JAJNIKI I JAJOWÓD

Narządy płciowe to wyspecjalizowane struktury anatomiczne służące do celów

reprodukcyjnych. Początkowo rozwijają się w sposób niezróżnicowany ze wspólnych
zawiązków i dopiero od 7 tygodnia życia zarodka pod wpływem czynników genetycznych
obserwujemy początek fazy zróżnicowania, która prowadzi do rozwoju określonego typu
narządów płciowych. Po ukończeniu rozwoju narządy płciowe męskie i żeńskie dzielimy na
wewnętrzne i zewnętrzne.
Narządy płciowe żeńskie są miejscem powstawania komórek płciowych, ich ewentualnego
zapłodnienia i wzrastania. Należą tu: jajnik, jajowód, macica, pochwa oraz tzw. Narządy
szczątkowe. Jajnik jest parzystym narządem, w którym zachodzi powstawanie i uwalnianie
żeńskich komórek płciowych. Ze względu na jednoczesną czynność endokrynną jajnik
nazywamy gruczołem płciowym. W pełni rozwinięty ma owalny spłaszczony kształt i wymiary
4x2x1 cm. Jego masa wynosi 6-8g. Barwa szaraworóżowata, konsystencja twarda. Po okresie
przekwitania jajnik istotnie zmniejszają się. Jajnik zawieszony jest w zagłębieniu na bocznej
ścianie miednicy przy pomocy więzadła wieszadłowego jajnika, które równocześnie
doprowadza do narządu naczynia i nerwy jajnikowe. Drugi koniec jajnika łączy się z trzonem
macicy więzadłem właściwym jajnika. Dodatkowo jajnik posiada krezkę, która łączy jego
przedni brzeg z więzadłem szerokim macicy. Chociaż wymieniona więzadła i krezka
zbudowane są z otrzewnej, to sam jajnik jest jedynym narządem, który nie pokryty błoną
surowicą leży bezpośrednio w jamie otrzewnowej. Położenie jajnika zmienia się nieco
podczas pierwszej ciąży, po której jajnik już nie wraca do pozycji pierwotnej. U kobiet, które
rodziły, oś jajnika przy podstawie pionowej przebiega mniej więcej pionowo. Koniec górny
jajnika jest skierowany w stronę jajowodu i nosi nazwę końca jajowodowego. Koniec dolny
nosi nazwę macicznego. Spłaszczona powierzchnia, zwrócona do kości miednicznej to
powierzchnia boczna. Po drugiej stronie leży powierzchnia przyśrodkowa. Jajnik posiada
wewnątrz łącznotkankowy zrąb jajnika, zawierający liczne naczynia krwionośne. Na
powierzchni jest pokryty osłonką białawą. Między komórkami zrębu leżą komórki
śródmiąższowe, podobne do odpowiednich komórek jądra Jajnik jest bogato unaczyniony
oraz charakteryzuje się względnie dużą ruchomością. Unaczyniony jest przez tętnice
jajnikową, odchodzącą od aorty brzusznej. Drugim źródłem krwi tętniczej jest gałąź jajnikowa
tętnicy macicznej, która zespala się z poprzednią. Jajniki służą podwójnemu celowi:
wytwarzaniu komórek jajowych oraz wydzielaniu żeńskich hormonów płciowych
(estrogenów, progesteronu, relaksyny i androgenów).
Między powierzchnią jajnika a wnętrzem macicy rozpięty jest jajowód. Ma on esowaty
kształt, długość 14-20cm. Jego górne wygięcie zwane bańką otacza łukowato jajnik, a węższe
wygięcie dolne, czyli cieśń, biegnie w kierunku jamy macicy. Dzięki pokryciu otrzewnowemu
jajowód jest ruchomy, w tym szczególnie jego początkowa rozszerzona stożkowato część
bańki zwana lejkiem, zaopatrzona w liczne strzępki. Ich zadaniem jest wychwycenie komórki
jajowej uwolnionej z dojrzałego pęcherzyka jajnikowego. Najwęższa część maciczna jajowodu
biegnie przez ścianę macicy i uchodzi do jej jamy. Błona śluzowa jajowodu wytwarza liczne
rozgałęzione fałdy, które znamiennie wydłużają wędrówkę komórki jajowej do jamy macicy
(3-4 dni). W ścianie jajowodu rozróżniamy cztery warstwy: 1. Błonę surowiczą, 2. Błonę
podsurowiczą, 3.błonę mięśniową, 4. Błonę śluzową. Krew tętnicza dochodzi do jajowodu
przez gałęzie tętnicy jajnikowej od aorty brzusznej oraz gałązki tętnicy macicznej od tętnicy
biodrowej wewnętrznej. Do funkcji jajowodów zaliczamy: przechwycenie komórki jajowej
uwalnianej z jajnika podczas owulacji (za pomocą strzępków jajowodowych), transport
komórki jajowej do miejsca spotkania z plemnikami (funkcja śluzówki i mięśniówki jajowodu),
odżywianie plemników i komórki jajowej (prawidłowa funkcja śluzówki), umożliwienie
spotkania plemników i komórki jajowej - zapłodnienie i powstanie zarodka, transport zarodka
do macicy (funkcja śluzówki i mięśniówki jajowodu), odżywianie zarodka przez kilka
pierwszych dni po zapłodnieniu (funkcja śluzówki).

BIBLIOGRAFIA:
„Anatomia człowieka” PZWL Janina Sokołowska-Pituchowa
„Podstawy anatomii człowieka wyd. II” Marek Syrycki