼-óèÜÜíô Ìèç¹â ôíë âìæèûô óèÜÜ ðíú ÅíÒí× Íû¤ vÐ» óãèå
¬t¬û? íô v¼ ùïÆt¬ìH áë ëíúí×¯ ôèûë èæät¬H ÛìûûÖìÔÖìÈ Íë âïíÜ Íû¤ ÍÛìíûÈ ôèûçìèå ¼âôìÜéæ Ììíûóíæë
¼íà öãk ðíúí×¯ ÍÈ Ììíûóæ ÌûÐÖÈ Íôèå è÷ëôìÜéæ ûìçÞìë ¼íà öãk ðíúí×¯ ôþìåìûæ Ììä èÙíëí×
ëCíøë ëìèËë ¼âìèÓíô¯
äéËÞ vçìâìë ¼âìèÓ Ììä• âéæìë ûìðìë öìú Äèë•
Ììäíô çhèâ èæëìÛëË è÷ëèóíæë ¼ã`óëé¯
¼ìÓìëË Ùíëë âìèåë ôì×ìôìè× ÍôÜì vâíú Ììä øãæf ÍôÜì¯ “Ììäíô vçìâìë ûãíô øìÇë• âìÇìú
øìÇë• øìÇë øìú”¯ Ììä äìðìàéíëë ôûë ö-ÅyUÜ• èô¬Q; æïëäìðìíæë ôûë ÌûíðèÜç¯
¼âìèÓë èÐúìíë Íôèå ôëgË Øìëè¼ vxXìô Ììí×• v¼È vxXìôèåë ôìûÖìæãûìó ™Óã ôèû ôíëæ èæ• v¼
vxXìôèåíô ôèûçìë ââÞôÇì èðí¼íû vëíÔí×æ_
ùëéûíùìíë óéø väUÜ æì ØhÜ èóíúì æì vôÅ ÛhíÜ
ÐÖìâì vøìôìë æì vøìí§ øìÔ• óìùì æì øìú ûãÜûãíÜ
âìèåë vâíú ÍÛìíûÈ æ@¬Œ èûæèçíç âìèåë vôìíÜ èØíë ÍíÜæ¯ äˆŠâüçÖh ë âìÄÔìíæ ëÈÜ ™Óã
ëËëk¼ØÜçìë ¼íØæ çëà¯ ““vâìùÜöãíùë èçíÜì+âì_è÷ëöãíùë ¼ã`óëé””-vô ôèû ûÖèçíçë óüè,%íçÈ
vóÔíÜæ¯
8¿2¿4 ôìûÖùÒæ ½ Ûì»ì ß ×`ó
øèëíÐí» ûkûÖ Í ôèûçìú ¼íçÖ\æìÇ óí+ë ôèûçìë ¾ûèÐ,%Ö¼âïð øïËÞ ÌìôìíëÈ ëíúí×¯ èû¬t¬ì? èëç
èûûëíËë äíæÖ øìÒíôëì õ¥ ðë«*¼ìó èâr èÜèÔç “¼íçÖ\æìíÇë ôèûçì ß ôìûÖëCø” ûÈèå vóÔíç øìíëæ¯
ôèûë ÌìKÛìûæìë ÌìíÜìíô t¬ì‰ ç ûíÜ Í ôèûçì ùéèçôèûçì• çþìë ôGFæì ß ÌQ?óèüÞ ,%ë IíË Í ôèûçì
vëìâìè`åô ôèûçì¯ t¬ëH ûü+-ôÜìûü+-×§ìë ×`ó-xHì¼ìÙìç«*Óìæ ×`ó vö æìíâÈ Í ôèûçìë ×`óíô õìôì öìô
“×`ó¼ët¬çH é” ôèû ¼íçÖ\æìÇ óí+ë èæâÞìË óáçìë øèë÷ú ÍÔìíæ ëíúí×_
168
1Ý11 1 1Ý1 1 1 1Ý1 1 1 1Ý1 1
4 + 4 + 4 +3 èût‡ëËé Üçìë ûíæ Ùãâìß âìèåë ûaoíæ
1Ý1 1 1 1Ý1 1 1 1Ý1 1 1 1Ý11
4 + 4 + 4 +3 vùìëé ¢ vçìâìë vùìíëë âìèå ëCíøë vùìøé ÷`óæÍ
1Ý1 1 1 1Ý1 1 1 1 Ý1 1 1 1Ý1
4 + 4 + 4 +3 v¼ìðìùé ¢ vçìë vóíðë âìèå t¬ìH âé v¼ìðìùé è¼þóëï vùì
1Ý1 1 1 1Ý1 1 1 11 1 1 Ý111
4 + 4 + 4 +3 äéËÞ vçìâìë x*éðéæ ôûë èûxHæìëéë x*éóïùÞ
Ûì»ìë ¾æøãËÖ ×í`óë ¾æøãËÖ óãÈ-È vûÐ vûìÄì öìíE×¯ óÜûüí+ ð¼Q? Ðíjë Iëg& Çìíô¯ Í ôèûçìú ð¼Q?
Ðíjë ÛìíÜì ûÖûðìë Ììí×¯ ÌæÖèóíô çlcû çÁ¼â «*Ûè· ç Ðíjë øìÐìøìèÐ Ììëèû-Øìëè¼ Ðíjë ÷âÁôìë
èâx*Ëß ôèû Ùèåíúí×æ¯ äìðìæ-æïëé• vâìðë• ¼ãÜçìæì• äëéæ IÜ• Ôã¼íëìä• ûìóé• Ôì¼âðÜ• øìJì• Äì„ì•
èôèt‡âìÁ• âéæì• ùëéûíùìë• ûãÜûãÜ• v÷ëìù_ÍÈ Óëíæë Ðj ûÖûðìë «*ì¼èàôÛìíûÈ ¾ûèÐ,%ÖøïË¯Þ
“Óé-x*é ×åìë ×r âìÇìú ×rûçé ¼ãÜçìæì” Ìæã«ì* í¼ë ÅóìðëË¯ ÐjìÜWìë ×ì§ì ÌÇÞìÜWìíëëß
¼ìÇÞô ûÖûðìë Ììí×¯ vöâæ_“vçìí§ vçìâìë Ñëìûç Ñ âðìû[Á Ôþì öìú vÛí¼”_ÌèçÐíúìèk¯ Í ôèûçìú
vÐ»øöÞQ? çÇÖ• Ììèàô• ¬t¬û? ôèæâÞìË_vâìå 11èå ¬t¬û? ô• èâÜûÖûðìë-øëøë øÂdèd kíç èârìáë_¼û
×ìèøíú vÐ» øöÞQ? û§ ðíú ÅíÒí× ôèûçìë ¼ë¼çì¯ ôèû æïëäìðìíæë Íôåì ÷âÁôìë äéûQ? âïèçÞ âüçÖh íÜìô
vÇíô Åºoìë ôíë Ííæ øìÒôíóë Åøðìë èóíúí×æ_
ûìóÐìë Åøë ûìóÐì ðíÜæ ûìóÐì ðíÜæ vçìâìæ ûÐ•
ÌØhëìæ vö t]—èçÞ vçìâìë• ÌùìÓ vçìâìë âíæë ë¼¯
èPçéú øÂdèd kèåíçÈ ¼û ôÇì ûÜì ðíú èùíúí×¯
““èûíÐë Ðçíôë «*Çâ øþè÷Ð û×íëë âíÓÖ ëûé\Ûìíûë ûTè÷ÿâú ûì¤Üì ôèûçìë váír ùéèçôèûçìÈ
è×íÜì «*Óìæ Ììô»ÞË¯ ¼íçÖ\æìíÇë ¼ìÓæìë èû»ú è×íÜì «*Óìæç½ ÍÈ ùéèçôèûçì”” ‘¼íçÖ\æìÇ óí+ë
ôèûçì ß ôìûÖëCø ½ õ¥ ðë«*¼ìó èâr’¯ ôûë-È-æïëäìðìæ ùéèçôèûçì èðí¼íû Íë ÌQ?ÜéÞ æ ôìèðèæ¼¤íôç
ÌûÐÖÈ ÅÁôí»Þë óìèû ôëíç øìíë¯
8¿3 æäëgÜ È¼Üìíâë ôèûçì ½ èûí°ìðé
Û—èâôì ½ æäëgÜ «*èçÛìë ¾ûèÐ,%Ö ½ æäëgíÜë È¼Üìíâë “èûí°ìðé” ôèûçìèå ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë Íôèå
èûÔÖìç ôèûçì• “Ìè†‰ûéËì” ôìíûÖë ÌQ?ùç
Þ • 1328 ¼ìíÜë âìÙâìí¼ ôÜôìçìú ëè÷ç¯ æäëgíÜë ôèûçìë
âïÜ ¼ãë ÍÔìíæ ¼ã`óëÛìíû ÌìK«*ôìÐ ôíëí× ½ ùéèçôèûçìë vö ¼íûÞìE÷ ¬t¬ë? Ììíûíùë vö ÷ëâ ÷—§ì Ûì»ìë
vö âðÁ ÑxHöÞ ôèûçìèå tøÐÞ ôíëí× çìë ¼íà Íôâìr çhÜæì ðíç øìíë ôèûë vÜÔì “Ììä ¼üè,%-¼ãíÔë
ÅGXìí¼” ß “ôì„ìëé TþèÐúìë” ôèûçìPíúë¯ èûí°ìðé ôèûçì ø§íÜ vûìÄì öìú Ûìíûë èóíô ëûé\Å+ë ûì¤Üì
ôìíûÖ èçèæ Íô æçhæ& èæíú Íí¼í×æ/ ×í`ó Ûì»ìú çþìë âíÓÖ ëûé\æìíÇëÈ Å+ëìèÓôìë ûíçÞí×• èô¬Q;
Ûìíû èçèæ t¬ç
H ¬Q¯Ÿ ÐjûÖûðìë• ×`óí÷çæì ÈçÖìèóíç ôèû ¼íçÖ\æìÇ ó+ çþìíô ÌGFt¬GH F «*Ûìèûç ôíëæ/
ëûé\æìÇ ÌûÐÖÈ çþìë è«*ú ôèû èô¬Q; ôìûÖøíÇ æäëgíÜë èû÷ëË èÛˆ‰ âìíùÞ¯ çþìíô ÌûÐÖ Ììâëì Íô
169
øëûçÞé vëìâìè`åô ûíÜÈ è÷èÿç ôëíç øìèë/ v¼ìE÷ìë ÌìKíÙì»Ëì ß ÌìKûìó Íû¤ èô×ãåì “ðþìôõìô÷éÁôìë”
ÌÇûì vôìÜìðÜ-âãÔëçìë ôìëíË Byron ß Whitman-Íë ¼íà çþìë çhÜæì vóúì öìú¯ Íô ôÇìú èçèæ
óãÓ»Þ Þ äéûæèøøì¼ì ß äéûæÌìíûíùë ôèû¯ vëìâìè`åôíóë ôhÜIëg ëgíÐì ûíÜí×æ “Man is born free, bt
everywhere he is in chains” ‘âïÜ Øëìè¼ Åèkë È¤íëèä Ìæãûìó’_âìæã» âãk ðíú äíˆŠí× èô¬Q; v¼ ¼ûÞr
ÐübìèÜç¯ Ììë æäëgÜß vöæ ÍÈ ôÇìèå väìëìíÜìÛìíû ûÜíç v÷íúí×æ_çþìë ¼â†Œ ôèûçìú ëíúí× Íôåì
èÐôÜÛìÂìë ¼ìÓæì• Íôåì ûaoæâãèkë çø¼Öì¯ ëûé\æìÇ ß ÌìÓãèæô ôèûçìë âÓÖûçÞé ¬t¬ë? èå ÌûÐÖÈ çþìë
ôèûçìú vóÔì öìú¯
8¿3¿1 “èûí°ìðé” ë÷æìë øfìÁøå
âãäØØë Ììðâù ëè÷ç “ôìèä æäëgÜ È¼Üìâ_t‡üèçôÇì”” ‘«*ôìÐô æÖìÐæìÜ ûãô ÍíäAé’ ôèûë v¼ëì
äéûæé• ÌæÖèóíô çþìë ôìûÖôèûçì èæíú v¼ëì ÌìíÜì÷æì ôíëí×æ ûì¤ÜìíóíÐë ÌÓÖìøô ëèØôhÜ È¼Üìâ çþìë
ûÈèåíç¯ èûí°ìðé ôèûçìë øïûìÞ øë ë÷æìë Èèçðì¼ âãäØØë Ììðíâó èÜèøûºo ôíëí×æ¯ èûí°ìðé ôèûçìèå
æäëgÜ È¼Üìâ èÜíÔí×æ 1921 ¼ìíÜë èõí¼@¬ëH âìí¼ë vÐ» ¼âíú û§èóíæë ×ãèåë ¼âíú¯ ôèû vâìèðçÜìÜ
âäãâóìíëë ¼íà ÍÈ¼âú çþìë vöìùìíöìù è×Ü¯ øíë ÌûÐÖ ÅÛíúë ¼@øôÞ vÛíÂ öìú• æäëgÜ vâìèðçÜìíÜë
Iëgèùèëë Ììßçì vÇíô vûèëíú Ìì¼íç v÷íúè×íÜæ¯ öìíðìô “èûí°ìðé” æäëgÜ èÜíÔè×íÜæ ôâíëõ âãäØØë
Ììðâó-Íë 3Ý4è¼ çìÜçÜì vÜíæë Ûì§ìûìè§íç¯ ÍôçÜìú æäëgÜß çþìë ¼íàÈ v¼Ôìíæ Íô¼ìíÇ
Çìôíçæ¯ “¼ôìíÜ Ùãâ vÇíô ÅíÒ âãÔ Óãíú Íí¼ Ììèâ ûí¼è×• Íâæ ¼âú æäëgÜ ûÜÜ• v¼ Íôèå ôèûçì
èÜíÔí×¯ øãíëì ôèûçìèå v¼ çÔæ Ììâìú øí§ vÐìæìÜ¯ ““èûí°ìðé”” ôèûçìë ÌìèâÈ «*Çâ vx*ìçì”_t‡üèçôÇì
vÇíô ÍÈ çÇÖ äìæì öìú¯ “èûí°ìðé” «*Çâ ×ìøì ðú ¼ì:ìèðôé “èûäÜé”íç¯ “èûí°ìðé” ëûé\æìíÇë «*Ð¤¼ì
vøíúè×Ü¯ ôèûçìèå «*ôìÐâìr ÌçÖQ? äæè«*ú ðú Íû¤ æäëgíÜë ôèûÔÖìèç Íô ÜìíØ vûí§ öìú¯
vâìèðçÜìÜ ÌûÐÖ âíæ ôíëè×íÜæ çþìë ““Ììèâ”” ûíÜ øóÖ vÜÔìèåë “Ûìû ÷hèë” ôíë æäëgÜ çþìë ôèûçìèå
vÜíÔæ¯ ôÇìåì ÌûÐÖ ¼èçÖ æú¯ æäëgÜ “Ììèâ” vÇíô çìë vÜÔìë idea åì ðúíçì vøíç øìíëæ¯ “Ììèâ”
vÇíô Åºüèo ç èóèE×_““Ììèâ èûëìå¿¿¿Ììèâ áh°¿¿¿Ììèâ ¼ã`óë¿¿¿Ììèâ Ûé»Ë¿¿¿Ììèâ âÓãë¿¿¿Ììèâ âÖìõæìûíá
èæâéèÜç æúæ ¬t¬æ? aoú èÐ™¿¿¿Ììèâ Ììæ`ó¿¿¿Ììèâ ëð¼Öâú• Ììèâ óãíÚÞú¿¿¿Ììèâ âüÁøJÜ¿¿¿Ììèâ ¼üè,%†íŒ pë
«*íðèÜôì¿¿¿Ììèâ óãûÜ
Þ Ì¼ðìú¿¿¿Ììèâ âïÔ•Þ Ììèâ èæíûÞìÓ¿¿¿Ììèâ ÅˆŠìó””_ÈçÖìèó¯
Ììë æäëgÜ èÜíÔè×íÜæ_
Ììèâ è÷ëóãóâÞ • óãèd ûÞæéç• æüÐ¤¼•
âðì«*Üíúë Ììèâ æåëìä• Ììèâ ¼ìÈíôYìæ• Ììèâ Ó[¤¼•
Ììèâ âðìÛú• Ììèâ ÌèÛÐìø øüÇéU ¢
Ììèâ óãûìÞ ë
Ììèâ vÛíÂ ôèë ¼û ÷hëâìë¢
Ììèâ Ìèæúâ• ÅE×übÜ
Ììèâ óíÜ öìÈ öç ûaoæ• öç èæúâôìæãæ ÐübÜ¯
û¬t¬ç
; “èûí°ìðé”íô æäëgíÜë ôèûÌìíKë• çþìë èæät¬H “Ììèâ”-ë äúøçìôì ûÜì öìú¯ èô¬Q; ÍôÇì ûÜì öìú æì
èçèæ vâìèðçÜìíÜë æôÜ ôíëí×æ¯ ôèûçìë ideaåì ðúíçì vâìèðçÜìíÜë “Ììèâ” øí§ çþìë âìÇìú Ìì¼íç
øìíë ¼ìèðíçÖ Íâæ ûÖìøìëÈ t¬ìH Ûìèûô ß ¼û¼âú Ùíå¯
170
8¿3¿2 ôèûçì èûíxX»Ë ½ Ûìûû¬t¬;
èûí°ìðéíç vëìâìè`åíôë ÅE×übÜ ÌìKíÙì»Ëì èÐíGFë Ðì¼íæ ûþìÓì øí§í×¯ «*Çâ øÂdèd kóãèåë ¼ï÷æì
vÇíôÈ ôèûçìèå øìÒíôë âæ vôí§ væú¯ Í ôèûçì vöæ Íô ÌìKí«*èâíôë âìúìóøÞË• Íô æìè¼Þ¼ìí¼ë
ÌìKäéûæé¯
Ììâìë ÅE÷èÐë vóíÔ èðâìè°÷—§ì âìÇì æç ôíë¯ Ììèâ èûxHèûÓìçìë èût‡ú• Ììâìë ÜÜìíå ëg° Ûùûìæ
äUíÜ ßíÒæ• v¼Ôìíæ äúäúx*éë ëìäåéôì¯ Ììèâ èæúâ âìèæ æì• Ììèâ åíøÞíõì ß âìÈæ-Íë âíçì Ó[¤¼ìKô•
Ììèâ ÓïäèÞ å• Ììâìë ÷híÜ ¾ûÐìÔé Ä§• Ììèâ èûí°ìðé• Ììèâ ¼ûèô×ã ÷—ËÞ ôèë ÙïèËÞëíC ø¯ “Ììèâ æüçÖøìùÜ ×`ó”•
“Ììèâ âãk äéûæìæ`ó”• “Ììèâ ðì@¬éH ë• Ììèâ ×ìúìæå• Ììèâ èðí`óìÜ”/ “Ììèâ ÷Ü ÷˜Ü”/ Ììèâ âæ öÔæ öì
÷ìú çìÈ ôèë/ Ììèâ âüçÖh ë ¼ìíÇ øìJì Üè§• “Ììèâ ÅˆŠìó”/ Ììèâ âðìâìèë• Ììèâ øüèÇûéë Ûéèç• Ììèâ
¼¤ðìë• Ììèâ ÅÃÌÓéë_Í ÛìíûÈ ôèû æäëgÜ èûí°ìðé ôèûçìú ÌìKûéäâ¬QŸ v¼ìE÷ìíë äø ôíëí×æ¯
8¿3¿3 vëìâìè`åô Ììíûù ÅE×Uì¼
Ðj«*íúìù çÁ¼â-vóÐé-èûíóÐé-Ó[æÖìKô Ðíjë èâx*íË èçèæ ô·èç& vóÔìæ• ûì¤Üì Ðíjë ¼íà
¼ðäìç «*èçÛìú Ììëèû Øìëè¼ èâèÐíú æçhæ ôìûÖûìËéë äˆŠ vóæ¯ øèÇô·Á ¼íçÖ\æìÇ ó+¯ ÅóìðëË
èóèE×_
Ììèâ è÷ëóãëQ? óãâóÞ
Ììèâ óãóâÞ • ââ «*ìíËë vøúìÜì ðóÞâ ðÖìú ðóÞâ Ûëøãë âó¯
ôèû ÍôÈ ¼ìíÇ vðìâèÐÔì ß ¼ìè†‰ô• öÚ ß öÚøãíëìèðç/ ¼üè,% ß Ó[¤¼/ èçèæ æéÜô. èû»øìíæ•
èÐëäåìú äìÿûéíô èçèæÈ äåìú ÓìëË ôíëæ¯ æäëgÜ èâíÇìÜèä ûì øãëìôìèðèæ vÇíô ¼ìûÜéÜÛìíû Åøâì
çhÜæì «*Ûè· ç ¼¤†Œð ôíëæ¯ “ââ Íô ðìíç ûþìôì ûþìíÐë ûþìÐëé• Ììë ðìíç ëËç—ö”Þ _ÌûÐÖÈ âæäú ôëì
ÅE÷ìëË¯ ÍÔìíæ ôèûë ¼¤†Œìâé Û—èâôìë Èèàç¯
èûí°ìðé ôèûçìú ôèû “ôèû¬¼+ìë t¬ìH ÓéæçìíôÈ vÙì»Ëì ôíëí×æ¯ ÍÔìíæ È¤íëä ôèû Lord Byron
Ììíâèëôìæ ôèû Walt Whitman «*Ûè· çë ¼íà çþìë çhÜæì ÷íÜ¯
Ììèâ vûóãÉæ• Ììèâ v÷èà¼
Ììèâ Ììøæìíë ×ì§ì ôèë æì ôìðìíë ôhèæÞÐ¯
_ÌìKøïäìèëë ÍÈ óèøÞç ûìôÖ ™Óã ÅE÷ìëË èð¼ìíûÈ ÷âÁôìë æú• Ðíjë ¼ìûÜéÜ ûÖûðìíëß v«*ëËìë
ÌèæûìöÞ äúöìrìíô vóèÔíúí×¯ vëìâìè`åô Ììíûù ÅE×Uìí¼ë Íô çhâÜ ã óèøÞç ûÖûðìëÈ ÍÔìíæ vóÔì öìíE×¯
“ÌìèÔ”-ë âðìÐèk ¼@¬íH ao ¼í÷çæçìÈ “èûí°ìðé” ôèûçìë âïÜ v¼î`óöÞ• øíó øíó èû¬t¬ô ? ÌìûçÞ ë÷æì ôíëÈ
ôèû Ûìûè¼èºoë øíÇ ÍíùìíE×æ¯ Ðjùç Contrast ûì ¾ûøëé& Í ôèûçìë Íô «*Óìæ ¾ûèÐ,%Ö_“Ììèâ
«*ìËíÔìÜì ðìè¼ ÅGXì¼_Ììèâ ¼üè,% ¾ûëé âðìrì¼•” “Ììèâ ôÛh «*ÐìQ?_ôÛh ÌÐìQ? óìëgË vt¬EH ×ì÷ìëé” ÈçÖìèó
Ìät¬Œ øÂdèd k ß ÐjûÖûðìë âíæ øí§¯ ego ûì Ìð¤ Íë Íâæ èæëWhÐ äúöìrì æéåíÐ-èûëè÷ç Thus
spake Zarasthustra †Œíp èô×ã vóíÔè×¯
æäëgÜ v«*íâë ôèû• èçèæ ÷ìëg ¼ãôâh ìë ´óúìæãÛè— çë ôèû• vôìâÜ âíæìëâ ðìóÞÖ ÐjâìÜìë ôèû• ôèûçìú
ÌøïûÞ âóìÜ¼ èûÜì¼èûqâú âìúìûé «*èçíûÐ ë÷æì ôëíç øìíëæ¯ v¼Ôìíæ âìÓãíöÞë ðìç Óíë Íí¼ óéè:•
ÜìûíËÖë ðìç Óíë vçä¯ èæí@¬‰ Åºüç o øÂdèd kIèÜíç çìë «*âìË ëíúí×_
171
Ììèâ ÌèÛâìæé è÷ëáhBo èðúìë ôìçëçì• ûÖÇì ¼ãèæèû§•
è÷ç ÷h@¬æH -v÷ìë-ô@øæ Ììèâ Çë-Çë-Çë «*Çâ øëÐ ôhâìëéë•
Ììèâ vùìøæè«*úìë ÷èôç ÷ìðèæ• ×Ü ôíë vóÔì ÌæãÔæ•
Ììèâ ÷øÜ vâíúë ÛìíÜìûì¼ì• çìë ôþìôæ ÷hè§ë ôæôæ¢
vûìÄì öìú ùéèçôèûçìë v¼î`óöÞ èæâÞìËáâçì ôèûë Ììúí+ è×Ü• äéûíæë ëg°Ûé»Ë èûít]ìëô
èóôIèÜë vöâæ èçèæ ¼ì†Œðé ëCøôìë vçâèæ Ììûìë äéûíæë âÓãë vôìâÜ ¼ãÜèÜç èóôIèÜß çþìë óüè,%
Í§ìú æì¯ “èûí°ìðé” çÇì ¼â†Œ æäëgÜôìíûÖ ÍÈ ëg° ß âÓãíëë èûøëéç ¼âìíûÐ Ììí×¯
“èûí°ìðé” ôèûçìú ôèû ÍÈ vö ôèûí&ë ÌíÜîèôô ÷—§ì tøÐÞ ôíëí×æ çìë Íôâìr çhÜæì vóìÜæ÷þìøì
ôìíûÖë “Ììä ¼üè,%¼íã Ôë ÅGXìí¼” ôèûçìèå Íû¤ çhÜæì ëíúí× çþìë ùìæIèÜíç v¼IèÜ Ììâëì öÔæ
ôèûçìëCíø øè§¯
Ììèä ¼üè,%¼íã Ôë ÅGXìí¼
vâìë âãÔ ðìí¼ vâìë v÷ìÔ ðìí¼ vâìë åùûèùíú Ôãæ ðìí¼
Ììä ¼üè,%¼íã Ôë ÅGXìí¼
_Í Åºüèo ç øïíûÞìk ôèûçìèå vÇíô¯
8¿3¿4 ûìúëæ ß TÈåâÖìíæë ¼íà çhÜæì
æäëgÜ È¼Üìâ «*¼íà ¼âìíÜì÷íôëì ûìúëæ ß ßúì^åTÈåâÖìíæë æìíâ ôíëí×æ¯ Lord Byron
èÜíÔè×íÜæ
Hereditary Bondsmen! Know ye not
Who would be free themselves must strike the blow?
(Childe Harold’s Pilgrimage)
âãk ðíç vùíÜ ÌìÙìç ðìæíç ðú• û¤Ðìæã¹èâô ¹éçóì¼& öìëì ôíë ÍôÇì çìíóë Ìäìæì¯ Íû¤ øãæf
I have not loved the world, nor the world me;
I have not flattered its rank beneath, nor bow’d
To its idolatries a patient knee
Ììèâ øüèÇûéíô ÛìíÜìûìè¼èæ• Íû¤ øüèÇûéß Ììâíô ÛìíÜìûìí¼èæ¯ Ììèâ vçì»ìíâìó ôèëèæ• æçäìæãß
ðÈèæ¯
ûìúëíæë ôèûÛìûæìë øìÐìøìèÐ òìøæ ôëì öìú æäëgíÜë ôèûÛìûæìíô¯ èûí°ìðé ôèûçìú øãíëìíæì
èæúâ ôìæãæíô vÛíÂ vØÜìë «*íëì÷æì Ììí×_““Ììèâ vÛíÂ ôèë ÷hëâìë”• ““Ììèâ óíÜ öìÈ öç ûaoæ• öç
èæúâ ôìæãæ ÐübÜ”” ÈçÖìèó ôÇìú v¼È Èèàç¯ Ììë èæíäë èûxHèûí°ìðé Ôëóé: t¬ìH çí¬QëŸ äúùìæ ëíúí×•
““Ììèâ Ììøæìíë ×ì§ì ôèë æì ôìðìíë ôhèËÞÐ”” ûì ““Ììèâ è÷ë-èûí°ìðé ûéë Ý Ììèâ èûxH ×ì§ìíú ÅèÒúìè×
Íôì è÷ëÅˆ‰ç èÐë¯”” «*Ûè· ç ÅE÷ìëíË¯
ßúì^å TÈåâÖìæ è×íÜæ Íô ¼íçä äéûæç·Ãì ß âìæûçìë ôèû¯ ÍÈ âìæûçìë ¼íà äè§ç ðíú Ììí×
ÌìKûìó¯ ‘I celebrate myself, and sing myself’ _Ììèâ èæíäíô èæíú ÅÁ¼û ôèë• èæíäíô èæíúÈ
ùìæ ùìÈ ÌÇûì ‘And nothing, not God, is greater to one than one’s self is’_vôìíæì èô×ãÈ•
Íâæôé ÉxHë øöÞQ? Íôäæ âìæãí»ë ÌìK ûì ûÖèkùç ¼+ìë v÷íú û§ æú _Leaves of Grass ôìíûÖë
ÍÈ¼û ûìËé ûT øìÒíôëÈ øèëè÷ç¯ èûí°ìðé ôèûçìèåë ¬t¬í? ë ¬t¬í? ë Ûþìíä Ûþìíä ëíúí× ÍÈ ûÖèkùç ¼+ìë
172
û`óæì• âìæãí»ë individuality ûì âãk ûÖèkí&ë äúùìæ¯ ùéèçôèûçìë• èû¤ÐÐçíôë ôèûçìë ÍÈ Íô «*Óìæ
ÜáË¯ TÈåâÖìíæë øìÐìøìèÐ Íô èæ¥xHìí¼ øìÒ ôëì öìú æäëgíÜë èûí°ìðé ôèûçìë vôìíæì vôìíæì øÂdèd k
ÌÇûì Ì¤Ð¯ “Ììèâ âðìèûíxHë âðìôìÐ ôìè§Ý¿¿¿ÅèÒúìè× è÷ë èût‡ú Ììèâ èûxH èûÓìç·ë”• “Ììèâ èûxHíçìëíæ
¾ûäúQ?é• âìæûèûäú vôçæ” ÈçÖìèó æäëgÜéú øÂdèd kIèÜ ÌûÐÖÈ âíæ ø§íû Í «*¼íà¯
8¿3¿5 vóÐèûíóíÐë øãëìËûÖûðìë
èûí°ìðé ôèûçìë Íôèå ¾ûèÐ,%Ö ÍÔìíæ ôèû vóÐèûíóíÐë èâíÇìÜèä ûì øãëìË vÇíô Åøìóìæ ¼¤†Œð
ôíë ûÖûðìë ôíëí×æ¯ ÓïäèÞ å ôìâóè†‰• È\ìËé• ùíàìré• óãûìÞ Ðì• èûxHìèâr• ÅÊE÷¥x*ûì• ûì¼ãèô• èûÃh• ÷„é•
ÐÖìâ• øë™ëìâ ÈçÖìèó Íí¼í× ¼¤t¬›ç ü øãëìË vÇíô¯ Ììûìë vûìëûìô• vóìäÔ• èäûuìÈÜ• Èt¬ìŒ èØÜ ÈçÖìèó
Íí¼í× Ììëèû øãëìË vÇíô¯ vûìëëìä t¬íH ùÞë øáéëìä• vóìäÔ æëô• èäûuìÈÜ «*Ûè· ç vóûóïç¯ Ììûìë ôèû
öÔæ ûíÜæ_“Ììèâ ÌèØÞ¼ìí¼ë ûþìÐëé” çÔæ èçèæ greek Mythology-ë Orpheus-Íë ôÇì ûíÜæ èöèæ
è×íÜæ ¼àéçö¬QûŸ ìóô• âüçÖh íÜìíô èùíúè×íÜæ t¬éŸ ÈÅèëèõíô-vô èØèëíú Ììæíûæ ûíÜ¯
8¿3¿6 Åø¼¤ðìë
èûí°ìðé ôèûçìèå vÐ» ¬t¬û? ôóãèåíç Íôèå ÌæQ? climax Í vøþîí×í×¯
Ììèâ èûí°ìðé Û·I• Ûùûìæ ûãíô Íþíô vóíûì øóè÷ÿ
Ììèâ vÔúìÜé èûèÓë ûá ôèëû èÛˆ‰
ÍÈ Ì¼ìÓìëË ÅE÷ìëíË vëíæ¼þìí¼ë öãù vÇíô Ììä øöÞQ? âãèk¼ìÓô öç èûí°ìðé èû«Xûé âìæãí»ë
ââÞôÇì Ììí×¯ ÍÈ âìæã» Iconoclast ûì vóûí°ìðé• «*ÇìèûíëìÓé• ¼ûÞóì vt¬ìŒ íçë èûëgíºo ß «*èçûìóé ÷èër¯
ÍÈ âìæã» ¼í¹èå¼• vÐÜé• ÌìíÜôäìwìë• væíøìèÜúìæ• ëgíÐì ûì æéåíÐë âæ äˆŠ èûí°ìðé äˆŠèû«Xûé¯ Ììë
Íôåh ÌìíùÈ æäëgÜ èûí°ìðé ôèûçìú çþìë ¼ûÞíx*V ÅE÷ìëËèå ¼âì: ôëíÜæ_
âðì èûí°ìðé ëËôYìQ?
Ììèâ v¼È èóæ ðû ÐìQ?
öíû ÅÁøéè§íçë ¹`óæíëìíÜ ÌìôìíÐ ûìçìí¼ Ó[èæíû æì•
ÌçÖì÷ìëéë Ô© ô·øìË Ûéâ ëËÛ—íâ ëèËíûæì_
èûí°ìðé ëËôYìQ?
Ììèâ v¼Èèóæ ðû ÐìQ?¯
ÍÔìíæ humanist ôèûë âìæûçìûìó ûì èûí°ìðé ôèûçìë âïÜ v¼î`óöÞ ÌìíûùâèÇç Ûì»ìú «*ôìèÐç¯ ÍÔìíæ
Ììâëì ¼ûÞðìëìë ôèûíô vøÜìâ¯ ôìíûÖë ÍÈ ¼âãE÷ ÷—§ì ôèû Ììíëì Íôûìë tøÐÞ ôíëè×íÜæ çþìë “ôì„ìëé
ðþèã Ðúìë”Í¯ vëìâìè`åô ôèû çþìë âìæûçìûìíóë ôìëíËÈ ôGFæìë ÌìôìíÐ õìæì vâíÜß âìèåë øüèÇûéíç
èÐô§¼¤¼k Çìôíç øìíëæ¯ “èûí°ìðé” ôèûçìú æäëgÜ ÍÈ è÷ëQ?æ ¼çÖíô Ììëß Íôûìë «*âìèËç
ôëíÜæ¯ vÐÜéë “øèfâé Äí§ë” âíçìÈ èçèæ ðíú ÅÒíÜæ æçhíæë øèÇô·Á¯
8¿4 vâìèðçÜìÜ âäãâóìíëë ôèûçì ½ ôìÜìøìðì§
Û—èâôì ½ ôìÜìøìðì§ vâìèðçÜìÜ âäãâóìíëë “èût‡ëËé” ôìûÖ†Œípë ÌQ?ùç
Þ ¯ vâìèðçÜìíÜë äˆŠ
1888 ¼ìíÜ• çþìë èøçì è×íÜæ ôèû vóíû\æìÇ v¼íæë Úìèçqìçì¯ èû¿Í¿ øìÐ ôíë èçèæ èûóÖìÜíú
èÐáôçì †ŒðË ôíëæ¯ È¤íëèä ¼ìèðíçÖ Íâ¿Í¿ ß ÌìÈæ ø§íç ™ëg ôëíÜß v¼ ôìä Ì¼ì: ëìÔíç
173
ðíúè×Ü¯ ÌÓÖìøô õ¥ ¼ãÐéÜôhâìë vó-ë ¼íà ×ìräéûíæ ôèûë ûaã&o ðú¯ Üwæ èûxHèûóÖìÜíúë èõ¿èÜå
¼ãÐéÜôhâìë øíë vâìèðçÜìÜíô Õìôì èûxHèûóÖìÜíú ûì¤Üì èûÛìíù ÌÓÖìøô ôíë èæíú öìæ¯ øëûçÞéôìíÜ
èçèæ ¼äæéôìQ? óì¼ ¼@øìèóç Ðèæûìíëë è÷èÒë ¼ìèðèçÖôíùìVéë ¼íà öãk ðíúè×íÜæ¯ “t¬ø H æø¼ìëé”•
“èût‡ëËé”• “t‡ëùëÜ” ß “vðâQ?íùìÓïèÜ” çþìë ôìûÖ†Œp Íû¤ ôèû x*éâÓã¼óï æ• ¼ìèðçÖèûçìæ• ÌìÓãèæô ûì¤Üì
¼ìèðçÖ• ûèWâûëË• ûèWâ÷í\ë ÅøæÖì¼• ûì¤Üì ôèûçìë ×`ó• x*éôìíQ?ë ÐëÁ÷\• ëèû«*óèáË ÈçÖìèó çþìë
¼âìíÜì÷æì†Œp¯ ôèû èðí¼íû ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ vâìèðçÜìíÜë òìæèå ¼ãèæèóÞ,% ÌæÖèóíô ûì¤Üì¼âìíÜì÷æì
¼ìèðíçÖë èçèæ Íôäæ Ììèó øèÇô·Á¯ È¤íëèä ¼ìèðíçÖ ß È¤íëèä ¼âìíÜì÷æì¼ìèðíçÖ øìëàâ
vâìèðçÜìÜ ôèû ÌÓÖìøô âÖìÇã ÌìæÞ<• ¼âìíÜì÷ô èâõÜåæ âìèë «*Ûè· çë Ûk è×íÜæ¯ ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ
¼âìíÜì÷æìíô èçèæ ¼üè,%ÓâÞé ÌìíåÞë øöÞìíú èæíú öìæ ß çìíô ÅÁôí»Þ È¤íëèä ¼âìíÜì÷æìë ¼íà Íôì¼íæ
û¼ìíæìë øíá Åøöãk ôíë vçìíÜæ¯ vâìèðçÜìíÜë ôèûçìíô ûãÄíç vùíÜ çþìë ôèûçì ¼@øèôÞç
ÌìíÜì÷æìIèÜß ø§íç ðíû ôìëË ¼ìèðçÖç+U v¼î`óöÞç+U ûÖìÔÖìç ðíúí×¯
8¿4¿1 ëûé\èûíëìèÓçìë ¼ï÷æì
ôèû èðí¼íû ûì¤Üì¼ìèðíçÖ vâìèðçÜìíÜë Ñèçðìè¼ô Ìû¬òìæ “ôíGXìÜöãíù”ë vÜÔô Ìè÷Q?ôâh ìë
v¼æI: vÇíô ™ëg ôíë “ôèûçìë èûè÷r ôÇì”ë †Œípë vÜÔô ÌÓÖìøô õ¥ ðë«*¼ìó èâr ¼ôíÜÈ ÜáÖ
ôíëí×æ¯ ëûé\æìÇ çÔæ «*ûÜ øëì¹ìQ? ß «*Ûìûèû¬t¬ì? ëé ôèû¯ v¼È ¼âúåìíô ûÜíç øìèë ëûé\ûëË ß
ëûé\èûíëìíÓë öãùìQ?¯ Íôèóíô ¼íçÖ\æìÇ ó+ ß öçé\íâìðæ ûìù÷é• ôëgËìèæÓìæ ûí`óÖìøìÓÖìú•
ôhâóã ëJæ âèGXô «*Ûè· ç ôèûëì ëûé\Ûk ëCíø øèëè÷ç vøíúí×æ_ëûé\æìíÇë ÅE÷ vëìâìè`åôçìíô Íþëì
¼ôíÜÈ †ŒðË ôíë t¬H t¬H ¾ûèÐí,%Öë ¼íà çëÜéôëË ôíë Íëì øèëíûÐæ ôëè×íÜæ¯ ØíÜ Íëì æçhæ øíÇë
¼aoìæ èóíç øìëè×íÜæ æì¯ Íþíóë èûøëéíç è×íÜæ äéûæìæ`ó óìÐ• ¼ãÓé\æìÇ ó+• Ìèâú ÷¹ûçÞé• ûãºío óû
û¼ã• èûÃh vó «*Ûè· ç ÌìÓãèæô ôèûëì¯ Íþëì Åódùç ðíúè×íÜæ vëìâìè`åô ôèûçì çÇì ëûé\æìíÇë èûëgíºo
èûí°ìð ôíë¯ æäëgÜ È¼Üìâ• vâìèðçÜìÜ âäãâóìë ß öçé\æìÇ v¼æI: ôèûríúë Ìûòìæ ÍÈ óãÈ óíÜë
âíÓÖ vöìäô ûì buffer èðí¼íû¯ ÌìÓãèæô ôèûëì Ûìíû Ûì»ìú ×í`ó æçhæ& ÌìæíÜæ_çþìíóë ÌìóÐÞ ðíÜæ
ëûé\æìÇ ææ• ÍèÜúå «*Ûè· çë âíçì èûíóÐé ôèûëì¯ vâìèðçÜìÜ «*Ûè· ç ûèËÞç ôèûrú ëûé\æìíÇë èûëgíºo
èûí°ìð ôíë æçhæÛìíûë ¼aoìíæ ûuçé ðíÜæ öèóß Ûì»ì ß ×í`ó ÍÔæ Íþëì vëìâìè`åô øíÇÈ èû÷ëË
ôíëí×æ¯ çûã ÍþëìÈ ûì¤Üì ôèûçìú èæëûèE×ˆ‰ ëûé\«*Ûìíûë èûëgíºo «*Çâ ¼ìèðèçÖô èûí°ìðé¯
8¿4¿2 vâìèðçÜìíÜë ôèûçìú ëûé\èûí°ìð
vâìèðçÜìíÜë ëûé\èûí°ìð “vâìðâãóùd ë”-Íë Íôèå Ìèût‡ëËéú ¬t¬û? íô ëíúí×_
ÏÓ[Þâíã Ô vÓúìÈúì ëíäìðéæ ëäæéë âèGXôìâìÓûé
væðìèëúì æéðìèëôì ×èû_
ôGFæìë °ìáìûíæ âÓã ÷hè» æéëk ÌÓíë
Åâðìè¼ óãDÓo ìëì Óèëréë øïËÞ øíúìÓíë
ûãÛá
h h âìæû Üìèù ëè÷ È\äìÜ
Ììøæì ûè˜ç ôèû è÷ë ÈðôìÜ
ôçèóæ ÛhÜìÈíû âçäÞíæ èûÜìÈúì vâìðæ Ìì¼û
vð ôèû-ûì¼ûÀ
174
“ôèû ûì¼û” ûÜìûìTÜÖ ôèû-È\ ëûé\¯ çþìë èûëgíºo ÌèÛíöìù èçèæ ™ÓãÈ Íô ôGFæìë È\ÓæãëèJç äùÁ ¼üè,%
ôíëí×æ• ûì¬t¬û? äùíç Íë vôìíæì âïÜ væÈ¯ Í ÌèÛíöìù ÌûÐÖ vÓìíø våþíô æì èô¬Q; âïÜ ôÇìåì ÍÈ vö
vâìèðçÜìÜ-æäëgÜ-öçé\æìÇ v¼æIí:ë âç ôèûëì ôìíûÖ ðíú ÅÒíÜæ Íô æçhæ øíÇë èóÐìëé Íû¤
ÌìÓãèæô ôèûçìë æûÛìûæìë øïûìÞ Ûì¼ Íþíóë ôèûçìú ÌGFt¬GH F Øhíå ÅíÒí×¯
8¿4¿3 “ôìÜìøìðì§” ôèûçìú èûí°ìðé âíæìÛìíûë øèë÷ú
vâìèðçÜìÜ âäãâóìíëë “ôìÜìøìðì§” ôèûçìèåë ÌìíÜì÷æì«*¼íà Í ¼û ôÇì âíæ ëìÔì äëgèë ôìëË
“ôìÜìøìðì§”íô âïèçÞèûÓ[¤¼é ûì Iconoclast ëCíø ôèû «*ìú «*çéôé ÌíÇÞÈ ûÖûðìë ôíëí×æ_èçèæ èæíä
ôèûçìë ÛìûëìíäÖ øãëìçæ âïèçÞèûÓ[¤¼é ëCíøÈ ÌìèûÛ—ç Þ ðíç v÷íúè×íÜæ¯ ÍÔìíæ çþìë ¼íà çhÜæéú
“èûí°ìðé” ôèûçìë æäëgÜ È¼Üìâ¯ È¤íëä vëìâìè`åô ôèû Shelley vô ûÜì ðíúí× Iconoclast ûì âïèçÞ-
Ó[¤¼é èûí°ìðéëCíø¯ èçèæ Íô millenium ûì æçhæ âìæûøüèÇûéë t¬« H ‰ vóíÔè×íÜæ_øãëìçæ «*Çìâìèrô
¼âìäíô Ó[¤¼ ß èûóéËÞ ôíë Íô æçhæ âìæûèûíxHë Åóú ÌÛhÖóú ðíû• v¼Ôìíæ ¼û âìæãí»ë ¼âìæ ÌèÓôìë
Çìôíû ÍÈ è×Ü çþìë ôèût¬« H ¯‰ vâìèðçÜìÜ• ôìÜìøìðìí§ë Èèçðì¼-¼¤íôíç Íô æçhæ âìæû¼âìä ß
øüèÇûéë Å(ìíæë ÌìÛì¼ vóèÔíúí×æ_
™èæ×æì ßÈ èóíô èóíô ôþìíó ëkèøÐì÷ v«*íçë óÜ¢
ÐûÛhô ¼û èæÐì÷ë ôíë äùÁ äãè§úì ôé vôìÜìðÜ¢
óïë âÐìíÜë ç:èæÐìí¼ Ùìèâúì ÅèÒí× ùùæèÐÜì¢
ÓëËéë ûãô ÇëÇèë ôþìíø_Í ôé çì„û æüçÖÜéÜì¯
Íçèóæ øíë ÅèóÜ èô Ììä ¼ãëì¼ãëäúé öãùìûçìëÀ
âìæãí»ë øìø ôèëíç vâì÷æ• vóûçìíë ðìèæ Ûéâ«*ðìë•
ôìÜìøìðì§¢
ÌçÍû “ôìÜìøìðì§” ðíE× æçhæ âãk ¼âìä«*èçVìë Íô catalyst ûì ÌæãÙåô¯ v¼Ôìíæ vóûçìë æìíâ
öíÇE× Ìæì÷ìë Çìôíû æì• âìæãí»ë Åøë ÌçÖì÷ìë Çìôíûæì ÈçÖìèó¯ øìÒíôë t‡ëíË Ìì¼íç øìíë vÐèÜë
Ode to the West Wind ôèûçìë Ìâë øÂdèd këìèä_
Drive my dead thoughts
Over the Universe to quicken a new birth
øèfíâë Ììùç vð Ä§• çhèâ Ììâìë âüç è÷Q?ìíô Äëìøìçìë âíçì Åè§íú èóíú Íô æçhæ øüèÇûéë
Ììùâæíô &ëìèˆHç ôíëì¯
èût‡ëËé ôìûÖ†Œípë ¼ï÷æìú ÌÓÖìøô x*é¼ãÐéÜôhâìë vó• èõ-èÜå ‘Üwæ’• èø¿ Ììë¿ Í¼-ô·ç vö
“ôìûÖÌìíÜì÷æì” Ììí× v¼Ôìíæ “ôìÜìøìðì§” ôèûçìèåë ÌíÇÞë èóôóÐÞæé ÌìíÜì÷æì Ììí×¯ ÌÓÖìøô
¼ãÐéÜôhâìë ûíÜí×æ• ÍÈëCø Ìíæô ôèûçìú ÍÈ ëCøâãD d o ÌìèåÞš v÷,%ì ôíëí×æ ™ºo Íôåì ×èû
Ìþìôíç_v¼È ×èûë âíÓÖ Ûìûèå Óéíë Óéíë óé: ðíú Ììøèæ Øhíå ÅíÒí×¯ çþìë ûþìÓæ• âüçè«*úì• ÙãÙëã õìô•
ôæÖì ÐëÁ ß ôìÜìøìðì§ ÍÈ vx*èËë ë÷æì¯ ÍÈ ¼ôÜ ôèûçìú çþìë Åí!ÐÖ Íôèå Ìûòì• Íôèå mood
ûì Íôèå atmosphere Íë ÌìíÜÔÖ¼üè,%¯ Èèçðì¼ûèËÞç ôìÜìøìðì§íô ÅøÜáÖ ôíë ôèû ™Óã march of
175
the iconoclast Íë Íôåì ×èû Ììþôíç v÷,%ì ôíëí×æ¯ âìæãí»ë äéûíæ• ¼âìíä ß ÓíâÞ ¬t¬ø
ï? ìôìë ÌìûäÞæìë
âíçì• vö ¼û «*ìËÐèkèûíëìÓé Ìæì÷ìë ß ôh¼¤t¬›ìë öìíô vûôæ idol ûì Ì¼íçÖë «*çéô èû†Œð ûíÜí×æ_
Ììèó ðíç öç vûóæì äíâí× û˜æìðç ûÖÇÞxìH ¼_
v¼È ¼â¬t¬? øãJéÛ—ç Ì¼çÖ ß Ìøâìæ ÍÈ èû†ŒðÓ[¤¼é ôìÜøãëíg »ë âíçì èæâÞâ• Ì¼çÖíóûçìë è÷ëQ?æ Ðrgë
ôëìÜóí„ë ÌìÙìíç ÷—ËÞ ðíú öìíE×_
vÛíà vØÜ âÒ âè`óë÷—§ì• óìëgèÐÜì ôë èæâyæ¢
ûèÜ Åøì÷ìë Óïøóéøìëèç ë¼ìçíÜ óìß èû¼äÞæ¯
æìÈ ûuìsË v@¬EX × öûæ• æìÈ Ûùûìæ_Ûk æìÈ•
öãíù öãíù ™Óã âìæã» Ììí× vë¢ âìæãí»ë ûãíô ëk ÷ìÈ¢
öì Ûàãë çì Äèåôìë âãíÔ vÛíÂ öìíE×• èô¬Q; «*Üíúë ¼íà ¼íà ÍÈ ÌøïûÞ Ó[¤¼ÜéÜìë âíÓÖ æû¼üè,%ë
Ììíúìäæß ëíúí×_
ûuìsËöãûì öûíæ èâíÜí×• øûæ èâíÜí× ûèÿ¼ìíÇ¢
Í vôìæ èûÓìçì ûO Óíëí× æû¼üè,%ë «*Üúëìíç¢
âëgë ââÞ èûóìèë ûèðí× ¼ãÓìë ÅÁ¼ èøøì¼ìðëì¢
ôíGXìíÜ çìë ûæÖìë vëìÜ¢ ô—Ü vÛíà ûãèÄ Ûì¼ìú Óëì¢
ßíë Ûú æìÈ¢ âãôíh å çìðìë æûìëgË×åì• âúãÔðìë¢
ôìÜèæèÐèÇæé Üãôìú û¼íÜ¯ ¼û èóÜ çìÈ æìâ çìðìë
_ôìÜìøìðì§¯
ÈèçôÇìë ÍÈëCø æïçæ imagintive interpretation-Íë v÷,%ì çþìë “æïëäìðìæ ß äìðìàéë” ôèûçìíçß
vóÔì öìú¯
ûÜìûìTÜÖ vâìèðçÜìÜ Èèçðì¼ vÇíô myth ûì ùGF èæíú çìíô ÌìÓãèæô ÛìûûÖìÔÖìëCíø ûÖûðìë
ôíëí×æ¯ ôìÜìøìðì§ Èèçðì¼ öìíô âè`óë Ó[¤¼ôìëé ÌçÖì÷ìëé öûæëCíøÈ è÷èÿç ôíëí× ôèû çìíôÈ
æçhæ ¼âìäûÖûòì ûì new social order-Íë vðìçì ûì ÅóùìçìëCíø vóÔíç v÷íúí×æ¯ ûì¤Üìë çhôéÞ
Èèçðìí¼ Ììí× Íô èð`óã öãûìÈ öûæ ðíú çìë èûÓ[¤¼é ôìöÞôÜìíøë äæÖ ““ôìÜìøìðì§”” ÌìÔÖì vøíúè×íÜæ¯
Í ôìèðèæë âíÓÖ ôçåì ¼èçÖ ôçåì èâÇÖì çì ÌûÐÖ èæëCèøç ðúèæ¯
8¿4¿5 ôèûçìë ùÒæ èûíxX»Ë
ôèû èð¼ìíû vâìèðçÜìÜ ôGFæìèûÜì¼é¯ Ììæí`óë øìÐìøìèÐ èû»ìó çþìë ôèûçìë Íôåì âïÜ ¼ãë¯ ×`ó
ß Ûì»ìë Ìøïûç Þ ì çþìë ôèûçìú¯ èçèæ “ôGFæìèûÜì¼é”• “Ûìû«*ìË idealist”¯ çþìë ÌìóÐÞûìó çþìíô
subjective ûì ûÖèkèæV Ûìûûìíóë ¼íà objective û¬¬t¬û; ìóíô vâÜìíç ¼ìðìöÖ ôíë¯ âÓã¼óï æ ß
ûèWâ¼âìíÜì÷æìë váír èçèæ vëìâìè`åôçìíô ¼@øïËÞ ûäÞæ æì ôíëß classicism ûì û¬t¬è; æV ôGFæìë ß
Ðíjë Ûìt¬›öâÞ ú ¼¤ùÒíæë «*èç ¼âÇÞæ vóèÔíúí×æ¯ ôìÜìøìðìí§ Ûì»ì ß ×í`óë ÍÈ Ûìt¬›öâÞ ú ¼¤ùÒæ èô×ã
Ììí×¯ ôèûçìèå »ì²Šìèrô âìrìûü+ ûì ôÜìûüí+ ëè÷ç¯ 12èå ¬t¬û? íô èûÛk¯ èâÜèûæÖì¼ a a b b c c c, «*èç
¬t¬û? íô 7 øÂdèd k¯ ôìÜìøìðì§ Ðjèå ÓïúìëCíø ¼:â ø¤èkíç ¼ûÞr ûÖû´ç• ßÈ ø¤èkíç ™Óã ÍÈ Íôèå Ðj
ëíúí×¯ ÌæÖèóíô refrain ûì Óuûg øíóë Ûèàíç ¬t¬û? ô vÇíô ¬t¬û? ôìQ?íë vôìíæì vôìíæì øÂdèd k øãæëìûü+_vöâæ
1â ß 2ú ¬t¬û? íô ““Íçèóæ øíë ÅóÜ èô Ììä ¼ãëì¼ãëäúé öãùìûçìëÀ”” 8â ß 10â ø¤èkíç “ÛúWíëë
ÛhÜ vÛíÂ öìú¢ ûìäìú óìâìâì• ôì§ì-æìôì§” ÈçÖìèó¯
176
8¿4¿6 û¬¬t¬«
; ì* Ëçì ß ôGFæì«*ìËçìë ¼âˆHú
“ôìÜìøìðìí§” ëíúí× ôèûâíæë û¬t¬« ; ì* Ëçì ûì objectivity-ë ¼íà ôGFæì«*ûËçì ûì Subjectivity-
ë èâÜæ¯ Èèçðìí¼ë çÇÖû¬t¬ë; ¼ìÇÞô ëCøìúË ÍÔìíæ¯ Ììíûíùë ¼íà ëíúí× ¼¤öâ• lyric ûì ùéèçâúçìë
¼íà èâíÐí× dramatic ûì æìåôéúçì¯
õ¥ ¼ãÐéÜ ôhâìë vó öÇìÇÞÈ ûíÜí×æ• vâìèðçÜìÜ ×`óíôîÐÜ ß Ðjâí¬QŸ Ì¼ìÓìëË è¼èºoÜìÛ
ôíëí×æ¯ “èæëÇÞô ûìôÖì§í&ë ûì ôÇì Ì¼PÖûðìë çþìë ÌÚìç Íû¤ Ðíjë ÄWìë ûì Ó[èæ ¼@¬íH ao çþìë
ôìæ ÌqìQ?¯ ¬t¬û? ôèæâÞìíË èçèæ èæøãË_ÍÔìíæ çþìë ôYìè¼ô ôèû¼ãÜÛ ùÒæÊæøãËÖ «*ôå¯ ¼ãÐéÜôhâìë öÇìÇÞÈ
ûíÜí×æ• ““vëìâìè`åôÛìíû Ìæã«ì* èËç ðíÜß• èæÔþç ã ôìèëùèë èð¼ìíû vâìèðçÜìíÜë ôèûçìIèÜ ôYìè¼ô
ÌìíåÞë ÅÁô·,% ““vëìâìè`åôÛìíû Ìæã«ì* èËç ðíÜß• èæÔþç ã ôìèëùèë èð¼ìíû vâìèðçÜìíÜë ôèûçìIèÜ ôYìè¼ô
ÌìíåÞë ÅÁô·,% ÅóìðëË ûÜì öìú¯ Concrete details ûì Ôþèã åæìèåë èóíô çþìë èûíÐ» Üá Ììí× ûíÜÈ
Ðj÷úíæë ùìÆçì ß vùîëíû çþìë ôèûçìë ÛìûôGFæì ÐìíËìèGXèÔç ðéëôÔí„ë âíçì øèëøïËÞ ÅyUÜçìÜìÛ
ôíëí×¯ èûíóÐé ôèûíóë âíÓÖ Landor ß Tennyson Íë vóÐé ôèûíóë âíÓÖ vóíû\æìÇ v¼æ ß Ìáú
û§ìíÜë «*ÛìûÈ çþìë ôèûçìú vûèÐ óü,% ðú¯ ÍÈ ¼â¬t¬? ôèûë ôì× vÇíô çþìô èÐáì ðíúí×_èÐGFí¼î`óöÞ•
èûæÖì¼ÊæøãËÖ ß èæâÞìËíôîÐÜ¯”” ¼ãÈæûìæÞ «*Ûè· ç è«*ëìíôÜìÈå ôèûíóë ¼íàß vâìèðçÜìÜ «*èççhèÜç
ðíç øìíëæ çþìë ôèûçìë sensuousness ûì Èè\úä ¼¤íûóæìë ôìëíË¯ çþìë ¼âìíÜì÷æìë Ûì»ìíçÈ ûèÜ•
èçèæ vöæ ““øí˜è\íúë ø˜«*óéø”” äUìèÜíú ëCøí¼î`óíöÞë Ììëèç ôíëè×íÜæ¯
ôìÜìøìðì§ ôèûçìú Íôèóíô ëíúí× Ûì»ìûÖûðìë-Íë èûóãÖçéE×åì_
ûìíä óã`óãèÛ• çìâìë óìâìâì_ûìíä ôé Ûé»Ë ôì§ìæìôì§¢
Ìè†‰øçìôì Åè§í× ÉÐìíæ_ØhèÜí× çìðìíç ÅG›ìðìë¢
Ìè¼ë ØÜíô ÌÐèæ ÄÜíô_ùíÜ öìú Íç èrÐïÜ÷—§ì¢
¾Ûëû ëíû âïè×Þç Óëì• ÌìôìíÐë ×ìó ðú ûì ùþ§ã ì¢
Í ôèûçìú ÌæÖèóíô ëíúí× Ûìíûë èóô vÇíô æûÖ âìæûçìûìíóë «*èçVì
vÛíà vØÜ âÒ-âè`óë-÷—§ì óìëgèÐÜì ôë èû¼äÞæ
ûèÜ-Åøì÷ìë Óïø óéøìëèç ë¼ìçíÜ óìß èû¼äÞæ¢
æìÈ ûuìsË• v@¬EX ×-öûæ• æìÈ Ûùûìæ-Ûk æìÈ•
öãíù öãíù ™Óã âìæã» Ììí× vë¢ âìæãíd »ë ûãíô ëk ÷ìÈ¯
_vÐ» øÂdèd kèåíçÈ ¼û ôÇì ûÜì ðíú vùí×¯
¼ìèðçÖèûçìæ †Œípë “¼ìèðçÖèû÷ìë” «*ûíao vâìèðçÜìÜ ûíÜí×æ ““ÍÈäæÖÈ ôìûÖ¼üè,%íç Subjectivity
ûì âˆŠúçì Ìíøáì Objectivity ûì çˆŠúçìÈ ôèûôGFæìë ÅÁô»Þ «*âìèËç ôíë¯”” vâìèðçÜìíÜë “øìp”•
“vâìðâãóùë”• “ôìÜìøìðì§” ÈçÖìèó ôèûçìú Subjectivity ß objectivity-ë ÷âÁôìë èâÜæ Ììâëì vóÔè×•
ûÖèk Ììèâíô èô×ãåì øèëíÐìÓæ ôíë û¬t¬ù; çÛìíûÈ øèëíûÐíæë «*úì¼ Üèáç ðíE×¯
8¿5 öçé\æìÇ v¼æIí:ë ôèûçì ½ Ùãíâë vÙìíë

Û—èâôì ½öçé\æìíÇë ôèû«*èçÛìë ¾ûèÐ,%Ö ½ ôèû öçé\æìÇ v¼æI: èûëè÷ç èûÔÖìç “Ùãíâë vÙìíë”
ôèûçìèå çþìë âëéè÷ôì ‘1317-1329’ æìâô ôìûÖ†Œíp ÌQ?ùç
Þ ¯ ÍÈ óéÙÞ ôèûçìèå vâìå ¼ìçèå “vÄþìíô”
177
ÌÇÞìÁ Ì¤Ð ûì Ôí„ ëè÷ç¯ ÍÈ ôèûçìú ¼â†Œ öçé\æìÇ v¼æIí:ë ôìíûÖë vöæ ¼ìëìÁ¼ìë ëèáç Ììí×•
ôèûë ôèûçìë Ûìûí¼î`óöÞ ß äéûæóÐÞæ ÷âÁôìëÛìíûÈ ÍÔìíæ Øhíå ÅíÒí×¯ ôèû Ùãíâë èÛçë â†‰ ðíú
vôìíæì vëìâìè`åô t¬íH «‰ë ùÛéíë õhíû öìæèæ• ûë¤ ¬t¬í? ë ¬t¬í? ë ûì¬t¬û? çìë ÅíˆŠì÷æ ôíëí×æ¯ ÍÈ ûì¬t¬û? çì
Ìíæô¼âíúÈ èçk Íû¤ èæâÞâ¯ vëìâìè`åôçìë èûëgíºo èûí°ìð “Ùãíâë vÙìíë” Íû¤ vÜìðìë ûÖÇì• óã¥Ôûìóé•
Ûì§ìèåúì ûìè§• vÔäãëûìùìæ• âÁ¼ÖèÐôìë• vôçôé• ðìíå• vûèóæé• ôè÷õìû ÈçÖìèó ôèûçìú öíÇ,%È Ììí×¯
Ûìíûë èóô vÇíô öãíùë ¼ûí÷íú «*ÛìûÐìÜé ôèû ëûé\æìíÇë vÇíô èÛˆ‰ øíÇ öìßúìë «*úì¼ ß ëûé\èûí°ìð
öçé\æìÇ v¼æIí:ë ôèûçìú öíÇ,%È è×Ü¯ ×`ó ß Ììèàíô èçèæ ÌûÐÖ øïûûÞ çÞé vëìâìè`åô ôèûçìë
ÑèçíðÖë ûìÈíë öìßúìë Ôãû Íôåì v÷,%ì ôíëæèæ• çíû ÜáÖ ôëì öìú çþìë «*ìú ÌèÓôì¤Ð ôèûçìíçÈ ×ú
âìrìë âìrìûü+ ×`ó ûÖû´ç ðíúí×¯ ÍÛìíûÈ ôèû ×í`ó øïûûÞ çÞé ôèûçìë ÌèçÅÁ¼ìð ß ¾ûè÷rÖ ûäÞæ ôíë
Íôåì vt¬EH ×ìô·ç ÍôíÙíúèâ ûì Íô¼ãëì èûûËÞçìë ÷÷Þì ôíëí×æ¯ ÍÛìíûÈ ôèû çþìë èæät¬H mood ûì vâäìä
Ììèû,¬›ìíë Íû¤ èûxHíäì§ì èæëìÐìûìíóë t¬ëH ø
C ÅíˆŠì÷íæ ûuçé ðíúí×æ¯
“Ùãíâë vÙìíë” ôèûçìë «*Çâ vÄþìô ûì «*Çâ Ì¤íÐë
Íí¼ì vùì ûaão Ììûìë Ììèäíô vûí§í× ûãíôë ûÖÇì
vçìâìú Ììâìú ðíú öìô óãíåì ôìåì×þìåì v¼ìäì ôÇì
ÍÈ óãèd å øÂdèd k öíÇ,% çìÁøöÞøËï ¯Þ Íë âíÓÖ ëíúí× ûÖà• øèëðì¼• æìè¬t¬ô
? çì• vëìâìè`åè¼äâ-èûëgºç
o ì•
èûí°ìð• «*èçûìó• âææÐéÜçì ß ûãèºoûìó Íû¤ èæøãË ÌìKèûíxX»Ë¯ ¼â¬t¬? ôèûçìë ûkíûÖëÈ ÷âÁôìë âãÔûao
ÍÔìíæ ëè÷ç ðíúí×¯ “ûaã”o æìâô ¼í@¬ìH Óíæë Åè!,% ðíç øìíëæ ôèûë óüè,%íç vóÔì ÍÈ ä§ äùíçë Ììøìç
ÌóüÐÖ ÌèÓøèç Íô èæVãë èæëíøá ´óúìðéæ ÉxHë• Ììûìë ÍÈ “ûaã”o ¼í@¬ìH Óíæë âíÓÖ ÌìÛì¼ ëíúí×
vëìâìè`åô ôèû¼@¬ìŒ å ëûé\æìíÇë_Íô âÓãëçìûìóé Ììæí`óë Åøì¼ô øèëøïËÞ ôGFæìûìóé öþìë èûëgíºo óã¥Ôûìóé
ôèûë ÌèÛíöìù-«*èçûìíóë ô`Ò Åè(ç¯ ÌûÐÖ ÍÈ Íôíôë èûí°ìðíôß Ììâëì Íô Óëíæë ÌÓ¥øèçç
èûøÇùìâé vëìâìè`åè¼äâ ûíÜ è÷èÿç ôëíç øìèë¯
¼üè,% ÷âÁôìë¯
vÒìôìÒhèô æìÈ• ùèçèûôìíæ ûþìÓì Ììí× ÷ìèëÓìë¯
_Ììè¬t¬ô? Öûìóéëì ÉxHë¼ü,% äùÁíô â¼üË ¼ìâJ¼Öâú ûíÜÈ Ûìûíç ÷ìú¯ èô¬Q; ÛhkíÛìùé ôèûôÇô äìíææ
vâì!ì ûì¬t¬û? åì ÍÈ vö vÙì§ìë vÜìðìë æìíÜë ÌìÙìíç øÇ ÷Üíç öÔæ øì vÔþì§ì ðíú öìú ß v¼È vÔþì§ì øì
ùì±ìú øí§ v¼Ôìíæ ÅE×è¼ç ÛkôèÇç “Òìôhíëë ôëgËì” Ôãû Íôåì øìßúì öìú æì¯
ÍÈ èæëíøá èæâÞâ èûxHÙËï íÞ æë °,%ì ÉxHíëë ôìí× ôèû èût‡üèçë è÷ë ÙãâíÙìë ôìâæì ôíëæ¯ Ì¼àèç
ÍÈ vö Ììâëì çþìíôÈ õìèô Íû¤ ÍÛìíûÈ “ö¬QËŸ ì øìÈ• ¼ì¬QæU? ì ÷ìÈ_Ììøæìíóë èóÈ ôþìíô¯ ¼ãçëì¤ ÌìíÜì÷Ö
ôèûçìú âìæû Ìè¬t¬í? &ë å³Öìíäèõåhôh ôèû ðìí§ ðìí§È ûãíÄí×æ¯
ôèû ÌæãÛû ôíëí×æ Ììâìíóë ¼ãÔóã¥Ô Ììâìíóë ÌÇÞìÁ øüèÇûéë âìæã»íóëÈ èæät¬H ¼üè,%¯ ÉxHë óìëgâèï çÞ
äùˆ‰ìÇ• ôìëgôìí× vôìíæì ¾ôèØúç ÷ìæ æì¯ ÉxHíëë rgèåë «*èç ûÖà óã”èå èûÔÖìç øÂdèd kíç èæèá:
çhèâ ÐìÜ†Œìâ èÐÜì
vÐìßúì-û¼ì öìë ¼ôèÜ ¼âìæ• çìíë èæíú ëì¼ÜéÜì¯
178
âìæãí»ë inadequacy ûì ÌøöÞì:çìß èçèæ Üá ôíëí×æ/ v«*â• ÓâÞ ÈçÖìèó èû»íú Ììâëì Ìíæô
vëìâìè`åô t¬« H ‰ ë÷æì ôíëè× ÌìóÐÞûìó ûãææ ôíëè× èô¬Q; ûì¬t¬í? û vóÔì öìú ¼çÖ ûí§ìÈ èæâÞâ ß ôíÒìë¯
ÌçÍû ôèûë ÌìKûéáË
âëíË vô ðíû ¼ìÇé•
v«*â ß ÓâÞ äìèùíç øìíë æì ûìíëìåìë vûÐé ëìèç¯
Ì¼éâ äí§ë èÛçë Ììâìíóë v÷çæìÐèk Ùãíâë èÛçë t¬íH «‰ë âíçì èûëìä ôíë¯ ÍÈ v÷çæìë Ìèç
Åøèòèçë ØíÜÈ ôèû óã¥Ôûìíóë øÇöìré¯ ä§äùíç ÉxHë ¼ôÜ Ðèk ¼¤ðç ôíë âðìä§ëCíø Ìûòìæôìëé¯
““v¼È âðìÙãíâ ¼þìçìèë vû§ìÈ vâìëì t¬ø H íæë vØæì”• Ììâìíóë äéûæ áËòìúé çûã Ììâëì v«*íâ èøøì¼ìú
óìúûºo¯ öìíô Ììâëì ÐübÜì ûíÜ ùûÞ ôèë çì Ìì¼íÜ t¬íH «‰ë âíçì Åøíë Åøíë vùþìäìèâÜ èóíú vâÜìíæì¯
ÌçÍû ôèûë Åºoç ÌìKíÙì»Ëì_
v«*â ûíÜ èô×ã æìÈ
v÷çæì Ììâìë äí§ èâÐìÈíÜ ¼û ¼âìÓìæ øìÈ¯
“Ùãíâë vÙìíë” ôèûçìë «*Çâ Ì¤íÐÈ ôèû çìë âïÜ ûkûÖ vøÐ ôíëí×æ¯ øëûçÞé Ì¤ÐIèÜíç v¼È
ûkíûÖë ¹âèû¬t¬ì? ë ëíúí×¯ ÉxHë vö óã¥Ôé âìæãí»ë vôìíæì ôìíä Ììí¼æ æì v¼åìß ôèû vûÐ ÜáÖ ôíëí×æ_
ûaão «*Ëìâ ðÈ_
Ðéíçë ûìçìí¼ äíâ öìú vóð_v×þõì ôþìÇìÔìæì ôÈÀ
ÌèÓô¬Q; ÍÈ “«*Çâ vÄþìíôÈ ëíúí× èûÔÖìç ëûé\èûí°ìð t¬úH ¤ Ìè÷Q?Öôhâìë v¼æI: “ôíGXìÜöãù” †Œíp öìë
ÅíGXÔ ôíëí×æ_
vôæ ÛìÈ ëèû• èûëk ôíëìÀ çhèâ vóèÔ ¼û-ßþ÷ì•
èôëËÄþìåìë èðëËôìèÒíç vôæ v÷ìíÔ âìíëì vÔþì÷ì¯
äìèæ çhèâ ÛìíÜì v×íÜ
Ùè§èå vçìâìë ôþìåìú ôþìåìú èÒô öìú èûæì vçíÜ¯
çû äú äú ÷ìèëèóíô ðú• ÌìíÜìô øìÈÜ vÜìô•
™ÓìÈ vçìâìú_ôé ÌìíÜì vøíúí× äˆŠìíaoë v÷ìÔÀ
v÷ëìøãèJë vÇíô
ÍôÔìèæ vâÙ Óìë èóíç øìíëì vùìèû-¼ìðìëìë ûãíôÀ
vÐ»óãèå øÂdèd k ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ «*ûìó«*èçâ ðíú vùí×¯ “ëèû” ðíE×æ ëûé\æìÇ¯ ôGFæìë ÌøïûÞ äùÁ èçèæ
èæâÞìË ôíëí×æ/ èô¬Q; v÷ëìøãèJë vâÙ¼âüèºoë ëìäÖ vÇíô ûì¬t¬?íûë óã¥Ôç·Ãìë vùìèû¼ìðìëìë
âëgÛè— â äùíç ç·Ãìðë ûìèëû»Þé Íôåhôíëì vâÙ Ììæûìë áâçìß çþìë væÈ¯ vëìâìè`åô ôèûë ôèûçì ôGFæì
èóíú ¾çèë ëèÂæ âìúìûãóûãó vöæ¯ âìæãí»ë ÛìùÖ øèëçÖk ôìåì Üìªãë âíçì/ ÉxHëí«*èëç óïç ÓâÞ«û* kìëìß
âìæãí»ë óã¥ÔíÐí»ë ðèóÐ èóíç øìíëæ æì¯
179
8¿5¿2 öçé\æìíÇë ¼íà äæ õìíæë ¼ìóüÐÖ
¼âìíÜì÷íôëì ôèû öçé\æìÇ v¼æIí:ë ¼íà ¼:óÐ Ðçíôë È¤íëä vâåìèØèäôÖìÜ ôèûíùìVé
èûíÐ»ç çþìíóë «*Óìæçâ äæ õìæ Íë èô×ã ¼ìóüÐÖ ÜáÖ ôíëí×æ¯ John Donne ûíÜí×æ_“Poor
intricate soule! Riddling, perplexed, labyrinthical soule.” vû÷ìëì âìæãí»ë ÌìKì v¼ ðçÛ@¬H
ÛÖìûì÷ìôì• vùìÜôÓþìÓìú Ùãíë ôëì¯ øãæf “He that lies boyling on a Gridiron in others eies, lies
in his own conceit upon a Bed of Pleasure.” _âìæã» ÌìK×Üæì ôíë_v¼ Ûìíû v¼ ¼ãíÔë èû×ìæìú
™íú• ¼ûìÈ vóíÔ Ìì¼íÜ v¼ ç: ôåìíð v¼ºo ðíE×¯ Íôèå ôèûçìú Donne Ììíëì ûíÜí×æ_
Tis true, ‘tis day; what though it be?
Or wilt thou therefore rise tromme?
Why should we rise, because ‘tis light?
Did we lie downe, because twas night?
(Breake of day)
èóæëìèr ðú âæã»Ö-èæëíøáÛìíûÈ¯ ÌìíÜì ðíúí× ûíÜÈ vö Ììâëì ÅíÒ ø§û çìíçì æú¯ çìíç ëìèr
ðíúí× ûíÜÈ vö Ììâëì ™íú øè§ v¼åìß Ì¼çÖ¯
T. S. Eliot çìë “The Metaphysical Poets” Ðé»Þô «*ûíao vóèÔíúí×æ ÌìÓãèæô ôèûçìë øïûìÞ Ûì¼
vöåì èØèäôÖìÜ ôèûçìú è×Ü_ûãèºoûìó• èû»â vâì÷í§ Ììðèëç çhÜæì ûì Juxtaposition ÈçÖìèóë âíÓÖÈ
Í ûÖìøìëåì è×Ü¯ ÜáÖ ôèë öçé\æìÇ v¼æIí:ë “Ùãíâë vÙìë” çÇì ôìûÖôèûçìûèÜíçß ÌìÓãèæô ûì¤Üì
ôèûçìë øïûûÞ çÞé Óìø vóÔì öìíE×¯ ëûé\èûí°ìð• æçhæ Ûìíûë ÌíˆH»Ë• ûãèºoûìó• æìæì èûøëéç çhÜæì•
¼¤Ðú-ûÖà-èûçôÞ ÈçÖìèó ûÖìøìíë ÍÈ Èèàç¯ Ììûìë äæ-Íë øïûÅ Þ ºüç
o ÷ìëøÂdèk vöÔìíæ èóíæë ™ëg
ß ¼ïíöÞìóú ûèËÞç øìÒô Üá ôëgæ çìë ¼íà “vôæ ÛìÈ ëèû èûôk ôíëì” ÈçÖìèó ûkíûÖë ¼âìQ?ëìÜçì
ûì èôè˜ç èâÜ ëíúí×¯
8¿5¿3 ôèûçìë «*íçÖôèåë vÄþìíôë ûkûÖ ß Ûèà-èûíxX»Ë
“Ùãíâë vÙìíë” ôèûçìèåë ûkûÖ ôèû ¬t¬í? ë ¬t¬í? ë ¬t¬û? íô ¬t¬ë? íô ¼ìçèå Ì¤íÐ ÌøïûÞ ¼ã`óëëCíø èû¬t¬ì? ë
ôíëí×æ¯ ¼ãÔ ß óã¥Ô äéûíæ óãíåìÈ vxX» ûì Òìªì¯ t¬,Œ %ìë øì»ìËâãíÔ çìôìÈ ûì æì çìôìÈ Ììâìíóë
¼ãÔóã¥Ôß Íôèóæ ÓãÜì ðíú öìíû¯ Åøìúðéæíô Ìóüí,%ë ¼íà ÷hèk ôíëÈ vûþí÷ Çìôíç ðú¯ øì»ìË èóíú
Íôûìë vóûçì ù§ì ðíÜ v¼ èæíä Ììë øì»ìíË èæÄÞë ôëgËìÓìëì ÕìíÜ æì¯ vóûçìë Ìèû÷ìë ß vÐì»íËë
èûëgíºo ôèûë Åèkèå ÷âô«*ó• Ðjíöìäæìß ÜáÖ ôëûìë âíçì¯
è÷çìë ûèÿ öç èûÓûìë è¼þÇìë è¼þóëï v÷íå
èûxH@¬ëc vð ùíËÐûë• vöììú vçìâìèë vøíå¯
èâÜ ûÖûðìíëë Í ûí¹ìèk ûì ûìô÷âÁô·èçë ÅóìðëË øìèE× óãèå ÌçhÜæì øÂdèd kíç_
èÄâèÄâ èæèfQ?
æìíôë õùìú âÐìåì âÐìÈ Ììí¬t¬? Åè§íú èóæ vçì¯
ëè¼ô øìÒô “èæèfQ?”-ë ¼íà “èóæ-vçì” èâíÜë âãèAúìæì ÜáÖ ôëgæ¯ Ììë ûkíûÖ Äþì÷ô÷íô
ðìÜØÖìÐìæé ûÖìøìëåìß vóÔãæ¯ vûìÄì öìíE× ëûé\æìíÇë øë ûì¤Üì ôèûçìë ûþìôûóÜ Ììûìë Ìì¼ˆ‰«ì* ú¯
180
ç·çéú vÄþìíô óã¥Ôûìó ß û¬t¬û; ìíóë øìÐìøìèÐ vëìâìè`åô Ûìûæìë Contrast ûì «*èççhÜæì ¼ìäìíæì
ðíúí×¯ ôèû ôìèûÖôçìë øíÇ öìíE×æ• ôìûÖíô ÛìÂíûæ ûíÜÈ¯ Ííô Ììâëì ûÜíç øìèë pseudo-
romanticism ûì ×‚íëìâìè`åôçì¯
Ììâìë «*ì¼ìíó äUìÜìß Üá æáírë ûìèç
ëìTíô ûíÜì v¼ èùÜãô ¼ïíöÞ æì ôìíå vöæ Í ëìèç¯
ûíO ûþìôìíú vâíÙë âãôåh øëìß è«*úìë èÐíë•
ôí.ë ðìë ëí÷ì vùì çìðìë çè§íçë çìë è×þí§¯
øãëìß è«*úìë ÌìÐ•
ëìâÓæã èóíú väìÁt¬ì‰ Óãèæíú ëí÷ì çìë ëìÂì ûì¼¯
öçé\æìÇ v¼æI: ÍÔìíæ vóÔìíÜæ ëûé\éú ÕíÂ vëìâìè`åô ÌèçÐíúìèk ë÷æì ôëìß èçèæß ôâ öìæ æì•
çûãß èçèæ ¼í÷çæÛìíû ¼íçÖ\æìÇ ó+ «*Ûè· çë âíçì èæèûÞ÷ìë vëìâìè`åô øíÇ ðþìåíÜæ æì¯ çëèÜç ûì
diluted vëìâìè`åè¼äâ çìë äæÖ æú• èçèæ ôèûçìú Ôþä ã í×æ æçhæ ûkûÖ¯ Ììæ`óûìíóë øãíëìíæì ÌæãôëíËë
ûì§ìûìè§ë ØÖìôìíÐ ¼âíú èçèæ Ííæ ÓëíÜæ åìåôì vâì§íô vâì§ì æçhæ ôèûçìë ¼íçä ¼¤ûìó¯
“The features of the metaphysical style are wellknown : analytic and self-conscious,
colloquial in tone, dramatic in emphasis. It is also notorious for wild imagery,
hyperhole, scrpulous intellectual construction, elaborate and ingenious working out of
tropes.” (Introduction : The Major Metaphysical poets (An anathology of Poems ed. by
Edward Honing and Oscar Williams)¯ vâåìèØèäôÖìÜ ôèûçìë šìÈÜ ¼ãøèëè÷ç_èûíxX»ËÓâÞé ß
ÌìK¼í÷çæ• ôÇÖûìùÛèàë «*èç øáøìç• æìåôéúçì Í ôèûçìú¯ ÌèÓô¬Q; Í ôèûçì Óì}ì vóú Íë ûæÖ
è÷rôíGFë äæÖ• ÌìèçÐöÖâú Åèkë äæÖ• ÐjûÖûðìíë ûÖàìKô «*ûËçìë vÄþìíôë äæÖ¯ ûÜì ûìTÜÖ ÍÈ
¾ûèÐ,%ÖIèÜ ““Ùãíâë vÙìíë”” ôèûçìú öíÇ,%È Ììí×¯
÷çhÇÞ vÄþìíô_
ðìú vë qìQ? ôèû¯
æúíæë ÌìíÜì @¬ìX æ ðíú ÍÜ Ìþìèôíç èâ×ìë ×èû¯
¼ìëì äéûæ Í vôìæ ÌÜáÖ Ü¨éë ÌìëìÓæì• äùÁ Ûèëúì èóíú öìß ´èóëíkë ÌìÜøæìÀ Íû¤ øÂdèd kíç
ëûé\æìÇ ß vëìâìè`åô ÑèçíðÖë «*èç Ìì¹âË¯ “´èóëíkë ÌìÜøæì” vëìâìè`åô ôèûIëg vÐÜéë ‘I fall
upon the thorns of life, I bleed’ vô t‡ëË ôèëíú èóíE×¯
Ì¼éíâíë çhèâ ûþìèÓíû ¼éâìú Ìí÷æìíë Üíû è÷íæ•
æïçæ æïçæ ôÇìë ×Üíæ âëíË ÜÈíû èäíæ¢
óã¥íÔíë çhèâ vóíûæì ÌìâÜ• Ûìèû vóûçìë óìæ•
äéûíæë ÍÈ vôìÜìðíÜ çhèâ vÐìæìíû ùÛéë ùìæ¢
Í ¼ûÈ ëÂéæ ôÇìë èû@¬•H èâÇÖì ÌìÐìú Øþìøì
ùÛéë èæÒhë ¼íçÖë æïë èóíæ èóíæ øí§ ÷ìøì¢
vô ùìíû æïçæ ùéçì_
vô Ùã÷ìíû ÍÈ ¼ãÔ-¼ˆ‰Öì¼_vùëgúìë èûÜìè¼çìÀ
181
_ÍÔìíæß Åè!,% ëûé\æì¯ vÐ» óãèå øÂdèd kíç vâåìèØèäôÖìÜ ôèûçì¼ãÜÛ ûÖíàë «*èç vÄþìô_¼ˆ‰Öì¼é¼¤íÙë
«*èç èû°ãø¯
ø˜â vÄþìíôë ™ëgåì æìåôéú_“vçìâìíç Ììâìíç ûTèóæ ðíç ðúèæ vôì vôìíæì ôÇì¯ ùç û¼íQ? ùÜì
vÛäìíç vö ÷hâô ã èóíúè×íÜæ Ììäß çìë væÐìë vÙìë ôìíåèæ¯ ÌèÓô¬Q; võ‹íæ øí§ öìßúìë øë èæíäë ÛìÂì
øþìäíë èæíäÈ Íôåì vÛ§ìë ðì§ äãí§ ôèû èû»â èûøè+ Ùèåíúí×æ_
Åøíë èâíÜí× vûâìÜãâ ðíú è¼Âìíæì ÷ìâ§ìøèå•
èÛçíë èôQ? æë-vÛ§ì-ðìí§ èóæëìç ÔåìÔèå¢
ÍÔìíæ øìèE× vâåìèØèäôÖìÜ ôèûçì¼ãÜÛ ôÇÖûìùÛàéë «*èç øáøìç Íû¤ ‘hyperbola’ ûì ‘exaggerated
statement’ ÌÇÞìÁ ÌìèçÐöÖâú ûkíûÖë «*ûËçì Íû¤ çìë ØíÜ ÅÁøˆ‰ ÌìKûÖíàë Ììíâä¯ ÌèÓô¬Q;
ëíúí× ûæÖ è÷rôGF ûì ‘Wild imagery “æë-vÛ§ì-ðì§” èû»âû¬t¬ë; ¼âìðìë çìß ÜáËéú¯
äéûæëðí¼Öë çÜ væÈ¯ ö¬QËŸ ì öç ûìí§ ççÈ è÷ë«*ðëé «*ìËûaãío ô âíæ øí§¯ “Ì¼éíâë ôìëìùìë”
ÈçÖìèó ôìûÖì¤Ð ëûé\ôìíûÖë Û†‰ì¤Ð t‡ëíË Ììíæ¯ vûìÄì öìíE× ôèû Í ôèûçìú ûaão ûíÜ öìíô ¼í@¬ìH Óæ
ôëí×æ• Ùãíë Ùãíë ÍôÈ Óþúã ì ûì refrain Í ûìëûìë èØíë Ìì¼í×æ• çìë ¼íà èæíäë Íôåì ‘love-hate’
ûì ÍôÈ ¼íà ÛìíÜìûì¼ì-ÙüËìë ¼@øôÞ ëíúí×¯
èô¬Q; Ììèâ vö vâíøè× ûaã•o vÜìðìë «*ìíËë çìø•
v÷îèóíô çìë ×§ìíæì vóíÔè× ØhÜèôë ÌèÛÐìø¯
™Óã èæöÞìèçíçë øá¼âÇÞæ æú• è÷rôGF ß ûkíûÖë æçhæ&ß Ììí×¯ ÈèJèæúìë ö¬QèŸ ûó ôèûë ÅøöãkÈ ÍÈ
ûìùûÖûðìë¯
»V vÄþìíô øìèE× v¼È èûÔÖìç øÂdèd kIèÜ vöÔìíæ vëìâìè`åô ôGFæìèûÜì¼é ôèûçìë «*èç çþìë èûí°ìð ß
ôèûçìú æçhæ Ûìûæì Ììæûìë Ìàéôìë øìèE×_
ôGFæì• çhèâ x*ìQ? ðíú×• Ùæ ûíð vóèÔ xHì¼•
ûìíëìâì¼ vÔíå Üá ôèûë ÍôíÙíú Øëâì¼¯
v¼È Åøûæ• âÜú øûæ• v¼È ØhíÜ ØhíÜ ÌèÜ•
«*Ëíúë ûþìèÐ• èûëíðë Øþìè¼• ðì¼ì ôþìóì ùÜìùèÜ¯
¿¿¿ ¿¿¿ ¿¿¿
vÕíÜ ¼ìíäì vÕíÜ ¼ìíäì
¼ôÜ óã¥Ô ¼ï¨ ðÅô• öç ¼ìóì ôû ôìíÜì¢
õ¥ ÐèÐÛ—»Ë óìÐI: çþìë ““ôèû öçé\æìÇ ß ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçìë «*Çâ øöÞìú”” †Œíp Í ¼@¬íH ao
èû¬t¬ì? èëç ÌìíÜì÷æì ôíëí×æ¯
äéûæ¼â¼Öì• ôèûâæíæë ÌQ?P`Þ P• ûì¬t¬û? ß ôGFæìë è÷ëQ?æ èûíëìèÓçì ß ¼âˆHú Ôãä
þ ûìë çì§æì ÈçÖìèó
¼ûÈ “Ùãíâë vÙìíë” ôèûçìë èûèÐ,% ¼@øó¯ ¼:â vÄþìíô ëíúí× ëð¼Öâú “ûaã”o -ë ¼íà ¼âíÄìçìú
vøþîí×ìíæìë v÷,%ì¯ ôèû è¼ºoìQ? èæíÜæ ÍÈ æçhæ ÉxHë Ììæ`ó æú óã¥íÔëÈ vØèëßÜì_
182
Ììæ`ó æð æð•
èóE× óã¥Ô èæE× óã¥Ô_óã¥íÔèë vØèë ûð¢
ôèûë vÐ»çâ Åèk çìÈ âïÜÖûìæ äéûæ¼â¼Öìë ¼âìÓìíæ vøþîí×ìíæìë ÍÈ Íô ´óú†Œìðé v÷,%ì_“Ìx*g
øëèÐ ÌùçÖì Ììä ôèëÜìâ ÌìÓì¼èao”¯ çíû t¬Û H ìíûë vóì» vçì vóÔì öìú æì• èûóìú¼@¬ìc »íË ÌÛÖìè¼ô
vÔþì÷ìåì âìëíç öçé\æìÇ v¼æI: vÛìíÜæèæ_
«*Ëìâ «*Ëìâ ÛìÈ
Ðç Ä¦ìíå vçìâì vðæ vöæ ÌíÙìíë Ùãâìíç øìÈ¯¯
8¿5¿4 Åø¼¤ðìë ½ öçé\æìíÇë óã¥Ôûìíóë ¾ûèÐ,%Ö
vâìèðçÜìÜ âäãâóìíëë óã¥Ôûìó óìÐÞèæô vÐìíøæ ðìßúìëíô âíæ ôèëíú èóíúí×¯ öçé\æìíÇë óã¥Ôûìó
äæ õæ «*Ûè· ç ûãèºoûìóéíóë âíæ ôèëíú vóú¯ äéûíæë èæVãë Ì¼àèç ûì amomaly-ë ÅøÜèBo vÇíôÈ
ÍÈ óã¥Ôûìíóë äˆŠ¯ ÍÈ øüèÇûéíç óã¥Ôé ß vÛìùéë øìÐìøìèÐ Ìûòìæ¯ ÌìÓãèæô ôìíÜë ôèû õìëÅÈæ
ÈçÖìèóë Theory of Evolution ûì èûûçÞæûìó ûì ‘survival of the fittest’_vöìùÖçíâë ÏÓ[Þçæ ÈçÖìèó
ç+U ÛìíÜìÛìíûÈ Ìûùç Ììí×æ vûìÄì öìú¯
t¬úH ¤ vâìèðçÜìÜ âäãâóìë çþìë “¼ìèðçÖèûçìæ” æìâô †Œípë “ôèû öçé¬\æìÇ v¼æI:” æìâô èæûíao ÍÈ
ôèû ¼@¬íH ao Íôèå èóùóÐÞæé ÌìíÜì÷æì ôíëí×æ¯ ““èô¬Q; ëûé\ôìíûÖë v¼È ë¼ôGFæìë óã¥¼ìÓÖ ÌæãôëË
ÌèÓôì¤Ð váír ûÖÇÞ ðÈúìí×• çìðìë ØíÜ ûì¬t¬û? íô Ìt¬éH ôìë ôèëúì• Ìèç ÅE÷ ÛìûôGFæìë ÌèÛâìíæ_âìæû´óíúë
vö ¼çÖ• vóð ¼¤t¬›ìíëë vö Ìèçäì†ŒÁ ÌæãÛè— ç_çìðìë «*èç èâÇÖì÷ìëË ¹íâÈ ûüèºo øìÈúìè×Ü¯”” öçé\ôìíûÖ
ëûé\æìíÇë èûëgíºo æú• èô¬Q; v¼È èâÇÖì÷ìëíËë èûëgíºo Íôåì «*èçûìó ëíúí×¯
‘ô’ âìæôhâìëé-ûü+
1¯ ““Íôì”” ôèûçìèå èûíxX»Ë ôíë ÅèæÐ Ðçíôë âèðÜì ôèûíóë ¾ûèÐ,%Ö ûãèÄíú èóæ¯
2¯ ““Ùãíâë vÙìíë”” ôèûçìèå èûíxX»Ë ôíë ôèû öçé\æìÇ v¼æIí:ë äéûæóÐÞæ_óã¥Ôûìó ß ûãèºoûìó
èæíú ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
3¯ vâìèðçÜìÜ âäãâóìíëë “ôìÜìøìðì§” ÌûÜ@¬æH ôíë ôèûë äéûæí÷çæì ß ôìûÖí÷çæìë øèë÷ú èóæ¯
4¯ æäëgÜ È¼Üìíâë èûí°ìðé ôèûçìë ûkûÖ èûíxX»Ë ôíë Í ôèûçìú «*ôìèÐç ûèÜV âìæ¼ûçìûìíóë
øèë÷ú èóæ¯
5¯ ¼íçÖ\æìÇ óí+ë “ôûë-È-æïëäìðìæ” ôèûçìèå èûíxX»Ë ôíë çþìë ôèû«*èçÛìë øèë÷ú èóæ¯
6¯ ëûé\æìíÇë øë ûì¤Üì ôèûçìú æäëgÜ-vâìèðçÜìÜ-öçé\æìÇ v¼æIí:ë èûíÐ» Ìûòìæ èæíú
øìÒÖôèûçì ÌûÜ@¬íH æ ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
‘Ô’ äéûæìæ`ó-ûü+
1¯ øìÒÖôèûçì ÌûÜ@¬íH æ ÌìÓãèæô ôèûçìë èÐGFç+U ûãèÄíú èóæ¯
2¯ “äÜ óìß” ôèûçìèå èûíxX»Ë ôíë ¼âìäí÷çæì ß ôìûÖí÷çæìë øèë÷ú èóæ¯
183
3¯ “vûìÓ” ôèûçìèå èûíxX»Ë ôíë äéûæìæí`óë ôèû¼+ìú ÍÈ vûìíÓë Û—èâôì èæíú ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯
4¯ “vûìÓ” ôèûçìë Ûìû ß Ììèàô èæíú Íôèå èæûao èÜÔãæ¯
5¯ “ÐìxHçé” ôèûçìèå ôèû ¼ãÓé\æìÇ ó+ èûëè÷ç Íôèå ÌæûóÖ v«*íâë ôèûçì ß ÌøëCø èÜèëô_ÌìíÜì÷æì
ôíë ûãèÄíú èóæ¯
6¯ “vð âðìäéûæ” èûíxX»Ë ôíë ÍÔìíæ «*ôìèÐç ôèû ¼ãôìQ? Ûªì÷ìíöÞë âìæûçìûìó• ¼âìäí÷çæì ß
Ììøìç vëìâìè–åô èûíëìèÓçìë t¬ëH ø
C ûãèÄíú èóæ¯
7¯ “Èèçðì¼” ôèûçìú Ìèâú ÷¹ûçÞéë ûkûÖ èæíú ÌìíÜì÷æì ôëgæ¯ ÍÔìíæ Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçìú
ÌìÓãèæôçìë èÐGFç+U ôéÛìíû «*ôìèÐç ðíúí×À
8¯ “èæ¼íùÞë ûãíô” ôèûçìèå èûíxX»Ë ôíë ôèû v«*íâ\ èâír ôèû¼+ìë øèë÷ú èóæ¯
8¿7 †ŒpøèJ
‘ô’ ûæÜçì v¼æ-ûü+
óéè: èrøìÒé ½ ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôìûÖ øèë÷ú
ûãºío óû û¼ã ½ ôìíÜë øãçÜh
ûãºío óû û¼ã ‘¼@øìèóç’ ½ ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçì
âJãÛì» èâr ½ ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçìú Èíúìíëìøéú «*Ûìû
âJãÛì» èâr ½ ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçì
‘Ô’ âìæôhâìëé û¼ã ûü+
õ¥ ðë«*¼ìó èâr ½ ¼íçÖ\æìÇ óí+ë ôèûçì ß ôìûÖëCø
vâìèðçÜìÜ âäãâóìë ½ èût‡ëËé
¼ìèðçÖèûçìæ
ÌìÓãèæô ûì¤Üì ¼ìèðçÖ
âäØØë Ììðíâó ½ æäëgÜ È¼Üìâ
ëèØôhÜ È¼Üìâ ½ æäëgíÜë äéûæ ß ¼ìèðçÖ
õ¥ x*éôhâìë ûí`óìøìÓÖìú ß
õ¥ ÌëgËôhâìë âãíÔìøìÓÖìú ½ ÏèæÐ Ðçíôë ûì¤Üì ùéèçôèûçì
184
Íôô 9 ❐ äéûæìæ`ó-ûü+
ùÒæ
9¿1 ÌìÓãèæô ôèûçìë ¼ï÷æì
9¿2 ÌìÓãèæôçìë óÐÞæ
9¿3 óãíûÞìÓÖçìë ¼â¼Öì
9¿4 ûì¤Üì ÌìÓãèæô ôèûçìë ¼ïrøìç
9¿5 Ì¼ã`óë ß ÌìÓãèæô ôèûçì
9¿6 ÌìÓãèæô ôèûçìë Ììèàô
9¿7 èûÐ Ðçíôë ûì¤Üì ôèûçì ½ æìæì Ììí`óìÜæ ß âçûìó
9¿8 äéûæìæ`ó óìÐ
9¿9 ¼ãÓé\æìÇ ó+
9¿10 Ìèâú ÷¹ûçÞé
9¿11 v«*íâ\ èâr
9¿12 ûãºío óû û¼ã
9¿13 èûÃh vó
9¿14 Åø¼¤ðìë
9¿8¿1 ôèûçì èûíxX»Ë-vûìÓ
9¿8¿2 vûìÓ-Íë æìæì Ìæã»à
9¿8¿3 vûìÓ-¼üè,%ë v«*ëËì
9¿8¿4 vûìÓ ß âìæè¼ô ôYìèQ?
9¿8¿5 vûìÓ ½ ¼ìÓìëË âìæãí»ë vÇíô èûèE×ˆ‰çì
9¿8¿6 Åø¤¼ðìë
9¿9¿1 ¼ãÓé\æìÇ óí+ë ôèûçì ½ ÐìxHçé
9¿9¿2 “ÐìxHçé” ôèûçìú èûùç v«*íâë t‡üèç
9¿9¿3 ðìÈíæ ß ¼ãÓé\æìÇ
9¿9¿4 “ÐìxHçé”-ë v«*â v÷çæì ôìâæìç+U
9¿9¿5 ¼ãÓé\æìíÇë èæät¬H äéûæ Èèçðì¼ ß “ÐìxHçé”
9¿9¿6 èÜèûíõì ß t‡üèç vûóæìë öãùÜû`óé
9¿9¿7 Åø¼¤ðìë
185
9¿10¿1 Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçì_Èèçðì¼
9¿10¿2 ôèûë ¼¤èá: äéûæé ß ë÷æìÓìëì
9¿10¿3 ôèûë vâîèÜô ¼üè,%Ûèà
9¿10¿5 Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçìú èûÚìíæë Û—èâôì
9¿10¿6 Ûìû ß Ììèàíôë æçhæ&
9¿10¿7 Èèçðì¼ ½ ×\ èûæÖì¼
9¿12¿1 ûãºío óû û¼ãë ôèûçì_vÐí»ë ëìèr
9¿12¿2 ôèûäéûæé ß ôìûÖ ¾ûèÐ,%Ö
9¿12¿3 ùéèçôûçìë ¾ûèÐ,%Ö
9¿12¿4 ùéèçôèûçì èð¼ìíû vÐí»ë ëìèr
9¿12¿5 ôèûçìú Ðëéëé Ììíûóæ
9¿12¿6 ÷híÜë è÷rôGF
9¿12¿7 vëìâìè`åô Ììíûù ß vÐí»ë ëìèr
9¿12¿8 ÌìÓãèæô ôèûçìë èÐGFç+U ß vÐí»ë ëìèr
9¿13¿1 èûÃh vó-ë ôèûçì_äÜ óìß
9¿13¿2 èûÃh-vóë ôèûçìú âìôÞ¼ûìóé óÐÞæ
9¿13¿3 èûÃh âã¼èÜâ óìàìë øåÛ—èâ ß èûÃh vó
9¿13¿4 Èèçðì¼íûìÓ ß v«*âìí÷çæì
9¿13¿5 ôèûçìë Ðj-è÷rôGF-×`ó
9¿13¿7 Åø¼¤ðìë
9¿15 ¼ãôìQ? Ûªì÷ìíöÞë ôèûçì ½ vð äéûæ
9¿15¿1 ÷þìíóë «*¼à ß Ììûìðâìæ ôèûçì
9¿15¿2 “vð âðìäéûæ”_Í ÷þìíóë è÷rôGF
9¿15¿3 ¼ãôìíQ?ë ôèûçìú ¼âìä Ûìûæì
9¿15¿4 vð âðìäéûæ ½ «*èçûìó ß èûí°ìð
9¿15¿5 ¼âìäçìè¬Qô Ÿ ôèûçìë Èèçðì¼
9¿15¿6 Åø¼¤ðìë
9¿16 †ŒpøèJ
186
9¿1 Åí!ÐÖ
ÌìÓãèæô ôèûçìë Íôèå ¼¤Úì ¾çèë ôíë væúì äëgèë Íû¤ ÍäæÖ ÌìÓãèæô ôèûçìë èûèÛˆ‰ ÜáË ß
Åøìóìíæë èûíxX»Ë «*íúìäæ¯ 1857 èÔušìíj «*ôìèÐç Øëìè¼ ôèû ÐìÜÞ vûìóíÜúìë ëè÷ç ØYÖë óãÖ âìÜ
(Les Fleurs du Mal) “vôYóä ôh¼â ã ” ôìûÖèåíô ÌìÓãèæô ôèûçìë «*Çâ ÅÁ¼ ß ÅóìðëË ûÜì öìú¯
ÌìÓãèæô ôèûçìë vâîèÜô ÜáËIèÜ «*Çíâ ÍÈ ôìíûÖ çéûuçìë ¼íà «*èçØèÜç ðíúí× vóÔì vùÜ¯
¼ìèðíçÖ ÌìÓãèæôçì èûÐ Ðçíô «*¼ìë ÜìÛ ôíë¯ 1914 ¼ìíÜ «*Çâ èûxHöº ã o Íû¤ 1939-Í èPçéú
èûxHöºã o ™ëg ðú¯ ÌìÓãèæô ôèûìç óãèå èûxHöíã ºoë âÓÖûçÞé ¼âíú øïËÞ èûôèÐç ðíú ßíÒ¯ ÌìÓãèæô ôèûçìë
Èèçðì¼ øöÞìíÜì÷æìú èû¤Ð Ðçíôë «*Óìæ «*Óìæ ëìäÊæèçô-ÌÇÞÊæèçô-¼ìâìèäô Ìûòìæ Íû¤ ¼ìèðèçÖô-
óìÐÞèæô ¾ûÚìèæô Ììèû,¬›ìëIèÜ èûíxX»íËë «*íúìäæ Ììí×¯
9¿2 ÌìÓãèæôçìë óÐÞæ

¼ÛÖçìë âãíÔìíÐë ÌQ?ëìíÜ Üãèôíú Ììí× vö óìæèûô ûûÞëçì âðìöãíºoë èÛçë èóíú çìë æ†‰ èæVãë
«*ôìÐ ÍöìûÁ âìæãí»ë ÛìíÜìí& èûxHì¼é vÜÔôíóë ¼ìèðçÖÛìûæìíô èû÷èÜç ôëÜ¯ 1905 ¼ìíÜ «*ûèçÞç
ÌìÈæšìíæë Theory of Relativity ûì Ììíøèáôûìó ß vôìúì`åìâ èÇíúìëé• 1857 ¼ìíÜ «*ôìèÐç
õìëgÈíæë The Origin of the species, 1900 ¼ìíÜ «*ôìèÐç Ø‹íúíõë The Interpretation of
Dreams ß 1905 ¼ìíÜ «*ôìèÐç Three contributions to the theory of sex Íû¤ ôìÜÞ âìíRÞë
“ôâãÖèæš âÖìèæíØíšì” ß Das Kapital ‘1867 «*Çâ Ô„’_ÌìÓãèæô Ììí`óìÜæíô èûíÐ»Ûìíû «*Ûìèûç
ôíëí×¯ ÌìÈæšìÈíæë ç+U âìæãí»ë û¬t¬ù; ç Úìæíô ÌìÙìç ôëÜ• vóÔìíÜì ÌÖìåâ ûì øëâìËã øïûèÞ æèóÞ,%
èæúíâ ôìä ôíë æì¯ õìëgÈæ vóÔìíÜæ âìæã» Ìì¼íÜ «*ìËé_ÅE÷çë «*ìËéâìr¯ ¼ÛÖ âìæãí»ë ûçÞâìæ Û—èâôì
¼@¬íH ao ¼¤Ðíúë ™ëg âìæãí»ë ÍÈ¼û Ììèû,¬›ìëíô &ëìèˆHç ôíë¯ Theory of Evolution ûì èûûçÞæûìó ÏèæÐ
Ðçôéú vëìâìè`åô âçûìóíô ÌìÙìç ðìæÜ• vóÔì vùÜ âìæã» âðìæ ß vóûçìë ¼üè,% æú_v¼ ä¬Që; È
¼âøöÞìúÛhk Íû¤ øèëíûÐ ß û¤ÐÓìëìë ÅÁøˆ‰ äìçôâìr¯ v¼ Ðèkâìæ æú Ìì¼íÜ Ì¼ðìú¯ ÍÈ ¼ìèðçÖç+U
Naturalism Ø‹íûúìë-Íë ÅøæÖì¼ âìóìâ vûìÛìëé «*Ûè· çíç «*ôìèÐç¯ Ø‹íúõ âìæãí»ë âæíô èr¬t¬í? ë Ûìù
ôëíÜæ_ego ûì Ìð¤• super-ego ûì èæú¬Qô Ÿ Íû¤ id ûì Ìûí÷çæì¯ âìæã» öÔæ çìë âíæë t¬ìH Ûìèûô
«*ûËçìIíÜìíô väìë ôíë Ìûí÷çæìë ¬t¬í? ë èæíáø ôíë ÌÇÞìÁ Ìûóâæ ôíë çÔæÈ èæÅíëìè¼¼ ûì ÅPìúã
âìæè¼ô ëéèçë äˆŠ¯ ÌìÓãèæô ôèûçì âìæãí»ë èæÅíëìè¼¼-vô Íô óãíÚÞú ÌìèKô Ì¼ãòçìë ¬t¬í? ë Åˆ‰éç
ôíë vóèÔíúí×¯ ÌæÖèóíô Ø‹íúíõë Introductory lectures or Pshychoanalysis ûì âíæì¼âéáíËë
èûÔÖìç ûk·çìûÜéíç free association ûì ÌûìÓ Ûìûìæã»àëéèç «*ôìÐ vøÜ öì øíë ôèûçìú ¼ãëèëíúèÜäâ
ß ÅøæÖìí¼ Stream of Consciousness ûì v÷çæì«*ûìðëéèçë «*Óìæ ÌûÜ@¬æH ðÜ¯ v¼ ¼@¬íH ao øíë ûÜè×¯
Ø‹íúíõë ¾û«Xèûô Ììèû,¬›ìë âìæãí»ë ÌìK-Ìæã¼aoìæ ß ÌìKèûíxX»íËë Åøë väìë èóÜ Íû¤ Í øíÇÈ
¼ìèðíçÖ Subjicitivity ûì ÌìKâãèÔæçìë Åóú ¼ìûÜéÜ ðíú ÅÒÜ¯ Ø‹íúõ vöîæçìë Åøë väìë èóíÜæ
Íû¤ vöîçæì vÇíôÈ vö èÐíGFë Åódùd èç Íåìß vóÔìíÜæ¯ Íô ôÇìú «*Çâ Ø‹íúõ vóÔìíÜæ ¼ã`óë ß Ì¼ã`óë
øìÐìøìèÐ èæëíøáÛìíû Ìûòìæ ôëíç øìíë• ÌæãÛç — ðÜ èóíæë ¼íà ëìèr Íû¤ ÌìíÜìë ¼íà Ìaoôìë
Íô ÌíâìÙ öãùÜûaoíæ Ììûºo¯ Ìç¥øë vûìóíÜúìíëë âíçì ôèëúì vóÔìíÜæ øìø vôìíæì øìø æú ûë¤
187
çì ðíú ÅÒíç øìíë øãíËÖë v÷íúß óìèâ• ôìëË Í øíÇÈ ôèûçìë äˆŠ ðíú Çìíô¯ ÌæÖèóíô ôìÜÞ âìRÞ ë÷æì
ôëíÜæ ¼âìä-èû«Xíûë ç+U¯ ëìèÐúìë ¼ìâÖûìóé èû«Xû ÍÈ ç+Uíô ëCøìèúç ôëÜ¯ ¼ãçëì¤ èû¤ÐÐçíô ¼ûÞrÈ
vóÔì èóÜ øïûûÞ çÞé ¼ìâìèäô ëì,%Ê³ æèçô ß ÌÇÞÊæèçô ÓìëËìûÜéë øèëûçÞæ• «*Çâ èûxHöíã ºoë ØíÜ âÓÖèû+
âïÜÖíûìíÓë vö vÐì÷æéú èûøöÞú Ùíå çìë ØíÜ ÍÈ øèëûçÞíæë «*ìûÜÖ Ùíå¯ ûÜíÐèÛô èû«Xû ¼âìä ¼ãèòèçë
ÍÈ Å(ìæ-øçíæë vÕÅíôÈ «*çéèôç ôíëè×Ü¯
óìÐÞèæô Ø‹éõëéÐ æéåíÐ öÔæ ‘Thus Spake Zarathustra’ †Œíp ûÜíÜæ• âìæã»íô ÌûÐÖÈ çìë
èæät¬H âïÜÖIèÜ ÌäÞæ ôëíç ðíû çÔæ èçèæ ÌìÓãèæíôë ÌìKûìóíôÈ çhíÜ ÓëíÜæ¯ Øëìè¼ è÷rôë
èøôìí¼ì öÔæ “ÌìèÛæ-ë vâíúëì” ×èûèå Íþíô èôÅèûäíâë âïÜÓìëËì èû÷—ËéÞ ôëËíô «*ôìÐ ôëíÜæ çÔæ
çì ™Óã ÌìíKë åhôíëì åhôíëì ðíú öìßúìë Ùåæìíô ¼¤íôèçç ôëÜ æì• ÍôÈ ¼íà Realism ûì
ûì¬t¬û? çìë ¼ãôíÒìë Ììíû,%æ vÇíô âãèkë âìÓÖíâ èÐGFéë ÌìKùç (Subjective) ôGFæìíô ¼ãÜÛ öãèkûìíóë
ðìç vÇíô ÌûÖìðèçë øÇ vóÔìíÜì¯ óìÐÞèæô ÈâÖìæãíúÜ ôì`å çþìë Critique of Judgement †Œíp
ûÜíÜæ• óã” Óëíæë v¼î`óöÞ Ììí×• âãk v¼î`óöÞ Íû¤ èæÛÞëÐéÜ v¼î`óöÞ¯ «*Çâ Óëíæë v¼î`óöÞ ÌìKèæÛÞë Íû¤
âãk• v¼Ôìíæ øïûÞ Ììíëìèøç vôìíæì ÐçÞ væÈ¯ ÌìÓãèæôçìë èÐGFçí+U ÍÈ âãk ûì ™ºo v¼î`óíöÞë ÓìëËì
ôìöÞôëé ðíúí×¯ Úìíæë èÛè+ èðí¼íû û¬t¬Ú ; ìíæë øèëûíçÞ ÌìKÚìæÈ Iëg&øïËÞ Íû¤ ÌìKÚìæ vûìèÓäìç_Joseph
Chiary çþìë The Aesthetics of Modernism †Œíp Ñ ôÇì tø,%Ûìíû ûÖk ôíëí×æ¯
óìÐÞèæô vðíùÜ çþìë óÐÞíæ v¼î`óöÞ ß ¼çÖíô ÌèÛˆ‰ ûíÜ vÙì»Ëì ôíëè×íÜæ öì vëìâìè`åôíóë
èûíÐ»Ûìíû «*Ûìèûç ôíëè×Ü¯ ÌìÓãèæíôëì ÍÈ çí+Uë èûëgíºo vùíÜæ vöíðçh çþìëì Ì¼ã`óíëë èÛçë
vÇíôß v¼î`óöÞ èæ,¬›ìÐæ ôíëè×íÜæ¯ v¼ìíëæ ôéíúôÞ ùìõÞ «*ûèçÞç Íû¤ äþì øÜ ¼ìrÞ ÌæãÐéèÜç Existentialism
ûì Ìè¬t¬&? ûìíóë âïÜôÇì ðÜ âìæã» ÌìKëè÷ç• èæät¬H ÌìKíûèšç¯ ôéíúôÞùìõÞ ûíÜè×íÜæ• ÐïæÖçì ûì
ö¬QËŸ ìë èû»úû¬t¬; ¹âÐ Ðëéëé ðíú ÅÒÜ¯ ÍÈ væèç ß ÐïæÖçìë ÌìëìÓæì ÌìÓãèæô ôèûçìë «*Óìæ ÜáË
ðíú ÅÒÜ¯ ôìØôìë ÅøæÖì¼• äéûæìæ`ó óìíÐë ôèûçì ÍÈ væèç• ÐïæÖçì ß èû»#çìíçÈ «*èçèVç¯
v¼î`óöÞç+Uûìóé vûíæèóí+ì v¹ìí÷ çþìë Aesthetics †Œìíp ß æìæì èæûíao ûíÜí×æ èÜèëô æú èæ\ûÞ÷ìíë
Ììíûùíô vÕíÜ vóúì• èÜèëô ðíE× Ìð¤ ûì ÌìíKë t¬ô H ç
· û¬t¬ù; ç ûËÞæì «*ôìÐ¯ èå Í¼ ÍèÜúå• öþìíô vôÅ
vôÅ èû¤Ð Ðçíôë vx*V ÌìÓãèæô ôèû ûíÜæ• èçèæ çþìë Íôèå èûÔÖìç Åèkíç ÍÈ ôÇìÈ ÌæÖÛìíû
ûíÜè×íÜæ “Poetry is not turning loose of emotion, but an escape from emotion ; it is not
the expression of personality, but an escape from personality” ‘°,%ûÖ ÍèÜúíåë Selected
Essays †Œíp ¼¤ôèÜç ‘Tradition and Individual talent’ æìâô èæûao¯’ ÍäæÖÈ vóèÔ ÌìÓãèæô ôèû
çéûu ÌìKùç Ûìûíô Ì¼ìÓìëË èæëì¼èk ûì ¾æûÞÖèkôçìë Pìëì øèëíÐìèÓç ôíë «*ôìÐ ôíëæ_Ûì»ìë
¼í÷çæ ÌæãÐéÜíæ ß øèëx*âé «*ôìíÐ Íë Íôåì ûèð¥«*ôìÐ Íû¤ ÍäæÖÈ ûÜì öìú ÌìÓãèæô ôèûçì vöæ
ôYìè¼è¼äâ ß vëìâìè`åèä¼íâë èâÜæ-òÜ_ÍÔìíæ vëìâìè`åíôë ÌìKûìó ôYÖìè¼è¼íšë û¬t¬û; ìó Pìëì ™ºo
ðíú «*ôìèÐç¯ v¼ëì ÅóìðëË ÌûÐÖÈ èå Í¼ ÍèÜúíåë ôèûçì• Ììâìíóë vóíÐ äéûæìæ`ó óìÐ• ¼ãÓé\æìÇ
ó+• èûÃh vó «*Ûè· çë ôèûçì¯ Ììíûùíô ¼¤öç ¼¤ðçÛìíû «*ôìÐÈ âïÜôÇì• ÅE×Uìí¼ vÛí¼ öìßúì ÌæèÛí«*ç¯
Ììâìíóë ÍÈ Ìè¬t¬í? &ë «*èç ÙüËì• âüçÖh ë vûóæìíûìÓ• ôYìèQ? ß Ìèòëçì• ÌìKûéáË• ÐïæÖçìë ¼¤¹ìâ•
èû»#çì• Íô ÌìföÞ t¬èH ûíëìÓ_Í ¼â¬t¬È? èû¤Ð Ðçíôë ôèûçìë Åøìóìæ Íû¤ ÌìÓãèæô ôèûçìë ¼¤Úì
¾çèë ôëíç vùíÜ Ííóë Û—èâôì ¼@¬íH ao t¬EH × ÓìëËì ÌäÞæ ôëíç ðíû¯ èûâïçç Þ ì (abstractness),
188
Ì¼¤Ü†‰çì (absurdity), ¾û«Xèûô æïçæ ÓìëËì ÌèÛÙìç ÌìÓãèæô ôèûçìë èÐGFçí+U ûTÜÛìíû ÌæãÛç — ¯
èô¬Q; èû¤Ð Ðçíôë ôíû ôèû Ììí×æ öþìëì ÍÈ èÐGFç+Uíô Ôãû Íôåì †ŒðË ôíëæèæ¯ ÌçÍû èšíØæ
vtøwìë çþìë ‘The Struggle of the Modern’ †Œìíp èû¤Ð Ðçíôë ôèûçìë óãèå Óìëì vóíÔí×æ
“moder” ß “Contemporary”• ÌìÓãèæô ß ¼âôìÜéæ¯ öþìëì ÌìÓãèæô ôèûçìë èæúâ ¼í÷çæÛìíû
vâíæí×æ çþìëìÈ ÌìÓãèæô• ¼âôìÜéæçì Íë vôìíæì ¼@øïËÞ ÜáË æú Íû¤ ÌìÓãèæô ôìûÖ Ììí`óìÜíæë âïÜ
ÏèæÐ Ðçíô èû¬t¬ç
ü? ¯ Íõùìë ÌÖìÜìæ vøì Íû¤ ÐìÜÞ vûìóíÜúìë «*Ûè· çë èÛçë èóíú ÌìÓãèæô ôèûçìë ™ëg
Íû¤ Íþëì vôÅÈ èû¤Ð Ðçíôë ôèû ææ¯
9¿3 óãíûÞìÓÖçìë ¼â¼Öì

ÌìÓãèæô ôèûçì âïÜç óãíûÞìÓÖ Íû¤ çì ‘esoteric’ ÌÇÞìÁ âãè,%íâú-ë ÅøíÛìíùë èû»ú¯ ôèûë
ÌìKí÷çæìë âíÓÖÈ Íë ëð¼Ö èæèðç¯ ÌìÓãèæô ôèûçì ÷ëâÛìíû Subjective ÌìKùç¯ ûèðäÞùÁ æú•
ûèðäÞùÁíô ÌQ?äùÞ Á ôéÛìíû Ììèû,¬›ìë ôíë v¼È ðíE× âïÜ è÷Q?ì¯ ôèû vÜÔô èæíâìÞðÛìíû ÌìíKë ùÛéíë
èæíäë ûÖèkí&ë ùÛéíë ÌûçëË ôíëí×æ• æìæì øëéáìèæëéáì ôíëí×æ èæíäë ôìâæì• èûí°ìð• vëìù•
væÐìë «*Óìæ ÅøìóìæIèÜ èæíú¯ ÍÈ äæÖ Ììâëì vóèÔ ÌìÓãèæô ôèûçìú ûÖèkùç ¼¤íôç ûì ‘personal
myth’_ë÷æìë «*ìÓìæÖ• ÌìÓãèæô ôèûçìë óãíûÞìÓÖçìë ôìëËß ÍÔìíæ¯ Ìèç «*èçÛìûìæ èÐGFéë Íô
ûÖèkùç Èèçðì¼ ÍÔìíæ øìèE×¯ ØÜç ÍÈ ÌìÓãèæô ôèûçìë óãíûÞìÓÖçìë ôìëËß ÍÔìíæ¯ Ìèç «*èçÛìûæ
èÐGFéë Íô ûÖèkùç Èèçðì¼ ÍÔìíæ øìèE×¯ ØÜç ÍÈ ÌìÓãèæô ôèû Ìèç ¼í÷çæ ¼ìÓæìú ¼¤ÔÖìçéç òïÜ
âìæãí»ë vÇíô óïíë Çìíô• âìæãí»ë ¼¤¼ìíë v¼ øíó øíó èû§è@¬ç H ß ûÖÇÞ• ûì¬t¬û? ôíâÞ v¼ ¼@øïËÞ Ì¼âÇÞ
èô¬Q; èÐíGFë äùÁÍ t¬ëH ìå ¼ìÛÞíÛîâ_v¼Ôìíæ çìë äú ûTóïë øöÞQ? ÌæãÛç — ¯ v¼ vöâæ ¼âìä ß t¬ìH Ûìèûô
âìæã»íóë ß çìíóë t¬ìH Ûìèûô ëéèçæéèçíô Ì¼ðÖÛìíû ÙüËì ôíë• vçâèæ ¼âìä ß t¬ìH Ûìèûô âìæã»íóë ß
çìíóë t¬ìH Ûìèûô ëéèçæéèçíô Ì¼ðÖÛìíû ÙüËì ôíë• vçâèæ ¼âìä ß t¬ìH Ûìèûô âìæãí»ëìß çìë Åøë
èæâÞâÛìíû «*èçíÐìÓ †ŒðË ôíë¯ ôèûèÐGFé çìÈ ¼âìä ß t¬ìH Ûìèûô âìæã» ôç·ôÞ èæöÞìèçç• èÓô·ç• øèëçÖk¯
çìë ôìâæì vöâæ óìæèûô• óã¥Ôß vçâèæ vóûçìë âíçì ÌìôìíÐ âìÇì vçìíÜ¯ ÍíôÈ ûÜì ðíúí× ÌìÓãèæô
ôèûçì ß ¼ìèðíçÖë èûÔÖìç ‘alienation’ ûì èÐGFéë ¼âìäèûèûèkë ç+U¯ “The poet or the artist, even
more than the worker, is totally alienated from the society, which has little awareness
of spiritual values”—Joseph Chiari : Aesthetics of Modernism¯ ¼âìä vÇíô èûèE×ˆ‰çìíûìíÓë
ÅóìðëË èóèE× äéûæìæ`ó óìíÐë ôèûçì vÇíô ½
Ìíæô Ìíæô èóæ
Ìaoôìíëë ¼ìëìÁ¼ìíë ÌæQ? âüçÖh ë âç èâíÐ vÇíô
ðÒìÁ vÛìíëë ÌìíÜì-ë âïÔÞ ÅE×Uìí¼ èæíäíô øüèÇûéë äéû ûíÜ
ûãÄíç vøíëè× Ììûìë/
Ûú vøíúè×
vøíúè× óãèæÞûìë Ì¼éâ vûóæì/
vóíÔè× ëèkâ ÌìôìíÐ ¼ïöÞ väíù ÅíÒ
âìæãè»ô ¾¼èæô v¼íä øüèÇûéë âãíÔìâãèÔ óþì§ìûìë äæÖ
Ììâìíô èæíóÞÐ èóíúí×/
189
Ììâìë ¼â¬t¬? ´óú ÙüËìú-vûóæìú-Ììí¹ìíÐ Ûíë èùíúí×/
¼ïíöÞë vëîí° Ìì¹ìQ? ÍÈ øüèÇûé vöæ vôìèå vôìèå Ðïíúìíëë
ÌìçÞæìíó ÅÁ¼û ™ëg ôíëí×¯
ðìú ÅÁ¼û¢
´óíúë ÌèûëÜ Ìaoôìíëë èÛçë ¼ïöíÞ ô õhèûíú vØíÜ
Ììûìë Ùãíâìíç v÷íúè× Ììèâ•
Ìaoôìíëë ¬t¬í? æë èÛçë_vöìèæë èÛçë ÌæQ? âüçÖh ë âç èâíÐ
Çìôíç v÷íúè×¯
vôìíæìèóæ âìæã» è×Üìâ æì Ììèâ¯
vð æë• vë æìëé•
vçìâìíóë øüèÇûéíô è÷èæèæ vôìíæìèóæ”
‘Ìaoôìë ½ ûæÜçì v¼æ’
9¿4 ûì¤Üì ÌìÓãèæô ôèûçìë ¼ïrøìç

ÈÅíëìíø ÏèæÐ Ðçô ûì çìë Ììíù vÇíôÈ Óéíë Óéíë ÌìÓãèæôçìë Ïódùd èç ðèE×Ü• ûì¤Üì ôèûçìúß
èûÐ Ðçíô ÌìÓãèæôçìë Íí¼ vùÜ¯ äéûæìæ`ó óìÐ• Ìèâú ÷¹ûçÞé• ¼ãÓé\æìÇ ó+• ûãºío óû û¼ã• èûÃh vó
«*âÔã ôèû ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ ÌìÓãèæô ôèûçì Ììí`óìÜíæë «*ûçÞæ ôëíÜæ¯ “ôìíÜë øãçÜ h ”• “¼ìèðçÖ÷÷Þì”
«*Ûè· ç †Œíp ûãºío óû û¼ã ÌìÓãèæôçìë øá ¼âÇÞíæ Íû¤ ÌìÓãèæô ûìÂìèÜ ôèûíóë èû»íú âïÜÖûìæ «*ûao
èÜíÔí×æ¯ ÌìÓãèæôçìë æ`óæç+U ÌìÓãèæô ôèûçìë èÛçë øïËëÞ íC ø «*èçèVç¯ vûìóíÜúìíëë ØYÖë-óÖ âìÜ
ûì vôYóä ôh¼âã ‘1857’• ÍèÜúíåë ßíúšÜÖìw ‘1922’• èëÜíôë õhèúíæì ÍèÜèä ‘1912-23’ ÌìÓãèæô
ôèûçìë äú¬t¬@? ¬c ûíÜ è÷èÿç ðíç øìíë¯ Ììâìíóë vóíÐ ëûé\Å+ë ôèû¼í)Ùë âíÓÖ äéûæìæ`ó óìíÐë
ûæÜçì v¼æ ‘1952 øèëûèÓÞç èPçéú ¼¤t¬›ìëË’• Ìèâú ÷¹ûçÞéë øìëìøìë ‘1960’• ¼ãÓé\æìÇ óí+ë
ÌíôÞšì³ ‘1935’• ûãºío óû û¼ãë û`óéë û`óæì ‘1930’• èûÃh vóû-ÅûÞÐé ß ÌìíåÞèâ¼ ‘1932’• v«*íâ\
èâírë «*Çâì ‘1932’• ¼âë v¼íæë ôíúôèå ôèûçì ‘1937’ «*Ûè· ç ûÈIèÜ ôèûçìë váír ÌìÓãèæôçìë
èÐGFç+Uíô «*èçèVç ôëÜ¯ ûãºío óû û¼ãë ôèûçì øèrôì ‘1342’ ß ¼ãÓé\æìÇ óí+ë øèë÷ú øèrôì Í
èû»íú ÅíGXÔíöìùÖ Û—èâôì èæíúè×Ü¯
Íô ôÇìú ÌìÓãèï æôçìë ¼¤Úì vóúì èô×ã óãëðC ¯ óãÈ èûxHöºã o âÓÖûçÞé ¼âíú ëûé\øëûçÞé ûìÂìèÜ ôèûëì
vôÅ vôÅ ôèûçìú vö èûíÐ» Ûèà ÌìæíÜæ çìíô ÌìÓãèæôçì ûÜíç øìèë¯ ÍÈ ÌìÓãèæôçì èû¤Ð Ðçôéú
ôèûçìë èûèÐ,% ÷èërÜáË¯ ÌìÓãèæôçìë âíÓÖ ëíúí× èûâïçç Þ ì ß ¼í÷çæ ô·èrâçìë ÌæãÐéÜæ öì Ííô
øèëè÷ç ûì¬t¬í? ûë ùè„ë ûìÈíë èæíú öìíE×• Ûì»ìë v÷æì «*è¹úìIíÜì ß «*Çìâìèrô ÌìèWôíô Í vÛíÂ
vØÜí×¯ ûãèºoóé: ¼ïáç £ ìë «*ì÷hö•Þ vt¬EH ×ì Ììíëìèøç âã°ìíóì»• çéûu ÌQ?âèÞã Ôæçì• ôèûçìë èæâÞìíËë
ÌìKíÙì»Ëì• ¼¤Ðú ÈçÖìèóíô Ìíæô¼âíúÈ ÍÈ ôèûçìë ¼¤Úì ¾çèë ôëíç èùíú ¼ìÓìëË èÛè+âïÜ ûíÜ
t‡ëË ôëì ðíúí×¯
190
9¿5 Ì¼ã`óë ß ÌìÓãèæô ôèûçì
ûãºío óû û¼ã «*âÔã ôèûëì ëûé\ ÑèçðÖ çÇì vëìâìè`åô ÑèçðÖíô èûóéËÞ ôíëÈ vÜÔì ™ëg ôíëè×íÜæ•
èô¬Q; vëìâìè`åô ôèûçìë èû÷—ËÞ Û†‰ìûíÐ» äéûæìæ`ó «*Ûè· ç ¼û ôèûëÈ âíÓÖ Ììèû,¬›ìë ôëì öìú¯ ÌìíÜìè÷ç
ôèû¼)Ù v¼î`óöÞíôÈ Íôâìr ¼çÖ ûíÜ väíæè×íÜæ¯ v¼î`óíöÞë «*èç ÍÈ ÌìçÖèQ?ô Ìì¼èk Íõùìë ÌÖìÜìæ
vøì Íû¤ vûìóíÜúìë «*Çâ vóèÔíúè×íÜæ• Íë Íôèå èÐô§ vùí× Art for arts sake-Íë «*ûkì vùìèçíú
«*Ûè· çë âìæ¼Û—èâíç¯ vûìóíÜúìë ûéÛÁ¼ì ß ôhÁè¼ç• Íâæôé øàãçìë èÛçëß v¼î`óöÞ Ììèû,¬›ìë ôëíÜæ¯
Í äæÖÈ “distortion” ûì èûô·èçíô ûÜì ðíúí× èÐíGFë «*Óìæ ÓâÞ¯ Ííô Íô ôÇìú ûÜíç øìèë ôhÁè¼íçë
æ`óæç+U¯ Íë èûÔÖìç ÅóìðëË vûìóíÜúìíëë ôèûçì¯ Åºüç o ôëè× ‘Hymne A La Beaute’ôèûçìèå—
v¼î`óíöÞë «*èç v¬t¬ì? r
vð v¼î`óöÞ• t¬ùH Þ ÌÇûì æëô• çhèâ Íí¼ vôìæÔìæ vÇíôÀ
vçìâìë ÷ìðèæ vÇíô æìëôéú Íû¤ t¬ùH éÞ ú
Äíë øí§ èâx*Óìëì â`ó ß ™íÛë
v¼ÈäæÖ âìæãí»ë ôìí× çhèâ âíóë vÇíôß vûèÐ è«*ú
¼ïöìÞ ¬t¬? ß Ï»ìôìÜ vçìâìë v÷ìíÔë èÛçë ðíúí× ¼ã`óë
Äí§ë âçæ çhèâ ¼ãùao ×è§íú× ÌìôìíÐ ûìçìí¼
vçìâìë ÷h@¬æH vöæ èûëÜ øìírë vÇíô øìßúì v«*â Å!éøæé ¼ãëì
ûìÜôûü`óíô ¼í@‡ìèðç ¼ìðí¼ë èóíô åìíæ• ûéëíóë èæí÷ èæíú Ììí¼
Íí¼× vð vôìÇì vÇíôÀ v¼ vôìæ vùìÜô èô@¬ìH ôìíÜì ¼ìùíëë vÇíô
Åóì¼éæ ðìç èóíú Ììæ`ó Íû¤ óã¥Ô ×è§íú vóûìë äæÖ ÷ìëøìíÐ
èæúèç ôhôëh vöæ øìíú vçìâìë èø×íæ æçèÐë ÷íÜ Ììí¼
¼ûÞû¬t¬; ÍÔìíæ Ðì¼æ ôë çhèâ• Ìæãçìø ôëæì ôÔíæì
âüçíóë âÓÖ èóíú vðþíå öìß çhèâ ÙüËìóüè,% vðíæ
ÌìçW Íâç æú vçìâìë âèËëí-ë âíÓÖ v¼ëì vÇíô öìíû
ðçÖì vçìâìë v¼ è«*úçâ ¹é§ì ÌÜWìë æìí÷
ùûÞìao vçìâìë ûãíô ôìâæìçÞÛìíû
âÇ øçíàë âç vçìâìë ß ÷ìëèóíô ÙïËâÞ ìæ ÌìIæ èÐÔìú
áèËç• ¼Ðj øãí§ vöíç vöíç ÷éÁôìë ôíë ßíÒ• ¾óûèæúèç Ììâìë ðìú¯
ôè@øç v«*èâô çìë ÌÊûÓ è«*úìë ûãíô Äþíã ôí× ÌìôhÜ vûóæìú•
v¼ Ìì¼íÜ âüçÖh Ìì¼ˆ‰ âìæã» ÛìíÜìû¼í× çìë ¼âìèÓíô
t¬ùH Þ èô@¬ìH æëíôë vÇíôÀ «*x‰ väíù ßíÒ çìÈ
191
ÌíôîÐÜé vð óìæû ¼éâìðéæ ö¬QËŸ ì ×§ìß
vçìâìë ÷ìðèæ ðìè¼ ×è§íúí× Ììâìë Åøë ¼Ùæ
Íô ÌæQ?íô öìíô ÛìíÜìíûè¼è× ûüÇìÈ¯
Ðúçìæ æì ÉxHíëë vÇíôÀ øèûr ÌÇûì øìøâúÀ
«*íx‰ëì èæë¬t¬? vðìô¯ æëô v÷ìíÔë øëéëìæé vð Ììâìë
vð ×`ó• ¼ãùao• ÌìíÜì_¼âúíô çhèâ âìúì ôíëí×
çìë ÌÜ¼çì vÇíô v¼íë ÅÒûìë äæÖ• øüèÇûéíô Ì¼ãíÔë vÇíô
‘Ìæãûìó ½ âJãÛì» èâr’
ôhÁè¼íçë èÛçë vÇíô v¼î`óöÞíô èæ,¬›ìÐæ ôíë Ììæìë ÍÈ «*è¹úì äéûæìæ`ó óìíÐë ôèûçìú Ìät¬ûŒ ìë
vóÔì vùí×¯ ¼âÇÞíæ çhÜè× “vûìÓ” ôèûçìë ÌèQ?â øÂdèd kIèÜ
ÍÈ vûìÓ_™Óã ÍÈ t¬ìH ó
øìú v¼ ôé ÌùìÓ_ÌùìÓ_¢
øüèÇûéë øÇ v×í§ ÌìôìíÐë æáírë øÇ
÷ìú æì v¼À_ôíëí× ÐøÇ
vóèÔíû v¼ âìæãí»ë âãÔÀ
vóèÔíû ôìíÜìèÐëìë Ì¼ãÔ
ôìíæ v¼È ûèÓëçì Ììí×•
v¼È ôhäþ _ùÜù„ âì¤í¼ ØèÜúìí×
æ,% ÐÐì_ø÷ì ÷ìÜôhâ§ìë ×þìí÷•
vö ¼û ´óíú ØèÜúìí×
v¼È¼û¯
‘vûìÓ ½ Óï¼ë øì„hèÜèø’
âìæãí»ë Ì¼ãíÔë ôèûë Ì¼ãíÔë vö çìèÜôì ÍÔìíæ çì ôhÁè¼íçë vÇíôÈ ÷úæ ôëì Íû¤ vÐí»
ôèûçìë ¼íà Åøæéç• vûìóíÜúìë vöâæ ûÜíç vøíëè×íÜæ vð v¼î`óöÞ çhèâ t¬ùH Þ vÇíô ÍíÜ æì æùë vÇíô
ÍíÜ Íåì vôìíæì û§ ôÇì æú• Ðúçìæ æì Ûùûìæ• øìø æì øãËÖ vôìæåì vçìâìë ÅÁ¼ Íåìß vôìíæì «*x‰
æú_âïÜ ôÇì ÍÈ vö çhèâ Ììâìë âíÓÖ ÌæíQ?ë ûìçÞì äìèäíú çhÜ×¯
t¬ëH è÷ç èÐíGFë ÌæãÐì¼æ vâíæ ôèûçìíô Ììë ûk·çìùaoé ôíë vçìÜì ðÜ æì ûë¤ ´óíúë Ìt¬èH ¬t¬•?
âìæè¼ô Ì¼ãòçì• èû»#çì• áíúë vûìÓ• èû÷—èËÞç ÌìíKë óøÞË ß çÜìèæ âìæãí»ë Ì¼ðìúçì• t¬íH «‰ë ¼ûÞ†ìŒ ¼é
¼çÖ ß t¬ùH íçìèkë Ììôìíë ÌìKôÇæíô ôèûçìë èû»úû¬t¬; ôíë vçìÜì ðÜ¯ «*ì¼èàôÛìíû âíæ ø§í×
¼ãÓé\æìÇ óí+ë “æëô” ôèûçìèå_
192
ø„x*â• æìèð èâíÜ ¼ì§ì
ÐïæÖçìë ôìëì¯
Ìíùì÷ë ÌûíëìíÓ èÙíë vâìë ÌìçÞ èâæèçíë•
öçÈ øÜìíç ÷ìÈ ÌíÛóÖ èçèâíë
âìÇì Òhíô ëkøíW øè§•
Ì†Œíäë âüçíóð öìú ù§ìùè§
è¹èâíÛìùÖ óãùíÞ ao vöÔìíæ•
÷íÜ vöÇì ¼ëé¼üø• vt¬óH t¬ìŒ ûé û¹ èû»Óë
øèWÜ â„hô Ììë âïè»ô çt¬›ë•
ûOæÔ vø÷ô• ûìóã§¯¯
ûâæèûÓãë
Ììâìë ÌæìKÖíóð øí§ Ììí× âüˆŠú æëíô¯
vâîæ èæëìíÜìíô
Ûhí˜ çìíë ÔãèÐ âíçì ùüÓã èæÐì÷ë¯
óã¬t¬ë? • óã¬t¬ë? äìèæ• Ðìè¬t¬? vâìë óã¥¼ð óã¬t¬ë? ¯
âíæ ðú çìÈ
ÌìKëáì ðì¼Öôë• ¼ã¼¤ôGF vâîèÔô û§ìÈ•
äéûíæë ¼ìëôÇì èøÐì÷ë ÅøäéûÖ ðßúì•
èæèûÞôìíë èæèûÞûìíó öìßúì
Ðíûë ¼¤¼ùÞ Ììë èÐûìë ¼lcìû¯
âìæ¼éë èóûÖ ÌìèûÛÞìû
vö ™Óã ¼@¬ûc t¬íH «‰• äìùëíË Ììâëì Íôìôé/
çìðìë èûÔÖìç ëìèÔ•
v¼ æíð âàÜ¼ïr• v¼ vôûÜ ôhèåÜ æìùøìÐ/
ÔÜâú çìðìë ÅE×Uì¼
vûìíæ ™Óã ÏËÞìäìÜ Ì¼çôÞ âèáôìë øíÇ
‘æëô ½ ¹`ó¼é’
1933-ëè÷ç ÍÈ Ì¼ìÓìëË ôèûçìèå/ ôèû èæät¬H æëôíô ÌìèûxH «*¼ìèëç ðíç vóíÔí×æ• ÅøÜèBo
ôíëí×æ âìæãí»ë âíâÞ âíâÞ ¼¤¹èâç æëíôë ôéå_Í âìæã» ÷íÜí× Íô èûxHöº ã o vÇíô Ììíëô èûxHöíã ºoë
èóíô Í âìæã» ôhíë ôhíë ÔìíE× ôéíåë âçæ èæíäÈ èæíäë vóð âæ ÅøìèÓ Ìè¬t¬&? íô¯ ÍÛìíûÈ v¼î`óíöÞë
Ìç·: ûì¼æìú Óìûâìæ ôèûôhÜ èæíäíóë Íô Ì¼ãò Ìt¬Û H ìûé ôìâæìë ôìíä ûè`ó ôëíÜæ¯
193
èû¤Ð Ðçíôë ôèûçìú ¼ã`óíëë øìÐìøìèÐ ôhÁè¼ç ôìíûÖë èû»ú ôëì ðÜ• óãÈ Í èâíÜ Íô Ìøèëíâú
¼àèç ß v¼î`óíöÞë èóíô Èèàç ôëì ðÜ¯ ÍíôÈ ûÜì öìú âì¤í¼ë ¼íà ÌìKìë• æëíôë ¼íà t¬íH ùÞë•
Ðúçìíæë ¼íà ÉxHíëë ¼í)Ùë ¼âèˆHç ëCø¯ Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçìú ¼ã`óë ß ôhÁè¼íçë ¼ðÌûòìíæë
Íû¤ øèëËìâ ëâËéú ¼âˆHíúë Èèàç øìßúì öìú¯
vâÜìíûæ èçèæ vÄìí§ì ðìßúì Ììë
vøì§ì ûìè§åìë
Ñ ÛìÂì óëäìåì
vâÜìíûæ¯
øìùÜ Äìøíå vóíû æì ùìíúíç ôþìåì¯
ÌôìÜ ÌìIíæ ç·Ãìë âìÒ Øìåì
âìëéôhôíh ëë èäÛ èóíú vÔç ÷ìåì_
ûæÖìë óÜ• çûã ÄíÜ äÜ•
«*Üú-ôþìóíæ Ûìí¼ ÓëìçÜ_
vâÜìíûæ¯
9¿6 ÌìÓãèæô ôèûçìë Ììèàô

Ûìíûë øìÐìøìèÐ ÌìèWíôß èû«Xû vóÔì vùÜ¯ ôèûçìë Ûì»ìíô ûk·çìë ÅE÷ô. Ìì§í,%ë vÇíô âãk
ôíë «*ìú t¬ùH íçìèkë öç èæ@¬ô
‰ . ÌìQ?èëô ôíë vçìÜì ðÜ• ÌìèçÐöÖûèäÞç çìë Ûì»ìíô ùíóÖë ôì×ìôìè×
âãíÔë Ûì»ìë ôì×ìôìè× èæíú Ìì¼ìë «*ûËçì vóÔì vùÜ Íû¤ ôèûëì ¼ã`óë ß â¼üË ôìèûÖô Ðíjë øìÐìøìèÐ
ôhÁè¼ç ëCÆ ôôÞÐ Ðíjë ûÖûðìë Ìæìúìí¼ ôëíç ÜìùíÜæ/ ÍÛìíûÈ Íô æïçæ ÌìÛì¼âú ûT¬t¬ë?
ôèûÛì»ìë ÅÁøè+ ðÜ¯ ÅóìðëË èóèE× äéûæìæ`ó óìíÐë ôèûçì vÇíô
™íúí× vÛìíëë vëìó Óìíæë Åøë âìÇì vøíç
ÌÜ¼ vùþíúìë âíçì ÍÈÔìíæ ôìèçÞíôë vÔíç/
âìí×ë Ùìí¼ë ùao ûãíô çìë_v÷ìíÔ çìë èÐèÐíëë ÙuìË/
çìðìë Ììt¬ìH ó vøíú Ìû¼ìíó vøíô ßíÒ Óìæ•
vóíðë t¬ìH íóë ôÇì ôú/
èûôìíÜë ÌìíÜì Íí¼ ‘ðúíçì ûì’ æ,% ôíë vóíû çìë ¼ìíÓë ¼âú
‘Ìû¼íëë ùìæ ½ Óï¼ë øì„hèÜèø’
Íû¤
Ììèâ v¼È ¼ã`óëéíë vóíÔ ÜìÈ_æãíú Ììí× æóéë Íøìíë
èûíúìûìë vóèë æìÈ_ëCø Äíë øí§ çìë
Ðéç Íí¼ æ,% ôíë èóíú öìíû çìíë/
194
Ììíäì çûã Øhëìúèæ ûÁ¼íëë æçhæ ûú¼•
âìíÒ âìíÒ Äí§ øí§ ôþì÷ì vëìó_Ûþì§ìíëë ë¼¯
âìè×ë ùìíæë âíçì Ìíæô ÌÜ¼ Ðj ðú
¼ôìÜ vûÜìú vëîí°/ ôhíþ §èâë Ììèäíô ¼âú¯
‘Ñ’
“vùþíúì”• “èûíúìûìë”• “ôþì÷ì”• “Ûþì§ìíëë”• “âìè×ë” «*Ûè· ç Ðj ûÖûðìë ÜáÖ ôëìë âíçì/ øïûûÞ çÞé vëìâìè`åô
ôèûíóë è«*ú “Ùìí¼ë”• “èÐèÐíëë”• “¼ã`óëéíë”• “ùìíæë” «*Ûè· ç Ðíjë ¼íà «*Çâ Óëíæë ÐjIèÜë ¼âˆHíú Íô
æïçæ ÌìÛì¼âú ôèûÛì»ì ¾çèë ðÜ¯
ôèûçìë Ûì»ìíô ™Óã Ìæìúì¼ ¼ðä ùíóÖë ôì×ìôìè× ôíë vçìÜì ðÜ æì• äéûæìæ`ó óìíÐë âíçì ûãºío óû
û¼ãë âíçì ôèûëì Ìíæô¼âú ùóÖíôÈ çþìíóë ôèûçìë «*ôìÐ âìÓÖâ ôíë çhÜíÜæ¯
ôé ÛìíÜì Ììâìë ÜìùíÜì Ììä ÍÈ ¼ôìÜíûÜìú
vôâæ ôíë ûèÜ¯
ôé èæâÞÜ æéÜ ÍÈ ÌìôìÐ• ôé Ì¼ðÖ ¼ã`óë•
vöæ IËéë ôí.ë ÌûìÓ ÅˆŠãk çìæ
èóùQ? vÇíô èóùíQ?
‘è÷G›ìë ¼ôìÜ ½ ûãºío óû û¼ã’
ùÛéë ðìßúìë ëìç è×Ü ôìÜ_Ì¼¤ÔÖ æáírë ëìç•
¿¿¿ ¿¿¿ ¿¿¿
vö æáírëì ÌìôìíÐë ûãíô ðìäìë ðìäìë û×ë Ììíù âíë èùíúí×
çìëìß ôìÜ äìæìÜìë èÛçë èóíú Ì¼¤ÔÖ âüç ÌìôìÐ ¼íà ôíë Ííæí×/
vö ëCø¼éíóë Ììèâ ÍèÐèëúìú• èâÐíë• èûèóÐìú âíë vöíç vóíÔè×
ôìÜ çìëì Ìèçóïíë ÌìôìíÐë ¼éâìæìë ôhúìÐìú ôhúìÐìú óéÙÞ ûÐÞì ðìíç
ôíë ôìçìíë ôìçìíë óþìè§íú vùí× vöæ_
âüçÖh íô óèÜç ôëìë äæÖÀ
äéûíæë ùÛéë äú «*ôìÐ ôëìë äæÖÀ
v«*íâë Ûúìûð ùÛéë ¬t¬@? ¬c çhÜûìë äæÖÀ
‘ðìßúìë ëìç ½ ûæÜçì v¼æ’
¼âë v¼íæë âíçì ôèû vçì Ììùìíùì§ì ùóÖ×í`óÈ ôèûçì èÜíÔ vùíÜæ• øóÖ×í`óë Ììx*ú væúìë vôìíæì
«*íúìäæ vûìÓ ôëíÜæ æì¯ èûè÷r Óëíæë øëéáìèæëéáìë ôìëíËÈ Íåì ðíúí×¯ èõÜìæ åâìí¼ë âíçì ôèû
vöâæ øóÖ×í`ó èÜÔíÜß Ììäéûæ èâÜ ûÖûðìë ôëíÜæ æì¯ öìíðìô ¼âë v¼æ ùóÖÛì»ìíô ôèûçìÛì»ì ôíë
çhÜíÜæ Ôãû t¬ìH E×í`óÖë ¼íà¯ ÅóìðëË èðí¼íû çþìë “Íôèå vâíú” ôèûçìèå ¼@øïËÞ çhíÜ èóèE× ½
195
Ììâìíóë è¬t¬è? âç v÷ìíÔë ¼ìâíæ
Ììä vçìâìë ÌìèûÛÞìû ð”Ü
t¬íH «‰ë âíçì v÷ìÔ• ¼ã`óë ™q ûãô•
ëèkâ vÒþìå vöæ Ðëéíëë «*Çâ v«*â•
Ììë ¼â¬t¬? vóíð ôìâæìë èæÛÞéô ÌìÛì¼/
Ììâìíóë ôÜãè»ç vóíð
Ììâìíóë óãûÜ Þ Ûéëg ÌQ?íë
v¼ ÅyUÜ ûì¼æì vöæ çéá£ «*ðìë¯
ôèûçìë ÍÈ Ìþìíåì¼þìíåì ðut¬H Ìûúûèåß ¼âë v¼íæë èæät¬H Ålcìûæ¯ “èûëð”• “vâÙóïç”• “t‡üèç”• “çhèâ
vöÔìíæÈ öìß”_ÈçÖìèó Ìíæô ôèûçìÈ ÍÈ «*¼íà âíæ ø§íû¯
Íõùìë ÌÖìÜìæ vøì ôíúôèå «*ûao èÜíÔè×íÜæ_Preface to the raven and other Poems, The
Philosophy of Composition. The Rational of Verse, The Poetic Principle—ÍÔìíæ ôèûçìë vö
èÐGFç+U ûÖìÔÖìç ðíúí× çì vûìóíÜúìë• ÍèÜúå• äéûæìæ`ó óìÐ• ¼ãÓé\æìÇ ó+• ûãºío óû û¼ã «*Ûè· ç Ìì-
èûxH ûT ôèûëÈ Ìæã¼ëËíöìùÖ ß øÇ«*óÐÞô ûíÜ âíæ ðíúè×Ü¯ ¼¤íôç ûì Symbol ðíú ÅÒÜ ôèûçìë
vâëgó„¯ è÷rôGF ûì Image-È ùìÆ ðíú ¼¤íôíç øèëËç ðú¯ çhÜæìÈ âïÜ èÛè+¯ ÌæÖèóíô ôèûçìú
¼˜ìèëç ðÜ ¼ìàéèçô IË öìë âìíæ ÌèæèóÞ,% ÌìÛì¼âúçì ß ûT¬t¬ë? ÌíÇÞë ¼@¬ìc ûæì¯ ÍÛìíûÈ ôèûçì
ðíú ÅÒÜ óãíûÞìÓÖ ÌÇûì â¬Qø Ÿ ç
ï ¯ ôèû ðíûæ ÅE×Uì¼èûðéæ ß ûãèºoèæÛÞë ÌÇÞìÁ ¼ãÜÛ ôìèûÖôçìíô èçèæ
ûäÞæ ôëíûæ¯ v¼î`óíöÞë ¼íà Çìôíû èû»#çìë v×þìúì¯ Ììôèt‡ôçì ß ÌQ?óèÞü ,%ë èâèÜç vöìùØÜ vö v«*ëËì
çì ðÜ vëìâìè`åô ôèûë Åøì¼Ö• èô¬Q; vëìâìè`åôçì-Å+ë ôèû x*âíô ôèûçìë øíá ¼ûÞìèÓô «*íúìäæéú
Åøìóìæ âíæ ôíëæ¯ ÌÇÞìÁ Ûìë èæûÞì÷æ vÇíô Ðj«*íúìù ¼û ûÖìøìíëÈ ôèû Çìôíûæ ÌçÖQ? ¼çôÞ¯
ôèûçìú v«*ëËìíô ûäÞæ ôíë øèëx*íâë ÍÈ ûÖûðìíëë ÅóìðëË èóèE× èå¿ Í¼¿ ÍèÜúíåë ôèûçì vÇíô_
What are the roots that clutch, What branches grow
Out of this story rubbish? Son of man,
You cannot say, or guess, for yu know only]
A heap of broken images, where sun beats
And the dead tree gives no shelter, the cricket no relief
And the dry stone no sound of water
(I. The Burial of the Dead : The Waste land 1922)
ÍÔìíæ vö ÛìÂì è÷rôíGFë ¬t¬ø
ï? øìèE× öì æùëäéûíæë âëgçÜ
h Ö ûaoÖì&íô «*çéèôç ôëí×• çìë èæâÞìíË
v«*ëËì Ìíøáì øèëx*â• Ììíûíùë ¬t¬Ü ï? Ìèçíëô Ìíøáì ûãèºo øèëÐéèÜç ¼¤öâ Ìíæô vûèÐ ôìöÞôë
ðíúí×¯
ÍôÈ «*è¹úì ëíúí× ¼ãÓé\æìÇ óí+ë ôèûçìú
196
Ììâìë ôÇì ôé ™æíç øìß æì çhèâÀ
vôæ âãÔ Iþíä Ììí× çíû èâí× ×íÜÀ
vôìÇìú ÜãíôìíûÀ Óï Óï ôíë âëgÛè— â/
áíú áíú ×ìúì ¼íë vùí× øóçíÜ¯
¿¿¿ ¿¿¿ ¿¿¿
Øìåì èõíâ Ììë çì èóíú ôé ØÜ øìíûÀ
âæ¬t¬ì? íøß Üìùíû æì Ííç väì§ì¯
ÌèÔÜ áhÓìú vÐí» ôé èæíäíô ÔìíûÀ
vôûÜ ÐïíæÖ ÷Üíû æì Ììùìíùì§ì¯
‘ÅåøìèÔ ½ ÌíôÞšì³ ’
Ðìðèëô è÷rôGF vûìÄì öìíE×• ëûé\Å+ë ûì¤Üì ôèûçìë Íô «*Óìæ ÅøäéûÖ æùëäéûíæë ûéëùìÇìë
ëCøìúíË_âìæû¼ÛÖçìë ÌQ?¥¼ìëÐïæÖçì ß çþìë èûëgíºo Ìèûëìâ ¼¤†Œìíâë ¼ìðè¼ôçìë ëCøìúíË_¼í÷çæ
ûãèºoóé: x*âÈ ôìöÞôëé ðíúí×¯
ÍôÈÛìíû âíæ ø§í× èûÃh vó-ë ôèûçì¯
äæ¼âãí° væíâí× väìúìë
´óíú Ììâìë ÷§ì¯
v÷ìëìûìèÜ Ììèâ óïëèóùíQ? õìèô
vôìÇìú vÙì§¼ßúìëÀ
óé: èûxHèûäúé¢ ûÐÞì vçìíÜì¯
vôæ ÛúÀ vôæ ûéíëë Ûë¼ì vÛìíÜìÀ
v÷ìëìûìèÜ Ììèâ óïëèóùíQ? õìèôÀ
´óíú Ììâìë ÷§ìÀ
Ìíà ëìèÔ æì ôìíëìÈ ÌàéôìëÀ
÷þìíóë ÌìíÜìú ÷þì÷ë ûìèÜë ÷§ì¯
ÍÔìíæ ôÔíæì ûì¼ë ðúèæ ù§ìÀ
âüùç·èÃôì óïëèóùíQ? õìèôÀ
ÌìKTèç ôé è÷ëôìÜ Çìíô ûìèôÀ
‘vÙì§¼ßúìë ½ v÷ìëìûìèÜ’
èûÃh vó-ß çþìë ôèûçìú v«*ëËìë ûóíÜ øèëx*âíôÈ èÐíëìÓìöÞ ôíëè×íÜæ¯ vÙì§¼ßúìë ôèûçìú ûaoÖì
öãíùë vö è÷rôGF èçèæ Íþíôí×æ ß âãèkë t¬«H ‰ èæâÞìË ôíëí×æ vÙì§¼ßúìíëë ÌìK«*çéô øãë»g «*çéô ë÷æì
ôíë v¼Ôìíæ Ììíûíùë äÜìÛ—èâë v÷íú ÄôÄíô âææ ß ûãèºoë Å+ëËÈ v÷ìíÔ øí§¯
197
Íõùìë ÌÖìÜìæ vøì-ë ôèûçì ß «*ûíao ÌìKèæöÞìçæ• èû»ìó ß ÐïæÖçì ¼èûíÐ» Iëg& vøíúí×¯ ÌìÓãèæô
ôèûçìë ÌìKìë t¬ëH øC ÍÔìíæ vûÐ ÛìíÜìÛìíûÈ vûìÄì öìíE×¯ v¼î`óöÞ-Ó[èæ-¼ãùíaoë Åøë vö väìë èóíúè×íÜæ
øíë ¼ì¤íôçôíóë ë÷æìú çì ØhíÜíØÜ èûôèÐç ðíúí×¯ vûìóíÜúìíëë Correspondence :
Correspondances ôèûçìú ûèËÞç èûÔÖìç ç+UÈ ðÜ ôèûçìë ûËÞ• Ó[èæ• ÙuìË• t¬ìH ó• tøÐÞ «*Ûè· ç «*ìÓìæÖ
èû¬t¬ì? ë ôëíû Íû¤ ÷áhûËÞ æìè¼ôì èäðUì &ô øëtøë òìæ øèëûçÞæ ôëíû ÌÇÞÁ çÔæ v÷ìÔ èóíú vÐìæì
vöíç øìíë• ôìæ èóíú vóÔì vöíç øìíë ÈçÖìèó¯ ÍääÖ ëþÖìíûì ûíÜè×íÜæ• ““Ììèâ Ììèû,¬›ìë ôíëè×
t¬ëH ûíËÞë ëÂ¯”” äéûæìæ`ó óìíÐë “ûæÜçì v¼æ” ôèûçìèå è¼@¬èH Üäâ_¼ì¤íôèçôçìë Íôèå äúâìÜì ûÜì
vöíç øìíë¯ èû»ìó ÐïæÖçì ôYìèQ? ûËÞ Ó[èæ ÙuìË tøÐÞ t¬ìH íóë ¼âìíëìð v¼Ôìíæ• ¼íûÞìøèë ëíúí× ™ºo
v¼î`óöÞíô Ðëéëé ß ÌÐéëéë ¼¤íöìù òíÜ òìøæ ôíë ùí§ vçìÜìë «*úì¼¯ ôèûçìèå Åºüç o ôëè×_
ðìäìë û×ë Óíë Ììèâ øÇ ðþìèåíçè× øüèÇûéë øíÇ/
è¼¤ðÜ ¼âã° vÇíô èæÐéíÇë Ìaoôìíë âÜú ¼ìùíë
Ìíæô Ùãíëè× Ììèâ/ èûè@¬¼H ìë ÌíÐìíôë Óï¼ë äùíç
v¼Ôìíæ è×Üìâ Ììèâ/ Ììíëì óïíë Ìaoôìíë èûóÛÞ æùíë/
Ììèâ ôYìQ? «*ìË Íô• ÷ìèëèóíô äéûíæë ¼âã° ¼íØæ•
Ììâìíë óãó„ ÐìèQ? èóíúè×Ü æìíåìíëë ûæÜçì v¼æ¯
÷hÜ çìë ôíûôìë Ìaoôìë èûèóÐìë èæÐì•
âãÔ çìë x*ìûQ?éë ôìëgôìöÞ/ Ìèç óïë ¼âãí°ë øë
ðìÜ vÛíÂ vö æìèûô ðìëìíúí× èóÐì
¼ûãä Ùìíë vóÐ öÔæ v¼ v÷ìíÔ vóíÔ óìëgè÷èæ Péíøë èÛçë
vçâèæ vóíÔè× çìíë Ìaoôìíë/ ûíÜí× v¼ “Íçèóæ vôìÇìú è×íÜæÀ”
øìÔéë æéí§ë âíçì v÷ìÔ çhíÜ æìíåìíëë ûæÜçì v¼æ¯
¼â¬t¬? èóíæë vÐí» èÐèÐíëë Ðíjë âçæ
¼aoÖì Ììí¼• õìæìë vëîí°ë ùao âãí× vØíÜ è÷Ü/
øüèÇûéë ¼û ëÂ èæíÛ vùíÜ øì„hèÜèø ôíë Ììíúìäæ
çÔæ ùíGFë çíë väìæìèôë ëíÂ èÄÜèâÜ/
¼û øìèÔ Ùíë Ììí¼_¼û æóé_ØhÜìú Í äéûíæë ¼û vÜæíóæ•
Çìíô ™Óã Ìaoôìë• âãíÔìâãèÔ ûè¼ûìë ûæÜçì v¼æ¯
‘ûæÜçì v¼æ ½ ûæÜçì v¼æ’
«*¼àç ÅíGXÔíöìùÖ Íõùìë ÌÖìÜæ vøì-ë ‘Helen’ æìâô ôèûçìèåë «*Ûìû ûæÜçì v¼æ-Í Ììí×¯
ÍÈ ôèûçìèå Åøòìèøç ôëè×¯
198
Helen thy beauty is to me
Like those Nicean barks of yore
That gently, O’er a perfumed Sea,
The weary way-worn wanderer bore
To his own native shore.
Oh desperate seas long wont to roam,
Thy hyacinth hair, thy classic face,
Thy Naiad airs have brought me home
To the glory that was Grece
To the grandeur that was Rome.
Lo! in you brilliant window-niche
How statute-like I see thee stand,
The agate lamp within thy hand!
Ah, Psyche, from the regions which
Are Holy land!
vøì-ë ôèûçìèå Ì¼ìÓìëË¯ ÌæÖèóíô äéûæìæí`óë ôèûçìèå vö æïçæ âìrì ß ûT¬t¬ë? ÌìÛì¼âúçì ÜìÛ
ôíëí× çì øìÒô ß vx*ìçì ÜáÖ ôëíûæ¯
vûìóíÜúìíëë ôìí× v¼î`óíöÞë ¼íà ¼ûÞóì äè§íú Ììí× Ìlcíã çë Ûìû¯ “...It is this strangeness
that gives beauty its specific character. (Curiosites asthetics : Chales Baudelaire : Art in
Paris)”¯ ûéÛÁ¼• Ûéèç«*ó• øàã Íû¤ óã¥Ô ×`óçìíæ öãk ðíú ôèûçìë èû»ú ðíúí×¯ vö òïÜ û¬t¬ä ; ùÁ
Ììâìíóë ôìí× ÷ìáh»Ûìíû «*çéúâìæ ðú çì ûèäÞç ðíúí×• û¬t¬í; ô Ìèç¹â ôíë Íû¤ çìë èæöÞì¼ëCíø vö
Ìèçû¬t¬; ëíúí× çìë èóíô ôèûëì æäë èóíúí×æ¯ Ìèçûì¬t¬í? ûë ÍÈ äùíç øíó øíó ëð¼Ö ß Ìæãøìç
Íí¼ ÌìèÜàæ ôíë• Ðúçìæ ðíú ßíÒ v¼î`óöÞ ÅÁ¼• t‡üèçÐjùaotøíÐÞë ¼ãóëï Ìtø,%çì• æìëéë ÷híÜë
¼ãùao ¼ûÈ ôGFæìíô Åè°k ôíë¯ äéûæìæí`óë “æ†‰ èæäÞæ ðìç”• “ûæÜçì v¼æ” ôèûçìú v¼î`óíöÞë ¼íà
Ìlcç
ã ß Ìäìæì ¼ðûì¼• Ìæãçìø ß øìíøë Ììûì¼• ÛìíÜìûì¼ ß vöîæçì Íû¤ Ìèçûì¬t¬í? ûë «*ìú
Ìèç«*ìô·ç âãÔx*é Ììèû,¬›ìíëë «*úì¼ vóÔè× ½
ØìGiíã æë Ìaoôìë èæíú Ììí¼ v¼È ¼âã°d øìíëë ôìèðæé
ÌøëCø èÔÜìæ ß ù@¬íãH äë vûóæìâú vëÔì•
Üã: æì¼øìèçë ùao•
Ìät¬Œ ðèëË ß è¼¤íðë ×ìíÜë Óï¼ë øì„hèÜèø•
ëìâÓæã ëíÂë ôþìí÷ë äìæìÜì•
âúãíëë vøÔíâë âç ëèÂË øóÞìú øóÞìú
199
ôá ß ôáìQ?ë vÇíô Ììíëì óïë ôá ôáìQ?íëë
áèËô ÌìÛì¼_
Ììúãðéæ ¬t¬B
? ç
o ì ß èû,‡ú¯
øóÞìú ùìèÜ÷ìú ëkìÛ vëîí°ë èûE×ïèëç vt¬óH •
ëèkâ vùÜìí¼ çëâä âó¯
vçìâìë æ†Š èæäÞæ ðìç
vçìâìë æ†‰ èæäÞæ ðìç¯
ôYép ûuôg ¼dd çþìë Modern Poetry and the Tradition æìâô èûÔÖìç †Œíp Íôèå ÷âÁôìë ôÇì
ûíÜí×æ_“Victorian poetry was, as we have seen, a poetry of sharp exclusion. What was
required in our own time was a poetry based upon a principal of inclusion.” øïûûÞ çé ôèûçì
è×Ü ûäÞíæë ôèûçì• ÍôìíÜë ôèûçì †ŒðíËë ôèûçì¯ ôÇìèåë âìíæ øïûûÞ çÞé ôèûëì Ìíæô èô×ãíôÈ ôèûçì
vÇíô ûìó èóíçæ• ÍÔìæôìë ôèûíóë âïÜæéèç Íçèóæ ôèûçìú öìëì ÌøìÂíkú è×Ü çìíóë †ŒðË ôëì¯
ûkíûÖë ¼âÇÞíæ äéûæìæ`ó óìÐ vÇíô èûÃh vó• ¼âë v¼æ vÇíô æéëí\æìÇ ÷¹ûçÞé ÌíæíôëÈ æìâ ôëì
öìú¯ èûÃh vó-ë “ÌèˆH,%” ûì “¼`óéíøë ÷ë” Íë âç ôìûÖ ÛìíÜì ÅóìðëË¯
ðúíçì ûì èæëgøìú
ðúíçì ûì èûèE×íˆ‰ë ö¬QËŸ ìÈ ûçÞâìíæ Èèçðì¼
ûìèÜ÷§ì âëì æóé äÜðéæ øìíú øìëìøìë
ÌÇ÷ ¾ûÐìÔé ðìßúì ûì¤Üìë ¼âãí°ë
Ììíâë âãôíh Ü ØÜ
ëìèÐ ëìèÐ vûÜâèGXôìú
ûìùìíæ èûðUÜ Ììä ôìíÜëÈ ûìùìæ
çûã ÜãBo ëgí°ë âìíÙë
øìçìÄëì øìçì Äëìíæìë váìíÛë ëìíùë
çûã v¼È ûþì÷ìë âëìë ÷ëâ ö¬QËŸ ì ÷íÜ
Ììâìíóë èóíæë èÐôí§ ëìèrë øGXíû
öèó ûì ðçhâ ØhÜ• ûÈçhâ óèáíËë ðìßúì
ëÈçhâ èæ,øÜô ëCøìQ?íë °gç èæçÖ ÷þìó
èô¬Q; Ììâëì vö øüèÇûéë Ììâëì âìæã»
ÌìâìíóëÈ Ìçéíçë vt¬ìŒ íç ùè§ Ûèû»ÖÁ
ÍôhíÜ ßôhíÜ ÌìâìíóëÈ ûçÞâìíæ
èô×ãåì ÅPü+ ¼í+U_ûüè,% èô@¬ìH ÌìíçÞ¼éú äíÜ¯
‘äÜ óìß/ ÌèˆH,%/ 1946-47’
200
tø,% vûìÄì öìú ™Óã ôèûçìë Ûì»ì æú• Ûìûæìß øìÜíå öìíE× Íû¤ ôèûçì ¼âóÐÞé ¼èûçìë âíçìÈ ðíú ÅíÒí×
¼ûÞr÷ìëé¯
ûãºío óû û¼ã çþìë “ôìíÜë øãçÜh ” †Œíp ëûé\Å+ë ôíúôäæ «*Óìæ ûìðìèÜ ôèûë Åøë èóùóÐÞæé
ÌìíÜì÷æì ôíëí×æ¯ äéûæìæ`ó óìíÐë ôèûçìú ûãºío óû ÜáÖ ôíëí×æ è÷r ë÷æìë Ìät¬ç Œ ì¯ è÷r ÌÇÞìÁ
è÷rôGF¯ ÍÈ¼û ×èûIèÜ ™Óã óüíÐÖë æú• ûËÞ Íû¤ tøíÐÞëß¯ ôÜìíôîÐíÜë váír äéûæìæ`ó Ììûðâìíæë
Ìáëûü+ ×`óíô æïçæÛìíû ûìèäíúí×æ¯ æìâÐj ß èûíóèÐ Ðíjë ûÖûðìë çþìë Ì¼ìÓìëË ô·èç&¯ ““çþìë
âíæìíÜìô vöæ Íôèå Óï¼ë vôìâÜ øèëâ„Ü• v¼Ôìíæ öìíô ûì¬t¬û? ûèÜ çìë ÌìÛì¼âìr væÈ¯”” äéûæìæ`ó
óìÐ ½ ûæÜìç v¼æ” æìâô «*ûíao vÜÔô ûÜíç ÷ìÈí×æ äéûæìæ`ó ûì¬t¬û? íô TûT èæíçæ æì¯ ÌÇÞìÁ èçèæ
è×íÜæ ¼ãëèëíúèÜäâ ûì Ìèç ûì¬t¬û? Ýøëìûì¬t¬í? ûë ôèû¯ vóÐä ÌÇÞìÁ vâîèÔôÛì»ìë ûÖûðìë Íû¤ ôèûÛì»ìë
vâîèÜôçì ÌìÓãèæôçìë èÛçíë èÛçíë è¹úìÐéÜ¯ ÌìÓãèæôçìë èÐGFç+U ùóÖøíóÖë ûÖûðìëùç ¼éâìíëÔì
èû÷—ËÞ ôíë¯ «*÷èÜç ôìûÖëéèç vÛíÂ æçhæ ëCø ß ëéèçë÷æì vö ÌìÓãèæôçìë öìrìøíÇ Çìíô çì Åk ðíúí×
“ôìíÜë øãçÜ dh ”-Íë “¼âë v¼æ ½ ôíúôèå ôèûçì” èæûíao¯ Íô ÌèÛæû ùóÖ×`ó ÍÈ ôèûë ôèûçìú¯
ÛìûûÜíú Íôèóíô ÌQ?íëë Ì¼ãòçìíûìÓ ÌæÖèóíô æùëäéûíæë èûíáìÛ ß ôYìèQ?¯ ¼ãÓé\æìÇ ó+ ß èûÃh
vó-ë vÄþìô èâçûÖúé Ðj«*íúìíùë èóíô ‘¼ãÓé\æìÇ ó+ ½ ¹`óèÐ’¯ èæVãë ÌìKøëéáì ß ¾æûÞÖèkôçì è×Ü
¼ãÓé\æìíÇë ÅøäéûÖ¯ ôèûçìú èçèæ ôÇìíô ¼ìûÓìíæ ¼ìäìæ ùóÖèÐGFéë Óþìí÷¯ «*ûÜ çéûu ÌìKíôè\ôçì
ß ¼âìä Íû¤ æéèçÓíâÞë «*èç ÌûíðÜìú ûÖèkt¬ìH çí¬QÖŸ ë âèðâì Åódùd ç¯ Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôìíûÖ ×í`ó ß
Ðjíöìäæìú ôÜìíôîÐíÜë vâîèÜô ¼ìð¼ v÷ìíÔ øí§¯ Ûì»ì ß ×í`óë øëéáìèæëéáì «*ôå¯ ×èû Íí¼í×
è÷rôGF ß «*çéíô øèëËç ôíë¯ ôèû èæëQ?ë qìâÖâìË• vöíðçh ÍÈ è×ˆ‰âÜ ï Ìèæíôç âíæìÛèà ÌìÓãèæô
ôèûçìë èÐGFç+Uíô ÌìèÜàæ ôíë Ììí×¯”” ¿¿¿ûì¼ì vÛíÂ vùí× âìæãí»ë• ûãèºoäéûé âìírÈ ÅPì¬t¬”; ”/ ‘Ìèâú
÷¹ûçÞéë øìÜìûóÜ”’¯ çþìë ôèûçì ûì¤Üì Ø‹é-Ûì¼Þ «*Ûè· çë ÅóìðëË òÜ ÌÇÞìÁ ùóÖøíóÖë ¼¤èâx*Ë¯
™Óã ûãºío óû û¼ãë “ôìíÜë øãçÜ h ” æú ëûé\Å+ë ûì¤Üì ôèûçìíô ûãÄíç vùíÜ äéûæìæ`ó óìíÐë
“ôèûçìë ôÇì”• ¼ãÓé\æìÇ óí+ë “t¬ùH ç”• èûÃh vó-ë “¼ìèðíçÖë Ûèû»ÖÁ”• Ìèâú ÷¹ûçÞéë Modern Tendencies
in English Literature, ÍÈ †ŒpIèÜß øèÒçûÖ¯ “ëûé\æìÇ ß Å+ë¼ìÓô” ‘¼ìèðçÖ÷÷Þì’ èæûíao ûãºío óû
û¼ã Ôãû ¼ã`óëÛìíû ûãèÄíú èóíúí×æ vôæ ëûé\Å+ë ûìÂìèÜ ÌìÓãèæô ôèûëì ëûé\æìÇ vÇíô èÛˆ‰øíÇ vöíç
ðíû «*Çâ vÇíôÈ ¼í÷çæÛìíû vÛíûí×æ¯ èçèæ ûíÜí×æ ëûé\Ìæã¼ìëé ôèû¼âìä ûì¤Üì ôèûçìíô vëìâìè`åôçìë
çëÜ ¼¤t¬›ëíË øèëËç ôíëè×íÜæ çþìíóë ¹âìùç ÌæãôëË Ìæã¼ëíËë Pìëì¯ ôèûçìú æïçæ ôÇì ûÜìë
«*íúìäæ ðíúè×Ü Íû¤ æïçæ Ììèàíô¯ çþìëì èæíäëì Í ôìä ôíëí×æ¯ äéûæìæ`ó óìÐ “ëûé\æìÇ ß
ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçì” ‘1348’ ‘ôèûçìë ôÇì’ èæûíao• ¼ãÓé\æìÇ ó+ “ôìíûÖë âãèk” ÌÇûì “¼ïöìÞ ûçÞ”
èæûíao• èûÃh vó “ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ «*ùèç” æìâô ë÷æìôíâÞ Ùãèëíú èØèëíú ÍôÈ ôÇì ûíÜí×æ¯ æïçæ øÇ
vÔþìäìë ôìíä vûìóíÜúìë_âìÜìíâÞ_Èíúå¼_ÍèÜúå ôèûçìë ôì× vÇíô vö çþìëì ÌìóÐÞ vøíúí×æ Í
ôÇìß t¬éH ôìë ôíëí×æ¯ ÌæÖèóíô ÍÈ¼û ôèû vÜÔæéíç ëìûéè\ô Ûèàâì ûäÞæ ôëíÜß• «*íçÖíôÈ èæä
èæä Ûìíû ëûé\Ûk è×íÜæ¯ çþìëì äìæíçæ Å+ëìèÓôìëé èðí¼íû vö ûì¤Üì Ûì»ìíô çþìëì vøíÜæ Íû¤ vö
ûì¤Üì ×`óíô• çì ÍôìQ?Ûìíû ëûé\æìíÇë ¼ìÓæìíçÈ Ììûºo ðíúí×¯ ÍÈ Ûì»ìë ÅøíëÈ çþìëì «*íçÖíô
çþìíóë èæät¬H ûÖèkí&ë ×ìø vØÜíç ÷ìÈíÜæ Íû¤ ÍÈ ×`óíô vô\ ôíëÈ çþìëì âãk ×í`óë èóíô öìrì
ôëíÜæ¯ ÌæÖèóíô æäëgÜ È¼Üìâ_öçé\æìÇ v¼æI: Íû¤ vâìèðçÜìÜ âäãâóìë ÍÈäæÖ t‡ëËéú ðíú
201
Çìôíûæ vö «*Çâ ëûé\-èûí°ìðé çþìëìÈ Íû¤ Ûì»ì ß ×í`ó vëìâìè`åô øíÇ ùâæ ôëíÜß Ûìíûë èóíô çþìëì
v÷,%ì ôíëí×æ ÌûÖûèðç øïûûÞ çÞé ëûé\éú vëìâìè`åô ÑèçðÖíô èûóéËÞ ôíë æïçæ ôèûçì vÜÔìë¯
9¿7 èûÐ Ðçíôë ûì¤Üì ôèûçì ½ æìæì Ììí`óìÜæ ß âçûìó

ëûé\Å+ë ûì¤Üì ôèûçìë ÷ìèërÖÓâÞ èæËÞéç ðÜ_v¼ ôèûçì èûÐ Ðçíôë ôèûçì Íû¤ ÌìÓãèæô ôèûìç¯
Øëìè¼ ¼ìèðíçÖ Ììâëì «*Çíâ è¼@¬èH Üäâ ß øíë ¼ãëèëíúèÜäâ vøíúè×Üìâ• È¤íëèä ¼ìèðíçÖ Èíâèä¼â• äìâÞìæ
¼ìèðíçÖ ÍRí«*Ðèæäâ ÈçÖìèó vóÔì vùí×¯ ûÜì ûìTÜÖ Í ¼ûÈ ÌìÓãèæô ôèûçìë ¬t¬ë? íÛó¯ èû¤Ð Ðçìjéë
ûì¤Üì ôèûçìíô ûãÄíç vùíÜ ÍÈ¼û ôìûÖ Ìí`óìÜæíô äìæì «*íúìäæ¯ èûíóíÐë âìèåíç Ííóë Åódùd â ðíÜß
¹âÐ ¼ìëì èûxH ôèûçìú Íëì ×è§íú øí§ Íû¤ ¼ìèðçÖ vö âïÜç èûxH¼ìèðçÖ ÍÈ ç+Uèåíô ûãèÄíú vóú¯
äéûæìæ`ó óìÐíô è¼@¬èH Üš• ¼ãëèëíúèÜš ß Èíâèäš• ¼ãÓé\æìÇ ó+íô Èíâèäš• è¼@¬èH Üš ß ¼ãëèëíúèÜš•
ûãºío óû û¼ãíô Èíâèäš ß è¼@¬èH Üš• Ìèâú ÷¹ûçÞéíô Èíâèäš• èûÃh vó-vô Èíâèäš ß è¼@¬èH Üš• v«*íâ\
èâríô Èíâèäš• ¼âë v¼æíô Èíâèäš_ÍÈÛìíû è÷èÿç ôëì öìú¯ Íß âíæ ëìÔíç ðíû ÍÈ ¼û ôìûÖ
Ììí`óìÜæ Íôèåë ¼íà Ììë Íôèå ùÛéëÛìíû öãk¯ è÷rôGF «*ìúÈ ùÛéë ðíú «*çéíô øèëËç ðíúí×•
è¼@¬èH Üäíâë t¬« H ‰ vÇíô äíâ ðíúí× ¼ãëèëíúèÜäíâë Ìûí÷çæìë¯
Øëìè¼ è¼@¬èH Üš ûì ¼¤íôçûìóé ôèûçì Ììí`óìÜæ èûxHôèûçìíô ôìíûÖ «*Ûìèûç ôíëí×¯ vûìóíÜúìëÈ Ììèó
Iëg Íû¤ âìÜìíâÞ• ëÖìíûþì• Èíúå¼• ÍèÜúå Ììâìíóë vóíÐ äéûæìæ`ó• ¼ãÓé\æìÇ «*Ûè· ç Ìæãùìâé¯ ““¼¤íôç Ðíjë
ÌÇÞ ÌóüÐÖ äùíçë óüÐÖ†ŒìðÖ è÷rôGF¯”” vûìóíÜúìíëë âíç «*èçèå ëÂ• Ó[èæ• ùao• ÙüËì v«*â «*Ûè· ç ûüè+• «*èçèå
óüÐÖ†ŒìðÖ û¬t¬«
; è* çâì_Óëì öìô Íôèå äìðìä ÌÇûì Íôèå Ðû• ¼û èô×ãÈ öãk ðíú Ììí× vôìíæì æì vôìíæì Ûìíû
çhÜæìë äùíç Íôèå «*èçô ûì ¼¤íôíçë ¼íà¯ ôGFæìÐèkë «*íúìíùÈ ÍÈ çhÜæìíô Ììèû,¬›ìë ôëì öìú¯ è¼@¬Ü H
ûì ¼¤íôç âïÜç Èíâä ûì è÷rôGF öìë âíÓÖ ëíúí× ¼í@‡ìðæé Ðèk¯ Ìçéè\ú v¼î`óíöÞë èóíôÈ Íë vÄþìô öèóß
çìíô vâíÜ Èè\íúë âÓÖûèçÞçìú• ëÖìíûþìë Ûì»ìú Èè\ú¼âïíðë ¼í÷çæ èûøöÞíúë Pìëì¯ èûèÛˆ‰ èÐíGF• ¼àéçÛìt¬›öÞ
è÷rôèûçì ÈçÖìèóíç vöìù Ììí× Íû¤ ¼ã`óë ß ôhÁè¼íç• ÛìíÜì ß âí`ó vôìíæì èûÛìäæ væÈ¯ vëíæ ßíúÜíô
vöâæ ûíÜè×íÜæ ôèûçì vûìóíÜúìíëë Ûìí»Ö ðíú ÅÒÜ “an aesthetic of the ugly” ôhÁè¼íçë
æ`óæç+UÝv¼î`óöÞç+U¯ û¬t¬ë; ÌìKìíô Ålcì¼íæë äæÖ è¼@¬Ü H ûì «*çéôÈ Íôâìr Åøìú¯ äéûæìæ`ó óìíÐë ûæÜçì
v¼æ• ÐÖìâÜé• ôÖìí@ø• øìÔéëì• vùìÓïèÜ• ¼èaoë æüçÖ• ðþì¼• èû§ìÜ• vÐúìíÜëì• Ùì¼/ ¼ãÓé\æìÇ óí+ë ¾ðâQ?é•
ÅÒøìÔé• æëô• ôhôåh • ûìôÖ• ÐûÞëé• q,%çëé/ èûÃh vó-ë vÙì§¼ßúìë• v¹è¼õì• øóÓ[èæ ÈçÖìèó ôèûçìë
è¼@¬èH Üäíâë ÌìíÜìíô ¼ã`óë ûÖìÔÖì ¼@¬ûc ¯
Èíâèä¼â ûì è÷rôGFûìó ùí§ ÅíÒí× Èíâä ûì è÷rôGFíô èÙíë¯ Åódùd ìçì Íäëì øìÅw• «*íúìùôçÞì
ÍèÜúå¯ è÷rôíGFë øìÅ„ô·ç èûÔÖìç ¼¤Úì “An ‘image’ is that which presents and intellectual
and emotional complex in instant of time” è÷rôGF vô ûãèºo ß Ììíûíùë èâèÜç Ìûòìæ vâîðèçÞô
Ålcì¼íæ çhíÜ Óíë¯ è÷rôGFûìó vâìëìè`åôçìë èûëgíºo èûí°ìð ôíëÈ Åódùd ç¯ v¼äíæÖ ÍèÜúå çþìë “vûìóíÜúìë”
«*ûíao vûìóíÜúìëíô vëìâìè`åè¼äíâë ‘antithesis’ ûì «*èçt¬ÓH éÞ ûíÜÈ èûíÐè»ç ôíëí×æ¯ Ììë øìÅw
èæíäß ôèûçìë äæÖ èô×ã èæúâìûÜé vûþíÓ èóíúè×íÜæ_vöâæ Ì«*íúìäæéú vôìíæì Ðíjë ûÖûðìë ÷Üíû æì
ÈçÖìèó¯ öì vðìô ÍÈ æçhæ ôèûçìë «*Óìæ ¾ûèÐ,%Ö Í ×í`ó Ðíj vâîèÔô Ûèàíô †ŒðË ôíëí×¯ ëíúí× ûÖà
ß ÌìKûÖà öì Ùíåí× âææÐéÜçìë «*ìÓìíæÖë ØíÜÈ¯ Íë «*Óìæ ÜáË Allusion ûì ÅèGXÔíæë ûÖûðìë_ôèûçìú
202
¼í÷çæÛìíû ôèûë øìÒè÷ÿ vëíÔ vóúì¯ v¼äíæÖÈ Edmund Wilson çþìë ‘Axel’s Castle’ æìâô ÌìÓãèæô
ôèûçìë Iëg&øïËÞ Ûìí»Ö ‘T. S. Eliot’ èæûíao ûíÜè×íÜæ_“Eliot and Pound have, in fact, founded
a school of poetry which depends on literary quotation and reference to an unprecedented
degree.” Èíâèäš ôèûçìú ÌèÓô¬Q; Çìíô è÷rôíGFë âìÓÖíâ æùëäéûíæë Åøòìøæ¯ vûìóíÜúìë ÜìØùÞ ß
ëÖìíûþìë øÖìèë¼• ÍèÜúíåë ÜwÜ• äéûæìæ`ó ß èûÃ vó_Íû¤ ¼âë v¼íæë ôÜôìçì ÍÈ «*¼íà âíæ øí§ vöíç
øìíë¯ vùì§ì Waste land Í/ äéûæìæí`óë ëìèr• øÇ ðþìåì• ØhåøìíÇ• èûèÛˆ‰ vôìëì¼• ÜÙã âãðç
ï •Þ Å+ë¼ìâèúôé
«*Ûè· ç ôèûçìú/ èûÃ vó-ë äˆŠì,%âé• ÌèˆH,%• äÜ óìß ÈçÖìèó ë÷æìûÜéíç/ ¼âë v¼íæë Íôèå ëìírë ¼ãë• èçæèå
ôèûçì• æìùèëôì• óã¥t¬« H •‰ ÏûÞÐé• âTúìë vóÐ• t¬ùH Þ ðíç èûóìú• æìùèëô• Ùíë ûìÈíë ÈçÖìèó ë÷æìûÜéíç
æùëäéûíæë è÷rôGF ÅyUÜ èû¬t¬ì? ë vøíúí×¯
èû¤Ð Ðçíôë ôèûçì vö ç·çéú «*Óìæ ôìûÖ Ììí`óìÜíæë âìÓÖíâ èû¬t¬èü? ç ÜìÛ ôíëí× çìë æìâ
¼ãëèëíúèÜäâ ûì Ìûí÷çæìûìó• Íë âïíÜ ëíúí× Ø‹íúíõë “¼ìÈíôìÌÖìæìèÜè¼¼” ûì âæ¥¼âéáíËë ç+U¯
Íë Åódùd èç óãÈ èûxHöºã o âÓÖûçÞé Ø‹ìíA¯ èùßâ ÌìøèÜíæúìë «*Çâ Superrealism Ìèçûì¬t¬û? ûìó Ðjèå
ûÖûðìë ôëíÜæ¯ ¼¤Úì èóíúí×æ Ìþìí° vûuíçþì çþìë “¼ãëèëíúèÜš âÖìèæíØíšì”íç¯ ¼ãëèëíúèÜäâ ðíE× ™ºo
t¬ç
H ¥t]—çç Þ ì öìë ¼ìðìíöÖ Ûìûæìè¹úìíô vâîèÔô ûì èÜèÔçÛìíû ÌûìíÓ «*ôìÐ ôëì öìú¯ ûãèºoë
¼ûÞèæú¬QËŸ öãk ÍÈ «*ôìÐ• ¼ãëèëíúèÜäâ t¬íH «‰ë ¼ìûÞíÛîâ Ðèkíç èûxHì¼é¯ ¼ãëèëíúèÜäíâ Íôèóíô öãk
Ûìûìæã»à øºoèç vöâæ Íí¼í× Ø‹íúíõë âìÓÖíâ• vçâèæ øïûÓÞ ìëËìë ûäÞíæë ¾û«Xèûô ¼¤ôGF Íí¼í× ôìÜÞ
âìRÞ vÇíô¯ çìÈ Ø‹íúõ ß âìRÞ ÍÈ óãäæíô ûÜì ðíúí× ¼ãëèëíúèÜäíâë óãÈ âðìIëg¯
ÜãÈ Ììëìùþ• øÜ ÍÜãúìë• ùìëèÇúì vØíóèëíôì vÜìëôìë «*Ûè· çë ôèûçì• Ììâìíóë vóíÐ äéûæìæ`ó•
¼ãÓé\æìÇ• èûÃ vó «*Ûè· çë ôèûçì ¼ãëèëíúèÜäíâë ÛìíÜì ÅóìðëË¯ äéûæìæ`ó óìíÐë Ìû¼íëë ùìæ• æ†‰
èæäÞæ ðìç• Ììå û×ë Ììíùë Íôèóæ• vûìÓ• ðìßúìë ëìç• ðèëíËëì• èÐôìë• ôÖìí@ø• Ìaoôìë «*Ûè· çíç ¼â†Œ
“ëCø¼é ûì¤Üìú”• ¼ãÓé\æìÇ óí+ë “æëô”-Íë âíçì ôèûçìú• èûÃ vó-ë “vÙì§¼ßúìë”• v¹è¼õì• øóÓ[èæ ÈçÖìèó
ôèûçìú ¼ãëèëíúèÜäíâë õìæìë èû¬t¬ì? ë vóÔì öìú¯
ÌìÓãèæô ôèûçìë ÅÁí¼ vôìíæì vôìíæì Åøìóìæ ôìöÞôëé ðíúí× Íû¤ vôìíæì vôìíæì ôìûÖ Ììí`óìÜíæë
Ììx*íú Íë t]hëË ðíúí× v¼ ôÇì ûÜÜìâ¯ ëûé\Å+ë ûì¤Üì ôèûçì• èû¤Ð Ðçíôë ûì¤Üì ôèûçì ÌÇûì
ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçìú ÍÈ¼û Åøìóìæ Íû¤ ôìûÖ Ììí`óìÜæ ôéÛìíû «*èçØèÜç ðíúí× öãùt¬,Œ %ì âïÜ ôèûíóë
ôèûçì vÇíô ÅóìðëË ¼ðíöìíù v¼ ôÇìß èô×ã ûÜÜìâ¯ Íûìë ôíúôäæ ûÖèkôèû ¼@¬íH ao ¼¤íáíø èô×ã
ûÜè×¯
9¿8 äéûæìæ`ó óìÐ
«*ÇíâÈ äéûæìæ`ó óìÐ ¼@¬íH ao óã”÷ìë ôÇì ûÜì öìô¯ ëûé\æìíÇë øë Ûìûæì ß Ûì»ìú èçèæ Ì¼ìÓìëË
vâîèÜôçë øèë÷ú èóíúí×æ• «*ôè· ç• v«*â ß Ìûí÷çæì çþìë ôèûçìë «*Óìæ èû»ú_øìèëøìèxHíÞ ô Íí¼í×
†Œìâäéûæ ß æùëäéûæ¯ Ûì»ì ûÖûðìíë èçèæ ¼ðä ¼ëÜ• vö èæät¬H ôèûÛì»ì èçèæ ¾çèë ôíë èæíúí× çìë
âíÓÖ ô·èrâ «*¼ìÓæß û§ ôâ væÈ¯ ÍÈÔìíæÈ äéûæìæí`óë Ûì»ì ûÖûðìíëë ÌìföÞ ¼ã`óë ¾ûøëéçÖ_Íôèóíô
†Œìâ «*ôè· çë ëìÔìèÜúì äéûæÐÖìâèÜúì çþìë ôèûçìú• ÌæÖèóíô æùëäéûíæë ûéëùìÇìë Åøíöìùé ¼ö-ëè÷ç
ô·èrâçì ß «*¼ìÓæ• ûãèºoë óéè: ß ûìÔ«*Ôëçì¯ «*ÇíâÈ ÅóìðëË èóèE× ëCø¼é ûì¤Üìë “v¼Èèóæ ÍÈ âìÒ
¬t¬B
? o ðíû æìíôì äìèæ” vÇíô Ììæãøèï ûÞôÛìíû¯
203
v¼È èóæ ÍÈ âìÒ ¬t¬B ? o ðíû æìíôì äìèæ_
ÍÈ æóé æáírë çíÜ
v¼èóíæì t¬íH «‰ë ¼ìÓ øüèÇûéíç ôíû Ììë Äíë¢
Ììèâ ÷íÜ öìû ûíÜ
÷ìÜçì ØhÜ èô Ììë èÛèäíû æì èÐèÐíëë äíÜ
æëâ ùíaoë vÕÅ-ÍÀ
Ü¨éíøþ÷ì ùìæ ùìíû æìèô çìë Ü¨éèåë çíëÀ
v¼ìæìë t¬íH «‰ë ¼ìÓ øüèÇûéíç ôíû Ììë Äíë¢
÷ìëèóíô ÐìQ?ûìèç_èÛíä ùao_âüóã ôÜëû•
vÔúìíæîôìIèÜ Íí¼ vÜíùí× ÷íëë Ôãû ôìí×/
øüèÇûéë ÍÈ¼û ùGF vûþí÷ ëíû è÷ëôìÜ/
ÍèÐèëúì ÓïíÜì Ììä_vûèûÜæ ×ìÈ ðíú Ììí×¯
èû»ú ß ûkûÖ Íë Ììíù vëìâìè`åôíóë ôèûçìú ûTÛìíû Íí¼ vùí×• èô¬Q; ÍÔìíæ øãíëìåìÈ Íôåh
æïçæÛìíû ûÜì• Íôåh æïçæ Ûì»ìú vÜÔì¯ v¼È âüçÖh v÷çæì• «*ôè· çë ¼äÜèt¬D ‰ o ëCø• «*ôè· çë v¼î`óöÞ¼+ì
v×í§ ôèû¼ìÓíôë ÌQ?ÓìÞ æ• Èèçðì¼í÷çæì ÌÇÞìÁ âìæãí»ë äéûíæë v×ìå v×ìå ¼ãÔóã¥Ô ¾óæè`óæçìë ëCøìèÜ
è÷rôGF è÷ëèóæ vûþí÷ Çìôíû èô¬Q; èóè†Häúéíóë É»Þì èð¤¼ìÐèkë Ìì§@¬ëH Íôèóæ vÐ» ðíû ÍÈ vûìÓ_¼ûÈ
ëíúí× èô¬Q; vëìâìè`åôíóë âíçì ôíë æú ÌìÓãèæôíóë âíçì ôíëÈ Ììùìíùì§ì ÍÈ Åøòìøæì¯
äéûæìæí`óë è«*ú è÷rôGFIèÜ æár-èÐèÐë-Ü¨éíøþ÷ì-æûâ ùao-¼ûÈ ÍÈ ôèûçìú ûì§èç Ììíûóæ Ííæí×¯
Óï¼ë øì„hèÜèø ß çìë ¼âôìíÜ ëè÷ç ëCø¼é ûì¤Üìë ¼íæåIèÜ äéûæìæí`óë ûì¼Û—èâ ûèëÐìÜ Ì˜Ü
çìë äÜ-äàÜ-«*ìËé-øçà èæíú ÌèûæxHë ðíú Ììí×¯ ¼ìëì èûxHôìûÖ¼ìèðíçÖ öèó t¬íH óÐ v«*íâë
ÅóìðëË èðí¼íû ôìûÖæìâ ¼¤ôèÜç ðú çìðíÜ “ëCø¼é ûì¤Üì”ë æìâ v¼Ôìíæ ÌûÐÖÈ Çìôíû¯ äˆŠÛ—èâë
âìèå âìæã» vÛ»ä «*ôè· çë Èè\úí¼î`óöÞâú ëCøë¼ùaotøÐÞÙæ ÷áhôËÞæìè¼ôìèäðUì&íôë ÅÁ¼ûâú Íâæ
è÷rôGF ß «*çéô ¼ðíä vÛìÜì öìú æì¯ ×èûIèÜ vöæ v÷ìÔ ûãíä v÷ìíÔë ¼ìâíæ vóÔíç ðú ÌÇûì çìíóë
vóÔì öìú Íâæ çìíóë «*ìËÐèk¯ ôþìÒìÜ øìçì vÛìíëë ûìçìí¼ äíÜ öìú• vâíúèÜ ¼ôëgË ðìç ¼aoÖìë øãôëh
vÇíô ðþì¼íô võíô væú ‘vçìâëì vöÔìíæ ¼ìÓ ÷íÜ öìß’/ “ûì¤Üìë âãÔ Ììèâ vóèÔúìè×• çìÈ Ììèâ øüèÇûéë
ëCøÝÔãèþ äíç öìÈ æì Ììë” ‘ûì¤Üìë âãÔ Ììèâ’/ vûTÜì Èí\ë ¼Ûìú æìí÷ çÔæ ûì¤Üìë æóé âìÒ Ûþìå ØhÜ
ÙãÂíã ëë âíçì çìë øìíú vûíä ÅíÒ ¹`óæ ×§ìú ‘Ñ’/ ôèû vôìíæìèóæ ëCøðéæ «*ûìí¼ë øíÇ ûì¤Üìë âãÔ
ÛhíÜ Ôþì÷ìë èÛçë æ,% ™íôë âíçì äéûæ ôìåìæèæ¯ ‘vöèóæ ¼èëúì öìû vçìâìíóë ôì× vÇíô’/ väÖìÁt¬ì‰ ú
Èèçðì¼ t‡üèçë ÛìÂì Èå¬t¬íï? ø ÌxHìíëìðé ÌÐëéëé Û—t¬ìH âé ëìú ëìúìíæë æìâ Óíë vô vöæ võíô öìú ûìçìí¼
‘øüèÇûé ëíúí× ûÖ¬t¬’? / Óìæè¼þè§ æóéë çéíë ÍÈ ûì¤Üìú ôèû Íôèóæ èØíë Ìì¼íûæ Ðbè÷Ü• ÐìèÜÔ•
vÛìíëë ôìô ÌÇûì èôíÐìëéë ðþì¼ ðíú ‘Ììûìë Ììè¼û èØíë Óìæè¼þè§èåë çéíë ÍÈ ûì¤Üìú’/ vöèóæ âüçÖh
Ìì¼íû ûì¼âçé ÷ìíÜ vÛäì çìø Ðìóì ðìçÔìèæ è÷ëôìíÜë èôíÐìëé vöæ ôèûë ûãíô ëìíÔ ‘öèó Ììèâ Äíë
öìÈ Íôèóæ ôìèçÞíôë¥/_Íâèæ ûT ¼ã`óë Ì¼ìâìæÖ «*ôè· ç ß Ììôì)áìë ¼¤íôç ß è÷rôGF ×è§íú Ììí×
ëCø¼é ûì¤Üìë ôèûçìûÜéë øÂdèd kíç øÂdèd kíç¯ Form ûì Ììèàíôë èóíô ÍÈ ¼û ¼íæíå ¼ìÓìëËç
204
vørìôÞéú ¼íæíåë ëéèçÈ Ìæã¼ç ü ðíúí×¯ ÌÇÞìÁ Ì,%ô ûì octave Íû¤ »åô ûì Sestet èûÛìäæ ß abba
abba Íû¤ cdecde ûì cdeded èâíÜë ëéèç ëíúí×¯ »åíôë èâíÜë ëéèçíç äéûæìæ`ó Ìíæô ¼âú ôèûë
t¬ìH Óéæçì èæíúí×æ¯
Íõùìë ÌÖìÜìæ vøì çþìë ‘The Philosophy of Composition’ èæûíao ûíÜí×æ• v¼î`óöÞÈ ôèûçìë
¾ûÓ ÍÜìôì Íû¤ ôèûçìë èûèÛˆ‰ ¼ãíëë âíÓÖ èû»ìóÈ ¼ûí÷íú Iëg&øïË¯Þ “Beauty is the soul
legitimate province of the Poem” Íû¤ ‘Melancholy is thus the most legitimate of all the
ooetical tones’_ÍÈ ôÇìIèÜ äéûæìæ`ó óìíÐë ôèûçì ¼@¬íH ao ÔãûÈ «*íöìäÖ¯
èØíë Íí¼ì ¼âãí°ë Óìíë•
èØíë Íí¼ì «*ìQ?íëë øíÇ•
vöÈÔìíæ vå³æ Íí¼ Çìíâ
Ììâ èæâ ÄìÅíúë äùíç
èØíë Íí¼ì/ Íôèóæ æéÜ èõâ ôíëí× ûãææ/
Ììíäì çìëì èÐèÐíë æéëû/
øìèÔë ÄæÞì ðíú ôíû
Ììâìíë ôèëíû ÌæãÛû¯
‘èØíë Íí¼ì ½ “âðìøüèÇûé”’
ÌÇûì
ÍÈÔìíæ ¼íëìèäæé ™íú Ììí×_äìèæ æì v¼ ÍÈÔìíæ
™íú Ììí× èôæì
Ìíæô ðíúí× vÐìúì/_çìëøë Íôèóæ ÷íÜ vùí×
vôìæ óïë vâíÙ¯
Ìaoôìë vÐ» ðíÜ vöÈ ¬t¬ë? väíù ßíÒ ÌìíÜìë Ììíûíù/
¼íëìèäæé ÷íÜ vùÜ ÌçóïëÀ è¼þè§ ×ì§ì_øìèÔíóë
âíçì øìÔì èûæìÀ
‘¼:ô ½ “¼ìçèå çìëìë èçèâë”’
Í¼û ôèûçìú v¼î`óöÞ ß èû»#çì v«*â ß «*ôè· çë ¼âìx*íú Íô ÌæûóÖ æïçæ ô.t¬ëH vøíúí×¯
äéûæìæ`ó óìíÐë ôèûçìùç Ììèàíôë Íôèå «*Óìæ ¾ûèÐ,%Ö Refrain ûì Óuûg øó¯ ÍÈ Refrain ûì
Óãúìíô vøì ôèûçìë Íôèå âíæìëâ ¾ûèÐ,%Ö ûíÜÈ èæíóÞÐ ôíëí×æ¯ ÍôÈ øÂdèk ûìëûìë ûÖû´ç ðíú Íô
¼í@‡ìðæâú âìúìûé øèëíûÐ ¼üè,% ôíë• Ó[èæë ¼ï¨çìÈ ™Óã vûìÄì öìú æì• Ûìíûë âíÓÖ vt¬EH ×ìô·çÛìíû Íô
Óëíæë ôYìQ? ÍôíÙíúèâë ¼ãë èæíú Ìì¼ì ðú öì ôèûë vt¬EH ×ìô·ç¯
è¼¤ð ÌëËÖíô øìíû æì Ììë
ÌÇûì
205
v¼ ÌìIæ äUíÜ öìú óíð æì vôì èô×ã
‘“Íôèå ôèûçì’
ÍâæÈ ¼û âí¬QëŸ âíçì âìúìÙæ ß ¼ì¤íôèçô øÂdèd k¼âïð âíæ ø§í×¯
äéûæìæ`ó «*ôè· çë âíÓÖ ™x*»C ì• ÐìèQ?• ÓÖìæ ß ëð¼Ö Ôþíã äí×æ• v«*íâë âíÓÖ Ôþíã äí×æ æé§ ß Ììx*ú•
t¬«
H ‰ ß ÌìKùíçë ÅóÖìæ¯ èô¬Q; ÅÛúçÈ Ììæã»èàôÛìíû äè§íú Ììí× Morbidity ÌÇÞìÁ áú ß èû»#çì•
Ìø¼ëË ß Ìæãçìø• èûô·èç ß ÌìKðæíæë Åøìóìæ¯ óãÈ èûxHöº ã o âÓÖûçÞé ¼âíú äìç ôèûçìë ÍÈIèÜ
ðÜ øïûÞ øïûÞ ôèûçìë vÇíô èÛˆ‰ Óëíæë ÌÇûì èô×ã ûì§èç ¾ûèÐ,%Ö¯ øìÒô äéûæìæí`óë “ðìú è÷Ü” øí§
vóÔãæ çìðíÜ ÍôÇìë çìÁøöÞ øìëíûæ¯
ðìú è÷Ü v¼ìæìèÜ õìæìë è÷Ü• ÍÈ èÛíä vâíÙë óãøíã ë
çhèâ Ììë Åí§ Åí§ vôþíóì æìíôì Óìæè¼è§ æóéèåë øìíÐ
vçìâìë ôìˆ‰ìë ¼ãíë vûíçë ØíÜë âíçì çìë @¬ìX æ v÷ìÔ âíæ Ììí¼¢
øüèÇûéë ëìÂì ëìäôæÖìíóë âíçì v¼ vö ÷íÜ vùí× ëCø èæíú óïíë/
Ììûìë çìðìíë vôæ võíô ÌìæÀ vô ðìú ´óú Ôþíã §
vûóæì äìùìíç ÛìíÜìûìí¼¯
ðìú è÷Ü• v¼ìæìèÜ õìæìë è÷Ü ÍÈ èÛíä vâíÙë óãøíã ë
çhèâ Ììë Åí§ Åí§ vôþíóì æìíôì Óìæè¼è§ æóéèåë øìíÐ
‘ðìú è÷Ü ½ “ûæÜçì v¼æ”’
_Í ôèûçìèåë âïÜèÛè+ äéûæìæí`óëÈ è«*ú ôèû ÅÈèÜúìâ ûìåÜìë Èíúå¼-Íë Íôèå ôèûçì ‘He
Reproves the Curlew’
O curlew, cry no more in the air,
Or only to the water in west;
Because your crying brings to my mind
Passion-dim eyes and long heavy hair
That was shaken over my breast;
There is enough evil in the crying of the wind.
ôìèÜÞÅ Íô Óëíæë äÜ÷ë øìèÔ/ v«*íâë ôèûçìë øìíÐ ÌqìQ? vûóæìë ûÜú vóÔíç øìèE× Íû¤ ûàéú
ôèûë ôèûçìèåë èÛˆ‰çë vâîèÜô Ììíûóæ ÜáËéú¯ öìíðìô ëûé\Å+ë ûì¤Üì ôèûçì èÐGFíÜìíôë Åøìóìæ
èæíú æçhæ èÐGFíÜìô èæâÞìíË ¼çç Ìì†Œðé¯ ôèûíô ûTøìÒÌèÛÚ ðíç ðíû• ÈíâèäšíóëÈ Í èæíóÞÐ¯
äéûæìæ`ó óìÐ çþìë ôèûçìú ûÖìøôÛìíû Ìáëûü+ ûì èâx*ôÜìûü+ ×`óíôÈ ûÖûðìë ôíëè×íÜæ ôìëË
ÍÈ ×í`óë Ì¼Ü ÍôíÙíë ¼ãë çþìë ôèûçìë vâäìíäë ¼íà Ìlcç ã Ûìíû Ôìø vÔíú èùíúè×Ü• ÌèÓô¬Q;
206
ôèûçìë Ûì»ìíô ùíóÖë Ûì»ìë âãíÔë• ôì×ìôìè× Ììæìë ûÖìøìíë Í ×í\ë èPçéú vôìíæì äãè§ væÈ¯ Ììèâ
äéûæìæ`óéú ôèûçìë ÍÈ Ìáëûü+ Ììèx*ç vâîèÜô Ûèàë ÅóìðëË èóèE× “ûæÜçì v¼æ” ôìíûÖë “ÌÙuìË
«*ìQ?íë” ôèûçì vÇíô_
“äìèæ Ììèâ vçìâìë óã v÷ìÔ Ììä Ììâìíô vÔþìíä æì
Ììë øüèÇûéë øíë_”
ûíÜ ÷híø ÇìâÜìâ• vôûÜÈ ÌxH(øìçì øí§ Ììí× Ùìí¼ë èÛçíë
™ôíæì èâíúìíæì v×þ§ì/ _ÌÙuìË Íí¼í× Ììä øüèÇûéë ûíæ/
v¼ ¼íûë vÕë Ììíù Ììâìíóë óãäíæë âíæ
vðâQ? Íí¼í× çûã/ ûÜíÜ v¼• “Ùìí¼ë ßøíë ¼û èû×ìíæì øìçìë
âãíÔ ÍÈ èæ¬t¬B? ç
o ì vôâæ vö_¼aoÖìë Ììû×ì Ìaoôìë
×è§íú øí§í× äíÜ”_
“Óï¼ë øì„hèÜèø” ôìíûÖë “vûìÓ” ûì “âðìøüèÇûé” ôìíûÖë “Ììå û×ë Ììíùë Íôèóæ”-Íë ¼âÖô ÅøÜèBoíç
øìÒèÛè+ô ÌìíÜì÷æì_’textual Survey’ äëgèë¯ “vûìÓ” ðíE× ôèûë “ÌìKäéûæé”• “vûìÓ” ðíE× ôèû«*èçÛì
öìë ÌWhÐ Ììðç ôèûë ¼â†Œ ¼+ì¯ ““ÌìíÜì Ìaoôìíë öìÈ_âìÇìë èÛçíë Ý t¬« H ‰ æú_vôìæ Íô vûìÓ
ôìä ôíë¢ Ý t¬« H ‰ æú_ÐìèQ? æú_ÛìíÜìûì¼ì æú•Ý´óíúë âìíÄ Íô vûìÓ äˆŠ Üú¯””_ÍÈ “vûìÓ”íô ûãÄíç
ðíÜ ôèûçì ë÷æìë âïÜ «*è¹úìíô ûãÄíç ðíû¯ “vûìÓ”-íô æìâìQ?íë “võâæ”• “èâÅä”• “ÍèøØÖìèæ”• “èæÄÞíëë
t¬«
H Û
‰ à” ¼ûÈ ûÜì öìú¯ “Ììå û×ë Ììíùë Íôèóæ”íô èæíâÞìð ¾ûÚìèæôÛìíû ÌìKèûíxX»íËë• ÌìKÌûçìëíËë•
ÌìíKë Ìûáíúë ß ÌìÓãèæô ôèûíóë è«*ú ¼+ìë èû÷—ËéÞ ôëË ûì èt¬›íäìíØ‹èæúìë Ûúìûð Ûìëìçhë ¼üè,% ûÜì
öìú¯ ÍÔìíæ ßÈ vö ûÜì ðíúí× “äìèæ çûã äìèæ Ý æìëéë ´óú-v«*â-èÐ™-ùüð-æú ¼ûÔìèæ/ Ý ÌÇÞ æú•
ôéèçÞ æú• t¬EH ×Üçì æú_Ý Ììíëì Íô èûøˆ‰ èût‡ú Ý Ììâìíóë ÌQ?ùç Þ ëíkë èÛçíë Ý vÔÜì ôíë Ý Ììâìíóë
ôYìQ? ôíë Ý ôYìQ?-ôYìQ? ôíë”/-Íë âïÜ ûÖìÔÖì “vûìÓ” ôèûçìíçÈ ëíúí×¯ “ëíkë ÌQ?ùç Þ èûøˆ‰ èût‡ú”
æìâìQ?íë “vûìÓ”• æìâìQ?íë «*èçÛìûðíæë ÌìÐéûÞìó ÌÇûì ÌèÛÐìø¯
äéûæìæ`ó óìíÐë ôèûçì Ìûí÷çæìâú• è÷rëCøâú ÍÈ¼û ÌèÛÓìú ÌèÛèðç ðíúí×¯ è÷rëCíøë
÷âÁôìë ÅóìðëË “âüçÖh ë Ììíù” ôèûçìèå¯ v¼Ôìíæ vøþ÷ì• Èþóëã ÈçÖìèóë è÷rôíGF äéûíæë «*ì÷éæ ôhðôÈ
«*ôìèÐç ðíúí×¯
Ììâëì vûí¼è× öìëì Ìaoôìíë óéÙÞ Ðéçëìèrèåíë ÛìíÜì
Ôí§ë ÷ìíÜë ”øíë ™èæúìè× âãDo ëìíç õìæìë ¼˜ìë/
øãíëìíæì vøþ÷ìë ÙuìË•_Ìaoôìíë Ììûìë v¼ vôìÇìú ðìëìíÜì¢
ûãíÄè× Ðéíçë ëìç ÌøëCø•_âìíÒ âìíÒ õìæì Ûì¼ìûìë
ùÛéë ÌìðLìíó Ûëì/ ÌxHí(ë õìíÜ õìíÜ õìèôúìí× ûô/
Ììâëì ûãí×èÄ öìëì äéûíæë ÍÈ¼û èæÛ·ç ôhðô
¿¿¿ ¿¿¿ ¿¿¿
vóíÔè× ¼ûãä øìçì ÌÙuìíËë Ìaoôìíë ðíúí× ðÜãó•
èðäíÜë äìæìÜìú ÌìíÜì Ììë ûãÜûãèÜ ôèëúìí× vÔÜì•
207
Èþóëã Ðéíçë ëìíç vëÐíâë âíçì vëìíâ âìèÔúìí× Ôãó•
÷ìíÜë Óï¼ë ùíao çëíàëì ëCø ðíú Äíëí× óãíûÜì
èæäÞæ âìí×ë v÷ìíÔ_øãôíh ëë øìí§ ðþì¼ ¼aoÖìë ÌþìÓìíë
vøíúí× Ùãíâë ÙuìË_vâíúèÜ ðìíçë tøÐÞ Üíú vùí× çìíë/
‘âüçÖh ë Ììíù ½ “Óï¼ë øì„hèÜèø”’
9¿9 ¼ãÓé\æìÇ ó+
¼ãÓé\æìÇ ó+ ‘äˆŠ 1901’ ûãèºoóé: ¾æûÞÖèkôçìë ôèû¯ ¼¤íôç• è÷rôGF• Ìûí÷çæì• Ìè¬t¬í? &ë Ûìë•
Ìûáú• èæ¥¼àçìë vûóæì• æùëäéûíæë Óï¼ë v÷çæì«*ûìð Í¼ûÈ çþìë ôèûçìë IËùç èûèÐ,%çì¯ âìÜìíâÞ
ß ÍèÜúå óãäíæÈ çþìë ÌìóÐÞ¯ çéûu ûÖèkùíçë ¾æûÞÖèkô «*ôìÐ ÌÇÞìÁ èÜèëíôë èÛçë ôYìè¼è¼äíâë
û¬t¬ù; ç èæëíøáçì ûì objectivity-ë ÌûçìëËì_ÍÈ Óþì÷èå ¼ãÓé\æìÇ ÍèÜúå-Íë ôèûçìú vóíÔè×íÜæ¯
Ìáëûü+ ûì èâx* ôÜìûü+ èçèæ ûTÜÛìíû ûÖûðìë ôíëæ/ øìÐìøìèÐ âìrìûü+ ûì ôÜìûüí+ß èçèæ t¬EH ×`ó¯
èûÔÖìç “ÅåøìÔé” ß “ÐìxHçé” ö²Šìèrô âìrìûüí+È ëè÷ç¯ ÌíôÞšé³ ú ¾ûè÷írÖë âíÓÖ èÐíGFë vö øëâ ðìâÞèæ
ûì ÑôÖ èçèæ Ôþíã äí×æ_çìë væøíÇÖ è×Ü èûíåìíØæ «*Ûè· çë ¼¤ùéç_v¼Ôìíæ èçèæ Ìáëûüí+ë øìÐìøìèÐ
5• 6 Íâæèô 7 âìrì âìrìûü+• t¬ëH ûü+ ûì xHì¼ìÙìç«*Óìæ ×`ó «*Ûè· ç ûÖûðìë ôíëæ¯ “âüçÖh ”• vôûÜ
âüçÖh È Óuûg ¼ÔìÝöìçæì• ™ÓãÈ öìçæì ¼ïè÷ë ¼ìÇé¯” “ÍôÜì Ììèâ Ó[¤¼ìûíÐ» ôìíÜë øíë_¼ìâíæ âëg
Ìèò¼âìôhÜ¯” “ÐìèQ?-ÐìèQ?_ÐìèQ? ÷ìèëÓìíë¢ ÝvôûÜ ÌQ?ë vâìë áhBo ðìðìôìíë”_ÍÈ ¼û ÅE÷ìëíË
ëûé\Å+ë ûì¤Üì ôèûçìú Ìûáú ß Ìèòëçìë ÌæãÓÖìíæë øèë÷ú vâíÜ¯ vÐ» øÂdèk óãèå è«*ú ÍèÜúåíô
t‡ëË ôëìú/ ÍèÜúå ß “Shantih, Shantih, Shantih” ÍÈ Åøèæ»ó ûìôÖ èóíú çþìë ‘Waste Land’
vÐ» ôíëè×íÜæ¯ “ÌíôÞšì³ ” Íôèå óéÙÞ ôèûçì_v«*íâë ôèûçì_èæöÞìèçç ÌìíKë Ìè¬t¬í? &ë ÐïæÖçìíûìíÓëß
Íôèå ÛìíÜì óèÜÜ¯
“ÌíôÞšì³ ” ôìíûÖë “ÐìxHçé” âÓãë v«*íâë ôèûçì¯ vx*V ÍôíÐìèå ûì¤Üì v«*íâë ôèûçìë ¼¤ôÜæ ðíÜ
“ÐìxHçé”íô v¼Ôìíæ ëìÔì vöíç øìíë¯ v«*íâë Ìø¼ëË• vÔó ß vûóæì• t‡üèçèûÜì¼ ß ëèçèûÜìø ¼ûÈ
ÍÔìíæ v«*íâë ôèûçìíô• èâÜíæë âæ¬t¬+ ? íU ô væèçë èóô vÇíô èæâÞìË ôíëí×¯ vëìâìè`åô ÑèçíðÖë ûT
Ó[¤¼ìûíÐ» ûì ÌûíÜÐ Í ôèûçìú èûôéËÞ• Ììèàô ß v÷çæìú Í ôèûçì ÌìÓãèæô• ôìûÖèøøì¼ãë âíæ Íë
Ûì»ì-x*éâú â¼üË èæÛÞìë øÂdèd k¼âïíðë ÌæãëËæ è÷ëèóíæë äæÖ âãè°ç ðíú öìú
t¬«
H ì‰ Üã væÐì æéÜ çìë ÌþìèÔ¼â/
v¼-vëìâëìèäë vôìâÜçì Ùìí¼ Ùìí¼/
øãæëìûü+ ë¼æìú è«*úçâ/
èô¬Q; v¼ Ììä Ììë ôìíë ÛìíÜìûìí¼¯
t‡üèçèøøéèÜôì çìÈ øãèJç ôíë
Ìâìë ëíauo âüç âìÓãëéë ôËì/
v¼ ÛhíÜ ÛhÜô ã • vôìèå âˆHQí? ë
Ììèâ ÛhèÜû æì• Ììèâ ôÛh ÛhèÜû æì¯¯
vóíðë øëìäú• èô¬Q; ÌìKìë äúÈ ÍÔìíæ «*Óìæ ûèËÞç èû»ú¯ ëûé\ÑèçðÖ vÛíÂÈ ôèûçìë æïçæ
Å+ëìèÓôìë ÍÔìíæ¯
208
“ÅåøìÔé”ß ÍôÈ ö²Šìèrô âìrìûüí+ë Ììèàíô ëè÷ç• ¼ãÓé\æìíÇë Íôèå vx*V ôèûçì¯ Í ôèûçì
èû¤ÐÐçôéú ÌìÓãèæôçìë Íô ¼ã`óëçâ óèÜÜ• âìæû ¼ÛÖçìë âëgÛè— âë ûÜÐìÜéë è÷rôGF ÌÇûì «*çéíôë
ÅÁ¼ûçé ÛìûÛ—èâ¯ ‘The Metaphysical Poets’ (‘Selected Essay’) æìâô èæûíao vûìóíÜúìë-Íë
¼íà Øëìè¼ æìåÖôìë vëè¼æ-Íë çhÜæì èóíú ÍèÜúå èÜíÔí×æ_‘the greatest two masters of
diction are also the greatest two psychologist, the most curious explorers of the soul’¯
“ÅåøìÔé” ôèûçìú ¼ãÓé\æìÇíô Ììâëì vóíÔè× Íô âðìæ âæ¬t¬ì? è+Uô ëCíø• ÌìKìë t¬ëH ø C ¼aoìíæ vôîç—ðÜé
ÌèÛöìréíóë âíÓÖ vx*Vçâ Íôäæ ëCíø¯ ÌìÓãèæô ôèûçìú âìæãí»ë ÌìKìë ÍÈ t¬ëH ø C ¼aoìæ ÌìíKë
ùÛéíë ÌûçëíËë çéûu ¼¤ûìó èæíúÈ Íí¼í×¯ “ÅåøìÔé”_ÍÈ «*çéô ÷úíæ ôèû çþìë ûTâãÔé Ìì†Œðß
ûãèºoûìóíôÈ «*ôìÐ ôíëí×æ¯ è÷rôíGFë Contrast ûì ¾ûøëéçÖß Í ôèûçìú ôâ væÈ¯
Ììâìë ôÇì èô ™æíç øìß æì çhèâÀ
vôæ âãÔ Iþíä Ììí× çíû èâí× ×íÜÀ
vôìÇìú ÜãôìíûÀ Óï Óï ôíë âëgÛè— â/
áíú áíú ×ìúì âíë vùí× øóçíÜ¯
Ììä èóùí¬Q? âëéè÷ôìß• vö væÈ/
èæûÞìô æéÜ• èæâÞâ âðìôìÐ¯
Íû¤ øãæf
Øìåì èõíâ Ììë çì èóíú ôé ØÜ øìíûÀ
âæ¬t¬ì? íøß Üìùíû æì ßíçì väì§ì¯
ÌèÔÜ áhÓìú vÐí» èô èæíäíô ÔìíûÀ
vôûÜ ÐïíæÖ ÷Üíû æì Ììùìíùì§ì¯
ÍÈ “ÅåøìÔé” ôèû ÌìíKëÈ «*çéô• çìíô ôèûë ÌìíKëÈ ùÛéíë Ôãä þ íç ðíû¯ âëgÛè— â æùë«*çéô
ß ¼ÛÖçì «*çéô¯ âëgPéø ûì âëCóÖìæíô ÌìåÞ ß èÐíGFë ÌèûæìÐé «*çéô ûÜì öìú¯ ÌìåÞíô ÌûÜ@¬æH ôíëÈ
ÌèûæìÐé ÌìK ¼ûÞrùìâé áíúë ðìç vÇíô ûþì÷ìíç ÷ìÈí×¯ èô¬Q; ÍäæÖ çìíô çéûu ÌìKÓ[¤¼ ß ÌìKëèçë
èÛçë èóíú vöíç ðíû¯ ûìèÜíç âãÔ vùþìäìë âíçì øÜìúæé âíæìûüè+ ß Øìåì èõíâ çì vóßúìë âíçì ûì¼æì
¾ûôÜÖ ßÈ ÌìKÓ[¤¼ ß ëèçëÈ è÷rôGF¯
¼ãÓé\æìÇ óí+ë Ììë Íôèå «*ûìó«*èçâ ôèûçì ““æëô”” ‘“¹`ó¼é”’ ¼ì¤íôèçÛìíû Óþìí÷ ù§ì• Ìaoôìë•
ûìëìàæìçhÜÖ ëìç• ôhÁè¼íçë Ìlcç h v«*çâïèçÞ• è¹èâí¼ûèç Ðûíóð• áú¬t¬ø
ï? • èû»Óë ¼øÞ• vø÷ô• ûìóã§
ÈçÖìèóë è÷rôGF• ûâæ èûÓãë ûì¬t¬û? vóíðë æëôíÛìíùë ×èû_èæöÞìèçç ÌìK ûì ‘Tourtured self’-Íë ™ºo
ÌìÛì¼• Ðû-èÐûì-èøÐì÷ ß âíÜë ¼âûìú Í ôèûçìú «*ìú vûìóíÜúëéú Ììûð ¼üè,% ôíëí×¯ öQŸËìÈ ðíú
ÅíÒí× Íôâìr äéûæ¼çÖ• v«*ú¼éß ðíú ÅíÒí× ÌâìÌì¹ì¬Q? Ûú¼¤íôç¯ óãèå èûxHöº ã o âÓÖûçéÞ âìæãí»ë
äéûæ¼¤ôå ß ÌìíKë ÐïæÖçìíûìÓíôÈ Í ôèûçìú ôhÁè¼íçë æ`óæçí+U ëCøìèúç ôëì ðíúí×¯ “âìæãí»ë
âíâÞ âíâÞ ôèëí× èûëìä / ¼¤¹èâç â§íôë ôéå”_¼ÛÖçìë ¼¤ôíåëÈ Íô èÛˆ‰ Ûì»ì Ììèx*ç ÍÈ Ûì»Ö¯
ÍÈ æëô óìí¬Që? æëíôë ¼âì¬Që? ìÜ èû¤Ð Ðçôéú ¼ÛÖçì ß æùëäéûíæë v«*çÛ—èâ_Ìèæíôç è×ˆ‰âÜ ï
¼¤ÐúèûóéËÞ âìæã» v¼Ôìíæ Äëìøìçìë âíçì ôìóìú âìè§íú öìßúì v«*íçë âíçì ÍÔìíæ ßÔìíæ ×è§íú
öìíE×¯
209
Ììë Íôèå ÅíGXÔíöìùÖ ôèûçì “¼¤ûçÞ” Ììùìíùì§ì Èíâèäš ôèûçìë ×þìí÷ ÕìÜì¯ “vùÖíå• vðì^åèÜÞæ•
èëÜíô• åâì¼ âìæ-Íë ÅøæÖì¼”” ÅèGXÔíæë óü,%ì¬Q? ““âüç vtøæ”” ÈçÖìèó øÂdèkíç âðìöãºø
o å¯ ÌæÖ Íôèå
ÅíGXÔíöìùÖ ôèûçì ““æìâ”” ‘“ÌíôÞšì³ ”’ âïÜç v«*íâë ôèûçì¯
“ÌÛìíû vçìâìë / Ì¼ðÖ ÌÓãæì vâìë• Ûèû»ÖÁ ûao Ìaoôìë / ôìâÖ ™Óã òèûë âëË”
èô¤ûì
““çûã ÷ìú• øëìË vâìë”” vçìâìíëÈ ÷ìú
çûã Ììä v«*çøïËÞ Ùíë
ÌóâÖ ÅíPù vâìë ÌûÖíkíë ÌâöÞìóì ôíë/
Ìæ¬Q? áèçë ¼¤Úì äíø çû Ûìëì¹ì¬Q? æìâ
æìâ_™Óã æìâ_™Óã æìâ®
Í¼û øÂdèk ôìûÖè«*ú âìæã»íóë ôí. ôí. èØëûìë âíçì¯
9¿10 Ìèâú ÷¹ûçéÞ

Ìèâú ÷¹ûçéÞ ‘äˆŠ 1901’ ëûé\Å+ë Ììë Íôäæ èûèÐ,% ôèû¯ ¼ãÓéí\ë âíçì èçèæß ëûé\ ¼ìð÷öÞ
ÜìÛ ôíëè×íÜæ¯ çþìë “¼¤ùèç”• “ûüè,%”• “ûí§ìûìûãë ôìí× èæíûóæ”• “èøýøí§”• “ûüè,%”• “è÷ëèóæ”• “èûèæâú”•
“úãèæÛìè¼Þèå õ‹ìÈÛ”• “ßôYìíðìâì”• “âìèå”• “èÐGF”• “ÅÁ¼û”• “öãíùë øÇ”• “ÌÖìæ ÌìûÞìë”• “ëìèr”• “Péøì¬Qí? ë” ÈçÖìèó
ôèûçì èÜèëíôë èæíåìÜçì ÜìÛ ôíëí×¯ èçèæ âìæûçìûìóé• äéûíæë Èèçûì÷ô øèëËìíâ èûxHì¼é• Íô Åóìë
¼ìûÞíÛîâ èûxH ÌèÓøèçë «*èç Ììòìûìæ• óìÐÞèæô v÷çæìú ÌìëCÆ/ ÌæÖèóíô èçèæ Ììûìë èûxHöº ã -o Å+ë
è×ˆ‰âÜï âìæãí»ë Û—èâôì èæíú èæë¬¬Që? ûèðèûÞíxH qìâÖâìæ• è÷rôGF ûì Image vô ôèûçìë Ì¬Q¥? ¼ìë ûíÜ
âìíææ• ôèûçìë Ûì»ìíô vâîèÔô Ûì»ìë ùóÖÛì»ìë ¼âéøûçéÞ ôíë vçìÜíæ• ÍèÜúå-èëÜíô ÌÇûì Ììëß
øïûçÞ æ ðøèôA-Íë «*èç çþìë ôèûÓíâÞë ¼ÔÖçì¯ öãíºoì+ë ÌìÓãèæô èûíxH ôèûë Û—èâôì ¼@¬íH ao èçèæ
¼í÷çæ¯ ‘Moern Tendencies in English Literature’ æìâô èæíäÜ vÜÔì ûÈ-Íë Û—èâôìú ÍäæÖÈ
èçèæ èÜíÔè×íÜæ “The cataclysm of civilisation during periods of war, and the continuing
tragedies of our age have made the poets consious of their function in a social system with
which their thoughts and action are inevitably allied”¯ tø,%ç ÌæãÛç
— ðú öãºÔo è„ç âðìøüèÇûéíç
âìæãí»ë ÌìK-Ìæã¼aoìæÈ ÌìÓãèæôçìë Û—èâôì t¬ëH ø
C Íû¤ ÌìÓãèæô èÐGFçí+Uë Óìëôûìðô¯
“ÐWëìÛëË” ‘“âìèåë vóúìÜ”’ ôèûçìú «*ìú Íäëì øìÅw-Íë Óþìí÷ Èíâèääíâë è÷rôGFûìíóë
«*èçØÜæ èçèæ Ùèåíúí×æ_““vØíÜì ×ìúì / vØíÜì ëÂ ôèûçìë ôþìí÷”” ÌÇûì ““ôÇì ëìÂì / vÄìí§ì ¼ïíöÞë
ôìúì”_¼¤èá: çÇìèø çìÁøöÞøËï Þ ÅE÷ìëË¯ øìÅw ûíÜè×íÜæ ‘Make it new’ Ìèâú ÷¹ûçéÞ vå³íæë
Óìûâìæ äìæìÜì èóíú vóÔì äéûíæë ÷ÜE×èû öÔæ Ûì»ìú Óëí×æ çÔæ Ûì»ì ß ×èûë æïçæìúæ ôÇìèå ÛhíÜ
öìæèæ¯ “Óìíæë â§ìÈ• ôÜìùì×• øãôëh • èÔ§èôøÇ Ùìí¼ ×ìßúì” è÷ëèóíæë v÷æì ×èû èô¬Q; öÔæ øè§
Ðç Ðçìjéë
çëg ûæx*é
èæäÞÐ âæx*é
210
çÔæ ûãÄíç øìèë ÌìÓãèæô ôèûë Ìûòìæ èÒô vôìæÔìíæ¯ ÍÈ ôèû vëìâìè`åôçìë «*çÖìÔÖìíæ æú ûë¤
çìë ¼íà âôéëíËÈ èûxHì¼é¯
Ìèâú ÷¹ûçéÞë ôèûçìú ×èû ôèûçì ðíú ßíÒ¯ Åóì¼éæ èæëì¼èk• óìÐÞèæô ¾æûÞÖèkô óüè,%• v«*íâë ëèkâ
ß âüçÖh ë vùëgúì ×èûIíÜìíô vöæ âüóÛ ã ìíû ÷h@¬æH ôíë ÷íÜ öìú¯ çìÈ vóèÔ ßõ‹íóíÐ âìÜçéøìåøãíëë
všÐíæ †Œìíâë ûãíô èæ¥Ähâ óãøíã ë vå³æ Çìíâ¯ ôèÜà vâíú ôþìíÔ èÐ™• ùìíú ðÜãóâìÔì óþìè§íú Çìíô
‘“ÅÁôÜ”’ v«*èâôìë ûóíÜ• áèçøïëËëCíø øìßúì öìíE× t¬EH × øãôëh • ÌìíÜìúÛëì ûíÜ• ØhÜ væìúìíæì
×ìúìõìÜ• vûIèæ vâíÙë Å§¬Q? øìÜ ‘“èûèæâú”’ ØìGiæã èûôìíÜ ûüè,% æìíâ• “ôèGFç æùëÐéí»Þ ûìè§ë äèåÜ
vûìûìíëÔì” vóÔì öìú ‘“ûüè,%”’/ âìèåë ûãíô v×ìíåì èøýøí§ Ùãíë vû§ìú ‘“èøýøí§”’• âÓãçìíÜ Å+ìÜ æüçÖh æéÜ
ôÖìšìíæíå tøè`óç Ó[èæ vûíä ßíÒ ‘“ÍtøìíæÖìÜ”’• óãøíã ëë Ü@¬ìH vå³æ ÷íÜí× ÌÖìæ ÌìûÞìíë• èûxHèûóÖìÜíúë
øíÇ ‘“ÌÖìæ ÌìûÞìë”’• Péø v†Œæìèõíæ è¼aãç o éíë Íô æìëíôÜ ùì× âìæ¼éë ¼ûãä ÷híÜë vÕÅÍë Åøâì Ììíæ
‘“Péøì¬Q?íë”’¯
ÍèÜúå óìí¬Q? «*¼íà çþìë èû¬t¬ç ü? Èíâäìèë èæíú ÌìíÜì÷æì ôëíç èùíú ûíÜè×íÜæ• “Such figures
are not merely antiquated device-rhetorical devices, but serious and practical means of
making the spiritual visible” (Dante : ‘Selected Essays”) Åøâì æú èæ×ô ôèûçìë ôÜìíôîÐÜ•
çì ÌìèKôíô óüÐÖíùì÷ë ôëìë Íô ÌìÛÖ¬Që? «*è¹úì öìë Û—èâôì ùÛéë ùÛéëçë¯ Ìèâú ÷¹ûçéÞë ôèûçì
«*¼íà ÍÈ ôÇìèå ûìëûìë âíæ øí§ öìú¯ ôèûë Åøâì Ììâìíóë ôìí× v¼î`óöÞ äùíçë ùÛéë ¼¤ûìó ûðæ
ôíë Ììíæ• öèóß çìíóë ™ëgë èÐô§ ûèðäÞùíçë ÌìíÜì×ìúìú ëèÂæ vØæìú vØæìú vÛí¼ ¹âìùç
èÄèôèâèô ôëíçÈ Çìíô¯ ÅóìðëË èóèE×_“è÷ëèóæ” ‘“øìëìøìë”’ ôèûçìèå vÇíô_
Ììèâ vöæ ûèÜ• Ììë çhèâ vöæ vÐìíæì
äéûíæ-äéûíæ çìë vÐ» væÈ vôìíæì
èóíæë ôìèðæé ôç• ëìç ÷\ìûÜé
vâÙ ðú• ÌìíÜì ðú• ôÇì öìÈ ûèÜ¯
Ùì¼ vØìíå• Óìæ ßíÒ• çìëì äUÜì ëìíç
†Œìâ vÇíô øìè§ ÛìíÂ æóéë ÌìÙìíç
óã¥íÔë ÌìûíçÞ væîôì võìíû• Ä§ æìíâ
æïçæ «*ìíËë ûìçÞì äìíù †Œìíâ-†Œìíâ/
æéÜì¬Q? ÌìôìíÐ vÐ» øìÈèæ ôÔíæì_
Ììèâ vöæ ûèÜ Ììë• çhèâ vöæ vÐìíæì®
ÍÈ v«*íâë ôèûçìú äéûíæë ÷úæ ôëì è÷rôGFIèÜ vÐ»øöÞ¬Q? ¼üè,%ë ëð¼Ö«*çéíô ëCøì¬Qè? ëç ðíú öìú¯
Ìèâú ÷¹ûçéÞ Å+ë-äéûæ vôíåè×Ü «*ûìí¼• èçèæ Ììíâèëôìë èæÅ ÈúôÞ všå ÈÅèæÛìè¼Þèå «*Ûè· çíç
ÌÓÖìøæì¼ïír öãk è×íÜæ• ûì¤Üì ôèûçìë Û—íùìÜíô èçèæ ¼@e¼ìèëç ôíëí×æ¯ èûíóíÐë ×èû t¬íH óíÐë
×èûë ¼íà èâíÐ öìíE×• ¹âìùç «*âìèËç ðíúí× èûxH âïÜç Íô¯ øìÐìøìèÐ ÌìÜûìåÞ v¼ìúìÈåäìë «*Ûè· çë
¬t¬è; çíç èçèæ âìæûçìûìóé¯ Ûìíûë èóíô çþìë ¼íà ÌèÓô¬¬Q; èâÜ Ììí× Èí@e¼èæš èÐGFéíóë¯ vâìíæ•
211
vëíæìúì• èø¼ìíëì• è¼äèÜ• v¼äìíæ• vóùì• âìíæ «*Ûè· ç Øëìè¼ èÐGFéëì çþìíóë çhèÜíç Óëíç v÷íúè×íÜæ
ÌìíÜì×ìúìë Ìæãô@øæ ß ÍÈ øèëûèçÞç øüèÇûéë âãÔx*éíô¯ ÍÈ Èí@e¼èæš è÷r-Ììí`óìÜíæë ×ìúì øí§í×
ÌìÓãèæô ôèûçìú/ “...the movement which brought about a renewal not only of vision, but of
the whole of modern sensibility.” ‘A Dictionary of Modern Painign’ : Ed. Carlton Lake and
Robert Maillard¯ Ìèâú ÷¹ûçéÞ çþìë “ßôYìíðìâì” ôèûçìú “ëk ¹íÐ èûºo áíË èùíäÞ äUíÜ ëìÂì v¼
èçèâíë” øÂdèkíç vö ÌìíÜì×ìúìë Ìæãô@øæ Íþíôí×æ çì Èí@e¼æèæšíóë t‡üèç Ììíæ¯ Ììûìë “ÅÁ¼û”
æìâô ôèûçìú vö âüóã ¾ÐèGFô v×þìúì• vôìâÜ Ó[èæâQŸ• ûìèðíë Ì¬Qí? ë ¼ðæéú ×ìúìë Ûéëg ¼Üy «*¼ìë ôèû
Íþíôí×æ çìß vöæ v¼äìíæ «*Ûè· çë è÷rìûÜèë «*E×ó vÇíô è×ýí§ væúì¯
ôÔíæì vÛíû×À óïë vóíÐ
áh° †Œìíâ vöíç-Ìì¼íç âðæéú ×ìúì
væíâ Ìì¼íû vóìôìíæë ôìí÷• ØhåøìíÇ
Üãíåìíû ôìˆ‰ìë âQŸ• èûxHèûäèúæé
ûìäíû Ðb• øã,øûüè,% Äëíû ùèÜíç_
ÌùËÖ öìréë âíÓÖ «*ûì¼é Íôäæ
™æíû ¬t¬B? o èûíxH çìë âüóã ô.Ó[èæ
ÍÈ èóíæ® ‘ÅÁ¼û ½ “øãè,øç Èíâä”’
9¿11 v«*íâí\ èâr

ëûé\Å+ë ûìÂìèÜ ôèûíóë ÌæÖçâ v«*íâ\ èâr ‘äˆŠ 1904’ ôíGXìÜöãíùë äæè«*ú ôèû ß
ôÇì¼ìèðèçÖô¯ ÌìÓãèæôçìë èÐGFçí+U ÌìíÜìë øìÐìøìèÐ vö Ìaoôìíëë Û—èâôì Ììí×• äéûæíô äìæíç ðíÜ
™Óã ø‚ØhÜ æú• øþìôíôß vö Ùþìåíç ðíû v¼ ôÇì çþìë ¼ðäìç «*ÚìûíÜÈ äìæì è×Ü¯ ¼ìíøë ØËì Ììë
øìèÔíóë õìæì vö ÍôÈ äéûæôèûçìë ÍèøÒ ßèøÒ v¼ ëôâ ÅøÜèBo çþìë Ùíåè×Ü¯ ÍíôÈ ûÜì öìú
ëûé\Å+ë ûì¤Üì ôèûçìú ¼ã`óë ß ôhÁè¼íçë «*èç ¼âÛ—èâô ¼üè,% ûì ôhÁè¼íçë æ`óæç+U ‘aesthestics of
the ugly’ ¼âìíÜì÷íôë Ûì»ìú¯
×í`ó vâÜìíû ÙüËì èøèE×Ü èûûíëë
¼ëé¼üíøë èû»ØËì Ììë øìèÔíóë æéÜ âãèk
‘¼ìø ½ “ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçì”/ ûãºío óû û¼ã ¼@øìèóç’
v«*íâ\ èâr óéèáç ¼ìâÖûìóé ææ• èô¬Q; èçèæ vö ûèÜV âìæûçìûìóé v¼ èû»íú ¼í`óð væÈ¯ çþìë “Ììèâ
ôèû öç ôìâìíëë” âíçì èûÔÖìç ôèûçì æìèäâ èðôâç «*Ûè· ç ¾û«Xèûô ôèûíóë ¼íà çþìë ÷èôç ¼ìóüíÐÖë
¼¤ûìó vóú¯ “Ììèâ ôèû öç ôìâìíëë Ììë ôþì¼ìèëë Ììë ×ãíçìíëë / âãíå âäãíëë / _Ììèâ ôèû öç Èçíëë¢”
¼çôÞ ¼ìÈíëæ vöíô öìßúì èûxHöº ã o ¼âíúë èûèæ° ëìíç ß Å+ìÜ èóíæ Í ôèûçì æÖå ðìâ¼ãæ-Íë “ðìàìë”
ÌÇûì Ìít¬ìŸ Ûèt¬›-ë “Ètøìç” ûìÂìèÜë è«*ú ðíú ÅíÒè×Ü¯
212
äìØèë-ôìåìíæì äìæìÜìú ûãèÄ
øí§ väÖìÁt¬ì‰ ë ×ìúì
è«*úìë vôìíÜíç ôþìíó ¼ìëà
Ùæìú èæÐéÇ âìúì¯
óéøðéæ Ùíë ÌìíÓì èæâéèÜç
v¼-óãèå ÌþìèÔë vôìíÜ
ûãèÄ óãèå vØþìåì Ìx*ä
g íÜë
âÓãë èâæèç vóìíÜ
v¼-èâæèç ëìèÔ ¼âú vö ðìú æìÈ•
èûxHôâÞì vöÇìú â+ ôíâÞ ðìäìë ôíë
v¼Çì vö ÷ìëË ÷ìÈ¢
‘Ììèâ ôèû öç ôìâìíëë ½ ßÈ’
vëìâìè`åô ÑèçðÖ vÛíÂ vÛíÂÈ ÍÈ Íô æûèæèâÞèç¯
ôìô Ôãû ¼ðíäÈ ôèûçìë øìèÔ ðíú ÅÒÜ ÍäæÖ vö ëûé\Å+ë ûì¤Üì ôèûçìú ôìèûÖô ß ÌôìèûÖô•
vôìâÜ ß ôôÞíÐë ¼ðÌûòìæÈ ¾ûèÐ,%Ö ðíú óþì§ìíÜì
Ôþì Ôþì vëìó• èæ¬t¬B
? o óãøëã /
ÌìôìÐ Åøã§ ôíë vÕíÜ-vóßúì
Ì¼éâ ÐïæÖçì•
øüèÇûéë âìíÒ Ììë âíæ_
çìëÈ âìíÄ ™èæ õìíô
™,¬› ô. ôìô¢
‘ôìô õìíô ½ ßÈ’
v«*íâ\ èâírë Ûì»ì ÄôÄíô• ôGFæì ¼íçä• çþìë vôìíæì vôìíæì øÂdèk òìúéÛìíû âíæ vùþíÇ öìú¯
vöâæ
èæäÞæ «*ì¬Qí? ë Ùãíë ðÒìÁ ôÔæ•
ðúíçì vøíçß øìèë øìèÔíóë âæ¯
‘øìèÔíóë âæ ½ ßÈ’
v«*íâí\ë ôèûçìú ëíúí× Û—íùìÜí÷çæì• Èèçðì¼í÷çæì èûÚìæí÷çæì¯ èçèæ ûì¤Üì ôèûçìë ¼éâì
ûìè§íúí×æ¯ çþìë “vð-Èèõ ðìÈèõ ðìÈ / ßÈ ÌìèØ‹ôì õìíô öìÈ” èô¤ûì “ðìßúìÈ Péíø ôÔíæì öìÈèæ / ¿¿¿çûã
è÷èæ Ùìí¼ë ÙìÙëìøëì / ×ìúìûëË çìë ¼ã¬Që? éíóë” ‘ßÈ’ ÌÇûì “ûæøíÇ èûÛéè»ôìèûÙM / Ììâìíóëß ûGXâ
çéá£ / ¿¿¿ëâËé ß âëíËíç vÛó æìÈ” ÅE÷ìëíËë ¼ìûÜéÜçì ß ÄôÄíâ t‡ìåÞíæí¼ øìÒíôë âíæìðëË
ôíëí×æ¯ ÍÈ ôèûÈ Ììûìë “ØÖìæ” ôèûçìú ø˜ìíÐë âˆH¬Qí? ëë ¼ìâìèäô óã¥Ôè÷r Íþíôí×æ¯ ¼âìäí÷çæì
v«*íâ\ èâírë ôèûçìë Íôèå IË öì æùëí÷çæìë ¼íàÈ öãk¯ çþìë ôèûçì «*¼íà âìèôÞæ ôèû_Leaves
of Grass-Íë ë÷èúçì ßúì^å TÈåâÖìæ-Íë æìâ âíæ ø§ì t¬ìH Ûìèûô¯ TÈåâÖìæ è×íÜæ ÌóâÖ äéûæèøøì¼ã•
213
âìæãí»ë Ìâë ¼+ìú èûxHì¼é• çìÈ t¬Û H ìûçÈ èçèæ ûìÂìèÜ ôèûë è«*ú ðíúè×íÜæ¯ Ììûìë èçèæ öÔæ ûíÜæ
‘I Sing body electric’ Ììèâ äéû¬Q? ¾ûóãÖèçô Ðëéíëë ùìæ ùìÈ çÔæ ôíGXìÜéú vóðûìíó óéèáç øìøøãíËÖë
èæëíøáçìú ÌìòìÐéÜ ûìÂìèÜ ôèûë è«*ú ðíú ßíÒæ¯
J. M. Cohen çþìë ‘Poetry of this Age’ (1908-1965) †Œíp ûíÜí×æ “Baudelaire, indeed
provided a new thrill, which shocked and horrified a Paris..” vûìóíÜúìë ÌìæíÜæ Íô æïçæ ÷âô
ûì vùìåì øÖìèë¼íô väìë Óì}ì èóÜ¯ ûãºío óû û¼ãß çþìë èûÔÖìç ““û`óéë û`óæì” ôìíûÖë âìÓÖíâ ûìÂìèÜ
øìÒíôë âìæí¼ Íôåì väìëìíÜì ÌèÛÙìç vðíæè×íÜæ¯ “ôèûçì” øèrôìë ¼@øìóæì• “ôìíÜë øãçÜ h ”ë èûèÛˆ‰
†ŒpìûèÜíç ÌìÓãèæô ôèû ß ôèûçì ¼@¬íH ao èóùóÐÞæé ÌìíÜì÷æì• “ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçì” æìâô ¹ìè¬Qô ? ìëé
†Œípë ¼@øìóæì• vûìóíÜúìë-èëÜíô ß vðÖ<ìèÜÞæ-Íë Ìæãûìó ¼íûÞìøèë èæíäë ëè÷ç Ì¼¤ÔÖ ôèûçìë
âìÓÖíâ ÍÈ ôèû ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçì Ììí`óìÜíæ Íô väìëìíÜì Û—èâôì øìÜæ ôíëè×íÜæ¯ èçèæ ëûé\-
óéèáç• øëâ vâÓìûé• ëûé\æìíÇë øë çþìë âíçì ¾ÐèGFô ûì¤Üì ùóÖ Ììë vôÅ vÜíÔæèæ/ èçèæÈ Ììûìë
ëûé\Å+ë ûìÂìèÜ ôèûíóë âíÓÖ vô\éú ÷èër• væç·òìæéú¯ çþìíô öèó ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçìë äæô ûÜì
ðú• ÌçhÖèk ôëì ðíû æì¯
9¿12 ûãºío óû û¼ã
èûÐ Ðçíôë È¤íëèä ôèûçìú øìÅw-Íë vö Ìûòìæ• èû¤Ð Ðçíôë ûì¤Üì ôèûçìú ûãºío óû û¼ãë
Ìíæôåì v¼È Ìûòìæ¯ øìÅ`å ÍèÜúåíô Ììèû,¬›ìë ôíëè×íÜæ• väâæ äíú¼-Íë èçèæ ¼ìèðèçÖô
ÌèÛÛìûô/ ûãºío óû û¼ãß äéûæìæ`ó-¼ãÓé\æìÇ-Ìèâú ÷¹ûçéÞ-èûÃh vó-ë âíçì «*èçÛìæíóë Ììèû,¬›ìë
ôíëí×æ• ÜìÜæ ôíëí×æ• «*Çâ âïÜÖìúæ ôíëí×æ¯ ¼âë v¼æ «*Ûè· ç vçì Íôì¬QÛ ? ìíûÈ çþìë ¼üè,%¯ øìÅw
‘A Few Don’t’ æìâô Èí¬t¬ð? ìíë Èíâèäš çÇì ÌìÓãèæô ôèûçìë èæúâìûèÜ «*Ëúæ ôíëí×æ/ ûãºío óû
û¼ãß “ôèûçì” øèrôìú «*ûao èÜíÔ ß çþìë ¼@øìèóç “ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçì”-ë Û—èâôìú v¼ ôìäèå
ôíëí×æ¯ ßÈ Ñèçðìè¼ô Û—èâôìú çþìë ÌèÛâç “¼ìâìèäô èû»ú• èûçôÞ• ûÖà• âææÓèâÞçì• æïçæçë
èû»íúë «*èç ÅˆŠãÔçì vöâæ ÌìÓãèæô ôèûçìë ÜáË vçâèæ Íë âíÓÖ ùéçÓèâÞçì• è÷rôGF«ì* ÓìæÖ•
Ììíûù«*ûËçìíôß Åíøáì ôëì öìú æì¯” çþìë èûÔÖìç Åèk ““ÌÇÞìÁ• ÍÈ ÌìÓãèæô ôèûçì Íâæ vôìíæì
øóìÇÞ æú öìíô vôìíæì Íôåì è÷ÿPìëì ÌèûôÜÛìíû Ðæìk ôëì öìú¯ Ííô ûÜì vöíç øìíë èûí°ìíðë•
«*èçûìíóë ôèûçì• ¼¤Ðíúë• ôYìè¬Që? • ¼aoìíæë• Ììûìë ÍëÈ âíÓÖ «*ôìÐ vøíúí× èût‡íúë äìùëË• äéûíæë
Ììæ`ó• èûxHèûÓìíæ Ììòìûìæ è÷+ûüè+¯” çþìë ÌææãôëËéú Ûèàâìë øèëÐéèÜç ùíóÖ èçèæ ûíÜí×æ_“vö
¼âíú ¼ãÓé\æìÇ çþìë æìè¬t¬ô
? çìë æì`óéøìÒ Ììë@¬c ôëíÜæ• èÒô v¼È ¼âíúÈ Ìèâú ÷¹ûçéÞë âãíÔ èûxHìí¼ë
æçhæ Ìàéôìë ™æíç vøÜìâ Ììâëì_“vâÜìíûæ èçèæ vÄìí§ì ðìßúì Ììë vøìí§ì ûìè§åìë /Ñ ÛìÂì
óëäìåì vâÜìíûæ¯” öÔæ ¼âë v¼íæë Ììøìç vëìâìè`åô-èûíëìÓé ôèûçì Üã: vëìâìè`åô v¼î`óíöÞë äæÖ
ðìðìôìíë Ûíë ÅíÒí×• çìëÈ ÌGF øíë ¼ãÛì» âãíÔìøìÓÖìú ÅE÷ðìè¼ë ðìßúì çhíÜ v¼åìíô Åè§íú èóíÜæ
èû»ìíóëß ÌíöìùÖ ûíÜ¯ Íâæôé èûÃh vó ß ¼ãÓé\æìíÇë æìâ ÌíæíôÈ öèó Íô¼íà ÅE÷ìëË ôíë Çìíôæ•
Ìì¼íÜ Íþëì vôìíæì ÌíÇÞÈ Íô äùíçë ÌèÓûì¼é ææ/ “v÷ìëìûìèÜ”ë ðìÜôì ÄôÄíô ÷ìíÜë ¼íà
“ÌíôÞšì³ ”ë èæèû§ ùÛéë ûìôÖûíaoë èô×ã ¼ìóüÐÖ væÈ• Ììë Í óãäíæë ÓÖìæÓìëËìú vâîèÜô ûÖûÓìæß ¹âÐ
tø,% vÇíô tø,%çë ðíE×¯” “û`óéë û`óìæì”íô vôÅ vôÅ ûíÜè×íÜæ èûí°ìíðë ôìûÖ• èô¬Q; “Óï¼ë
øì„hèÜèø”íç ëíúí× èûí°ìð æú• “t¬íH «‰ë ðìíç ÌìK¼âøÞíËë Ììô—èç” çìß èçèæ Üá ôëí×æ¯
214
“óâú¬Qé? ” ôìíûÖë øèëèÐí,% ûãºío óû û¼ã vÙì»Ëì ôíëè×íÜæ• ôÇÖÛì»ìú ûìôÖëéèç ÅGXè)Ùç ðíû æì/
¼ìÓãÛì»ìë è¹úìøó ÷Üíû æì/ ââ öíû• ¼íæ «*Ûè· ç ôìèûÖô øó ûèäÞç ðíû ÈçÖìèó¯ ûãºío óû û¼ãë ôèûçìú
Ììíûù ß âææÐéÜçì ¼âìæ âöÞìóì vøíúí×¯ èæíäÈ ûíÜí×æ “Ììäéûæ ™Óã Íôèå ôèûçì èÜíÔè×• v¼
ôèûçì ÛìíÜìûì¼ìë ôèûçì¯” ÍÈ ÛìíÜìûì¼ì ôèûçìë «*èç• èÐíGFë «*èç• ¼ìèðíçÖë «*èç• Ûì»ìë «*èç•
†Œípë «*èç• vÜÔìë «*èç• æìëéë «*èç¯ çþìë ôèûçìë æâãæì èðí¼íû vøÐ ôèë× “vÐí»ë ëìèr” æìâô
ÌíÜîèôô v«*íâë ôèûçìë «*Çâ ¬t¬û? ôèå• vÐèÜçhÜÖ èÜèëô ÅE÷çìíô ÍÔìíæ èçèæ ÌìÓãèæôçìë èÐGFçí+Uë
Ììúæìú «*èçØèÜç ôíëí×æ¯
øüèÇûéë vÐ» ¼éâì vöÈÔìíæ• ÷ìëèóíô Ôìèæ ÌìôìÐ Øþìôì•
ÌìôìíÐë âãíÔ Ùãíë-Ùãíë öìú ðìäìë-ðìäìë çìëìë ÷ìôì•
vöìäíæë øë ðìäìë vöìäæ èûÐìÜ ÌþìÓìíë øüèÇûé Õìôì¯
‘vçìâìèë ÷híÜë âíçì Ùæ ôìíÜì Ìaoôìë•
vçìâìèë ÌþìèÔë çìëôìë âíçì Ìaoôìë/
çûã ÷íÜ Íí¼ì/ vâìë ðìíç ðìç óìß vçìâìë_
ôWì• ÐWì vôìíëì æì¯’
9¿13 èûÃh vó
èûÃh vó ‘äˆŠ 1908’ ¼ãëèëíúèÜäâ vÇíô öìrì ™ëg ôíë âìôÞ¼ûìíó vøþîí×è×íÜæ¯ ÍèÜúå çþìë è«*ú
ôèû¯ øÜ ÍÜãúìë• ÜãÈ Ììëìùþ ß ùìëèÇúì vØíóèëíôì vÜìëôì çþìë ¼âìæÓâÞì ôèû¯ èûÃh vó-ë âíç ÌìÓãèæô
ôèûë äéûæ¼â¼Öì ™Óã çþìë ûÖèk&¼¤èxX,% æú çì ÍôìÓìíë Ììûðâìíæë Èèçðì¼ùç ¼â¼Öìëß Ì¬Qù? ç Þ ¯
°,%ûÖ “ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ «*ùèç ½ ¼ìèðçÖë Ûèû»ÖÁ”¯ t¬Û H ìûçÈ èûÃh vó-ë ôèûçìú ÑèçðÖ Ûìûæì øìèE×¯
ÌæÖèóíô æùëè÷r çþìë ôèûçìë Íôèå èûÐìÜ ¾ûèÐ,%Ö¯ èûÃh vó-ë ôèûçì vÇíô æùëè÷írë ÅóìðëË èóèE× ½
¼aoÖìë vÓþìúìë âãè,% ÅíÒ Ììí¼ ¼ã÷çhë
ëgºo ôíë èæ¥xHì¼ «*xìH ¼
ûì,øùao tøJ ðìíç¯
¿¿¿ ¿¿¿ ¿¿¿
vÜìô öìú
øíÇ øíÇ vÜìíôíóë èÛ§•
¿¿¿ ¿¿¿¿ ¿¿¿
ÌùËæ èÛ§¹ì¬Q? Í Ððíë• vð Ððë t¬« H Û
‰ ìëìçhë¢
vÜô Ììë ÔìÜøìë• Í¼«XÖìíw Ììë è÷Áøãë
‘äˆŠì,%âé ½ “øïûíÞ ÜÔ”’
ÌìÓãèæô ôèûçìë Íôèå ôÜìíôîÐÜ ðÜ juxtaposition_óãèå èû»â Ûìûíô çhÜæìú ¼âì´ç ôëì¯
215
Íåì äæ õæ ôíëè×íÜæ• øìÅwß ôëíçæ¯ è÷rôGF ôÔíæì ôÔíæì ÍÛìíûÈ ¾çèë ðú¯ èûÃh vó-ë ôèûçì
vÇíô Ìæãëø C è÷rôíGFë ÅóìðëË èóèE×¢
vð vxHçôëûé çhÜæì vçìâìë væÈ
÷úèæôì çhèâ ðìäìë âãíÔë èÛí§
‘“×è+Ðù§é ùìæ”’
èûÃh vó ûãèºoóé: ôèû• Í Óëíæë ôèû ø§ìíÐìæì ôíëÈ ôèûçì vÜíÔæ¯ øìÒ vÇíô t¬EH ×í`ó
Åøìóìæ ÌìðëË ôíëæ¯ øíó øíó Alusion ûì ÅèGXÔíæë ûÖûðìë ôíëæ¯ ÍèÜúå ÅèGXÔíæ ÌìôéËÞ¯ èûÃh
vó-ë ôèûçì ø§íç vùíÜ Ììâëìß âãTâãTÞ _v¹è¼õì• ôì¼ìw‹ì• ÌìíåÞèâ¼• ÅûÞÐé• Åâì• ÍÜè¼íæìíë• èÛÜìíæÜ•
¼ìíØì ÈçÖìèó ÅèGXÔíæë ¼@‡ãÔéæ ðÈ¯ ÌÇÞìÁ Íô ôÇìú øìÒô èðí¼íû Ììâìíóëß øïû-Þ «*¬t¬è; ç èæíú Ìì¼íç
ðú¯
v¹è¼õì¢ vçìâìë Çâôìíæì v÷ìíô ÷âôìú ûëìÛú¯
vçìâìë ûìTíç Ìæ¬Q-? t‡èç ¹çhôç · íâë vÐ»
vçìâìíçÈ ôèë â+ âëíË äú¯
‘v¹è¼õì ½ “ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçì”’
ûÜìûìTÜÖ vðìâìë-Íë ÈèÜúìõ vÇíô Ûìëçû»éÞú Åøèæ»ó øöÞ¬Q? øìÒÌÛÖì¼ æì ÇìôíÜ Í ôèûçìíô
óãíûÞìÓÖ âíæ ðíç øìíë¯ “v¹è¼õì” âïÜç v«*íâë ôèûçì• ôèûçìë Ììûð ÅÁøìóíæ ûãèºoûìó ÅèGXÔíæë «*íúìíù
ÌûÐÖÈ ØÜ«*¼¯ã
èûÃh vó-ë ôèûçìú ¼ãëèëíúèÜš Óþì÷ Ììí×¯ t¬«H •‰ Ìûí÷çæì• t¬ç
H ¥t]—çÞ vÜÔæé “vÙì§¼ßúìë”-Íë âíçì
ôèûçìú øïËtÞ ¬ìH áë vëíÔí×¯ Ø‹íúõ ûíÜí×æ t¬íH «‰ë ÌÇÞ ÈE×ìøïëË• “vÙì§¼ßúìë”-Í çì ëíúí×¯ ôGFæì
öãèkûìóíô Ìèç¹â ôíë Ì†Œ¼ë ðíúí×• è÷¬Qì? è¹úìë ÓìøIèÜ ¼í÷çæÛìíûÈ âìíÄ âíÓÖ ÌóüÐÖ ôíë vóßúì
ðíúí×¯ ÍÛìíûÈ ëè÷ç ðíúí× æïçæ ôèûçìë ÛìûÐëéë
øìðì§ ÍÔìíæ ðìÜôì ðìßúìú vûìíæ
èðâèÐÜìøìç Ä¦ìë ÌìÐì âíæ¯
Ììâìë ôìâæì ×ìúìâïèçÞë vûíÐ
øìíú-øìíú ÷íÜ vçìâìë Ðëéë vÙþí»
ôþìíø çæãûìúã ôìâæìú ÇíëìÇíëì¯
ôìâæìë åìíæ ¼¤ðç v†Xè¼Ììë¯
ðìÜôì ðìßúìú ´óú Ììâìë Óíëì•
vð óïë vóíÐë èûxHèûäúé vÙì§¼ßúìë¢
‘vÙì§¼ßúìë ½ “ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçì”’
“vÙìë¼ßúìë” v«*íâë ôèûçì Íû¤ ¼âìä-v÷çæìë ôèûçì¯ “vÙì§¼ßúìë” v«*íâë «*çéô Íû¤ ¼âìä
èû«Xíûëß «*çéô¯
216
“ÌèˆH,%• “¼`óéíøë ÷ë”• “¼ìçÛìÈ ÷@øì” «*Ûè· ç ôìûÖ vÇíô èûÃ vh ó ó¬t¬ë; âíçì ¼âìä¼í÷çæ ôèû ðíú
ÅÒíÜæ¯ “The History of all hitherto existing society is the history of the class struggles.”_ôìÜÞ
âì¼Þ¼-Íë ôâãÖèæš âÖìèæíØíšì-ë ÍÈ «*ìÇèâô ûìôÖ• ¼âìíäë Èèçðì¼ vx*èË¼¤Ùí»Þë Èèçðì¼• èûÃh vó-
ß âìæÖ ôíëè×íÜæ¯ ôèûë ¼ãÔ ß ¼âìíäë ¼ãÔ ¼âìÇÞô Í çí+U øÜ ÍÜãúìë-Íë âíçì èûÃh vó-ß èûxHì¼é
ðíÜæ¯ Ììûìë ÜãÈ Ììëùþ-ë âíçì vóÐóã¥Ô çþìë ¼¤ôéçÞíæë èû»ú ðíú ÅÒÜ• ÍÈ óã¥ÔíÛìù vÇíôÈ
èû«Xíûë Åóú¯ ™Óã äéûæíô ûóÜìíæì æú• äùÁíô ûóÜìíæìë äæÖß ¼ìâÖûìóé ôèëûìë Ìì†Œðé ðíú ÅÒíÜæ¯
èûÃh vó-ß ÍþíóëÈ ÌæÖçâ¯ Ììëìùþ Íôèå ôèûçìú èÜíÔè×íÜæ• çhèâ èô Ììâìë èû»# t¬« H ‰ vóÔìú â†‰
è«*úìíô vóíÔ×¢ ÍÈ èû»#çì t¬íH óÐ vûóæìë ôìëíË¯ ÍÈ t¬« H ‰ èû«Xíûë¯ èûÃh vó-ß çþìë è«*úìë ùÜìú èû»ìó
ß t¬íH «‰ë öãùÜ ûãæíæë v¼ìæìë âèËðìë øèëíú vóæ ½
âëË âìíæ ÐëË öìë• vóð óïë-øïèËÞâì¯
âëíË ðìíæì øïËç
Þ ìë æéèÜâ çëûìíë•
¼àéðéæ ëìèr øìú vöÔìíæ çìë ¼éâì
v¼È Ìùâ ÌþìÓìíë ðìíæì ëCøìèÜ Ôëçìíë
Ûéëg ´óíú ÄÜíô ßíÒ ¾ôÜìí¼ë óãÖèç
ÌìKðææ èð¤¼ì vóÔì Ûèû»Öíç âüç_
v¼Ôìíæ ™Óã ¾âré Ììë ÑôÖ Ûíë x*èg ç¯
æéèÜâì¢ çhèâ æéÜô. Åyéûíæ ûüç¯
«*çéô ðÜ âëËäúé ¼âìíä øïèËÞâì¢
‘vôìõì ½ “¼ìç ÛìÈ ÷@øì”’
9¿14 Åø¼¤ðìë
ëûé\Å+ë ûì¤Üì ôèûçìë ÌìíÜì÷æìú ¼âë v¼æ• ¼ãÛì» âãíÔìøìÓÖìú• æéíë\æìÇ ÷¹ûçéÞ• Ðb vÙì»
«*Ûè· ç æìâß ÅíGXÔíöìùÖ¯ øìÐìøìèÐ ëíúí×æ ûì¤ÜìíóíÐë ôèûëì¯ ÜìáèËô èû÷ìíë Íþëìß ëûé\Å+ë Íû¤
ÌìÓãèæô¯ Íþíóë âíÓÖ «*Óìæ ðíÜæ Ðìâ¼ãë ëðâìæ Íû¤ ÌìÜ âìðâãó¯ ¼ãæéÜ ùíàìøìÓÖìú ¼@øìèóç
“ô·è+ûì¼” øèrôìë èÛçë èóíú ûì¤Üì ôèûçìë Ììí`óìÜæ æïçæ ûþìô èæÜ¯ ÍÈ «*ûìíðë vx*V ôèû Ðb vÙì»•
¼ãæéÜ ùíàìøìÓÖìú ß Ðèk ÷íªìøìÓÖìú¯
9¿8 ôèûçì èûíxX»Ë ½ vûìÓ

“vûìÓ” äéûæìæí`óë vùì§ìë èóíô vÜÔì Íôèå ÅíGXÔíöìùÖ ôèûçì¯ “vûìÓ”• “Ìû¼íëë ùìæ”• “ôÖìí@ø”•
“ðìßúìë ëìç”• “æ†‰ èæäÞæ ðìç”• “èÐôìë”• “Ììå û×ë Ììíùë Íôèóæ”_ÍÈ¼û óéÙÞ ôèûçì ûì¤Üì ôìíûÖ Íô
æçhæ Ì¼ìâìæÖçì èæíú Íí¼è×Ü¯ “«*ùèç” øèrôìë 1929 ¼ìíÜë Ìùìš ¼¤ÔÖìú ÍÈ ôèûçìèå «*ôìèÐç
ðú¯ «*ôìíÐë ¼íà ¼íà ÍÈ ôèûçìèå çìë Ììøìç óãíûÞìÓÖçì ß ÌÇÞðéæçìë (absurdity) ôìëíË
øìÒíôë óüè,% Ììô»ÞË ôíë Íû¤ ¼âìíÜì÷íôëì Íëì èûèÛˆ‰ ûÖìÔÖì «*óìæ ôíëæ¯
217
9¿8¿1 “vûìÓ”-Íë æìæì Ìæã»à
“vûìÓ” Ðjèåë ¼íà “vûìèÓ” Ðjèåë vöìù Ììí×¯ v÷çæì• ¼í÷çæçì• Ìæãí«*ëËì• ÌìíÜìèôç «*çÖú
ÍâæÈ æìæì ÌÇÞ ÍÈ Ðj óãèåë Ìæã»íà äè§íú Ììí×¯ ÍÈ ÌæãÛè— ç vôìíæì v«*â Ðìè¬Q•? t¬íH «‰ë Ììëìíâë
ÌæãÛè— ç æú¯ ÍÈ vûìÓ öÔæ Íôûìë vôìíæì ûÖèkíô Ìì¹âË ôíë• çìë Ùìí§ë Åøë v÷íø ûí¼• çìë ´óú
ß âæíô ÌèÓùç ôíë çÔæ v¼ Ììë çìë ¼ðâìæã»íóë âíçì Çìíô æì¯ ¼ìÓìëË âìæãí»ë âíçì ûÖûðìë v¼
Ììë ôëíç øìíë æì• çìë Ìì÷ìë Ìì÷ëË øìÜíå öìú¯ öÔæ v¼ ÌæÖ âìæã»íóë âíÓÖ Çìíô çÔæß v¼ èæäíô
Íôì ÌæãÛû ôíë¯
ÌìíÜì-Ìaoôìíë öìÈ_âìÇìë èÛçíë
t¬«
H ‰ æú vôìæ Íô vûìÓ ôìä ôíë•
t¬«H ‰ æú-Ðìè¬Q? æú-ÛìíÜìûì¼ì æú•
´óíúë âìíÄ Íô vûìÄ äˆŠ-Üú•
Ììèâ çìíë øìèë æì Í§ìíç•
Íû¤
¼ðä vÜìíôë âç vô ÷èÜíç øìíë¢
vô Çìèâíç øìíë ÍÈ ÌìíÜìë ÌþìÓìíë
¼ðä vÜìíôë âíçì/ çìíóë âçæ Ûì»ì ôÇì
vô ûèÜíç øìíë Ììë/
9¿8¿2 “vûìÓ” ¼üè,%ë v«*ëËì
«*ìÇèâô ÍÈ óãèå ÅE÷ìëíË ôèû çþìë ÌèÛæû ÌèÛÚçì ß Ìè¬t¬í? &ë ¼¤ôíåë ôÇì ûÖk ôíëí×æ¯ çþìë
ÍÈ ÌèäÞç “vûìíÓë” èûèÛˆ‰ ûÖìÔÖì ôëì öìú• Ííô ûÜì öìú ¼üè,%ë vûóæì• ôèûë ôèûçìë÷æìë «*ìôâãðíï çÞë
ÌæãÛè— ç• Íô Ûúìûð ôìâæì ¼ãçéûu èøøì¼ì v¼î`óöÞ ë÷æìë çìèùíó öì vÐ»øöÞ¬Q? ôèûë ÌìKíô è×ˆ‰èÛˆ‰
èûøöÞ¬t¬? ôíë vóú• vøþîí× vóú Íô âüçÖh ë ¼íà çhÜæéú «*çéèçíç¯ “vûìÓ” ðíE× ôèûí«*ëËìëÈ æìâì¬Që? ÌÇûì
øèëøïëô• Íô çéûu óãíûÞìÓÖ Ì¼í¬Qì? í»ë âãðçï Þ ûì Ü†‰ôìÜ_äéûíæë øèëè÷ç ûì¬t¬í? ûë ÌÇÞ ûóíÜ vóßúìë ôìíä
v¼ ¼ðìúô¯ ÍÛìíûÈ ëè÷ç ðú ôèûçìë ôÇìèÐGF¯ Ììûìë “vûìÓ”-vô âíæ ðíç øìíë ûçÞâìæ ¼âíúë Íô
Ìlcçh âíæìíëìù• t¬ì‰ úèûô èûôìë ûì ÅPìúã v÷çæì_Ðìðèëô öìèQŸô ¼ÛÖçìú èÐèáç ûãèºoäéûéâìírÈ öìë
èÐôìë¯ ûÜìûìTÜÖ “vûìíÓë” ÍÈ¼û èûèÛˆ‰ ÌÇÞ øëtøëöãk¯ ÍôôÇìú vûìÓ ðíE× Íô âæ¬t¬ì? è+Uô Ìûòì•
v«*ëËì vÇíô ÅˆŠ+çìë èûèÛˆ‰ øöÞìíú öìë öìçìúìç¯ ôèû ÌìKÌìèû,¬›ìíëë äæÖÈ ÍÈ vûìíÓë ¼ö-ÜìÜæ
«*íúìäæ• vûìóíÜúìë• ëþÖìíûì• äéûæìæí`óë âíçì ôèûëì ÍÛìíûÈ vÛíûí×æ¯ vûìóíÜúìë ÌìÜûìå³¼ øìèÔë ¼íà
ôèûë çhÜæì èóíúí×æ¯ ÌìÜûìå³¼ vâÙíÜìíôë ¼@¬ìŒ å èô¬Q; öÔæ äìðìíäë æìèûíôëì çìíô Óíë v¼ øìåìçíæ
âãÔ Çãûí§ ÷íÜ• õìæì vðþ÷í§ vðþ÷í§ çìë ÷Üì Ìçéû ôëgË¯ ôèûß vçâæÈ ôGFæìë äùíç ¼ìûÞíÛîâ ðíÜß
ûì¬t¬í? ûë äùíç Ìáâ Ì¼ðìú¯ “vûìÓ” çþìíô ûì¬t¬í? ûë ôì× vÇíô è×ýí§ ôGFæìë ôìí× èæíú vöíç ¼ìðìöÖ ôíë•
vûìÓ ðíE× ôGFæì ß ûì¬t¬í? ûë âÓÖûçéÞ Óìø ÌÇûì vöìäô• vûìÓíô ûÜíç øìèë t¬úH ¤ v«*ëËì ÌÇûì v«*ëËìë
¼íðìóëì¯
218
ÍÈ vûìÓ ðíE× ôèûë èæät¬H èæúèç çìë ðìç Í§ìíæì Ì¼@¬ûc ¯ çìëÈ äæÖ ¼ìÓìëË âìæãí»ë âíçì Ììë
èçèæ væÈ¯ Ðëéíëë “t¬ìH ó väíæ äéûíæë ûéä ûãíæ ÷ìè»ë âíçì Ø¼íÜë ûéä ûãíæ vÜìôÛì»ìú ôÇì ûíÜ
çþìë Ììë èóæ ôìíå æì¯ èçèæ vöæ Íô óãëðC Ìè†‰ë ¼aoìæ vøíúí×æ¯ v¼ ÌìIæ çþìíô äUìèÜíú øãè§íú âìíë¯
øíÇ ÷íÜ øìíë_øìëìøìíë
Åíøáì ôèëíç ÷ìÈ çìíë/
â§ìë ÔãèÜë âíçì Ó”íë
Ìì×ì§ âìèëíç ÷ìÈ• äéû¬Q? âìÇìë âíçì vÙìíë
çûã v¼ âìÇìë ÷ìèëøìíÐ•
çûã v¼ v÷ìíÔë ÷ìèëøìíÐ•
çûã v¼ ûãíôë ÷ìèëøìíÐ/
Ììèâ ÷èÜ ¼ìíÇ ¼ìíÇ v¼ß ÷íÜ Ììí¼¯
_ÍÈ Ìlcç h ¼ã`óë øÂdèkIèÜíç äéûæìæ`ó çþìë ÌøïûÞ äéûæ¼¤ôåíô çhíÜ Óíëí×æ¯ Ìì¼íÜ ÍÈ
“vûìÓ” çþìíô çì§æì ôëí× v¼î`óöÞë÷æìë äæÖ¯
9¿8¿3 vûìÓ ß âìæè¼ô ôYìè¬Q?
ôèûèÐGFéë ÍÈ Ìlcç
h vt¬EH ×ìÌìíëìèøç ÅˆŠ+çìë ôÇì øïûûÞ çéÞ Ìíæô ôèûèÐGFéÈ ûíÜ vùí×æ¯ vûìóíÜúìë
Spleen ß Ennui æìâô äéûíæë óãÈ Ìlcç h ÌìèóûÖìèÓë ôÇì ûíÜí×æ¯ èt«Xæ ðíE× Íô Óëíæë Ðìëéèëô
¾ûôÜÖ ß çìë vÇíô äìç èû»ìó• èæëgÁ¼ìð• vÔó «*Ûè· ç¯ Íæãèú ðíE× âìæè¼ô ôYìè¬Q_ ? èæíûÞó• ÍôíÙíúèâ
«*Ûè· ç¯ ÍÈ óãÈ ûÖìèÓ ôèûë¯ ÍÈ óãÈ-Í èâíÜ ¾çèë ðíúí× Íô Ûúìûð Ìûúûðéæ ÌìèKô ¾óèðô öQŸËì¯
ôèûçìë Åódùd èçß ÍÈ öQŸËìë âÓÖ vÇíô¯ v¼î`óöÞíô Ìæã¼aoìíæë «*ûÜ «*ûèü +ß ÍÔìæ vÇíôÈ Ììí¼¯
vûìóíÜúìë-èÐ»Ö ëþÖìíûì çþìë èûÔÖìç øír ûíÜí×æ• Ìäìæìíô äìæíç ðíû ¼ûÞ Èè\íúë èûøöÞú¼ìÓæ Pìëì¯
vûìÓ ðíE× ôèûë v¼È øëéáìèæëéáìë øèë÷úûð• çÔæ èçèæ ÈíE× ôíë vöæ ÌûçéËÞ ðíúí×æ Íô Ûúìûð
óãëìíëìùÖ vëìùé ÌÇûì øàãë Û—èâôìú¯ v¼È Ûé»Ë Ìáâçìë ×èû äéûæìæ`ó Íþíôí×æ_
¼ôÜ vÜìíôë âìíÄ ûí¼
Ììâìë èæíäë âã°ìíóìí»
Ììèâ Íôì ðíçè× ÌìÜìóìÀ
Ììâìë v÷ìíÔÈ ™Óã ÓþìÓìÀ
9¿8¿4 vûìÓ ½ ¼ìÓìëË âìæãí»ë vÇíô èûèE×ˆ‰çì
Ìç¥øë t¬ÛH ìûçÈ ôèûíô ûëË ôíë èæíç ðú Íô ¼âìäèûèûíkë äéûæÓìëì¯ ÌìÓãèæô ôèûçìú
Ììâëì øìÈ ôÇìèÐGFéë ÍÈ èæ¥¼àçìë ç+U_ ‘alienation’ æìíâ öìíô è÷èÿç ôëì ðíúí×¯ ôèû vöæ
Ìt¬ìH Ûìèûô èæíäë Manuerism ûì âã°ìíóìí»ë ôìëíË/ vö ¼û ¼âìíäë t¬ìH Ûìèûô âìæã» óì@øçÖ-
¼¬Qì? æÅÁøìóæ-äéèûôì ÈçÖìèóíç ûÖì: çìíóë vÇíô èçèæ vö ÌìÜìóì v¼åì ûãÄíç øìëí×æ¯ Íôåì
ÌøëìíûìÓ çþìë âíÓÖ vöæ äˆŠìíE×¯ «*x‰ väíùí× èçèæ èô Ì¼ìâìèäô• óìèú&ðéæ ÌÇûì ÅˆŠìóÀ
219
çìíóë ´óú Ììë âìÇìë âçæ
Ììâìë ´óú æìèôÀ çìðìíóë âæ
Ììâìë âíæë âçæ æì èôÀ
_çûã vôæ Íâæ ÍôìôéÀ
çûã Ììèâ ÍÔæ Íôìôé¯
“çìíóë” ÌÇÞìÁ ¼ðä ¼ìâìèäô âìæã»íóë¯
“ôèûçìë ôÇì” †Œípë æìâ«*ûaoèå äéûæìæ`ó Íôèå èûÔÖìç ûìôÖ èóíú ™ëg ôíëí×æ_“¼ôíÜÈ ôèû æú¯
vôÅ vôÅ ôèû”• ÍÈ «*ûaoèåÈ vÐ» ðíE× Ììë Íôèå t¬GH ø F èëè÷ç èô¬Q; ÌíâìÙ Åèkíç_“çìë «*èçÛìë ôìí×
ôèûíô èûxH¬t¬? Çìôíç ðíû¯” “vûìÓ” ôèûçìú ôèûë v¼È èæät¬H «*èçÛìë ôìí× èûxH¬t¬? ðßúìë ¼¤ûìó Ììí×¯
Í ôèûçìú ôèûë t¬Ì H ìíëìèøç vt¬EH ×ìô·ç öQŸËìûëíËë Ôûë Ììí×• Ììí× çìë ¼üè,%«è* ¹úìë ëð¼Öâú væøíÇÖë
¼ìæãøbã èûûëË Íô èæøãË âæ¬t¬ì? è+Uíôë Ûèàíç¯
Íôèóíô ¼ìÓìëË âìæãí»ë âíÓÖ çìíóë âíçì ðíú vÇíô ÷ì»ûì¼-âì×Óëì ÈçÖìèó ¼ìÓìëË äéûæôìíäë
øèë÷ú äìæìë ÈE×ì• ÌæÖèóíô ûìçìí¼ë âíçì ÌûìÓ äéûæÜìÛ ß æáírë çíÜ Ùãíâìíæìë âíçì ÌíÜîèôô
¼ìÓ Í óãÈ-Íë åìæìíøìí§íæ ôèû vÐ»øöÞ¬Q? èPçéíúë èóíô ÷íÜ vùíÜæ¯ Íâæôé æìëéë ¼íà ¼@øíôÞß
èçèæ vóÔíÜæ ÙüËìÛìíÜìûì¼ìâú Íô ¼@øíôÞë «*èçáëË_
ÛìíÜìíûí¼ vóèÔúìè× vâíúâìæãí»íë•
ÌûíðÜì ôíë Ììèâ vóèÔúìè× vâíúâìæãí»íë•
ÙüËì ôíë vóèÔúìè× vâíúíâìæãí»íë/
ÍÈ èûÔÖìç øÂdèkríú äéûæìæí`óë ôèûçìú ôÔíæì ôÔíæì æìëéë ¼íà ôèûë äèåÜ ¼@øíôÞë ôÇì
Ììí× çìë Èèàç øìßúì öìú¯ æìëé ¼û¼âú Ðìè¬Q? ß ¼ì¬QæU? ì ÌÇûì æçhæ-vóÐ Ììèû,¬›ìíë «*íëìè÷ç ôíë
Íâæ æú• v¼ ôÔíæì ôÔíæì èæíú Ììí¼ èð¤¼ì-«*èçíÐìÓæ-ðææ ß ÌìKðæíæë èûèûÓ Ìæã»à¯ “Ðû”
ôèûçìú âüËìèÜæé vÙì»ìíÜë Ðû v¼È morbidity ûì Ìt¬Û H ìíûë ôÇì ûíÜí× vöâæ ûuìÅèæ¤ çþìë
“Porphyria’s Lover” ôèûçìú v«*èâíôë ðìíç Íô v«*èâôìë ðçÖì èûûëË èóíúè×íÜæ¯ æìëéí«*â ß
æìëéÙüËì óãÈ-È äéûæìæí`ó è×Ü• Íôèå ôèûçìú èçèæ ûíÜí×æ• æìëéë vóð òïÜ ðìíç ¹âìùç ûÖû´ç ðíç
ðíç ™íúìíëë âì¤¼ ðíú vùí×¯
æáírë vóì»
Ììâìë v«*íâë øíÇ ûìëûìë èóíú vùí× ûìÓì
_ôèûë ÍÈ vÔó çþìë èæöÞìèçç ÌìíKë ôÇìÈ âíæ ôèëíú vóú¯ èô¬Q; ÍÈ èæöÞìèçç ÌìKÈ Ììûìë
ôèûçìë ÅÁ¼Û—èâ• “vûìÓ”-Íë ë÷èúçì èÐGFé¯
ÌçÍû äéûæìæ`óíô èÜÔíç ðÜ çþìë Ìèût‡ëËéú øÂdèkëìèä_
âìÇìë èÛçíë
t¬«
H ‰ æú_v«*â æú_vôìíæì Íô vûìÓ ôìä ôíë
¿¿¿¿ ¿¿¿¿ ¿¿¿¿¿
220
ûèÜ Ììèâ ÍÈ ´óíúíë
v¼ vôæ äíÜë âç Ùãíë Ùãíë Íôì ôÇì ôúÀ
ÍÈ ÍôâãÔé çéûuçìíçÈ ôèûçìë äˆŠ/ vûìÓ v¼È ÍôâãÔé çéûuçìë èóíô vôìíæì vôìíæì èæúèç-Ììèó,%
âìæã»íô èæíú öìú¯ v¼ âìæã» Ììë Ðìè¬Q? ÷ìÈíû æì• ÌæÖ âìæãí»ë âãÔ vóÔíû æì• âìæã»éë øìíÐ ™íú Ùãíâìíû
æì• èÐ™íóë äíˆŠë Ììíúìäæ ôëíû æì¯
9¿8¿5 Åø¼¤ðìë
ÍÈ vûìÓ• äéûíæë ÍÈ ÌùìÓ t¬ìH ó• øüèÇûéë v÷æì øÇ v×í§ æáírë Ìí÷æì øÇ øèë¹âìë t¬« H ‰ vÐ»
øöÞ¬Q? Ìì¹ì¬Q? âìæã»èåíô æìëé-øãë»g -èÐ™íóë ôì× vÇíô «*ìçÖèðíôë èæèf¬Q? Ììëìíâë ûü+ vÇíô Íô
Ûúìûð ûÖìèÓë ôìí× èæíú vùÜ¯ vûìóíÜúìë ÍÈ Ûúìûð ûÖìèÓë æìâôëË ôíëè×íÜæ Spleen ß
Ennui_«Xéðì ß èæíûÞó• Íõùìë ÌÖìÜìæ vøì ‘Raven’ ôèûçìú ÍÈ ûÖìèÓë vÙìíëÈ ûíÜè×íÜæ “çìíô Ììë
ôÔíæì øìíû æì” ½ ‘nevermore’; Ììë ûàíóíÐë ôèû çìë æìâ èóíúí×æ “vûìÓ”¯ öìë âè¬t¬í? ,¬› vûìíóë
äˆŠ ðíúí× v¼ ûÖìøüç ðíúí× ôhÁè¼íçë æ`óæç+U ë÷æìú_¼ã`óíëë øìíÐ ôhÁè¼çíô òìøæ ôíë
ÌìÓãèæôçìë æçhæ ¼¤Úì ë÷æìú çìë ôèûçìë ôìÜ vôíå vùí×¯
Ì¼ìÓìëË èô×ã Ìè¬Qâ? øÂdèkíç “vûìÓ” ôèûçìú v¼È ¼ûìë v¼ëì ôhÁè¼íçë ûìËéûaoæ Ììí×
v÷ìíÔ ôìíÜì èÐëìë Ì¼ãÔ•
ôìíæ v¼È ûèÓëçì Ììí×
vöÈ ôhäþ _ùÜù„ âì¤í¼ ØèÜúìí×
æ,% ÐÐì_ø÷ì ÷ìÜôhâ§ìë ×þìí÷•
vö ¼û ´óíú ØèÜúìí×
_v¼È ¼û¯
ûì¤Üì ôèûçìú ‘spleen’ ûì Ðìëéèëô Ìáâçìë Íâæ ûËÞæì Ììë væÈ¯ ÍÈ øÂdèkIèÜ ÍôÈ ¼íà äãIœì
Åí°ô ôíë Íû¤ èæíú öìú èÐíGFë ÌâçÞÖíÜìíô¯
vûìóíÜúìë-Íë ôèûçìë âíçì Ììâëì “vûìÓ” ôèûçìë ôhÁè¼íçë æ`óæç+U vóèÔ (aesthetic of the
ugly) öìë ÌÇÞ Ì¼ã`óíëë èÛçë vÇíô ¼ã`óë Íû¤ èÐGFíô Ììô»ÞË ôíë væßúì¯¿¿¿¿ÍÈ vûìíÓë ¼@e¼ìëË
øìÈ “Ììå û×ë Ììíùë Íôèóæ” ôèûçìú¯ ÍÈ vûìÓ Ììí× ûíÜÈ v«*â• èû+ ¼û èô×ã Çìôì ¼í+Uß âìæã»
ÌìKÙÌìçé ðíç ÷ìú¯
9¿9¿1 ¼ãÓé\æìÇ óí+ë ôèûçì ½ ÐìxHçé

27 Ììùš• 1931-Í ëè÷ç “ÌíôÞšì³ ” ôìíûÖë Ì¬Qù? çÞ “ÐìxHçé” ôèûçìèå ¼ãÓé\æìÇ óí+ë Íôèå v¼ëì
ôèûçì• Íë ûT øÂdèk ôìûÖìíâìóéë ôí. ôí. vØíë¯ »ˆŠìèrô âìrìûüí+ ëè÷ç ÍÈ ôèûçìèåë Ììíûù-Ðëéë
ß ÐjèûæÖì¼ øëéáì ôëíÜ vûìÄì öìú v«*ëËì-ÅíPèÜç Íô óãÜÛ Þ âãðíï çÞë ¼üè,% ÍÈ ôèûçìèå/ öèóß
ÛìûíÜ Ìûìô Üìíù v«*ëËì æú øèëx*âÈ ÍÈ ôèû äéûíæë èÐíëìÓìöÞ ûíÜ âíæ ôëíçæ¯ ûãºío óû û¼ã øöÞ¬Q?
Üá ôíëí×æ• v«*ëËìë èûëgíºo çþìë ÌèÛöìæ vøîæ¥øãèæô¯ “Èíúìíëìø vÇíô «*çÖìûçÞíæë ¼íà ¼íà
¼ãÓé\æìíÇë ¼ûí÷íú ¼üè,%ÐéÜ øöÞìú Ììë@¬c ð”Ü• çìë Ìøë ¼éâì èPçéú âðìöãíºoë ¼ïrøìç¯ 1930 vÇíô
221
1940• ÍÈ óÐ ûÁ¼ë çþìë ÌèÓôì¤Ð «*Óìæ ë÷æìë äˆŠôìÜ ½ «*ìú ¼â†Œ “ÌíôÞšì³ ”• “¹¬`ó¼é” ß “Å+ëØìGiæã é”
«*ìú ¼â†Œ “¼¤ûçÞ”• ¼â†Œ ôìûÖ ß ùóÖ Ìæãûìó• “t¬ùH ç”• “ôhÜìú” ß “ôìÜøãëíg »”ë «*ûaoìûèÜ_¼û ÍÈ Íôèåâìr
óÐíôë âíÓÖ èçèæ øèë¼âì: ôíëæ¯” ‘¼ãÓé\æìÇ óí+ë ôìûÖ¼¤†Œð/ ûãºío óû û¼ã ô·ç Û—èâôì’ “ÐìxHçé”
ôèûçìèå öìë Ì¬QÛ ? kÞh v¼È ¼âú ÷¹ Íû¤ v¼È¼âú Åódùç ÌæÖ ë÷æìûèÜë vÔþìä ÌìíÜì÷Ö Åºüèo çèå vÇíô
øìßúì öìíE×¯
9¿9¿2 “ÐìxHçé” ôèûçìú èûùç v«*íâë t‡üèç
âìí¼ÞÜ «*¬g t¬-? Íë èûÔÖìç ÅøæÖìí¼ ëíúí× t‡üèçë «*ùìÆ ÌìíÜì§æ ß ëCøâïèçÞ ë÷æì• Ììë “ÐìxHçé”
ôèûçìèåíç ëíúí× Ìø¼üç v«*íâë ÷íÜ öìßúì øóÓ[èæ vùìæì_óéÙÞèæ¥xHì¼ ß t‡üèçÛìë vùþíÇ vùþíÇ
Ììôì)áìë Íô ¼ãÜèÜç ß vûóæìâú ¼þìíôì ë÷æì¯ øìÒô öÔæ “ÐìxHçé” ôèûçìèå ø§íç ™ëg ôíë çÔæÈ
v¼ ûãÄíç øìíë vëìâìè`åô ôèûçìë vÐ» vöÔìíæ• v¼Ôìæ vÇíôÈ ÍÈ ôèûçìèåë öìrì ™ëg¯ vëìâìè`åôçìë
ÌìôéËÞ Ó[¤¼ìûíÐí»ë èÛçë vÇíô åhôíëì åhôíëì Å!éøæì ÌìðË ôíëÈ ôèû Í ôèûçìèåë Ìûúû
¼ìèäíúí×æ• öèóß çþìë ÌÛé,% öìrì ÌìÓãèæôçìë èÐGFçí+UëÈ èóíô¯
x*ì¬Q? ûë»ì• ÌíûÜìë Ìû¼íë
«*ìàíË vâíÜ èóíúí× ÐÖìâÜ ôìúì/
t¬ËH ¼Þ íã öìíù Üãôì÷hèë-vÔÜì ôíë
ùùíæ ùùíæ øÜìçô ÌìíÜì×ìúì¯
Ììùç ÐëÁ Ìíùì÷ë «*èçíûíÐ
ðìíæ âüóà ûìçìí¼ «*èçÓ[èæ/
âïô «*çéáì ¼âì: ÌûíÐí»
âìíÒ• Ùìíå• ûìíå Ììëºo Ììùâæé¯
ÍÔìíæ «*ìú vöæ ëûé\æìíÇë “ÐëÁ• vçìâìë ÌìíÜìë ÌJèÜ” èô@¬ìH “Ììâìë æúæÛhÜìíæì ÍíÜ”-ëÈ
Ììûð âíæ øí§ öìíE×¯ èô¬Q; øíë ôèûçìë øèë¼âìè:íç ¼ï¨èû÷ìíë «*èçøˆ‰ ðú ÍÔìíæ ÐëÁ«*Ðè¬t¬? æú
ûë¤ vûóæìë ¼âìèÓíç Ó[¤¼¬t¬íï? ø øöÞûè¼ç Ðëíçë âüçÖh ùìÇìÈ vöæ èÛçíë èÛçíë Åódùéç ðíE×/ ÷íÜ
öìßúì v«*â• Ìû¼ˆ‰ ÐëÁ_¼û èâèíÜèâíÐ Í ôèûçìú Íô èû»# Ìæãô@øæ äìèùíú çhÜí×¯
âüóà• Ììùâæé• vôîâãóéäìùë• vÐØìèÜíÐä ÈçÖìèó Ðíjë ûÖûðìíë vö ÐëÁ Îçhë v¼ìðìù ß Ììæí`óë
ûìçÞì vÙìè»ç ðíE× ÌèûÜí@¬H çìëÈ «*èçtøÓéÞëíC ø òìèøç ðíúí× øfìÁ• âèÜæ ÈçÖìèó væèçâïÜô ÐjûïÖð¯
v«*èâôìë Ì¬QÓ? ìÞ íæ v«*èâô´óíúë vûóæìûèËÞæÜ ã ÌaoÛè— çë Íâæ Íô ëkìk ÌìÜøæì ôèû ë÷æì ôëíç
öìíE×æ vöÔìíæ ¼¤ôå• Ìè¬t¬í? &ë Ûìë• ¼âìä èûèûíkë ¾æ¥¼àÖ• ðçìíÐë èûí°ìð ¼ûÈ èÛçíë èÛçíë vöæ
«*E×ˆ‰ ðíú Çìôíû¯
øfìíç ÷ìú ÌìâìëÈ Åóìë ÌþìèÔ/
ÍôíûËé èðúì ×ìí§ æì âèÜæ ôþìÇì®
ÍÈ ÅE÷ìëíË Íô ùÛéë v«*íâë å³ÖìíäèõÈ ¼¤íôèçç ðíE×• «*÷„ èø×ãåìæ ß Ó[¬t¬« ? Ë* úíë TçìÐ âüçÖh ÐöÖì
èûÐó ðíú ÅÒí×¯ Í ôèûçìú ëíúí× èâÜíæë øãæèæâÞìË• è«*úìèâÜíæë ØÖìæåìè¼ ûì t¬« H û‰ ìçÞìûãææ/ ûìÈíëë
222
èóô vÇíô vóÔíÜ âíæ ðú Íë ÌQ?¥¼ìíë ëíúí× Íô vÐÜçéûu ö¬QËŸ ìë ÜûËèçk ÌæãëËæ ß çìíô Ìèç¹â
ôíë öìßúìë tøÓÞì ÌÇûì Íô ôèû¼+ìë ™x*»C ìë çåÛ—èâíç vøþî×ìíæìë ÍôìQ? ûÖèkùç «*úì¼¯
9¿9¿3 ðìÈíæ ß ¼ãÓé\æìÇ
“ÐìxHçé” ôèûçìèåíç ø§íç vùíÜ ÌèæûìöÞÛìíû ¼ãÓé\æìÇ óí+ë ðìÈíæ-¼¤¼íùÞë ôÇì âíæ øí§ öìú¯
äìâÞìæ ôèû ðìÈæèëÐ ðìÈíæ-ë ôèûçìú ûÖÇÞ v«*íâë t‡üèç Íô èûáhBo ÌìíÜì§æ çhíÜí×¯ ÌæÖèóíô
¼ãÓé\æìíÇë ôèûçìú Íô «*ËúÛíàë vûóæì ß ðìðìôìë• èæ¥¼àçìë Ûúìûð Ûìë ß t‡üèçë øé§æ
ÌèûëÜÛìíû vóÔì öìú• èûíÐ»ç 1930-1940 Íë âÓÖûçÞé ôèûçìIèÜíç öì ðìÈíæë ¼íà çhÜæéú¯
ðìÈíæ-ë ôèûçìú vëìâìè`åôçì ÇìôíÜß âïÜç èçèæ ÌìÓãèæôçìë Íô «*Çâ øÇèæâÞìçì/ èæíäÈ
ûíÜí×æ_“Ììâìë ¼íà äìâÞìæ ùéèçôèûçìë øãëíæì ëéèçë Ìû¼ìæ Íû¤ ÍôÈ ¼ìíÇ ÌìÓãèæô äìâÞìæ
ùéèçôèûçìë ¼ï÷æì” ‘°,%ûÖ ‘The Poetry and Prose of Heinrich Heine;’ Ed. by Frederic Ewen’¯
“ÐìxHçé” ôèûçìèåíç çÇì ¼ãÓé\ôìûÖûüí+ Ììâëì vóèÔ vëìâìè`åôçì çÇì øãëìçæé ùéèçôèûçìë ×ìúì èûóéËÞ
ôíë Íô óé: ÌìÓãèæôçìë Åóú ðíE×• ôèû vëìâìè`åô ÷—ËÞ ÅøìóìæIíÜìíô Ííôûìíë ûäÞæ ôíëæèæ• ûë¤
«*íúìäíæ çìíóë èæíú èô×ã èô×ã ôìä ôëí×æ¯ èô¬Q; vöíðçh èçèæ ÌìÓãèæô ôèû ß Íô Ìèòë èûxHöº ã o
Ìèç¹ìQ? è×ˆ‰âÜ ï ¼âíúë «*èçÛ—• çìë ôèûçìë èÛçíë èÛçíë æìæì ¼ï¨ ß èûøëéç Ûìûæìë çhâÜ ã
Ùìç«*èçÙìç ÛìíÜìûì¼ì ß ÙüËì• ÌìÐì ß èæëìÐì• ÐìèQ? ß ÌÐìèQ?ë Ìèûëìâ P`P ôìöÞôëé Û—èâôì væú¯ æìëé
ÍÈ ôèûë ôìí× ÍôÈ ¼ìíÇ ¼ãÔ ß óã¥íÔë ÅÁ¼Û—èâ• û˜æì ß ÌìÐéûÞìíóë øéÒòìæ¯
t¬«
H ì‰ Üã èæÐì æéÜ çìë ÌþìèÔ¼â
v¼ vëìâëìèäë vôìâÜçì Ùìí¼-Ùìí¼
øãæëìûü+ ë¼æìú è«*úçâ
èô¬Q; v¼ Ììä çìë ôìíë ÛìíÜìûìí¼¯
ëCøûËÞæì ß «*E×ˆ‰ vöîæçìë äúÓ[èæë øìÐìøìèÐ ÍÔìíæ v«*â-ûè˜ç ÛìùÖÅøðìè¼ç ôèûÌìíKë ðìðìôìëß
ûí§ì Íôåì ôâ væÈ¯
Ìæã»íàë ¼ìâéíøÖ øìÐìøìèÐ ÅíGXÔ ôëíç øìèë ðìÈíæ-ë ‘Au Oenny’ ôèûçìèåë• t¬úH ¤ ûàéú
ôèû “t‡üèçèû»” æíâ öìë Ìæãûìó ôíëè×íÜæ¯ ÍÔìíæß v¼È èûÔÖìç ×úâìrìë ôÜìûüí+ë ûÖûðìë• v«*íâë
¼âìèÓë áúôìçë øìèëøìxHÞ ß Ó[¬t¬? ÌæãÛè— çë «*èçèæâÞìË_™Óã Í ôèûçìú Îçhøå ÐëÁ æú ØìGiæã _
v¼èóæ øíðÜì ØìGiæã ½ Ùìíå âìíÒ
âàÜ¼Ôìë èûèt‡ç ÌèÛöìæ/
ûìÜìëgË «*èçèûè@¬çH øìÔ¼ìíå
æìí÷ øçà• ùìú èûðà-ùìæ¯
™Óã vøíúè×Ü Ììâìíô âãâ»ï ìÞ íç/
áíú áíú èâíÐè×Üãâ Ðúíæ Ììèâ¯
¼íúè× çÔæ vö öìçæì «*èçëìíç•
çì Ììèâ äìèæ ß äìíæ ÌQ?öìÞ âé¯¯
223
èô¬Q; âëÜ âëì õìíÜ vØë Ðé»Þ¯
t¬ìH íòÖ èô Ììèâ Ìáúûå çíûÀ
çûã ùïÆ áíç v÷ìúìú t‡üèçë èû»
çìôìíÜ vçìâìë çëgË âãÔìûúíû¯¯
ÍÈ Ìæãûìó ôâÞèåë Ììèó ë÷æì v¼í{@¬ëH -1930• øëûçÞéôìíÜ èôè˜Á øèëâìäÞæì ôíëæ¯ “ÐìxHçé” ëè÷ç
27 Ìùš• 1931-Í¯ ¼ãçëì¤ óãèå ôèûçìú ôìÜûü+ ß Ûìûûüí+ë ¼ìâéøÖ æäíë øí§¯
vö v«*ú¼é Íôóì âæ ÛhèÜíúè×Ü• ûüè,% ß ëìèrë Ìæã»íà vö ûðæ ôíë Ííæè×Ü äææìQ?ë v¼îðìóÞÖt‡üèç
vö è×Ü ÍôìQ? ûì¬t¬û? ß øìßúìë ûüí+ Ðëéëé«*èçâìt¬ëH ø
C ì çìë ÌíÜîèôô ÌQ?ÓìÞ æ ôèû èô×ãíçÈ vâíæ èæíç
øìëí×æ æì¯ “ÐìxHçé” ôèûçìú Ìø¼ëíËë ÌûÖûèðç âãðíï çÞë ëkìk ´óúáç ß vûóæìë ûèÿäUìÜì øìèE×
æì• ÍÔìíæ ëíúí× óïëûçÞé âãðíï çÞë ÈèçôÇì• ôèûë ûÖèkùç ™x*»C ì «*úì¼_ÌìíKë èû÷—èËÞç Ô„ Ô„
óøÞËèåíô Ììûìë øë@øëìú äãí§ vóúìë «*úì¼¯ Ííô ûÜíç øìèë v«*íâë øãæäÞìùëË ûì vëíæ¼ìþ• âüçÖh ë
øë vûþí÷ ßÒìë «*èçÚìë âíçì èô×ã óãâëÞ Ììíúìäæ¯
Íôèå ôÇìë èPÓìÇëÇë ÷—í§
Ûë ôíëè×Ü ¼ìçèå Ìâëìûçé/
Íôèå èæíâ» óþì§ìíÜì ¼ëËé äãí§•
ÇìèâíÜì ôìíÜë è÷ë ÷˜Ü ùèç/
Íôèå øíËë Ìèâç «*ùÜÛçì
âíçÞÖ ÌìèæÜ Óuûg çìëôìíë Óíë
Íôèå t‡üèçë âìæã»é óãûÜÞ çì
«*Üíúë øÇ èóÜ v×í§ Ìôìçíë¯¯
ÍÈ Åºüèo çíç «*Çâ øÂdèkóãèåë ÅE÷ìëË ûì¤Üì v«*íâë ôèûçìú ¼ûÞíx*V ÅE÷ìëËIèÜë Íôèå¯
ÛìíÜìûì¼ìë ÌìQ?ë ë¼ìúæíô ôèû ÌûÐÖÈ âïçÞ ôëíç vøíëí×æ_û¬t¬ç ; v¼È óãÜÛ Þ âãðíï çÞ æxHë ß Ûàãë
øìú è÷ëäéûæÜìíÛë «*èçx*èg ç ß âöÞìóì• ¼âú vÇíô öìú Ììë ûusíô ÌìèÜàíæë Ììæ`ó øìßúì öìú¯ çÔæ
«*èçÚì óãëðC ôâÞ¼ìÓíæ ûuçé ðú• ÌìôìíÐë Óuûg çìëì Ùíëë øÇèæíóÞÐô ðú• ¼âú vÇíô öìú Ììæ`ó
ÌûíÜðæ ôíë¯ ûçÞâìíæ Ìæãèûºo v«*íâë èÛçë øïûÞ v«*â ÌÇûì v«*â¼âïíðë t‡üèç Ûë ôíë çìíô• öãùíÜë
vóðâæ Íô Ìèût‡ëËéú øìçìÜøíÇë öìré ðú_èô¬Q; ¼ûèô×ãÈ ÍÈ ÌìøìçÛàãë ÌìøìçóãûÜ Þ t‡üèçíâóãë
âìæãí»ë ¼¤Úìæ ß ¼¤t¬›ìëíô vô\ ôíëÈ ÌæãèVç ðú¯ v¼ âãðíï çÞ âìæã» vöæ vóûçìë ¼íà Ìè¼öãíºo èÜ:•
Ììíëìèøç v¼ Ìlcç ã vùîëíû• óìè§íú Ììí× ¼ØÜçìë è¼þè§ë ÷—§ìú¯
9¿9¿4 “ÐìxHçé”ë v«*âí÷çæì ôìâæìç+U
“ÐìxHçé” ôèûçìèåë vô\èû`óãíç ëíúí× v«*â Íû¤ ÍÈ v«*íâë ¾ûÚìèæô èûíxX»Ë ¼@¬ûc ¯ ðÖìåèØ< ß
ûìëí¼Èõ v«*â-ÛìíÜìûì¼ì èæíú ¾ûÚìèæô ùíû»Ëì ôíëí×æ• ÍÈ óãÈ âèðÜì âæ¬t¬ì? è+Uô ùíûè»ôì v«*íâë óãèå
èûÛìäæ ôíëí×æ ‘passionate love’ ß ‘companionate love’ ûì¤Üì ôëíç øìèë ôìâæìç: v«*â ß
224
¼ìÇé&èt¬D
‰ o v«*â¯ “passoionate love involves a complete absorption in another that includes
tender sexual feelings and the agony and ecstast of intense emotion. Companionate
love is warm, trusting, tolerant affection for another whose life is deeply interwined
with one’s own”. (‘Psychology’––Themes and Variations : Wayne Weiten ; 1995)¯ ôìâæìç:
v«*â v«*âìtøíóë èÛçë vöæ õhíû öìú_vöîæ ÌæãÛè— ç• vûóæì ß çéûu Ììíûíùë ÷ëâ Åí+äæì ¼ûÈ v¼Ôìíæ
Ä§ vçìíÜ¯ ¼ìÇé&èt¬D‰ o v«*â ÅÃ• èûxH¬t¬•? ¼ðæÐéÜ_v«*âìtøíóë äéûíæë ¼íà çìë vöìù ¼ðä¯
¼ðíäÈ ûãÄíç øìèë “ÐìxHçé”íç vö v«*â ûèËÞç çìíô ôìâæìç: v«*â ûíÜÈ è÷èÿç ôëì öìú¯ “t¬«
H ì‰ Üã
èæÐì æéÜ çìë ÌþìèÔ-¼â/Ýv¼ vëìâëìèäë vôìâÜçì Ùìí¼ Ùìí¼”/_ÍÔìíæ ëíúí× vöîæçìë «*èçáëË
øãæëìûü+ ë¼æìú è«*úçâÝèô¬Q; v¼ Ììä Ììë ôìíë ÛìíÜìûìí¼”¯_ÍÔìíæ ëíúí× vûóæìë èûE×ãëË/ “Íôèå
ôÇìë èPÓìÇëÇë ÷—í§ÝÛë ôíëè×Ü ¼ìçèå Ìâëìûçé”/_ÍÔìíæ øìèE× çéûu Ììíûíùë ÷ëâ Åí+äæìë
Ûì»ìâú «*ôìÐ¯
ÍÈ ôìâæìç: v«*íâë Åóú vöâæ ÌíÜîèôô çìë ÌQ?ÓìÞ æß vçâæÈ Ììôèt‡ô¯ ´óíú è÷ëèáç Íþíô
vö ÷íÜ vùÜ çìëÈ ¬t¬û? ôíë ûìèô äéûæ vöæ ÷íÜ öìú¯
9¿9¿5 ¼ãÓé\æìíÇë èæät¬H äéûæ Èèçðì¼ ß “ÐìxHçé”
ÌèÓô¬Q; “ÐìxHçé”ë v«*âÈèçðìí¼ë ûì¬t¬û? âïÜ ðíE× ôèû ¼ãÓé\æìÇ óí+ë èæät¬H äéûæÈèçðì¼¯
¼ãÓé\æìÇ ÈÅíëìø qâíË èùíúè×íÜæ 1929-Í¯ 1929-Íë øïûûÞ çÞé ôèûçì ß øëûçÞé ôèûçìë âíÓÖ Íô
èûùìÆ ûÖûÓìæ Ììí×¯ “çˆHé” öèó «*ìÇèâô ôìûÖôèûçì ðú• “ÌíôÞšì³ ”íô Ììâëì ûÜíç øìèë øèëËç
ôìûÖôèûçì¯ Ûìûíç ÛìíÜì Üìíù ÌèÛÚçìë t¬éH ôëËÈ ÍÈ çhâÜ ã øèëûçÞæ Ùíåí×¯ ÍÔìíæ ¼ãÓé\æìÇ óí+ë
äéûæéôìë ÌÓÖìøô õ¿ Ìèâú vóíûë Åèk «*ì¼èàô ðíç øìíë_ “On reading these lines, on
reading these poems, on reading all Sdhindranath’s sbsequent love poetry, one may
wonder whether these were pure fabrications or had some real basis. If biography has
any function at all in literary appreciation, then this is worth digging. We cannot deny
one thing : there was suddenly a change in his poetry. Who was she, the immediate
cause of this poem? Where did she meet her? Who was she? I would seem so from a
later poem––the last two lines of “Samvarta” (‘Cyclone’) are evidence enough, let alone
the descriptin” (‘Sudhindranath Dutta’ : Amiya Dev ; Makers of Indian Literature
Series, Sahitya Akademi) ÍÈ¼û ôèûçì øí§• ¼ãÓé\æìíÇë øëûçÞé v«*íâë ôèûçì¼âïð øí§ Í
Ìæãâìæ «*¼àç æú Ííóë èô×ã ûì¬t¬û? âïÜ Ììí×¯ Ìæãèâç ðú ÍÈ¼û v«*âôèûçìë Åè!,%ì æìëé
èûíóèÐæé_èçèæ äìâÞìèæë ôæÖì ðíç øìíëæ¯ “¼¤ûçÞ” ôìíûÖë æìâ ôèûçìë vÐ» óãÈ øÂdèkíç ÍÈ èûíóèÐæé
ëâËéë Èèàç øìßúì öìú¯ 1940-Í vÜÔì Í ôèûçìú ôèû Ûìûí×æ• èPçéú èûxHöíã ºoë ÙïèËÞÄí§ v¼ vôìÇìú
ðìèëíú èùíúí×_“v¼ ÍÔæß vûþí÷ Ììí× èôæìÝçì ¼ãºo äìèæ æì¯” “ÍÔæß ûüè,%ë èóíæ âíæ øí§
çìíô¯”_ÍÈ Ìèût‡ëËéú t‡ëËûìôÖ èóíúÈ ôèûçìèåë ™ëg¯ “ÐìxHçé” ôèûçìèåß “v¼èóæ Íâèæ Ø¼Ü-
èûÜì¼é ðìßúìÝvâíçè×íÜì çìë è÷ôhíëë øìôì Óìíæ”• ÌÇûì “t¬« H ì‰ Üã èæÐì æéÜ çìë ÌþìèÔ¼â” ÈçÖìèó
øÂdèkíç Ììâëì Íô t¬ËH íÞ ôÐé æéÜæúæìë ¼aoìæ øìèE×¯ Ìæãèâç ðú èçèæ v¼È èûíóèÐæé äìâÞìæóãèðçì èöèæ
äéûíæë û¼Q?Üí†‰ Íôèóæ ôèûë âæ ðëË ôíëè×íÜæ¯ ûìÂìèÜ ôèû çþìë æìâÓìæ ¼@¬íH ao æéëû• èô¬Q;
‘internal evidence’ ûì ÌìÛÖQ?ëéË ¼ìáÖ çþìë Ìè¬t¬&? íô Ûé»ËÛìíû «*âìË ôíë¯
225
9¿9¿6 èÜèûíõì ß t‡üèçíûóæìë öãùÜû`óé
“ÐìxHçé” ôèûçìú èÜèûíõì ß t‡üèçë öãùøÁ Ä¤ôìë Ììí×_vöîæíûóæì ß t‡üèçíûóæì ¹âìùç äìúùì
ûóÜ ôíëí×/ ÛhíÜ öìßúì û¼Q? vÇíô ðÒìÁ Ìì¼ì Íô æìèúôìë ûìçÞì øìßúì vùí×¯ Í ôèûçìú stress
ûì âìæè¼ô ÷ìíøë ÓìëìèûûëËé ëíúí×¯ vö ÛìíÜìûì¼ì èóíúè×Ü• v¼ ÷íÜ vùí×¯ v¼ Ììë èØëíû æì• çìíô
Ììë ôÔæß øìßúì öìíû æì¯ ¼âú çìíô ¼íà èæíúí× øüèÇûéíë ûãô vÇíô¯ öãºo ÌÇûì öãíºoë «*¬t¬è; ç
çìë «*èçâìíô ¼@¬ûc ç vÛíÂ ùþèã §íú èóÜ¯ ÍâæÈ ¼û ÌQ?ÜéÞ æ Ìûóèâç vûóæì ß èûíáìÛ Í ôèûçìú Ôææ
ôëíÜ vâíÜ¯ èô¬Q; ôèûí«*èâíôë Ìlcç ã äéûæÐèkë• âüçÖh ë çâ¼ì vÛó ôíë æçhæ ôíë väíù ßÒìë
¼JéûæéûìçÞìß Í ôèûçìë Íô óãÜÛ Þ -¼@øó ÌÇûì «*ìè:¯ âíæìèûóëì Íë æìâ èóíúí×æ ‘Coping
Strategy’ ûì «*èçô—Ü Ìûòìë ¼íà ¼¤†Œìíâë vôîÐÜ¯ ÍÛìíûÈ Íôåì èûíÐ» Ìû¬òìíô èæú¬QËŸ ôëì
öìú/ ûÖèkäéûíæë ÙåæìûèÜíô èæú¬QËŸ ôëì öìíE× ÍÈ vûìÓÈ èû÷èÜç äéûæ«*çÖúíô èØèëíú Ììíæ ÌÇûì
Ûìë¼ìíâÖ èÇçh ôíë¯ ÈèçâïÜô ÌìíûùÈ Åøôìëé «*Ûìû èû¬t¬ì? ë ôíë_âíæìèûíóë ÍÈ ðíE× âïÜôÇì¯
“ÐìxHçé” ôèûçìú vóèÔ è«*úìë ÌQ?ÓìÞ æ Ìæìúìí¼ ôèûë Ìè¬t¬&? èûxHíô vÛíÂ ÷hëâìë ôíë èóíç øìëç¯
ðúíçì Íëôâ v¼ èô×ãåì ôíëß è×Ü¯ èô¬Q; ôèûë vûþí÷ ßÒìë «*è¹úì Ììûìë çþìíô âüçÖh ë vÇíô• âãâ»ï ìÞ ë
vÇíô• äéûæóãúìíë vøþîí× èóÜ• äìâÞìæ ôèû ðìÈíæ-ë Ûì»ìú “èô¬Q; ÓëÜ âëì õìíÜ vØë Ðé»”¯ ôèû Üã:
ÛìíÜìûì¼ìíô Ììûìë æçhæ ôíë øãæèæÞâìÞ Ë ôëíÜæ• v«*íâë Ìâëìûçéë ÌèÓûìè¼æéë Åí!íÐ ÌøÞË ôëíÜæ
«*Ðè¬t¬ë? õìèÜ• Ììíûíùë ¼ï¨ìèç¼ï¨ ûËÞæì ™Óã èóíÜæ æì• vöîæçìë ôéçÞæß èô×ã ôëíÜæ ôèû¼ãÜÛ ÌìÛìí¼
Èèàíç¯ ¼íûÞìøèë èæëìÐìë Ìaoôìë ëíauo âüç v«*âíô vóÔíÜæ âìÓãëéôèËôì ëCíø èçíÜ èçíÜ ¼è˜ç
ðíç¯ t‡üèçë ¼íà èøøéèÜôìë çhÜæì çìÈ ¼ìÇÞô ôìëË t‡üèç ÍÔìíæ Catalyst ûì ÌæãÙåíôë ôìä
ôíëí×¯ ôèûë ûÜóü: ÌìKíÙì»Ëì• Ììèâ ôÔæß ÍÈ v«*â ß ÍÈ è«*úìíô ÛhíÜ öìû æì• ÌûÐÖÈ çþìë t¬ëH è÷ç
¼ûÞìKô Åyéûíæë «*úìí¼ë ¼¤ûìó Ììíæ_
t‡üèçèøøéèÜôì çìÈ øãèJç ôíë
Ììâìë ëíauo âüç âìÓãëéë ôËì ½
v¼ ÛhíÜ ÛhÜôã • vôìèå âˆHQí? ë
Ììèâ ÛhèÜû æì• Ììèâ ôÛh ÛhèÜû æì
v«*íâë ôèûçìë ÍÈ ÅE÷ìëË ¼èçÖÈ óãÜÛ Þ Íû¤ ¼ã`óë¯ ÐìxHçé v«*íâë è÷ëQ?æé çìÈ ôèûçìèåë æìâôëËß
öÇìÇÞ¯
9¿9¿7 Åø¼¤ðìë
Ììæã»èàô Ììëß óã-Íôèå ôÇì t‡ëËéú¯ “ÐìxHçé”íç æçhæ v«*íâë ÌìÛì¼ Ììí× âíæ ðú¯ øïûÞ
v«*âíô v¼È ðúíçì t‡üèçë Ìæã»íà èØèëíú Ííæí×¯ ÌæÖèóíô ÍÔìíæ ûì¬t¬û? äùÁ Üã:íëÔì ðíú vùí×•
Í ¼ãçéûu Ìèçûì¬t¬û? t¬«
H ä
‰ ùÁ ÌìèûÛ—ç
Þ ðíúí×¯ Í vöæ «*ìú ¾ûÃû øóìûÜéë Ûìû¼è@‡Üíæë âíçì_èûíE×íóë
øëß t¬«H è‰ âÜíæë ûìçÞì ë÷æì çìíô ûì¬t¬û? äùíç vóÔíç øìßúì ¼çÖëCíø¯ öèóß v¼ è×Ü ×ìúìë âíçì âìúìë
âíçì Ìè¬t¬í? & æú Ìæè¬t¬í? &ß «*ôå¯ Ííô âæ¬t¬í? &ë Ûì»ìú ûÜíç øìèë ‘Projection’_è÷Q?ìëÈ
ûèð¥íáøË¯ ¾ûÃû øóìûÜéíç Ììí× “Ììäã ëäæé ðìâ Ûìíù vøìðìúÜãÝþ vøÔÜþã èøúìâãÔ÷`óì”¯ Ììë ûàä
ôèû ûÜí×æ_
226
¼èaoÜ†‰ èØíëí× ¼íùîëíû ½
ÌÓëì Ììûìë õìíô ¼ãÓì¼¤íôíç/
âóâãôèh Üç çìëÈ vóðí¼îëíÛ
Ìæìâì ôh¼âã Ìäìæìú ßíÒ vâíç¯
Ûëì æóé çìë Ììíûíùë «*èçèæèÓ
ÌûìÓ ¼ìùíë ÅÓìß ÌùìÓ vÇíô/
ÌâÜ ÌìôìíÐ âãôèh ëç çìë ´èó
èóûÖ èÐèÐíë çìëÈ vt¬óH ÌèÛí»íô¯
û¬t¬ç
; ÍÈ èØíë Ìì¼ì èØíë øìßúì è÷ëèûóìú ß è÷ë æì øìßúìëÈ «*çéôé ûúæ_v¼È «*çéíôë è¼þè§íç øì
vëíÔÈ “ÐìxHçé”ë Ìûòìæ¯
9¿10¿1 Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçì ½ Èèçðì¼

Ìèâú ÷¹ûçÞé ëûé\Å+ë öãíùë Íôäæ «*Óìæ ôèû¯ ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçìú èû»ú ß Ììèàíô èçèæ
æçhæ ¼@¬ìc ûæìë ÌìôìÐíô âãk ôíë èóíúí×æ¯ ÍÈ ôèû è×íÜæ ÐìèQ? ß âìæûçìë t¬ø H íá Íô âðìæ vöìºoì/
ÍôÈ ¼íà èçèæ ÔÖìèçâìæ èûxHèûóÖìÜíúë ÌÓÖìøô ß ¼ãøè„ç¯ Å+ë äéûæ Ììíâèëôìú ôìåìíæì ÍÈ
âìæã»èå öÇìÇÞ ÌíÇÞÈ ÌìQ?äìÞ èçô¯ ëûé\æìíÇë ÙèæV ¼¤t¬íŒ û «*Çâ äéûíæ èçèæ Íí¼è×íÜæ¯ âðìKì ùìèa
çþìë äéûíæ èPçéú «*Ûìû¯ ôèûë øïûø Þ ëã »g è×íÜæ øìûæìë äèâóìë¯ çþìë èøçì èPíäÐ÷\ ÷¹ûçÞé è×íÜæ
vùîëéøãíëë ëìäìë ÌÓéíæ ÅE÷øóò ëìäôâÞ÷ìëé¯ âìíúë æìâ Ìèæè`óçì¯ ôèûë äˆŠ x*éëìâøãíë 10 Íè«*Ü•
1901 èÔušìíj¯ Ìèâú ÷¹ûçÞé æûéæ ûúí¼ ÐìèQ?èæíôçíæ èùíúè×íÜæ È¤íëèä Ûì»ì ß ¼ìèðíçÖë ÌÓÖìøô
èðí¼íû¯ 1926-Í èçèæ ðíÜæ ëûé\æìíÇë ¼ìèðçÖ-¼è÷û¯ øíëë û×ë èçèæ võæâìíôÞë vâíú è¹íšæ
è¼ùìõÞ-íô èûíú ôíëæ ÐìèQ?èæíôçíæ• ôèûIëg çþìë æçhæ æìâôëË ôíëæ ¾ðâQ?é¯
9¿10¿2 ôèûë ¼¤èá: äéûæé ß ë÷æìÓìëì
Ûìëçéú óÐÞæ• ¼ìèðçÖ• ß çhÜæìâïÜô ÓâÞçí+U ùÛéë Úìæ çþìô È¤ÜÖìíw v«*ëË ôíë ÌÓÖìøôëCíø¯
ÌRíØìõÞ-Í è×íÜæ• øíë Ììíâèëôì ðÜ çþìë ôâÞíár¯ è«*Aåæ• ÈíúÜ• èâè÷ùìæ• ôÜè@¬úH ì• èæÅÈúôÞ• ûšæ
«*Ûè· ç äùÁèûÔÖìç èûxHèûóÖìÜíúë èçèæ ÌÓÖìøæì ôíëæ¯ ôÖìèëèûúìæ PéøøãíJ èçèæ èùíúè×íÜæ ëì,%ø ³ íã J
Ûìëç¼¤t¬›èü çë væçìëCíø/ âìæûèðÊç»é ÌìÜìûìåÞ v¼ìúìÈåäìë-Íë «*èç ÛìíÜìûì¼ì çþìíô èæíú èùíúè×Ü
èæëáûüí+ë vóÐ ÌìèØ‹ôìú• ÜÖì@¬ìH íëæ æìâô òìíæ¯ Íô èæëQ?ë qìâÖâìæ ß âææÐéÜ äéûíæë Øþìíô ôèû
ë÷æì ôíëè×íÜæ çþìë ôèûçìûèÜ_“øìëìøìë” ‘1360’• “øìÜìûóÜ” ‘1362’• “Ùíë vØëìë èóæ” ‘1368’
ÈçÖìèó ôìûÖ†Œíp Ìíæô Ì¼ìÓìëË ôèûçì èçèæ ûì¤Üì ôèûçìë øìÒôíô Åøðìë èóíúí×æ¯ “ÜìÜ âæ¼ì”•
“ßðìíúì”• “ßôYìíðìâì” “ôÜè@¬úH ì ÈÅèæÛìè¼Þèå”• “¼ìQ?ì ûìûÞìëì”• “1604 úãèæÛÞìè¼Þèå õ‹ìÈÛ”• “è÷ëèóæ”• “èøþøí§”•
“ûüè,%”_“øìëìøìë” “÷ìÜÞ¼ æóéë Óìíë”• “vû-v,%åÞ vëìíõ”• “É,% èëÛìë”• “ëìèr”• “Èèçðì¼”_‘“øìÜìûóÜ”’/ “¼ìQ?ì
âìèëúì Péíø”• “ëûé\æìíÇë «*èç”/ “ÌìQ?äìÞ èçô” _‘“Ùíë vØëìë èóæ”’ ÈçÖìèó ôèûçìûèÜíç øìèE× Íô
èûxHøèÇô ß ûàÛ—èâë v«*èâô è«*ú ôèûíô¯ äéûíæë vùìÓïèÜÜí†‰ ôèû ¼t¬éŸ ô è«*ú ÐìèQ?èæíôçíæ èæíäë
ûìè§ “ëìt¬›ì”ú èØíë Ììí¼æ¯ v¼Ôìíæ 1986 ¼ìíÜ çþìë âüçÖh ¯
227
9¿10¿3 ôèûë vâîèÜô óüè,%Ûèà
Ìèâú ÷¹ûçÞé ûãºío óû û¼ã-ë “ôèûçì” øèrôìú èÜÔíçæ¯ ûãºío óû öÔæ çþìë ¹ìèQ?ôìëé ôèûçì-¼¤ôÜæ
“ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçì” «*ôìÐ ôëíÜæ ôìûÖìíâìóé øìÒô èûÔÖìç “¼àèç”• “è÷ëèóæ”• “ßôYìíðìâì” «*Ûè· ç
ôèûçìë t¬ìH ó vøíú èûèt‡ç ðíÜæ¯ ¼ãÓé\æìÇ ó+• äéûæìæ`ó óìÐ• ûãºío óû û¼ã• èûÃh vó-ë øìÐøìèÐ ÍÔìíæ
Íâæ Íôäæ ôèûíô øìßúì vùÜ_ûì¤Üì ôèûçìë v¼î`óöÞ ëûé\æìíÇë øë æçhæ ôíë ûãÄíç vùíÜ öþìíô
ÌûÐÖ ûãÄíç ðíû¯ Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçì èæíú «*Çâ èóùdóÐÞæé ÌìíÜì÷æì ôèûíóë ûaão ß ôèûçìë äTèë
ûãºío óû û¼ãÈ ôíëè×íÜæ¯ çþìë èûÔÖìç “ôìíÜë øãçÜ h ” †Œíp ¼¤ôèÜç ““Ìèâú ÷¹ûçÞéë øìÜì-ûóÜ”” «*Ûè· ç
èæûao «*ì¼èàôÛìíû ÌûÐÖÈ øìÒíöìùÖ¯
ûãºío óû û¼ã “øìÜìûóÜ” ôìíûÖ ôèûçìë “æïçæçë Óëæ” Üá ôíëè×íÜæ Íû¤ ÍÔìíæ èçèæ èûíÐ»Ûìíû
Èèçðì¼ ôèûçìèåë ÅíGXÔ ôíëè×íÜæ¯ ÍÈ ôèûçìèå çþìë ™Óã ÅÁô·,% âíæ ðúèæ• ÍÔìíæ èçèæ vøíúí×æ
“Ììíâèëôìæ ôèûçìë èût‡ú” ÍôìèÓô ÌíÇÞ¯ çþìë âQ?ûÖ Ììæãø ã èï ûÞô Åºüç
o ôëè×_““Ììíâèëôìë Íôèå †Œìâ
ôé ôíë Ððíë ëCøìQ?èëç ð”íÜì• óã”øüVìë âíÓÖ çìëÈ Èèçðì¼¯ ×í`ó vÜÔì• èô¬Q; ùíóÖë âíçì ø§ì öìú¯
™Óã èû»úåìÈ âìèôÞæ æú• ë÷æìë ëéèçåìß vôìíæì âìèôÞæ ôèûë Ìæãëø C _vôìÇìß vôìÇìß ëûìåÞ Ø‹šíô âíæ
øí§¯ ôèûçìë âíÓÖ vö Ùåæìåì ÙåíÜì çìë äæÖ vôìíæì ÌèÛíöìù ûì Ììíáø væÈ• vÜÔô Íôèåß âQ?ûÖ
ôíëæ èæ• ™Óã Íôèå øèëE×ˆ‰ èûûëË èóíú vùí×æ¯ èÒô ÍÈ äìíçë ôèûçì Ìèâú ÷¹ûçÞé Ììíù Ììë
vÜíÔæèæ• ûì¤ÜìÛì»ìú Ììë vôÅ èÜíÔí×æ ûíÜß Ììâìë âíæ ø§í× æì¯ ÍÈ Óëæèå çþìë øëûçÞé ë÷æìë
âíÓÖ öèó èØíë Ìì¼íç Çìíô• çìðíÜ Ììâëì ûÜíç øìëíûì vö ûì¤Üì ôèûçìë äæÖ æçhæ Íôèå «*íóÐ
èçèæ äú ôëíÜæ¯””
9¿10¿4 Èèçðì¼ ½ ÌìÓãèæôçì
“Èèçðì¼”-Íë âíçì ôèûçì ø§íÜ Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçìë vôìæ Ûìíû ß Ììèàíô ÌìÓãèæô ¼ðíäÈ
vûìÄì öìú¯ 1942 èÔušìíj «*ôìèÐç çþìë “Modern Tendencies in English Literature” ûÈèåíç t¬úH ¤
ÍÈ öãíùë øãíëìÓì ôèû ÌìÓãèæô ôèûçìë IËìûèÜ èæíú ðìóÞÖ ÌìíÜì÷æì ôíëí×æ¯ Èíúå¼• ÍèÜúå• vtøwìë•
Ìíõæ• ÜãÖÈ¼ «*Ûè· ç ôèûíóë ÌìíÜì÷æì èçèæ ôíëí×æ Íû¤ öãºÅ+ë È¤íëèä ôèûçìë t¬ëH ø C èæËÞíú
ÍÛìíûÈ Íèùíúí×æ¯ çþìë âíç «*ôç · ôèûçìú Çìôíû äéûíæë ùèç Íû¤ âíæë ÓâÞ¯ ôèûçìë èÛçë èóíú
ÌèÛÚçìë ùÛéëçë ÅíˆŠì÷æ ðíú Çìíô¯ ÍÔìíæ âìæãí»ë èûíûô Åøòìèøç Íû¤ ëíúí× âìæûçìèûÓ[¤¼é
Ðèkâ¼ïíðë «*èç «*èçûìó¯ Í øóÖ æú• Í Ììøìç ÌÛÖìè¼ô ÜìèÜíçÖë èûëgíºo¯ ûçÞâìæ ¼âíú ¼âìíäë
âìæè¼ô ¼ãèòèç èû÷èÜç ðíúí× Íû¤ ÌìÓãèæô ôèûëì ßÈ¼û Ì¼¤ùèçíô «*ôìÐ ôíë vóèÔíúí×æ ß
çìíóë ¼âìÓìíæë Åøìú èæíóÞÐ ôíëí×æ¯ ûÜì ûìTÜÖ “Èèçðì¼” ôèûçìú âìæãí»ë äéûíæë ¼¤ôåíô
¼âíúëÈ øèëí«*èáíç ÌìÛìè¼ç ôëì ðíúí×¯ †Œìâ vÛíÂ æùë ùí§ ÅÒí×• âìæãí»ë vÜìÛ ôìëÔìæì Ùíëë
¹â«*¼ìíë ÅóÖç âãèÒ çhÜí× Íâæ ¼û ×èû Ììâëì øìèE×_
“óãíåì â¬t¬? ôhôíh ëë vÙÅ vÙÅ õìôì vùíå¯ väÜ Íë âçæ ûì§é Çìíô ôìëÔìæì-«*Ûh èt‡Ç• v,%íå-õÜìë
ôhíûë-vx*V• ôìëÔìæì æìæìÔìíæ• ôÇì ûÜíç ÌæÖ óüè,%Ýv÷ìíÔ vÙìíëÝåìô-âìÇì• Ììèøí¼ë öâ• †Œìíâë
èô×ãíç væÈ• èÐôìíùìíç ùìè§ÝèæíäÈ ðþìèôíú öìú• èô×ãèóæ vÇíô ÙæÝÙæ å³ìíô ÛíëÝôé-¼û èäèæ¼ ¼û
øìÒìú vôìÇìú¯”
228
ÌçÍû “Èèçðì¼ ôèûçìë ÍÈ¼û øÂdèk ÌûÐÖÈ «*ì¼èàô¯ “Poetry today, is actively engaged
in giving values to the gift of civilisation. It is also exposing the unrealities of “progress”
which thrives on the destruction of the human spirit”_(‘Modern Tendencies in English
Literature’)_ Ìèâú ÷¹ûçÞéë ÍÈ Åèk âïÜÖûìæ Íû¤ çþìë ôèûçìë äéûæóÐÞæíô ¼¤èá: èæùïÆ ûìíôÖ
ûÜí×¯ ôèûçì ¹âìùç Åºoìë ôëí× ¼ÛÖçìë óìíæë âïÜÖ• «*ùèçë Ìûì¬t¬û? çì «*ôåì ôëí× ôìëË «*ùèç
Ìíæô ¼âíúÈ âìæãí»ë ÌìKìë ¼«*ìË Ììæ`óíô æ,% ôíë èóíE×¯ “Èèçðì¼” ôèûçìë Åø¼¤ðìíë ÍÈ
äéûæ¼¤ôíåë ¼¤ûìó Ììí×_
Ôûë Ííæí× ôìÜ æçhæ «*ôì„ ûþìÓ ðíû
ÍÈ èóíô• è¼è¼-ÌìÈè¼¼ óãíåì æóé vûþíÓ¯ óïíë vôìæ
äìúùìú çíû
Èå ûþìÓì ûT †Œìâ Íôr Ððíë vùþíÇ• vôìíæìâíç
Çìôíû ûTíÜìô¯ ÍÈ †Œìâ
çìðíÜ ÅíÒ öìíû¯¯
Üá ôèë ö¬Q¼Ÿ ÛÖçìë Å(ìíæ †Œìâ«*ôè· çë Ìû¼ìæ Ùíåí× Íåì ™Óã åâì¼ ðìèõÞë âíçì vëìâìè`åô
NøæÖìè¼íôëìÈ èû»úû¬t¬; ôíëæèæ• Ìèâú ÷¹ûçÞéë âíçì ôèûëìß ôíëí×æ¯
9¿10¿5 Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçìú èûÚìíæë Û—èâôì
“Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçìë Ììë Íôèå ¾ûèÐ,%Ö èçèæ ûT èû»â ¼ãëíô Íô ¼¤ùèçíç ûìÓìë v÷,%ì ôíëæ¯
¼ìèðçÖ Ìôìíóèâ «*ôìÐç ‘Amiya Chakrabarty’ æìâô âíæì†ŒìíØë vÜèÔôì ¼ãèâçì ÷¹ûçÞé öÇìÇÞÈ
ûíÜí×æ ‘Amiya has never denied the significance of Science and its positive values in the
modern times’_ôèû Ìèâú ÷¹ûçÞé ÌìÓãèæô ôìíÜ èûÚìíæë Iëg& ß çìë ÈèçâïÜô Û—èâôìíô t¬éH ô·èç
èóíúí×æ¯ èçèæ èæíäÈ ûíÜí×æ• âìæã»È «*ìËéíóë âíÓÖ Íôâìr ö¬QŸ ûìæìíç èÐíÔí×• ØíÜ v¼ ö¬QíŸ ô «*ìú
Íôëôâ vóûçìë Ìì¼íæ ûè¼íúí× ûÜì öìú¯ ÍäæÖ Ììäíôë ôèûçìú æû æû ¾ûÚìèæô ö¬Qø Ÿ ìèç ôèûíóë
ôìí× «*Ðè¬t¬? øìíE×_ôèûçìë èû»ú ðíú ÅíÒí×¯ Ììâëì øìèE× öí¬QëŸ Åøë vÜÔì æçhæ ôèûçì¯ èûÔÖìç
ÅóìðëË èšíØæ vtøwìë-Íë vÜÔì “The North Express”¯ ûàéú ôèûë ôèûçìíçß öí¬QëŸ è÷rôGF
«*ì¼èàô ðíú ÅíÒí× “Èèçðì¼” ôèûçìú_
è÷èæ-óìèæ vÇíô
óã-÷ìâí÷ è÷èæ èæíú ôèØ Ôìú• vëìùì öãûì• vë¬t¬ë? ìþ ú
vóúìÜ-ôìùä ðÜíó• vøíëíôë ûT óìù• võíô
ßíÒ è¼íâ`å ‘æì v¼ìèõúìâ’ ôìëÔìæì ¼ìÈíëæ väìíë
ôþìèøíú ÅøçÖôì_†Œìíâë «*Óìæ èæÛÞë Ñ ØÖì=èë/ vÙìíë
Òì„ì óãøíã ë è÷Ü•
ôìëÔìæìë ÍÈ ûèËÞç è÷r ÍÔìíæ ôèûçìë vâìíäÈô-Í Íôåì äìúùì ôíë èæíúí×¯
229
9¿10¿6 Ûìû ß Ììèàíôë æçhæ&
Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçìë Ûìû ß Ììèàô óã-Íô ôÇìú ûãºío óû û¼ã ¼ã`óëÛìíû ûãèÄíú èóíúí×æ çþìë
“ôìíÜë øãçÜ h ” †Œíp¯ ““ÍÈ ¼ðä• Ìèç ¼ðä ûìôÖE×åìë èûëgíºoÈ ÌìÓãèæô ôèûë ÅíóÖìíù¯¿¿¿ÌôìëË
ûìôÖÛìë Ììë væÈ• èæíäíô Ìèç¹â ôíë øìèëøìèxHô Þ äùÁíô vóÔûìë v÷,%ì Ììä ¼ãtø,%¯ ×í`ó çëÜçìë
v÷íú óüÆçìÈ vûèÐ• èâè,% åh¤åì¤-Íë ûóíÜ ùïÆ Ó[èæ ß «*èçÓ[èæë èóíô vÄþìô øí§í×¯¿¿¿ÍÈ ÜáËIèÜ ¼ûÈ
Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçìú ûçÞâìæ» èô×ãåì ÷§ì âìrìíçÈ ûçÞâìæ¯ ôÜìíôîÐíÜë èóô vÇíô çþìë ôìûÖ
óã¥¼ìðè¼ô¯”” ‘“Ìèâú ÷¹ûçÞé ½ Ô¼§ì”’¯ û¬t¬ç ; ëûé\-Ìæãôìëé ôèûíóë Ìèç çëÜ vëìâìè`åôçìë èûëgíºo
Ìèâú ÷¹ûçÞéë âíçì ôèûëì ûì¤Üì ôèûçìú èûí°ìð ôíë èæíú ÍíÜæ ôèûçìë æçhæ ¼ãë¯
“Èèçðì¼” ôèûçìú ôèûçìë ÍÈ æçhæ Ûì»ì ß Ììèàô vóÔè×¯ ôèûçìë Ûì»ì ðíú ÅÒÜ âãíÔë Ûì»ì
ß ùíóÖë Ûì»ìë ôì×ìôìè×/ èæ@¬ô ‰ . ðìóÖÞ ÅE÷ìëíË ùóÖøíóÖë èûÛìäæ «*ìú Ùãí÷ vöíç û¼íÜì¯ Èèçðì¼
ôèûçìë ™ëgåì ø§íÜÈ øìÒô ûÖìøìëåì ûãÄíç øìëíûæ_
væûãëÂì ÐìåÞøëì Íôèå âìæã» Íí¼è×íÜì
ÕìÜã âìèå â¬t¬? ùì× vøèëíú• æóéë Óìë èóíú
vÙì§ì ÷í§/
ÌçÖQ? ¼ëÜ èæëìÛëË Åèk• Íë çìø èÛçíë ëíúí×¯
“Èèçðì¼” ôèûçìèåë Ììë Íôèå ¾ûèÐ,%Ö †Œìâäéûíæë v¼î`óöÞ ÍÔìíæ æšìÜèäúì ûì t‡üèçíâóãëçì
Ìì¹ìQ?¯
ôé âíæ ÜìùíÜì çìë• èØíë èùíú
èæäÞæ ÷§ìÈíú ÍíÜì Ììíëì óã-äæìë ¼íà• ûí¼
ùì×çíÜ ÔìèæôáË èçæäæ ‘t¬éŸ Ììë ùþìíúë Ôãí§ì ðíû’
ÇèÜ ÔãíÜ ëgèå ¼ûèä vÔíÜì•
¿¿¿ ¿¿¿ ¿¿¿
ÒhôÒìô èóíæ èóíæ ôìÒ ôìåì• ûìè§ vçìÜì ÛìíÜìíûí¼è×íÜì
ßëì ÍÈ äìúùì¯
¼ãçëì¤ Í ôèûçìú ™Óã †ŒìâÓ[¤í¼ë Èèçðì¼È væÈ• †Œìâø+íæë Èèçðì¼ß Ììí×¯ ôèûë ôìí× óãíåìÈ äëgèë¯
ßÈ¼û øìrøìré äéûæöìøæ ôíë ÷íÜ vùí×• è¼íâèå³íç ¼âìèÓØÜíô çìíóë æìâ vÜÔì Ììí×¯ v¼ æìâß
äíÜë vëÔìú âãí× öìßúìë øíÇ¯ vóìôìæøÐëì ÅíÒí×• æçhæ âìæãí»ëì Íí¼í×• ôìÒíû§ìèÜë Ììæìíùìæìë
ûÖ¬t¬? Ðj_ÍÈ ¼û èæíú ëè÷ç èæøãË Ììûð¯ ÍÈ Ììûð Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçìë ¼@øó¯
ôèûçìë èPçéú Ì¤íÐ ÌìQ?äìÞ èçôçìë ¼¤tøíÐÞ vÜíùí×¯ «*Çâ Ì¤íÐë væÛìõì• ôÖìèëèûúìæ «*Ûè· ç
ÅèGXÔíæë øë Íûìë vøÜìâ vøìÜ• ÈçìèÜúìæ• Åí¹æ• ûè^åíâìë• èÐôìíùì ÈçÖìèó ÅèGXÔæ¯ øìèE× è¼è¼ ß
ÌìÈèë¼ óãèå òìææóéë æìâ¯ ÌìÓãèæô ôèû è×ˆ‰âÜ ï • ûèðèûÞíxH qâËôìëé• èûxHæìùèëô Íû¤ “Èèçðì¼”-ôèûçìú
vÛîíùìèÜô è÷rôGF ÍÈ ÌìQ?äìÞ èçôçìíçÈ Íí¼ vÇíâí×¯
230
¼ìÓìëË âìæãí»ë äéûíæë ¼ãÔóã¥Ô ðìè¼Ìx*ëg ×èûß ôèû óã-Íôèå vëÔìú çhíÜ Óíëí×æ¯ “vâëgæ-ëíÂë
äìâì Ñ vö vâíúèå öìú• âãíÔ ¼ãÔ væÈ” ÌÇûì øìèE× Ììæì ûíÜ óÐû×íëë Íôèå «*ìËûQ? vâíúë ôÇì¯ çìë
âìçìâðé ÐöÖìÐìúé
“Ììæì•
Ùè§íç èóíúí×ì óâÀ”” Ùè§åì Ìì¼íÜ âüç• ÛhíÜí× ¼âú• æìæì
ÓãôÓãô vøèëíú Ììäíô• âíÓÖ âíÓÖ çûã ÷íÜ¯”
¼âú ÷íÜ öìíE×• äéûæ Øhèëíú öìíE× ÷ÜèE÷írë âíçì ×èû °gç ûóèÜíú öìíE×• øüèÇûéë Ì¼ãÔé
âìæãí»ëì vóÐðìëì èæûÞì¼íæ Èç¬t¬ç? ×è§íú ø§í×• †Œìâ ÅíÒ öìíE×• Èíå ûþìÓì Ððë ùí§ ÅÒí× v¼ ¼û
äìúùìú_âìæãí»ë ÍÈ¼û Èèçðì¼È ÌìíÜì÷Ö ôèûçìú èûûüç¯
“Èèçðì¼” ôèûçìë ×`ó• Åøâì ÈçÖìèó Ììèàíôë èóíôß æäë vóßúì «*íúìäæ¯ Í ¼@¬íH ao óìèâ ôÇì
ûíÜí×æ ûãºío óû û¼ã_““ôÜìíôîÐíÜë èóíô èçèæ Ìíæôóïë Ì†Œ¼ë/ v¼èóíô øíÇë ¼aoìæ èçèæ vøíúí×æ
ÌìÓãèæô È¤íëä ôèûíóë ôìûÖ vÇíô• ¼âôìÜéæ ûìÂìÜé ôèûëìß ðúíçì èô×ã ¼ìðìöÖ ôíëí×æ¯ ÛìÂì
øúìëÈ çþìë ¼ûí÷íú è«*ú• øíóÖë ¼íà ùíóÖë èâx*Ë ôíë èçèæ Ììæ`ó øìæ/ öÔæ èçèæ ùíóÖ ôèûçì
vÜíÔæ• v¼ ùóÖ øíóÖë Ó[èæíô óÔÜ ôëíç ¼í÷,% ðú¯”” ‘Ìèâú ÷¹ûçÞé/ Ô¼§ì”/ “ôìíÜë øãçÜ h ”’¯
9¿10¿7 Èèçðì¼ ½ ×`óèûæÖì¼
“Èèçðì¼” ôèûçìë ×`ó Üá ôëíÜ vóÔì öìú Ìáëûü+ ûì èâx*ôÜìûüí+ ôèûçìèå vÜÔì• ÅE÷ìëË «*ìú
vöæ ùíóÖë èóíô öìíE×¯ èâíÜë ûÖûðìë Ììí× èô¬Q; çì Ôãû Casual ûì Ìæìúì¼ ÍÜìíæì Ûèàíç_
+ 10 vøìÜ ‘ÈçìèÜúìíæëÝ¼¤ÔÖì øþì÷’ ÛìÂì È¤íëèäíç
8 + 6 + 6 çôÞ ôíëÝÍôÞr èçæäíæ•ÝßëìÈ ÍÔìíæÝvûÐé ¼¤ÔÖìú
6+6 Åí¹íæë óãûÁÞ ¼íëÝöãíºoë ÌìíùÈÝè¼íÓ ûÜèåíâìíë•
+ 6 çìëøë Ùãíë-ÙãíëÝÍíÜì ¼ìçäæ¯
âìrì èûæÖì¼ Ìáëûüí+ë ÕíÂ ÌÇÞìÁ t¬ëH ìQ? Ìáë• Íô âìrì• ð¼Q? Ìáë öãkìáíëë Ììx*íú ÇìôíÜ•
Íô âìrì• èûè×íú èÜÔíÜ óãâìrì¯ èô¬Q; “Íôr” èçæâìrì æì ðíú âìrìûü+ ôÜìûüí+ë èæíúí× ÷ìëâìrì
ðíúí×• èûèxX,% ÅE÷ìëË¯ ÍÛìíûÈ ×`ó ðíú ÅíÒí× Vers libre ûì âãk ×`ó¯ ×`ó èæíú ÍÈ øëéáìèæëéáìèå
ÌìÓãèæô ôèûçìë èûíÐ» ¾ûèÐ,%Ö¯ “Èèçðì¼” ôèûçìú èâÜ Ììí×• çíû èâíÜë ûÖìøìíë Óìëìûìèðôçì væÈ•
Ìíæô ¼âú èâÜ Çìôí× æì¯ Ìì¼íÜ èâÜ vóßúìë äæÖ ûì§èç v÷,%ìíô ûäÞæ ôëì ðíúí×¯ øïûûÞ çÞé
vëìâìè`åô ôèûçìú ÍÈ ûÖìøìëåì Ìíæô ¼âú ôèûçìíô ùíóÖë ôìí× èæíú vùí×¯ ôèûçìë 1 Ì¤íÐ
“û”í¼”ÝÙ”í»• øì§ìÝÔì§ìÝ• çéëÝôìÒíû§ìèÜë_ÍÈ¼û èâÜ Ììí×¯ èâÜ ¼û¼âíúÈ vö øëøë çì æú¯
ôèûçìë 2 Ì¤íÐ vÇíôÝvõíô• väìíëÝvÙìíë• öìíûÝøìíû• vùíåÝv,%íå ÈçÖìèó èâÜ Ììí×¯ èô¬Q; Íô Óëíæë
Ó[èæùç âüóç ã ìÈ Í¼û èâÜíô Ììx*ú ôíë Ììí×¯ èâÜ vö Ììí× vöæ vûìÄìÈ öìú æì¯ ÌÇÞìÁ ùóÖ øíóÖë
èûÛìäæåì «*ìú vöæ èâíåÈ öìíE×¯ Ûì¼Þ èÜûdëd ¼@¬íH ao ûÜì ðíúí×_ “This last can be defined as verse
in which neither syllable nor metrical rules obtain, and only rhythm matters. Though rhythm
may persist...” (‘Prinecton Encyclopedia of Poetry and Poetics’) _ÍÈ ×í`óë ùìèËèçô èæúâ
Ìáë ùËæì ÈçÖìèóë v÷íú èëóâ ûì çìÜÈ vûèÐ Iëg&øïË¯Þ öèóß èâÜ Çìôíç øìíë¯ çì “Èèçðì¼” ôèûçìë
×í`ó Í äìçéú ×ìø ëíúí× vûìÄì öìú¯
231
Ìèâú ÷¹ûçÞéë Åøíë è÷rôGFûìóé øìÅw ß ÍèÜúå• teì¤ èëóíâë ôèû ðøèôA• âìèôÞæ ôèû ëûìåÞ Ø‹š
ÈçÖìèóë «*Ûìû ëíúí×¯
9¿12¿1 ûãºío óû û¼ãë ôèûçì ½ vÐí»ë ëìèr

ûãºío óû û¼ãë-ë ““vÐí»ë ëìèr”” ôèûçìèåíô ûì¤Üì ôèûçìú Í øöÞQ? öç èÜèëô ûì ùéèçôèûçì vÜÔì
ðíúí× çìë âíÓÖ vx*V ùéèçôèûçì¼âïíðë Íôèå ûíÜ è÷èÿç ôëì öìú¯ Í ôèûçì Íô ¾óûí«*èëç âìúìûé
âãðíï çÞë óìæ/ ´óúìíûíùë ÅE×Uè¼ç ÏÓ[Þöìrì• ¼üäíæë Ììæí`ó çèë Ûìè¼íú v¼î`óíöÞë Åøô—íÜ vøþî×ìíæìë
v÷,%ì¯ Ûì»ìë vëÐââ¼üË ¼ìûÜéÜçì ¼ûèô×ã èâíÜ èâíÐ øìÒôâíæ äìèùíú vçìíÜ Íôèå ¼èçÖôìíëë ÛìíÜì
ôèûçì ø§ìë Ììæ`ó¯ “vÐí»ë ëìèr”-vô øèëøïËÛ Þ ìíû ÅøíÛìù ôëíç vùíÜ ùéèçôèûçìë èÐGFç+Uíô
äìæíç ðíû¯ èô¬Q; çìëß Ììíù ôèûë äéûæ ß ôìûÖäéûæ ¼@¬íH ao Ììâëì Íôèå óãèå ôÇì ûíÜ èæèE×¯
9¿12¿2 ôèûäéûæé ß ôìûÖÊûèÐ,%Ö
ûãºío óû û¼ã öÇìÇÞÈ æûÖÛìëíçë ¼ìèðçÖt¬,Œ %ìíóë Íôäæ¯ ÔÖìèçâìæ ôèû ß ÌÓÖìøô ÌíÜìôëJæ
óìÐI: ¼ìèðçÖ Ìôìíóèâ «*ôìèÐç “Buddhadeva Bose” æìâô t¬GH ìF úçæ ûÈèåíç öÇìÇÞÈ ûíÜí×æ_
“Buddhadeva built up his own reputation during his life-time. He did not have to wait
for it like Jivanananda Das, for whose reputation (along with that of some other eminent
fellow-writers of his generation) to Buddhadeva strove equally. This reputation has not
suffered after his death. On the contrary, he is honoured today, among the practising writers
and uninitiated readers alike. The select literary circle he tried to create is growing and
gradually coming to dominate the scene. In this sense he is one among the makers of literature
who have come to stay not only in our history of literature but also in our literary history.”
ûãºío óû û¼ã çþìë äéûæôìíÜÈ vÜÔô èðí¼íû ÔÖìèç ÌäÞæ ôíëè×íÜæ¯ äéûæìæ`ó óìÐ vÇíô ™ëg ôíë
¼âôìÜéæ Ììëß Ìíæô ôèûíÜÔíôë «*Çâ èóùóÐÞæé ÌìíÜì÷æì èçèæÈ ôíëè×íÜæ• ÛìûíÜ Ìûìô Üìíù¯
ÔÖìèç çþìë âüçÖh ë øëß ôíâ öìúèæ¯ ûì¤Üì¼ìèðíçÖë vÜÔô ß øìÒôíóë ôìí× Ììäß èçèæ ¼âìóüç¯ vö
¼ìèðçÖ-¼@eóìú èçèæ ¾çèë ôíëè×íÜæ• vö ¼ìèðçÖëgè÷ë èçèæ èæâÞìçì• Ììä v¼È øë@øëì ß ëgè÷È ûì¤Üì
¼ìèðíçÖ «*ìÓìæÖ èû¬t¬ì? ë ôíëí×_Í ôÇì ûÜì öìú¯
ûãºío óû û¼ãë äˆŠ 30 æíÛ@¬ëH • 1908¯ èçèæ vâÓìûé ×ìr• Õìôì èûxHèûóÖìÜú vÇíô È¤íëèäíç Íâ¿Í¿•
«*Ç* â vx*èËíç «*Çâ ðæ¯ øëûçÞéôìíÜ èçèæ ôÜôìçìú È¤íëèä Ûì»ì ß ¼ìèðíçÖë ÌÓÖìøô• øèëËç ûúí¼
öìóûøãë èûxHèûóÖìÜíú çhÜæìâïÜô Ûì»ì ß ¼ìèðíçÖë «*Óìæ ÌÓÖìøô ß vô\éú ûÖèk&• Ììíâèëôìë
èûxHèûóÖìÜíúß öìæ¯ ÍÈ ¼âíúÈ èçèæ ôèûçì-Ûûíæë ûìè¼`óì• “ôèûçì” øèrôìë ¼@øìóô• ôìûÖ
Ììí`óìÜíæë t¬,Œ %ì• ôèûçì-ùGF-ÅøæÖì¼-èæûíaoë è¼ºoð¬t¬? vÜÔô_ÍôôÇìú ëûé\Å+ë ûì¤Üì ¼ìèðíçÖë
ÌìôìíÐ Íô ™Û†Œð ÌÇûì ÅyUÜçâ æár¯ çþìë ûì¤Üì ôèûçìú øìÜìûóÜ Ììæìë Íô öãùìQ?ôìëé ôèûçìë
ûÈ “û`óéë û`óæì” «*ôìèÐç ðú 1930 ¼ìíÜ¯ “ôWìûçé” ôìûÖ†Œp øìèE× Ììëß ¼ìç û×ë øë 1937-
Í öèóß Íë ôèûçìIíÜì èríÐë óÐíôë «*ÇâÛìù äãí§È ëè÷ç ðíúè×Ü¯ ôWìûçé «*¼à ÍÔìíæ
Iëg&øïËÞ vöíðçh “vÐí»ë ëìèr” ôèûçìèå ÍÈ ôìûÖ†Œípë ÌQ?ùç Þ _Ìèût‡ëËéú ôWì-ë Åí!íÐÖ èæíûèóç
Ììëß ôèûçì Í ôìíûÖ Ììí×¯
232
9¿12¿3 ùéèçôèûçìë ¾ûèÐ,%Ö
û¬t¬ç
; “vÐí»ë ëìèr” ø§íç ø§íç âíæ ðú çìëì vöæ Íô ÙæéÛ—ç èÜèëô väìúìíë vÛí¼ öìú¯ v«*íâë
ôèûçìú Ììíûíùë Íâæ ¬t¬í? ë ¬t¬í? ë ¬t¬û? íô èûôèÐç ðßúìë ¼¤ûìó ûì¤Üì ôèûçìú ëûé\æìíÇë ÄhÜæ•
æäëgíÜë “¼üè,%¼íã Ôë ÅGXìí¼”• èûÃh vó-ë” vÙì§¼ßúìë” ÈçÖìèóíç Ììâëì vóÔíç vøíúè×¯ Íôèå «*Çâ
vx*èËë ùéèçôèûçì èðí¼íû ûãºío óû û¼ã-ë “vÐí»ë ëìèr”vô Åøòìèøç ôëíç vùíÜ «*Çâ ÌûÐÖ
ùéèçôèûçìë èÐGFç+U ¼@¬íH ao Ìèç¼¤íáíø ÌìíÜì÷æì v¼íë væßúì «*íúìäæ¯ ùéèçôèûçìë Åóú ¼ÛÖçìë
Ììèóöãíù• âìæû´óíúë ùÛéëçâ ÌìíûùûìËé èðí¼íû¯ çÔæ v¼È «*-ùéèçôèûçì ß ¼¤ùéç è×Ü «*ìú
¼âìÇÞô• ôìëË v¼È ùéèçôèûçì «*ìúÐÈ ùìßúì ðç¯ øíë ùéèçôèûçìë ¼ì¤ùéèçô IËíô t¬éH ôìë ôëìë øíë•
Íëôâ ôèûçì vö ¼û¼âú ùìíæë äæÖÈ ëè÷ç ðíE× v¼ôÇì ûÜì vùÜ æì¯ Ðçìjéë øë Ðçìjé Óíë
ùéèçôèûçìë ¹âèûôìÐ ÙåÜ Íû¤ vëìâìæ ôèû ôìçhGìX ¼ vÇíô ™ëg ôíë È¤íëä ôèû vÐRèøúìë•
vëìâìè`åô ôèû ßúìõÞ¼ß Þ úìÇÞ• vÐèÜ• èôå¼ vÇíô ™ëg ôíë ÌìÓãèæô ôèû vøì ÌÇûì ðìÈíæ• ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ
ëûé\æìÇ vÇíô ™ëg ôíë äéûæìæ`ó ÌÇûì ûãºío óû û¼ã øöÞQ? ¼ôíÜÈ ùéèçôèû ëCíø øèëè÷èç ÜìÛ
ôëíÜæ¯ t¬Û H ìûçÈ öãù vÇíô öãùìQ?íë ôèû vÇíô ôèûíç ùéèçôèûçìë ¼ï¨ ëCøìQ?ë Ùåíç ÇìôÜ¯
vøì-ë èûÔÖìç ¼¤Úì ùéèçôèûçìíô ÌûÐÖÈ ¼¤èá: ðíç ðíû¯ Ììúçíæë ¼¤èá:çì• ×í`óë ¼ã»âì•
ÌìKâãÔéæçì• Ììíûíùë çìø• v¼î`óöÞÅøíÛìù Èè\íúë Å!éøæì• Èíâä ß çhÜæìë ¼ï¨ ¾ûèÐ,%Ö ùéèçôèûçìë
âïÜ IËìûèÜ ûíÜ èæíóÞèÐç ðú¯ ùéèçôèûçìë èûÔÖìç ¼¤ùéçÓâÞ vÐ»øöÞQ? ÐjÓ[èæ ß ×`óí¼îôöÞíô
Ìþìôí§ ÓëÜ• ÌíÇÞë Íô ÌìíÜìÌþìÓìèë ÌìÛì¼âúçìú æçhæ Ìûúû vøÜ• ùéèçôèû èæíäë ÌìíKë ùÛéíë
õhû vóíûæ_ôèûçìë ÍÈ ââÞôÇì vëìâìè`åô ôèûçì vÇíô ÌìÓãèæô ôèûçìë äùíç ¼âìæÛìíûÈ èûôéËÞ ðÜ¯
Í¼û ôÇì âíæ vëíÔÈ väâ¼ äíú¼ ùéèçôèûçìë ¼¤Úì èóíúè×íÜæ “Lyrical poetry is the form where
in the artist presents his image in immediate relation to himself”_ùéèçôèûçìú ôèûèÐGFé çþìë
è÷rôGFIèÜíô èæíäë ¼íà «*çÖá ¼@øíôÞÈ òìèøç ôíëæ¯ ÍäæÖÈ ðìûìÞå èëõ ûíÜè×íÜæ• ùéèçôèûçì
èæ×ô Ììíûùíô «*ôìÐ ôíë æì• Ììíûùâú âìæè¼ô ÌûòìëÈ ôGFæìâú ëCøèåíôÈ Øhèåíú çhÜíç
÷ìú_“Hence in lyrical poetry what is conveyed is not mere emotion, but the imaginative
prehension of emotional state.”¯
èû¤ÐÐçíôë ùéèçôèûçìë ¼¤Úì ÍÛìíûÈ vóßúì öìú “In its modern meaning a lyric is a type
of poetry which is mechanically representational of a musical architecture and which is
thematically representational of the poet’s sensibility as evidenced in a fusion of conception
and image.” (‘Princeton Eneyclopedia of Poetry and Poetics’)_ùéèçôèûçìë Íôèå ¼ì¤ùéèçô
Ìûúû Ììí× ÌÇÞìÁ ×í`óë ¼ãèæèóÞ,% ûÖûðìë ÈçÖìèó ÍÔìíæ Íû¤ Ûìíûë èû»íúë èóô vÇíô ôèûë ÌæãÛè— ç
ß t¬ëH è÷ç è÷rôíGFë èâÜæèâx*Ë v¼ «*ôìÐ ôëí×¯ ÌìÓãèæô ôèûçìú ôGFæìë ûãèºoóé: ûÖûðìëÈ øèëÜèáç
ðú¯ vÜìëôì• Åæùìíëè+• âæçìíÜ• Ìíõæ• Ø‹š• ßúìíÜÐ èšíÛæ¼ «*Ûè· ç ôèûëì Í øíÇëÈ öìré
ðíúí×æ¯ ûãºío óû û¼ã çþìë “vÐí»ë ëìèr” ôèûçìú ùéèçôèûçìú ÍÈ ûãèºoóé: øíÇëÈ öìré¯
9¿12¿4 ùéèçôèûçì èð¼ìíû “vÐí»ë ëìèr”
Íôèå ÅÁô·,% ùéèçôèûçì èðí¼íû “vÐí»ë ëìèr” ôèûçìèåë èûíxX»Ë ÌûÐÖÈ ¼@¬ûc ¯ Í ôèûçì Ììúçíæ
Ìþìå¼ìå âãkìèæíåìÜ• ×í`óë ÌøïûÞ ¼ã»âì¼¤ùèç Í ôèûçìë Ììèàôùç vâëgóí„ë âíçì èûëìä ôëí×¯
233
Å+: Ììíûù• sensuousness ûì Èè\ú èóíú v¼î`óöÞÅøíÛìíùë Ììô—èç• Èíâä ûì è÷rôíGFë ûãèºoóé:
Åøòìøæì ß Ålcì¼æ ¼ûÈ Í ôèûçìú Ììí×¯ èô¬Q; ¼ûèô×ãÈ ôèûçìíKë ¼íà äè§ç èâèx*ç ðíú «*ôìèÐç
ðíúí× ôìëË ùéèçôèûçìë Ûìûùç ÌÇÞ ¼û¼âú ôèûçìíKë ¹âèûôìÐíô ÌìèÜàæ ôíëÈ ùí§ ßíÒ¯
ûkíûÖë ¼âÇÞíæ «*Çâ ¬t¬û? ôèå Åºüç
o ôëè×
øüèÇûéë vÐ» ¼éâì vöÈÔìíæ• ÷ìëèóíô ÔìèÜ ÌìôìÐ Øþìôì•
ÌìôìíÐë âãíÔ Ùãíë-Ùãíë öìú ðìäìë-ðìäìë ÷þìíóë ÷ìôì
vöìäíæë øë ðìäìë vöìäæ èûÐìÜ ÌþìÓìíë øüèÇûé Õìôì¯
‘vçìâìëÈ ÷híÜë âíçì Ùæ ôìíÜì Ìaoôìë/
¿¿¿ ¿¿¿ ¿¿¿
çûã ÷íÜ Íí¼ì/ vâìë ðìíç ðìç óìß vçìâìë_
ôWì• ÐWì vôìíëì æì’
×í`óë ¾ûÛû ûüíQ?ë âíçì ÓìëË ôíë Ììí× è÷rôíGFë vùìÜìøíô• èâíÜë Ä¤ôìíëë ¼íà èâíÐ vùí×
Èè\úìKô v¼î`óíöÞë èæÔþç
ã øìøè§-èûæÖì¼¯ “÷þìíóë ÷ìôì” öì ÙïËÖÞ úâìæ Íû¤ æìèúôìë ÷híÜë âíçì Ùæ ôìíÜì
Ìaoôìë_ÍÈ óãèå «*Óìæ è÷rôGF ôèûë ÌìKt‡üèçë øÇ ÓíëÈ Íí¼í×¯ v«*èâô è«*úìë øìèË«*ìÇÞæì ôíë• ÍÈ
ðíE× âïÜôÇì¯ ùéèçôèûçì vö ôèûûÖèkí&ëÈ ¼üè,%ÐéÜçìë ûì¼ëÅóöìøæ• èÐíGFë ¼íà v¼î`óíöÞë ¼íà
ôèûçìíKë ÐìxHç èûðìë çì Ììûìë ¼«*âìË ðÜ¯ ÌìÓãèæô èÜèëíôë ûèðëíà öèó Çìíô ×í`óë vóìÜì ß Ðíjë
Ä¤ôìë çíû çìë ÌQ?ëíà Çìíô Ûìíûë ¼ì¤ùéèçô ÌìÛì¼âúçì çì ÌìíÜì÷Ö ôèûçìú ûTÜÛìíûÈ ëíúí×¯
9¿12¿5 ôèûçìú Ðëéëé Ììíûóæ
èâÜæèûëð• äéûæ ß âüçÖh • t‡ëË ß ûçÞâìíæë öãùÜ Ä¤ôìíë ëè÷ç “vÐí»ë ëìèr” ôèûçìë Ììë Íôèå
¾ûèÐ,%Ö ÍÔìíæ ëíúí× vöîæçìë âüóã ¼ãëèÛ• èÐíGF ÌìE×ìóíæ vÕíôÈ Ðìëéèëô ç·ÃìèûðUÜçì• âìæãí»ë ÌQ?ÜéÞ æ
ÌíâìÙ vöîæçìíô «*ôìÐ ôëì ðíúí×¯ ÷çhÇÞ ¬t¬û? ôèå «*ì¼èàôÛìíû Ììæãøèï ûÞô Åºoìë ôëè× ½
Ìíæô Óï¼ë t‡ëíËë Ûìíë ÍÔìíæ äéûæ Óï¼ëçâ•
ÕìíÜì ÅyUÜ èûÐìÜ ûæÖì çéûu vçìâìë vôíÐë çâ•
Ììèóâ ëìíçë vûËéíç ä§ìíæì âëíËë âíçì Í-Ìþìôìûþìôì
‘Ä§ çhíÜ óìß äìùìß ðìßúìë Ûëì väìúìë•
øüèÇûé ×ì§ìíú• ¼âú âì§ìíú öìíûì Íûìë•
vçìâìë ÷híÜë Äí§ë Ììâëì vÙì§¼ßúìë_
ôWì• ÐWì vôìíëì æì¯’
æìëéë Å!ìâ ôìíÜì÷híÜë Äí§ë vÙì§¼ßúìë ç·Ãìâ†‰ øãëíg »ë è÷rôGF ôèûçìè«*ú øìÒíôë t‡ëíË èæíú
Ìì¼íû Û—âÓÖ¼ìùëéú Ìì¼àâèóëìâìÔì è«*úôèû vÜìëôì-ë øìÒt‡üèç_““v¼È ëìíç Ììèâ ¼ìóì vÙì§ìú v÷íø
Íôåì v¼ëì ëì¬t¬ì? èóíú èùíúè×Üìâ• Ììâìë Üìùìâ è×Ü æì vëôìû è×Ü æì¯ v¼ Ììâìíô vö ¼û ôÇì ûíÜè×Ü•
øãë»g èðí¼íû Ììèâ çì èØíë ûÜíç øìëíûì æì¯ vûìÄìø§ìë ÌìíÜì vøíú Ììèâ ÌçÖQ? èûÚ ðíú vùè×¯
÷hâì ß ûìÜãíç âìÔìâìèÔ çìíô Ììèâ æóéë øìë vÇíô èæíú vùè× Ììíëì óïíë¯ èÜèÜØhíÜë çëûìèë çÔæ
ûìçìí¼ë ¼íà ¼¤†Œìâëç è×Ü¯” (La Casada Intiel : Lorica––‘Selected Poems,’ translated by
J.L. Gili; Penguin) ÍÔìíæß øìèE× v«*èâíôë èæÛÞéô ôìâæìë ÌìK«*ôìÐ ß ÌxHìíëìðíËë è÷rôGF¯
234
9¿12¿6 ÷híÜë è÷rôGF
“vÐí»ë ëìèr” ôèûçìèåë Ììë Íôèå ¾ûèÐ,%Ö æìëéí¼î`óíöÞë ÌæÖçâ ÌìÓìë ß ÅÁ¼Û—èâ ëCíø çìë âìÇìë
Ùæ ôìíÜì÷híÜë «*Ðè¬t¬¯? ™ëgíçÈ øìèE×_“vçìâìèë ÷híÜë âíçì Ùæ ôìíÜì Ìaoôìë” Íâç ûìôÖûÖûðìë/ ç·çéú
¬t¬û? íô øìèE× “vçìâìèë ÷híÜë ûæÖìë âíçì Ìaoôìë”/ âïÜ Åè!,% øïûÅ
Þ èGXèÔç ø˜â ¬t¬û? íô æìëéë ÷hÜÈ ðíE×
vô\éú è÷rôGF• ôìíÜì ÷híÜë èûÐìÜ ûæÖì ß çéûu ôìíÜì Ìaoôìë Ììèóâ ëìèrë vûèËíç Ü†‰ âüçÖh íô âíæ
ôèëíú èóíE×_ÛìíÜìûì¼ì vöæ âüçÖh Ûúíô Ìèç¹â ôíë Óìûâìæ Ìäìæì èûÐìÜ «*ìQ?íë äúé ðíE×¯ “vçìâìë
÷híÜë Äí§ë Ììâëì vÙì§¼ßúìëÝôWì ÐWì vôìíëì æì” ÍÈ ÌìíûùûìËé vÜìëôìë vÙì§¼ßúìë-Íë ¼íà
çhÜæìú òìèøç ðíç øìíë¯
v«*â ß vöîæçìë Ìæã»àëCíø ÷híÜë è÷rôGF Í ôèûçìë vÐ»çâ ¬t¬û? íôß ëíúí×_“vçìâìèë ÷híÜë
âíæìðéæ çíâì ÌìôìíÐ-ÌìôìíÐ ÷Üí× Åí§ÝÌìèóâ ëìíçë ÌþìÓìëíûËéíç ä§íæì âëËøãJ Øþíã §¯” ûãºío óû
û¼ãë è«*ú Øëìè¼ ôèû• öþìíô ûÜì ðíúí× ÌìÓãèæôíóë âíÓÖ «*Çâçâ• v¼È ÐìÜÞ vûìóíÜúìë-Íë ôèûçìíçß
ëâËéë âèËâãôèh åç èÐë-ÌìÜ†‰ ÷híÜë ¬t¬û? ëíúí×¯ ÷hÜ ÍÔìíæ vöîæçìë Ûìûìæã»àëCíøÈ ûÖû´ç ðíúí×¯
Ììèâ èûÔÖìç La Chevelure ûì “÷hÜ” æìâô ôèûçìèå «*¼à ÍÔìíæ Å(ìøæ ôëè×¯ vçìâìë ÷híÜ xXÇìÜ¼
ÍèÐúì• ÌìèØ‹ôì ÄÜ¼ìú• vçìâìë ùÛéíë ¼ãùao ÌëËÖ ûì¼ì vûþíÓí×• vçìâìë ùíaoë ¼¤ùéíçë Åøë øìÜ
çhíÜ vÛí¼ ÷íÜ Ììâìë ÛìíÜìûì¼ì¯ ÍÈ v¼È û`óë vöÔìíæ Ììâìë ÌìKì øìæ ôíë ëÂ• ùao ß Ó[èæ¯
vëÐâíÕÅ-Í ÍÔìíæ væîôì Ûìí¼• ÍÔìíæ èóûÖÛ—èâë ÌèÓûì¼• èæ,¬›Ü»ã ÌìôìÐÛëì ÅÃçìë ÌíÐ» Åóöìøæ
ÍÈÔìíæ¯ Ììèâ v«*íâë Ììíûíù âìçìÜ Ììâìë âìÇì õhèûíú èóíúè× ÍÈ ÌþìÓìë ¼ìùíë• çhèâ ÅûÞë ÌÜ¼çì•
¼ãùèao ×ãèåë Ììâ¬QËŸ ¯ vçìâìë èÛçë æìëíôÜ vçÜ• ô¬t¬ë; é Ììë ÌìÜôìçëìë èâx* væÐì (Baudelaires-
‘Selected Poems’, Penguin) ûÜìûìTÜÖ vûìóíÜúìë-Íë ÍÈ è«*ú ëâËéë ÷híÜë ¬t¬û? ùìæ ûãºío óû û¼ãë
ëè÷ç v«*ú¼é ôWì-ë ôìíÜì÷híÜë ¬t¬û? ùìíæë øìíÐ ¼âìQ?ëìÜÛìíû ¬òìèøç ðíçÈ øìíë¯ ÍÔìíæ
ëCøë¼ùaotøÐÞt¬ìH íóë Èè\ú¼âïð vöæ øtøíëë ¼íà èæëQ?ë ûìçÞì èûèæâú ôëí×¯
9¿12¿7 vëìâìè`åô Ììíûù ß “vÐí»ë ëìèr”
ÌìíùÈ ûíÜè× “vÐí»ë ëìèr” ø§íç ø§íç âíæ ðú vöÔìíæ vëìâìè`åô ôèûçìë vÐ» v¼Ôìæ vÇíô
Í ôèûçìë ™ëg• Í ôèûçìú vöæ vÐèÜ Ììë vûìóíÜúìë• vørìôÞ Ììë ðìÈíæ øìÐìøìèÐ Ìûòìæ ôëí×æ¯
vÐèÜ-ë “óÖ Èèwúìæ v¼èëæìõ”-Íë «*Ëúâ+çì• vørìôÞ-Íë Üëì æìâô æìëéíô Åí!ÐÖ ôíë ëè÷ç
¼íæå¼âïíðë âðÁ âìÓãëé• vûìóíÜúìë-Íë vóðôìâæìë ÌìèçÞ ß vóðÌèç¹ìQ? èÐíGFë ¼aoìæÍ»Ëì ðìÈæèëÐ
ðìÈíæ-ë æìëéë èÛçë Ìâüíçë Ìæã¼aoìæ «*ûèü + ¼ûÈ vöæ è«*ú ûìÂìèÜ ôèûë ôèûçìèÐíGF ÌqìQ?Ûìíû Øhíå
ÅíÒí×¯ ÍôôÇìú Í ôèûçì v«*íâë ôèûçìë âðÁ IËìûèÜ ß «*ìË«*ì÷híöÞ øïË¯Þ
Í ôèûçìú ôèû v«*âíô âðìèûíxH âðìôìíÜ ÌìíÜìèôç öìrìú èût‡úqâíË• ÌìKìæãÛè— çë ÷ëâ ß øëâ
vô\ òíÜ òìøæ ôíëí×æ¯ ÍÈûìíû Ùíåí× v«*íâë Å+ëË ûì Sublimation, Øhèëíú öìßúì öìë è×Ü
èæúèç çìëÈ èÛçë ÌæíQ?ë Ìöãç ÜìûËÖ ß ¼@¬ìc ûæì väíù ÅíÒí×¯ çìÈ Í ôèûçìë øüèÇûéë vÐ» ¼éâìæì
ß ÐïæÖ ÌìôìÐ• vöìäæ vöìäæ èû¬t¬çü? Ìaoôìë• èóùQ? vÇíô èóùQ? èû¬t¬çü? ÓëèËë Óï¼èëâì• Ìät¬Œ ÷þìíóë
ÅçíëìÜ vâóãëçì• v«*íâë ¼âíúë ¼âúðéæ ðíú ßÒì• øüèÇûé ×ìè§íú ¼âú âìè§íú âðì¼âíúë ôáèû`óãíç
æxHíëë èæèá: ðßúìë ¼¤ûìó• vôìèå ¼ïíöÞë väÖìèçë æüçÖ ß vôìèå ¼ïíöÞë âüçÖh ë èûûçÞæ-Èèçðì¼• âüçÖh ß
¼âúíô èûóéËÞ ôíë Íô âüçÖh ðéæ ¼+ì ß ¼âíúë äìùëíËë ôÇì Íô ÌøïûÞ èÜèëô ûìçìûëË ÜìÛ ôíëí×¯
235
Í ôèûçìë ¼ûÞìíà ùþíã §ì ùþíã §ì ðíú ×è§íú ëíúí× vëìâìè`åô ôèûçìë ÌìíÜøæ_èô¬Q; ßÈ ÌíâìÙ
vëìâìè`åôçìíô Ó[¤¼ ß èûóéËÞ ôíëÈ Í ôèûçìú ÌìÓãèæôçìë Åóú¯
9¿10¿8 ÌìÓãèæô ôèûçìë èÐGFç+U ß “vÐí»ë ëìèr”
ÌìÓãèæô ôèûçìë èÐGFç+U “vÐí»ë ëìèr” ôèûçìú Ûìûæì ß Ììèàô óãèóô vÇíôÈ Íí¼í×¯ “÷hÜ”
vô\éú è÷rôGF ûì Imangery ðíúí×_ÍÔìíæ øìèE× Ûìûæìë ¾û«Xèûô æçhæ& Ììûìë Ììèàçùç èóô
vÇíô vóèÔ «*èç ¬t¬û? íôë vÐ» ÷ìëèå øÂdèkíç âïÜç Refrain ûì Óãúìë ûÖûðìë¯ ÍÈ øºoèç ÌìÓãèæô
ôèûçìú vøì-«*Ûè· ç ôèûëì çhâÜã ¼ìØíÜÖë ¼íà ûÖûðìë ôíëí×æ¯ Åí!ÐÖ ÍôÈ èû»úíô ûìë ûìë
ôYìèQ?ðéæ Ùãíë Ùãíë ûíÜ Íô Ñ\äìèÜíôë â¬QøŸ ç
ï ÌìíûÐ ë÷æì ôëì ß Ðíjë ÷ìëgÐèkíç Ìì¬òìûìæ ðíú
ßÒì¯ Íõùìë ÌÖìÜìæ vøì-ë èûÔÖìç ‘The Raven’ ôèûçì vÇíô ÅóìðëË èóèE×_
It shall clasp a sainted maiden whom the angels name Lenore
Clasp a rare and radiant maiden whom the angels name Lenore
Quoth the Raven, “Nevermore”
ôèûë ÌìKìíô Ìaoôìíëë óïç èûðà ûìú¼ ûíÜè×Ü ÅyUÜ ÌçhÜæéúì ôhâìëéíô çhèâ ôÔæß øìíû æì Ììë
ÍÈ Refrain ûì Óuûg øóèåÈ ôèûçìë ûT ¬t¬û? íô Ùãíë Ùãíë Íô â¬QâŸ ú ôhðíôë ÌìíûÐ ¾çèë ôíëí×¯ ôèûëì
ÍÈ vôîÐÜèå èÐíÔí×æ ëCøôÇì-vÜìôôÇìë ôèûíóë ôì× vÇíô¯ û¬t¬ç ; ûãºío óû ““ëCøôÇì”” Ðjèåë ûÖûðìë
øöÞQ? ôíëí×æ_
Íí¼è×íÜì• öç ëCøôÇì-ëìç Äíëí× ðÜíó øìçìë âíçì•
øìçìë âçæ øéç t‡üèçIèÜ vöæ ÍíÜìíâíÜì v«*íçë âíçì•
_ëìíçë ÌþìÓìíë ¼ìíøë âçæ Ìþìôìûþìôì öç ôhèåÜ ÐìÔì¯
“v«*ç”• “¼ìø” ÈçÖìèóë Ìæãøb ã ûÖûðìíë ÌìÓãèæô ôèûçìë èûÔÖìç ‘Aesthetics of the ugly’ ûì
ôhÁè¼íçë æ`óæçí+Uë ÌìÛì¼ vâíÜ¯ ÌÇÞìÁ ÍÔìíæ ¼ã`óë ß Ì¼ã`óíëë øìÐìøìèÐ ¼âÛ—èâô ¼âìíûÐ Ùåìíæì
ðíúí× Íû¤ ÍÈ ¼íäìíë ¼âì´ç ¾ûøëéíçÖë èÛçë èóíú v¼î`óöÞ ÅÁøìóæ ôëì ðíúí×¯ Ììíëì âíæ øí§
öìú ûãºío óû û¼ãë æìèúôì-æìâ ôWì_ôWìûçé Íí¼í× ëCøôÇì-vÜìôôÇìë æìèúôì æìâ vÇíôÈ¯
Ìíæô ôèûÈ æìëéæìâíô çþìíóë v«*âôèûçìú âí¬QëŸ âíçì ÌèæûìöÞçì èóíúí×æ¯ è¼ÜèÛúì• vðíÜæ•
ÍÜ¼ì ÈçÖìèó æìíâë æìèúôìíóë øìÈ èÜßøìèóÞ• vøì• Ììëìùþ «*Ûè· ç ôèûíóë ôèûçìú¯ ûàéú ôèûë æìëé
æìèúôìë è«*ú æìâ ôWìûçé• ôÔíæì ûì ¼ãëàâì ‘“æìùëíóìÜì”’¯
9¿13¿1 èûÃh vó-ë ôèûçì ½ äÜ óìß

“ÌèˆH,%” ôìíûÖë “äÜ óìß” ôèûçìèå 1946-47-Í ëè÷ç Íû¤ øìÒíôë ôìí× èûÃh vó-ë Íôèå v¼ëì
ôèûçì ûíÜ ùËÖ¯ øïûûÞ çÞé “ÍÜè¼íæìíë” ôèûçìèåë ÌíÜîèôô ùéèç-Ììíûóíæë èÒô øíëÈ ÍÈ ôèûçìèå
çìë ¼¤ðç ù@¬éc ë Ììíûóæ èæíú Ììâìíóë vûìíÓë óëäìú ô§ì æìí§¯ ÍÈ óéÙÞ ôèûçì Íôèóíô “Ìèæ,%”
æìâô óéÙÞ æìâôôèûçìèåë ¼âíùìréú• ÌæÖèóíô “ÌèˆH,%”-Í vöâæ âïÜ ÌûÜ@¬æH Ìáëûü+-èâx* ôÜìûüí+ë
øìÐìøìèÐ âìrìûü+-ôÜìûüí+ë ¼ï¨ ôìëgôìä vóÔì öìú• “äÜ óìß”-Í ÌûÐÖ v¼È ×`óÊûè÷rÖ Ìæãøèòç
¼@øïËÞ ôèûçìèå Ìáëûü+-èâx*ôÜìûüí+ë ×`óÌìèàôíô ÌûÜ@¬æH ôíë óþìè§íú Ììí×¯
236
9¿13¿2 èûÃh-vóë ôèûçìú âìôÞ¼ûìóé óÐÞæ
èûÃh vó-ë ôèûçìú âìôÞ¼ûìóé óÐÞæ «*Ûìû ëíúí×¯ ¼âè,%ë âãèkíç ôèû «*ÇâìûèÓ Ììòìûìæ èô¬Q; ÍôÈ
¼íà ôèûâìæí¼ë èÛçë èÛçíë ûÖèkë âãèk ûÖìôhÜ ×ìúì¼@øìç ôíëí×¯ çìÈ èûÃh vó-ë ¼â†Œ ôìíûÖ èû«Xû
ß v«*â• ûÖè,% ß ¼âè,%• Ó[¤¼ ß èæâÞìË• ¼âìäí÷çæì Íû¤ Ìûí÷çæì èâíÜèâíÐ Íô èûè÷r vâìíäÈô ÌÇûì
öã†ŠíûèË ë÷æì ôíëí×¿ âïÜ âìôÞ¼éú «*çÖú v×íôÈ “ÌèˆH,%”-ë öìrìë@¬_ c “The history of all hitherto
existing society is the history of class struggle.” _ôèâÅèæš âÖìèæíØíšìë ÍÈ «*ìÇèâô ûìôÖèå
âíæ øí§ öìú¯ vx*èË¼¤†Œìíâë ÌìIíæ Å+ìø vøìðìíç v÷íúí×æ t¬íH óíÐ ß èûíóíÐ vö¼û ôèûëì-¼ãôìQ?
Ûªì÷ìöÞ• ¼âë v¼æ• ¼ãÛì» âãíÔìøìÓÖìú• âìúìíôìÛèt¬›• Ììëìùþ• ÍÜãúìë• vûëíåì< vûuÐå• vÜìëôì• væëgóì
«*âÔã _èûÃh vó Íô èðí¼íû çþìíóëÈ ¼¤ÙÛhk¯ èô¬Q; ÍÈ¼û ¼ìâÖûìóé ôèûíóë âíÓÖ èçèæ èûèÐ,% ÌíÇÞ Ûìûãô
ß vëìâìè`åô• çþìë ôèûçìú ôíÒìëçì Ìíøáì vôìâÜçìë Ìæãøìç t¬Û H ìûçÈ vûèÐ Íû¤ ÍÈ ÌíÇÞ vûuÐå
ÌÇûì âìúìíôìÛèt¬›ë v÷íú ÍÜãúìë-Íë èô×ã ¾æôíåÖ èçèæ• Ììëìùþ-vÜìëôì-væëgóì-ë «*èçíëìíÓë ôèûçìûèÜíë
v÷íú• v«*íâë ôèûçìë ¼íà ¼ðâèâÞçìú çþìë Ìûòìæ¯ ÌçÍû “ÌèˆH,%”-Í “Ììâìëß ÌèˆH,% çìÈÝÌæãë
¼¤ðèç” ‘“ÌèˆH,%”’ ÍÈ çìè+Uô ß ¼¤†Œìâé ÅE÷ìëíËë øë ûàéú ôèû Ìæìúìí¼ “ÍÜè¼íæìíë” ôèûçìë_
çhèâ vöîûæ äéûæ âïèçÞâçé
Ûì¬t¬ëH çæã çhèâ Ììùìâéë ¼çé
çhèâ èæâÞìË óïçìëìë ùìæ
ÈçÖìèó øÂdèkíç ùéèçâãÔë v«*âí÷çæìë ûÖèkùç ÌÜôìøãëéíç Åøæéç ðíç øìíëæ• ÌQ?ç èûÃh vó-
ë âíÓÖ ÍÈ óãèå Ûìû«*ôëíËë vôìíæì èûíëìÓ ÌÇûì ¼¤Ùìç væÈ¯ “äÜ óìß” ôèûçìíçß èû«Xû ß v«*â•
¼ìâìèäô Ì¼ãòçì ß ûÖèkùíçë çhâÜ ã ÌìÐìûìó Ìæìúì¼ ¼ðìûòìæ ôíë¯ “äéûíæ âüçÖh íçó èô@¬ìH âüçÖh íç
äéûíæ Û†‰ ûÖÇÞ Ì¼ðìúÝèô vö Ûìíû ôâÞðéæ ÌÇÞðéæ Ìí÷æì t¬íH óÐ” ÌÇûì “ðúíçì ûì èæëgøìúÝðúíçì ûì
èûèE×íˆ‰ë ö¬QËŸ ìÈ• ûçÞâìíæ Èèçðì¼ÝûìèÜ÷§ì âëì æóé äÜðéæ øìíú øìëìøìë” «*Ûè· ç vö Ì¼ãò ¼âíúë ûéáË
èûíxX»Ë_çì vÐ» øöÞQ? øèëËìâëâËéúçì øìú_
vçìâìíçÈ ûþìè÷ è«*úì
vçìâìëÈ Ùìíåë ùìí×
vØìåìÈ vçìâìëÈ ØhÜ Ùìíå Ùìíå ûìùìíæ ûìùìíæ
ÍÈ èçæ øÂdèkë «*ìôdÌèQ?â ¬t¬û? ôèåë ÛìûèæèâÞèçë Ì¼ìâìæÖçìú¯
ÌçÍû ¼ðíäÈ Ìæãèâç “äÜ óìß” ôèûçìèå ùí§ ÅíÒí× óãèå èûøëéçâãÔé «*ûËçìë P`P ÌÇûì
åìæìíøìí§æ ÍÔìíæ øìÐìøìèÐ èâíÐ vùí× øìûíÜì væëgóì-ë ôèûÛì»ì vÇíô Óìë èæíú ûÜíç øìèë
‘Syllables of fear and tenderness’_Ûú ß vôìâÜçìë ÌáëIèÜ¯ væëgóìë Ì¼ìâìæÖ ôèûçìèå
‘Furiasy las penas’ : ‘Furias and sufferings’-øìÒô öèó øìÒ ôíëæ• “äÜ óìß” ôèûçìèåë ¼íà Íë
Íôèå çhÜæì ûì «*èç¼ìâÖ ë÷æìú èçèæ «*ÜB ã o ðíç øìíëæ¯ èûÃh vó-ë ôèûçìú †Œé,‡Ììûð Íû¤ óìàìèûÓ[¬t¬?
1946-47-Íë ôÜôìçì• væëgóìë 1934-Í vÜÔì• ôèûçìèåíç øìèE× Ó[¤¼èûôéËÞ vtøíæë æìèÛxHì¼•
ôìíûÖë Ìáë öÇìÇÞÈ ðíú ÅíÒí× ëkìk¯ ÍÔæ øüèÇûé ôç ûóíÜ vùí× çìÈ ôèûçìß ûóíÜ öìíû• ôèû
t¬«
H ‰ vóÔí×æ Íçåhôh ôèûçì ÌÇûì ÛìíÜìûì¼ì èóíú øüèÇûéë ¼âãóÖç ÙüËì ß âüçÖh íô äú ôëíûæ¯ âìæãí»ë
237
ðìíç âìæãí»ë óâæøé§æ vtøæéú Ûì»ìë ÍÈ ¼ìð¼é ôèûë ´óíú Ùèæíú Ííæí× èæûÞìè¼íçë Ì¼ðÖ ö¬QËŸ ì•
Ìaoôìë ß èûëèkë ØhåQ? äUìÜì “And am I then truly exiled/While a rive of burning water
passes in the dark?” ÍëÈ ¾ûøëéíçÖ òìèøç ðíúí× è«*úçâìë è÷írìøâì• vùìÜìíøë ûíæ Ä§ ÅÒÜ
‘exactly as the sapphire of lunar avarice/you tremble from your lovely navel up to the
roses’ _ÍÛìíûÈ P`PèûóéËÞ âìæ¼ vøþî×ìíç v÷íúí× èûxHìí¼ë Åøô—íÜ¯ ÍôÈ ¼âìQ?ëìÜ âìæ¼è¹úì èûÃh vó-
vç vóÔíç øìèE×¯ óìàìèûÓ[¬t¬? vóÐäìèçôìÜ ôèûíô âìæûçìë Ìûáíúë vûìíÓ èóÐìðìëì èûøöÞ¬t¬? ôíëí×¯
ÌèûxHìí¼ë ÍÈ ¼âãóÖç ØËì †Œé,‡óðíæë èæVãë øèëí«*èáíç v¼ìE÷ìë «*ôå_“ðúíçì ûì ö¬QËŸ ìÈ ¼ìëÝ¿¿¿¿ÌçÖì÷ìíë
Ìæì÷ìíë ÅlμìQ? ÅˆŠìó ÍÈ ûçÞâìæ¯” èô¬Q; vÐ» ¼çÖ óìàìë Ôûë væú• vÐ» ¼çÖ ëìèrë æáír öìë çhÜæì•
«*ôè· çò Ìè¬t¬í? &ë ÍôëìÐ ¼ìóì vûÜ ØhÜ¯ ÍÈ æár ß vûÜØhÜ Ìì¼íÜ v«*â ß è«*úìë «*çéô_öìë
ÌæãÓÖìíæ ôèû Ôþíã ä vØíëæ «*ìèÇÞç ¼âìÓìæ¯ ëûé\æìÇ ûíÜè×íÜæ• vâèÐæùìíæë ¼ìâíæ äþÈã ØhíÜë ðìè¼ë
ôÇì• äéûíæë v¼È è÷ëQ?æ äúÐèkë ôÇìÈ èûÃh vó ûÜí×æ èô×ã èÛˆ‰Ûìíû¯
“äÜ óìß” ôèûçìèåë ™ëgíç ØìGiæã ß âìÙ ûÁ¼ëôìÜ èðí¼íû ÅíGXèÔç¯ t‡ëíË Ììí¼ èûÃh vó-ë Íô
ÌææÖ ùéèçâãÔë ÅE÷ìëË ½ “v¼èóæ Ììâìë ûì¼ì è×Ü âìÙ ØìIíæÝèûíÛìÜ v¼ ùìíæ ôìíÜë èrçìÜ vô vÐìíæ”
‘“vðìâíëë »ådâìrì”’¯ ÍÈ û¼Q?ÅíGXÔ öì ôèûçì«*ìëí@¬c ÌûÐÖÈ ûÖJæìâú¯ ÌìíÜì÷Ö ôèûë ôèûçìú ¼¤ùéíçë
t¬ëH ß x*èg ç è÷írë ¼ï¨ ë¤¬t¬ë? ¼ì¤íôèçô ôèûçìë èÐíGFë èûèæâúíô ç+U vÇíô «*íúìíù èæíú Ììí¼¯ “ùíaoë
ÌìÜìø”• “øëìíùë øìíÔìúìä” «*Ûè· ç ¼ì¤ùéèçô Ìæã»à Íô èûíÐ» t¬ìH óãçì Ííæí×• ÍÛìíûÈ ôèûçìú
¼˜ìèëç ðú ¼¤ùéíçë ÓâÞ Íô èûíÐ» Óëíæë ÌìÛì¼âúçì öìë Íô âíðì+â øèëËèç vóèÔ ÌæÖr “äˆŠì,%âé”
ôèûçìú èûíÒìíØæéú ÌìôìíÐ¯ ¼ãíëë âìÓÖíâ ëCøÊûè÷rÖ vö ¼¤ðèç ÜìÛ ôíë ûìôt¬,Œ %ì ûìËéøãíëìèðç ôèûëì
çìÈ ðÜ ÌÛé,%¯ ÌçÍû “û¼Q?ûìðìë” æìâô èPçéú ¬t¬û? íôë Ðj ûÖûðìë ™Óã ëìùëìèùËé æìâ æú v¼Ôìíæ
Ììí× û¼Q?«ô * è· çë ûTâãÔé tø`óíæë ÍôâãÔé ëCøìQ?íëë ÌìèKô Ììôì)áì¯
9¿13¿3 èð`óãâ¼
ã èÜâ óìàìë øåÛ—èâ ß èûÃh vó
vtøíæë ùüðöãºo è÷èÜë ôèû øìûíÜì væëgóì-vô óã¥Ôâ†‰ ôíëí× Ììë èûÃh vó èû»ìó†Œ¬t¬? ðíúí× 1946-
47-Íë ëkáúé èð`óãâ¼ã Üâìæ óìàìë ôìëíË öì ôÜôìçìíô øèëËç ôíëè×Ü æëíô¯ ÍÈÔìíæ øìÈ
¼âìäí÷çæìë ÌèÛÙìç¯ ûaão èô¤ûì ûÈíúë Ììx*íúë Çìôì â¼üË âíæ ðÒìÁ èçöÞô èûÛìäæíëÔì Ííæ vóú
óìàìë Ôûë¯ †Œé,‡-Ìì¹ìQ? ôÜôìçìë óDo øåÛ—èâ Ûíë çhÜí× Ì¼¤ÔÖ Ùë×ì§ì vóÐðìëì âìæã»• èûÐìÜ
Ûìëçûí»Þë èÛçë vÇíôß çìëì Ìôt‡ìÁ èûèE×ˆ‰ èÐô§ ½
ÍÔìíæ ßÔìíæ vóÔ vóÐ×ì§ì vÜìô ×ìúìú ðþìøìú
øìíôÞë Óìíë Ðìíæ øíÇ øíÇ ùìè§ûìëì`óìú
Ûìíû ßëì èô vö Ûìíû¯ v×í§ vÔþìíä vóÐ
ÍÈÔìíæ vôÅ ûèëÐìíÜ vôÅ vôÅ ûì Õìôìú¯
“âüçÖh íç äéûíæ Û†‰ ûÖÇÞ Ì¼ðìú” ÍÈ¼û âìæã» “ôâÞðéæ ÌÇÞðéæ Ìí÷æì t¬íH óÐ” ÌíˆH»Ë ôíë vØíë¯
vóÐÛìùôìÜéæ ÍÈ ëkìk Èèçðì¼ vðìí¼æ âìí`åì• ÔãÐûQ? è¼¤ «*âíã Ôë vôìíæì vôìíæì ùíGF ÅøæÖìí¼ Ììí×¯
äéûæìæ`ó óìíÐë “1946-47”-Íë âíçì ôèûçìúß ¼ì@eóìèúô óìàì «*Ûè· ç ôèûâæíæ ¾æëìíÐÖë ¼˜ìë
ôëí×¯ äéûæìæ`ó ¼ìëì vóÐäãí§ vóíÔí×æ Ìaoôìë ðçìÐì• vÐ» øöÞQ? èûûçÞíæë øíÇ èæèÔÜ âìæíûë
238
ÏÓ[Þùèç vóíÔ ÌìxH¬t¬? ß ÌìÐìûìíó èòç ðíúí×æ/ ÌæÖèóíô èûÃh vó ¾æëìíÐÖë ¼¤íôçëCíø Åøòìèøç
ôíëí×æ ùëíâ èûæ,% vóÐ ß ¼+ìíô• v«*íâë Íâæôé ûÖèkùç v«*íâë ÌæãÓÖìíæ èçèæ ¼âìÓìæ ß âãèk
Ôþíã äí×æ¯ øìí¬t¬ë? æìô ¼@¬íH ao vöâæ ûÜì ðíúí× “The theme of love is constant in Pasternak” (J. M.
Cohen : ‘Poetry of this Age’), vçâæÈ ûÜíç øìèë v«*âÛìûæì èûÃh vó-ë ôèûçìë Íô âãÔÖ ÅøäéûÖ¯
ÌçÍû “äÜ óìß” ÌQ?ëíà v«*íâë ôèûçì ûíÜß ùËÖ ðíç øìíë¯
Ììèâ óïíë ôÔæß ûì ôìí× øìíÜ øìíÜ ôÔæß ûì ðìíÜ
vçìâìë vt¬ìŒ íçë ¼ðöìré ÷èÜ vÛìíÜì çhèâ øìí×
çìÈ ÷èÜ ¼ûÞóìÈ
öèó çhèâ @¬ìX æ Ìû¼ìíó
ôYìQ? ðß vt¬ìŒ çèt¬æH é ÌôâÞËÖ óïíëë èæÄÞíë
äéúìÈ vçìâìíô øGXèûç ×ìúì èû×ìÈ ´óíú
èô¬Q; äéûæìæ`ó ÌÇûì ¼ãÓé\æìíÇë âíçì ôèûëì vöÔìíæ ûÖèkùç ÌèÛÚçìë ¼ëèË èóíú öìrì ôíë
v«*â¼@øèôÞç çéûu ÌìKùç ÓìëËìú Åøæéç ðæ èûÃh vó-ë âíçì ôèû v¼Ôìíæ ¼âìäÌèÛÚçìë øíÇ öìrì
ôíë Íû¤ vùìVéí÷çæìíô vâíæ èæíú Íí¼ vøþî×ìæ v«*â¼@øèôÞç Å+ëíË Íû¤ ÍÈ ÜBo ÌèÛÚçìíô
ÌìKùç ûÜíç ûìÓì væÈ¯
âìôÞ¼-Íë ¼ìâÖûìó èûÃh vó-ë ôèûçìë Ûìûû¬t¬í; ô ¼ìâè†ŒôÛìíû «*Ûìèûç ôíëí×¯ èô¬Q; Ø‹íúõ-Íë
¼ìÈíôì-ÌÖìæìèÜè¼¼ ûì âíæìèûôÜíæë ç+U ôèûë Ììèàô èæûÞì÷æ ß è÷rôGFíô ¾û«XèûôÛìíû ûóíÜ
èóíúí×• çþìë ¼üè,%ôâÞ ¼@øèôÞç ÓìëËìíô èóíúí× ùèçíûù¯ äéûæ¼@øèôÞç ÍÈ æïçæ âíæìÛèà èûÃh vó-
ë ôìíûÖ ¼ãëèëíúèÜäíâë èû¬t¬ì? ë Ùèåíúí×¯ èûxHôèûçìë óãÈ èûÔÖìç ôèû Ììëìùþ Íû¤ ÍÜãúìë-Íë âíçì
èûÃh vó-ë ôèûçìß ¼ìâÖûìó Íû¤ ¼ãëèëúìèÜš «*ûçÞæì ûì Ìûí÷æìûìíóë vöîÇ ¼âˆHíú ùí§ ÅíÒí×¯ Ûìíûë
âãèk• ×í`óë âãèk• ûãèºoöèã kë Åøë ôGFæìíô «*èçVì• t¬« H ‰ Íû¤ t¬çH ¥t]—èçÞ Í¼ûÈ ÌìíÜì÷Ö ôìûÖôèûçìú
vÔþìäì ðíúí×¯
1943 ¼ìíÜ èPçéú èûxHöº ã èo ûóéËÞ øüèÇûéíç äìâÞìèæë øÖìèë¼-ÌûíëìíÓë èûøíá ÍÜãúìë èÜíÔè×íÜæ
«*èçíëìíÓë ôèûçì¯ ‘Enterrar y caller’ (‘Bury and be Silent’) ôèûçìú ôèû vÐ» øöÞQ? äìâÞìèæë
ÌçÖì÷ìíëë çéûu óã¥Ôâãðíï çÞß çìèôíúè×íÜæ Íô æïçæ vÛìíëë èóíô¯ «*ûÜ óã¥Ôèû¬t¬ì? ëíôß vÕíô vóú ÍÈ
¼âìùç «*Ûìç¯ ÌìÐì ß ðçìÐìíô öãùøÁ ×þíã ú ÍÈ Åèóç âãðç ï Þ Ìâë ðíú ßíÒ¯ âçÞÓÜã ìú v«*â ß ÙüËì•
æ†‰ èóûìíÜìíô ÛìíÜìûì¼ì øãí§ öìíE×• çûã ÍÈ øüèÇûéíç ôèû ÐìxHç ÌèÛÚçì èðí¼íû ÌìÐìíôÈ vûí×
èæíE×æ¯ Ìæãëø C Ûìûè¹úì “äÜ óìß” ôèûçìú Íû¤ ¼ìâè†ŒôÛìíû èûÃh vó-ë ôìíûÖ ëíúí×¯ “ÅˆŠìíë ûÖû¼ì”•
“ùüÓ‰ã óìæèûô è¼¤ðô.”• “ðúíçì ûì ö¬QËŸ ìÈ ¼ìë”• “ÌçÖì÷ìíë ÅódqìQ? ÅˆŠìó ÍÈ ûçÞâìæ” ÈçÖìèó ÅE÷ìëË
¼âíúë ¼ãèòèçë ÌÛìûäèæç vö Ìè¬t¬í? &ë ¼¤ôåíô «*ôìèÐç ôëí×• çìëÈ ™x*»C ìë äæÖ vÐ» øöÞQ? Åódùéç
ðú èûxHìí¼ë ÈèçâïÜô ûìËé ½
çûã Ììèâ Ôþèã äèæ èû»ìó
v¼ìæìèÜ ÷þìíóë ÍÈ æéÜ èæèûÞôìë ÌìíÜìë ûæÖìú
ûë˜ IíËè× vóíÐ vóíÐ Ü¨éâQ? ¼E×Ü ¼ãÒìâ
239
†Œìíâ †Œìíâ Ððíë Ððíë• èû¬¬t¬ç
ü? ÐìèQ?ë û»Þì
ÌÇûì
Íôìôìë âãðíï çÞ çÔæ ÷h§ìèúç áíË ¼ì@eèçô
Ìçéç ß Ììùìâéë ùìæ
«*ìçÖèðíô «*ìçÖèðíô
øèÜíç ÅûÞë èóíô èóíô âìæí¼ Ðëéíë
äéûíæ äéûæ¯
“¼ìèðíçÖë Ûèû»ÖÁ” †Œíp ¼¤ôèÜç “ûì¤Üì ¼ìèðíçÖ «*ùèç” «*ûíao èûÃh vó Íôåì âïÜÖûìæ ôÇì ûíÜí×æ•
“Ììøæ ¼â¼Öìíô ™Óã èæíäë âíæ ùðUë èæ,¶ìQ? t¬úH @¬hc äéû æì vÛíû• v¼ vö Èèçðì¼ûÖìøé ¼â¼Öìëß Ì¤Ð ÍÈ
ÅøÜèBoë èæúç ÷÷Þì vÜÔíôë «*¬t¬è; çë ¼ðìú”¯ ûÜì ûìTÜÖ Èèçðì¼í÷çæì ÍÈ ôèûë èÛçíë èÛçíë ÌQ?¥¼ìë
ëCíø Ìûòìæ vÙì»Ëì ôíëí×¯ ¼þì äþ øì¼Þ ÌèÛíæré âìæû¼ÛÖçìë èûøãÜ Ì†Œùâæíô çþìë “Ììæìûì¼” ôìíûÖ
ß ÌæÖr èÜèøûºo ôíëí×æ¯ óüè,%íôìË èô×ãåì èÛˆ‰ ðíÜß èûÃh vó ¼âú Íû¤ Èèçðìí¼ë ÍÈ ÌèÛöìrì Íû¤
öìréâìæãí»ë ¹âìùç øèÇôøèë÷ú ¼@øíôÞ ¼í÷çæ Íû¤ ÍÈ Ñèçðìè¼ô ÑèçðÖ¼í÷çæçì çþìë ôèûçì
âèðâìèˆHç ðíú ßÒìë Íôåì ôìëË¯ vóÐ×ì§ì ÌùèËç âìæãí»ë èûøãÜ èâè×Ü öì âðìæùëéë øíÇ ëkìÛ vëîí°
èûøˆ‰ vûøÇã çìëÈ èÛçë «*èçèûè@Hç ôìíÜë öìrìë Ó[èæ¯
ôìëË vóíÔí× ¼û vùìèû âëgÛí— ç Íô öìrì ôç ¼ðì¼ øãë»g
öìré ÌèÛöìré ÷íÜ vóíÔí× vçì çh»ìíëë vóíÐ äúâìÜì
¿¿¿ ¿¿¿ ¿¿¿ ¿¿¿ ¿¿¿ ¿¿¿ ¿¿¿
âìæãí»ë v«*íâ ûéë óDoíâëg èô@¬ìH óéËÞ âÓÖ ÍèÐúìú
ùíâë Óìíæë váír «*ìíËë ÌìèxHæ Ììíæ všíø ß çh\ìú
èûäúé û¼èç Ììíæ ¼E×Ü û¼èç Ììíæ ÅˆŠãÔë vóÐ
âìæãí»ë èûèE×ˆ‰ èÐô§ vÐ» øöÞQ? æûäíÜë ÌìxHìí¼ë èòèçÐìèQ? øìíû ÍÈ vûìÓ ôèûë è×Ü Íû¤ ÍÔìíæÈ
èæèðç çþìë âìæûçìûìó¯
9¿13¿4 Èèçðì¼íûìÓ ß v«*âí÷çæì
ÍÈ Èèçðì¼íûìíÓë ¼íà öãk ôíë• ûÖè,%íô ¼âè,%ë ¼íà ¼âéô·ç ôíë ôèû çþìë ûÖèkùç
v«*âí÷çæìíô ¼ìÓìëíËÖ èûxHì¼ûð ôíë çhíÜí×æ¯ ‘The writer softens the character of his egoistic
daydreams by altering and distingushing it’_vÜÔô çþìô t¬« H â‰ ìÓãëéíô ×‚íûÐ øèëíú «*ôìÐ
ôíëæ• øìÒôâíæë ôìí× t¬éH ô·èç øìßúìë äæÖ• ¼ìèðçÖ¼üè,%ë væøíÇÖ èòç ÍÈ Ø‹íúõÛì»Ö ÍÔìíæ «*íúìù
ôëíç øìèë¯ ôèûë v«*ât¬«
H ‰ ÍÛìíûÈ èæèÔÜ èû¬t¬ì? ë vøíú Ìâëí&ë øíÇ øì ûì§ìÜ¯ ôìíÜë öìrìú ¼ìèâÜ
vö âìæã» Ììûðâìæ• çìëÈ ¼íà ÷híø ÷híø ëCíø ëCíø vöæ èâíÐ vùí× v«*èâôìë äéûæít¬ìŒ ç ß ûðçì ½
ÍÈ æìëé è÷ëèû«Xèûæé• èâè×íÜ «*èçíëìíÓ ¼¤†Œìíâ èû«Xíû çìëÈ Ìøëìíäú vóð«*èçâì äæçëíà
õhûQ?Ûì¼Q?_
240
vçìâìë vt¬ìŒ íçë ûãèÄ vÐ» væÈ• väìúìë Ûþìåìú
ÍíóíÐ ßíóíÐ èæçÖ ÏèâÞÜ ôíGXìÜ
øì§ ùí§ øì§ vÛíÂ èâè×íÜ äìÒìú
ûæÖìë Ìíäú öãíºo ôÔæß ûì ØGiã ûì øGHíÜ
ôÔæß èæÛ·èç vâîæ ûìùìíæë ÌìKò «*¼ìíó
èûÜìß vûíùë ÌìÛì
“èûÜìß vûíùë ÌìÛì” ÍÈ ûìôÖì¤ÐÈ ¼èûíÐ» âïÜÖûìæ¯ ÌèÓô¬Q; ëCø¼é è«*úìë ÍÈ øÇ÷Üìú ÌèæûìöÞÛìíû
ôèûí«*èâíôë• óìûóDo ç·è»ç øãëíg »ë «*ìËöìrì èâíÐ öìú Íû¤ ÍÔìíæÈ “äÜ óìß” ôèûçìèåë v«*íâë ôèûçì
èðí¼íû âëâé Åø¼¤ðìë_““Ììèâ óïíë ôÔæß ûì ôìí× øìíÜ øìíÜ ôÔæß ûì ðìíÜÝvçìâìë vt¬ìŒ íçë ¼ðöìré
÷èÜ vÛìíÜì çhèâ øìí×ÝçìÈ ÷èÜ ¼ûÞóìÈ”” ÍÈ¼û øÂdèk ÌÇûì Ì¤Ð ÌçÍû çìÁøöÞøËï ¯Þ
èûÃh vó-vô ûì¤Üì ôèûçìë váír «*èçíëìíÓë ôèû ûíÜ è÷èÿç ôëíç øìèë Íû¤ È¤ÜÖìí„ èríÐë óÐíô
vö ôèûrú èÜÔíç ™ëg ôíëæ v¼È Ìíõæ• võ ÜãÖÈ¼ ß ÜãÈ âÖìôèæ¼-Íë ¼íà çþìë Ìûòìæùç ¼ìâéøÖ
ÜáÖ ôëì öìú¯ Íþëì ¼ôíÜÈ çìè+Uô âìôÞ¼ûìó Pìëì ôâíûèÐ «*Ûìèûç ðíúè×íÜæ¯ Ìíõæ èûÃh vó-ë âíçìÈ
¼ìèðèçÖô ÑèçðÖ vÇíô «*÷ëh øèë†ŒðË ôíëè×íÜæ èæíäë vÜÔæ-Ûèàâìèåíô ÌäÞæ ôíë væúìë äæÖ•
ðøèôA ðìèõÞ vÇíô vÜìôùìÇì vÜìôùéèçë äùíç Íâæôé âÓÖöãíù çþìë ¼ðä «*úìË Íû¤ çþìë èû«Xíûë ÓìëËì
öç æì vûèÐ ëìäÊæèçô øèëûçÞæ v÷íúí× çìë v÷íú vûèÐ v÷íúí× ûÖèkùç ´óú-øèëûçÞæíô¯ It is time
for destruction of error_ÛhÜíô ÅÁ¼ìèðç ôëìë Ü†‰¼âú Íí¼í×• Í ÅE÷ìëË çþìë¯ Ìíõæ öãºo ß
èû«Xíûë çéíë ûí¼ vÕÅ ùËæì ôíëè×íÜæ• Íôäæ ™ºo Ûìûãíôë ¼@¬ûc ç ÍÈ ðíE× èæúèç¯ çûãß óã¥ò ¼âíúë
vûóæì çþìë ôèûçìú «*èçØèÜç ðíú âìæí¼ë ùÛéíë «*¼ìèëç ö¬QËŸ ìíûìÓíô «*ôìÐ ôíëí×
The stars are dead; the animals will not look
We are left alone with our day; and the time is short and History to be
defeated
May say Alas but cannot help or pardon
‘Spain 1937 ôèûçìú ÅE÷ìèëç ÍÈ èû»ìóûìù “äÜ óìß” ôèûçìë óã¥ò¼âíú «*ôå ûàôèûë èû»ìóûìíóë
¼íà çhÜæéú Íû¤ ÅÛú váírÈ øÜìúæéûìíóë Ììx*ú æì èæíú ûë¤ æùë ß äéûæíô øãæèÜÞèÔç ôíë væúìë
«*úì¼ vóÔì vùí×¯ èûÃh vó-ë váír ÍÈ Å+ëË Íí¼í× èÐíGFë ÌæãÓÖìíæ• ûÖèkùç v«*íâë äúíÙì»Ëìú ß
âìæãí»ë öìréëCíøë Ñèçðìè¼ô ÌÇÞøìíÒ¯ ôèûçìú ûìÜì¼ët¬ç
H é ß ëgè$Ëé vóûéë ÅèGXÔæ èÐíGFë ÐëË èæíú
vô\èûèá: ¼è@¬ÁH íô ÌìKò ôëìë «*úì¼ ûíÜ ùËÖ ðíç øìíë¯
vö-vôìíæì ÛìíÜì ôèûçìë âíçìÈ “äÜ óìß” ôèûçìèåë ûT¬t¬ë? ÌÇÞ ß ûÖìÔÖì ðíç øìíë¯ øìÒô Üá
ôëgæ vÐ»çâ øÂdèkèå “äÜ óìß Ììâìë èÐôí§”¯ Óéíë Óéíë èçèæ ÌæãÛû ôëíûæ çþìë âæ «*íûÐ ôëí×
ÍèÜúå-Íë ‘The Waste Land’-Íë óDoóéËÞ äùíç¯
Here is no water but only rock
Rock and no water and sandy road
241
In a flash of lightning. Then a damp gust
Bringing rain
ÌÇûì•
I sat upon the shore
Fishing, with the arid plain behind me
Shall I at least set mt lands in order?
ÍÈ¼û ôìèûÖô ûìôÖìûèÜë âíÓÖ ÐïæÖçìíûìÓ ß Ìè¬t¬í? &ë ¼¤ôå• æûäíÜë ÌìùâæûìçÞìú æûäéûæÜìíÛë
vö «*çÖìÐì Íû¤ èûøöÞúíô øëìÛ—ç ôëìë Ììôì)áì øèëÜèáç ðú çìë ¼íà “äÜ óìß” ôèûçìë Ûìûû¬t¬ë;
èâÜ Ììí×¯ èô¬Q; ÍèÜúå-Í öìrì ™ëg ¼ÛÖçìë ¼¤ôíåë ¼íà øíëìá vöìùöãk ûÖèkùç ¼¤ôå vÇíô•
v¼Ôìíæ èûÃh vó-ë «*ìë@¬cèû`óã ¼ìâìèäô Ñèçðìè¼ô ¼¤ôå• ÍèÜúå-Í vöÔìíæ èûÜéúâìæ vöîæçìë
Ìø¼ëËÓ[èæ• v¼Ôìíæ èûÃh vó-ë ôèûçìèåíç ëíúí× Åèóç vöîæçìë äéúæ-vûù¯ ÍèÜúå-Í ¼ï÷æìú
†Œé,‡óã¥t¬«
H ‰ ‘April is the crullest month’, ‘summer’ †Œé,‡ Ðjèåë ÅíGXÔ øìÈ¯ èûÃh vó-ë «*ÇâìíÓÞ
““ùëíâ èûûËÞ ðÜ vùìÜíâìíëë ¼ìíûô väîÜã»”” Íû¤ ““vëîí°ë ôhúìÐì äUíÜ”” ÈçÖìèó ûìôÖìûèÜíç †Œé,‡óã¥t¬«
H ‰
«*ôå¯ ÍÈ æìùèëô æëíôë ëCøìúË “ÌèˆH,%” æìâô èûÔÖìç óéÙÞ ôèûçìë èÛçë Ììëß ùÛéëÛìíû Ìûòìæ
ôëí×¯
9¿13¿5 ôèûçìú äÜ-«*çéíôë ûÖûðìë
ÍÈ Ìæã¼aoìæ ôëíÜ vóÔì öìú “äÜ óìß” ôèûçìèåë æìâôëíË ™Óã æú¯ èÛçíë èÛçíë ÌùËæ äÜ-
«*çéô Ìûòìæ ôëí×¯
ÌìâìíóëëÈ Ìçéíçë vt¬ìŒ íç ùè§ Ûèû»ÖÁ
Íô—íÜ ßô—íÜ ÌìâìíóëÈ ûçÞâìíæ
èô×ãåì ÅPü+ ¼í+Uß_ûüè,% èô@¬ìH ÌìíçÞ¼éú äíÜ¯
ÌÇûì
Ììâëì vôìøìÈ ùþìèÇ ûãèæ
ÌÇûì
èô@¬ìH ûãèÄ vâìðæìë ùìæ
ÈçÖìèó øÂdèk ÅóìðëË èðí¼íû vøÐ ôëè×¯ TùèÜ-ëCøæìëìúË-óìíâìóë-ôþì¼ìÈ-ðÜèó-ø‚ì «*Ûè· ç æóéæìâIèÜ
Ì«*ì¼èàô æú ûë¤ ÌÇÞûð¯ “¼âãí°”• “ÏèâÞÜ väìúìë”• “øèÜíç ÅûÞë”• “vt¬ìŒ ç” «*Ûè· ç ûìôÖì¤íÐ âãèk«*çéô
vöîæ«*çôé ×è§íú Ììí×/ ¼íûÞìøèë “Ìì¼ˆ‰¼@¬ûc ì ÌQ?âÔÞã é äææéë âíçìÝ¾ûÐìÔéë ûüè,%ë Ììíùë ¬t¬B ? ç
o ìú
¼çôÞ ù@¬éc ë” Íû¤ “äÜ óìß Ììâìë èÐôí§”ë âíçì «*çéôé ÅE÷ìëË ôèûçìèåíô «*ìú “ßíúšÜÖìw” ¼ãÜÛ
æûäíÜ âãèkë ¼âìÓìíæë âíæìëâ «*ìèÇÞç øíÇ òìèøç ôëí×¯
“óÖ ßíúšÜÖìw” «*¼íà ¼âìíÜì÷ô âQ?ûÖ ôíëí×æ_‘The experience of agony and its doubt
rise out of the physical conditions of this journey through the Wast Land, now the desert
242
scene of the part I which emphasies the need of water’¯ âëgÛè— â ÌèÛÚçìë vûóæì«*çéô• çìëÈ
™x*»C ì ÌÇûì ÅøÐíâë äæÖ æûäíÜë «*íúìäæ¯ ÍèÜúå-Í v†ŒÈÜôìèðèæ• âÁ¼Öëìä«*¼à• û»Þ÷¹ ÌìûçÞæ
Íû¤ Ðí¼Öë âüçÖh ß Å(ìæ/ èûÃh vó-vô “ôhëíg ár Ûé,‡” ÌÇûì “ÌÚìçûìí¼ë ûéë ûüðˆ‰Üì ÌäãíÞ æ”ë âíçì
äéûíæë ðÒìÁ ûaoÖì ðíú öìßúìë «*çéô Ôþä ã íç ðíúí×¯ vûóæìèæóìæëCíø ÓìëìäíÜë ¼ôìâ «*ìÇÞæìíçÈ
t¬ìH ÛìèûôÛìíû “äÜ óìß” ôèûçìèåë øèë¼âìè:• “ßíúšÜÖìw”ë «*èçøìíóÖë ¼íà èô×ã Ûìë¼ìâÖ ÌûÐÖÈ
Ììí×¯ ÍèÜúå èûÃh vó-ë ÌæÖçâ ôìûÖIëg Íû¤ ÍèÜúå Ìæãûìíó ÍÈ ûìÂìèÜ ôèû IëgÎË øèëíÐìíÓ èô×ãåì
ÅíóÖìùé ðíúè×íÜæ¯
èûÃh vó-ë “äÜ óìß” ÌÇûì ÌæÖ óéÙÞ ôèûçì ÌÇûì ¼ãÓé\æìÇ-ÍèÜúå «*Ûè· ç ôèûë ôèûçì øìÒôìíÜ
ÌÇÞ Ìæã¼aoìíæë váír Íôäæ ¼âìíÜì÷ô ôçåì t¬ìH Óéæçì èæíç øìíëæ «*x‰ ÅÒíç øìíë¯ ôèûçìë ÍÈ
ÌÇÞíûìíÓë vôìíæì èòë vô\ væÈ• t¬EH ×`ó ß âãkÛìíû èæâÞìË ß èûèæâÞìíËë âÓÖ èóíú Íôäæ ¼ìèðçÖ-
ÌìíÜì÷ô Ì†Œ¼ë ðíç øìíëæ¯ ÍÈ ç+U vâíæ væßúìë øëß Øhíôìë (Foucault) ¼çôÞûìËé âíæ Ììí¼
vö¼û èæúâ ß ÓìëËì ÌÇÞíûìíÓë ÅÁøè+ Ùåìú• ÌÇÞ Ììèû,¬›ìíëë äæÖ èæíúìèäç v¼È¼û ¼¤ÔÖìçéç ¾ûè÷ré
ß èæúâæéèç-èæúè¬Qç Ÿ ¯ ÌíÇÞë Ììíëìø ôëíç vùíÜ ÌæÖìæÖ èô×ã ÌÇÞ Ôìèëíäë «*íúìäæß vóÔì vóú¯ t¬úH ¤
vóèëóì (Derrida)• èöèæ ÌìÓãèæô deconstruction ¼âìíÜì÷æìøºoèçë Íô «*Óìæ «*ûkì Í ûÖìøìíë èô×ã
ÌìíÜìôøìç ôíëí×æ¯ èçèæ ûíÜí×æ• “We must therefore try to free ourselves from this
language”; ÌûÐÖ Ûì»ìë ÌìíÜì÷Ö ÌìèÓøçÖ vÇíô âãèkÜìÛ ûì¬t¬í? û ¼@¬ûc æú• Ììâìíóë ûìÓì èóíç ÌÇûì
«*èçðç ôëíç ðú• öìë âìíæ «*÷èÜç «*Çìâìèrôçìíô ûäÞæ ôíë Íùìíæì¯ “äÜ óìß”-ë âíçì ôèûçìú
t¬Û H ìûçÈ èæèðç óãíûÞìÓÖçìë vóÔì øìßúì Ìt¬ìH Ûìèûô æú• “vÜûìæÞâ” ûì “v÷èÜÅ¼èôæ”• “ÌìíçÞ¼éú” ÌÇûì
“¹çhôç · â” «*Ûè· ç È¤íëèä ß ¼¤t¬›çü Ðíjë ûÖûðìíë èûÃh vó-ë ôèûçìú øíó øíó ÅèGXÔæ Allusion-Íë
äˆŠ ðú Íû ¼çôÞ øìÒôíô ¼ìûÓìíæ †Œèpíâì÷æ ôíë ôíë Ì†Œ¼ë ðíç ðú¯ èçæèå «*Óìæ ÌÇÞ èÛçíë
èÛçíë ôìä ôíë öìíE×¯ Íô• óìàìäèæç óã¥t¬« H •‰ óãÈ• vöîÇ Åyéûíæë ¼ìâÖûìóé t¬«
H ‰ Íû¤ èçæ• ûÖèkùç
v«*ât¬« H ‰ Íû¤ èçæèå t¬« H È‰ öãùøÁ ¼¤èxX,% ß èûèxX,%¯
9¿13¿6 ôèûçìë Ðj-è÷rôGF-×`ó
“äÜ óìß” ôèûçìèåë Ììèàô-Ðj÷úæ• ×`ó• ¬t¬û? ôèæèâèç• èâíÜë ûÖûðìë èûíxX»Ë ôëíÜ vûìÄì öìú
èûÃh vó-ë ôèûçìèÐíGFë ÌæûóÖ èæâÞìËóáçì_öì çþìíô ëûé\øëûçÞé Ûìëçéú ôèûçìë Íô øãíëìÓì
ûÖèk&ëCíø è÷èÿç ôíëí×¯
ôèû øÂdèkíç øÂdèkíç èâÜ ôóìè÷Á ûÖûðìë ôíëí×æ• ÌèÓôì¤Ð ¬t¬û? íôÈ èâíÜë ûÖûðìë væÈ• ÍëÈ
âíÓÖ «*Çâ ¬t¬û? íô èâíÜë ûTÜçì Ììí×• öèó v¼ èâÜ Ó[èæë âüóç ã ìú Ôãû ¼ï¨ «*ìú ÌóüÐÖÛìíû Ìûòìæ
ôíë¯ “âìíÙÈ•” “Ììíù”• “èæúíâ”• “¼¤öíâ”• “ûìíä” “øìíÔìúìíä” ÍÈ Ðíj èâÜ t¬ç H ¥t]—çÞ ¼ëÜ ß Ìæìúì¼¯
èô¬Q; øëûçÞé èPçéú ¬t¬û? íô èâÜ ÌQ?èðÞç_èâè×íÜ• ÌèÛöìíæ• çìë• Ììä• èû»ìó «*Ûè· ç øëøë øÂdèkíÐ»
ÐjIèÜíç vôìíæì Ó[èæ¼ìâÖ væÈ¯ ÍÛìíûÈ ôèûçìèå Íèùíú ÷íÜ¯ Ííôûìíë vÐí» Ììûìë èâíÜë
øãæëìèûÛÞìû_vÐ» vÇíô ÷çhÇÞ ÷ìë øÂdèkíç abab Óþìí÷ë èâÜ vóèÔ_Ûþìåìú• ôíGXìíÜ• äìÒìú• øGHíÜ¯
ôèûçìë ×`ó ÌìóÖQ? Ìáëûü+ ÌÇûì øúìëäìçéú• «*íûìÓ÷\ v¼æ öìíô èâx* ôÜìûü+ ûíÜ èæíóÞÐ
ôíëí×æ¯ Íôåh ÅóìðëË èóèE×_
243
¯¯ ¯ ¯¯¯ ¯¯ ¯¯ ¯¯ ¯¯ ¯¯ ¯¯
öèó ûì ðçhâ ØhÜ ûÈçhâ óèáíËë ðìßúì
¯¯ ¯¯ ¯ ¯ ¯¯ ¯¯ ¯¯ ¯¯ ¯¯ ¯¯
ëÈçhâ èæ,øÜô ëCøìQ?íë °gç èæçÖ ÷þìó
¯¯ ¯¯ ¯ ¯¯ ¯¯ ¯¯ ¯ ¯¯¯
¯¯¯¯ ¯¯ ¯¯ ¯¯ ¯¯ ¯¯¯¯
ÌìâìíóëÈ Ìçéíçë vt¬ìŒ íç ùè§ Ûèû»ÖÁ
×í`óìâãèk ûì ×`ót¬ìH Óéæçì vóèÔ “ÌìâìíóëÈ” Ðjèåë “Ììâìíóèë” Íû¤èûÓ øìÒ ÌÇûì ÅE÷ìëíË¯ èûèxX,%
ÅE÷ìëË øìÈ vöâæ “ß û×íë û»Þìë ¼äæ èâè×íÜ”/ ÍÔìíæ “û»Þìë” èçæâìrì æì ðíú ÷ìë âìrì “ûë»ìë”¯
øìèëÛìè»ôÛìíû ûÜì öìú_Ìáëûüí+ âìrìûüí+ë ÓâÞ ¼˜ìèëç ðÜ ÌÇûì èâx*ôÜìûüí+ ôÜìûüí+ë¯ øìÐìøìèÐ
èûèÛˆ‰ ¬t¬û? íô ôÜìûü+-âìrìûü+• èâx*ôÜìûü+-Ìáûü+• óÜûü+-t¬ëH ûü+ «*Ûè· ç ûÖûðìíë æìæì øëéáìèæëéáì
èûÃh vó ôíëí×æ_Í ûÖìøìëèå çþìë Ôãû è«*ú_èûÔÖìç ÅóìðëË “ÌèˆH,%” æìâô Ì¼ìâìæÖ óéÙÞ ôèûçìèå¯ èûÃh
vó-ë Íäìçéú ¼íà vôÅ ðúíçì ¼¤t¬›ç ü ÷@øïôìíûÖë çhÜæì èóíç «*Üº ã o ðíûæ vöÔìíæ Çìíô ùóÖ-øíóÖë
èâÐìÜ¯ “äÜ óìß” ôèûçìú ÌûÐÖ ÌìóÖQ? èâx*ôÜìûüí+ë ûÖûðìë¯ ¬t¬û? ô ¼¤ÔÖì vâìå ôhè§èå¯
9¿13¿7 Åø¼¤ðìë
Åø¼¤ðìë ûèÜ• èûÃh vó-ë ôèûçì ø§íç vùíÜ æïçæ Íû¤ ¼ã`óë Üìíù¯ ûì¤Üì ôèûçìë Óìëìú èçèæ
Íô t¬ç H ¬QŸ øíÇë øèÇô¯ «*÷ëh ôèûçì èçèæ èÜíÔí×æ• çþìë ôèûçì ëìäÊæèçô v÷çæìë èóùíQ? ×þíã ú
vùí×_âìæãí»ë ¼ãò äéûæöìrì çþìë ôìâÖ è×Ü Íû¤ v¼È äéûæ ôéÛìíû øìßúì öìíû ûì èô ëôâ ðíû v¼
¼@¬íH ao èçèæ Ûìûæìè÷Q?ì ôíëí×æ¯
9¿15¿1 ¼ãôìQ? Ûªì÷ìíöÞë ôèûçì ½ vð âðìäéûæ

¼ãôìQ? Ûªì÷ìíöÞë “ vð âðìäéûæ” ôèûçìèå Íô Ìæãí«*èë÷ âãðíï çÞë ¼üè,%_ôèûçìë ôì× vÇíô ôèû èûóìú
èæíE×æ_èô¬Q; ÌæûóÖ ôèûçìíçÈ ÅE÷ìëË ôëí×æ v¼È èûóìúûìËé Íû¤ ÍÈ Ìlcç ã ÌQ?ÜéÞ æ contrast ûì
¾ûøëéíçÖë ØíÜ Íô Ì¼ìÓìëË v¼î`óíöÞë ¼üè,% ðíúí× ÍÈ âãkìèæíåìÜ ¼ìèðçÖôâÞèåíç¯ âíæ ðú Íâæ
ôèûçì Ììíù vôÅ ôÔæß vÜíÔèæ• Ûèû»Öíçß vôÅ Ììë ôÔæß øüèÇûéíç Íí¼ Íâæ ôèûçì èÜÔíû æì¯
Í ôèûçìú vëìâìè`åô ôèûçìë «*è¼ºo ÷þìíóë èûí°ìð• øïèËÞâì-÷þìíóë vâìðâúé ×Üæìë èûëgíºo èûí°ìð¯ èô¬Q;
ÍÈ ôìäèå ôëíç èùíú ôèû ûì¤Üì ôèûçìú ÷þìíóë Íâæ Íô ÌøïûÞ æçhæ è÷rôGF èæâÞìË ôíëí×æ öì ûTèóæ
Óíë ûT ôìûÖìíâìóéíô áhÓìú ôYìèQ?íç ¼¤†Œìíâ «*èçíëìíÓ èûí°ìíð èû«Xíû øÇ vóÔìíû¯
9¿15¿1 ÷þìíóë «*¼à ß Ììûðâìæ ôèûçì
÷þìó Ììûðâìæ ôìÜ vÇíô ôèûíóë è«*úçâì• âìæã» çìë v¼î`óöÞ vóíÔ âãDo ðíúí×• ôèûëì çìë æìíâ
ôèûçì ë÷æì ôíëí×¯ ôç èûëðé• ôç v«*èâô ÌìôìíÐ ÷þìíóë èóíô çìèôíú èûèæ° ëäæé öìøæ ôíë vùí×¯
244
÷þìíóë ðìè¼ë ûþìÓ vÛíÂí× Å×íÜ øí§ ÌìíÜìÝß ëäæéùaoì vçìâìë ùa¼ãÓì ÕìíÜì” ÌÇûì “èæèû§ Ìâì èçèÇë
ðíçÝûìèðë ð”Ü väìúìë vt¬ìŒ íçÝ™ôYëìíç ÷þìíóë çëËé”_ëûé\æìÇ/ ‘The obed maiden/with white fire
laden/whom the mortals call the moon’ ‘vÐèÜ’_võîÜ vóûôhâìëé ™q ÌìIíæ Ûëì• âìæãí»ëì çìíô
÷þìó ûíÜ_÷þìíóë æìíâ Íâæ ôç ÅE÷ìëË ôèûëì ôíë vùí×æ¯ ÷þìó èæíú ôèûçì èÜíÔí×æ ¼ãÓé\æìÇ ó+
‘“äˆŠìQ?ë”’ “ÌìÓÔìèæ ÷þìó ëCøìë ôìèÒë øëíÐ” vÐô¼èøúë-Íë ÷þìó èæíú ûTèûÓ ÅE÷ìëË ëíúí×¯ ‘How
sweet the moon sleeps upon this banks’, (‘Merchan of Venice’) Íøìíë ôé âÓãë ÷þìíóë ÌìíÜì
Ùãèâíú øí§í×• ‘The moon shines bright, in such a night as this’ (‘Merchant of Venice’) Íâæ
ëìíç ÷þìíóë ÅyUÜ ÌìíÜì Äíë ø§í×¯ ‘The charist maid is prodigal enough/to unmask her
beauty to the moon’ vûèð¼ìèû æìëé vöâæ çìë v¼î`óöÞ ÅˆŠãk ôíë ÷þìíóë ôìí× (‘Hamlet’); ‘It is the
very error of the moon;/she comes more near the earth than she was wont, and makes men
mad (‘Othello’) ÷þìó ÛhÜ ôíë øüèÇûéë ôìí× Íí¼è×Ü• âìæãí»ëì çìë ëCíø øìùÜ ðíú èùíúí×• ‘Lady,
by yonder blessed moon I fwear/that tips with silver all these fruit-tree tops’ (‘Romeo and
Juliet’) æìëé ßÈ ÅíÒí× ÓæÖ ÷þìó• ØÜùìí×ë ÷—§ìIíÜì ëgíøìèÜ ëíÂ ×ãèøíú èóíúí×/ ‘I walk unseen/on
the dry smooth-shave green/to behold the wandering moon’
‘èâÜåæ ‘L Allegro’’ Ììèâ ÌóüÐÖ ¼ûãíäë ûãíô ðþìåû qìâÖâìË ÷þìóíô vóÔìë äæÖ/ ‘So, We’ll go
no more a roving/So late in the night,/Though the heart be still as loving/And the moon
be still as bright’ ‘ÜõÞ ûìúëæ ½ ‘So, we will go no more Roving’’ ÍÔæß ´óú ÛìíÜìûì¼í×•
ÍÔæß ÷þìó Íç ÅyUÜ• çûã Íâæ ùÛéë ëìíç Ììâëì Ììë Ùãíë vû§ìû æì/ ‘And the moon is under
seas’ ‘ðìÅäâìæ ½ ¼ìùëçíÜ ÷þìíóë vÔÜì’ ‘O Moon of my delight who knows no wane/The
Moon of Heaven is rising once again’ ‘èØåäìëì< ½ “ëgûìÈÁ-È-ßâë ¾Ôúìâ”’ Ììâìë ÌìôìÐûìè¼æé
Ììæí`óë áúðéæ ÷þìó Ììûìë ÅÒí×_Ììûìë öÔæ ÅÒíû ÍÈ ûìùìíæ v¼ Ììâìíô ðìú ûüÇì Ôþä ã íû ‘Two
red roses across the moon’ ‘âèë¼’ óãèå ÜìÜ vùìÜìø ÷þìíóë Åøíë/ ‘The silver apples of the
moon’ ‘Èíúå¼’ ÷þìíóë ëgøìèÜ ÌìíøÜ vô vçìíÜ ¼âú Øhíëìíæìë Ììíù/ Ììûðâìæ ôìÜ vÇíô ÷þìó èæíú
Íâæ ôèûëì ôíë vùí×æ¯
9¿15¿2 “vð âðìäéûæ”-Í ÷þìíóë è÷rôGF
¼ãôìQ? Ûªì÷ìíöÞë “vð âðìäéûæ” æìâô âãkìèæíåìÜ ôèûçìú è÷rôGFëø
C ì ÷þìó ¼âã°èÄæãíôë âíçì ¼â†Œ
ôèûçìë óãÜÛ Þ v¼î`óöÞèåíô ûíá ÓìëË ôíë Ììí×¯ ¼ãôìQ? vëìâìè–åô ÷þìíóë èûëgíºo èûí°ìíðë øçìôì
çhÜûìë øëß ßÈ ÷þìóíô û`óæì ôíë vùíÜæ Íôåh èÛˆ‰çëÛìíû• çìíô ôíë çhÜíÜæ ûè˜ç ¼ûÞðìëì
âìæãí»ë ¼ôÜ æì øìßúì áhÓìë«*çéô¯ ÷þìíóë Íâç èû«*çéø ûÖûðìëÈ çþìíô ÌìÓãèæô ôèûíóë ¼ðöìré
ôíëí×¯ ÍèÜúå öÔæ ûíÜæ x*éâèç vøìåÞìë ß çþìë ôæÖìë Åøë ÷þìíóë ÌìíÜì øí§í× çÔæ èçèæ
ûÖàìKôÛìíûÈ Í ôÇì ûíÜæ• âïÜ ÜáÖ ÷þìóíô ÅÁ¼ìóæ ôëì (‘Sweeny among the Nightingales’)¯
û¬t¬ç
; ÌìÓãèæô ôèûëì ÷þìíóë ¼ãèûøãÜ vëìâìè`åô ÑèçðÖ âíæ vëíÔÈ çìíô ¼í÷çæÛìíû ûäÞæ ôëíç
v÷íúí×æ¯ ÷þìó èæíú Ìíðçhô Ììíûù ÅE×Uìí¼ çþìëì vÛí¼ vöíç ÷ìæèæ/ Íâæôé öÔæ äéûæìæ`ó óìÐ ûíÜæ
“ûëíØë âç ÷þìó ÕìèÜí× vØìúìëì çÔæ «*ìú Íôåì ¾æûÞÖèkô ÅE÷ìëíËë âíçìÈ ðíú ßíÒ Í ÅE÷ìëË/
÷þìóíô èÙíë ôèûë ÌìíKë ÌìíÜì§æ ÍíôûìíëÈ vóÔì öìú æì¯
245
¼ãôìíQ?ë ôèûçìú ÷þìóíô èÙíë ôèû ÌìíKë ÌìíÜì§æ ÌûÐÖÈ Ììí×• èô¬Q; ôèû ÷þìóíô vëìâìè`åô ÅÁ¼
èûóéËÞ ôíë v¼Ôìæ vÇíô è×þí§ Ííæ èëíúèÜäíâë vô\Û—èâíç òìøæ ôëíç v÷íúí×æ¯ Íô Ìì-æÔèÐë
ûì¬t¬û? çì çþìë ôèûçìèåë ¼ûÞìíà ëíúí×¯
ôèû ÅE÷ìèëç «*Çâ ÷ìëèå øÂdèk t‡ëíË Ììæì öìô_
vð âðìäéûæ• Ììë Í-ôìûÖ æú
Íûìë ôèÒæ ôíÒìë ùóÖ Ììíæì
øó-ÜìèÜçÖ-Ä¤ôìë âãí× öìô•
ùíóÖë ô§ì ðìçhè§íô Ììä ðìíæì¯
ôèûÛìûæìÈ çþìíô èû«Xûé ôèûíóë• ¼ìâÖûìóé ôèûíóë âíÓÖ òìøæ ôíëí×• ÜãÈ Ììëìùþ• øÜ ÍÜãúìë• øìûíÜì
væëgóì• ùìëèÇúì vØíóèëíôì vÜìëôì• âìúìíôìÛèt¬› «*Ûè· ç èûxHxç
g* èûí°ìðé ôèûíóë ¼íà çìë ôèûçìë ëCíø
øìÇÞôÖ ÇìôíÜß t¬ëH íC ø vôìíæì øìÇÞôÖ væÈ¯
9¿15¿3 ¼ãôìíQ?ë ôèûçìú ¼âìäÛìûæì
¼ãôìQ? ëè÷ç “×ì§ør”• “Ììùìâé”• “ëûé\æìíÇë «*èç”• “Íôèå vâìëíùë ôìèðæé”• “ÌæãÛû”• “ëìæìë”• “vð
âðìäéûæ” ÈçÖìèó “×ì§ør” ôìíûÖë ôèûçìIèÜíô ÅÁô·,% Socialist verse ûì ¼âìäí÷çæìë ôèûçì ûíÜÈ
è÷íæ væßúì öìú¯ vö æûéæ ôèû 1946-Í èÜíÔè×íÜæ ½
èûí°ìðé Ììä èûí°ìð ÷ìëèóíô
Ììèâ öìÈ çìèë èóæøèJôì èÜíÔ•
Íç èûí°ìð ôÔíæì vóíÔèæ vôÅ
èóíô èóíô ßíÒ ÌûìÓÖçìë vÕÅ/
t¬«
H ÷‰ §— ìë vÇíô væíâ Íí¼ì ¼û
™íæ×À ™æ× Å!ìâ ôÜëûÀ
æúì Èèçðì¼ èÜÔí× ÓâÞÙå
ëík ëík Ìþìôì «*E×óøå¯
«*çÖð öìëì ÙüèËç ß øóìæç
vóÔ Ììä çìëì ¼íûíù ¼âãóÖç/
çìíóëÈ óíÜë èø×íæ Ììèâß Ììè×•
çìíóëÈ âíÓÖ Ììèâß vö âèë-ûþìè÷¯
çìÈ vçì ÷íÜè× èóæøèJôì èÜíÔ_
èûí°ìð Ììä¯ èû«Xû ÷ìëèóíô¯¯
‘ÌæãÛû/ 1956 ½ “×ì§ør”’
çþìë äìç ¼ðíäÈ è÷íæ væßúì öìú¯ ôèû ÌæãÛû ôíëí×æ Í øüèÇûéíç ûí¼ èçèæ ™ÓãÈ øóìÙìç vøíúí×æ•
246
vÐì»íËë èÐôìë ðíúí×æ_“ÍíóíÐë äíˆŠ øóìÙìçÈ ™Óã vøÜìâÝÌûìô øüèÇûé¢ v¼Üìâ• vçìâìíô v¼Üìâ¢””
‘“ÌæãÛû” ½ 1940’/ vö æûäìçíôë âãè,%ûBo ðìç Åí+ìèÜç• çìë ôìí× ôèûë óüÆ Ìàéôìë “ Í èûxHíô
Í èÐ™ë ûì¼íöìùÖ ôíë öìû Ììèâ” ‘“×ì§ør”’• èçèæ ä§ ææ• âüç ææ• Ìaoôìíëë Ôèæä ææ• èçèæ Íô
äéûQ? «*ìË• Íô ¼@¬ìc ûæìë ÌWhèëç ûéä ‘“Ììùìâé”’/ vö vâìëù Ìì¬t¬ì? ôhíþ § Ôþíã å Ôþíã å vÔç• t¬«
H ‰ vóÔç
«*ì¼ìíóë èÛçë ëìèÐ ëìèÐ Ôìûìíëë• v¼ ¼èçÖÈ Íôèóæ èÛçíë ÷íÜ vùÜ “ÌûÐÖ Ôìûìë vÔíç æúÝÔìûìë
èðí¼íû”” ‘“Íôèå vâìëíùë ôìèðæé”’/ õìôðëôëì ûì ëìæìíëë óã¥íÔë ôÇì Ððíë ß †Œìíâ vôÅ äìæíû æì•
çìë ôÇì Õìôì øí§ Çìôíû ôìíÜì ëìèrë Ôìíâ ‘“ëìæìë”’_ÍâæÈ Ìíæô ÅyUÜ ¼âìäí÷çæìë ôèûçì ôèû
Ììâìíóë Åøðìë èóíúí×æ¯ ëûé\æìíÇë øë ÍÈÔìíæ ¼@øïËÞ ÌææÖ ¼íçä ôèûçìë Íô vâîèÜô ô.
øìßúì vùÜ¯ âìr 21 û×ë ûúí¼ áúíëìíù vö ôèûë ÌôìÜâüçÖh çþìë ûT ôèûçì ûT øÂdèk âðìôìíÜë
çëà-ÌèÛÙìíç ôìíÜì+éËÞ ðíú vûþí÷ Ììí× èûí°ìðé ß èû«Xûéíóë ôí. ôí.• ôìûÖíâìóéäíæë âíæë èÛçë
Ó[èæëËíæ¯ vöâæ Óëì öìô “ëûé\æìíÇë «*èç” ôèûçìë v¼È Ì¼ìÓìëË øÂdèkIèÜ• Ííóë èô ¼ðíä vÛìÜì
öìúÀ vö Íôûìë ø§íû äéûíæ v¼ èô Ììë ÛhÜíç øìëíûÀ
Ììâìë û¼Q? ôìíå ÔìíóÖë ¼ìèëíç «*çéáìú•
Ììâìë èûèæ° ëìíç ¼çôÞ ¼ìÈíëæ võíô öìú•
Ììâìë vëìâì˜ Üìíù ÌöÇì èæVãë ëkøìíç•
Ììâìë èût‡ú äìíù èæVãë ÐübÜ óãÈ ðìíç
Íç ÌGFûúí¼ Ûìíû ß ×í`ó vö ôèû Íâæ ôèûçì èÜíÔí×æ• çþìë ÌôìÜ«*úìíË ûì¤Üì ôèûçìë èûÐìÜ áèç
ðíúí× ¼í`óð væÈ¯
9¿15¿4 “vð âðìäéûæ” ½ «*èçûìó ß èûí°ìð
“vð âðìäéûæ” ôèûçìèåë Ûìûæìë ¬t¬í? ë ¬t¬í? ë øÂdèkë Ûþìíä Ûþìíä ÌçÍû ëíúí× Íô èûí°ìðé èû«Xûé
âìæûçìûìóé è÷ë¼¤†Œìâéë ´óúíûóæì ß «*èçûìó¯ ûÖèkë ôèûçì çìë ¼û èæ¥¼à ¼ãçéûuçì èæíúß ðíú
ÅÒí× vöæ ûÖè,%ë ôèûçì ¼âìíäë ûãíôë Ûì»ìë ôèûçì¯ äéûæ öìíE× âðìäéûíæë èóíô• çìÈ è«*úçâì
ôèûçìíô èûóìú äìèæíú vöìºoì ÷íÜí× âðì¼¤†Œìíâë ëËíáír¯ ÍÈ èûóìúûìËéë èÛçíë Üãèôíú ëÈÜ
¼¤áhBo ´óíúë ôç ÌìôhÜçì¯ ùíóÖë ðìçhè§ Ííæí× ¼ãçéûu ¾ûøëéçÖ_ôìí¬t¬? ðìçhè§ çìëìë Ìæã»íà èæíú
Ììí¼ øìÒíôë âíæ Íô ¼ìâÖûìóé óøÞíËë èòë«*èçèû@¬¯H
áhÓìë ëìíäÖ øüèÇûé ùóÖâú
øïèËÞâì÷þìó vöæ ÄÜ¼ìíæì ëgèå¯
ûì¤Üì ôèûçìë ¼ûí÷íú è«*ú øÂdèkíóë âíÓÖ ÍÈ óãèå_Íâæ ÌÖìè`å-vëìâìè`åô ÌÇûì vëìâìè`åíôë
«*èçtøÓÞé ðíúß Íô è÷ë vëìâìè`åíôë• è÷ëèóíæë ôèû vt¬EH ×ìô·ç ÌìK¼¤ûëËíô ûì~ú ôíë çhÜÜ¯ âíæ
øí§ öìú Øëìè¼ èû«Xíûë «*ìôâãðíï çÞ ëìèæ âìèë ÌþìíçìúìíæÁ èûèt‡ç ðíú ûíÜè×íÜæ• «*äìëì ëgèå vÔíç
øìú æì çíû vôô Ôìú æì vôæÀ Ûìç ß ôìø§• âìÇìë Åøë ÌìE×ìóæ• ÛìíÜìûì¼ìë âíçì âìæãí»ë
¼ìèˆ‰ÓÖ_âìæãí»ë vûþí÷ Çìôìë ÍÈ¼û vâîèÜô ÌèÓôìë vÇíô vö âìæã» ûè˜ç ¼âìäûÖû¬òìëÈ øàãí&ë
ØíÜ ôèû ÍÔìíæ çþìíóëÈ Íôäæ¯ øëâ vûóæìú• Í ÅE÷ìëË Ììâìíóë ¼+ìú ¼è@¬íH ç vôíå vôíå ¹`óæâú
çëûìèëë âíçì «*íûÐ ôíë¯
247
9¿15¿5 ¼âìäçìè¬Qô
Ÿ ôèûçìë Èèçðì¼
“v¼ì¼ÖìèÜäâ” ûì ¼âìäç¬QŸ ëìäÊæèçô ç+U èðí¼íû Iëg&ÜìÛ ôíëí×¯ ‘Socialist Verse’ ûì
¼âìäí÷çæìâïÜô ôèûçì Ûì»ìë váír “v¼ì¼ÖìèÜäíâë äúíôÈ ¼ïè÷ç ôíëí× ‘For socialism has won
the battle of linguitic usage if nothing else’ (Introduction : ‘The Penguin Book of Socialist
Verse’)¯ v¼ì¼ÖìèÜäíâë Åí!ÐÖ âìæãíd »ë âãèk¯ ôìÜÞ âìôÞ¼È «*Çâ v¼ì¼ÖìèÜäâíô Íôèå ¾ûÚìèæô èÛè+ë
Åøíë òìøæ ôíëè×íÜæ¯ v¼ì¼ÖìèÜš ôèûçì öÔæ èÐíGFë ÷ìèðóì øïËÞ ôíë çÔæ v¼ ¼ìèðçÖ èðí¼íû
âìæûçìë ðìèçúìë èðí¼íû öÇìÇÞÈ ÐèkÐìÜé ðíú ßíÒ¯ ¼ãôìQ? Ûªì÷ìíöÞë “vð âðìäéûæ” ôèûçìú Í äìçéú
×ìø Ììí×¯ ÔÖìèçâìæ âìôÞ¼ûìóé ¼ìèðçÖ ¼âìíÜì÷ô èùßùÞ Üãôì÷ (Georg Lukacs) ÌìÓãèæô ôèûçì ß
¼ìèðíçÖ âìæãí»ë èæ¥¼àçìë ç+U ß Ììèàôùç øëéáìèæëéáìë âìrìèçèëk «*ûËçìíô ø×`ó ôíëæèæ¯
çþìë âíç ÌìÓãèæô ôèû vÜÔôëì ¼âìäç¬QŸ ûì v¼ì¼ÖìèÜäâíô Åíøáì ôíë ¼éâìûºoçìë øèë÷ú èóíúí×æ¯
èô¬Q; çÇìèø ÜáÖ ôëì öìú Ììëìùþ• ÍÜãúìë vûuÐå• væëgóì• vÜìëôì• âìúìíôìÛèt¬› ÌÇûì ¼ãôìQ? Ûªì÷ìíöÞë
âíçì ôèûëì ÌìÓãèæô ôèûçìíô ÍÈ ¼éâìûºoçì vÇíô âãèk èóíúí×æ¯ çþìëì Ûì»ìß Ììèàôùç «*íúìíù ™Óã
ÌìÓãèæô ææ ÌèÓô¬Q; v¼ì¼ÖìèÜš Ûì¼Þ ûì ¼ìâÖûìóé ôèûçìë øãíëìÓì¯ ôèûçì ðìèçúìë ôíëí×æ• ôèûíô
èóíúí×æ âìæûçìë t¬ø H íá vöìºoìë øóèû¯
ëgÐ ôèû âìúìíôìÛèt¬› èÜíÔè×íÜæ• ‘I shake the world with the might of my voice’ Ììèâ Ììâìë
ô.t¬íH ëë ÐèktøÓÞìú øüèÇûéíô ôþìøìÈ (‘The cloud in trousers’) øÜ ÍÜãúìë• Øëìè¼ ¼ìâÖûìóé ôèû•
èÜÔí×æ ‘A small bird walks in the vast regions/Where the sun has wings’ (‘The same day for
all’) Íô v×ìíåì øìèÔ Íôåì èô ÍÜìôìú ðþìåí×• v¼Ôìíæ ¼ïíöÞë õìæì vâÜì¯ ûÜìûìTÜÖ ÍÈ v×ìíåì øìèÔ
ðíE× ÌùèËç æìâðéæ ¼ìÓìëË âìæãí»ë è÷rôGF¯ øãæf èçèæ èÜÔí×æ• ûìùóìíæë âÓãë Îçhíç• t¬ìH Óéæçì•
Ììèâ vçìâìë æìâ èÜèÔ• æ†‰ èæäÞæçìú• vð t¬ìH Óéæçì• Ììèâ vçìâìë æìâ èÜèÔ (‘Liberty’) Ììë Íô
ÌçhÜæéú Øëìè¼• vtøíæë âãèköãíºo Ì¤Ð†ŒðËôìëé ôèû ÜãÈ Ììëìùþ ûÜí×æ• vtøíæ Íô ¼ãë ™íæè×Üìâ
öì ðíE× ¼âãí°ë âãk ô.t¬íH ëë âíçì_v¼èóæ èæè»ºo ðíúè×Ü ùìæ• Ðíjëì è×Ü èæè»ºo (‘Santa Espina’)
äìâÞìæ ÌûíëìíÓë ¼âú «*èçíëìíÓë ôèû èðí¼íû èçèæÈ èÜÔí×æ_èûxH vöæ Ììäíôë ÍÈ ôìëìùìíëë âíçì
ðíú vùí× t¬ìH Óéæçì Ììâìíóë ´óíú vöâæ øìèÔë õìæìë èØ¼èØ¼ìèæë vçì IËIË ôíë èØëí× (‘Richard
Coeur-de-Lion’) ¯ äìâÞìæ ôèû vûëíåì< vûuÐå ûÜí×æ_ÛìÈ¼û• «*x‰ ôëíç Ûú vøíúìæì (‘Praise of
Learning’); ¹éçóì¼• vô vçìâìíô âãk ôëíûÀ ôèû øìûíÜì væëgóì ûÜí×æ æìâðìëì âìæã»íóë ôÇì¯ Íëì
Ììûìë èØíë Ìì¼íû ØhíÜë ðìäìë øìøè§ë âíçì• Ììûìë æçhæ ôíë äˆŠìíû¯ (‘I wish the wood-culter
would wake up’)¯ Ììë Íôèå ôèûçìú ÍÈ ôèû ûÜí×æ_ÌûíÐí» Ììèâ âìæã» ðÜìâ ûaoëã ì Ììâìë ¼íà
¼ëìÈÔìæìú ùìæ vùíúí×• vöìºoì ðìç èæíú ÌìKëáìë ¼¤†Œìíâ ¼ûìÈ øìÐìøìèÐ èÜ: (‘Freinds on the
Road, 1921’)¯ vØíóèëíôì ùìëèÇúì vÜìëôì Íôèå ôèûçìú èÜÔí×æ Íôèå âãk âìæãí»ë ûè`ó ðßúìë ôÇì
ëìí,%ë³ ÌçÖì÷ìëé Ðì¼æöí¬QëŸ ðìíç¯ ÌìíQ?ìèæíçì ûíæë øÇ èóíú vöíç vöíç vÜûã ôhí§ìíE× ×þíã § èóíE×
äíÜ¯ öìrìë ÌÓÞøíÇ ÍÜâ ùìí×ë æéí÷ è¼èÛÜ ùìíõÞëì çìíô v†Œ:ìë ôëÜ¯ ëìç æåìú çìíô väíÜ èæíú
öìßúì ðíúí×• ëáéëì çÔæ vÜâíæõ ÔìèE×Ü¯ æåìë ¼âú çìë ôìëìôíá çìÜì ø§Ü• ûìÈíë ÌìôìÐ çÔæ
÷ô÷ô ôëè×Ü (‘The Arrest of Antonito...’)¯
248
9¿15¿7 Åø¼¤ðìë
“vð âðìäéûæ”-Íë ôèû ¼ãôìQ? Ûªì÷ìöÞíô ¼ìâÖÊâré t¬ìH Óéæçìë t¬ø
H íá ¼ìèâÜ âìæûçìë âðìæ vöìºoì
ÅøèëÅk èûíxHë ¼ìâÖûìóé ôèûíóë âíÓÖ òìøæ ôíëÈ vóÔíç ðíû¯ vö û˜æìë ¹éçóì¼ øüèÇûéíç ôèûë
âðì¼¤ôGF ÷þìó ß ôèûçìë ôì× vÇíô èûóìú væßúìë• v¼È øüèÇûéë æçhæ äíˆŠë t¬« H ‰ vóÔìë øíÇÈ èû«Xû
Íôèóæ Ìì¼íû_ÍÈ «*çéèç vÜìëôì vÇíô ¼ãôìQ? ¼û ôèûÈ óüÆÛìíû ´óíúë âíÓÖ ûðæ ôíë vùí×æ¯
øüèÇûé v¼èóæ Ììë û`óéÐìÜì Çìôíû æì¯ v«*èâô øèÇô Ììûìë ûæøíÇ ÌÜ¼çìë ÜèÜç ÌíˆH»íË vöíç
øìëíû• ôèûß ôøìíÜë Ùìâ âãí× ùíóÖë ðìçhè§íô ÍôøìíÐ ¼èëíú vëíÔ ôèûçìë ÷þìíóë èóíô Ììûìë
çìôìíû¯ ßÈ ÷þìóíô âíæ ðíû ëËâí˜ øìÐìøìèÐ âãèk¼¤†Œìíâ áhÓìë ¼¤†Œìíâ ¼ìèâÜ¯ ¼ãÔâú Óìâ ¼íàë
¼èàæéë âíçì• ôèûçìë âíçì¯
9¿16 †ŒpøèJ
Modern Poetry and the Tradition : Cleanth Brooks
The Aesthetics of Modernism : Joseph Chiary
Selected Essays : T.S.Eliot
The Symbolist Movement in literature ; Arthur Symons.
The Collected Poems : T. S. Eliot.
Axel’s Castle : Edmud Wilson
New bearings an Englush Poetry : F. R. Leavis
Poetry of the Age : J.M.Colen
äéûæìæ`ó óìíÐë ôìûÖ†Œp 1â ß 2ú Ô„
ûãºío óû û¼ãë vx*V ôèûçì
ôìíÜë øãçÜ h ½ ûãºío óû û¼ã
û×ë øþè÷Ð ½ èûÃh vó
ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçì ½ ûãºío óû û¼ã ¼@øìèóç
ôèûçìë ôÇì ½ äéûæìæ`ó óìÐ
t¬ìH ùç ½ ¼ãÓé\æìÇ ó+
¼ìèðíçÖë Ûèû»ÖÁ ½ èûÃ vó
ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôìûÖ øèë÷ú ½ óéè: èrøìÒé
ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçìú Èíúìíëìøéú «*Ûìû ½ âJãÛì» èâr
ÌìÓãèæô ôèûçìë èóùdûÜú ½ Ìx*ô g âh ìë è¼ôóìë
äéûæìæ`ó ¼âìä ß ¼âôìÜ ½ ¼ãèt‡çì ÷¹ûçÞé
ôèûçìë ôìÜìQ?ë ½ ¼íëìä ûí`óìøìÓÖìú
ÌìÓãèæô ûì¤Üì ôèûçìë ëCøíëÔì ½ ûì¼Q?éôhâìë âãíÔìøìÓÖìú
249
SETON
SETON
SETON

PGBPaper III

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PGBPaper III

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

«*ìôd ôÇæ

xôƒy˛õÜ˛ Sí˛.V ÷û˛ ¢B˛Ó˚ §Ó˚Ü˛yÓ˚

Ûìëç ¼ëôìíëë óïëèÐáì ø»Þíóë èûèÓ Ìæãöìúé Íû¤ ÌÇÞìæãôí— ÜÖ âãè°ç¯

xôƒy˛õÜ˛ Sí˛.V ˆòˆÏÓ¢ Ó˚yÎ˚

1¿3 ÷öÞìùéèç Ììèû,¬›ìíëë Èèçûü+

1¿4 øãèÇ øèë÷ú

1¿6 ë÷æìôìÜ èûçôÞ

1¿7 ÷öÞìë ÓâÞç+U

ÐïæÖûìó èûÚìæûìó ûOöìæ ôìÜ÷¹öìæ

×ìúì vóèÔ ûè¼ öìÈ çëgÜçì ûíæ¯

èæ÷íú ÛèÔâã âãèƒ Í ùë èûí»®

2¿4 ëúèæ ôìäë ûâ

2¿15 væîôì ß óìæÜéÜì øöÞìú

3¿1 «*¬t¬ì? ûæì

1¿ ûìàÜì ¼ìèðíçÖë Èèçðì¼• ¼ãôâh ìë v¼æ• Ììæ`ó ¼¤t¬›ëË¯

3¿3 ¾÷çæÖ÷èëçìâüç-Íë ùÒæ

ÌQ?ëàì ûèðëàì çåòì

3¿3 âÓÖÜéÜì ‘8â øèëíE×ó’

3¿4 ¼ìÓÖ¼ìÓæ ç+U

âæ¼ìâàÜ ÷„éâàÜ ÓâÞâàÜ ÐéçÜìâàÜ ûì™ÜéâàÜ

÷þìíóë ëìíäÖ û¼ûì¼ôìëé väíÜíóë øãíäì

ÜÔé`óíëë âüçÖh • vûTÜìë Ûì¼ìæ ß t¬ìH âéë äéûæÜìÛ

÷þìíóë øãíäì âæ¼ìë «*èçVìÜìÛ

5¿1 «*¬t¬ì? ûæì

5¿4 ÌìÜìßíÜë ø‚ìûçé ôìíûÖë ‘ë-í¼æ-ø‚ìûçé èûûìðÔ„_ë-í¼íæë

5¿7 “è÷íçìë Ììùâíæ Ôí„” ø‚ìûçéë Ôè„çì ëCíøë øèë÷ú

5¿8 ÌìÜìßíÜë ôìíûÖë vëìâìA ë¼ ‘øìÒÖì¤íÐ’

5¿9 ë-í¼æ_¼ìÇé Ôí„ë ¼¤èá: ÌìíÜì÷æì

6¿1 «*¬t¬ì? ûæì

6¿2 ¼ìëì¤Ð ß ÌìíÜì÷æì

6¿3 «*Çâ ¼ùÞ

6¿5 æûâ ¼ùÞ

7¿8 ® “óïë ðíç ôé ™èæ¼”® ‘37 ¼¤ÔÖô’

7¿15 vçìâìë ¼üè,%ë øÇ vëíÔ ÌìôéËÞ ôèë

8¿1 âìæôhâìëé û¼ãë ôèûçì

8¿2 ¼íçÖ\æìÇ óí+ë ôèûçì ½ ôûë-È-æïëäìðìæ

8¿5 öçé\æìÇ v¼æIí:ë ôèûçì ½ Ùãíâë vÙìíë

9¿2 ÌìÓãèæôçìë óÐÞæ

9¿3 óãíûÞìÓÖçìë ¼â¼Öì

9¿4 ûì¤Üì ÌìÓãèæô ôèûçìë ¼ïrøìç

9¿6 ÌìÓãèæô ôèûçìë Ììèàô

9¿7 èûÐ Ðçíôë ûì¤Üì ôèûçì ½ æìæì Ììí`óìÜæ ß âçûìó

9¿10 Ìèâú ÷¹ûçéÞ

9¿11 v«*íâí\ èâr

9¿8 ôèûçì èûíxX»Ë ½ vûìÓ

9¿9¿1 ¼ãÓé\æìÇ óí+ë ôèûçì ½ ÐìxHçé

9¿10¿1 Ìèâú ÷¹ûçÞéë ôèûçì ½ Èèçðì¼

9¿12¿1 ûãºío óû û¼ãë ôèûçì ½ vÐí»ë ëìèr

9¿13¿1 èûÃh vó-ë ôèûçì ½ äÜ óìß

9¿15¿1 ¼ãôìQ? Ûªì÷ìíöÞë ôèûçì ½ vð âðìäéûæ

You might also like