Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Taşköprülüzade Ahmet Efendi Ve Mevzuatululumda Yer Alan Usul Ve Fıkıh Ile Ilgili Ilimler

    Uploaded by

    ali duman
    20 views21 pages
    Taşköprü zade nin mevzuatul ulum isimli eseri ansiklopedik bir eserdir bunda fıkıh ve usul ilimlerini içeren önemli bilgiler yer almaktadır

    Original Title

    Taşköprülüzade Ahmet efendi ve mevzuatululumda yer alan usul ve fıkıh ile ilgili ilimler

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    Taşköprü zade nin mevzuatul ulum isimli eseri ansiklopedik bir eserdir bunda fıkıh ve usul ilimlerini içeren önemli bilgiler yer almaktadır

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    20 views21 pages

    Taşköprülüzade Ahmet Efendi Ve Mevzuatululumda Yer Alan Usul Ve Fıkıh Ile Ilgili Ilimler

    Uploaded by

    ali duman
    Taşköprü zade nin mevzuatul ulum isimli eseri ansiklopedik bir eserdir bunda fıkıh ve usul ilimlerini içeren önemli bilgiler yer almaktadır

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 21
    GAZi UNiVERSITESI CORUM ILAHIYAT FAKULTESI DERGisi ISSN 1303-7757, 2004/1 Yil:3, Cilte I, Says: 5 GAZI UNIVERSITY THE JOURNAL OF THEOLOGY FACULTY OF CORUM ISSN 1303-7757 2004/1 Year:3, Vol:IM, Issue:5 Gazi ONiveRsiTESi CORUM ILAHIYAT FAKULTEST DERGISI 201, 3, Si: bi ve Vayn Kurulu Baghan Pros Dr ain ACT an ive ‘Yard Duy, Dr Hal rahi SIGE ite Vandi A. Ge De ag ont Yavin Kara Pr. Nain MACTI Dae De Fach ARABACT Py. De A Matus SOLE Dax: De Mesut OKUM § Yar. Bag. Dr et 8.0 Yayin Darga Kura PD. Hasna bee HDL ay fae One) ror, mal YAKI gleyman Dare Cr) rol Desks SAKIKAV AK (Ga Cav) ProfDr SE Soin VEPREM (Marmara ne) Pas Dn, Mma Fs KIL (Marmara Ck) of De, Msafa ERDEM (Ankara Cn) Prof Dr Sad KILIC (ata: Ce) PotD. imma se DU (tra nie) Prof De Ember SENAY (a Os) Prot Dr 23H OZCAX fences) Redaksivon ay chi Dr AHOZICRK Sehretenss A Ge, Abt Cah HAKSEVER Ar Gn Ayn ARVO Tekai Haze ‘Yard: Dr Ha rain SME ar Crier Gram lait akales Derg ake i ep Via sys olarah yaya, ergs yiptmisnin yoalonm. er ria srk sorumiluga savanna, Yaz, avin rulstam nanan ve yaya ama rele _gsollmenkismen vy amen ska yee Shvimianann we soutonsramaatarln ‘ashy Yer ve Tai Grr, 2008 ‘Vaya adres Gavin Garam laa Fakes (Deg) 9100 CORE ok 23409 Fa: O84 2MRT stnaisheinseheyaat oe 1 Says ahem Prof.De. Mehmet ARKUS {Xr Cr ovat Tak Prof De Sommer KUT {Ginkar Cn lini ok Pros. tem CHBECIOSIA {inka linn a) Pao De. Niywal LSTA (Atak ie lana te) Prof Dei ILHAN (ok 9h Cn Haya) Prof. De. Stafsitin POLAT (Eregos Cri anyon Fak) Prof De. Matin KOCAK {Onlokue Migs Uy aby Prof. De. Hoseyin PERE (Ondokue Maj Cv Maiyat Tak) Prof De} Tekin GORMENOTIL esa Cr Mahon Fak) Prof. as Ube BODLR (san sam Un fai a) Pf. Mustafa KARA, (Ciidsg i lsh ak Pho, Br, aya HOKHLERLL (dag ns shit Fak Dog Dr MEN OZAPSAR, {mar Tah ak Ty Dr Movies 'YANIS (carve Corum bat Fak) Bog Dr M. MahfSQYL EME (aa Ueve. Garam hia Fak) Yank Dox. De. Aburrahmn OZDEMIR (Gav Urge Gora yak) Yan Dax De Pott. (Goa. Crm Gora bat Fok) Fak) iC¢iNDEKILER Dog Dr. Fazh Arabaet islam da Dina Bilginin Toplurmsal Baglama ‘Yard. Dog. Dr. Kadir Girler Kur'an‘en Re' ile Tefsirini Yasaldayan Rivayetlere Elestirel Bir Yaklagimn ‘Yard, Dos. Dr. Ali Duman “Tagltiprizide Ahmed Efendi ve Mevaa' Stl Fikh fe ilgili flimler seen ‘Ulim’da Yer Alan Usul ve ‘Ar. Gir. Dr. Muammer Cengil Gazi Universitesi Corum Hlahiyat Pakiltesi Ogrencilerinin Denetim Odaklarinin Gost Degighentere Gireincelenmesi Ar. Gér. Dr. Ali Gata, Maha ml Efendi siya Tae Tela” isimli Makalesi os one Ar. Gr. Ahmet Cahid Haksover ‘Varolussal Kendinden Gegme ve Yansimalarr: mam-1 Rabbi Sathiyye Anlayge ene ‘Ar Gr, Cemil Hakyemez Mehdi Digincesinin tiaditegmes tzerine ‘Muhammed B. Ali Es-Sevkani (6.1250/1834) Cev.: Ferhat Koea Islam Hukuk Metodol inde Hiiktim Nazariyesi Facuk Omer Gev: Mehmet Umit Abbasilerin ilk Déneminde (132-193/750-809) Abbasi- Htiseyni Tigldilerinin Bazi Yonleri Michael Robert Negus Gevs Aygiin Akyol islimi Bilim Kavranu ve Msliman Bir Bilim Adamunin Diigiince Modellesi 17-46, 47-68 9.101 103-126 yore 45-161 168.172 173-180 ‘Gaoi Cniverstest Gonum HlahiyatFaklltsst Doris), 2004/1 «I, sayts5 58. 4764 TASKOPRUZADE AHMED EFENDI VE MEVZU'ATU'L-ULUM'DA YER ALAN USUL VE FIKH iLE iLGILi iLiMLER Ali DUMAN* Abstract ‘Tashkopruzade Ahmed Efendi and Sciences which releated with Figh and Usul al Figh was been in The Mevzitat al-Ulim The works which type of Encyclopaedia, always be done the important source for the researchers. Tashkopruzade Isamuddin Ahmed Efendi who ean aclmitted the first Eneyclopedist isone of the important scientist in the Ottoman Empire that time, and his book Meved'at al-Ulim is also most important source. In this article it had been researched figh, usul al-figh and relasted sciences with fgh in the Mevza’atal-Ulum, Keywords: Taskopruzade Isamuddin Ahmed Efendi, Tashkopruzade Kemaludlin Mehmed Bfene, Mevau'ata-Ulum, Fig, Usul ab igh Girig Fikth ilmi, islam tarihinin her dénem ve toplumunda kendisine onem verilen bir ilim olma ozelligi gdstermistir. Fikhin gorduigdi bu ilgi, onan alt dallart icin her zaman ayn diizeyde kalamamistr. Fikhin her donem ve toplumda ilgi giimesinin sebepleri arasinda onun toplum hayatyla yakindan ilgist gésterilebilir. Alt dallarinin zamanla ilgi alanndan uzaklagmasinda ise, bu alt dallarin kimilerinin gergekten ugragilmast zor bilimler olmastnin yaninda, Kimilerinin giincelligini yitirmis olmast sayilabilir. Fikhin alt dallarinin toplumun ig alantnan clisinda kalmasi konusunda ismail Hakkt izmir, hilaf ve cedel ilimleri baglaminda gu tespitlerde bulunmaktadir: “ibm-i Hilaf imamlanin kaynaklarint bilmek, arastirma ve akil yliriitmede yetenek kazanmak igin gayet fay dal limlercien birl ise de, baglular (awintesip) igin diger imamlann gorislerini de bilmek gerektigineen ‘memleketimizde ne yazak ki del baghlan ism bile unutulmustur. ilm-i Hilaf gsi bulunan ili Cede! de, im-i Hilaf git kesintiye ufranst + Yard Dog. Dy, fain Universitet Dahiya Fakes, emai: adumancinonu ct Gas Universitst Coven fchigat Fakes Derlst 20081 8 All Dune imi Hilaf ve flm-i Cedel, tamamlayta ilimlerden olup, zaruri tlimlerden olmadigindan ilm-i Hilaf konusunda bilgin olan kimseler zaten azd. Tamamiayia ilimler konusunda bilgin az olmakla birlikte, zaruri ilimlerin bilginleri daima daha fazla olagelmistir. Nitekim Usul- Filth alimi bir derece ‘a, furw'~i kth alimi goktut.”? izminli‘nin iln-i Hilaf ve ilmvi Cedel bajilaminda yapmus oldugu bu tespitleri, fkih ve usul ilimletinin diger alt dallan igin cle genellemek miimktindiir. Mesela Nazar Imi, $urdt ve Sicllatflmi gibi liner gogu zaman ismen bile giindeme gelemeyen, haklarinda tzman olan kimselerin ¢ok az oldugu, belki de hic kalmadift limler arasinda sayulabilit. Guniimiizde ise Gzellikle imam hatip liseleri ve ilahiyat fakuiltelerinde fakth ve fikih usuld dgretilmeye devam etmekle birlikte fikih vefidih usuldiniin alt dallarmna yeterince zaman aytilamamakta ve gogu zaman buralarda okuyan GGrenciler bu alt dallann ismini bile duyabilme imkénindan yoksun bulunmaktachr. Busebeplerden dolayt biz de bu galigmada, XV. yizyilin sontanyyla XVI. yiizyilin ortalarinda yagamig dinlt bir Osmanh bilgini olan TaskSpriizide isamiiddin Ahmed Efendi’ nin Miftalu’s-Sa ie ve Misbilau’s-Siyite( sau ctie ‘Sali ctned) ad kitabinan gevirisi olan Meveil tt T-"Ulim (p38! io ey da yer alan usul-t fikih, fiah ve bunlasin furi*u olan ilimlerle ilgili bilgileri naklederek, bu bilimlerin tanimlan ve muhtevalanndan bahsetmeyi amaclamaktayr. Mevzu'atdiT-' Ulim’da yer alan Fikh, Fikh Usildi ve alt bilimlerinin inoelemesine gegmeden once eserin yazan, eser ve miitercim hakkinda bilgi vermek yerinde olacaktr, A. TASKOPRUZADE ISAMUDDIN AHMED EFENDI 1. Hayate ‘TaskOpriizade tinvaruyla sohret bulmus ilimlerin en meshuru olan, isanviddin lakabs ve Ebu Hays kiinyesiyle anulan Ahmed Efendi’nin tam act Ebu I-Hayr isimiiddin Alomed b. Mustihiddin Mustafa. Hayredin Halil okup:h. 901 (m.1495) yrlinin Rebii'-evvel ayinin 14. gecesinde Bursa'da dogmustur. Dénemini Kasik ilimleriyle ugragan Ahmed Efendi, babast Muslihiddin Mustafa ve ameast Kivamtiddin Kastrn‘dan Arapga, Kur‘an ve Kur‘an ile ilgili ilimleri ‘rendikden sonra babastnun igaretiyle ilim yolunda ilerlemeye karar vermis; Bursa ve istanbul daki bir gok hocalardan dersler ap, eitimini tamamlayarak 1 emit small Habba, lo ap Tater Bitimisad.: Al Duman, Melatya 2002 55 1-15. ie verses Com iat Files! Deg 2008 “aghzpricae Abed Efe ce Mes tu tuba Yor Alan ut we Fite igi tr 4 h. 931 (m.1524) de Dimetoka medresesine mudertis olarak tayin edilmistir 983 (m.1525)de istanbul'daki Hal Hasan Medresesinde, 936 (m.i520y'da Uskiab ishak Pasa Medtesesinde, 942. (m.1535)'de istanbul Kalenderhane Medresesinde, 944 (m.1937Y'de Mustafa Pasa Medresesinde, 945 (1.1538) de Edine Ug Serefeli Medreselerin birisinde, 946 (m.1539) da Semaniye ‘medreselerinde, 950 (m,1543) de Edirne Sultan Beyazit Medresesinde mitdertis olarak gorev yapan Ahmed Efendi, 952 (m.1545}yilinda Bursa kactligt gorevine gelmis, 954 (m.1547)'cle Sahn Medreselerine miiderris olarak atannustir. 958 (im.1551y‘de istanbul Kacihgina gatirilen Taskprizade, 961 (m. 1553) yulina kadar bu gorevini stirdiirmtis, bu tarihte gizlerini kaybetmesi tizerine emekliye aynlmistir. Emekbiye ayrtldygi bu tarthe kadar toplam 24 yil muderrishk ve6 1 da kachhk yapmustr, 968 yilinin Receb ayimin 2, gecesi (m.2 Mart 1560) 67 yasndayken vefat etmistit. Kabri, Fatth civannnda Agik Pasa mahallesindedit?, 2. imi Kigiligi ‘Onun imi kisiligini yansitmast bakimindan egitim sirecinde okumus oldugu kitaplar, efitimini aldrgtilimler, ders alrms oldugu hocalar ve yapmis oldugu ilmi gahsmalar oldukga énem arzeder. Bu bakimdan Taskopruzade isamiiddin Ahmed Efendi’nin iImi kigiligi konusundla en teferruath bilgiyi Mecci Mehmed, Efendi (61, m.1591)'nin es-Gakakku't-Nu'maniyye fi “Uleméi'd-Devieti’l- “Usmaniyye Galt Ul cide i GLadd Sit) covirisinde bulmaktayyz. Onun verdigi bilgiye gére Tasképriizaide Ahmed Ffendi baslangicia Kur ar okumayt oBrenip hatim etiikden sonra babasndan Arap dih'ni @renmist ata Mevlana Yetim adiyla taninan bir alimden sarf ve nahiv dersleri alan Ahmed Efendi bu hocadan Maksud, izzi, Merah, “Avamil, Misbih, Kafiye ve Kafiye’nin serhi Vafiye'yi merfu'ata kadar okumug ve ezberlemistir, Daha sonra Butsa Molla Hiisrev Medresesi miidertisi olan amcast Kavamiiddin Kasim‘dan Vafiye'yi mecruréta kadar okuyup, yine satf'dan Haruniyye, nahivden Elfiyeti Ibn Malik’i, Za'r Misbah’: okumustur. isagoji ve gechi Semsiye’yi de ameasndan okuyan Ahmed Efendi, Amasya Hiiseyniye Medresesine atanan babasiyla birlikte Amasya'ya giderek ondan Sech- Semsiye’yi, Sethi Akaich, Hocazéde'yi, Mes'ud’u, Serh-i_ Isfehani’yt okumustur. Bundan sonra babast “zimmet himmetime lazim olan hakk-t 2 Taskipiiaide, ep Sal's Ne maniyye falont'd Deve tomuige, (Med) Mchined lend Tercimes Hada Saka tanbal 1988 524-527 Nev'ehde Ay Hae aa Tete Seba [tabu 1992.5 11 Bosal Mehined TAR, Oma ein, haz Alike Yavuz Ismail zen, tambo ts, 138-584-385 M, Manic Abtepe, “Tasha ide", LA, «MILL so 40-45 Aft Suphi Fura, “Sehayks Nv'waniye'nie Tack gn Tovihadekd es", Tk Tashnde ve Kile Gade Kastan, Tee, Anka 1989, 8.55.56 Gas Universitet Goran lana Fates’ Deri, 200801 50 Ali Duis ibiivveti inayeti ben tamam eyledim simdengeru tekmil:i zat ve tahsil-i kemalit eylemek senin elindedit’® diyerek kendisinden alabileceklerinin tamamuru aldianu séylemistir. Buncan sonra dayisindan Hasiye-i Tectidi, Fendri Muhyiddin Celebi'den Serh-i Miftah’,, Kocali Seydi Mahyidein Efendi‘cien Serh-i Mevalat't ve Kessaf's, Mirim Celebi'den Ali Kugeu’nun astronomiyle ilgili Fethiye adh kitabiny, Seyh Muhammed Magaisi'den Sahih- Buhéri’nin bir miktannm, Kadi lyazn $ifa’sini okuyup, ili hilaf ve ilm-i cedel gibi aki ilimleri Ofrenmistir. Seyh Muhammed Magiisi'den ve daha pek gok iistaddan icazet alan Taskopriizade Ahmed Efendi, 931 yilinda Dimetoka Medresesi miicerrisligine getirildikten sonra kendi okumus oldugu ilimler ve Kitaplan okutmaya baslamistir. Bundan baska miderrisliginin cesitli devielerinde islam ilimlerin pek goguyla ilgili, doneminin onemlieserlerini de okutarak inceleme firsat bulan TaskGpriizade dzellikle Arapea, fikih ve kelam alanlarinda hemen bétun kitaplan talebelerine okutmusturt, Talebeligi swrasinda okumug oldugu eserler ile hocalgi esnasinda okuimus oldugu eserler incelendiginde Taskoprivzide'nin Islami ilimler alarunda bityiik bir bitikime sahip oldugu siylenebilir. Nitekim déneminde mevcuteserlerin hemen tamamuni bizzat giren ve inceleyen Taskpritzade'nin, h. 961 senesinde emekli oldukdan sonra, gizleri gormedigi halde yazmig oldugu, yasadigi donemdeki ilimleri, bu ilimlerle ilgili eserler ve yazarlar hakkinda oldukea cegerli bilgiler veren Afifiahu’s-Sa’ide ve Mishaten’s-Siyade Gabndl cite 9 iad! chin) ve, 965 (m.1557) yalinda tamamladigs, Osman nemi ulema ve mesayihlerinin hayatlart hakkinda bilgi veren es-Sakaiku‘n~ Niu méniyye f Ulemdi’d-Devtotit-Lismaniyye stated i cle sad SHA acl eserleri onun bu konudaki vukufiyetini gostermektedir. ‘Yazmis oldugu iki buyiik eserinden hareketle onun ansiklopedist birilim adam1 olarak degerlendirilmesi miimkiindlit®.Zira her iki eser de ansiklope‘ niteligindedir. Ancak risalelerine giz alildignda bunlarin gogunlukla Arap dil, fikih, kelam hadis gibi Klasik islami ilimlerle ilgili oldugu gorliir, Bu ‘bakimdan onun igi, islam slimlerin her alarunda sz, sahibi bir alim nitelemest de yapilabili. 3. Bserleri ‘Tasképriizade isamiiddin Ahmed Efendinin ¢ok sohret bulmus iki eseri olan es-Saksika'n-Nu'méniyye ve Miftahu’s-Sa’ade'nin yaminda, bir ook ilim 3 Tagkipetzite op Sula, (Mocall Gvicss $25, 2 Aym ese, ss, S24527. 5 Babinget, Franz, Conant Terie Vexerlan ve Exeter. gow: Cogkun Ugok, Mersin 192, 5. 94 Gans Tnetstest Corrs alga Fakltesi Deg, 2008/2 Taghepride Abined Efendi ve Mevaw te’ anne Ver Aton Usul we Fuh eligi flinler 51 dallanyla ilgili daha pek gok eserleri de vardi. Bunlar arasinda Seyytd Sent Cuireninin HasiyetitI-Kessdjinim Hasiyesi, Hasiyeti’t-Tecrid Hasiyesi (tye iia Sal), Me li fi1-Kelim (OS i ola), Ferdiz ve gerhi, Me'ani ilmine dair Hoasiye ‘ala Feodidi I-Gryésiyye Adi he ge Atta), Kwvaat ilmine dair Sevit- Cezeriyye (202 ¢), Tarih ilmiyle ilgili Tarihit Kebir (aS 4.8) veya diger adhyla Nevédini’-Ahbér ft Menokthi1-Ahiydr ( 381) Sin gt L895), Tevarihti- Enbiya (4s! du8), Aims’ Milk (238 Js), Arap diliyle ilgili Seris’T- “Andra (Se! x 9b, Miufstihiv rab (1.6 iis), Serhii Dib Hidaye (= 8 Hpsall4ale, Serius Dibicett Tevali (Astat 92), Mushtasar'n-Naka (a3) maine), Sureti-Halas fi -lhtilis (4239) A setbaS'3 m0), say labilirs Bundan bagka ofuz. kadar risilesi bulunan Taskoprizace Ahmed Efendi’nin risalelerinden bazilan da sunlardur: Riséleti’s-Subiidi- Ayai fi Tabikiké Mebabisi I-Vietidi’2-Zikmit (gibi aga Coal 55 A gin yp BL), Rises Lista l-Mebatisi-istisndé (SDN Canty abe Qos), Mesiiki’ Hal fi MehiolikiT- Hans (0! ll Riga pi gotta and), Risoetii -insif fi Milsaicereti1-Eslaf (AYN 5 alte 9b GLA! Du), ef Muiakemits beyrte-Meoli-i Liitfi ve’-Mevia- “Init fi rid’s-Seb 1'-Sedtd (038 gad 3g AY pd 5 AMDY pd Ga USI), Risaletti"~"indiye fi Tabhiki'-istdre bi -Kinaye (esi oi gals), Reset “ala Mrckaddimeti lai T-Belaga G25! ple asks jo Ba, Risaleti't- Kaza ve'l-Kader (al 5 cea Wa), Risaleti TA in (oe D3, Tor ikitit “al Hawg t-Teloile (esi lye oe Shiba), Te likitit ala Sadiri's-Seri'a ea sl jase de igh’), cr Risaleti-Cannt 9 li-Vasfi> Ulin n-Nafi'a Gog SAD na 3 acid Dow 8, Ect Mei fi Ma’ rifeti Vii 1-Vacib (a! S909 aa gh sig al), Niicheti HEN (fi ‘Adeani Vaz 1 1-Elfitz (WN eal yp ila), Rist’ -Ta vif oe Al fi hall ‘Milghiliti-Had't-Tim ((t ab 2tSsie Jag De 5 yh Ds, FethacHEnri _Muglak fi Mes'eiet?-Mechul ve'TMutlak (ad y dyad Tae gf $k i! 3, Risaltiin fi Tefsri Ayett- Vid’ (os) 4h oat gs), Risoleton fi Kevlihi Te dla “Hiivellec dake lion mia Lard cen an” ve gaye zak (sib yo" hash gas) Ab ye ae a A A SRY B. MEVZWATUL-ULUM VE FIKIHLA iLGiLi KISIMLART 1. Mevzil Gtu't-‘utinn ve Tasképriizide Kemaliiddin Efendi Mev itt Line Tagképriizade Ismaiicldin Ahmed Efendi’ nin Miftiti’s- Sa'ide ve Misbahi’s-Siyéde adh eserinin, olu Tasképrizade Kemaliiddin 6 Alay age <6. 910; Bursa, = 455, 7 Atavi age ss 101 Gazi Universitet Govan laiyat Fatutes Derg, 2604/1 52 “Ali Duman Mehmed Efendi tarafindan, bazt ilavelerle birlikte' Tarkge’ye yapilms olan cevirisinin adidi’, Bu noktada qevirisi tizerinde arastiema. yaphiginnz Kemaliddin Mehmed Efendi'nin haya hakknda bilgi vermek de yerinde olacaktr, 1,959 (mn, 1551) yulindla istanbul’ da dogmus olan Kemaliiddin Mehmed Efendi, basta babasi Taskopriizéde Ahmed Efendi olmak dizere déneminin biyik alimierinden ders alist. Seyhii'l-islam Fbu's-Sw'td Ffendi’nin talebeligini de yapmis olan Kemaliiddin Mehmed Efendi, Nakstbendi tarikatt seyhletinden Hafiz Ahmed Buhari sle Usktidarlt Aziz Mahmud Hiidat'dlen de istifade etmistir. Egitimin tamamladikdan sonra 976 (m.1568) yilindan itibaren cesitli: medreselerde muiderrishik ve gesitlt vilayetlerde kachlik yapmusti Rumeli Kazasketligine kadar yikselen Mehmed Efendi, h. 1030 (m, 1620) yilinda vefat etmistir. Kabri babasmin kabrinin yanindadir®, Basta Miftahu’s-Sa'iide vc Mishithu’s-Siyade cevirist Mevzu’atu’l"Ukim olmak tizere, Sehndme, Kehf Suresi Tofsiri Hasiyesi, Terctmei Risale-t Hitseyin Va iz, Ide, Kaside-« Biivde, Tavit- Saf (Tuhfoti’-Ahbab) gabi eserlent ve bir gok Arapga ve Tiirkge risaleleri vardir!, Kemaliicdin Mehmed Efendi, Mevzi’atil"Ulam’un basa yazdgi dibacede bu cevrinin hikayesini syle anlatmaktadr: Invik merhim- mebrurdan sonra ital mezkur meyin halla bir mertbe miintsir ‘ve mage oldu ki zaman yosice “ule talline rabel ve kilabetiads ect eohd ve nogoka ii kadei ol vebahas gi olub ‘ule. aake zit llit we ale zene initak eylemigledie Lakin 2ebins A rb idrak etmeye sahil ake selim vezlni der, blanlann cimlest kid olamayub belki evastsnascan ol zebin ile istin’s etmeyenin feluminden “icéz vekdatr ve isthrdcana Kile kimesne adi olan 2 salve vyacieet vefé bu faite glu of shi ibs siolibun basin tae Bara tba stseniz hotkss da saya ve tals etmage rib ve aru atnsaha talib olalar vo ol sebsbdon nef e'Smn ve faidest tern olsa miinacb dagil midi? belki bu hidmet meshuma dabi 8 Kemalidddin Meliad Etendl’ni, bassin ktaly Mitahu'sSa'ade'yiTekgave bazllaceoe Tebitikteevirmis oldugu kitebin ditacesinde vazms oldugu apblamalardan anlaglmakts- diz Fakatkitabia hang! hisumlarina ne devece ilaveterde bulundugu konusu yeterince agtk fir. Onan neti lavelor yaptigy ancak Mevai aU un Mia's Sado Jayesei olarak okunmasidan sonia ortaya gikacok bir husustur, Bu fr bie Kargiastrma \yapmok ise makalenin aracinundisindadie Bu sebeple burada Kemalilddin Mehmed Efe Aina nerelerde ievelerde bulundugunu tespitedebilmis degli, 9 Mevzistir"Lliim, Mimin Ceviktorafindsa grintimiz alfabesiyle yaysolanms olmakla bbetaber, vie diinin gienied bullaan dle atl-yabanalaginast ve sadaegtndines gin boa yayinin yeniten yapulnssyerektii siylenelle Bkz. Mismin Covi, flier Ansioped, edal Nestiat, istanbul. ts. Atay, age 88 6-612 age 5-642: Bursall. age 1,5. 486: Babinger age 5s. 164168. w 0 Gat CInocrsies! Corum Stiga Faktesé Digit 00408 la Yer Alan Usnd we Ft eg iver 53 do’ we sahmet lard day skdam ve es tables ikdsim kemiyyets sklaunepledilee. Bu takic dal beni gibi nein ma It ya's ile28's even nll biaf'ada bu makule emi hata mibageret ve kira digvaen milboderctevlemage ne keadret ola dey imtina’ tle cevab verdikce miiab clmayub elette val rerun inilisinden hiss olamadinsa ire ilmisinden hua eresdrsin.Ale"Hhusus ol stadin ist ile ais hss tte Kil ve rehisimai ake sil Seyi slim merhum hazset Hbu'sSu'thd ~ekremehu'T-Rabts meme hidmetinde dali nce middet vesene teri evn vesene dab tas wl ve fezile tifa le Keb i envi Kemal dein. mel bu hidmetn whdesinden gelmek sana twiighasie weedastna sen kditsin devi fakire dai kelamlaruntedd vebsab- msi ade sald etmek minasib gelmeyiib mitevekliten ale abby emte'A hidmattexeimeye snilsigevet ve ig idp ibd puri'a Hale desi siniyete kid elie vaki'olub lakin mt heynindeterSkime itil ve ba'2« mninasab ve hide sultanyyeye ighgal men’ e iggaletmegin bu zaman degin asteshhir oli hal Bie bai tea as aye stam ve inns itor clinugt, Bsn tea"? Goniildiaga gibi Kemalitddin Mehmed Efendi, babasinin Arapga olarak kaleme ald Mittahii‘s-Sa’ade isimli eserinin, gok meshur olmast, Ste yandan toplumda Arapga bilen kimselerin azhg1 dolaytstyla herkesin istifade imkanmna sahip buluamamast dolayistyla onu Tiirkge'ye geviemek zorunda kalmistr. Neden bu geviriyi kendisinin yap konusu ise, yukandaki metinde, Arapgaya olan hakimiyetinin yaninda, babasinin ustiibunu iyi bilmest ve Ebu's-Sutic Efendi gibi doneminin onde gelen ilim adamlanndan ilimalnus olmast seklinde aaklanmaktadir, Kitabin isminin Miftahi’s-Saace degil de, Mevzw ati’ Ulam geblini alchgi konusu Mevzii'ati’/'Uldnt'an dibacesinde kitabm halk, arasinda bu ad ile tarinmig olmasina baglanmaktachr2. ‘Onu sohiete kavusturan Mevzit atic Uli, bugiin iki cilt halinde Ahmed Cevdet Pasa‘nin katkilanyla Dersaadet Ikdam Matbbasinda 1313, yalinda yaytnlanorustir, Eserin bitinci ald 12+844 sahife, ikinei cildi tse 712415 sahifedir. Eserin muhtevas: hakkinda miitercim Kemaliiddin Mehmed Efendi Kitabin dibacesinde sunlart sdylemektedir: ., Byvelon mukadianesinde Fez ‘ilm ve tim ve talkin hakkancla miibabese ve ihn dil bide adstva miidersiin ve kidiy’n ve wezSifmesiyih ve mized ‘ef yein hakkineda \drid olan ale eimmes kieam ve tahkikiea megayihe Pam bey’ olunubbo letgytizdenziyddeullimceileve fins cezileinesimsinizikrvebeyan ve 12 _Taghipriizide Ahm Efendi, Mevoi tu Lin, gow Tashipriizide Kemaliiddin Mehmed [fendi Atuneet Covsot Tabs Iklan Matbaast, Dani's Sande 1313, ¢ 1, 16.47. 1B Aymeser¢ Ls. 15, Gas Universitet Goran Halagat Fakes! Deri, 20081 54 Ali Duman her birinin mev28 ve menif'ini tahik ve mebsdh ve fayahn tabi fedkik ib of sminnasebetle nice Fev Ve haksik we env nikat ve dcklk hikayita lite vemme AE refise core ve guver diter ve cevahird zevihird letife dere idib gibers girsnmayest Smctndn bie mikdarin anda hare etmiglit. Vol fisunda tht olunan kit esti ake vveln'did veher bisinin ei elfinia mini ve mendhab we abvaliag tts veiad eyley bie smceenu’agerfed alia velle moclle- lated een? a olmusdu ki gv’ ened covahiet imuhit bir babe bicgitindir ki herkes andan iltikits diver ve cevahite rab ve pekrdnd."! Bu mukaddimede de ifade edildigi tizere Mevzu’ ati -"Ultim gesithilim dallan, oilim dallannda eser vermis olan kimseler ve eserleri hakkinda da bilgi veren bir ttt ansiklopedidir, Kitabin muhteviyatt mcelendigindle, baslangigta ilmin ve fretimin fazileti, Ofretmenin ve Ofirencinin gorevleri, birbiclerine karst tutumlari hakkinda gene! bilgiler verildikden sonra ilimler yedi ana bash altinda teker teker siralanmustr. Kitagbin tasnifinden de agikga griilecegi iizere Tasképrazadeilimilen ve bu ilimlerle ilgili fer’ ilimleri en ince ayrintuistna kadar taksim etmistic. Bunun sebepleri arasinda islamt ilimlerin o déneme kadar ki surecte bu sekilde bit tasnife tabi tutulmamas olmasi gbsterilebilirse de -nitekim kendisinden once saciece istami ve ger’ ilimler hakkinda yapilnus but sekilde bir tasnit yoktur genel olarak her ilimle ilgili eserler ve yazarlaru iyice tamtabilmek kaygasmm gozetildigi sdylenebili. Eserin gevirisinin dilinin oldukca age oldugu.séylenebilir. Fazla miktarda devrtk ciimlenin yer aldygi geviride, stk stk adalt Farsca ve Arapga tamlamalann kullamidiga da givrialmektedir, Eserin dilinin giinumtizde zor anlagthr olmasinin sebepleri arasinda, yazildiia dénemle gtintimiiz arasinda gegen zaman stireci de dikkate alinmalichr. Zira eser yaklasik olarak 500 yalhk bir eserdir ve dil o giiniin sartlarindan mistagni defildir. 2. Mevzii dtu -wliim’da Yer Alan Usitl-i Fukh, Fikth ve Bunlarin Furi u Olan flimler ‘Mevzu’atu’!"Uldm'da fikih ve fikth usuld ilimlerine, ser’t ilimler arasinda yer 14 Taskeprinade, Mecca'at-s. 16 1S Bil gi ie tvs sivetnde inte gpd nontlve tb Ratulinnslontieveaneak ne tacniflerin hemen tamarind liner tasnif edilicken isl ilimler bir alt dal olarak verilmektedir. Holbuki Taskipriszide burada sadece Islami dines tsnif etmektedie mlorin daha énce yap tasnitler: Lonusunda Uke. Harizii eft Uo, este G ‘Van Vloten, Lele, 185; Farabi, hn Uom, ev: Alumet Ate fstanbul, L990; Eb@ Hari ‘Muhammed. Muhamed Gzeafi yes Ulane/d-D2s,gavs Melimet A. Maftiogt Estanbul, 15; ll Hallun, Fou Zeya Abdurrahmanb, Muhammad, Mufsadiae, ev 2. Kadici Ugan, Istanbul 1991. Aynca gens bile igin bk. Ali Duman, 2 ition Torhi Devs Notlan, Malaya 200, 35,3345, Gee Lnerstest Comm cyt Fetes Deri, 200881 “ashi ned Efe Mest lin’ Yer Alan Usa Fok le fli ier verilmistir. Bundan baska "ger'tilimlerin Fur’ u” baghg alunda fikih ve usulla ilgili cesitli tali mesele ve ilimler de nakledilmektedir, 1. Fikih Usila ‘Tagképriizade, usul-fikhu, ser‘ ilimlerin besincisi olarak saymaktachr, Burada vusul- fkhun tanumumu yaptikdan sonra, maksadinu ve faydasinu bildirmekte ve pesinden de usul- filuh alaninda yazihnus eserleri ve bu eserlerin sahiplerint tanitmaktacir. Usul- fikah konusu eserde I. cild 634. sayfadan baslayrp, 642. sayfaya kadar yaklasik olarak dokuz sayfa stirmektedir. Tagkopriizace usul1 fikhin tammu, gayesi ve faydalant konusunda sunlan sdylemektedir: “Bu bir lime ki anna ahkm- gar'ipve i fer‘ieye adil iemiliye i yakinivyesinden istinbitilebilinie ve mevati- elles seriyyes hillipyedic. Akama geriyyenin anfantan -etiyets stints haysiyetinden, ve mebaisiarabiyyetindea veba’as wllun ser iyyeve abliyyeden aw ’hizadks, Ve bunslan garsz abkima gariyyel ter iyyeys sile| saba'tt tafeliyyesindan ki Kitabye Sonat ve emi ve Kiyasdu- itiabit melekesin ahasildirse fastest abhame mozkiray ‘ali weel/S-hha stint. Yani Tasképriizide Fikih Usiili'nii, seri hiikiimlerin teferruatnin (ahkame ser'iyye-i leriyye) toplu (iemali) delillerinden istinbat edilmesini saglayan bir flim olarak tanmlamaktadit. Konusu da, set°i hiktimlerin Kendilerinden nasil istinbat edilecegini gostermesi agisindan, kiill? ger't delillerdir. Fikth Usuili’niin baslangicnin Arapgadan, bazt geri ve aklt ilimlerden aliumis oldugunu soyleyen Taskopriizade, Fikih Usal’niin amacinun teferruatla ilgili ser'i hikiimleri, Kitap. Siinnet, loma’ ve Kayas‘dan meydana gelen tafsilt dort delilden, okarabilme kabiliyetini kazandurmak oldugunu soylemekte ve. Fikth Usulti'niin fayclasimn ger't hiktimleri dogeu bir sekilde belirlemek olduguna bildirmektecir. Gariildiigii_gibi Tagkopriizade, Kili debillen kon alarak ger't hikiimlerin istinbat yollannin ortaya konulmasinda fikih usultind, Kitap, Stinnet, fcma ve Kiyas gibi delillerle sert hiikumleri istibat edebilme Kabiliyetini kazandirmaya yénelik bir ilim olarak ortaya koymaktadir. ‘Bundan sonra Taskopruizade ust fikh alaninda yazilnuiseserleri ve bu eserlerin sahiplerini tanitmaya baslar. Burada Cassas adiyla sihret bulmus olan Hanefi alimi Ahmed b. Ali Ebi Bekir er-Razi'nin hayatt hakkinda bilgi verdikelen sonra, el-Usal adh eserinden bahseder. Daha sonra imei hilaf'1 ill olarak ortaya koyan Ubeydullah b. Omer b. isa Ebu Zeyd ed-Debust ve Debiisi‘nin el-Esrar, Takvimii'l-Edille ve el-Emedii'l-Aksa adh eserlerinden 16 Taskopriizide, Mera fl, ¢ 1s 634 Gas Tesora Corrs Mahia Fale eg, 20082 55, All Duman bahseder. Ali b. Muhammed b. el-Huseyn b. Abdilkerim b. Musa b. isa ‘Miicahid Ebu’I-Hasen Fahri'lslam el-Pezdevi ve Usti'tinden bahsettikden sonra Pezdevi'nin eserine yazilmis olan Abdilaziz b, Ahmed b. Muhammed el- Buhari‘nin el-Kesf (425!) ve Sethi Pezdevi (692 coi); Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed b. Omer el-Ahsikist'nin et-Tahkik (#3); Seyh Ekmeliiddin el-Baberti‘nin Takrir (43) isimli serbletini saya.” Dahasonra Semsu'l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Ebi Sehl Ebu Bekt es-Serahsi nin hayati ve Usd’ hakkinda bilgi verdikden sonra, Amid‘nin inkamiy-Ahkam (29! 3&1); ibn Hacib’in Miinteha’s-su’al ve'+Emel fi “ilmeyi I-Usili ve'LCedel (JH yJme9! ale bY! 5 Syl coite) ve muhtasari ve bbu kitaplann serhlerinden bahseder. ibn Sa°ati’nin el-Kava’id ve'l-Bedayi’ (e318); Mazharuddin Ahmed’in Meoma’u'-Bahreyn (8 a); Ebu'l- Berekat Hafizitddin en-Nesefi'nin el-Menat (22) gibt daha pek gok ust kitaplarim, onlarmn serhlerini ve yazarlarnny stralamaktadir. 2. kak ‘Taghipriizdde ser’tilimlerin altina strasin fikha tahsis etmistir. Eserin biting

    You might also like