ERZURUM KULTUR VE EGITIM VAKFI YAYINEVI ‘THE PUBLISHING HOUSE OF ERZURUM CULTURE AND EDUCATION FOUNDATION Se cae OS EKEV AKADEMI DERGIsi EKEV ACADEMIC REVIEW SOSYAL BiLIMLER SOCIAL SCIENCES Yu Sayt Gtiz vear@ Number, FallYrd. Dog. Dr. Cengiz GUNDOGI Hilbrahim Acar Sun Akbab: 2 Omer Akbutut Hamza Aktan tt Akyol is Albayrak Ramazan Altmeae | Neveat ¥_ Agikod) Pansur Atalay fan Aycan Hidayet Aydar Hakia Aydin Mahmat Aydin Aydin Abdullah Aydinh Nagar Aydunit iiseyin Ba ustafa Baber lnaddin Boa laa s Mehmet Bagtirk i 7 Pes Eoaie, forahim Canan Lilttullaky Cebect stem Cebeciogia jemail L,Cakan gaban Cals lecai Cinar vakup ‘Sige Asti Cubukcu Sama Dalkeran Cevat Gerni Sbeqtr 1 Zaynep Gi A Oem alti cho yan Prareatale toler Edie /Piditor tn Chief Prof. Dr. Asti CUBUKCU Editér Yerdimeian /Co-Editors Eskan OKTAY Edité: Kurulu/Editoria! Board Abdullah AYDINLI, A. Osman GUNDOGAN, Sibkat aman Oey. Mustafa KARA, Turgut KARABEY, Nadim MACIT, M. Faruk TOPRAK, Mustafa YILOIRIM, Azmi YUKSEL Hakem Kurulu/Advisory Board Ataturk Univ. Atatilele Gniv: Atatuek Gniv. Ankara Univ. Mermare Univ. Selcuk Univ. Atatirk Gniv. Marmara Driv. Atatirk Univ, Ataturk Univ, Atattirk Oniv. Ataturk Oniv, Ankara Univ. Atatiirk Qniv. Ataturk Oniv. Kocaeli Gniv. Gebze Y.T.Enst. ‘Auli Onty, Atatirk Gniv. Ataturk a Ankara Univ. Muala Univ. Atatlirk Univ. tetanbul Univ. Auator Un, ‘Ataturk Unis. ‘Geri Unwv. Sadik Kile Mustafa Kilich Ahmet Kirkdahe Fahrettin Korkmaz Aziz Kutlar, Nadim Macit Erkan Oktay Hasan Onat Salim fbrahim M.Abu-Rabi' Solahattin Ssamézeoy jahattin Samy Burhanettin Tatar Mustafa Tiftik M. Faruk Toprak SGlopmaer Tehkicd SGiogman Toh ‘Osman Tiizer Miintaz'er Tarkine Mustafa Ucar Abdisselam U ‘Ulugom Rivest Ista tsmait Gnver E. Semih Yalan Davut Yaylalt Muammer Yaylah Hakka Yazica tbrabim Yildinm Mustafa Yildinm Necati Yildwz Musa Yudiz Abdulhakim Yuee Azmi Viikset iru listeal sovadh strana gdre dzenlenmistir. DU, Dr. Nurettin CEVIZ Ataturk Ankara Giada Unie Yaraneryal Gos, Ataturk Rotors Onto, Atatusk Oniv Ankara Cniy. Canaldkale Univ, Ataturk Oniv. Alt Onis, Atatink Atatork Un, Yizinet Yul Univ. Aatirk Gow Serban Atatisk Univ. Atatork Gniv. Aracurk Univ, Cumhuriyet U Oniv. Aaa atork Oni Seneii 0 ‘dzanciysl Univ, Gazi Oniv,§OGN-1501-6229 EKEV AKADEMI DERGISI Al; 8, Say: 21, Giz 2004 Yee nia ee dean Sahibl/Ouener Benson Katy Caius Vaki Yaynet Adina A. Sela CEYHUN Yoyin Midiril/ 1 ena Representative Yiikee! UCA Turkce ngilizce Redakstyon/ faction vey Afecert Dergisi UKEV AKADEMI DERGISI al) inten bir dergicir. Deraide yayinla- san thin yaalann sorumiulugu yazariarna ailtle lain abimadan kismen veya tamamen berhanat bir yelilde basilamaz ve cogaltila- pune Yauy Kira dergive ginderilen yazla- 4 yaviniayyy yayinamamakta serbesttir. ‘idaxlerilon yanilar iade edilmez. Yasnma Adresi/ Correspondence Address EKEV Akademj Dergisi ‘Cumbusrivet Caddesi Orel dare Sitesi Kat: 2. No: 29 ERZURUM Tel: (0442) 235 24 14 Fax: (0442) 218 60 00 sponta: ckevakademider@hotmall.com waww.ckevakadernl.org Basla/Prinied by WIZIM BORO BASIMENLY ANI DAGTIM, SAN, TIC. LTD. STI. ‘Tok (0.312}229 99 28-29 ANKARA Diagi/Typed by ERK Yayaccibh Nevatlbay Cad. 76/10 SibbiyeANKARA Tel: (0.312) 231 41 97 ¥ posta: orkyayin@ttnet net tr Abone Badall/Subseription Rate Konan 3 Mon ‘Nennal a Hiya 8 Mia TL. Banka TI tlesay No: Sahin Going» edina Bankan Craven Laley No: 9404 10000 1858 Posta Gekl TL. Hoseg No. Gahin Gaktag aie No: 1295765 A PEM « asst 7 KUCH St NTATIVES hare Mahan 1KIMOGLU 0 “00 04 Bb A. Haren RIZVANOGLU 0.537 450 06 89 Canakkale Tevhit AVENGIN 0.286.218 00 18 (1520) Corum Mahrout RAVAKLIOGLU 0.535.890 16.07 Diyarbakur Yener OZTURK 0.535.737 24 1 _.Elazi Sinan YORUK 0) f:35.247 87 On Exzurum ‘Osman Nuri KARADAYE 0.535.208 03 49 Muhammed YARBASI 0.535.569 96 41 Isparta Nevin KARABELA 0.246,211 14 4 Istanbul Necdet YILMAZ 0.542.548 56 18 temir Coneyt EREN 0.535.727 58 10 Malatys Muharer 0.422. at iy ae 8535901 28 Rize Hiseyin KARAMAN 0.464, 214 11 21 / 142 ‘ean Samsun Soner GUNDUZOZ 0.542.339 60 I!» Sivas Sedat TORTUMLUOGLU 0.535.658 2t 38 Sent Urfa Hoseyin YECIN 0.553 424 98 37 Omer KARA 0.432.225 U0 B4 (243 Not: Diger il us iceterden ternsife( cltiak tateyenter, dergintnte tat oralotintes, 4ICINDEKIL Mose X. YHMAZ —‘Taaihectlik Hagtomnndn Tefsir GetoneBinde Degiyimn Jatin EU. Kur'an-Bitim {ligkisinin Otabiticligs ve Megriyesi Sorumy .. Adin KOSUM——Isiim Hukukunda Doyinee Ozpartuguinin Dinamiklert Mehmet KUBAT —“Oieki"ni Tanimlama Bagtaminda Mu'tezite’nin Sunni Okunugu Ramazan ALTINAY Emeviler Dineminde Baz Yénleriyle Kadin ... uruk KARACA ——Isenail Hukks Aydin'tn Siielerinde Allah-Alem-Insan ve Agk Psikolojisi Hulust ASLAN Uksisadi Paaliyetin Keltmi Yorume Al UIMAN: {slim Amme Hukuku Taribinde Bir Dénem Nokt: Sakifetu Beni Saide Mustita ALKAN Max Weberci Nazariyete Gére, Osmaniilarda Hakimiyet Anlayig: Minat ARGONDOZ Osmanh: Devieti'nde Seyhilislamhga Bah Bir Birim Olarak Meclis-i Tedkikater Seriyye .. At harak TOPRAK YGkit el-Hamevi'nin Mo‘cemt’!-Buldan Adit Eserine Efegtirel Bir Batas Naettin CEVIZ Osman!) Doneminde Libyah Bir air: Ahmed Es-Sarif (1864-1959)....183 AN IPER Azerbaycan'da Hikint Siirmiis Bir Turk Hanedant SAcoullan - Ermeni Manasebetleri “Muhammed el- Afsin Dbnerni (889-901)” Hakki BOYORBAS ABD, BM Ekonomik Orgtitteri ve Kenan OREN Usiineii Dunya Ulkeleri: Diin ve Bagiin Muvigla ONDER \nsin Haklari ve Din Ei Fatih KARCIOGLU Orgitset iletisimde Transaksiyonel Analiz (Kargiliklt Koran ARUN Davranigsal Coziiraleme) Bir Uygulama... Futth 1TOREMEN —UBitim Orgitlerinde Yaraticrhifin Geligtirilmesi Baglammnda Sinan YOROK ——Yonesici Rotless (Bhazig hi Omnebi Mein BAYRAK ——Tlrkiye’de ig Borg Sorunu ve ty Kamu Borglannda Meydana Gelen Geligmeter .... Conge GUL Hukuk Devieti Séyiem ve Ofgusu Uzerine Sivas Ferit 2c] NW Merkezinde Yaptlan Ampirik Bir Aragtirma .. hurt AKBABA Psikelojik Danigma ike ve Tekniklerinin Halk Arasinda Kutlanigs - Kars iff Ornegi ~ Engin ONER Dogu Anadoly’oun Kalkinma Sonanu ve Cézilm Oneritert (Van ftinin Ekonomik Durumu (izerine Bir Degerlendirme) Cinevt KOYENCU — Potunsiyel Dogalgaz Talebini Etkileyen Faktdrler dnuhin HAKIRIAS (Kitahya Ozesine Bir Uygulama) AUIAP TANITIME buruk GURBUL ‘Viskiye Cingeaeleri, Ali Rafet OZKAN .. Warettin CRVIZ. Acap Edebiyatinin Usiinierini Arapgadan Tickgeye Yapitmug (eviriderden Okumak Musa YILDIZ Yedi Askt Arup [idebiyutmin HarikulanMisa K VILMAZ fobin BIL ‘thet ROS “tetonet KUBAT ‘aneiran ALTINAY anh KARACA Hilust ARSLAN AI DUMAN Mustafa ALKAN Murat AKGUNDUZ M barnk TOPRAK Nurettin CEVIZ Al PEK Hakki BOYORBAS Kenan OREN Mastafs ONDER Faith KARCIOGLIU Korhen ARUN Fatih FOREMEN Senin YOROK Metin BAYRAX Congic OU1, Ferit (201 Suri AKBABA Eugin ONER Chineyt KOYUNCU firahin BAKIYTAS CONTENTS Chance in the Tradition of the Tafai of the Historici ‘Quention of Possibility and Legitimacy of the Relation Between Koran and Science. Dynamics of Freedom of Thought in Islamic Law .. A Sunni Reading of Matazilah in the Content of *Other’ Women's Position from Various Aspects in the Uromayad Period ....78 God, the Cosmos, Human Being and Psychology of Love in Poems of Ismail Hakkt Aydin. Interpretation of Economical Action in Kalam A Turning Point in the Islamic Public Law: Sakifeta Beni Salde ....14t According 1 Max Weber's Theory, Sovereignty Conception of the Ottoman .... Meclis-i Tedkikat-1 Ser'iyye, as a Unit Attached to the Office uf Seyhilistam in the Ottoman State, arenes LOT A Critical view on Mu’jam al-buldan of Yakdt al-Hamawt vost? A Libyan Poet in the Owoman Era: Ahmad al-Shariff (1964-1939) 109 Relations Between Armenians and the Sajid, a Turkish Dynasty Reigned in Azerbaijan: “Muhammed el-Afytn Periexl (889-90 1)" USA, UN Ekonamic Organizations and the Third Woeld ., sesensers SS cevreees sees ST Tlumap Rights and Religious Education ‘Trunsactional Analysis in Organizatonal Communication (Reviproca) Behavioralist Analysis) An Application ‘The Administrator's Roles in Developing Creativity ut Fduentional Organizations ... Insue of Domestic Debt in Turkey and the Progrese Plice in Domestic Public Debts... The Concept of Law Stute: An Emprical Study of People Having in the City Center of SiVRK “The Usage uf the Techinigues and Principles of Paychologlen! Counseling hy the Folk An Hanpricat Study i Kane «. aus of Development of Masten Anatolia and Salutlon Proposale (An Evaluation on Keonomle Situation of Yan Provined) ssn ‘The Attects on Potential Hermand vf Natural Gag tn KUBAYB DEP a5 Taking sens T® aTEKEV AKADEMI! DERGISt Yil: 8 Saya: 21 (Giz 2004) 141 IsLAM AMME HUKUKU TARIHINDE BiR DONEM NOKTASI: SAKIFETU BEN{ SAIDE Ali DUMAN (’ “) Ouet Sullfetu beni Sa'ide Islam Amme Hukuku agisindan énemli bir déniim noktasidir. Je incelendifinde bu toplantinin fikth, kelam, mezhepler tarihi, siyaset gibi hemen Isidint ilimter agisindan cok bityiik bir dneme sahip oldugu gériilecektir. Sakifeni skde woplantist ve bu toplaninin sonucunda meydana gelen gelismeter Islam siya- niwlu sekilenisinin nasi? gerceklestirdiginin anahiarlarint iginde barindirmakia- mukalede Hz, Muhammed donemi Arap-isiém toplumunun siyasal yaptsi tahtit an sonra, Sakifetu beni Sa'ide toplanusi ve sonuglan degerlendirileceluir. Anahtar Kelimeter: Sakife toplantisi, Halifelik, Islam Amme Hukuku, He. Ebi: Bekir A Turning Point in the Islamic Public Law: Sakifetu Beni Saide Abstract pay of the Saide son (Sakifetu Ben? Saide) is one of the important turning + Islumic Law. Close examination reveals that this meeting is very important ‘ie disciplines such as figh, kalam, history of sects, and politics. This meet- rontequences give us hints about how the Islamic political history was veges! the political composition of the Arab-tslam society in the period of 1 then the consequences of the Shady spot of the Saide son. Miuuly spot of the Saide son (Sakifetii Beni Saide), The Caliphate, Islamic 1 Bb Bekir iain Oniversitont Ilahlyat Fakiltesi Ogretim Oyesi. pir ingnweduar)142 / Yrd. Dog. Dr. Ali DUMAN: EKEV AKADEMI DERGISt Girig Tarihte meydana gelmig pek gok olay vardir ki, gergeklestikleri donemde farkina va- niimasa bile, daha sonraki zamanlarda o tarihe sahip olan toplumlarin hayatinda bir di- niim noktass olarak degerlendirilmistir. ik dénem Arap-tslam toplumunun yénetiminde, anayasal diizenlemeterin ilk meklerinden biri olan ve on bes asirtk islam Tarihi’nin he- men her dénemindeki siyasal yapilanmalardaki etkileri bakimindan, Hz. Peygamber’in vefatinin hemen ardindan gerceklegen Sakifetu beni Sa‘ide toplantisi da bir déniim nok- tasidir. Bu toplanunn yapidigs gin, yapihg bigimi, toplantida meydana gelen gelismeler, toplanidan gikan sonuglar, bu sonuglann topluma yansimalan ve sonraki dénem Miislii- man toplumlan tzerindeki etkileri tahlil edilmedikce, islam Amme Hukuku’nun en Snemli Sgesi olan deviet teorisinin dogru bir gekilde ortaya konulup, degerlendirilebil- mesi mimk&in olmayacakur. Zira bu toplantidan cikan sonuglardan birisi, belki de en Snemlisi, butun islam tatihi boyunca bir problem alani olarak gérilen, islam toplumla- rinm ¢esitli siyasal parti ve fraksiyonlara ayriImasina sebep olan Halifelik sistemidis!. Bu toplantinin sonucunda ortaya gikan bu sistem etrafinda geligen islam amme hukuku teorisinin ise giniimiize sik tutabilecek bir niteligi elde edebitmesi pek miimkiin gériin- memektedir. Zira, dzellikle son yizytllarda Bati'da geligen deviet ve siyaset teorilerinin etkisiyle islam diinyasi, kendi teorisini déniistiirmeye ve Islam’m, Bati'nun ileri siirdigi teoriler- le celismedigini ispatlama gayretleti igerisine girigmeye baglamistir. Mesela XVII. Ytiz~ yil Aydinlanma Devri'nde ortaya gikan parlamentolarin, [slam’in ana kaynaklannda gu- ra ve istigare gibi ilkeler yer almasi sebebiyle, islam ile celigmedigi séylemleri, bu tir bir, dbuiisiimiin neticesi gibidir. Nitekim, IL. Megrutiyet ddneminin tartigmalarma bakildigin- da, dade gelen bilim ve din adamlaninin, megrutiyetin faziletlerini, padisatun (halifenin) yaomda bir meclis bulunmasisun Allah'in emri oldugunu savunduklarm gérmekteyiz2. ‘Ayat seyi cumhuriyete gegiste yasadigimizi gibi, demokratiklesme siireclerinde de mil- sahede etmekteyiz. Ustelik islam devlet teorisi konusunda toplumun tamamen bilgisiz ve kulaktan dol- ma bilgilerle kanaat sahibi oldugu halifelik tiird yénetim bigimini arzulayan ki- i veya gruplann da bulundugu digi inde>, Sakife topiantisinin tablil edilmesinin 1) Nitekim, Kelam kaynaklart ve Milel-Nihal tru klasik eserier incelendiginde, Hz, Muhammed son- rast Islam toptumunda ortaya cikan ilk antosmazlagan Imamet / Hilafet konusunda oldugu gortimek- tedir. Genig bilgi igin bkz. Es ari,Ebu'l-Hasan Ali b. Ismail, Kighbu Makalari'l-Islamiyyin ve'htild- f't-Musattin, negt. Helmut Ritter, Weisbaden, 1980, 2; Nevbahti, Ebi Muhammed el-Hasen b. Mu- ‘sa, Firaku’s-$i'a, Necef, 1936, 2, Sehristini, Ebu'l-Feth Muhammed, el-Mile! ve'n-Nihal, Beyrut, 1993, I, 23, 31; EbQ Zebra, Muhammed, Térihti'-MezGhibi‘t-Istamaiyye, yy, 1989, 20 vd. 2) HL. Mesrutiyer duneminde megrutt idarenin fstimn'a uygun oldugu, onunta celigmedigi ve haiia Al- Jah’ emrine en uygun sistem oldugu Konusunda yazilmis makalelerden bazilan sunlardir; Manas- Viz", Surat-1 Mustakim, C. 1, S: 13, Yul: 1324, 207; Bereketzide Ismail Hak- kt, “islam ve Usul-1 Megveret”, Serdt-« Miistakim, C. I, S: 5, Yul: 1324, 70 vd. Mahir, Bey, "Mu°ci- zits Kur fniyye”, Strate Miistakim, C. 1, S: 5, Yak: 1324, 73; Mardinizade Ebu'l-Ula, “Sore-i $0- ra”, Sirai-t Miistakim, C.1, S: 1, Yul: 1324, 7 vd.ISLAM AMME HUKUKU TARIHINDE BIR DONUM. “as NOKTASI: SAKIFETU BENI SAIDE TTT 6nemi bir kat daha artacaktir. $u halde Islim Amme Hukuku'nun temel tag: olan deviet teorisinin ne oldugu ve nasil bigimlendiginin dogru bir sekilde ortaya konulabilmesi, Sa- kifetii Beni Saide toplantisinin ¢ok iyi bir sekilde analizini gerektirmektedir. Bu sebeple bu calismada, Islam Amme Hukuku agisindan, [slam siyasi taribinde dd nim noktatanndan biri olan Sakifetu bent Sa‘ide ve sonrasinda meydana gelen geligme- lerin tahlil edilmesi amaglanmaktadir. A. Hz. Peygamber Déneminde islam Toplumunun Siyasal Yaplanmasi Hz, Muhammed hayattayken hem risalet géreviyle sorumlu bir peygamber, hem de gézetimi altinda bulunan toplumun lideri sifauyla bir idareci olarak, iskim toplumunnt idare etmig olmasina ve deviete kaynaklik edecek temel prensipleri vazetmig olmasina ramen, yine de onun déneminde Miisliimanlana tam bir deviet teskilati olusturabilenig olduklarim ve peygamberin de bugtinkil anlamda bir devlet baskant oldugunu siylenwck dogru olmssa gerektir. Peygamberin, iginde yetistii toplumun meveut inang. gelenck ve yasantisina alternatif bir sistem ortaya koymakla goreviendirilmis bulunmasi, getirdigi sistemin yerlegebilmesi igin, modern devletin de kurucu unsurlan arasinda sayilan, lke halk-iktidar unsurlanma sahip bit yapilanmada Snder olmasinu gerekli kalmustir. Degligik bir anlaumla O, siyasal bir sistem ve yap ortaya koymak amaciyla ortaya gikmamuytit, iginde bulundugu gartlar siyasal agdan da topluma liderlik etmesini zoruniu kilmigtir’. Bu zorunluluk O’nun, bir idareci olarak devietin yasama, yiiriitme ve yarg: fonksiyoula- rinin icrasim tek elde toplamasim gerektirmigtir. iginde bulunduge gartlar peygamberi bir devlet baskani seklinde davranmaya zorla- mus olmasina ragmen O, bir devlet kurmaktan daha fazla kendisine bagi olan toplume teskilatlandirmay) dUsGinmistdr, Mesela Cahiliyye dénemi Arap toplumunun temel Szelligi olan kabile ve kan bagi birligini, kabileler tistd bir birlik olan iimmet anlayrsiy- la degigtirmeye, gelenck ve kabile fikrinin yerine kanun ve hukuk fikrini yerlestirmeye, kigisel cezalandirma ve 6g alma duygusunun yerine hukukun cezalandirmasi dilsiincesi- ni gecirmeye, gene! ablaka aykan tutumlan, giizel ahlaka doniigtiirmeye, kisaca yeniden bir toplum inga etmeye ujrast. Gergekten de Kur’an-1 Kerim ve Peygamberin sinnetinde devlet kurumunun isleyi- sine dair baz: temel prensiplerin disinda, peygamberin devlet kurucu olduguna hiikiimler bulunmaz. Buna gore her ne kadar bir takim kaynaklarda peygamberin bir 3) Gecmigte oldugu gibi gunimbzde de halifeligi [slam'm Oogirduga ve onayladih yegane sistem ola- tak dustindp kabul eden cesitli gontsler bulunmaktadir. Genis bilgi igin bkz. Mevdodi, Ebu'l-A'18, Hilafet ve Saltanat, cev. Ali Genceli, Is. ts.; Agurakga, Ahmet, islam! Devlet Dlizeni, \st.. 1978; Et- yatsoy, M. Besir, fstam Devlet Yaprst, Ist, 1995; Cabiri, Muhammed Abid, Cadas Arap-dsiam D- Sincesinde Yeniden Yapstanma, cev. A.1.Pala-MLS. Cikar, Ankara, 2001; Inayet, Hamid, Cagdas fs- Jami Siyast Digiince, gev. Yusuf Ziya, Ist, 1995; Sinnavi, Febmi, Hilafer: Modern Arap Diisuncesi- nin Elestirisi, gev, Sadik Omerogtu, Ist., 1995; 4) Hamidullah, Muhammed, fslom Peygamber!, cev. Salih Tug, Ist, 1991, 11.837 ve IL871. 5) Hamidullah, ag.e., 11, 871. 6) Dutt, Abdilaziz, Jk Donem Islam Tarihi, gov. Hayrentin Ydcesoy, tst., 1991, 75-78.144 / Yrd. Dog. Dr. Ali DUMAN————————. EKEV AKADEM i DERGISt devlet kurucusu ve baskant oldugu ileri suriilmts?, hatta bizzat peygamberin, sartlann zorlamast ile devlet baskan: gibi hareket etmek zorunda kalrus oldugu ileri stiriilse bi- Ie8, Hz. Muhammed déneminde Islam devleti denilebilecek nitelikte bir kurum olugma- mig ya da heniiz biitin kurumfanyla ortaya cukmus degildir. Nitekim Hz. Muhammed ve- fat ettifinde ne krallik usuliinde oldugu gibi yerine bir varis, ne de demokcasilerde oldu- Bu gibi yéneticinin yerine gececek kimseyi belirleyecek anayasal diizenleme ve kanun- Bunun sebepleri olarak tslam’in hizia yayslmasi dolaysstyla, peygamberin siyasal dii- zenlemeler yapabilmesi igin yeterli bir zaman bulamamus olmast ve [slam’a girenlerin kimisinin onun ayricalikiarindan yararlanmak, kimisinin ondan korkmak ve kimisinin de gergek bir iman ve hidayet sahibi olmak gibi farklt sebepleri: bulunmasi, bitin hepsinin ayni 6ze kavusturulmast icin ise zamana ihtiyag duyulmasi gisterilebilir. Bu ise eski ge- leneklerle yeni Sgretinin bir arada uyum iginde olmast ve hatta kimi zaman gausmasi de- mektir. Bu gatigma ise kaginilmazdhr. Igte bu gatigma ilk dénem [stam tarihinin gekillen- mesindeki en nemli etkenlerden biridir®, Bu sebeple Hz. Muhammed vefat eltijtinde sahabe, eski geleneklerinden kalma bir aligkaniikla!®, yani kabile manta ile hemen yerine bir yOnetici secmeye kalkigmsstirl!, Sahabe, Hz. Peygamberin vefauyla birlikte buslayan bu dénemde Islam’in yeni siyast yapisini bigimlendirmeyi, Cahiliyye dineminden kalma siyast degerler cergevesinde gergeklestirmeye calrgrnt Buna gére, Hz. Muhammed"in, bUtUn sistem ve teskilatlartyla oturmuy bir devletin baskaru oldugunu sdytemek miimkiin gdzlkmemektedir. Aksi taktirde, peygamberin ve- fat ettifi giinde gerceklegen Sakife toplanusina katilmug sahabileri ve peygamberin yeri- ne gececek idareciy; CAhiliyye ddneminden kalma yUntemlerle belitleme gayretlerini iyi niyetli tegebbiisler olarak deerlendirme imkansndan mahrum kalinz. Su halde Hz. Pey- gamberi bir deviet kurucusu ve bagkans olarak degerlendirmek yerine, etrafinda olusmus inanantar toplulugunun, kendisinden sonca ortaya koyacaklan siyast faaliyetlerin alt ya- pisinun hazirianmasinda birinci derecede etkin olmus bir lider olarak degeriendirmek da- ha dofru olacaktir. Aslina bakulirsa biitiin alt yaprsi Hz. Muhammed tarafindan hazirian- mis devietin kurulusumun onun vetat ettigi giin gerceklegmis oldujunu ileri siirmek yan- 7) Hamidullah, Muhammed, slam Miesseselerine Giris, cev. L. Sireyya Strma, Ist, 1992, 89; Hitt, Philip, Sipasi ve Kuldrel Islam Tarihi, gev. Salih Tug, Is, 1980, 1209; Sanica, Murat, 200 Soruda Siyasi Distince Tarthi, Is. 1977, 44; Hasan Han, Muhammed Abmed, “istam’da Insan Haklari”, dnsan Haktar (Mustiemanca Bir Yeklagim), cev. Tanju Yant, fst. 1987, 129. 8) Hamidullah, a.g.¢., 1.837. 9) Dur, 78-79; Cabiri, Muhammed Abid, /siam'da Sipasat Atul gev. Vecdi Akyla, [st., 1997, 256-257. 10} Hamidullah, Jslam Miesseselerine Girig, 93; Figialt, E. Rubi, mamiyye $iasi, Ankara, 1984, 23-24; Akbulut, Akmet, Sahabe Devri Sivasi Hadiselerinin Kelami Problemlere Eutiler, ts, 1992, 83-84: Cabiri, 272-273; Duman, Ali, Islam Hukukuna Gere Siyast Fikir Hurrivett, Basilmamis Doktora Te- ‘di, Konya, 1999, 135. 11) Ote yandan Ebd Davud'da gegen bit hadis'de “Bir sefere Ug kisi beraber giktnca birini emir (bag- kan) yapsinlar.” (bkz. Ebd Davud, Cihid 87, (2609) buyurutdugu hatirlanscak olursa, peygamberin Yefatina hemen ardindan yerine bir yonetici segmeye calistlmasinin bir gegit siinnet oldugu da dii- sginilebilir.ISLAM AMME HUKUKU TARIHINDE BIR DONUM NOKTASE SAKIFETU BENT SAIDE 145 uy olmayacakar!?, Bu, bir anlamda Hz. Peygamberden sonra siyast diizenin yeni bir ya- pilanma ile ortaya ¢ikmasi demektir. Nitekim onun hayatinda islim toplumu, deviet icin gereken Gg temel unsura, yani dl- he, halk ve iktidar unsurlatina sahip olmasina ramen, drgiitlenmesini tamamlamamns, deviet, biitdin (egkilat ve kurumtanyla meydana getirilememisti. Aynca devietin isleyisi (idare) igin temel prensipler ortaya konulmus olsa da, bu isleyigin mahiyeti konusunda sahabenin geleneklerinden kalma adet ve bilgilerden bagka bir malzemelerinia bulunma- mast; Peygamberin, toplumun iktiyag duydugu hemen her alanda, mutlak yetkiye sahip hie guhsiyet olarak, gerekeni yapma yetki ve salahiyetini tagimasi, ilk dénem Islam top- lumunun, peygamber hayattayken devletin siyasal yapilanmasi konusuyla fazia ilgilen- ielerini engeltemistir. Sahabenin siyasal alanla ilgisinin peygamberin vefatimn hemen andindan bagtamis oldugu séylenilebilir. Peygamberin hayatinda ilk déinem [slam toplumun siyasal aidan iginde bulundugu. tabutlik ortummun peygamberden sonra bozulma eXilimi gésterdigi, peygamberden son- ta kunin [slim toplumunu yonetecegi meselesinin peygamberin hemen vefatndan son- ta hesseildigi, Sakifetu beni Sa‘ide toplanusindan aniasiimaktadir, Peygamberin vefati- fim hemen srdsndan siyasal bir tavir sergilemek zorunda Kalan sahabe tarafindan ortaya konulan siya iin Sakife toplantusinda ortaya giktig. gériil B, Sakife Toplantiss ve Sonuglart Oncelikle Sukife toplanusimn, peygamberin vefat ettifi giinde yapilmug oldugu ha- Urlanacak olursi, Arap siyast mantalitesi agismdan toplantinin ele alinmast daha dogru olacaktir. Zira, Glen kimse, insanlara Allah’in son dinini teblig etmekle gérevlendirilmig, yillaren toplumda Allah’ Resulii olarak bilinip, kabul edilen ve kendi gayretleriyle oluyturduju toplumun lideri koaumunda olan bir peygamber oldugu icin, onun dlilmi- niin hemen ardinda yerine birisinin gegirilmek istenmesini, ancak Arap adet ve gelenek- lerinden giknrabiliriz. {slam dncesi Araplarmda bugtinki! anlamda bir devlet teskilat: yoktu. Kabileler ha- finte yagayun Araplar, sistemli bir birlik kurup, top yekutn birlegemedikleri igin, eski Yu- tunistan'daki gibi kilgak site devletgiklerine benzer gekilde birlikler olusturmustardi!3. Yinetimnteri, bugin oligarsi (seckinler cumhuriyeti) denilen sekle benzemekteydi. Bu youetin: bigiminde tek bir yOnetici olmadigi gibi, yOnetimde sbz sahibi olan temsilciler -incelikle kendi mensup olduklan kabilelerin reisi olduklan igin ve kabileler arasinda da her vaman rekabet oldugundan dolayi- arasinda daima bir gekigme gortildr, Sten yoneti- cinin yeri ixe tevaris gibi bir yontemden daha ¢gok, kabilevi kidem ve yagca istiinlik dik- kesle alinarak yapilan bir secimle veya kihgla dolduraturdu's, 12) Akbutut, 83. 13) Genig bilgi igin bkz, Agaogiu Ahmet Bey, “Tarihi Celse”, Hilafer ve Milli Hakimiyes, Ankara, 1339, 11-32; Muhammed Semseddin, “Islamda Fen ve Felsefe (Kable'I-islam Arabistan ve Arablat)”, St- rdt-s Mastakim, S: 151, $8.324-328 ve devami Strit-i Mistakim, S: 152, ss.338-342 14) Agaoglu, 12; Hamidullah, /sidm Peygamberi, 1.846, 853; Hitti, 1.210.146 / Yrd, Dog. Dr. Ali DUMAN- EKEV AKADEMI DERGIsi Yani ilk devit Islam toplumu, dlen kimsenin kimligine bakmaksizin, yaptifi girev ve tasidygs sifatlarindan dolay1, yerinin derhal doldurulmast gerektigi diisiineesine zaten sa hipti ve gelenekteri de buna uygundu. Dolayistyla Sakife toplantisinn peygamberin &I- disGU giinde yapilmg olmast, Araplar tarafindan anormal bir tutum olarak gortilemezdi. Buna gore Sakifetu beni Sa‘ide'de gerceklegen toplanti da, tipki Isltim dncesi ddne- min ydnetim geklinde oldugu gibi, dien yUneticinin yerine yenisini, kangiklik ve karga- 2 gikmadan bir an dnce segmek mantifina binaen gergeklesmistir denilebilir. Nitekim vanlan sonug Arap getenekleri dogrultusunda meydana gelebilecek olan bir sonuca ben- zemektedir, Yani bu toplantuda Arap geleneklerine uygun olarak iimmetin yasga en bii- yitklerinden ve Misliimantikea kidemiilerinden biri segilmistir'5. Kisaca Sakife topiantisi gézden gecirildizinde su tespitlerde bulunulabilir : 1. Sakife toplantisinin, peygamberin vefat ettigi gin gergeklestigi hatrlanacak olur- sa, Medine’nin yerlileri olan Ensar toplulugunun bu toplanty: daha onceden plantamis oldnklan akla gelmektedir. Nitekim tarih kitaptarinda aktanlan bilgiler bunu dogrular ni- telikiedir!, Bu rivayettere gitre Hasir’m peygamber vefat etmeden evvel, peygamberin velotimm dojurnengt boshijia dilstinerek, mesete ortaya gikmadan bir gbziim arama isi- ne gitmiy ofduatarm), hatta daha Sneeden de upki Sakife toplantsinda oldugu gibi top- lanmig olduklart diigiindlebifir, Nitekim rivayedere gore Ensar’in tamami vefaun hemen ardindan Sakife’ye gelmis olduguna ve Sa’d 6. ‘Ubade’nin etrafinda toplanmug oldukla- rina gre daha Onceden yapilmus olmasi muhtemel olan bir toplanuda alinmug bir karara gdre buraya gelmig olduktan sbylenebilir. 2. Sad b. ‘Ubade'nin bu toplantidaki konugmasi Peygamberin tesis etmis oldugu sis temin bir sonucu olmaktan gok, Arap kabile manuginin hakim oldugunu gésteren bir ko- nusmaya benzemektedir. Sa'd b. ‘Ubade, Medineti Musiimantann Islam’a girenlerinden ilki olmasi sayesinde kendisine tevecciih gésteren Ensar’a, onlan bitin insanlann iisti- nit olduklarins séylemek suretiyle, emirlik konusunda muhacirlerle yangmak lizere ade- ta tahrik etmektedir: “Ey Ensdr toplulugu Arab’ hig bir kavminin olmayan din(e girme} dénceligi ve Islam'm fazileti sizindir. Muhammed (S.A.S.) kavininin iginde on yildan fazla kaldi, on- lart putlara degil Aliah'a ibadet etmeye gagirdt, ancak kavminden gok az kigi digmda ona inanan olmadi; onlar Resulullai’s engelleyemediler, dinini tanmadilar, maruz oldu- gu sikantilara karst onu korumadilar. Ta ki Allah sizin igin fazileti diledi, bu serefi size ponlerdirdi, nimeti size tahsis etti. Allah kendisine ve resuliine imani, resuliinii ve asha- ‘int Korumayr, resuliinii ve dinini yiiceltmeyi, diimantartyla cihadt size nasib etti. Sitler Peygambere karg: iginizde ve diginzda dilgmanhk besleyenierin en énde gelen muhalif- leriydiniz: (sitin bu muhalefetteki giicliliguniiz sebebiyle) Arap(lar) hoslansalar da hoslanmasalar da Allah’tn emrini kabul etmek zorunda katdi. Koiay da olsa zor da otsa 15) Ela, Ethem Rul, “Hsin Doguguna Tesir Eden Bazi Sebepler”, AUIFD, C. XX, Ankara, 16) fbn Hligam, 1V.656; Taber, Ebi Cafer Muhammed b. Cerir, Tarihu'l-Umem ve'l-Mulik, Beyrut, 1988, 11.241; lon Kuteybe ed-Dinevert, Eba Muhammed Abduliah b. Muslim, ef-/mame ve's-Siya- Se (Tarthu'l-Hulefa), iron, 1413, 1, 2.isLAM AMME HUKUKU TARIHINDE BIR DONUM NOKTASE SAKIFETU BEN? SAIDE M7 ucaktakilere rehberlik gdrevi size verildi; ta ki Allah peygamberini sizin (yardumimz) ile vervliziine hakim kildt, sizin kabglarmnc sayesinde Arap (ona) boyun e¥di. O vefat enti- Hinde sixden hoynut ve raziyds. Dolayisiyla bu (emirlik) igi sizin elinize kalde. Saphesiz un Condrlik iyinde) insanlarin en facia hak sahibi ve layik olanssunz”!7, Rivayetin devaminda: “Kureyy muhacirleri kabul etmez, biz muhacirler, Resuluitah’in ilk sahabeleriyie, onan aglretl ve akrabulariytz, ondan bu konuda ne diye bizimle gekisirsiniz derlerse, biz ade siden bir emir, biden bir emir olsun deriz ve bundan bagkasina da ra gésterme- we" geklinde, keni arularinda muhacirlerin, onlarin bu davranisa ne tepki gOsterecekle- cant ve anlar tepkilerine ne cevap vereceklerini tartiguklan anlatilmaktadir ki, bu onka- Gan yapniklan sgte degre yaprp yapmadiklanna bile karar veremediklerini gistermektedir. Sa db, “Ubide'nin bu yaklasima karge tepkisi de “iste bu ilk zayylik"'9 seklinde olan ki ba, onan kavminin yaklayimun tasvip etmedigini gdsterdigi gibi, emirlik igindeki nn da ryuret cunekted 1 He, Eb0 Bekir’in Sakife toptantisina katildiktan sonra yaptii konugma da Sa‘d b. “Ubade'ain yukinginindan gok farkl ofmamrstir, O da muhacirlerin tistiin\iklerini dile getirerek emticlik iginin muhacirlerin hakks oldugunu ifade etmig, insanlanin Kureys'ten tagha hubiteye hoyun egmcyevepini siyleyerck, [slam siyasi tarihinin en inemli tarts malurmdan bitin, Karcyy'in yOnelimde Gstdnligi, yani “Hildfetin Kureystitigi”?> Problemini ortaya gikarmeshir, Hu konugmasinda Hz, Hbd Bekir de dine girigte Onocli®i, peygambere akrabalik agi- mndan yokinbpi ve Arap sopluligu iginde siz sabibi olmay: One gikanurak peygamber- don nenicn exuitlik iginin muhacislere ait aldupunu ileri stiemektedir?!. Gergi Hz. Eb Be- kir'in bu konuginaxuun alunda yatan mantigin Su'd b. ‘Ubade’nin konugmasina cevap nlteliginde oimast ihiimati butunabilir, Yani Sa'd b. ‘Ubdde'nin Ensar‘tn dstantuklerini One gikatuzuk cmirlik iginin onlarin hakke oldugunu ifade etmesi, Hz. Ebd Bekir tistiin- Wigiin mubncinterde oldugu geklinde bir konugma yapmasin zorunlu kilmig olabilit. Buna rafmen yine de Hz. Eb6 Bekir’in, dine girig agisindan dnceligi olan, dinin bi- yliklerinden ve peygamberin en yaken arkadaglanndan biti olarak, peygamberin vefat et- lpi bir gdnde biyle bir toplantinn yapiimasinin Gniine gegmek yolunda konugma yap- man atu nygun olurdu kanaatindeyiz”?. Hz. Hb0 Bekir ve Omer'in sonradan Sakife toplantusina kaularak, Ensér’m plantant- tu bogs cikarmus ve halife olarak mescide dénmils olmalary, baz: batih milstesriklerce 17) “tuber, 1241-242; fbn Kuteybe, 1, 21-22. 18) ‘aber, I, 242 19) Tuer, 1, 242 20) thai Kureyelg konusu haunt genie iin ba, Hato, Mens Sai, “Slay da fk Siyest Kaveniyetiik Hilafetin Kureysiiigi’ AUHFD, Cit XXiIl- Ankara, 1998, 5121-203 21) Ibn Kuteybe, f, 23: Taber, Il, 242-243, 22) Yaptifim incelemede Hz. Eb Bekir’in konuymasinda, bu toplantimn yapilmamass gorektigine daar herhangi bie séylerinin obmadigurs tespit elk,148 / Yrd, Dog. Dr. Ali DUMAN- EKEV AKADEMI DERGIst tartisma konusu yapilms, Hz. Eba Bekir ve Omer’ in bu sekilde bir sonucu planlamag ol- duklar: yolunda iddialarin ileri stiruilmesine sebep olmustur. Philippe Hitti, Sakife olayi- nin sonucunun daha énce Ebd Bekir, Omer ve EbO Ubeyde arasinda planmis oldugunu ileri siirenlerden biridir?, Bu iddia, tarihi hakikatlere pek de uygun dligmese de yine de gu sekilde cevaplandin! ir: a) Oncelikle unurmamak gerekir ki Sakife toplanusim: diizenleyenler Hz. Ebt Bekir ve Omer olmayip, Medine’nin yerlileri Ensae"dir, b) Hz. Peygamber’in vefat etmesinin ardindan Hz. Omer biiyilk bir saskinkik gegir- mis ve onu Hz, Ebd Bekir sakinlegtirmistir, c) Eb Bekir’i Sakife toplantisina zorlayarak gitiren Hz. Omer’dir2*, Ebd Ubeyde ise yolda onlara katilmistir, d) Mescid-i Nebi’den Sakife'ye giderken béyle bir plan yapmalan muhtemel olsa da unutmamak gerekir ki bu tigld felam'in dofal énderleri ve Hz. Peygamber’in danisman- lars konumundadertar. Du ayiktanlardin hareketle Muhacirlerin, Ensar’in acele davranarak peygamberden souraki yoneticiyi sogme isteklerinin, vahim sonuglar dogurabilecegini, bbyle Snemli bir igin oldu bittiye getirilmemes: gerektigini disindikleri, en azindan Sakife’ ye halife se- gilmek igin gitmediklerini diigGndyoruz. Nitekim tarih kitaplarnda aktanlan bilgilerden hareketle Sakife'de hatife segilen Hz. Eb Bekir’in distiace diinyasinda peygamberin bi- rakmis oldugu siyasi boslugun dolduruimasi, hele bu boslugu kendisinin doldurmast fik- ri olmadigint séyleyebiliriz. O halde Hz. Bb0 Bekir’in Sakife’ye gitmesinin tek sebebi olabilir; 0 da peygamberin vefat etmig oldugu bugiinde islam dinyasmin gelecegini de ilgilendiren bir mesetede yanlig adim atilmasimin Gniine gecmek. Hilafetin Kureysliligi mesetesine getince; her ne kadar bu toplantida dogrudan pey- gambere izafeten “imamlar Kureystendir”?> sizil muhacirlerin Sakife’deki temsilcileri tarafindan dile getirilmemis olsa da? bu hadisin vurgulachy mantik, yani yOneticilerin Kureys’ten olmasi gerektigi mantigi acik bir gekilde dile getirilmigtir2’. Bu mesele aslinda Arap-Islém toplumuna mahsus bir problem dejildir, bir bagka ifa- deyle bu sorun kabileterden meydana gelen Arap topluluklanna mahsus bir sorun degil- dir, Nitekim problemin, Arap olmayan toplumlann {slamlasmasindan sonra daba fazia ne ¢rkmus oldugu gériilmektedir. Arap olmayan Milman topluluklanmin heniiz Is!am 23) Hits 1, 201-212. 24) Taberi‘deki rivayet bunu dogrular : “Omer’e (Ensé’in Sakifede toplandiklanna dair) haber geldi inde o hemen peygamberin evine gitti ve Ebi Bekir’e haber ginderdi, Bu swvada EbO Bekir Ali ile bitlikte ResOluilah’in techiz.igleriyle ugrasyyordu. Cmer’in “benim yanima gelsin” geklindeki beri Kendisine ulaginca, “simdi meggulilm” diye cevap verdi, Omer ikinci kez, cok éneml dugu haberini gnderince onun yanina geldi, Taber, [1.242. 25) Bhai, Menhab, 2, Ahkam, 2, Enbiya, 1; Muslim, Infret, 4 (1818, 1819, 1820). 26) Sehristéni, Hz, EbG Bekir’in “Imamiar Kureygtendir” hadisi lik davasindan vazgestigini sdiylemektedir. Bkz. Sebristini, ef-Mélef ve'n-Nihal, 1, 32. 27) Hatipoglu, Eni Stinnet'in temel kaynaklarinin Sakife'de “halifeler Kurcystendic” stiziintin sdylen- igi yolundaki rivayetlerin eksik ya da yanhs oldugu fikrindedir. Bkz. Hatipogtu, 157 ig oFti.AM AMME HUKUKU TARIHINDE BIR DONUM. NOKTASE SAKIFETU BEN! SAIDE 149 slasreaine girmemis oldugu bir dénemde hilafetin Kureysliligi -Sakife toplantsinn disin- da bir tartigma ve tercih konusu olmaktan daha fazia sosyal gartlann zorunlu bir sonu- cudue, Nitekin bu ¢orunlulugu Hz. Ebd Bekir’ in Sakife’de yaptigs konugmada gormck- leyiz, Hulifeler © dinemde Kureys'ten olmak zorundaydi, ginkii Kureys diger bitin Asap kubileleri igin ziten lider konumunda olan bir kabileydi ve istikrarmn saglanabilme- ainidle Kuneysli olmak bir ayricahkti. Ancak sonraki dénemilerde dine giren farklh millet- erin artmnsiyla Hilafetin Kurey liligi konusu daha gak tartiyiie olmustur. Bunun sebebi Ine Arap siynsal aklinin iktidart bir nimet olarak algal n yaad, bun cendilerine bir aycicnlik tniman gorek (ii yeklindeki, Isléméun hedeflerinden azak gikarimlardr, 4, Bir diger aneasli konu da, diz, Kbd Bekir'e bey at edilmesinde Ensdr’dan dir kis- fivnin tutumitndur, nade dan bir kiamt, 1sldm Oncesi danemde kalma kabile igi cekig Hetin bir gontergeut olarak, K uceyyli muhucirlerin emirligini Sa'd b. ‘Ubade’nin emirli 0 torcit etiiylerdie, fbn Kutey (‘ain nakfeuugi yoktiyle?’ Begir b. Sa'd'in, Sa'd b, ‘Ubade’yi kaskanmast nottopaiude sopra aklopu bir konugma, emirlik igini Ensér’dan ahp, Kureys‘e veren ve bot feldan Giodti bos inca Husdr'in siyasal hayattan gekilmesine sebep olan tarihi bir honupmadit, Ayrica Liberi'de gegen ve Ensde’in Evs koluna mensup olantann Ebi Be- hir'e bey nite avele et nin gerekgesi olarak gésterilen “Sayet Hazrec bir kere size arg enuirlik tyini alnuy olsuyds, arth bu fazilet onlardan baskasina gegmecdi, size de puridan poy dliymezdi, kathin Ebtt Bekir'e bey'at edin"?9 seKlindeki rivayete de Ensar’1 meydana getiren iki kolun birbirleri arasindaki rekabetin gizli de olsa devam ettigi, sona ermedipi anlagiimokidir. $. Sakife toplanusinun bir diger dzelligi olarak; bu toplantida herkesin diledigi gibi ayikya Mkirle ji tek IL. Ubd Rekir ve gerekse diger siz alanlar konuyla ilgili gorilslerini diledikleri gibi deri stirmitgler, hitabeti ve ikna ediciliZi giiglii olan ve bu gekilde orada bulunantarin go- Qunlugunen oylarint celb eden girtis galip gelmistir, Ote yandan Hz. Eb@ Bekir tarafin- dan dile getirilen Kureys‘in UstiinlGgu fikrinin baskin gikmasinin temelinde, toplanuda bulunantone akillarinda daima var olan kabile mantig: oldugu unutulmamalidhr. Netice- de Unde ciniclik iddiasindan Kureys’in yénetim agisindan iistiinliigé fikrini kabul etme- Jeri ncbebiyle vazgecmislerdir. Sakife toplanusinda cereyan eden bu minakasalar Besir b. Sa'd’in konusmasiyla son bulmuy ve akubinde Begir b. Sa’d'in3!, Hz. Ebd Bekir’e ilk bey’ at eden insan olma ge- fefini elie etmek ilzere, yaptigi bey’ atle Hz. Eb Bekir idarecilige segilmistir. Hu segimin ne kadar saglkl oldugu tartigmas: bir yana, bu gekilde olmasunn bir zo- funluluk olup olmadiginun Gzerinde durulmasi gereklidir. Cunkti gerek Kur’an-i Ke- il) Ika, Ibn Kuteybe, 1, 25-26. 29) Tabet, 11-243 30) Rayyts, Ziyduddin, fslom'da Siyasi Dastince Tarihi, Cev. Ibrahim Sarms, Ist, 1995, 40. 31) thn Kuteybe’nin rivayetinde Kays b. Sa'd olarak gegmektedir. Bkz. Ibn Kuteybe, 1, 26.150 / Yrd. Dog. Dr. Ali DUMAN————————_ EKEV AKADEM1t DERGISi rim’in ve gerekse peygamberin Stinnetinin ortaya koymug oldugu gura, adalet, ehliyet gi- bi ilkeleri ve sonraki dénem islam siyaset teorisyenlerin ortaya koydugu chl-i hal ve akd’in bulunmas: gibi prensipler incelendiginde bu gekilde bir segimin, bu ilkelerden bir asmina uygun olmadigi sdylenilebilir. Her ne kadar Hz. Ebd Bekir, gahsiyet itibariyle bu ilkelerin gerekterini gahsinda bulunduran bir kimlige sahip bir kisilige sahip olsa bi- le temel ilkelerden olan ehliyet esas: gindeme gelmemistir. Yani Hz. Eb@ Bekir‘in hati- fe segilmesi, sahip oldugu ehliyet dolaytsiyla gerceklesmig degildir. Aynca o dénemde- ki Islam toplumunda hemen her fikhi karar alma siirecinde gériislerine itibar olunan ve goriigleriyle ica": meydana getirecek olan Hz. Ali, Hz. Osman, ibn Mes‘dd gibi énem- li gahsiyetlerin bulunmamasimn yanunda, Islam alimlerinin ehl-i hal ve akd dedikleri, devlet baskanim seecek kimselerin de bu toplantida oldugu séylenemez?2. C. Sakife Sonrasi Geligmeler lbn Kuteybe’nin rivayetine gére Sakife toplanusindan dtnenler mescide geldikten sonra olaylar gu gekilde gelismistir ; “Beni Saide gélgeliginde Ensar Ebi Bekr’e bey'at ederken, Mescid-i Nebt'de Hasi- iniler ve Zubeyr b. Avvam Hz, Ali’nin etrafinda, Emeviler Hz. Osman’ m etrafinda, Zith- re ogullart Said ve Abdurrahman b. Avf’in etrafinda toplandilar. Beni Saide'de bey'at igi bitip, Ebt Bekr ve yanndakiler mescide geldiklerinde Hz. Gmer bu lig grubun ayrt ayrt toplanmig olduklarin: fark etti ve onlara : “Nigin sizi béyle acayip bir sekilde hatkalan- mig olarak gériiyorum?” diye sordu. Pesinden de kendisinin ve Ensdr’in Ebi Bekr’e bey'at ettiklerini, mescittekiterin de bey at igin aya§a kalkmatarms sdytedi. Hz, Osman ve beraberindeki Emeviler katkip bey‘at ettiler. Said ve Abdurrahman b. Avf ve berabe- rindeki Zuhre oullart kalkp bey‘at ettiler. Fakat Hz. Ali, Hz, Abbas ve Hésimogullari bey'atten kagindilar. Bunun itzerine Omer onlara tekrar geldi ve bey'at etmelerini sby- Jedi. Fakat onlar yine kalkmadilar. Hz. Ali : “Ben Allah’in kulu ve Resuliiniin kardesi- yim” dedi, “Ebi Bekr'e bey-at er” dediler. O da : “Ben bu ise sizden daha fazla miiste- hakkim" diye cevap verdi. “Beni bey ata daha miistahak goriinceye kadar size bey at et- meyecegim. Bu emirlik isini peygambere olan yalunkginuzi delil getirerek Ensdr'dan al- diniz ve simdi de gasp yoluyla biz Ehl-i Beytten mi alacaksunz?” dedi. Daha sonra da Hz, Ebtt Bekr ve Omer’in Ensdr‘a biz peygamberin asiretindeniz diyerek imamhga da- ha laytk olduklarin: antatuklar: delilint ileri stirerek “siz Ensar’a kargi peygambere da- ha yakin oldugunuzu ileri sitriiyorsunuz, o halde ben de aynt delili size karst ileri siirii- 32) Ehl-i Hal ve “Akd denilen halifeyi segecek Kimselerden meydana gelen bir toplulugun buluamas: heen bixtin islam siyaset teorisyenleri tarafindan aranan bir sertur ve bu teorisyenler Hz. Eb0 Be- kir'in halife olarak seciimesinin, koyduklan ilkelere uygun oldugunw gostermek igin, Sakife top- Janusinda bulunantart ebi-i hal ve ‘akd olarak nitelenditmektedirler. Halbuki yine kenditerinin be- lindedigi gartlara gore Sakife toplantusinda bulunaniann tamamznin chl-i hal ve ‘akd oldugu sdyle- nemeyecegi gibi, Sakife toplantisina katlmayanlar arasinda ehl-i hal ve ‘akd igerisinde bulunmasi gereken Hz. Ali, Hz. Osman gibi Snemli gahsiyetler yer almaktadir. Genis bilgi igin bk. Ey ar, Ebu’l-Hasan Ali b. Ismail, e/-fhdne an Uséili'd-Diydne, Beyrut, 1990, 145-146; Gazali, Ebé Hamid Mubammed 6. Muhammed, ef-dhziséd fi'L-'ikad, Musir, 1982, 197 vd.; Maverd!, Ebu’l-Hasan Ali b. Mubammed, el-Ahkdmu's-Sulidniyye, Beyrut, 1994, 31; el-Ferra, EDO Ya"ld Muhammed b. El- Huseyn, ef-Ahkdmu’s-Sultaniyye, Beyrat, 1983, 19;LAM AMME HUKUKU TARIHINDE BIR DONOM, ORTASD SAKIFETU BENT SAIDE 151 tum Hen pevaurabere dlltyken de diriyken de sizden daha yakinim, sayet mil'minler ante bu ttten veregegin” dedi", Ha, Bbd Heks'e umumi bey"atin gerceklestirildigi giinde, ona Sakife toplantisinda lay’ at etmayan Su db, “Ubdde'ye, Hz. Ali ve Hsimogullan da katimsstir34, Her nie kadar [bis Kuteybe’ nin bu rivayetinin sihhati tartigilabilir olsa bile, sahabe de tea insanlarin iktidar hususunda birs sahibi olacaklan realitesinden hareketle imkan da- hilinds aldugana abyleychiliriz. Tartsilabilir olmasina gelince Hz. Eb Bekir ve Omer ‘akite’ye giderken peygumberin (echiz ighemleri basta Hz. Ali olmak iizere mescitte ka- lanhité boakibinylir, Dolayrsiyla bu kadar Josa siire igerisinde bu iglerin tamamlanmast valnkity gihOlnenchledir. Nitekim rivayetler Hz. Ebé Bekir’e umumi bey’ atin pey- uamnberin velut eligi giin defi, sonraki ginde gergeklestigi yolundadir?5. Hivayetlevsion aulayikiitina gére Hz. Ebd Bekir’e bey‘at etmeyen Sa'd b. ‘Ubade, Ha All ve Hagin gulluci, saystan az da olsa muhalif tarafi olusturmuslardir. Onfarin bu iuhalefetlonne kurgihk her ne kadar Hz. Omer’in zorlama olarak de§erlendirilebitecek hie taker daveaniylary olsa da, yénetici segilmis olan Hz. Eb@ Bekir’den her hangi bir faabs ve sunlamauin olnmadige goriilmektedir. Bilindigi gibi Sa'd b. ‘Ubade hig bir zaman {e, Bh Hekir’e bey’ at cimedi ondan sonra ynetime gelen Hz. Omer'e de bey- ad etineyerek Oniial lamishr?®, Hz. Ali ve Hasimogullannin da Hz. Fatma olin-

You might also like

• 4 Sunnet

  

  Document79 pages

  4 Sunnet

  ali duman

  No ratings yet
• 1-Usul Tarihi

  

  Document108 pages

  1-Usul Tarihi

  ali duman

  No ratings yet
• Liberal Cinsellik Anlayışı Karşısında Liberal Ve Muhafazakar Şii Yazarlara Göre Kadın Erkek Ilişkileri

  

  Document26 pages

  Liberal Cinsellik Anlayışı Karşısında Liberal Ve Muhafazakar Şii Yazarlara Göre Kadın Erkek Ilişkileri

  ali duman

  No ratings yet
• • Magazines
  • Podcasts
  • Sheet music
• Nurettin Topçu'ya Göre Din Adamları

  

  Document17 pages

  Nurettin Topçu'ya Göre Din Adamları

  ali duman

  No ratings yet
• Şerafettin Yaltkaya Ve Mutezile Ve Hüsün Kubh Meselesi Makalesi

  

  Document16 pages

  Şerafettin Yaltkaya Ve Mutezile Ve Hüsün Kubh Meselesi Makalesi

  ali duman

  No ratings yet
• Vahhabi Hareketinin Turkiye Uzerine Planları

  

  Document16 pages

  Vahhabi Hareketinin Turkiye Uzerine Planları

  ali duman

  No ratings yet
• Selcuklular Devrinde Mezhepler

  

  Document19 pages

  Selcuklular Devrinde Mezhepler

  ali duman

  No ratings yet
• Kadınların Konumu: İslami Görüş

  

  Document7 pages

  Kadınların Konumu: İslami Görüş

  ali duman

  No ratings yet
• Taşköprülüzade Ahmet Efendi Ve Mevzuatululumda Yer Alan Usul Ve Fıkıh Ile Ilgili Ilimler

  

  Document21 pages

  Taşköprülüzade Ahmet Efendi Ve Mevzuatululumda Yer Alan Usul Ve Fıkıh Ile Ilgili Ilimler

  ali duman

  No ratings yet
• Kadı Defterleri Mahiyetleri Muhtevalı Sarı Ve Islam Hukuku Açısından Incelemelerinin Önemi

  

  Document23 pages

  Kadı Defterleri Mahiyetleri Muhtevalı Sarı Ve Islam Hukuku Açısından Incelemelerinin Önemi

  ali duman

  No ratings yet
• 6 Duman Zaksu

  

  Document3 pages

  6 Duman Zaksu

  ali duman

  No ratings yet
• Subhi Salih, Tearuz Ve Tercih

  

  Document14 pages

  Subhi Salih, Tearuz Ve Tercih

  ali duman

  No ratings yet
• Sayi 10 Tamami

  

  Document391 pages

  Sayi 10 Tamami

  ali duman

  No ratings yet
• 9 Izmirli Iicma Kiyas Istihsan

  

  Document12 pages

  9 Izmirli Iicma Kiyas Istihsan

  ali duman

  No ratings yet
• Mıuhammed Hamidullah, Örf Nedir

  

  Document25 pages

  Mıuhammed Hamidullah, Örf Nedir

  ali duman

  No ratings yet
• Hikmet Yurdu, Cilt: 5, Sayı: 10

  

  Document387 pages

  Hikmet Yurdu, Cilt: 5, Sayı: 10

  ali duman

  No ratings yet
• Hikmet Yurdu, Cilt: 4, Sayı: 8

  

  Document210 pages

  Hikmet Yurdu, Cilt: 4, Sayı: 8

  ali duman

  No ratings yet
• Hikmet Yurdu, Cilt: 4 Sayı: 7

  

  Document285 pages

  Hikmet Yurdu, Cilt: 4 Sayı: 7

  ali duman

  No ratings yet
• Hikmet Yurdu, Cilt: 3, Sayı: 6

  

  Document365 pages

  Hikmet Yurdu, Cilt: 3, Sayı: 6

  ali duman

  100% (1)
• Sayi 9 Tamami PDF

  

  Document236 pages

  Sayi 9 Tamami PDF

  ali duman

  No ratings yet
• Hikmet Yurdu Dergisi, Cilt:14, Sayı: 27, 2021/1

  

  Document224 pages

  Hikmet Yurdu Dergisi, Cilt:14, Sayı: 27, 2021/1

  ali duman

  0% (1)
• Hikmet Yurdu, 2009/1, Yıl:2, Cilt:2, Sayı:5

  

  Document456 pages

  Hikmet Yurdu, 2009/1, Yıl:2, Cilt:2, Sayı:5

  ali duman

  100% (1)
• Hikmet Yurdu, 2009/1 S.3 (Zahit Aksu Armağanı)

  

  Document437 pages

  Hikmet Yurdu, 2009/1 S.3 (Zahit Aksu Armağanı)

  ali duman

  No ratings yet
• Hikmet Yurdu, 2009/2 S.4 (İmam Matüridi Ve Matüridilik Özel Sayısı)

  

  Document241 pages

  Hikmet Yurdu, 2009/2 S.4 (İmam Matüridi Ve Matüridilik Özel Sayısı)

  ali duman

  No ratings yet
• Hikmet Yurdu, 2008/1, S.1

  

  Document192 pages

  Hikmet Yurdu, 2008/1, S.1

  ali duman

  No ratings yet