Układ trawienny

Budowa układu pokarmowego u człowieka

Rozpoczyna się szparą ustną i kończy się odbytem.
Do przewodu tego należą;
jama ustna,
gardło,
przełyk,
żołądek,
jelito cienkie,
jelito grube oraz
wielkie gruczoły trawienne – wątroba i trzustka.
Budowa ściany przewodu pokarmowego;
1. błona śluzowa
2. błona mięśniowa
3. błona surowicza
1. Jama ustna – rozpoczyna się szparą ustną a kończy otworem łączącym ją z gardłem.
Szpara ustna ograniczona jest wargami górną i dolną. Pod błoną śluzową warg leżą
gruczoły wargowe, które produkują ślinę.
Cieśń gardzieli ograniczona jest językiem.

Z boku jamy ustnej – policzki,

Z góry podniebienie twarde i miękkie.
Tak samo jak wargi, gruczoły policzkowe produkują ślinę.
Łuki zębowe oraz tkwiące w nich zęby szczęki i żuchwy dzielą jamę ustną na przedsionek i
jamę ustną właściwą.
 Dwa pokolenia zębów: zęby mleczne i zęby stałe.
 Uzębienie mleczne to 20 zębów, 10 w łuku
zębowym dolnym i 10 górnym.
 Uzębienie stałe tworzą 32 zęby po 16 zębów w każdym łuku.
Wyróżniamy 4 rodzaje zębów:
 Siekacze,
 kły,
 trzonowe,
 przedtrzonowe
Żucie
Czyli rozdrabnianie na drobne cząstki, to pierwszy mechaniczny proces, któremu
podlegają pokarmy.
Równocześnie z rozdrabnianiem pokarm zostaje nasycony składnikami śliny i nawilżony.
Gardło
Część nosowa gardła
Część ustna gardła
Część krtaniowa gardła
Połykanie – przejście pokarmu z jamy ustnej do
żołądka
 Przełyk – leży w obrębie szyi w śródpiersiu, łączy gardło z żołądkiem.
Otrzewna –błona surowicza
posiadająca dużą sieć naczyń krwionośnych i limfatycznych oraz
jest mocno unerwiona.
tworzy worek, którego część pokrywa od wewnątrz ściany jamy brzusznej i ściany miednicy
mniejszej, a
pozostała część pokrywa leżące w niej narządy.
Gardło
Żołądek

Stanowi najszerszą część przewodu pokarmowego, u góry łączy się z przełykiem a na dole z
opuszką dwunastnicy.
W żołądku odróżniamy
część wpustową,
dno,
trzon i
część odźwiernikową żołądka
Część odźwiernikowa tworzy końcowy odcinek żołądka przechodzący w jelito
Wrzody żołądka
Sok żołądkowy
Wydzielany jest przez gruczoły żołądka i komórki nabłonka błony śluzowej.
Dobowe wydzielanie 1,2 -1,5 l o pH 1,5 – 2,5
Kwas solny – wchodzi w skład soku żołądkowego i spełnia wiele funkcji m. i.
zakwasza środowisko,
zabija bakterie,
działa na chemoreceptory i
wywołuje odruchy regulujące wydzielanie soku trzustkowego i żółci
Czynności mechaniczne żołądka
Zwiększają się podczas trawienia oraz okresowa na czczo ( kurcze głodowe).
 Rozpoczyna się od rytmicznych fal perystaltycznych, które występują rytmicznie co 20
sekund
Wymieszanie pokarmu z sokiem żołądkowym
Opróżnianie żołądka rozpoczyna się kiedy część pokarmu jest dostatecznie płynna aby przejść
przez odźwiernik.
Po przejściu pierwszej partii pokarmu do dwunastnicy dalsze opróżnianie odbywa się co 20
sekund.
Jelito cienkie

Stanowi najdłuższą część przewodu pokarmowego, (5-6 m)

ciągnie się od odźwiernika żołądka do jelita grubego.
Jelito cienkie dzieli się na
dwunastnicę i
jelito krezkowe; w którym wyróżniamy
jelito czcze i
jelito kręte
Jelito cienkie
Dwunastnica - długość 25-30 cm, stanowi początek jelita cienkiego
Jelito krezkowe –rozpoczyna się przy zgięciu dwunastniczo – czczym a kończy u ujścia do
jelita grubego. Jelito krezkowe układa się w bardzo liczne pętle, które wypełniają większą
część jamy brzusznej i miednicy mniejszej.
Dzieli się na jelito czcze (2/5) i jelito kręte(3/5).
Pętla jelita czczego układa się w lewej części jamy brzusznej, a krętego w części prawej i
miednicy mniejszej.
Czynności jelita cienkiego
Sok jelita cienkiego jest płynem rzadkim, bezbarwnym lub o lekkim zabarwieniu
słomkowym.
Enzymy zawarte w soku jelitowym doprowadzają do końca trawienie białek i węglowodanów
 Wchłanianie – ostatecznym cyklem trawienia jest absorpcja. Końcowe produkty trawienia
pokarmu mogą spełniać swoją rolę materiału budowlanego komórek ustroju dopiero po
przejściu przez nabłonek błony śluzowej jelita do krwi.
Jelito grube
Ostatni odcinek przewodu pokarmowego od ujścia jelita cienkiego, kończy się odbytem.
Jelito grube ma 135 – 150 cm długości.
Dzieli się na:
jelito ślepe z wyrostkiem robaczkowym,
okrężnicę i odbytnicę.
Jelito ślepe – stanowi początek jelita grubego, zwane jest ślepą kiszką lub kątnicą.
Leży w prawym dole biodrowym. Wyrostek robaczkowy jest
narządem szczątkowym, ma kształt cienkiej gładkiej cewki, długość 0,5- 3,3 cm.
Okrężnica – kolejny odcinek jelita grubego. Dzielmy ją na:
okrężnicę wstępującą po prawej stronie jamy brzusznej,
okrężnicę poprzeczną,
okrężnicę zstępującą po lewej stronie jamy brzusznej i esowatą zwaną esicą która
przechodzi w odbytnice.
Odbytnica – stanowi końcowy odcinek jelita grubego.
Dzieli się na dwie części; - odcinek
górny i - dcinek dolny zwany kanałem
odbytniczym.
Odbyt – położony między pośladkami. Skóra dookoła odbytu jest promienisto
pofałdowana.
Wątroba

Leży w prawym podżebrzu, jest największym gruczołem ustroju człowieka, o wadze 1,5 kg.
Jest narządem miąższowym, stosunkowo krucha, barwa brązowo- czerwona.
Wątroba otoczona jest otrzewną, która przechodzi z wątroby na sąsiednie narządy
 Rozróżniamy:
płat prawy(największy),
lewy, ogoniasty i czworoboczny.
Płaty te dają się podzielić na segmenty.
Żyły wątroby odprowadzają krew do żyły głównej dolnej
Pomiędzy komórkami wątrobowymi biegną kanaliki żółciowe które odprowadzają żółć, którą
produkują owe komórki.
Czynności podstawowe wątroby
Wytwarzanie żółci
Wytwarzanie z wchłoniętych cukrów prostych - glikogenu, który zostaje w jej miąższu
zmagazynowany.
W miarę potrzeb organizmu glikogen ulega rozpadowi i zamieniany jest ponownie na cukry
proste
Przemiana tłuszczów i białka, prostsze składniki białka; aminokwasy.
Szkodliwe resztki przemiany białkowej zostaje przetworzone na mocznik i wydalone z
moczem.
Odtruwająca czynność wątroby, dotyczy szkodliwych resztek przemiany materii i trucizn
Efektem licznych przemian chemicznych zachodzących w wątrobie jest wytwarzanie
znacznej ilości ciepła
Przepływająca przez wątrobę krew ogrzewa się, a następnie oddaje swoje ciepło innym
częściom ciała
Pęcherzyk żółciowy – ma kształt podobny do gruszki, pojemność około 50 ml.
W budowie odróżniamy dno, trzon i szyjkę. Spełnia on ważne funkcje jednak nie jest
niezbędnym, można go usunąć bez szkody dla ustroju.
Po jego usunięciu przewody żółciowe rozszerzają się i przejmują jego funkcję.
Wydzielanie żółci– jest najważniejszym produktem wydzielniczym wątroby.
Działanie żółci (soli kwasu żółciowego) jest ściśle związana z wchłanianiem tłuszczu.
Marskość wątroby
Marskość wątroby
Rak wątroby
Trzustka
 Jest gruczołem zewnątrzwydzielniczym jak i
wewnątrzwydzielniczym.
Leży pozaotrzewnowo na tylniej ścianie brzucha.
W budowie wyróżniamy ; głowę, trzon i ogon.
Waga trzustki 70-90g, barwa szaroróżowa, niezbyt twarda konsystencja, budowa zrazikowa.
Gruczoł trzustki o wydzielanie zewnętrznym – jest gruczołem trawiennym.
Gruczoł wewnątrzwydzielniczy tworzy narząd wyspowy trzustki. Komórki tworzą wyspy
Langerhansa wydzielające hormon insulinę, 80% komórek, 20% komórek wydziela
glukagon.
Czynności wydzielnicze trzustki
Sok trzustkowy jest płynem bezbarwnym, bez zapachu, o odczynie zasadowym.
W skład soku trzustkowego wchodzą enzymy, elektrolity i białka.
Enzymy – trawiące białka, cukry i tłuszcze
Przemiana materii
Czyli metabolizm – jest najważniejszą cechą żywej tkanki.
Źródłem energii dla organizmu jest pokarm.
Procesy przemiany materii można podzielić na
Anaboliczne tj. przyswajania, syntezy, tworzenia związków złożonych, wymagają
dostarczania energii
Kataboliczne – czyli procesy rozpadu, które wyzwalają energie
Przemiana węglowodanów – są podstawowym źródłem energii dla organizmu.
Warunkiem rozpoczęcia przemiany węglowodanów jest udział odpowiednich enzymów.
Szczególną rolę w przemianie węglowodanów spełnia wątroba.
Glikogen wątrobowy jest rezerwą węglowodanową ustroju.
Wchłanianie glukozy ma miejsce w dwunastnicy i jelicie czczym.
Normalny poziom glukozy we krwi waha się w granicach 80 -110mg%.
 Przemiana tłuszczów – tłuszcze stanowią 12 – 17 % wagi ciała. Są paliwem najbardziej
kalorycznym, stanowią więc główny magazyn energii żywego ustroju.
Tłuszcze czyli lipidy można podzielić na proste i złożone.
Tłuszcze obojętne ulegają emulgowaniu przez kwasy żółciowe a następnie są rozkładane.
Wzrost poziomu glukozy we krwi pobudza mechanizmy syntezy tłuszczu.
Wiązania tłuszczy
Wiązania tłuszczy nasyconych
Przemiana białek – inaczej proteiny(zbudowane z aminokwasów)
stanowią budulec komórkowy,
wchodzą w skład enzymów,
warunkują odporność,
są niezbędne dla wzrostu i utrzymania życia.
Synteza białek jest ograniczona dowozem z pożywieniem odpowiednich
aminokwasów
Wchłonięte w przewodzie pokarmowym aminokwasy
ulegają spaleniu i wytworzeniu azotowych produktów końcowych(mocznik) lub
użyta do syntezy białka ustrojowego.
Jeżeli dieta zawiera dużo białka to ustrój wydala jego nadmiar
Struktury białka
Do prawidłowego funkcjonowania musimy dostarczać do organizmu również;
Składniki mineralne; wapń, żelazo, chlorek sodu,
Pierwiastki śladowe; miedź, kobalt, fluor, jod, cynk, mangan
Są niezbędne do wielu procesów ustrojowych i na ogół występują w pożywieniu w
wystarczającej ilości.
Witaminy – związki organiczne, które są konieczne
w minimalnych ilościach dla rozwoju i prawidłowej czynności ustroju, muszą być
dostarczane z pokarmem.
Tylko mała ilość niektórych witamin wytwarzana jest w przewodzie pokarmowym przez
bakterie, albo w skórze pod wpływem słońca np. Vit D3.
rozpuszczalne w tłuszczach A, D, E, K
Rozpuszczalne w wodzie – B, B1, B2, B6, B12,C,H, P, PP, Kwas foliowy
Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie ustrój wydala się z moczem, natomiast nadmiar
witamin rozpuszczalnych w tłuszczach wydala się z kałem.
Plan budowy układu pokarmowego
Enzymy trawienne
Jama ustna – amylaza ślinowa – rozkład węglowodanów
Żołądek – (wydzielina - sok żołądkowy), enzymy; pepsyna( białka),lipaza
żołądkowa( tłuszcze).
Dwunastnica –gruczoł trzustka- wydzielina sok trzustkowy –enzymy;
amylaza trzustkowa , amylaza jelitowa( kontynuuje rozkład węglowodanów),
lipaza trzustkowa, lipaza jelitowa(tłuszcze),
trypsyna(rozkład białek) ,
laktaza, sacharaza ( węglowodany),
Jelito cienkie – wydzielina, sok jelitowy –gruczoł trzustka, enzymy jak w dwunastnicy.
Kwas solny
Rozcieńczony znajduje się w żołądku człowieka. Umożliwia trawienie białek, aktywując
enzymy trawienne
Dziękuję za uwagę.
Anatomia