Volume 15, Issue 05
Our Words
Weekly Issue
“ N E W
SPECI AL
Studimi/ Ajri në Tiranë deri 18 herë më i ndotur se mesatarja
POINTS OF Studimi/ Ajri në Tiranë deri 18 herë më i
I NTEREST: ndotur se mesatarja
 Albanian air in capital Ajri që thithim në Tiranë është minimumi 7
not so good with no herë dhe maksimumi 18 herë më i ndotur se
një mesatare, që merret si njësi matëse nga
green fields... Organizata Botërore e Shëndetësisë. Ky
përfundim del me një matje të thjeshtë, të
 No Sided articles and kryer nga anëtari i Akademisë së Shkencave,
no restriction for our Besnik Bare, ish-kryetar i PS në Tiranë dhe
ish-deputet që është ndalur në disa nga zonat
members, our guest më të frekuentuara të kryeqytetit për të
and our friends. matur nivelin e ndotjes dhe që e shfaqi këtë
në emisionin Të Paekspozuarit. Përfundimi;
 Latest needs for our qytetarët që banojnë në këto zona janë të
ekspozuar ndaj helmeve që qarkullojnë në
community and the ajër në nivele alarmante.
latest resolutions
Çfarë janë PM2.5
Për të njohur më mirë nivelin e ndotjes
 Our Free Voice duhet kuptuar se çfarë janë grimcat PM2.5.
through our words. Këto grimca mikroskopike kanë një di-
ametër 2,5 mikron dhe qëndrojnë në ajër.
Ato prodhohen kryesisht nga djegia e
lëndëve fosile dhe janë aq të vogla sa kanë
aftësi që të depërtojnë deri në mushkëri dhe
të hyjnë në qarkullimin e gjakut, duke
I N S I D E T H I S prekur pothuajse çdo organ në trup.
I S S U E :
Si të tilla, merren si njësi matëse nga Organ-
Faqe
Zhdukja Finale gjuhës dhe kombit Shqiptar? Remi Ilir Kushi- Historian
studimi 1
Zhdukja Finale gjuhës dhe kombit Shqip-
tar?
Faqe Remi Ilir Kushi- Historian
zhdukja 1 London, 20 Janar 2024
May be an image of 7 people and text that says
'CPh015: "Cham refugees in Kavaja, March
1945." UNRRA, S-0800-0001-13-8, United
Faqe Nations Archives.'
Andi 5-7 Mendoni se në Kosovë dhe Shqiperi po pre-
9, 12 gatitet 1821 NR.2?Vrasja Shqiptarëve Mys-
limanë dhe terrorizimi katolikëve në Veri të
shndërrohen në Serb,ndërsa ne jug Ortodoksët
Faqe të shndërrohen në Grek?
Fqinjet kanibalist me sherbetoret e tyre mbren-
6-7
Raimonda moisiu 7,-9,
da, nuk jan ne gjendje ta pranojne realitetin
Shqiptar, dhe jan bashkue kunra popullit
10-14 Shqiptar.
Jo mendim por realitet jan zgju hienat e shkaut
shqip folsa kercenojn me të madhe për çdo dit
Declasified, Agim del naj grup idiotash fanatik si grupi deçanit
Hamiti, Janulla udbasht pleq ju japin kurajo ekstrmistave anti
shqiptar musliman për to debu shqiptaret në
rrapi arabi se këta qenkan rraja e shqiptarit dhe
europian se Jan mesuar me masakru femi
shqiptar musliman bashk me serbin dhe grekun
Adresa Faqe mbi 100 vjet
Shqiptar nuk guxojne te perqaheni, ndryshe na
Anetaresimi 36 presin sfida jo shume te kenshme !..
Kush e zhduku kombin Shqiptar në Greqi?
Perandoria Otomane apo kishat Greke
Regjistri arvanitas në arkivin osman zbulon të
gjithë origjinën e njerëzve që banonin në atë që
L I F E ” J E T
izata Botërore e Shëndetësisë për të matur
nivelin e ndotjes dhe dëmet që krijojnë në
shëndetin e njeriut.
Pasi depërtojnë në enët tona të gjakut
grimcat kthehen në rrezik për shëndetin
dhe shkaktojnë sëmundje të rënda si
hemoragjitë cerebrale, kanceri, infarktet,
etj.
Udhëzimet e OBSH thonë se përqendrimet
mesatare vjetore të PM2.5 nuk duhet të Në grafikun më lart, vendet e matura janë
kalojnë 5 emërtuar me lokale të njohura të Tiranës apo
institucione të ndryshme. Vihet re se niveli
më i ulët i ndotjes, prap 7 herë më shumë se
mesatarja është pranë stadiumit Air Albania
ku hapësirat janë më të mëdha.
Tirana air
mikrogramë për metër kub (µg/m 3).
January 29 , 2023
A E R E
Zonat më të ndotura të Tiranës
Profesori Besnik Baraj ka gjetur se nivelet e
këtyre grimcave të rrezikshme në ajrin e
Tiranës janë disa herë më shumë se mesatarja
sikurse shihet në grafikun më lart. Ai ka kryer
matje në zonat më të lakmuara në kryeqytet,
ku ndotja regjistrohet të jetë minimumi 33
dhe maksimumi 92.6 mikrogramë për metër
kub (µg/m 3).
Niveli më i lartë i ndotjes është tek bar E88,
pranë ish-ekspozitës në zonën e unazës së
vogël, ku ka një lëvizje të madhe të
makinave, por edhe një dendësi të madhe në
ndërtime.
Matjet në mjediset e lokaleve pranë rrugëve
kryesore të Tiranës është shumë herë më e
lartë se vlera e rekomanduar nga OBSH, 5
mikrogram/m3. Në qendrat tregtare në vendet
e parkimit vlerat arrijnë në nivele kritike, deri
në 352 mikrogram/m3, nga norma 5
sot quhet Greqi nga Peloponezi, Morea deri
në Çamëri.Janë të gjithë mbiemra shqiptarë si
Kolgjini, Shpata, Kolndreu, Kokemadhi,
Kokëleshi, Gjini, Kokaveshi, Bytheguri,
Çelgjini etj.. Në atë zonë flitej shqip,
këndohej shqip, jetohej shqip, luftohej shqip
dhe qahej shqip. Nga viti 1821, me
pavarësinë e Greqisë, gjithçka shqiptare “u
zhduk” si me magji.Kush e zhduku Popullin
Shqiptar mbas largimit Perandorisë Otomane
dhe fitores shtetit ri Grek?
Figura të mëdha arvanite, baballarët e revolu-
cionit, si Laskarina Bubulina, Teodor
Karaiskaqi, Kolokotroni, Xhavella, Miauli,
Boçari, Nikitara etj., u anatemuan, u bur-
gosën dhe u përdhosën. Arvanitasit flasin
shqip dhe shqipja përdoret në çdo gjë.
Para revolucionit Grek,60% e Arvanitasve i
përkisnin besimit Islam,40% e tyre atij
Ortodoks. Arvanitasit janë vazhdimësi e
popullsisë shqiptare që nis në Nish dhe mbaro
në Peloponez e përtej saj.
Arvanitasit janë pjesë e atij brezi të shqip-
tarëve etnikë që nuk patën as shkëputje fizike
e as gjuhësore e kulturore.
Greqia e sotme nuk është një koncept etnik,
por një koncept territorial që përbëhet nga një
popullsi e përzier shqiptaro-turke-vllaho-
sllave, ku shumicën e përbëjnë padyshim
popullsia autoktone arvanite shqiptare. Edhe
pjesa më e madhe e arbëreshëve në Itali që
ruajnë me fanatizëm gjuhën dhe traditat
shqiptare kanë emigruar pikërisht nga këto
 P a g e 2 O u r W o r d s

Studimi/ Ajri në Tiranë deri 18 herë më i ndotur se mesatarja

mikrogram/m3. Kur ne të dehur me lavdi,
Specialistë nga ky laborator zbarkuan në tjerët hamë Unë vija drejt nga zemra e popullit,
“Këto matje i kam kryer nga ora 08:00 e kryeqytet dhe në 20 pika nevralgjike plumbat e Vinja nga varrimi i babait të pushkatuar,
mëngjesit deri në 10:00 të mëngjesit, në instaluan aparaturat matëse. mashinkave Vinja nga varrimi i lirisë së kombit.
objektet ku njerëzit ulen buzë lokaleve. Me kadifenë e Ne u ndeshëm në errësirë
Ishte ditë e thatë. Vlerat janë shumë të Rezultatet treguan se ndotja e ajrit është poemave të Si dy re, në një natë me stuhi,
mëdha. Janë shumëfish nga rekomandimi i katërfish më e lartë se mesatarja e vendeve tua të kop- Por që të gjithë e dinë mirë
OBSH”, – tha Baraj. evropiane. Më i rrezikshëm është juara Që shenja e furisë sime s’ishe ti:
përqëndrimi i dy përbërësve kimikë, Ti u jep xhelá Unë u ndesha atje me tiraninë
Profesori Baraj, i ka bërë matjet edhe në dioksidit të azotit dhe benzenit./Lapsi.al çizmeve të Hodha jetën time në kthetrat e ujqërve
orët e para të mëngjesit, ku ka qarkullim xhelatëve, Dhe u shikova me vdekjen time sy më sy.
minimal të mjeteve dhe grimcat janë çizme të
sërish në nivele alarmante. Vlerat e matura BILAL XHAFERRI I SHKRUAN rënda me
në 15 stacione të Tiranës, nga ora 03:00- KADARESE gozhda ta
05:00 të mëngjesit, variojnë nga 31.7 – 78 përgjakura
mikrogram/m3. Pra në asnjë rast më e ISMAIL KADARE NE SHERBIM TE që shkelën
vogël se 5 mikrogram/m3, që është norma KONJEKTUARAVE RACISTE ANTI- mbi fytyrat
e OBSH. SHQIPTARE tona të masa-
kruara.
Një vit më parë, një investigim i Piranjave BilMay be an image of 3 peopleal Ti vije nga
doli në përfundime të ngjashme duke iu Xhaferri i shkruan Ismail Kadaresë! sallonet e
referuar matjeve të laboratorit të speciali- Ti lulëzove në stinën me rubla, aristokracisë
zuar ‘Neotes’, në Salerno të Italisë, për të Kur ne të tjerët hamë baltën e kënetave, së kuqe,
mundësuar matjen e nivelit të ndotjes në Ti u këndon serenata rrugëve të Moskës, Vinje nga
Tiranë. Natashave, Tatjanave, Katjenkave, “Dasma” i

Many shadow accounts in UK islands have been used since the 70’s for Albanian dictators...
Festim Lato martyr for Cha-
meria...what have you done
lately?

New storage could power the new Showed the world not be
age for the US... President Biden on Renewable energies of
With thethe future...
right support everything is scared to speak about Cha-
possible in America….True common meria genocide through
American fighters... many generations out loud

Why the young gener-

ation needs to connect
with their relative in
Albanian nature and
Shembull per rinine te trokasin daullet alpes in 2024...
se historia e 1912 po troket ne trevat How can US fleet be modernized in
shqiptare si kurr me... 2024 with renewable enrgies

Masakra e Tivarit: Enveri urdhëroi – “vrisni kosovarët”!? URAN BUTKA

Masakra e Tivarit:
Enveri urdhëroi –
“vrisni kosovarët”!?
URAN BUTKA
Masakra e Tivarit, apo më
gjerë, tragjedia e Tivarit,
është një nga plojat më të
mëdha, më të përgjakshme
dhe më të pabesa, reali-
zuar ndaj shqiptarëve.
Është folur dhe shkruar
për atë në mënyrë të
njëanshme dhe të paplotë,
sepse nuk është marrë në
shqyrtim pjesëmarrja e
drejtpërdrejtë e pushtetit
komunist të Shqipërisë në
këtë masakër, për mung-
esë të dhënash e doku-
mentesh, por edhe për kasaphanë, shkaktuar kundrejt
fshehje të së vërtetës. popullit të vet, ka heshtur për
gjysmë shekulli, duke e mbuluar me
Uran Butka harresë dhe papërgjegjshmëri të
plotë, aq më tepër që akti i parë i
Masakra e Tivarit: En- kësaj tragjedie, ku u masakruan dhe
veri urdhëroi – “vrisni u vranë me mijëra shqiptarë të
kosovarët”!? pafajshëm, u luajt brenda territorit
të Shqipërisë.
Shteti jugosllav,
megjithëse ishte pro- Kjo masakër u projektua dhe u
jektuesi dhe realizuesi i realizua nga shteti komunist ju-
masakrës, e gosllav në marrëveshje dhe bash-
këpunim me pushtetin komunist
ka pranuar atë, qoftë shqiptar.
edhe si aksidentale e të
mpakur, por gjithsesi ka Platforma politike dhe ushtarake e
nxjerrë disa konkluzione këtij veprimi antishqiptar, ishte
dhe disa përgjegjësi. projekti famëkeq i Çubriloviçit i 7
Ndërsa, shteti shqiptar, i marsit 1937 dhe i 3 nëntorit 1944,
implikuar në këtë që u bënë, për fat të keq, edhe
platforma e Lëvizjes antinjerëzore, u bënë shqiptarëve të Kosovës e të viseve
Nacionalçlirimtare të program dhe veprim të tjera shqiptare nga forcat e
Jugosllavisë: “Dy janë konkret i PKJ dhe i Ushtrisë NÇ të Jugosllavisë, të
mënyrat për spastrimin Lëvizjes NÇJ ndaj OZN-ës dhe nga detashmentet
etnik të shqiptarëve: t’i shqiptarëve. Në fillim çetniko-drazhiste, si edhe të
zhdukim ose t’i shpërngu- të nëntorit 1944, shpërnguljes masive të shqip-
lim.” Për Çubriloviçin dhe komandave të Ush- tarëve nga trojet e tyre.
ata që zbatuan masivisht trisë NÇJ iu dha, nga
gjenocidin kundër shqip- ana e organeve më të Këtë luftë kundër shqiptarëve,
tarëve, kjo ishte vetëm larta partiake dhe PKJ e propagandonte si luftë
njëra anë e medaljes. Ana ushtarake të Serbisë, kundër “reaksionit shqiptaro-
tjetër, ishte kolonizimi i direktiva që të madh”, kundër
trojeve shqiptare të “vrisnin së paku 50% “bashkëpunëtorëve” të nazifashiz-
zbrazura, me kolonë serbë, të banorëve shqip- mit etj. Kosova u konsiderua dhe
hercegovinas, malazezë e tarë” (Arkivi i Koso- u trajtua si reaksionare,
maqedonas nëpërmjet vës, F. OKKM kundërrevolucionare, irredentiste,
ushtrisë dhe këshillave k.10/29, 335 nr.1) që duhej nënshtruar dhe tjetërsuar
nacionalçlirimtare. etnikisht.
Ky gjenocid shpërfa-
Këto projekte kriminale qej hapur në formën e Por, në kushtet e Luftës së Dytë
antishqiptare dhe vrasjeve masive të dhe menjëherë pas saj, ky
 V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 3

Shqiptaret ne Kosove nga te tere anet per te mbrojtur te drejtat e tyre

New high-rises in Albania can back tracked down to the bosses of Gerdec and corrupt foreign officials that were
placed there to protect US citizens and its interest worldwide...will anyone look into it for good?

Masakra e Tivarit: Enveri urdhëroi – “vrisni kosovarët”!? URAN BUTKA

nënshtrim e spastrim i plotë etnik, ishte tepër i vështirë macioneve të UNÇ të Shqipërisë në
për udhëheqjen politike dhe ushtarake të Jugosllavisë, Kosovë e Jugosllavi, për të luftuar
sepse populli i Kosovës dhe i viseve të tjera shqiptare kundër “pushtuesve dhe reaksionit”.
ishte i gjithi më këmbë, i ndërgjegjësuar dhe i armato- Kjo kërkesë e Komandës së
sur për të mbrojtur qenien shqiptare dhe kufijtë Përgjithshme të Ushtrisë NÇ Ju-
kombëtarë, përkundër politikave e praktikave an- gosllave u formulua në fund të
tishqiptare e kriminale të PKJ dhe të Ushtrisë NÇJ. muajit maj, u përsërit në korrik e
Titos dhe udhëheqësisë jugosllave nuk u interesonte gusht të vitit 1944. Misioni Ushta-
edhe një luftë tjetër. Këtë gjë mund ta arrinin më lehtë rak Jugosllav në Shqipëri prej shtatë
e më tinëzisht, me ndihmën e propagandës dhe të ushtarakësh, me në krye kolonelin
armëve të Ushtrisë NÇ të Shqipërisë. V.Stoiniq, i bashkërendonte vepri-
met e të dyja palëve. Kjo kërkesë u
Këtë bashkëveprim ndërmjet Ushtrisë NÇ të Jugosllav- ribë edhe më 26 gusht 1944 nga
isë dhe Ushtrisë NÇ të Shqipërisë për të luftuar së Shtabi i UNÇJ për Kosovën e
bashku, për të nënshtruar reaksionin antiserb në Koso- Rrafshin e Dukagjinit, firmosur nga
vë dhe për ta ripushtuar atë me ndihmën e forcave komandanti i këtij shtabi, Fadil
ushtarake të Shqipërisë, e kërkonte qysh në muajin Hoxha dhe komisari Boshko Çakiç.
mars 1944, komandanti i Korpusit II Sulmues të Ju- (Arkivi i FA, F.Shtabi i Përgj.)
gosllavisë, gjeneral-lejtnant Peko Dapçeviq.
Pala shqiptare u tregua e gatshme.
Titoja, në cilësinë e komandantit të përgjithshëm të Pasi vrau me mijëra nacionalistë të
Ushtrisë NÇJ, i kërkonte E. Hoxhës kalimin e for- Ballit, Legalitetit dhe krerëve të
veriut përgjatë luftës civile
në Shqipëri (1943-1944),
komandanti i përgjithshëm
i UNÇSH, E. Hoxha, më
12 shtator 1944, i dha
urdhër Korparmatës I të
përgatiste dhe të niste
menjëherë dy brigada për
në Kosovë. (Dokumente,
Shtabi Përgj., vol.II)
Po në këtë datë, mentari i
E. Hoxhës, Miladin Popo-
viq, i shkruante Liri
Gegës, e plotfuqishme e
KQ të PKSH-së për Kor-
pusin I: “Lajmëro Pavlen
(Pavle Joviçeviq) se dy
brigadat shqiptare së
shpejti do të marrin
drejtim për Kosovë.
Vetëm të mos dekonspiro-
het!” (AQSH, Fondi 14)
Në Kosovë ishin krijuar dhe vepronin
Dërgimi i brigadave organizata të fuqishme politike dhe
partizane të ushtarake nacionaliste, si Balli
Shqipërisë në Kosovë Kombëtar, Lëvizja Irredentiste, Lidhja e
u mbajt në konspira- Dytë e Prizrenit, e më pas “Besa Komb-
tivitet edhe për tare” dhe Organizata Nacional-
britanikët, ndonëse Demokratike Shqiptare (ONDSH), që
ata ishin aleatë dhe kishin me vete thuajse gjithë popullin
ndihmonin Luftën shqiptar të Kosovës e të viseve të tjera
Nacionalçlirimtare në shqiptare. Bashkëpunonte me ta edhe
Shqipëri dhe Ju- Muharrem Bajraktari dhe forcat e tij
gosllavi. Enver kombëtare.
Hoxha porosiste Dali
Ndreun, komandantin Në këto kushte, Titoja thirri brigadat dhe
e Korparmatës I: divizionet e Ushtrisë NÇ të Shqipërisë
“për të luftuar kundër armikut dhe
“Të mos i tregohet reaksionit”, por i përdori kryesisht në
inglizëve objektivi i luftën kundër “reaksionit shqiptar”.
brigadave V dhe III,
që do të shkojnë në E. Hoxha e dinte mirë pse thirreshin
Kosovë”( AQSH, brigadat nacionalçlirimtare të Shqipërisë
F.14) në Kosovë, ndaj si një vasal i bindur dhe
i ndërgjegjshëm për çka bënte,
 P a g e 4 O u r W o r d s

Zhdukja Finale gjuhës dhe kombit Shqiptar? Remi Ilir Kushi- Historian
zona si dhe nga fshatrat e bregdetit të si një popull nga një krahinë e cila dorzoi
Himarës. pasuritë dhe shtëpisë e tyre, vetem e vetem
Për 450 vite Arvanitet,Shqiptaret dhe të mbante gjallë në shpirt identitetin
Çamët jetuan në trojet e tyre me kul- kombëtar Shqiptar.
turen,traditat dhe gjuhën Shqiptare.Mbas
Shpalljes Pavarësisë të 1821,60% e
popullsisë autoktone Arvanitasve perse
ishin Myslimanë u therën,40% e Arvan-
itasve Ortodoks që ngelen u nenshtruan
Genocidit kishës ortodokse Greke per tu
asimiluar në Grek.Ndersa në territoret e
Çamerisë I masskruan gati të gjithë.Pjesa
mbetur e Shqiptarëve të Çamerise do të
vinte në Shqiperi të përjetonte dhe
vazhdon të përjetoj
persekutim,terrorizem nga segmente të
Jezuiteve të Vatikanit dhe kishës Greke
në Shqiperi per të vetmen arsye,se vinë

Biggest Heist on private land continues to

happen in Albania...How can they, the Alba-
nian politicians sell someone else’s land??

Scanderbeg - një hero dhe për Frankët (Luan Rama) (Botuar ne revisten "Illz"----
Scanderbeg - një hero dhe për Spanjës, tek ministra të luftës apo diplo- kushtuar Muzave. Parnasi duket larg. Që imagjinare që shkon gjer në ditën e dyluftimit
Frankët (Luan Rama) matë të mëdhenj, princër etj, siç është rasti i me hapjen e siparit duken Melpomeni dhe të Skënderbeut me sulltanin, ku kuptohet që ai
(Botuar ne revisten "Illz"---- anzhuinëve, Comte d'Anjou. Sipas të Polimnia të ndjekura nga muza e Magjisë ngadhnjon fitimtar. Kjo tragjedi ishte shkruar
dhënave historike, gjithë ky grup portretesh dhe më pasn ga ajo e Dashurisë. Pastaj me shume vite më parë nga një libretist i njohur
lavdishem, apo Rishelieja i famshem e është realizuar nga një grup piktorësh që ndrimin e dekorit, shfaqet një shpellë në operash, Antoine Houdar de la Mothe, anetar i
princër të tjerë. Megjithatë po mos të atëhere punonin në atelierin e Paul Ardier Kopshtet e Sarajit. Akademisë Franceze dhe që kishte lënë një seri
kishte "Galerinë e portreteve", zor se dhe sipas kërkesave të tij. Ai i furnizonte Skënderbeu: veprash të njohura në operan klasike franceze.
kjo kështjellë do të hynte sot në rrjetin ata me gravura të mbretërve, sulltanëve e O natë ! Nxito, dita më së fundi dita të Por La Mothe nuk arriti ta shohë të interpreto-
e muzeumeve që u ofrohen vizitorëve perandorëve të ndryshëm, të cilat kopjo- agojë! het në skenë libretin e tij. Ai vdiq i paralizuar
të huaj. Pronarët e saj të sotëm janë heshin e realizoheshin me besnikëri e Lavdinë pres të më thërresë!… katër vjet më parë se opera të shfaqej në "Palais
konti dhe kontesha Pavijon (Alain mjeshteri artistike. Sigurisht pas disa A e njeh o i shtrenjtë Princin Osman te Royal". Midis veprave të tij post-mortum,
Pavillon). Por historia e saj zë fill këtu shekujsh është vështirë të gjesh se cila Shqipërisë? miqte e tij gjetën edhe libretin për Skën-
e katër shekuj më parë. gravurë ka shërbyer si kopje, dhe cilit Vëllezërit e mij hakmarrje kërkojnë … derbeun. Kur ky libret ra në duart e libretistit
Në fillim të shekullit XVI, ishte mbreti piktor i përket ajo. Megjithatë duke Osmani: tjetër të njohur të asaj kohe L. de Laserre, ai u
Fransua i I që bleu tokën e Boregard vëzhguar këtë portret të Skënderbeut me Dashurija! Ah, çfarë vallë e ka prekur entusiazmua dhe filloi të punojë mbi të. Shumë
për ta pasur si një pikë gjuetije. Më mjekër dhe në moshë të thyer, kupton se ai shpirtin tënd? vite më parë kishte qenë Antonio Vivaldi, ky
1545 Jean du Thier, sekretari i shtetit te afrohet shumë me ato pak gravura të vjetra A mund ti përgjigjesh flakës së dashurisë pararendës i Bahut, që kishte shkruar një opera
Henri II, e mori dhe e zgjeroi të asaj periudhe dhe që mendohet se janë Që ndjen Roksana për ty?… për Skënderbeun, e cila më 1718 kishte bërë
kështjellën primitive. Intelektual dhe besnike të portretit real të Skënderbeut. Kaq Ja pra dy fjalë nga historia e kësaj opere. bujë në Firence. Opera e Parisit në atë kohë
mik i Ronsard, poetit të madh francez, e famëshme u bë kjo "Galeri e portreteve" Skënderbeu dashuron favoriten e Sulltanit, nuk e kishte arritur ende famën e operas ital-
ishte pikërisht ai që e zbukuroi këtë në atë kohë, sa që kur mbreti i Francës Lui serben e bukur Roksana… iane, e cila që më 1647 kishte shfaqur në
kështjellë. Por ai që krijoi "Galerinë e Filip ndërtoi Versajën dhe muzeun e Kur kisha dëgjuar për herë të parë për një "Palais Royal" operan Orfeo. Opera franceze
portreteteve", ishte Paul Ardier, një ish quajtur "Lavditë e Francës", ai kërkoi ti opera franceze kushtuar Skënderbeut, kisha filloi të bëjë emër me kompozitorin Lully, që
minister i Henri IV. Kur ngjitesh në riprodhoheshin disa nga portretet e kësaj imagjinuar një çast atë epokë të largët në udhehoqi operan lirike për një kohë të gjatë. Ai
katin e dytë të kështjellës, gjen një galerie. E mbushur nga të katër anët e Paris, atë ditë vjeshtë kur në sallën e kon- nuk e përjetoi shfaqjen e tragjedisë Scanderbeg,
sallon të madh, unikal në Francë nga mureve me portretet që ngjiten gjer në cep certeve të "Palais Royale", drejt sallës, këtë opera me 25 skena, çka për kohën ishte një
mënyra se si rrethohet nga të katër anët të tavanit, vizitori që vjen në Beauregard ngjiteshin rradhazi konte, kontesha, duke e angazhim shumë i madh.
me portretet e njerëzve të mëdhenj të udhëton aq shpejt nëpër kohra sa që brënda të ftuar të oborrit mbretëror, duke pritur më Shfaqja e Skënderbeut u dha tridhjetetre herë
disa shekujve. Janë 327 portrete që një kohe të shkurtër përjeton një periudhë pas në heshtje hyrjen e Luigjit të XV-të së rradhazi përpara mbretit dhe aristokracisë
rrokin një epokë të gjatë, portrete që disa shekullore. Pikturat janë punuar në vaj bashku me mbretëreshën. Kjo kishte franceze. Më pas ajo u shfaq në Choisy dhe më
nga koha e Filip de Valua e deri tek dhe emrat e piktorëve anonimë sot është e ndodhur në 27 tetor të vitit 1735, apo siç 22 tetor 1763, pra 28 vjet më vonë, në Fon-
Luigji i XIII, (1328 - 1643). U afrohesh vështirë të deshifrohen. Krijimi i tyre në shkruhej atëherë në afishen e koncertit tenbleau, ku rrinte mbreti në kështjellën e
portreteteve dhe diku mes tyre, prane fakt ka filluar në shekullin XVII, dhe "L'an M.D.CCXXXV. Përpara mbretit, famëshme të Fontenblose. Afishja e asaj kohe
imperatorit të fundit të Konstandina- pikërisht në vitet 1620-të. E vetmja e metë gjykatësit të parë të një vepre muzikore, njoftonte: "Scanderbeg-tragedie, représentée
pojës, Kostantini, sheh të vendosur e kësaj galerie, që e zemëroi atëhere Akademia Mbretërore e Muzikës shfaqte devan leurs Majestés..." Kjo opera u luajt në
portretin e Skënderbeut, "George shkrimtarin e shquar francez Rabele, ishte operan tragjike me pesë akte të titulluar një epokë kur për Skënderbeun botoheshin
Castriote, dit Scanderbeg". Në krah të se aty nuk figuronin portretet e artistëve të Scanderbeg. Një opera me muzikë të biografi e jetëshkrime ngado në Evropë, si në
tij, vështrimi bije mbi Huniadin, mëdhenj të kohës, ç’ka për të ishte diçka kompozuar nga kompozitorët François Itali, Poloni, Francë, Angli e gjetkë. Nga 13
"governator de Hongrie", siç shkruhet fyese dhe poshtëruese. Aktualisht këto Rebel dhe François Francoeur, kompozitor qershori e gjer në 29 dhjetor 1763 ajo u shfaq
poshtë portretit, aleat i dikurshëm i portrete kanë filluar ti restaurojnë, restau- i Muzikës së Dhomës së Madhërisë së tij. në Fontenblo e Versajë, ku shfaqjet jepeshin dy
Skënderbeut kundër hordhive osmane. rim ky që do të zgjasë për një periudhë Që të dy këta kompozitorë pothuaj gjithë herë në javë dhe vetëm gjatë sezonit të verës
Sipër tablosë së Skënderbeut, shquhet ndoshta 20 vjeçare. E megjithatë, duke parë jetën e tyre kompozuan së bashku, duke dhe të dimrit. Por burime të ndryshme dëshmo-
ajo e Murat Mehmetit të II-të, me një portretet e restauruara e gjithë shkëlqim, në kontribuar shumë në bel-kanton franceze. jnë se ajo eshtë shfaqur edhe në vitet 1765-
kokë të rrethuar me çallme, pastaj krahasim me tablotë e vjetra, sepse ndjen Përpara syve të mbretit, nën tingujt e 1766. Në bibliotekën e Operas pariziane si dhe
Henri i V, mbret i Anglisë, Ferdinandi sikur personazhet i kanë larguar nga epokat muzikës, ishte ngritur sipari i skenës së në Bibliotekën Nacionale, ruhen që nga ajo
II i Napolit, etj. Duke kaluar nga një e tyre, kohrat kur ata kanë jetuar realisht. aktit të parë, duke zbuluar një dekor orien- kohë partiturat e disa botimeve të asaj epoke,
epokë në tjetrën dhe nga një portret në IV. tal, një shpellë në kopshtet e sarajeve të ku midis të tjerave paraqiten dhe dekoret e
tjetrin, sytë ndalen edhe në portretet e Një opera "tragique" sulltanit. Këtu dhe nis historia e kësaj opere kostumet e personazheve në skenë.
Papa Klementit te II, mbretit Filip të Skenë e një teatri klasik ku duket një pyll rreth dashurisë së Skënderbeut, një histori Skënderbeu:
 V o l u m e 1 5 , Is s u e
Scanderbeg - një hero dhe për Frankët (Luan Rama) (Botuar ne revisten "Illz"----
Ah, ç’lumturi ndjej tani
Kur miku im besnik Osman, më
ndezi flakën e shpirtit!
Qetësia zëmrën time preh tani!
Sa i bukur ky moment, sa i ëmbël ky
mjedis!
Shpresa që m’është zgjuar i zbuku-
ron ato edhe më.
Kënga e zogjve të dashuruar;
Freskia e zefirëve, që lulet bën të
çelin
Murmurima e ujrave që gëzueshëm
rrjedhin,
Gjithçka duket se i përkushtohet
agimit…
Vite më vonë, në maj 1786, veçse tri
vite para se të fillonte Revolucioni
Francez, në "Theatre Français", të
krijuar nga mbreti dhe ku drejtonte
më parë Molieri, u shfaq nje pjesë
teatrale shkruar nga Pierre-Ulric
Dubuisson, i cili ne moshën 48
vjeçare përfundoi në gijotinë (gjatë
revolucionit aktorët i larguan nga
teatri dhe disa prej tyre i burgosën).
Të tjera pjesë teatrale u shkruan e u
botuan në Francë për Skënderbeun,
si ajo e Casimir Pertus, një shkrim-
tar jo fort i dëgjuar, i cili shkroi një
tragjedi neoklasike me titullin
Scanderbeg, vepër kjo që u botua
më 1870.
V.
"Place Scanderbeg"
Ka një shesh në periferi të Parisit me
emrin "Place Scanderbeg". Një
shesh në veri të tij ku bashkohen
"Rue Aubervillier", "Avenue Victor
Hugo", etj, e ku poshte tij, shkon
autostrada që të çon për në aero-
portin "Charles de Gaulle". Një
shesh tepër modest ku pranë tij,
jeshilon një park i vogël me gësht-
enja të egra, e ku në mes të sheshit
kuqëlon një kumbull e madhe. Që
këtej duket kupola e bardhë e ba-
zilikës së "Sacre-Coeur", e cila
ngrihet në majë të kodrës së Mont-
martrës. S'di pse sa herë kam shkuar
në atë shesh, duke kapërcyer rrugën
"Boçari", jo shumë larg tij, kam
gjetur nje lloj zbrazëtire, erë dhe një
qiell gri. Prej vitesh emigracioni
shqiptar kishte dëshiruar që në Paris
të kishte një rrugë, një aveny apo një
shesh me emrin e heroit tonë
kombëtar, ashtu siç ishin dhe emrat
e Garibaldit, Bolivarit, Linkolnit,
etj. Dhe momenti erdhi pas fes-
timeve të 500 vjetorit të vdekjes së
Skënderbeut, dhe kërkesës
këmbëngulëse të një grupi emi-
grandësh shqiptarë, gjersa Bashkia e
Parisit dhe vetë kryetari i
atëhershëm i Bashkisë, Jacques
Chirac, vendosën që një shesh i
Parisit 19-të, të merrte emrin "Place
Scanderbeg".
Një ditë maji të vitit 1980 shqiptarët
u mblodhën për inagurimin e këtij
sheshi. Ishin midis tyre Lec Shllaku,
kryeredaktori i revistës Koha jonë,
apo Jusuf Begeja, Leone Zazani e
shumë të tjerë, si dhe të ftuar nga
emigracioni shqiptar në Itali,
Amerikë e Belgjikë. Atë ditë, shqip-
tarët u mblodhën në katedralen e
“Notre-Dame” të Parisit, ku u dha
një meshë e madhe me këtë rast nga
At Prençi e At Shestani, meshë ku
ishte i pranishëm kardinali i Parisit,
Marty, si dhe përfaqësues të kishës
së Rumanisë, Kroacisë, Sllovakisë,
Lituanisë, etj. Po aty u mblodhën
dhe vajzat arbereshe veshur me
kostumet kombëtare që kishin
ardhur nga Shën Dhimitri i Italisë së
Jugut dhe që kënduan në këtë
0 5 P a g e 5
meshë. Në një fotografi të rrallë të asaj ditë duken “sikurse do të Ju a parashtrojë Z. Kruja”.
ato vajza të bukura arbëreshe në portat e “Notre- Dje pra e shkrova letren per Madhnín e Tij. U
Dame”, duke shpalosur një flamur të madh Kështu po m’a merr mêndja mue, e Ti tash mundova me e shkrue krejt njashtu si më
kombëtar kuq e zi për të dalë në fotografi. Pas e peshon punën edhe në peshtarin t’ Ând. thoshe ti në letrën e mbrame.
meshës, turma e shqiptarëve me flamur në ballë,
kishte shkuar në sheshin e Bashkisë dhe kish këndu- Fjalët qi po më shkruen prej veprës s’atij Të falem nderës per tfillime qi më dhae. Kso
ar hymnin shqiptar. Ndoshta ishte një çudi për kolegut t’Ând italjan qi paska shkue pjesën here, veç, due qi të më spjegojsh mâ mirë
parizianët, të shikonin atë turmë me flamuj e këngë, mâ të madhen të jetës së vjefshme në Shqip- punen e Kongresit të Lushnjes. Pse, me diftue
dhe të dëgjonin atë këngë që kishte aq dhimbje e ní, po më bâjnë mâ fort se libr’ i atij Gjer- të drejten, mue me tfillimin t’And veçse m’âsht
trishtim. Ishin po ata shqiptarë që vite me rradhe manit mos me pasë besim në historín e perzie koka edhe mâ fort e nuk i dij mâ maje
kishin manifestuar para ambasadës në "Rue de la shkrueme, në qoftë se kjo bazohet për nji ksaj çashtje. Ti po thue në leter tande: “kundra
Pompe" me pankartat në duar ku shkruhej: "A bas la pjesë të madhe mbi vepra kontemporane. qeverís së kryesueme prej Turkhan Pashës u
dictature d'Enver Hoxha". “Dr. Luigj Gurakuqi – qi s’e ka pasun këtë mblodh kongresi kryengritës i Lushnjes” e ky
Që nga ajo ditë ka rrjedhur shumë kohë. Sot ai titull, në sa e kam un -, P. Gjergj Fishta e kongres paska pasë rrzue qeverín e Turkhanit
shesh te jep ndjesinë se diçka i mungon, sikur diçka Mons. Bumçi, kur u bâ kongres’i Lushnjes edhe delegacjonin e saj në Paris. Po kush kje ai
ai pret. Ndoshta një statujë të vetë kalorësit legjen-janë ndodhun në Paris, si delegetën në qi formoi, ase mâ mirë të tham, qi nxiti formi-
dar ... Dhe statuja nuk do vonojë të mbërrijë! konferencën e paqës shi t’asaj qeverije të min e qeveris së Turkhanit, kundra së cilës
kryesueme prej Turkhan Pashës, kundra së paska pasë veprue kongresi kryengritës i Lush-
Kush ishin shpirti i Kongresit të Lushnjës? – cilës u mblodh kongresi kryengritës e të njes? Ai libri tedeshk, per të cilin të kam
LETËRKËMBIM MUSTAFA MERLIKA KRU- cilën, me gjithë delegacjonin e Parisit, ai e shkrue disa heresh, shprehet kshtu mbi ket
JA – ATË PAULIN MARGJOKAJ rrëzoi. Na, lum miku, kemi qênë kundra atij kongres:
Graz, me 4 Gusht 1951 kongresi, qi ka pasë për nxitës e protago-
nista kryesorë njerzit e “Klikës” së “In Lushnja wurde ausgezeichnete Arbeit
Shka don me thânë fjala lalë? famshme. Këtu, veç, s’jam tue gjykue geleistet. Der Kongreß riß durch seire Aktivität
kongresin, se ky proces do të përbânte nji nicht nur Albanien aus seiner Agonie, sondern
Edhe nji tjeter pyetje e po mbaroj. Si do të kuptohet ndër kapitujt mâ të gjatët të historís së er stellte auch konkrete politische Ziele auf und
qi aj tfillimi, të cillin ma pat dergue Mbreti permbi Shqipnís së ksokoshme. Por vetëm desha t’i begann unmittelbar, im Sinn dieser Ziele zu
ditët e mbrame para okupacjonit italjan, âsht i përgjigjem pyetjes s’ ate qi kufizohet në handeln. Durrazzo wurde seiner Würde als
shkruem në gjuhë tedeshke? A ka Mbreti ndonji rolin e tri personave. Pra “l’anima di questo Hauptstadt des Landes enthoben und durch
tedeshk si sekretar privat apor âsht gjuha tedeshke congresso” ka qênë “Klika”, qeverij’ e Tirana ersetzt. Die in Durazzo unter dem
gjuha zyrtare e arkivit të Tij? Turkhan Pashës ka qênë kundra, delegacjon Einfluß Italiens tagende Regierung wurde als
i Parisit ka qênë pasiv, se merrej me punë unverbindlich arklärt, und um an ihre Stelle
Po e mbylli tue Të dergue shndete të veçanta, mbasi tjera, me problemën e Shqipnís në konfer- möglichts rasch eine andere legitime Regier-
kso here ké nevojë mâ shum se tjera herë. I lutem encën e paqës. ungsgewalt zu setzen, wurden Neuwahlen
Zotit qi Të të mbajë doren e vet mbi krye per shum ausgeschrieben, die unter größten
vjet, qi të mundeni me i vjeftë atmes s’onë të dash- Fjala lalë në Shqipní – çudë si s’e paska Schwierigkeiten auch in den Landesteilen unter
tun me shkrime, me fjalë e me vepra, mbasi endè Puka, kurse Mirdita po – âsht nji titull griechischer, beziehungsweise französischer
keni mundsín. Adenauer e tjerë janë mâ të moçem nderimi familjar; i epet prej gjindvet mâ të Besetzung durchgefürt wurden. Ja, selbst
se Ju e megjithkta kanë në dorë fatet e popujve të rij, mâ mirë me thânë prej të rijve, të parit të Kosovo war durch Vertreter in dem nunmehr
tyne. Edhe Ju, ndoshta, mund të vijë koha qi me i shtëpís ase vëllaut mâ të madhit. Ndër am 27. März 1920 zusammentretenden ersten
marrë prap në dorë fatet e të shkretit popull t’onë. shtëpija zotnísh kujdestar i nji djali të vogël Parlament des neuen Regimes in Tirana ver-
e mbandej të ri, edhe burrë, thirret prej këtij treten. Sulejman Pascha Delvino bildete das
Shum shndet e të mira t’ uron me gjith zemer. lalë. ndër malsina t’ona shpesh herë përdo- erste Kabinett, in dem Ahmet Zogu in dem der
ret edhe për tatë. Mbret’ i ynë, Abdurrah- lago nach sehr schwierigen, aber auch ein-
Miku i yt man Krosin (Matin) e ka thirrë gjithmonë flußreichen Portefeuille des Inneministers
lalë. Krejt ç’janë Merlikaj mue më thërrasin amtierte. Die Frage des Staatsoberhauptes und
P.P. Margjokaj O.F.M. lalë. der Staatsform hatte man in Luschnija als
augenblicklich uninteressant damit umgangen,
Paulin Margjokaj Ai lala i Gani Toptanit, qi ka qênë krután e daß für den de iure ja noch vorhandenenen
Franziskanerplatz, 14 qi i muer gjakun në Stamboll, jo tue vramë Monarchen ein Regentchaftsrat die Funktionen
dorasin qi qe zhdukun, por nji mâ të madh dre krone übernahm, der aus je einem Vertreter
Graz (Austria) se këtê, qi ishte nxitsi e i biri i Gran Vezirit, der vier Religionen des Landes zusammeng-
ai qe dënue për dekë, por mbasi Sultan esets war; Abdi Bey Toptani vertrat in ihm den
Ramleh (Aleksandrí), 12. 8. 1951 Hamidi çdo dënim deket, pa përjashtim, e sunnitischen Islam, Akif Pascha Elbasani, ein
kthente në burgim të përjetshëm, kështu enger Mitarbeiter Achmed Zogus während der
Mik i dashun, edhe ai i shpëtoi konopit. Në revolucjonin e Elbasaner Tage 1916 und vorher schon
Tyrqve të Rij, të burgosunit e Stambollit u ergebener Anhänger des Prinzen zu Wied, den
Mora letrën t’Ânde me 4, sidhe pusullën me 1 të liruen prej popullit, e ndër ta edhe Xhiu i Bektaschismus.
k.m. bashkë me nji letër të Kërçikut. Fajës duel e u kthye në vênd e në shtëpí të
vet mbas 9 vjet burgu. Die ganze verfügbare Kraft des Staates wurde
Po T’a kam lakmí për konferencat “Njeriu përballë nun darauf konzentriert, die äußere Integrität
historís”. A Të pëlqen ky përkthim i im? Mbretit ka kush i shkruen gjermanisht. Vetë des landes wieder sicherzustellen. In Vollzug
ai e flet këtë gjuhë mâ mirë se çdo tjetër të dieser Aufgabe wurde zunächst die bisherige
Adresën e Mbretit mbi pështjellsën shkrueje huej. Me Mbretneshën, kur s’flasin shqip, Pariser Delegation durch neue, jüngere Kräfte
frëngjisht kështu: Sa Majesté Zog I, Roi des Alba- flasin gjermanisht. Atë përgjegjën e ka ersetzt. Turhan Pascha kehrte, nachdem er so
nais-8, Rue Laurens-Ramleh (Alexandrie) – Egyp- shkrue gjermanisht, besoj un, vetëm pse seiner Amter entkleidet 1927 in Dem verstarb.
ten. teksti për t’u qërtuem ishte shkrue po në atë Schwerer als diese Reform war das Problem
gjuhë. der Auseinandersetzung mit den widerrechtlich
Plan’ i Yt me pritun reagimin e Mbretit kundrejt auf albanischem Boden weilenden Streitkräften
letrës qi më ke shkrue mue para se me i shkrue Ti Shumë faleminderës për urimet mbarimtare der Okkupationsmächte. Auch dieses Problem
falënderimin t’ Ând atij, âsht i gabuem e në (finale). Nji anekdot të nji pape (kujtoj të wurde aber obgleich Albanien noch keine
kundërshtim me kshillin qi Të pata dhânë vetë në Piu XI) do t’a keshë ndëgjue ndoshta: Kur i Armee besaß und nur ein irreguläres Aufgebet
t’emen para ksaj. Ti do t’a falënderojsh “për premti- paskeshin votun kardinalat e corpore in për einsetzen kante halbwegs zufriedenstellend
min bujar e kshillet e drejta” nëpër Z-in Kruja t’i urue 80-vjetorin e moshës së tij, dekani i gelöst.”
“mbas nji lutjeje qi pata pasun guximin me Ju paska urue 100 vjet. E papa i përgjegjka:
drejtue po me atë ndërmjetsí”. Ky falënderim i a “Per carità, non mettiamo limite alla volontà Shka thue ti per kto fjalët e auktorit gjer-
përgatitë mâ mirë sheshin letrës s’Ate qi do t’i diftoj di Dio!” Ndiç edhe un po due me Të thânë : man?
un mbandej. Në falënderimin t’Ând do t’i a nisish, Të lutem, uromë vetëm qi Perendija të më
simbas mendimit t’em, me nji paraqitje të shkurtë të mbarojë deshiret e drejta. Mue më intereson ktu me dijtë, posë tjerash,
vetes s’Ate : studimet qi ke bâmë etj.; mbandej edhe se kush kje perfaqsuesi i katholikve në ket
veprimtarín qi ke ndër mend me zhvillue ; edhe mâ Kët’ urim, pra, giacchè ci siamo, po T’a bâj “Regentschaftsrat”, qi paska pasë kenë themel-
në funt i flet për bujarín qi ai ka diftue në Shqipní edhe un Tý. ue si konsekvencë e kongresit të Lushnjes.
për persona e institute intelektuale qi mund t’i Edhe përfaqsuesin e orthodoksvet m’ intereson
shërbejshin atdheut, gjâ qi Të ka dhânë guximin me MKruja me e dijtë.
i u drejtue atij edhe në këtë rasë, ndonse ndryshim’ i
kushteve t’atëhershme me të soçmet nuk T’âsht i Graz, me 29 gusht 1951 Mbasi Ti paske kenë me delegacjonin
panjohun. Madje shi kjo gjâ të ka bâmë me u kufi- shqyptar në Paris, shka vetë përparandej nuk e
zue në kërkesën t’Ânde ndër caqet mâ të ngushtat, Mik i dashtun, kam dijtë, Të lutem të më diftojsh se çë pozi-
 P a g e 6 O u r W o r d s

KONGRES’ I LUSHNJES. Kapitulli mâ i vështiri i kujtimeve të mija! – LETËRKËMBIM – MUSTAFA

KONGRES’ I LUSH-
NJES. Kapitulli mâ i përzieme me sukces të fiskue gjân e pritë, pa urtín e jnë fjalët”. “I a Aga i zbaton me u afrue. Abaz Aga i a gjên
vështiri i kujtimeve të katholiq, e qi përbân papritun. Pa u gjallë. Natyrisht komandantit, do pafsh hajrin ti mjeshtrisht mënyrën me e hudhun edhe
mija! – pjesën mâ të fortën e lidhun në nji blok fajtori ishte të kishte pasun ksaj pune, or udhzimet e mija, i këtê me nji farë bese … elas-
LETËRKËMBIM – distriktit ndërmjet acarit krejt nën- arratisun. Abaz pasoja tragjike. Osman Sinani, e flet parís së tike. Osmani ve’në shtabin e
MUSTAFA MERLIKA Matës e bregut të prefektur’e Kru- Aga i djeg shtëpín Pozit’e gjin- jo Kurbîni, tuk e Kurbînit me mâ të komandës me të dy vllaznit e
KRUJA – ATË PAULIN lumit me kët’emën. jës, s’do të kishte e vên berret e tija darmërís ishte ke gjân!” i a pret madhen urtí, i tij. Komandanti e pret në
MARGJOKAJ Shkaktar pat qênë pasun asnji fat me përpara për Krujë. ndër mâ të komandanti i thotë se Mustafa kullën ku kishte zânë vênd
nji kriminel i u zbatue plan’i Me kët’akt të vështirat. Nji pashkollë, por Kruja donte me vetë, dý të vllaznit janë në nji
marrë pjesë. mëndershëm i nji im. Ndërsa un po shpejtë, qëllim’i oficer i stërvitun diplomat i urtë. lidhun nji besë të kullë tjetër. Në kuvênd rreth
fshati mohamedan, u mundojshem me im ishte, mâ fort nën pushtimin Ulet në Laç e më përgjithshme për njâj votre, Abazi me Osmanin,
Themelat e kongresit të emnit Osman Sin- e ishullue se nji veprim i austro-hungar në telefonon mue në me shpëtue me revole në brez ata dhe
vêndosun në Durrës qenë ani. (Interesant ky (isolare) krimine- zakonshëm kohë të luftës ep Krujë. I ap Shqipnín nga njerzit e Abazit qi hŷjnë e
hjedhun ; jitte tash me i emën : Osman lin e Vinjollit tue policije, me i nji urdhën: urdhën me u rreziqet e mëdhá dalin paiadamë, hajsmi tue
çementue me zbatimin e khalifi i tretë qi pat tërhjekun krenët e tregue Kurbînit se “Bajonnet auf!” ndalë atje e me qi po i u shërbye, ky në çasin e
besës së vêndosun në shkaktue krisën mâ Kurbînit në qytet kishte pushtet e se Por Abaz Aga i nji kushtrim ndër kërcnojshin, se volitshëm i thotë Osmanit se
Krujë. Këtij zbatimi i u të rrezikshmen për kshillim, gjau ky s’ishte Osman ep dum menjiherë të gjithë krahinat Kurbîni, krahina për veti i a kishte falë fajin e
përvesha un pa e lânë t’islamizmës, Os- n’atë krahinë nji Sinani. E shi ky gjêndjes. E ndal tjera qi ishin mâ shqiptare e mâ grykës së malit, porse këtij i
hekurin me u ftohun. man themelues’i incident provi- vetë muer urdhnin e Zef betue e në qytet, trime e Krujës, duhej të vente me tê deri në
Burrë për tym grisha dynastís othomane, dencjal : u plague përsipër me më Mazrekut dhe mbrênda dý ditve duhej t’a kishte Krujë për t’u lamë edhe ndaj
qytetin e Krujës e e beto- Osman komandant’ i nji i Delbinishtas, ndihmue edhe mâ kërkon me u i dërgoj 1.500 për nderë me qeverín. Osmani e kupton
va për respektimin e bandavet esadiste, i vllai i Mons. mirë, tue dashun marrë vesht me burra t’armatosun marrë pjesë në edhe refuzon. Nji shênj i Abaz
protokollit të nënshkruem Osman tash nji Bjankut, me provue të rebelët. E grish e udhzimet e këtë besë e se Agës i a lëshon dy burra të
me Osman Kupin. Burrë kriminel i madh qi kryepeshkopit të kundërtën. personalisht mija. Kurbîni Qeverís shqiptare shëndoshë mbë shpinë qi e
për tym thirra në Krujë nuk desh me ua lânë Durrsit. Pa bjerrë Mbledh nji çetë Osman Sinanin tronditet. Mbli- duhej t’i çohej çarmatosin e e lidhin. Shtëpija
katundet e nënprefekturës tjerve barrën e minutën, dërgova burrash të fortë ndërmjet dý dhen edhe ata ndera e urdhni në ku ishin të vllaznit ishte e
damë në zona e i betova deshtimit të nji komandantin e kurbîjas dhe del radhvet kundrësh- t’armatosun, por vênt tue i u dor- qarkueme. Kërkohet dorzim’ i
edhe ata. Për pak gjâ vepre me qëllime gjindarmërís Abaz me tê e zên nji tare. Osman ksi shtegu janë zue gjâj’e t’ar- tyne. Ata qëndrojnë bashkë
qeshë tue ngecun me aqë të nalta për të Kupin me nja 200 grykë të keqe kah Sinani s’bindet, ata qi e ratisunit ase ky me nji shoq qi kishin me vete,
krahinën e Kurbînit, qi mirën e atdheut gjindarmë për me do të kalonte “gjâj’ e Kurbînit shtrëngojnë vetë. Parij’ e kërset pushka me ta, i epet
përfshîn 16 copë katunde, shqiptar.) Por këtë kapun fajtorin ase fuqija qeveritare s’ve’ në Krujë, or Osman Sinanin Kurbînit bindet, zjarmi kullës me voj guri, dy
disa të banueme prej hendek mujta me e me i djegun me bagtín e Abaz Kupi!” me u marrë vesht por Osman Sinani të vllaznit e Osmanit me gjithë
myslimanësh, do tjera të kapërcye me nji shtëpín e kon- konfiskueme. Kjo thotë, “e mbaro- me qeverín. Abaz ka edhe frikë tash shoqin e tyne shtrëngohen me
 V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5
Masakra e Tivarit: Enveri urdhëroi – “vrisni kosovarët”!? URAN BUTKA
urdhëronte brigadat e Divizionit I: ndodhi masakra. Nuk divizionet e Shqipërisë:
“Të asgjësohen pa mëshirë nacion- është e vërtetë. Në 3 mars
alistët dhe reaksionarët shqiptarë 1945 ai dhe Divizioni V “Të gjitha forcat
brenda dhe jashtë kufijve pa treguar ndodheshin në Mitrovicë, reaksionare që do të
as më të voglën tolerancë.” (Arkivi mandej në gjithë Kosovën. takoni, të rrethohen dhe
i FA, dosja 45, v.1944) (Dokumenti i datës të shpartallohen me çdo
3.03.1945 i Shtabit të kusht… Të çarmatosen
Në muajin nëntor 1944, u angazhua Përgjithshëm) njerëzit e dyshimtë dhe
në këtë luftë edhe Divizioni V, që ata që nuk duan të mobi-
përfshiu Brigadat III, V dhe XXV, Divizionet V dhe VI të lizohen me dëshirë, të
dhe Divizioni VI (brigadat VI, VII, Shqipërisë u vunë nën digjen shtëpitë e tra-
VIII dhe XXII), pasi u kthyen nga urdhrat e Armatës V të dhtarëve që rezistojnë
Sanxhaku e Bosnja, ku luftuan Ushtrisë NÇ Jugosllave. dhe bëjnë fortesë… Të
kundër gjermanëve. Komisari Në urdhërveprimin e sekuestroni mallin e
politik, Ramiz Alia thotë në një Armatës V të Jugosllavisë kriminelëve të arratisur.
intervistë se ka qenë në Bosnjë kur përfshiheshin edhe T’u theksohet katundeve
Dead in kavaja Albania
Erion Veliaj responsible for the death of Ar-
dit gjoklajt
What has been done in 2022 for them?
Kush ishin shpirti i Kongresit të Lushnjës? – LETËRKËMBIM MUSTAFA MERLIKA KRUJA – ATË PAULIN
cjon kanë pasë Mons. Bumçi e P. Fishta? E Kso here mjaft me pyetje. E dij se ke me
a âsht e vertetë se P. Fishta pat udhtue n’atë pasë me se me lodhë kokën per me iu
kohë per London e Washington per me u pergjegjë gjith ktyne pyetjeve.
mbushë menden qeverive të ktyne kryeqyte-
teve per nevojen e integritetit të Shqypnís? Tue Të përshëndetë me urimet mâ të
Se P. Fishta pat kenë n’atë kohë në Anglí e perzemertat e tue T’u falë nderës per
Amerikë e dij, por m’ intereson me dijtë a ndermjetsí.
shkoi nder kto dy vende i Derguem zyrtar-
isht prej Delegacjonit shqyptar, apor vetem Mbetem mik i Yti.
shkoi mendsh së veta.
P. MargjokajO.F.M.
Mbasi po âsht fjala ktu mbarë, më difto
edhe se në cilin parlament e në çë vjetë âsht Graz, me 3 tetuer 1951
kenë P. Gjergji deputet. Me gjasë âsht kenë
nji herë edhe nenkryetar i Parlamentit – a Shum i dashtuni Mik,
âsht e vertetë?
Dje u mbushen pesë javë, qi Të pata
Gjithashtu kur kje P. Ambroz Marlaskaj shkrue Tý e nji ditë perpara i pata shkrue
deputet? edhe Mbretit. Prej teje nuk kam pritë
ndonji pergjegje të shpejtë, pse në letren e
A âsht e vertetë se P. Vinçenc Prendushi ka mbrame t’emen pata bamë shum pyetje qi
kenë emnue nji herë senator? Më duket si lypin nji tfillim t’Andin.
me e pasë ndie nji herë ket gja e mos u
rresha, âsht kenë shi në ket kohen para Puna e ndihmës prej anës së Mbretit po
kongresit të Lushnjes. shtyhet bajagì gját. Të tana planet e mija
janë të bazueme në ndihmën qi Mbreti më
Në fund dishroj me dijtë edhe se kush patën pat bâ me shpresue se do t’më epte. Deri
kenë përfaqësuesat e klerit katholik tash jam kah hî paprâ në borxh, pse ditë
n’asemblén kombtare të thirrun nen okupac- më tjetrën pres se po vjen ndoj send. Por
jonin tedeshk në vjeshten e 1943, prej së âsht e dijtun se kjo nuk hecë ashtu gját. Un
cilës asemblé mandej duel kvadriumvirati, jam perherë me frigë se a mos po ndrron
ku P. Anton Harapi pat marrë pjesë si ndoj punë andej pari e vetë po jes me duer
përfaqësues i katholikvet. thát. Kndej kemi ndie e âsht botue edhe
nder gazeta, se Mbreti po na lanka
P a g e 7
që përshkoni se ai katund që Krsto Filipoviq. (Arkivi Divizionet e UNÇ të
bëhet strehë i gjaktorëve, do të historik i Jugosllavisë, Shqipërisë u bënë pjesë e
dënohet…” (AQSH, Fondi.181, k.1411) vendosjes së regjimit ushta-
d.45) rak në Kosovë për shtypjen e
Masakra e Drenicës dhe rezistencës kosovare, për
Urdhrat për mësymjen kundër zhbërja e Brigadës VII ripushtimin jugosllav të
forcave të Adem Vocës dhe të kosovare që u nis për në Kosovës dhe forcimin e
Shaban Polluzhës, që refuzuan të Srem, ishin prologu i masa- pushtetit jugosllav. Ato
largohen nga Kosova, në kohën krës së Tivarit. qëndruan në Kosovë dhe
që kishin nisur masakrat trevat e tjera shqiptare edhe
kundrejt popullsisë shqiptare në Më 8 shkurt 1945, u shpall pasi ishin larguar gjermanët
Mitrovicë e Drenicë, i dhanë, më me urdhër të komandantit nga Kosova dhe Jugosllavia,
1 shkurt dhe më 5 shkurt 1945, suprem të UNÇ të Ju- qysh nga shkurti i vitit 1945 e
komandanti i Shtabit Operativ të gosllavisë, J.B.Tito, pushteti deri në dhjetor 1945, pra për
Kosmetit, kolonel Fadil Hoxha ushtarak. 10 muaj, derisa Kosova e
dhe komisari politik, nënkolonel viset e tjera shqiptare u bënë
Egjiptin e po na shkueka me xânë vend
n’Amerikë, ku po paska blé nji farm.
Natyrisht Mbreti mundet me ma dergue Miku i yt
ndihmen e vet edhe prej Ameriket, por
drue se kúr të jét dá prej Teje e harron se P. Margjokaj O.F.M.
vetë jam gjallë nder kto ana e se pres
ndihmen e Tij.
Porsa t’a merrish ket leter, të késh mirësín
me u vû e me m’a spjegue krejt punen.
Rrugët me nisë pare prej Egjiptit janë të
shumta e të kollajta. Me çek âsht rruga mâ
e kollajta e mâ e mira. Por nuk po due vetë
me e msue Mbretin në ket pikë. Vetë Të
pata shkrue njiherë, qi un dishroj të dergo-
hen paret në mndyrë qi kta të ktushemt
mos t’a marrin vesht se vetë jam i pasun.
Kta medoemos nuk e kuptojn e nuk xân
besë se me njato pare qi të marr vetë prej
Mbretit do të kqyri me u arrangjue per dý
ase trí vjet, po duelen e mjaftuen.
Mâ gját nuk po shkoj, pse kto punë t’i kam
spjegue gjanë e gjatë disa heresh. Kso
here nuk po të baj kurrnji pyetje historike,
pse ké boll se me shka me e lodhë koken
me pvetjet letres së perparshme, e mandej
kjo puna e ndihmës së Mbretit nuk mund
të lêhet per mâ vonë, mjesá puna e py-
etjeve po.
Shum shndet e pres me dishír të madh nji
pergjegje tanden mbi ket pikë njiherë.
 P a g e 8 O u r W o r d s

Masakra e Tivarit: Enveri urdhëroi – “vrisni kosovarët”!? URAN BUTKA

pjesë e Jugosllavisë dhe derisa
u bënë zgjedhjet, ku fitoi Fronti
NÇ i Jugosllavisë. E konfirmo-
jmë këtë edhe me Radiogramin
e Reiz Maliles, zv.komisarit të
Divizionit V: “Me rastin e
zgjedhjeve që do të zhvillohen
më 11 nanduer 1945 këtu në
Kosovë, bëni konferenca
speciale me kosovarët. Ditën e
zgjedhjeve nxirrni forca të
armatosura jo afër qendrave të
votimeve, por gati para çdo
gjëje të papritur. Reaksioni
mund të tentojë për të sabotuar
zgjedhjet. Prandaj të kihet
kujdes. Pikë.”
Ndihmesën më të madhe
për rekrutimin e shqip-
tarëve, por edhe për dorëzi-
min e qindra dezertorëve,
që iknin nga ushtria ju-
gosllave dhe dorëzoheshin
në mirëbesim tek brigadat e
batalionet e Divizioneve V
dhe VI të Ushtrisë NÇ të
Shqipërisë, e dhanë koman-
dat e divizioneve e
brigadave të Ushtrisë NÇ të
Shqipërisë, që u vunë nën
urdhrat e Komandës së
Përgjithshme Jugosllave.
Siç është zbuluar tanimë
nga dokumentet arkivore,
Divizionet V dhe VI të
Shqipërisë ndodheshin në
Kosovë përgjatë muajve
mars dhe prill të vitit 1945,
kur u bë mobilizimi i dhun-
shëm i popullsisë shqiptare
në Kosovë e trevat e tjera
shqiptare dhe kur u nisën tri
kolonat (eshalonët) me
rekrutët shqiptarë për në
Tivar më 24-27 mars 1945
dhe tri kolonat e tjera më
19-24 prill 1945. Bash-
këpunimi i ngushtë dhe
implikimi i divizioneve
dhe brigadave të Ushtrisë
NÇ të Shqipërisë për
mobilizimin e rekrutëve
shqiptarë dhe dorëzimin e
tyre tek ushtria jugosllave,
është evident dhe i doku-
mentuar.
Kemi në dorë radiogramet
e shtabit të Divizionit V
dhe VI, nënshkruar nga
Komisari Politik Ramiz Alia
dhe komandantët Gjin
Marku, Rahman Parllaku etj.,
dërguar Komandës së
Përgjithshme të Ushtrisë NÇ
të Shqipërisë gjatë muajve
mars-prill 1945 e në vazhdim,
si edhe listat emërore të të
arratisurve dhe vullnetarëve
shqiptarë të Kosovës, që
dorëzoheshin nga shtabet e
Divizioneve V dhe VI te
ushtria jugosllave.
Lista e parë përmban 190
vetë, kryesisht vullnetarë
shqiptarë të dorëzuar nga
prefekturat e Mitrovicës
dhe të Pejës.
Lista e dytë përmban 104
emra ushtarësh shqiptarë
të ikur nga ushtria ju-
gosllave, por dhe vull-
netarësh shqiptarë të
bashkuar me Divizionin V
të Shqipërisë.
Lista e tretë, e bash-

Ku eshte sherbetori tani te fusi keto dy llume neper burgje per krimet e tyre apo ka neoje per ndonje shtytje dhune
si ne kohen e diktatures se 1945….a mjere ai popull dhe per ato njerez atje...
Ina Rama—-Adriatik Llalla Nga nje e pa-afte tek nje sherbetor shkon Prokuroria e Shqiperise….presim nqs ka
ndryshim...filloi dhe llalla nga shkelja ligjit tek Marku , qe I thone njerezve qe nuk duam tja dijme per ASNJE.
Veglat e mafies ne Shqiperi

Masakra e Tivarit: Enveri urdhëroi – “vrisni kosovarët”!? URAN BUTKA

një bombë mbi rojën tonë. Me deri në Ulqin, duke vrarë se dorëzimi i rekrutëve territorin e Shqipërisë,
këngjitur, ngërthen 131 shqiptarë vullnetarë, të dorëzuar. ç’rast u shkaktua rrëmujë dhe, në me qindra prej tyre. Ishte kosovarë tek autoritetet përcjellësit i shtonin
(AQSH, F.14, d.206, v.1945) këtë rrëmujë, arriti të arratisej një kjo, një rrugë e përgjaksh- jugosllave, bëhej me torturat e vrasjet ndaj
grup prej 10 vetësh. Kështu, duke me e fshatarëve të thjeshtë urdhër të krerëve më të nesh. Ata nuk na konsid-
Po kështu edhe lista të Divizionit VI dhe brigadave parti- ikur, hasi në patrullën e ushtrisë kosovarë brenda dhe jashtë lartë të shtetit shqiptar, pa eronin më si bash-
zane të Shqipërisë, që u bënin thirrje shqiptarëve të Koso- shqiptare, e cila i ndaloi dhe iu tokës sonë deri në Ul- marrë parasysh faktin se këluftëtarë të tyre, madje
vës që të bashkoheshin me ta, por që pabesisht i dorëzonin bëri thirrje që të dorëzohen. Ndaj qin” ( B. Spahiu, Pretenca rekrutët ishin shqiptarë as si robër të luftës…
te ushtria jugosllave. kësaj thirrjeje, ata nuk u në gjyqin e K.Xoxes, 1949) dhe nuk kishin bërë asnjë Neve nuk na konsideronin
përgjigjën, por vazhduan të iknin. faj. Qeveritarët e as si kope
Ja edhe përgjigjja e Enver Hoxhës: Ushtarët shqiptarë hapën zjarr mbi Autorizimin (lejen) për Shqipërisë, jo vetëm që bagëtish.”( A.Hajdini,
ta dhe vranë në vend dy persona, futjen e kolonave me nuk bënë asgjë për të Letër e hapur)
“T’arratisurit e dorëzuar në Divizionin tuaj, dërgojani dy të tjerë i plagosën, të cilët më rekrutët e Kosovës dhe mbrojtur dhe siguruar
Divizionit 52 të Serbisë”.(AQSH, F.206, v.1945) vonë edhe ata vdiqën.( Arkivi i asgjësimin e mëse 1000 jetën e tyre, jo vetëm që Sipas të dhënave të
Luftës i Jugosllavisë, k.1411) kosovarëve të pafajshëm, nuk protestuan për keqtra- arkivave jugosllave, në
Si rezultat i këtij bashkëveprimi të ndërvarur ushtarak, siç e cilësojnë dokumentet e jtimin dhe vrasjet masive Fushë-Arrëz u vranë 126
vullnetarët dhe të mobilizuarit shqiptarë të Kosovës, që Siç shihet qartësisht nga ky doku- mësipërme, e ka sigluar të shqiptarëve brenda rekrutë shqiptarë në
besonin tek thirrjet e Komandës së Divizioneve V dhe VI ment, asgjësimi i rekrutëve shqip- ministri i Brendshëm i kufijve të shtetit shqiptar, gjendje agonie, kur ishin
të Shqipërisë, u dorëzoheshin pabesisht Oznës dhe ko- tarë të Kosovës, u krye në bash- Shqipërisë, Haxhi Lleshi, por i dorëzuan te ju- në gjumë. Masakër di-
mandës Ushtarake Jugosllave dhe përfundonin si mish për këveprim të forcave ushtarake të por autoritetet e Shqipërisë gosllavët edhe ata bash- nake, jonjerëzore, në
top në kolonat e vdekjes, që ushtria jugosllave i largonte Jugosllavisë dhe të Shqipërisë, në ia faturuan Koci Xoxes, si këkombës që përpiqeshin kundërshtim me çdo
nga Kosova dhe i dërgonte për t’i asgjësuar në Tivar apo këtë rast brenda territorit të Re- një kokë turku, për t’ia të iknin nga kolonat e moral, fe dhe ligj.
më tutje.. publikës së Shqipërisë. ngarkuar atij gjithë vdekjes. (Arkivi MB,
përgjegjësitë e kësaj masa- D.1623) “Kur kaluam Pukën, i
Për shoqërimin e tyre ishin caktuar disa batalione të Në një dokument të Ministrisë së kre. nxorën nga kolona tre të
Divizionit të 46-të dhe një batalion i Brigadës 27-të të Jashtme të Shqipërisë lexojmë: Po tragjedia më e madhe rinj shqiptarë, të veshur
Serbisë, si edhe një grup prej 50 ushtarakësh nga Armata Natyrisht, ky është akti më ndodhi me kolonën e dytë, me rroba kombëtare, dhe i
IV, mandej nga Brigada X malazeze, tregonte se sa “Me mijëra kosovarë të pafajshëm antikombëtar dhe më i pjesë e së cilës ishte edhe pushkatuan para syve të
rëndësi i kishin kushtuar autoritetet jugosllave këtij janë pushkatuar në masë, ilegalisht turpshëm i qeverisë rekruti Azem Hajdini – kolonës si edhe para një
marshimi, që duhej të përfundonte në një kasaphanë, ku dhe pa gjyq, nga organet e UDB- komuniste shqiptare, jo Xani, i cili përjetoi tmerret skuadre ushtarësh të
do të merrnin pjesë pritësit dhe vetë shoqëruesit. së. Në këto masakra të vetëm në atë kohë kur u e Masakrës së Tivarit, por Shqipërisë. Dhe, për çudi,
pashembullta ndaj popullsisë së krye kjo masakër, por edhe rastësisht shpëtoi nga derisa ne qanim me
Të dhënat burimore ushtarake jugosllave, tregojnë se u Kosovës, ka marrë pjesë Koci për gjysmë shekulli, kur u vdekja dhe dëshmoi për dënesje, ushtarët e skuad-
mobilizuan dhe u dërguan për në frontin e Adriatikut Xoxe, në fillim të vitit 1945, kur hesht plotësisht për shkak të këtë tragjedi kombëtare. rës së Shqipërisë e
13.323 rekrutë shqiptarë. Nuk kishte asnjë rekrut serb, në cilësinë si ministër i bashkëfajësisë. përcollën pushkatimin e
malazez apo maqedonas. Përse? Dihet, për të asgjësuar Brendshëm i Shqipërisë, ai autori- “Kur hymë në territorin e tyre me du-
vetëm shqiptarë. Përse i kaluan nëpër territorin e zoi oficerët e UDB-së që të push- Këtë na e dëshmon edhe Shqipërisë, u gëzuam pa artrokitje!” (A.Hajdini,
Shqipërisë, kur kishin edhe rrugë të tjera për në Istria? Për katonin ilegalisht dhe pa gjyq, në deklarata e Zoi Themelit, masë, – parashtron Azem Masakra e Tivarit)
t’i asgjësuar bashkërisht me ushtrinë shqiptare. Qeveria tokën shqiptare, më tepër se 1000 shef i Mbrojtjes së Popullit Hajdini, – duke menduar
shqiptare, së pari, lejoi që kolonat e ushtrisë jugosllave të kosovarë të pafa- të krahinës III (Shkodër), i se tash e tutje do të jemi Në Gomsiqe ranë në
hynin e të kalonin nëpër territorin e Shqipërisë, jashtë çdo jshëm” (Ark.Min.Jashtme, v.1949, cili pranon se rekrutët e nën përcjelljen e ushtarëve kanionin e thellë dhe
kontrolli dhe të vepronin si t’ua donte interesi. “Shkaktare D.191) mobilizuar kosovarë, ju- të shtetit tonë, Shqipërisë, gjetën vdekjen 36 rekrutë
e masakrës së parapërgatitur të Tivarit, është edhe gosllavët “i vrisnin në masë dhe se nuk do të për- dhe 14 u plagosën.
udhëheqja partiake dhe shtetërore e Shqipërisë, me në Këtë masakër brenda kufijve të rrugës, në Shqipëri, pa jetonim mizoritë, siç i
krye Enver Hoxhën. Ajo lejoi që shqiptarët e mobilizuar, Shqipërisë, e konfirmon edhe pasur faj”, se rekrutët kishim përjetuar vazhdim- E njëjta gjë ndodhi edhe
pa asnjë armë në dorë, të kalojnë nëpër territorin shqiptar, prokurori i përgjithshëm ushtarak, shqiptarë që iknin nga isht në Kosovë nga serbët, në Vaun e Dejës, në lumin
nëpër rrugën e vdekjes, të quajtur ‘Golgota e madhe Bedri Spahiu: kolonat për të shpëtuar malazezët dhe maqedo- Drin dhe në lumin Buna
Shqiptare’”- konstatonte Zekeria Cana. kokën dhe u dorëzoheshin nasit. Shumë shpejt, pra, u dhe në Shkodër; gjetën
“Xhelatët e Rankoviqit, që janë organeve të shtetit shqiptar, bindëm se as këtu nuk vdekjen qindra rekrutë
Nga raporti i shtabit të Kolonës IV të Armatës së Ju- shquar për krimet e tyre alla- u ktheheshin, nga organet kishte vend për gëzim, shqiptarë dhe u lënduan
gosllavisë, datë 8 prill 1945: fashiste kundër popullit të thjeshtë shtetit shqiptar, komandove sepse skenari i parapërgat- një numër i madh të
të Kosovës, i kanë vazhduar këto jugosllave, prej të cilëve ata itur vazhdonte të real- plagosurish.
“Eshaloni shkoi mirë deri në Kukës. Në afërsi të Kukësit masakra kundra tyre nëpërmjet gjenin vdekjen. Zoi izohej me përpikmëri dhe
ndodhi një incident, kur njëri nga grupi i kolonës gjuajti rrugës prej kufirit tonë në Kukës e Themeli, gjithashtu, pohon ngase gjatë rrugës nëpër Në kazermat e Shkodrës u
 V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5
Sulejman Mato
cikloptin sy. Ke ndjerë shumë puthje të tjera
në buzë
Atëhere një zë elektronik i tha malit: qysh nga ai çast kur unë e
( S'ish zë njeriu po zë elektriciteti) ndjeva…fjalëve të mia nuk do t'u
-"Mua më njeh turbina e hidrocentralit, besoje më,
dhe uji i zajeve dhe shokët e Komitetit. po gjithmonë të janë dukur të
ftohta, pa jetë,
Dhe s'jam nga ata që kalojnë kufijtë. si puthja e parë s'kanë
Në s'më njeh? Pyet e mos çakarrit atë sy… kundërmuar kurrë.
Unë rri këtu që mali me fushën
dhe fusha me malin të bëjnë dashuri. Ndoshta se edhe ti ishe e re,
ndoshta ajo ishte rinia vetë…
Në spital Si ndodh kështu?
Sa më tepër largohemi prej saj
Vijnë… aq më shumë na shqetson,
me shporta të vogla në duar, puthja e parë…e turbullt dhe e
me pako, fruta, libra… shpejtë.
Vijnë nga fshatra të largëta apo nga qytetet
fqinj, Maries
banorë të kryeqytetit, pleq,
të rinj, vajza të bukura, Pashë flokët e dredhura, të
me merakun e mbështjellë zverdhura të vreshtave,
në ca boça të vogla… pashë mbledhësit e ullinjve dhe
të portokalleve,
Vijnë çdo të diel, vijnëçdo ditë, të kujtova ty...
te dera e spitalit dhe gjithë jeta, gjithë bota m'u
ora 11-të. duk
Gjëmojnë korridoret nga hapat e tyre, kaq e bukur,
zhurmojnë pavijonet: kaq e madhe.
Pavioni nr.6,
Pavioni nr.12. Marie!...
Gjithë erërat e jugut rendin drejt
Në dhomat e tyre hyn ajri dhe jeta, veriut,
Drita dhe dashuria drejt veriut rend dhe zëri im, për
e prindërve dhe motrave, te ty,
e fëmijve dhe të dashuruarve, kaloj si era hapsira dhe brigje,
e shokëve dhe shoqeve. e gjatë rruga për të ardhur te ti,
Korridoreve zvarritet rrëshqanthi vdekja
kur dhomave hyn shqetsimi për të afërmit e Plepat thërrasin rrugëve të
vetë. njejtin emër,
Kështu çdo të diel, erërat fërshëllejnë rrugëve një
kështu çdo ditë, këngë për ty,
ora 11-të. zëri yt më kuit papushim mbi
krye:
Kujtim Marie...
Marie...
Të kujtohet patjetër… Marie....
Ai vend që e dimë vetëm ne të dy. Marie...!
Pas mbarimit të ankimit dhe lotëve…
Si diçka e papritur erdhi puthja. Tirana
Dhe na mbeti ai kujtim i puthjes së parë Tirana është qyteti i të dashurës
te ai vend i fshehtë që e dimë vetëm ne të dy. sime,
Unë me Mehmetin kemi lindur
Shpesh herë jam zvarritur kësaj rruge për një në jug,
surprizë të vetme, Tani atje janë pjekur vishnjat…
çuditërisht, të të gjej prap aty… Shpesh më shfaqen në ëndrra si
Dhe të dëgjoj përsëri ato fjalë të ëmbla, pika gjaku,
ankonjëse, pikojnë
dhe të ndjej përsëri atë kokë të bukur, të varur, pikë-pikë
duke përgjuar të rrahurat e zëmrës sime, në oborr të fëminisë sime.
dhe të përsëritej përsëri ajo psherëtimë e
shkurtër, Në rrugicën e saj lëkundet dielli,
stuhi e mimozave gjithë rrugët
e thellë… mbush.
e mbushur plot E dashura ime shkon me auto-
me lumturi. bus.
në shqetsimin e qerpikëve që
Dhe vet do të kesh kaluar ndonjëherë, lëvizin si krahë dallandyshes
fshehur shoqeve, më ruan mua.
fshehur viteve,
fshehur botës, Shoqja e Mehmetit e shqetsuar
e shoqëruar me tjetër njeri… ke vërtitur sytë e pret,
tu të në dritaren e pritjes e zë gjumi,
uturojnë urbanet, porta troket:
shqetsuar Nusja e Mehmetit fshin sytë e
përgjumur:
te ky kënd i rinisë, -“Ti je Mehmet?..
e një si lëmsh të është mbledhur në fyt ”Mehmetit ky zë,
e diçka e fortë të ka trokitur në gji. i kujton zërin e nënës që nën një
gur po flë.
Fshehur burrit,
fshehur viteve, Nëna e Mehmetit nusen s'e
fshehur botës..Dashuria e parë vërtitet e sheh ,
zmadhohet dita-ditës
në kujtimin tënd. ajo është larg njëzetepesë vjet.
Endërronte dasmën krushqit tek
porta
Ç'është kjo dasmë kësh-
tu?!
-“Kush është?! Kush
është?!
-“Tur auf maechen!!
Dhe ca krisma të forta.
E dashura ime shkon me
autobuz.
Në shqetsimin e qerpikëve
më ruan mua.
Unë shkoj dhe e marr me
biçikletë.
Mbi shtyllat e telegrafave
bie pareshtur dëborë,
shkëlqejnë kristalinat
strehëve të oborreve
biçikleta rrëshqet, të rinjtë
rrugicave,
na gjuajnë papushim me
topa dëbore.
Qëllojnë ditë me shi…
Te stacioni i autobusëve
djemtë dhe vajzat e uz-
inës .
Pastaj shiu pushon.
Tirana në muzg. Dritat
përpëliten varg.
Ku do të shkojmë tani,
Meto?
Në Teatrin e Operas
Në bar lulishte
"Shqiponja"
Të hapim një dritare mbi
fëmininë tonë.
Po Mehmet.
Kjo ishte koha jonë.
Tiranë 1971
Dashuri
Ka diçka
që hyn papritur
në sy,
në gjak,
në nerva..
në ëndrra…
Veten e ndjej si një qytet
i pushtuar brenda një nate
krejt.
Dhe vetëm të mendoj të
dal nga kjo gjendje…
Dhëmbje…
dhëmbje…
dhëmbje…
1971
Alo! Alo!
Mbi ballin tim pikat e
shiut rrëshqasin,
lënë vija.
Shiu trotuareve bie dhe
bie,
sikur strehët, ulluqet,
çadrat e qytetarëve
pikonin rrugëve
fjalë dashurie.
Alo!Alo!
Degët e mimozave
shkunden mbi çadrat e
qytetarëve.
Në çast m’u duk sikur të
pashë ty
me flokë të qullura duke i
shkundur trotuarëve.
Alo!Alo!
Kambanat e orëve gjëmojnë
horizonteve,
minutat plot ankth trotuareve
pikojnë,
të rinj nën çadra dy e nga dy,
urbanët në stacione me motorra të
ndezur,
udhë të largëta që të çojnë tek ty
Alo!Alo!
Zërat e telegrafisteve grin-
den ,vrapojnë,
hapsirave të lagura të kërkojnë ty,
në stolat e parqeve qytetarë të
shqetsuar,
diku në një stol je ulur dhe rri,
e bukur,
krenare,
e thjeshtë,
e menduar
O..Vetëm zërin të të dëgjoja tani
Në kabinën e ngrohtë, receptori i
zi…
Zëri yt cicërin si zog.
Alo!Alo!
E dashur ti je?
Ah! Zëri yt.
Itaka
Ja Itaka, mes detit Jon
ishull legjendash mes ujrave
nxin…
ka 3000 vjet që Odiseu është
kthyer nga Troja
dhe Penelopa e vetmuar pranë
dritares nuk rri.
Deti është po ai…uji është tjetër,
shkëmbinjtë janë po ata…
legjenda është e vjetër.
Ky ishull m’u shfaq në fëmini,
i zi mes detit blu në të gjelbër.
Ja, në atë ishull lindi një gjeni...
me grekërit u nis për të pushtuar
Trojën.
Dhjetë vjetë Troja u mbyt në gjak
dhe mizori,
gjersa në trurin e tij lindi një kal
ogurzi...
Nuk del askush të na presë tek
porta,
Gjithshka e mbuluar me det dhe
harrim...
Në rrënojat e kështjellës së lashtë
sa bota
gumëzhijnë cinxujt ca fjalë
pakuptim.
Duar punëtorësh
Eci rrugëve të qytetit tim.
Kudo shoh duart e punëtorëve
që e ngritën nga themelet këtë
qytet,
ngado që shkoj më rrethojnë duar
punëtorësh,
më përshëndesin duar punëtorësh.
Duart e tyre- këmishë e trupit tim
dhe këpucët e mia të përditshme,
zëri im, duart e mia, siguria ime,
perspektiva ime dhe e popullit tim.
Gjithshka që shoh, vesh, prek,
në afërsi dhe në largësi,
të ngulura në tokë apo të varura në
ajër,
P a g e 9
janë gjurmët e duarve të punëtor-
eve.
Janë orët, ditët dhe vitet e tyre.
Ato qëndrojnë të heshtura,
modeste,
në gurët e themelive të qyteteve
tona,
ato janë në çdo tullë, në çdo
llampë që ndriçon netëve,në çdo
gozhdë të ngulur në dru, në çdo
vidë qe lidh dy tranversa bash-
kë…
Brenda dhe jashtë vetes sime
janë duart e punëtorëve.
Është djersa e duarve punëtore
e shndërruar në dritë, në metal,
në bukë të bardhë,
në metrazhe, në libra, në mo-
bilje, në enë kuzhine,
në begati, në mirëqënie, në
harmoni, në lumturi…
Sa orë, sa ditë, sa muaj, sa vite,
si Mikelanxholo mbi skulpturën
e Davidit…
Ai e mbaroi së fundi dhe tha: "
Fol tani , David!"
Hë, folni tani ju uzina dhe fabri-
ka me gjuhë sirenash dhe
makinerish,
ju qytete dhe ju ura,
folni ju furrënalta, me gjuhë
tymrash dhe shkëndijash,
ju diga hidroçentralesh, me
gjuhë shkume të bardhë,
ju trena, me fishkëllima lokomo-
tivash,
folni ju pallate të larta me cicëri-
ma fëmijësh,
ju lumenj, me gjuhë uji dhe
drite,
folni ju male, ju masive
shkëmbore,
për duart punëtore.
Për duart e tyre dhe ju mund të
tregoni,
karvane shtyllash të larta, ten-
sioni,
karvan i çuditshëm drite që
shtegton nëpër muzgje,
me tela mbi shpinë
si përmendore të heshtura
të duarve punëtore.
Gjithëmonë kur ngjitemi
shkallëve të teatrove
Të zyrave dhe të apartamneteve
tona
nuk duhet të harrojmë se në këto
shkallë,
në këto dyer , dritare e në këto
dhoma plot dritë,
janë duart është djersa, janç orët
punëtore,
janë gjurmët e duarve punëtore.
Përshëndes duart e punëtorëve!
Ja lapsi dhe letra mbi tavolinë
Që i prodhuan duart punëtore.
"Shkruaj për ne."- sikur më
thonë,-
me lapsin dhe me letrën tonë."
Ne e duam fëshfërimën që lë
lapsi mbi letër
dhe tingujt që lënë gishtat
delikatë mbi telat e violinës,
vazhdim i këngës së përditshme
të agregatëve dhe makinerive,
bijë e trasformimeve, pjellorisë
dhe gëzimeve të ditës,
lule e djersës që lulëzon në duart
 P a g e 1 0 O u r W o r d s

Masakra e Tivarit: Enveri urdhëroi – “vrisni kosovarët”!? URAN BUTKA

pushkatuan 11 shqiptarë, ndërsa në kalimin e Bunës, 18 të Hajdinit dhe dëshmitarëve gjykuar drejtësisht, jo vetëm
tjerë. të tjerë, nëpër territorin e Ndaj edhe është përsëritur që të zbulohet e vërteta
Shqipërisë u vranë dhe u në përmasa edhe më të historike, por edhe që të dalin
Në mesditën e datës 31 mars 1945, në qytetin e vogël të zhdukën 1500 shqiptarë të mëdha, deri në ditët tona. përgjegjësitë dhe të ndëshko-
Tivarit ishte ngritur kurthi, sipas një plani të parapërgatitur, Kosovës. Heshtja 50- het krimi, në mënyrë që ai të
për asgjësimin e gjithë rekrutëve shqiptarë. vjeçare e shtetit komunist Krimi, në çdo kohë, duhet mos mbetet si një kërcënim,
shqiptar dhe e udhëheqjes evidentuar e ndëshkuar, si një njollë e pashlyer, si një
Masakrën ishte ngarkuar ta kryente Brigada X malazeze, kriminale hoxhiste, por përndryshe të ndëshkon plagë e hapur dhe si një
pikërisht në Tivar, qytet shqiptar, që përfshihej në Malin e edhe e udhëheqësve të sërish. urrejtje vepruese midis
Zi. Kosovës, si Fadil Hoxha, njerëzve dhe ndërmjet popu-
Xhavit Nimani, Mehmet Një komb nuk mund të jve, por të kthehet në një
Kasaphana nisi në hyrje të Tivarit të Ri, mandej arriti pikun Hoxha etj., ishte një jetë plotësisht i lirë nëse mësim, në një çlirim dhe në
e saj në oborrin dhe në mjediset e ndërtesës së Monopolit të përpjekje tjetër për të nuk e njeh historinë e tij, një mirëkuptim në rrugën
Duhanit. Sipas përllogaritjeve, rezulton se vetëm në Tivar u fshehur të vërtetën dhe nuk mund të jetë i kul- drejt paqes dhe integrimit
vranë 1560 shqiptarë të kolonës së dytë prej Brigadës X bashkëfajësinë në këtë turuar nëse nuk distanco- evropian.
malazeze, të komanduar nga krimineli Markoviq. masakër ndaj bash- het nga çdo lloj krimi e
këkombësve të tyre. dhune, nuk mund të jetë i
Edhe nga kolonat e tjera, me rekrutë shqiptarë të mobili- qetë e të përparojë nëse
zuar kryesisht në viset shqiptare të Gostivarit, Tetovës, Për shkaktarët e kësaj nuk është në paqe me
Kumanovës, Kërçovës dhe Shkupit, gjatë marshimit nëpër masakre me përmasa ball- veten dhe me të tjerët.
Shqipëri, të njëjtin fat patën. kanike, deri më tani nuk
Sipas burimeve jugosllave dhe shqiptare, rezulton se janë është marrë ndonjë Krimet, me përmasa,
vrarë dhe zhdukur në këtë masakër 2.947 – 3.447 shqiptarë përgjegjësi, nuk janë nxjerrë implikime dhe pasoja
të pafajshëm. Por sipas dëshmive të të mbijetuarve, ky mësime, përkundrazi, janë tragjike kombëtare e
numër i kalon të 4.000-jët. Nga këta, sipas dokumenteve të vlerësuar e nderuar ekzeku- ndërkombëtare, si
Arkivave të Shqipërisë, mbi 1000 shqiptarë të Kosovës u torët e saj dhe krimi është Masakra e Tivarit, duhen
vranë përgjatë rrugës nga Kukësi në Shkodër. Sipas Azem fshehur. ndriçuar, drejtpeshuar e

Skerdilajd Konomi, the face of Hope in Albania...( never will he be forgotten)

KONGRES’ I LUSHNJES. Kapitulli mâ i vështiri i kujtimeve të mija! – LETËRKËMBIM – MUSTAFA

ramë në dorë gjallë e me dor-
zue armët. Sillen në Krujë të
katër lidhun e Kurbîni, mâ e
shumta sigurisht të kënaqun qi
do të shpëtojshin prej nji
krimineli ndër mâ të poshtrit qi
kishte pamë vêndi, pret ditën
me u ftue për betim të besës.
Erdh tekembramja, e bes’e
Krujës u plotsue. Nji gjyq
ushtarak, i dënon tre vllaznit
Sinani e shoqin e tyne, qi
kishte luftue bashkë me ta
kundra forcave qeveritare, për
dekë; dënimi zbatohet atypraty.
Kruja tash ishte bâmë top
(blok) rreth meje, nji provë të
fuqís së vet, ajo besë e kishte
dhânë në fushën e Gjonmit të
Kurbînit. Esadizma virtualisht
kishte dekun. Fuqí efektive mâ
s’i kishin mbetun. Por Tirana,
Shjaku, beglerë, agallarë,
efendilerë qi kishin popullin në
dorë, ishin me shumicë
esadista. Veprim’i Krujës
duhej shtrîmë edhe atje. Ky
ishte kuptim’i protokollit të
Krujës, qi besa do të shtri-
hej edhe n’ato distrike e
deri në breg të Shkumbînit.
Por mâ parë kishem ndër
mênd me formue nji fuqí
vullnetare të dishiplinueme
nja 1000 vetësh prej Kruje.
E ndërsa un po bâjshem
projektet e përgatitjet e mija
në Krujë, qe tek po m’a
mbërrîjnë do lajme të
çuditçme e të pabesuesh-
me : klik’e Eshref Frashërit
i a ka nisun tash nji propa-
gande të fortë kundra meje
e nji afrimi intim me ele-
mentat esadista gjithkund
në Shqipní të Mesme, veç
Krujës : un qênksha ele-
menti mâ i rrezikshmi për
Shqipnín, dashksham me
krijue nji diktaturë person-
ale me paret e për interesat
imperjaliste t’Italís! Për t’i
dalë para këtij rreziku, u
dashkish bâmë nji orë e mâ
parë kongresi me çdo
mënyrë e mjet e kudo qi të
jetë, me përjashtimin e
Krujës. Po ndiej se edhe
Ahmet Zogolli (kështu
quhej aso kohe) qênka
lidhun me atë klikë e n’atë
programë, se Salih Vuçitër-
ni, nji prej firmatarve të
marrveshtjes së Durrsit, mik
i vjetër edhe ai, si un, i
Ahmet Begut, qênka në Mat
pranë tij.
Këtu tash po shmangemi nji
grimë për me folë mbi
marrdhânet e mija të hersh-
me me mbretin e sodshëm.
Do të flas sa të mundem
shkurt. E kam njohun mâ së
pari në 1906 në nji kolegjë
të Stambollit ku un, 19
vjeçar, bâjshem vjetën e
fundit të lyceut e ai, 12-13
vjeçar, po niste klasët
fillore. Studjoz, i urtë, i
zgjuet, i veshun elegant,
vetmidashës. Të dytën herë
e kam pamë mbas gjashtë
vjeç në Vlonë, ku erdh me
nënshkrue vêndimet e
kuvêndit kombtar, qi
kishte shpallë pamvarsín e
Shqipnís, tue çamë rrugë
prej Matje e der atje nëpër
Shqipnín e pushtueme prej
Sërbvet, mbasi për këtë
shkak s’kishte mundun me
mbërrîmë me kohë për me
marrë pjesë n’atë kuvênd.
Në 14 pat ardhun në Krujë
me Matjanët e vet, ku u
gjindshem edhe un, për t’i
ndihmue Princ Wiedit kur
këtê e kishin rrethue
rebelët në Durrës. Prishja
e fuqís së Prengë Bibë-
Dodës n’ Ishem prej
rebelvet, e shtrëngoi edhe
atê me kthye prej Kruje në
Mat pa mujtun me bâ
kurrgjâ. N’atë tërhjekje e
pata shoqnue edhe un. U
ndalem nja nji javë dit në
Qafë Shtamë, ndërmjet
Krujës e Matës, pikë
strategjike me rândsí për
t’u kthye me u ramë rebelvet
mbë shpinë, ku pritshim
municjon e pare prej Durrsi
nëpër Lesh. Nji javë dit
bashkë, pa u damë asnjiherë,
më dha nji rasë të bukur me e
studjue në moshën e tij të
pjekun, 20-21 vjeçar.
Përshtypj’e ime qe jashtza-
konisht e mirë për tê. Nji
herë, s’e harroj kurrë – po më
flitte për Matjanët. Më thotë:
“S’do të kishte popull mâ të
mirë, sikur mos t’a prishnin
krenët; në mujsha me e
shpëtue prej ndëkimit të
këtyne, qi s’mendojnë veçse
interesat personale, mund t’a
sjellë si të due vetë.” M’u bâ
sikur m’u ngjall përpara nji
miniaturë e Luigjit XIV!
Salih Vuçitërni qi kishte çue
në Durrës, kthehet fill e në
Burgajet, te “sarajet” me pare
po, siç e pata marrë vesht mâ
vonë, si qeshë kthye në
Durrës, por për municjon na
çoi fjalë në Qafë-Shtamë se s’
kishte pasun Durrsi me çue.
Atje u damë, un mora
rrugën për Lesh e Shëngjin,
për me shkue në Durrës, e
ai me të vett për Burgajet të
Matës. Me 3 shtatuer,
Princi, qeverija e sa
nacjonalista ishim në Dur-
rës u lëshuem qytetin rebel-
vet e u mbarkuem për Italí.
Mbas pesë javësh banimi në
Bari, me 10 napoljona në
xhep, un mora vaporin për
Shëngjin e prej andej dola
në Thkellë. E lajmova
Ahmet Begun me nji letër.
Ky m’u përgjegj me të
shpejtë me fjalë shumë
miqsore tue më grishun mik
në shtëpí të vet. Ndêjta atje
katër muej. Dit’ e natë me
tê, e tepër me thânë se pata
kohë mjaft me i a njohun
shpirtin mâ së miri. Gjeta
atje edhe 4-5 nacjonalista
tjerë t’arratisun. Ndër kaqë,
atje poshtë, në zonën rebele,
ishin bâmë ndryshime :
 V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 1 1

KONGRES’ I LUSHNJES. Kapitulli mâ i vështiri i kujtimeve të mija! – LETËRKËMBIM – MUSTAFA

vêndin e Princ Wiedit kishte
kthye prej Evrope e e kishte zânë
Esati; por edhe ky ishte prishun
shpejt me rebelët e kishte
mbetun i rrethuem në Durrës, si i
pari. Nji ditë vëndos shtabi
intelektual i arratisun në
Burgajet, me të zon’e shtëpisë
Ahmet Begun, qi ky të hynte në
kontakt me rebelët, për me pamë
athue mund t’i sillshim n’arsye
për nji luftë të përbashkët kundra
Esatit për Shqipnín. E dijshim se
ata ishin tue luftue me flamurin
tyrk e për këtê. Por kush e din?
Gjâ s’ishim tue bjerrë. Po të
pranojshin me hŷmë në të
përpjekun me begun e Matës, nji
herë me letra e mbrapa edhe me
njerëz, mbi bazën e proponueme,
ndoshta frik’e nji fitimi t’Esatit,
me të cilin ishin përgjakun,
mund t’i bânte mâ pak arroganta.
Tentativa shkoi kot. Tirana s’u
denjue as me i u përgjegjun
Begut. Letra e shkrueme,
tyrqisht, prej këtij ka nji anekdot
kuptimtar për inteligjencën e le
savoir-faire [3] të tij. 4-5
intelektualë qi ishim aty,
na njihte mirë. Na ngarkoi
me shkrue nga nji kopje
secili, për me zgjedhun
mbandej atê qi ishte
shkrue mâ mirë; nji farë
konkursi. U kënduen të
gjitha. Njâni, si e kishte në
dorë të veten, e shkleu tue
thânë se “po i a bânte flí”
asaj s’emes. Kështu edhe
nji i dytë e nji i tretë. Jesin
dý kopje gjithsej, e imja
dhe ajo e Hafiz Ali Kor-
çës, nji hoxhë nacjonalist i
njohun mirë në Shqipní.
Këto të dyja mbetën për të
folë vetë Ahmet Begu tash
për to, se tre tjerët e kishin
thânë fjalën e tyne e ishin
për t’emen. Ai, për mos
me e fye hoxhën, i cili
kishte tepër besim në
pêndën e vet, thotë: “Mue
më pëlqen mâ fort shkres’
e Hafiz Efendiut, por tue
qênë me nji stil tepër të
naltë, drue se s’kanë për të
mujtun me e marrë vesht në
Tiranë, prandej po dërgojmë
atê të Z.it Kruja; veçse
njikohsisht do t’i lutem Hafiz
Efendiut qi t’vetën t’i a falë
arqivës s’eme si model styli, se
me të vërtetë ka nji pêndë të
mrekullueshme”. Nji ditë
ishem vetëm për vetëm me
Abdyrrahmanin. Ky, qi e kishte
rritun Begun e mund të quhej si
interpret i gjithë ndiesivet e i
mendimeve të tija, malsuer fort
i zgjuet, po më bân do kra-
hasime shumë interesante.
Thotë: “Katër burra ka Shqip-
nija qi mund t’a sundojnë. I
pari âsht i mêndshëm sa s’ka,
por pa taraf; i dyti âsht tra-
dhtuer; i treti katholik, pra i
par’i nji pakice të vogël të
popullit shqiptar… Edhe e
mbyll bisedën këtu. Sigurisht
ka pritun qi t’a plotsojshem un,
me konsekvencën logjike qi
dilte. Por heshta edhe un, s’e
kishem aspak ndër mênd me
ramë në lak të njâj malsori,
as me i bâmë lajka kuj, as
me punue, aso kohe e për
shumë e shumë vjet ende
për nji mbret shqiptar e
mysliman. Kët’uscita insidi-
osa [4] të Lalës, e krahasova
menjiherë me frasën gjen-
jale të të zott qi kishem
ende në vesh prej Qafë-
Shtamës, e prej asaj kohe,
1914-15 s’pata prâjtun tue i
a çelë sŷt kujdo mbi planet
e padyshueshme t’atij, qi
dijti me i vûmë në zbatim
me methodat mâ të rafinue-
met. U bâ mbret, e Zoti
bâftë me e gzue bir mbas
biri thronin e Shqipnís, se
për populin t’onë s’ka paqë
pa monarqí e se monarqí
Shqipnija s’mundet me
pasun mâ, veçse me tê, e
veç ai i a din fén Shqiptarit.
Në 1915 rrojshem ende në
qiellin e kulluet të nji ideali
të thjeshtë, e deri në 1919;
parambrâmja e kongresit të
Lushnjes m’uli në tokë, por
gjithnji si të dejun prej atij
idealit, të dënuem me
vozitun kundra rrymës për
t’a kthye “atê qi ishte, n’atê
qi m’a donte shpirti t’ishte”.
Kur m’u çelën sŷt e fillova
me pamë e me njohun për
ditë mâ mirë realitetin
shqiptar, rryma më kishte
vûmë përpara tue më për-
plasun breg mbë breg e
shkâmb më shkâmb, pa më
lânë fije brinje pa thye. Në
1922 Hamdi Herri erdh e
m’ofroi në Tiranë krahun e
kriminelit Isuf Reçi për me
vramë Ahmet Zogun, shi
nj’atë krah qi dý vjet mâ
vonë do të përdorej kundra
jetës s’Avni Rustemit : e
përzûna. Në 1925 a ‘26,
n’amnistín e parë qi bâni
kryetar’ i republikës shqip-
tare, luftova me u mbushun
mênden në Bari e Brindisi
shokve t’arratís me u kthye
në Shqipní të gjithë, mbasi
s’më ndezi kështu, kshillova
gjithkê më pyeti individualisht
me shkue e u vûmë lealisht në
shërbim t’Atdheut nën atë
regjim qi ishte. Kur Mbreti Zog
pat mbërrîmë në Vjenë, para se
t’i bâjshin atentatin e
deshtuem, refugjatët shqiptarë
t’atij kryeqyteti, Qamil Xhani
nga Kavaja qe gati me shkue
prej Jugoslavije e me u sprovue
për të njâjtën gjâ, e un, i pyetun
me anën e Djevat Korçës, e
ndalova. Në 1935, kur Mbreti
emnoi kabinetin e Mehdi
Frashërit, shetita vênd për vênd
për t’u mbushun mênden prap
refugjatvet se kishte ardhun
koha me i dhânë fund aven-
turës s’onë e me kthye
kryeulët, si të falimentuem, në
shërbim t’Atdheut nën atë
mbret.. Erdh 39-a, e për këtê
duhet nji kapitull i gjatë për me
bisedue. Në 43, qe për mue
kthesa vêndimtare e e preme :
u shpalla zogist. Nuk them qi
kam gjetun un të vërtetën e

Albania heading toward a

new Dictatorship where the
parliament commits fraud
the president follows and
the premier orders it….
(we’ll See what’ll happen to
freedom in 2016-2018) If
the past is forgotten than DEAD
it’ll be repeated!! A look into the past shadows
Youth’s energy while AKZ robbed
it!!!

ZHORZH SAND GJITHKUND FLLAD BLU

ZHORZH SAND
GJITHKUND FLLAD
BLU
mrekulli.
13vite
Sevdi Qorrolli
respekt moter per ket
poezi te bukur ...poezit e
tua me baj qe ti lexoj dhe
ti rilexoj te lumt moter
13vite
Merita Smaja
"Nata do të jetë e imja,
Do lundroj tek ti pa fund,
Si dikur në blunë e thellë,
Që shoh sot, që ësht`
gjithkund."
Oh...sa bukur ...:))Sa
shume ndjenje ,sa shume
mall ,sa shume dashuri ,sa
shume eros ...gjithcka
shume ,te rremben kjo
lirike .Vertet bukur mike !
13vite
Teuta Sadiku
Do pres natën kur të
zbresë,
Kur të fshihen yjtë reve,
Do kërkoj dritaren tënde,
Sytë e tu blu të thellë.Zh.S
NDAJ TE KERKOJA KUR
MUNGOJE SE NA MUN-
GONTE PENELI YT , NGJY-
RA JOTE BLU E THELLE ,
KUR NE TE GDHIRE TRETET
LEHTE LEHTE .pOR DO JEMI
TE GJITHA BASHKE TA
PERSHENDESIM DITEN E
RE.PERSHENDETJE MIKE
13vite
Shpresa Besa
Moter e dashur, kam lexuar dhe
rilexuar disa here poezin apo
perlen tende te radhes...ne
secilen strofe kam mbetur e
habitur, jam mrekulluar nga
thurja e saj e bukur, vlerat e saj
artistike jane ne kulmi-
nacion...domethenja eshte shum
emocionale dhe jashtezakonisht
e prekshme, nuk e di se qfare te
them me shume, vetem kam
frike se do e prishe edhe imazhin
e poezise...pajtohem me komen-
tin e z Agim dhe te motres
Seveme...asgje me nuk mund te
shtoj...nuk e di se a te veqoj
ndonje strofe qe me se tepermi
me bene pershtypje sepse me
duket se po e ndaje gjymtyret nga
trupi...te adhuroj e dashur, te deshiroj
shendet dhe lumturi....
13vite
Shadije Hotnjani
Ooo njê poezi tê cilês lexuasi nuk
mundet tê ju ndahet sê lexuari. Men-
jêherê i bashkangjitem mendimit tê
z.Agim Gashit dhe propozimit tê tijê tê
bukur. Por edhe poezija êsht si njê kêngê
shpirti me vargjet qê duken se janê
instrumente muzikore. Ju lumt juve poete
e madhe e mikja e jonê e shtrenjt Zhorzh
pêr kêto aftsi qê posedoni. Edhe ne
ndihemi krenarê me JU e ju falenderoim
pêr mundsin qê na afroni tê lexoim kêto
perle magjike.
13vite
Tonin Nikolli
Ne vazhden e perlave lirike,poetja
Zhorzh Sand ne prezanton nje poezi plot
ndjenje e pasion,me nje evokim te nje
momenti te arte qe e ndjen te pranishem
ne çdo qelize te trupit,ne çdo skute te
trurit,ne çdo rrahje te zemres,ne çdo gulç
te frymemarrjes.Nje mjeshteri e larte
artistike,nje varg melodioz dhe mjaft i
rregullt.Gershetohen shume bukur ele-
mentet natyrore me ato shpirterore
(Influencojne tmerresisht njeri tek tje-
tri);portreti fizik me kohen e mung-
eses se endrres se deshiruar( vetmia te
thinj).
Heroi lirik me duket si vajza e valeve
qe nga bregu ne breg i flet dashurise
me nje perkushtim total,e bindur se
ererat (flladi blu) do te perkedhelin
ballin dhe shpirtin e te dashurit,me
fjalet e embla dhe dhe me puthet e
ngrohta...
Poezia mbyllet me nje puthje te
dhimbshme te dhene me zemer,por...
Bukur!Sa nuk jam i zoti ta komentoj
si e meriton!Komplimenti!
13vite
Miradie Z. Avdullahi
Nje poezi-perle e realizuar ne me-
nyren me perfekte te mundshme! Jane
vete bluja e oqenati ku çdo lexues
zhytet e noton me endje e kenaqesi!
Te pergezoj mike e dashur per
frymezimin, dhe uroj qe mos te
mungoj kurre, qe te na sillesh gjithe-
here vargje te bukura si keto e te
gjitha te tjerat qe kem lezuar nga ti!
Shendet, mbaresi dhe suksese te
pafund mikja ime dashur!
13vite
Drita Ndue Krasniqi
Ooo ma ndale frymen e dashura ime
Zhorzh???po kjo poezi eshte mrekulli..sa
e bukur..me pelqeu shum.. sa ndjenja sa
te verteta..dhe optimizem.. me ge-
zove..ma fale gezimin ne kete nate.. do
lexoj e do rilexoj perderisa do ta
kendoj..nese pranon Agimi ne duet te
kendohet.. eshte shum ma bukur dhe
fantastike..Je poete madheshtore dhe e
shquar ..thesar i çmuar..e dashura ime
Zhorzh..komplimenti..vazhdo sa ma
shum perpara..krenare qe te
kam..faleminderit per mundesin e leximt
te ktyre poezive jane dhurata te
shpirtit..flm per tagg..
13vite
Zhorzh Sand
Te dashurit e mi! Une ne mesin tuaj, e
ndiej qe jetoj! Falemnderit qe ma jepni
kete mundesi!
13vite
Nebih Bunjaku
Ti je njera nga rrezet artistike qe na
ndricon ndjenjen e se bukures. Pa dyshim
se do jetosh gjithmone. Suksese!
13vite
Briliana Shaova
PERJETIM NDER VARGJE E NJE
NDJENJE TE PASTER QE PERMBYS
CDO REALITET TE HIDHUR E
TRONDITES __ DHE E TERA
 P a g e 1 2 O u r W o r d s

Masakra e Tivarit - Nga Albert Kotini

Masakra e Tivarit - Nga Albert
Kotini
Masakra e Tivarit: Enveri urdhëroi
– “vrisni kosovarët”!?
Me qellim kryesor shkrirjen e
berthames se rezistences shqiptare
ne Kosove, Shtabi Operativ i Ko-
soves dhe Metohise ne ushtrine e
partizaneve jugosllave, urdheron
gjate muajve mars-prill 1945,
mobilizimin me dhune te shqiptare-
ve per t´i derguar ne frontin e dyte,
te ashtuquajtur te ”Adriatikut”, ne
veriperendim te Jugosllavise. Ske-
nari makaber parashikonte itinerarin
Prizren-Kukes-Shkoder-Tivar-
Dubrovnik-Rijeke. Te mobilizuarit
prej oficereve shqiptare nga cdo cep
i Kosoves, u grumbulluan ne kazer-
mat e Prizrenit, ku u carmatosen me
arsyetimin se “do t’ju japim arme te
reja angleze kur te mberrijme!?”.
Prapaskena ra ne sy sidomos kur
iu hoqen armet edhe oficereve,
ndersa per shoqerimin e grupeve
u ngarkua brigada terroriste e 26
-te e divizionit 46 serb, e njohur
per krimet ndaj shqiptareve ato
muaj.
Grupi i pare prej 3700 vetesh u
nis me 24 mars 1945, mberriten
ne Tivar e pastaj ne Istria, ku 65
prej tyre u mbyten gjate kalimit
me anije drejt ishullit Ciova.
Grupi i dyte me 4700 vete, u nis
dy dite me pas, i percjelle nga
brigada jone e 27-te per t’iu
dorezuar malazezeve ne
Shkoder: Shume prej tyre u
vrane gjate rruges, naten ne
pushim apo kur tentonin te
shkeputeshin nga rreshti per te
pire uje. Mes tyre u eliminuan
qe ne Kukes oficeret grum-
bullues, njerezit me me
ndikim. Ne afersi te Pukes,
nje teleferik i improvizuar
“rrezohet” dhe hedh ne
gremine 50 vete te tjere.
Me mberritjen e grupit te dyte
ne Tivarin e blinduar nga
armatat jugosllave, me 1 prill,
provokohet nje konflikt mes
kater shqiptareve dhe rojeve,
dhe ushtaret urdherohen te
shtijne mbi turmen e paarma-
tosur. Pjesa tjeter dergohen
nen tytat e armeve tek nder-
tesa 3 kateshe e “monopolit te
duhanit”, ne oborrin e rrethu-
ar te se ciles kryhet nje
shfarosje e vertete: Qindra
kufoma brenda pak minutash.
Masa e njerezve te shtrire (ata
qe kishin mbetur gjalle)
urdherohen me megafon te
cohen ne kembe, sepse ne ato muaj e vite, regjimi i Enevr Hoxhes
“Titoja i madh ju ka falur”, trumbetonte miqesine e pathyeshme mes
dhe ata qe cohen, masakrohen Beogradit dhe Tiranes, ndersa ata mijra djem te
serish. Te dhenat thone se ate Kosoves u cuan ne kasaphane nga vellezerit e
dite, minimalisht jane tyre shqiptare...
zhdukur 1700 shqiptare.
Nga grupi i trete prej 2700
vetesh, pjesa me e madhe e
tyre pas mberritjes ne Tivar,
u cuan ne Dubrovnik. Rreth
800 vete mes atyre qe u
strehuan ne nje depo te
madhe baruti, rezultuan te
vdekur pas helmimit nga nje
lende e panjohur...
Ato dite te denja per Hitlerin,
u be e pamundura te mbete-
shin te panjohura per shqip-
taret, por te mbijetuarit kane
folur edhe pas 60 vjetesh.
Krimi merr permasa biblike,
sidomos kur mendon se bash

ZHORZH SAND GJITHKUND FLLAD BLU

KTHEHET NE NJE LIRIZEM TE HOL-
LE NDJENJE--POETIKE !!! NE
BLUJTESINE E KESAJ LIRIKE QE NE
TITULL DHE TERE BRENDINE E SAJ
NGREH STREHEZEN E VET NE TE-
RESINE E KALTER QIELL__DET__
PASTERTIA E SHPIRTIT KRIJUES !!!
URIME DHE SUKSESE MIKE !!!
13vite
Shpresa Besa
Sapo u zgjova, menjihere e tek poezija yte
e dashur moter, prap e lexova dhe rilexo-
va me deshire qe do lexoj diçka me opti-
mizem, por ne secilen srtrofe dhe varg me
mbyt emocioni dhe me shkakton ndjenje
te dhimbjes....nuk dua te jene reale keto
vargje, nuk dua te behen realitet...dua
jete , hare, gezim, dashuri , lumturi dhe
shum shprese per me tutje....
Nata do të jetë e imja,
Do lundroj tek ti pa fund,
Si dikur në blunë e thellë,
Që shoh sot, që ësht` gjithkund.
Kur të zgjohesh në mëngjes,
Sytë kur të hapësh fort,
Do ta ndiesh puthjen time,
Po nuk do më shohësh dot. Afrim Asllani Do lundroj tek ti pa fund, ndofta zemren tone , ose
....ç'jane keto vargje e dashur?...athua nuk jane Sa bukur! E lexova disa Si dikur në blunë e thellë, ndofta mallin tone????!!!!!!
aq prekese sa te e ndjejme veten tone te afte herë... e dashur poeteshë! Që shoh sot, që ësht`
qe te lexojme?...te them te drejten aspak s'me Të lumtë dora, shëndet e gjithkund.
pelqyen....thurja po , vlera artistike po, por suksese, mbi t'gjitha Kjo poezi eshte aq e arire sa e
realiteti Jo...deshiroj te jete vetem poezi dhe gëzime në jetë! kam te veshtire per te bere
asgje tjeter...mire ka thene Drit Syri...Ti je 13vite komentin e saj.Nje varg i
frymezimi i fjales se bukur qe dhuron Unë Jam studjuar mire dhe me
Jete...dhe jo kot te quan URTESI., te preafoj e ..! muzikalitet te plote.
dashur moter me shum mall . Perle e vertet poetike... Gjithkund e pershkon ngjyra
13vite Ne keta vargje gjeta blu, ngjyra qiellore qe i jep
Pier Kolond mesazhin shpirtnore te gjalleri dhe fantazi. Une ju
Une do te shkoj kunder rrymes.Jam i Mikes... uroj suksese dhe vetem
preokupuem bile.Mike e dashtun Viktori,ça Muzikalitetin ne vargjet e suksese ne krijimet e tjera te
jane keta vargje.?Me ke sjelle nji trishtim te bukra me ryme te mre- pa krahasueshme. Urime.
madh ne zemer.Jam tuj tu drejtue ty z.Viktori kullueshme! 13vite
sepse me poeten Zhorzh Sand kam fjale te -Shkurte:Art'in e fjales Vjollca Gabaj
tjera.Poezia shume e bukur dhe e ndertueme dhe vokalin e saje te Zhorzh , me ben te qaj me
me shume kujdes.Nji teterroksh qe me t'ver- bekuar;Shqip keto vargje ! Ne çdo dite
tete te shtyn me e kendue dhe miku jone Agim -Te Lumt Mike vdesim nje çike me shume ,
ka shume mundesi te krijoje nji kange te - Sukses dhe vet- por ama edhe jetojme nje çike
bukur me keta vargje.Vete poezia asht e em,Suksese... me shume .Duhet te dish nje
krijueme ne stilin folklorik,te cilin duket se Me shum Respekt,per Ju... gje qe ai qe kerkon te mbaje
poetja e njef shume mire.Komplimente po- a.ajeti diçka pergjithmone , zoteron
ete,veç radhen tjeter na shkruej diçka ma 13vite gjithçka.Te dashurosh do te
t'gezueshme. Kujtim Stojku thote te duash ti japesh tjetrit
13vite Nata do të jetë e imja, diçka qe s'mund ta mbash ,
 V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 1 3

KONGRES’ I LUSHNJES. Kapitulli mâ i vështiri i kujtimeve të mija! – LETËRKËMBIM – MUSTAFA

s’ka tjetër, larg meje nji pretendim i këtilë. Jo veç në poli- kishte nënshkrue edhe ai
tikë, por n’asnji send s’i ap të drejtë kuj me pretendue se veç vetë në shtëpí t’eme në
e tija âsht rruga e drejtë. Kishte me qênë për njerín, si me Durrës. Përgjegj’e tij s’e
dashun të grabisë nji cilsí qi i përket vetëm Perëndís. Njeriu i mohon faktin, madje më
urtë bindet, beson ngultas në nji gjâ për vete, edhe, tue qênë pohon se kongresi do të
vetë sinqerisht e thellsisht i bindun për tê, ka edhe të drejtë e mblidhej së shpejti në
detyrë me u a predikue tjervet, por aqë. Lushnje, pa më thânë
kurrgjâ – et pour cause,[5]
Mbaroi parenthesa e gjatë. Tash po kthehemi te them’e kishte me thânë Frêngu –
kongresit. Marr e i shkruej nji letër, jo Ahmet Zogut, por se ç’kishin qênë arsyet e
Salih Vuçitërnit qi ishte pranë tij në Mat e qi më kishte këtij vêndimi të ngutshëm
tradhtue, së pakut tue mos ardhun me më folë drejtpëdrejt se e të papritun, në
ç’po vlonte nën dhe në kundrështim me marrveshtjen qi kundrështim të plotë me
vêndimet e Durrsit; e tue më
kshillue si mik edhe n’ emën
t’Ahmet Begut qi të merrshem
pjesë edhe un. Mbas besës së
shtrëngueme në Krujë, m’a merr
mêndja se kurrkush s’do të kishte
mujtun me shkue n’atë kongres
mâ hijshëm e mâ i fuqishëm se un.
E do të kishte qênë mâ e bukura
mënyrë me marrë gjak prej atyne
– Eshref e klikarë tjerë – qi krejt
këtë manovër e kishin ngrehun
kundra meje. Por, ofshé!, jam
pjestar i nji qeverije të dënueme
a priori[6] e s’kam as kohë me u
dalë hakut shokve të mij siç
ishte vêndosun edhe në
marrveshtjen e Durrsit. Duhej,
pra me i tradhtue, me marrë
pjesë në nji kongres qi do t’i
rrëzonte ata tue shtimë ndoshta
vetëm mue – si shpërblim t’asaj
tradhtije, do të thuhej – në
qeverín e re qi do të formonte.
Refuzova me i a vûmë vetes
këtë njollë morale. Si politikan,
historija ndoshta
mund të më dënojë
për këtë shkrupull,
por mue më mjafton
qi të më dënojë për
këtë faj qi kam, për
në qoftë faj, e jo për
tjetër, jo qi desha të
bâhem diktator e aqë
mâ pak si vegël
t’Italís. Se sa kam
qênë un vegël e Italís

e artit.
Duar punëtorësh,
të reshkura nga drita e
diellit,
të plasaritura nga dheu, si
brazda,
duar të mësuara me
hekurin e ftohtë të turne-
ve të natës,
duar që dinë të kalojnë
dhe perin në një gjëlpërë
të vogël,duar që lëvizin
makineri uzinash, fabri-
kash, turbina,
duar të kujdeshme, pranë
makinave qepse,
me gishtëzën në gishtin
tregues,
duar nënash, të ngrohta,
që dinë të përkëdhelin
dhe të rritin fëmijë,
duar të forta nënash dhe
motrash,
duar punëtore.
Shoh rreshtat e mëdha të
punëtorëve rrugëve të
atdheut.
Fillon puna.Gjëmojnë
motorrët.
Trena, makina, autobuzë,
vetura…
Rrugëve të atdheut
lëvizin me shpejtësi.
Merrmëni dhe mua,
trena, kamionë!
Dua dhe unë të jem në
lëvizje të përhershme,
dua dhe unë të ngazëlloj
me ju,
të zhurmoj si ju, të
këndoj si ju,
të jem midis jush,
të në lëvizje diçka, të
trasfromoj diçka,
të rris diçka, të ndërtoj
diçka,
një digë të re,
një fabrikë të re,
një pallat të ri,
një këngë të re,
për duart tuaja,
shokë punëtorë.
Merrmëni dhe mua,
trena, kamionë
Sarandë
1964
Mysafiri
Hapjani derën "mysafirit
të largët".
Vjen nga qyteti, është lodhur
nga udha,
Lesën ia çeli një vajzë e vogël,
me fustan me lule e me gërsheta
të bukura.
Ai lë valixhen në oborrin me bar,
Puth motrën e vogël dhe i jep një
dhuratë…
Nënës së dhëmbshur i ka sjellur
një shall
dhe babait të zbardhur ca steka
me duhan.
Ulet mbi minder. -" Si je more
djalë!?"
I thotë i ati dhe e fton te vatra.
Në mur ,nga fotografia një
fëmijë i buzëqesh,
(me bluzë të arnuar e me këmbë
të zbathura.)
"Njatjeta!"- i thotë fëmija nga
fotografia.
Sa paske ndryshuar! Qenke rritur
dhe zgjatur…
Dhe këpucë lustrafine ke blerë,
Nuk shkel më mbi ujra, me
këmbë të zbathura.
Këmisha e bardhë, kollaro me
vija…
Motra e vogël e sodit në fytyrë,
Fëmija e sodit nga fotografia,
"mysafiri i largët'' qëndron si i
ngrirë.
Dhe ngrihet nëna, i shkon djalit
pranë:
"Je ti more bir, kur ishe i vogël.
Ish koha kur shumë gjerë nuk
kishëm.
në shkollë, këmbëzbathur shko-
je, me shokët.
- E di,-thotë ai, dhe qëndron si
i mpirë.
E di, thotë fëmija.Po mos i
harro…
Që ti të ecësh pa u rrëzuar në
jetë,
Unë, këmbëzbathuri, do të të
ndjek ngado.
Paguani taksat!
Dollari i rendë, si prangat e një
skllavi,
Fytyra e Ëashngtonit në gjak e
përlyer,
e zbehtë si kufoma e një të
vrari..
Provo të dalësh sot në rrugë.
Kushdo sipas mënyrës së tij
kërkon të të xhvatë.
I shpëtove taksës në rrugë,të zë
taksa në urë:
-“Zotëri, paguani taksat! Paguani
Sulejman Mato
taksat..!”
Dollari , perëndia e jetës
moderne,
pa dollarë s’lëviz dot as
majtas as djathtas,
rrugët, lokalet të zënë për
gryke:
-“Zotëri, paguani taksat!”
Në lëkurën e kunadhes rri
strukur borgjezi,
në errësirën e mjerimit
vaji i njeriut përplaset,
refren i përditshëm të
buçet tek veshi:
-“ Paguani
taksat!...Paguani taksat!"
Mesi i jetës
Jam në mesin e jetës.
Rrënjët i kam nënë tokë,
mbi tokë më lulëzojnë
degët.
Si një kalli i hollë apo si
një ulli i moçmë,
me ujin e vet më ushqen
jeta çdo ditë,
dhe unë çdo ditë asaj
diçka i jap.
Rrënjët i zgjat poshtë,
degët i zgjat lartë.
Jam në mesin e jetës.
Supet më rëndojnë nga
tranversa e kohës.
Tek unë rrinë vaji dhe
gëzimi,
errësira dhe kënga.
Si një lokomotivë në
udhëtim i mbart dashuritë
si minerale të rënda.
Jam në mesin e jetës.
Vijnë mysafyrë shpesh
nëpër net,
drita e një ylli, tingulli i
një fyelli,
fëminia ime më ndjek
këmba këmbës,
më rri brenda këngës,
më rri brenda ëndrrës.
Jam në mesin e jetës.
Para meje; imazhet e të
dashurve që s'jetojnë më,
Pas meje; imazhet e atyre
që priten të vijnë.
Elegji për Dinon
Në qytetin e mbuluar me
plloça guri ,
erdhe ti, Dino, si Dedali i
lashtësisë,
me ëndrrën për fluturime
dhe lartësi.
Kërkoje krahë avjonash
për të fluturuar njerëzimi Dhe nis e rreth me drithërimë, Unë mendjen kam
që të mos u shkrinte dylli kur rastësisht te sheh në tani tek shirat
si krahët e Ikarit nga Dielli. ëndërr... Ç’i bëjnë bujqësisë,
Përjetë si gurin e Sizifit, Ç’i bëjnë misrit,
Jo.Ëndrra jote nuk ishtë një si peshë të rëndë të mbaj në grurit, bimës?
“follie”. zemër. Ç’i bëjnë gjithësisë?
Ti nuk ishe një Don Kishot, që
me ushtë Vetëm në ëndrra Ah! Në ëndrra- Ç’i bën fshatarit pa
kërkoje botën prapa ta ktheje. ti ombrellë
Ti ishe një ëndërimtar i ri i she- vjen tek yunë rrallë,,,Sa rrallë. Kur e gjen në mes
kullit të ri, Si një pendi, si një ndësh- arës?
me fantazinë tënde ndërtoje kim Ç’i bën fëmijve të
makina vjen të trazosh të engrin Bulsharës
me mijra km/orë shpejtësi. mall.f kur shkojnë në
150 kordele shkollë të largët?
Dhe ëndërroje netëve Në një fik në fshatin
sikur çatitë e pjerrta të këtij qyteti Qeparo të rivierës Vallë bie shi dhe
të ishin krahë avionësh, ngritur në Janë varur rreth 150 përmbi digë
lartësi… kordele të bardha, apo breron një borë e
Por në sokakët e gurtë të Në kujtim të të hollë,
Gjirokastrës vdekurve nga buceloza e aty ku punëtorët prita
mungonte buka e përditshme, Minerave të Evropës. i vënë lumenjve
mungonte kripa dhe vajguri, malorë?
nën uturimën e avjonëve të tu Janë flutura të bardha që
jetonte mizerabiliteti i tij. s’fluturojnë dot Ja bie
sa herë vjen pranvera, në prill e mbrëmja.Përmbi
Vdiq shpikësi i avionëve, në maj. pisha
gjymtyrët e tij shtrirë në një yjet si zogj mbi
tabut të zi. Të kalbura nga shirat, borë...
Në dhomën tjetër si eshtra të një të brejtura nga koha,
skeleti lëvizin në erë si lecka të bren- Unë marr një yll të
vajtonin krahët e avjonit të tij. gosura. vogël shumë,
më cicërin në dorë.
Vdiq ëndërrimtari i qytetit të gurtë Si shpirtëra njerëzish të dënuar
por mbeti në çdo portë e nën çdo me varje, Pastaj atë e fut në
çati, vërtiten në erë xhep
ajo, që bakejtë dhe tregtarët e kërkojnë hakmarrje. t’ia sjell fëmijës në
qytetit shtëpi
e quanin: “marrëzia e tij”. Një njeri "kordele" kthehej nga Tani në kafe ti më
deti… flet
Të pashë në ëndërr... Çante anija dallgët e egrësuara, për një të largët
sillte ai pasurinë e kurbetit; dashuri.
Të pashë në ëndërr dhe u mushkëritë e kavernizuara.
zgjova, Fryn erë e vjeshtës
dhe përsëri unë ndjeva mall... Nën beretën e bardhë një fytyr
Ish dimer. Ftohtë.Eerrësirë meiti, Qiejt lëvizin në ujra...
Sërish për ty ndjeva një mall.. Një milingonë e
një kollë e thatë ia gërryente vetmuar i njgitet një
Ne ecnin nënë ca drurë mollësh, fytin krejt: fije kashte,
Nënë lulebardhat fluturonim. -"Nënë, mos më prek!.. retë pasqyrohen mbi
Të kapur fort, dorë për dorë. pellgje shirash.
… As ti nuse!
Cfarë emocioni?Cfarë emo- Nuk duhet…! Fryn erë e vjeshtës
cioni? Jam goditur keq." dhe te unë,
më zgjon fëmininë e
Ti veshur me fustan të bardhë Eja tani ti, largët që fle
unë veshur me kostumin blu. Europë e qytetërimit të lashtë në ca mullarë kashte.
S’ishim në tokë ,as në qiell dhe ti Amerikë e lirive dhe
Rendnim së bashku, kuturu, demorkacive., Vjen dhe ikën ble-
Merreni këtë fik me 150 kobe rimi,
Dhe nisa veten ta qetsoja , mbi degë, zgjohen yjet e largët
t'i mbushja mendjen se ish shtatore humanizmi, tek unë.
ëndërr... këta 150 djem Shqiperie
S'e kurrë më s'do taëtakoja. Mrekulli e pyllit
Po hajde që ta bindje zëmrën. Pas xhamave rrjedh shi
Mrekulli e pyllit
Kanë kaluar kaq vjetë, Në kafene të dy ne rrimë, Shushurima gjethesh
larg , e me tjetër dashuri , pas xhamave rrjedh shi të vdekura.
po zemra nuk të harron lehtë, Ti më tregon diçka intime
i ka mbet mendja si fëmi. Për një të largët dashuri. Shkëputen ngadalë,
 P a g e 1 4 O u r W o r d s

VASIL TABAKU BALETI I DRERIT TE PLAGOSUR

VASIL TABAKU
BALETI I DRERIT TE
PLAGOSUR
Dosjet e zeza
- rrokjeje apo zanoreje, gjithçka i
justifikuar, gjë e cila binte men-
jëherë në sy edhe nga ne të tjerët.
-Mos u shqetësoni heu burra, tha
Djali i madh i Bardit të Verbër, i
huej asht ma i mirprituri, ma i
respektuemi dhe ma i nderuemi
ndër ne...ndaj bani punën tuej burra.
-Ju do të bëni punën tuaj, tha Bardi
i Verbër, pasi të kemi marrë
njëherë frymë.Është më se e vërtetë
që ju keni bujtur për punë, pasi
asgjë tjetër nuk mund t’ju sjelli në
këto anë dhe ju do ta kryeni punën
që keni ,këtu jemi dhe mos u shpe-
jtoni bre burra…
Ne filluam bisedën e shtruar. Bardi
i Verbër, punonte rregullisht çdo
ditë ,kuptohet nga pakë dhe me
kujdes për vargjet e Eposit . Ai
na tha se nuk lejonte asnjë
deformim, asnjë ndryshim
nënshtrohej një punimi rigoroz
dhe tejet të lodhshëm, pa u
ndalur fjalë për fjalë.
-Eposi, tha Bardi i Verbër, nuk
ka asnjë lidhje me botën mo-
derne,aq më tepër me teknikën
moderne të ndërtimit të
vargjeve. Ai funksionon në
vetvete si një ndërgjegje e vet
kombit,pa patur parasysh këto
mjete, të cilat vetëm e prishin,
në vend që t’i krijojnë hapsira
dhe t`i japin mudësi të zhvil-
lohet më tej. Eposi, vazhdoj
palku i mermert, është një
proces, të cilin nuk e kemi më
në dorë as unë ,as ju, as kush.
Ai, është një lum që rrjedh
dhe përshkon tejpërtej gjithë
shpirtin tonë, duke krijuar
kështu hapsira jete të
heronjëve mitikë dhe të
heronjëve të sotshëm , Kresh-
nikët e Eposit, janë të shenjtë
si vet Perënditë, ndaj askush
nuk mund t’i prek. Askush
nuk mund t’i tjetërsoj apo
ndryshoj as emrat,as bëmat e
tyre dhe të hedh dyshim,apo
më keq të baltos atë…
-Eposi, ndërhyri Alajdini,
është një proces i hapur. Ai
është i tillë përderisa vetë
historia e kombit vazhdon të
jetë e hapur dhe me mjaft
hyrje e dalje nëpër shekuj e
vite. Kemi të bëjmë me një
komb që ende nuk i ka mbul-
lur proceset e veta. Kup-
tohet,vuri dorën në zemër
akademiku nga Prishtina, nuk
kanë të bejnë fare me poli-
tikën dhe aq më tepër me
politikën e trazuar shqiptare
se sa me vet fatet ende të
papercaktuara. Një popull
ende në sistemim e sipër të
përmasave dhe diemnsioneve
të veta, ende të papërcaktuar
drejt kufijtë etnikë dhe ata
gjeografikë...Kështu që dhe
vet Eposi, ky proces
madhështor nuk mund të
mbyllet kaq lehtë…
-Një proces kaq i gjatë…
psherëtiu Saranda
-Tepër i gjatë zonjushë, tha
Amundsen, aq sa unë ende
nuk jam në gjendje të kuptoj
se në çfarë kohe jetojmë ketu
në Shqipëri,shpesh më
ngatërrohen shekujt,vitet muajët datat…O Zot!
Një lesharapi, ngriti duart Amundsen
Unë ja përktheva shprehjen e gazetarit nordik
Bardit të Verbër, i cili buzëqeshi dhe pas një
shënjë të papërcaktuar me dorë tha se procese
të tilla në vendin e Nibelungëve kishin mba-
ruar para pesqintë apo më shumë vjetëve, po
ashtu dhe në vendin e Këngëve të Rolandit,
gati njëmijë vjetë më përpara, por kjo theksoj
plaku i bardhë nuk ka të bëjë aspak më zhvilli-
min e teknikës,kulturës dhe shkencës.Jo, këto
janë procese që asnjë llojë force sado e fuqish-
me qoft ajo nuk mund t’i përshpejtoj apo t’i
mbyll. Ato, do të mbyllen kur të duan vet, pra
kur ta ndjejnë se misioni i i tyre për atë popull
që i ka krijuar ka dhënë rezultatet përfundimta-
re…
Unë pasi ja përshtata mikut tim nordik gjithë
ligjëratën e Bardit të Verbër,vërejta se ai mbeti
gati i mahnitur.Për një m oment m’u bë se u
trubullua. Pastaj pak nga pak nisi të kap re-
alitetin e gjith sa i kisha kumtuar unë me

VASIL TABAKU BALETI I DRERIT TE PLAGOSUR

me.Vargjet përshkoheshin nga rrufe shën- po ashtu dhe xhirimet mision, apo detyrë, pse jo dhe Gjithcka kishte kaluar me
përkthimin tim thuajse skript, pa as më të dritëse, nga gjëmime madhështore, nga elektronike për emisionet dëshirë të papërmbajtur.Ne shpejtësi të paparashikuar.
vogëlin ndryshim.Natyrisht, ndjeja shkëndijime drite të fuqishme dhe aty këtu televizive.Amundsen kishim bërë të mundur të Ne ishim të rrëmbyer nga
përgjefgjësi tepër të madhe... përmes gjakut, spikatnin lulet.Ato dukeshin si ndjehej i mahnitur dhe pamundurën, të pabesuesh- pasioni i krijimit dhe kishim
-Ju jeni një popull i madh, mërmëriti ai, një kuror yjesh mbi ballin e përgjakur të gati i magjepsur.Ai kishte men dhe atë që askush nuk do harruar si të thuash atë që
një popull gjigant dhge i bukur, po Kreshnikëve..Kisha mbetur i mahnitur dhe gjetur tashmë ca ura ta merrte për të vërtetë kur ne kishim lënë mbrapa në
mbetem pa mend. duke kuptuar magjinë e një mjeshtërie tepër të lidhjeje me Helenën e të ja rrëfenim.Ishte vërtetë një asfaltet e Prishtinës dhe
lartë, të pa arritëshme nga cilido poet qoft ky Prishtinës dhe sipas udhëtim drejt misterit dhe Gjakovës, të Gjilanit dhe
…Nordiku nuk priti më ai nisi xhirimet. edhe më i fuqishmi.. Ne ishim ca liliput poetik Sarandës mund të kishim mrekullisë, drejt zemrës së Preshevës. Kur u përballëm
Po ashtu dhe unë me operatorin tim Sazan përpara këtij kolosi të vargut.Nuk e di pse ndonjë ngjarje ndërk- universit të Eposit.Aty me vitrinat e shumgjyrshme
Manen, mjeshtrin e rrallë të kameras nënqesha kur dikur më shkoj nsërmend cmimi ombëtare. gjithcka ishte në errupsion, në dhe plot drita neoni, na u
televizive. i madh boteror “Nobel” për letërsinë.Vallë a Unë kisha qënë i dhënë veprim e sipër.Ne kishim duk sikur vinim prej një
Ndërkohë në sofrat e mëdha prej druri do të arrinte të më kuptonte ky gjigand i totalisht pas Eposit dhe parë se si ngjizeshin këngët e bote tjetër.Si qënka kështu
kishin ardhur mishërat e pjekur në fërlik vargut për manitë e njerzimit, të botës së Bardit të Verbër dhe nuk e Eposit, si merrnin jetë dhe si njeriu.Sa shpejt ndryshoka
ose në hell dhe pijet...Garnitura ishte tejet përpunuar me cmime dhe tituj, me ofiqe dhe kisha vënë re këtë gjë, por bëheshin pronë e një kombi dhe u përshtatkërka me
e pasur me zarzavatet e malësisë... grada shkencore? Jo, nuk e besoj se do të Sarandës qoft si vajzë qoft dhe e mbarë njerzimit... rrethana ndonse jo të za-
Gjatë darkës madhështore e cila zgjati arrinte të më kuptone, aq më pak të më jeptre si regjisore nuk mund t’i konta.po në find të fundit ky
gjer në mëngjes, Bardi i Verbër këndoj të drejt. shpëtonte nga syri një Në Prishtinë na prisnin lajme ëshzë njeriu, produkt i
disa prej këngëve të tij ku flitej për luftrat ndryshim i tillë. të bujshme.Në Hagë ishte kohës dhe rrethanave, i
e Kosovës, për trimat si Shaban Pollu- … hapur seanca e parë ndaj psikologjisë dhe mendi-
zha,Adem Jashari apo të tjerë…Këngët e Kthimi sepse na u duk më grupit serb për krime kundër meve dhe mbi të gjitha i
tij ishin një mrekulli epike, një harmoni Ne xhiruam dhe pasi mbaruam punë, u i lehtë , mbase tani ne i njerzimit ku përfshihej edhe ndjenjave dhe inteligjien-
muzikore e përkryer dhe një frazë dhe përshendoshëm me Bardin e Verbër dhe u njihnim gjithë të papriturat babai i Milloshit.Koha kishte cies së vetë...
figurë poetike magjike. nisëm drejt Prishtinës.Gjithçka më dukej si dhe vështirësitë e rrugës fluturuar me hapa të shpe-
Unë si poet ndjehesha tepër i vogël përpa- një ëndërr.Kishim takuar një legjendë, kishim malore.Mbase edhe nga jtë.Neve pothuaj nuk e kishim …
ra kësaj madhështie vargjesh të rrallë dhe hyrë brenda saj dhe ishim bërë pjesë e vet vet fakti se kishim arritur ndjerë atë.Megjithatë koha
mjeshtëror.Figurat ishin të mahnitësh- kësaj legjende.Shënimet e mia ishin të shumta të përmbushnim nja kishte rrjedhur brenda nesh… Një ëngjëll i së drejtës
 V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 1 5

VASIL TABAKU BALETI I DRERIT TE PLAGOSUR

revistën prestigjioze të
Helena kishte ndryshuar tashmë frizurën e flokëve, por neve artit Europian “Sole”
sepse na pëlqente që ajo t’i kishte ashtu si më përpara. Tashmë ne të gjithë
-Eh, po kanë ndryshuar kohët buzëqeshte Helena. ndjeheshim përgjegjës për
Buroni kishte përfunduar portretin e Helenës dhe ne të gjithë të shpallur të vërtetat e
kishim mbetur të mrekulluar nga puna e piktorit tonë.Aty mëdha të genocidit serb në
Helena të linte përshtypjen e një ëngjëlli, me atë pamjen e saj Kosovë, por mbi të gjitha
të brishtë gati ajrore, me imazhe qiejësh dhe flokët si për llahtarin dhe
mjegulla të shpërndara mbi supet e bukur.Sytë e saj ishin dy tragjedinë e familjes së
liqene mahnitës me nje blu të ëmbël. Ata, dukej siku flisnin Helenës dhe të vetë va-
fjalë qiejësh dhe ujrash, fjalë shpirti dhe kënge,fjalë që jzës.Helena natyrisht,
vështirë se mund ti harroje ndonjëherë. Amundësen u mre- ishte e sigurt se materjalet
kullua dhe ai bëri të pamundurën që portreti të botohej në ishin të bollshme për të
dëshmuar të vërtetat rrënqethëse
edhe pse demagogjia serbe e tipit
komunisto stalinist i jepte ngjyra
politike dhe donnte me çdo kusht
të errësonte të vërtetat.Pritej nga
dita në ditië arrestimi i kryexhe-
latit të serbëve Millosheviçit,por
ende nuk kishim asgje te sigurt.Të
gjithë ishim të shqetësuar dhe të
preokuèpuar.Ndaj Helenës por
edhe ndaj nesh, grupit tonë, nuk
kishin reshtur shantazhet dhe
presionet.Helenës në një zarf i
ishte dërguar fotografia e kokës
së prerë të Milloshit.Vajza ishte
tronditur pamas.Gjithësesi ne
morrëm masa të tjera sigurie.
Në zyrën time në Tiranë dikush
kishte futur poshtë derës një
kërcënim të hapur shkruar me
gërma të prera gazetash ku më
kumtohej se po të vazhdoja
luftën për mbledhje materjalesh
kundër serbëve më priste i njëjti
fat i të gjithë armiqëve të Ser-
bisë etnike….
Amundsen gjithësesi
donte të më qetëson-
te, ai porositi martini
me akull dhe në
intimitet më tha se
tashmë ishin pjekur
kushtet që ai të bente
një hap final drejt
Helenës.
-E kam dashur gjith-
monë, edhe atëherë
kur Milloshi u shfaq

VASIL TABAKU BALETI I DRERIT TE PLAGOSUR

si një rival i pashpallur,
kuptohet,unë nuk kisha
shprehur gjer atëherë
asnjë grimë ndjenje dhe
simpatie, përjashto këtu
ndonjë vlerësim kalimtar.
Nuk e pata zili, as u bëra
xheloz. Mendova se
kështu e pruri fati dhe i
urova në heshtje me
gjithëë shpirt fatë dhe
dashuri.Por jeta qënka
tepër e ashpër.Kam qarë
kur mësova atë tragjedi,
por isha i pafuqishëm të
ndryshoja gjë në tërë atë
univërs dhimbjeje, e
vetmja gjë që mund të
bëja ishte të ofroja
shpirtin tim. Natyrisht,
nuk ishte e lehtë as dhe e
sigurt. Por me sa kuptoj
rrethanat e prunë që ne të
jemi për njëritjetrin.
Mbase kështu është
shkruar siç shpreheni
shpesh ju shqiptarët…
Unë buzëqesha dhe
pohova lehtë me kokë.
-Edhe diçka,gazetari
nordik ndali për një
moment.
-Do të doja që këtë
kasetë t’ja u bëja dhuratë
miku im pikërisht juve,
njeriut pasionant dhe të
fortë, të talentuar dhe
këmbëngulës.Am und-
sen, foli për vlerat e mia
si artist dhe vlerat profe-
sionale si gazetar.Mbeta i
habitur, nuk e prisja
këstë shprehje të hapur
sentimentalizmi të mikut
tim nordik, i cili shquhej
për një lloj ftohtësie të
habitëshme...
-Kam filmuar
gjithçka,më tha ai pastaj,
rrugën tonë drejt Bardit
të Verbër dhe vizitën tek
ai.Unë mendoj se do të
bëjë një surprizë në
ekranet e Perëndimit. Ju
miku im jeni si të thuash
heroi i këtij dokumentari
magjik për Eposin.
Kështu e kam menduar
unë. Vizionohe kur të
kesh kohë, më jep ndonjë
mendim para se ta dërgoj
për transmentim.
Unë, mbeta vërtetë i
mahnitur nga aftësia,
nga shkathtësia dhe
profesionalizmi lart i
mikut tim nordik.Për një
çast vetja mu duk mje-
rane dhe e
ngathët.Vërtetë, si mundi
t’ja arrinte kaq shhpejtë dhe krejt
befasisht shfaqet me një vepër
dokumentareske të nivelit të
lartë? Amundsen punonte rreg-
ullisht, pafjalë dhe thuajse tërtë
kohën, ai nuk e njihte nocionin
tetorarësh të punës, ai punonte
në të gjitha orët e ditës.
Isha i shtrirë në shpinë dhe po
mendoja.Papritur trokiti dera e
dhomës sime.
-Ju kërkon dikush me ngut posht
tek porta më tha fqinji .Nuk e
dëgjuat zilen?
-Jo, i thash, po dal menjëherë,
faleminderit për mundimin.U
vesha shpejt e shpejt dhe kur
hapa derën pash se prapa saj
rrinte me sy të përlotur Valbona,
këngëtarja e mirnjohur.Ajo nuk
foli asnjë fjalë, por u mbështet
në supin tim dhe nisi të dëneste
me dhimbje.
Përmes gulsheve të lotëve më
tha se Erën, pra Helenën tonë e
kishin sulmuar natën në gjum
dhe nga përpjekjet për ta
rrëmbyer i kishin dëmtuar njërin
sy.Helena kishte shpëtuar falë
rezistencës së vetë dhe ndihmës
së gjitonëve, të cilët kishin
njoftuar policinë e UNMIK-ut,
njerëzit me maska ishin zhdukur
me makinë pa lënë asnjë gjurmë.
Helena ishte spitalizuar në
Prishtinë, por rrezikohej syri i
saj.
Kisha mbetur si i mpirë.Fjalët
më kishin mbaruar.E qortoja
ashpër veten në heshtje. Duhej të
tregoheshim më të kujdesëshëm
me Helenën tonë…Por tashmë
ishte tepër vonë dhe cdo moral-
izim apo fjalë ishte e kot.Si nuk
mundëm ta shmangënim këtë
goditje të re, nuk mjaftuan gjithë
ato gjëma dhe tragjedi.Por
njerëzit pskan edhe mllefe kaq
të verbëra, kaq të errëta dhe kaq
të egëra sa edhe përbindëshat
tremben.Si nuk u ngopën me
fatkeqësitë që i sollën kësaj
vajze.O Zot!
E kapa për supesh këngëtarën e
përlotur dhe e futa brenda.
Dhoma ime ishte rrëmujë, ndaj
iu luta të më priste në studio.Ne
pimë nga një gotë martini me
akull,ndërkohë unë njoftova
Amundsenin, Buronin dhe
Sarandën.Nuk kaloj shumë dhe
ne ishim të gjithë bashkë.Rrinim
si të penduar që nuk kishim vënë
mend me ndodhinë e parë.
-Nuk na falet, tha Buroni, serbët
janë hakmarrës dhe bizantinist
siç janë gjithmonë komunistët,
nuk e njohin institucionin e
faljes…
-E ç’farë ka këtu për t’i
falur Helenës, ndërhyri
Saranda me lotë.Ajo nuk i
ka bërë asgjë sërbëve,
përkundrazi ata i vranë
axhën dhe babain, i
përdhunuan nënën dhe atë
vetë, a ka këtu ndonjë faj
të Herlenës, të cilin duhet
ta falin serbët?…
-Fjalët nuk vlejnë më,
thash unë pas heshtjes së
gjatë. Duhet të marrim të
gjitha masat që Helena të
shpëtoj syrin e dëmtuar…
Ndërkohë duhet të bëjmë
kujdes të vecant për të
vllain mos i ndodh gjë.Me
cdo kusht duhet të merret
në mbrojtje nga UNMIK-
u. I duhet paraprirë cdo
lloj situate, por unë men-
doj se edhe ne duhet të
marrim masa...
-U trembe?-pyeti Buroni.
-Jo, nuk është frikë më
tepër se sa një veprim i
domosdoshëm dhe i
zgjuar.U treguam përsëri
naiv, bile më tepër se
c’duhej...thash i pezmatu-
ar.
-Ndërkohë duhet të bëjmë
gjithcka për t’i shpëtuar
syrin, tha Saranda.
-Nuk ka asnjë shpresë, foli
dhimbshëm Amundsen,
bisedova me mjekët e
Prishtinës,nuk dhanë asnjë
shpresë.
-Ta shpjemë në klinikën
“Fjodorov” ndërhyri
Saranda, rusët kanë bërë
mrekullira.
-Patjetër, thash unë dhe
me telefonin mobil kërko-
va Alajdinin, mikun tonë
akademik.Alajdini më tha
se sapo ishte kthyer nga
spitali .
-Mjekët e KFOR-it ja
kishin operuar syrin duke
ja hequr krejt pasi rrezi-
konte tjetrin, foli me
dhimbje akademiku
prishtinas...
Unë teksa dëgjija këtë
lajm tronditës, përfytyroja
Helenën, mbretëreshën e
bukurisë shqiptare të
masakruar pa njërin
sy...Në vend të syrit tani
Helena kishte një
zgavër…Ishte një humbel-
lë e bukurisë së vrarë.Aty
do të varroseshin të gjitha
dhimbjet e saj ...Syri i
bukur i Helenës, mund të
ishte në një vazo qelqi e
mbushur me forma-
linë...Kalova dorën përmbi ball.
Pëllëmba m’u mbush me djersë të
ftohta.Po ne tashmë ishim të gjithë
përgjegjës për këtë.Ishim fajtor aq
sa dhe naiv.Dikush dikur kishte
thënë...po lëri reahat se nuk ke
c’pret nga ata artist hesapi...Thua
ky opinionist vanitoz të kishte të
drejt?. Mbase...artistë hesapi...
… Hagës,atje do të ishim edhe ne,
Ne po përgatiteshim për në
Hagë.Kryegjyqtarja Karla Del
Ponte, kishte çuar ftesën e
dëshmitares për Erën, Helenën
tonë. Nga qarqet serbe qarkullonin
fjalë se dëshmitarja ishte e verbër
dhe nuk ishte e aftë të identif-
ikonte fajtorët. Kuptohej qartë
qëllimi i sulmit ndaj Helenës.Ne
ishim grumbulluar në hotel.Pas
vizitës në spital, vërejta se Helena
ishte tepër e rënë shpirtërisht.
-Më rrëmbyen dhe sytë, tha vajza,
por unë nuk fola pasi kurrësesi
nuk duhej të nxitej lotimi i syrit
pas operimit, kishte rreziqe të
tjera.Unë tërhoqa mënjanë mjekun
okulist dhe i kërkova mendimin e
tij.
-Të jem realist, kam frikë se edhe
syri tjetër do të dëmtohet tepër
rëndë, mund të humbas shikimin
edhe njëqintëpërqintë dhe kup-
tohet, kjo është fatale.
-Si mendoni për në Rusi, në
Istitutin “Fjodorov”? e pyeta unë
drejpërdrejt.
-Nuk kam asnjë shpresë, por nëse
mundeni shpjereni.Koha nuk
priste, ishim duke bërë procedurat
e zakonshme, epikrizën mjeksore,
analizat e të tjera, kur Helenës i
shpërtheu kriza e syrit te
mbetur.Ishte dramatike.Sipas
profesorëve okulistë, tashmë ishte
thuajse e pamundur shpëti-
mi.Saranda bëri të pamundurën,
ajo u grind me grupin e mjekëve,
hyri forcërisht në konsultën mjek-
sore dhe doli prej andej e
tmerruar.Vajza u mbështet tek
supi im dhe shpërtheu në dëne-
sa.Unë ndieja si i dridheshin supet
e brishtë.
-E humbi dhe syrin tjetër, foli
Saranda përmes gulsheve të
lotëve.
Ne kishim mbetur si të ngrirë.
Pash si nga sytë e Amundsenit
rrodhën lotë…
-A mund të vrasësh sy aq të bukur,
më tha ai më vonë?
-Si është e mundur?
-Miku im, i thash gazetarit nordik,
ti e ke paksa të vështirë të kuptosh
se ç’farë po ndodh me Ballkanin e
veçanërisht me vendet e Lindjes
ish komuniste.Nuk mundem ta
spjegoj këtu me dy fjalë, por është një lule pa
lufta për të mbijetuar mbeturinat petale, pa gjethe…O
e komunizmit është tejet e egër, Zot! E ç’farë nuk
gati shtazarake,pa njohur asnjë bënë ata barbarë mbi
kufij… ne.Dua të besoj një
sekret tonin,Era ma
Gjithësesi ne duhej të sfidonim kishte thënë sikur të
kriminelët bizantinistë isha nëna e vetë, bile
serbë.Helena e Prishtinës do të ajo kështu më ka
shkonte për dëshmi në Gjyqin e trajtuar. Era është
shtatëzënë me të
por pa të drejtë dëshmie, ndjerin Millosh
thjeshtë si gazetarë dhe antarë të Sushiçovoç.Për këtë
luftës kundër Genocidit Serb në unë dua ta shoqëroj
Kosovë. Ditët po afronin.Mjekët vetë vajzën në Hagë,
thanë se pas disa ditësh, Helena mund të ket
mund të dilte nga spitali. Dikush probleme, sipas
foli për proteza syshë…Por mjekëve është në
Helena, kishte vendosur të muajin e shtatë dhe,
paraqitej para Gjyqit Ndërk- ti e kupton pas gjithë
ombëtarë, pa sy fallco, pa lente, atyre barbarive,
ashtu me dy zgavra të errëta të mund të ndodh
krimit. ndonjë ngjarje,
-Dy sytë e mi janë pjesë e këtij dështim, apo ku ta di
krimi që ende vazhdon,tha vajza unë e shkreta.Këtë
me trishtim.Nuk pranoj asnjë fakt nuk e di askush,
lloj ndërhyrjeje tjetër, as veç ne të treve.E
mëshirë…Ky ishte fati im. kemi mbajtur të
Unë i isha afruar dhe e putha në fshehtë për vet faktin
faqe.Ajo më preku me mollëzat se mos kemi ndonjë
e gishtave dhe buzëqeshi: presion nga njerzit e
-Ti…! Milloshit, pra serbët,
Unë nuk munda të flas por e ata kurrësesi nuk
putha përsëri ... duan që një fëmijë
-Mos u mërzitë, kështu e ka jeta, me baba serb të lind
u desh që unë ti provoja të në Prishtinë tek një
gjitha.Nga sytë e mi po rridhnin femër shqiptare…
lotë.Helena mi fshiu me dorë -Sidoqoftë ne pas-
dhe pas pak me zë të ëmbël më kemi urime!- I thash
tha: me gëzim, aq më
-Burrat nuk qajnë, ti je një nga mirë, mos u shqetëso.
burrat e mdhenjë që kam Bëtë shumë mirë që
adhuruar,ndaj mos më zhgënje më vutë në dijeni,
të lutem…Sido që të paraqitet, pasi kjo duhet të na
jeta është dhuratë e zotit, apo bëjë akoma edhe më
jo…?! të kujdesëshëm.Eshtë
Ishim goditur tepër rëndë.Tek një mrekulli që
ne tashmë mungonte dashuria e Helenës
buzëqeshja, mungonte humori me Milloshin kuro-
dhe ngacmimet reciproke.Pesha rëzohen me një fëmij,
e heshtjes na i kishte krrusur aq më tepër që i
supet, na kishte bërë të mbyllur ndjeri Millosh nuk
në vetvete dhe na kishte është më.Së shpejti
ngurtësuar. do të dal dhe vepra e
Pas daljes së Helenës nga tij e përkthyer në
spitali, ne pothuajse rrinim shqip dhe unë do të
pranë saj të gjithë.Valbona dhe bëjë të pamundurën
Saranda i shërbenin për që libri të dali një
gjithçka, po ashtu dhe nëna e ditë me lindjen e
Valbonës, një grua e heshtur me fëmijës. Nëna e
sy të bukur si të një kukulle, por Valbonës më për-
tashmë të mplakur parako- qafoj dhe më puthi.
he.Dikur ajo më ftoj të pinim Era, të ka pikë të
një kafe në hollin e shtëpisë.Isha dobët, të do më tepër
tejet kureshtarë për këtë femër e se një vëlla.Ka
cila nuk i kishte kaluar të dyzetë shumë besim tek ju
e tetë vitet, por tashmë ngjante ndaj dhe më tha t’ju
si një plakë e thyer në moshë. vija në dijeni të
-Na vranë vajzën, tha ajo nga- parin…
dalë përmes lotësh.Era tashmë Tashmë vogëlushja
P a g e 1 6 O u r W o r d s

Dead Albanians due to Current Dictatorship in Albania will they get a resolution? (not done yet)

Lirak Bejko Dead

I vdekur nga Diktatori dhe
vjedhjet e familjes se tij,
Berisha

One last dictator

in Albania Left to
be judged!!!
Not done Yet!!
BURG
V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 1 7

A truth and a crime that Albanian Ismail Kadare did to this young man & no one is held accountable
P a g e 1 8 O u r W o r d s

Vrasjet e pazgjidhura ne Shqiperi ——presim rezultatet shpejt….

Deputeti Fatmir Xhindi

Gentian Zguri….rezultatet???
V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 1 9

Vrasjet e pazgjidhura ne Shqiperi—-presim rezultatet shpejt...

Isa Copa duke hetuar pronat ne Gjirin e Lalzit te familjes Konomi —— presim rezultatet
 P a g e 2 0 O u r W o r d s

Ngjarjet e pazgjidhura ne Shqiperi——presim burgimin e perjetshem te familjes diktatoriale Berisha!!

Kush e Organizoi Protesten? Ku ishin Organizatoret?

4 Fajtore pa Faj gjenden vdekjen ne 21 Janar 2011

Kush drejton forcat shteterore mbrojtese? Cilat jane procedurat e Policise para se te vrase?

Pronare banke ne Shqiperi, e papune!! Si te behesh Bilionere ne 3 muaj!!! Elvana Hana mbesa e
L.Berisha..Burg
V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 2 1

Vrasjet e krime te ndryshme te pazgjidhura ne Shqiperi….Burg...

The Blair Connection

Vjedhja e lejuar ne Shqiperi e pronave per tu nder-

tuar rezervat ashtu dhe e mineralit te brendshem ne
Shqiperi.
FLuturime Falas me urdher te
….

Hilja e Investimeve te huaja ne Shqiperi!!! Si pastroen parate nga peshku qe eshte qelbur nga koka!!! Burg

Spitalet e Ndertuara me leke nga Tirana

ne Qipro, Ishujt Keimen nepermjet nje
grup manaxhimi ne New Jersey, USA.
Keshtu jane pastruar shume para te
vjedhura ndaj popullit SHqiptare.

Si mund te pastrosh parate e vjedhura

nga viti 96-2005 nepermjet llogarive pa
emer ne ishujt jasht Shqiperise...
 P a g e 2 2 O u r W o r d s

Disa Ngjarje e pazgjidhura ne Shqiperi nga Prokuroria...Kur vete Ina Rama ka frike per Femijet e saj!!

?
Duet nje Kryeprokuror allcak qe te
zbardhi ceshtjet te pazgjidhura qe nga vi- Perse nuk u pane dokumentat qe verifikonin
tet 1944!! fjalet e Albana Vokshit dhe e dergonin te qeli
ate me bashkepunetoret?

Disa nga ceshtjet qe kane kaluar pa hetuar ne Shqiperi!!

So far in Albania the only way to make it is to keep

your promises and Ilir Meta and spouse is an ex-
ample of it….Will everyone else learn from it or
shatter in the high cliffs….the only victor in the Perse nuk u hetua shkelja e kushtetutes Shqiptare
election battles!!!! nga Prokuroria? A thua ka marr fund drejtesia?

Bilioneret e Rinj te pa Prekur ne Shqiperi qe bejn hesapet me $$$ e popullit me keq se S. Berisha...te shohim
ndryshimin dhe per A. Xhillarin (burg apo jo)

The leader of Opposition before now Premier in Albania

rather spend $$ on luxury vacations in US rather than face
the facts and reality in Albania!! Could it be that he’s so
implicated with the GOV. that he can end up serving life
sentences? Time will tell

Njerezit vdesin ne Shqiperi sepse Sekseri I lejeve

te ndertimit ne tirane Alban Xhillari me E.ramen
nuk cajn koke perhapesira midis ndertesave qe te
kalojn makinat e urgjences. Me ato ne Shqiperi, A pyet njeri ku eshte burimi I
kercenimet dhe blerjet ecin, po jo me ne pertej milionave $$ qe ky njeri eshte
Oqeanit. kukull?
Alban Xhillari Sekseri I
Lejeve te ndertimit tani kush
eshte se E.Rama iku?
V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 2 3

Vjedhja e Mineraleve, Pergjegjesit!!!!Burg...

Mineralet ne very te shqiperise te

monopolizuara!!! Perse?

Floriri nepermjet mineraleve

Vdesin njerezit per tu pasuruar njerezit e Kryem-

inistrit Shqiptare bashk me Fatos Nanon si sekretar
PD’s ne Washington DC. USA

Fluturime me parate e mineria-

ve te populit Shqiptare...

Hilja e Investimeve te huaja ne Shqiperi!!! Njerezit pergjegjes...Burg...

Stream Oil Albania has a direct connec-

tion to Shkelzen Berisha as well as to his
sister Argita Berisha...te tjeret kane vec
1% si kukull qe jane...

Si mund te vjedhesh token parate e prona- Argita & SHkelzen Berisha Pergjegjes per
rit te tokes me ane te kompanive nafte fan- vjedhjen e naftes nga pronaret….
tazme nderkoh fshiet nga pas vete KM.
 P a g e 2 4 O u r W o r d s

Disa mbikqyrje nga pertej Oqeanit mbi familjen Balliu!!!! BURG

Fahri Balliu I paprekshem ne
abuzime ndaj popullit te el-
basanit!!! Ta kthej koken pas
te shohi rrobat e grisura qe ka
pas...
Henris Balliu Guilty as part of
Gerdec Tragedy as well as be-
ing part of it!!!

A ka burra me ne ate vend???

700 Punetore te firmes Kurum ne
Elbasan ne proteste!

Kush nga keta nuk ka Ilegalisht Perfituar Financiarisht ne kurriz te popullit Shqiptare??? Te tere fajtore!!!

Human Right Violators as an inheritance from the so

called bearded man Tos Nano in Albania!!
V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 2 5

Lidhja Vokshi—Xheka —-Spahiu—-klani Berisha ...BURG

Albana Vokshi Florentia Xheka Arjan tartari

cfare kane keto te tre te perbashket/?
Jane kukuallat e Klanit Berisha duke mbajtur kompani
ne emer te tyre por qe gjenden Berishat nga pas

Kumbaret qe kane interesa financiare te perbashketa me opoziten e

Rames qe pagoi $$$ Fatos Nanos per postin e kryetarit!!!

Fatos Nano u debua nga posti Kryeministrit nga nderkombetaret Amerikane!!! Burg per vrasjen e Hajdarit

MIHAL DEDJA

Azem Hajdari I
vrare nga bash-
kepunimi Nano- Import Export I Droges ne kohen
Berisha!!! e Fatos Nanon ne Shqiperi ishte ne
kulm te larte te Europes...

Kryengritje
nga njerez Koha kur Ishte Fatos Nano ne pushtet ne
me arme per Shqiperi , kur krimi dhe rrembimi ishte 1
parate e mij perqind lart
vjedhura ne kohen piramidale
& ate qe vijoi me pas me fatosin
 P a g e 2 6 O u r W o r d s

Media, korrupsioni ne Shqiperi nga Berisha tek basha tek rama nuk ndeshkojn asnje ne RAPISCAN Scandal
A do e ndoshkoj njeri Rapis-
can dhe njerezit e tyre ne
shqiperi ne burgjet Ameri-
kane? A jane institucionet
Amerikane ok me korrup-
Sold billions of shares of con- sionin? SEC?
tract of Rapiscan for 50 cents
USD.

Vrasesi ne 21 janar tani ne krah te Edi Rames, vrasesit bashk ne zgjedhje, ai qe I nxorri dhe ai qe I qelloi...
V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 2 7

Te perziet mafia e naftes dhe tere diplomatet pjese e tyre...

Dritan prifti u Aktivizua per te prishur leket e naftes qe Meta do jepte me

urdher nga kompanite e naftes offshore qe moren urdher nga Berisha.

Urdheri jepet dhe prifti helmoet dhe vdes me pas….kush ka helmin dhe ku
po mbaet qe po vdesin shume me Lukemia...po perdoret stili Putin ne 20
vjetet e fundit ne Shqiperi per te helmuar njerezit…
Patozi pjese e droges me Edi Ramen...

Minatoret e shtypur dhe perse nuk investoet ne fabika ne shqiperi...

Minatoret ne MIHAL DEDJA

Shqiperi vdesin
se Saimir Mane
do te shkeli mbi
kafka njerezisht Droga qe filloi biznesin e pastrimit
per te pastruar te parave ne Shqiperi...perse nuk
parate e mafias... investoet ne fabrika por ne droge?

\
Lavatricja e parave te balkanit…
Escobar 2021
 P a g e 2 8 O u r W o r d s

A Funksionon Kontrolli Shtetit ne Shqiperi

Shembujt e Parave qe vijn

drejt SHBA nga vendi me I
Varfer ne Europe... Perse?
Poverty….

Berisha & Podesta group looses Albanian Americans oust the premier SB Jail & restitution for Podesta

The Albanian Mafia Lobbies

against the rest of Albanian Ameri-
cans!!! The Global War Continues..
Nje vrime ne uje me keshillat Will it escalate into world conflicts?
drejt Shqiperise….zvogelimi I
reputacionit te Podesta
Group per hir te familjes Ber-
isha… SO far no more Prem-
ier...how do you like those
apples?

Same status Quo as before, what’s

Is the money being diverted to the Podesta group
for retaliatory against those that tell the truth
outside of Albania? So far YES...the war goes on..
hiding behind AMB. LU in Alba-
nia? Who is controlling our US em-
bassy since its not our state dept…
Two embassies inside one in Alba-
nia: one that sells everything for a
price and is governed by local mafia
not our state dept, another who
deals in apps current rate 30k USD
a person...Time to clean house in
Albania
V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 2 9

Kosovo Border giving land to Montenegro, why?

Ghost salaries with foreign corp. in Albania… How EDVIN Rama launders money for the world in 2022
P a g e 3 0 O u r W o r d s

Declassified (continues)
V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 3 1

Declassified pg2
P a g e 3 2 O u r W o r d s

Declassified 3
V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 3 3

Declassified 4
 P a g e 3 4 O u r W o r d s

2nd New Pipeline in the hands of the Mafia in the Balkans...Will USAID Fund Mobsters or Freedom?

Sokol Olldashi the opposition inside the GOP in Albania gets assassinated and no one investigates...Suspect one ?
V o l u m e 1 5 , Is s u e 0 5 P a g e 3 5

Balkans 2 New Pipelines in the hands of the Mafia, Cold War? (land grab ownership Nazi style)

Vjollca Mece & Dritan Shtylla kidnapping/killing children in communism era in Albania now heading NGO!!!
 WE ARE ALSO ON THE WEB
WWW.NEWLIFEAACO.ORG

Non Profit Charitable

Organization

Cdo njeri mund te behet anetare dhe te bashkoet

“ N E W L I F E ” J E T A E R E me misionin tone per te krijuar nje shtet te vogul
ketu ne kete continent te madh. Te ndihmojme
njeri tjetrin qoft dhe me nje keshille te thjeshte.
1774 - 76 street
Suite D3 Kjo eshte nje thirrje per te informuar njeri
Brooklyn, New York tjetrin plus dhe per projekte te ardhshme qe jane
11214
ne pune e siper. Se shpejti nje Shkolle Shqipe
Phone: 718-594-0511
Fax: 201-795-4795
Anglishteje dhe nje vend ku te gjith njerezit te
E-mail: Endri@newlifeaaco.org gjejn nje strehim nga cdo hall apo nevoje. Bash-
kimi ben fuqi dhe Zemra e Vullnetarit nuk ka
cmim.
Building a Future One Person At a Time...

KONGRES’ I LUSHNJES. Kapitulli mâ i vështiri i kujtimeve të mija! – LETËRKËMBIM – MUSTAFA MER-

gjatë gjithë jetës s’eme politike, e
tregojnë mâ së miri vetë shkrimet e
shtetistave italjanë : Ciano e Umiltà, qi
kam pamë deri tash.
Përgjegj’e ime Vuçitërnit në Mat, qe e
preme. Me gjithë këtê, për hir të së
vërtetës, duhet të pohoj edhe këtê, qi
Ahmet Zogu, tue udhtue për Lushnje
më shkroi edhe vetë me dorë e firmë të
vet nji letër prej Tirane, tue m’u lutun
qi un mos të mëngojshem n’ atë kon-
gres. Më propononte n’atë letër me çue
e me më marrë edhe njerzit e vet. Ky
proponim sigurisht ka qênë bâmë me
qëllim miqësuer, por mue, me kallzue
të drejtën, më pat therë pak në sedër.
Më dukej çudë qi ai mos t’a njihte
pozitën t’eme në Krujë, sidomos n’ato
rrethana. Shpesh herë ndodh qi njeriu
tue dashun me vû vetulla, të nxjerrë
sŷtë. Edhe kjo frasë e shkrueme me
qëllim të mirë, siç e besoj sod edhe
vetë, mue më ka shtŷmë në gjeste
krenije pa vênd. Do të merret vesht
tash vrik se në cilat. Në mos e fyeshme,
më pat qênë dukun së paku altezzosa
[7], gjâ qi mue më ka vramë e më vret
gjithmonë. Pranë ksaj duhet të përmênd
edhe nji frasë tjetër t’asaj letre. Tue
qênë se un i kishem shkrue Vuçitërnit
se nuk shihshem në këtë kongres të
ngutshëm veçse ambicje për karrika,
hiqu ti qi t’ulem un, Ahmet Begu më
siguronte në letren e tij se jo vetëm
s’do të kërkonte për vete kurrfarë
karrike, por qi nuk do të pranonte edhe
sikur t’a lutshin. Se sa e mbajti këtë
fjalë, e diftoi mbandej puna. Mund të
jetë qi në mênden e tij, ai sigurim
kishte për kusht qi të shkojshem edhe
un në kongres, apo ai u gjet atje përpa-
ra kâmbënguljesh qi s’mujti me i
prapsun. Veçse tek un u shtue edhe nji
shkak i dytë ashprimi me tê.
Kongresi u mblodh në
Lushnje pa kurrfarë pengi-
mi prej kurrkah. Italjanët
lasciarono fare[8]: ata qi i
përbuzshin, i kishin pasë
njohun mâ mirë se un! Të
gjitha qytetet e Shqipnís
morën pjesë, posë Krujës.
Dy kolegët e mij qyqarë qi
kishin mbetun në Durrës u
trêmbën e më thirrën edhe
mue atje. E drejta, edhe
s’më kishte mbetun mâ
punë në Krujë. Ato dit, pak
para se t’u mblidhte kon-
gresi qe bâmë edhe nji krim
në Durrës, qe vramë Abdyl
Ypi. Rrethanat ishin krej të
mbara për me i mbetun ai
krim qeverís. Ç’nuk u tha?
Un kishem dërgue njerëz
prej Kruje për t’a vramë,
sepse kishte qênë kundrësh-
tar i Qeverís e propagandist
i fortë i kongresit të Lush-
njes, jo po i a kishte bâmë
të zezën Fejzi Beu. Auktori
ase auktorët e atij krimi,
gjyqit i kanë mbetun, atë
ditë e sod, të panjohun.
Miqt e mij qi u kapën mâ
vonë prej qeverís së re e u
gjykuen po nën atë qeverí
duelën të pafajshëm. Por
n’atë ajrí të elektrizueme
prej propagandës, un e
Fejzi Beu kemi mbetun
gjithmonë nën padín e
kundrështarëve t’anë. Dy
shokët e mij në Durrës i
kishte trêmbun, pra, edhe
kjo çâshtje.
E dij qi ti interesohe me
dijtun se kush pat marrë
pjesë n’atë kongres prej
Shkodre. Mbaj mênd me
sigurí qi ka qênë Ndoc
Çoba prej katholiqvet e,
besoj, asnji prej klerit.
Mysliman nuk dij. Nat-
yrisht akt’ i parë i kongresit
të Lushnjes qe mallkim’ i
tradhtorvet, dmth i qeverís
së Durrsit, e i gjaksorve të
patrijotit të madh të vramë
për me ndalue mbledhjen e
atij kongresi e sa minuta
pushim për shpirtin e
martyrit. Shpallja solemne
e pamvarsís e tânsís së
Shqipnís, por kjo me nji
cen (difetto) qi deri tash s’i
ka ramë ndër mênd askuj
me e kritikue, për historí
nemose: âsht përmêndun
shprehimisht “Shqipnij’ e
1913- s”, ça na “tradhtorët”
s’e kemi bâ asnji herë, por
kemi kërkue në çdo akt
zyrtar kufîjt ethnikë të
Shqipnís dhe kemi luftue
për ta me prova historike e
statistike. Qeverín e re e ke
te Giannini, se, në mos u
gabofsha, ai i ka emnat e të
gjithë ministrave shqiptarë
qi kanë shkue e ardhun.
Kongresi caktoi Tiranën për
kryeqytet, emnoi nji Kshill
të Naltë e nji kshill legjisla-
tiv qi e quejti senat.
Qeverij’ e re me Ahmet
Zogun në krye, me gjithë qi
kryeministër nominal qe
Sulejman Delvina, e dy
kshilltarët e naltë myslima-
në ishin atje, u nis për
Tiranë me bujë të madhe.
Në Shjak, bânë trimat
italjanë sikur me dashun t’i
ndalin; po kur Ahmet Zogu
u deklaroi se po mos t’u
epshin rrugë me të mirë, ata
do t’a çilshin vetë me forcë,
atëherë i përshëndetën me
nji cordiale buon viaggio
[9]!
Për pak dit mbas Kongresit
të Lushnjes, Shqipnija pati
dý qeverí, tue mos e njehun
atê të Shkodrës : nji në
Tiranë e nji në Durrës. Nji
misjon qi erdh nga Tirana
për të marrë në dorzim
Durrsin, e kthyem me duer
thatë. Bâmë marrí, se ajo
rrugë s’dilte mâ, kjo ishte e
sigurtë. Dy shokët qi kishin
desertue, Mufidi me Samín,
s’qênë kthye kurrmâ. I pari,
për fat të keq, qe edhe
përpjekun atje në Jugë me i
bindun Italjanët qi t’i
vêjshin nën urdhën nji
bataljon milicije shqiptare
qi kishin, për me shkue vetë
e me shpartallue me tê
kongresin. Mâ vonë në nji
librec të botuem me titull
Politika e ime e ka pohue
vetë Mufidi këtê, edhe me
krení e tue shfrye kundra
komandës italjane qi s’i
ndëgjoi. Ka qênë kryeneç i
fortë, aristokrat krenar, trim
e brutalisht i sinqertë.
Tekembramja, nji misjoni
të dytë qi erdh me fjalë mâ
të buta, tue na prekun tash
në patrijotizëm, i dorzuem
qeverín e shkuem secili në
shtëpí të vet. Më duket se
Fejzi Alizoti qe nisun për
Italí; un, me gjithë qi e
kishem familjen në Durrës,
s’guxova mâ me qëndrue
atje, por u nisa për Krujë: i
pari akt qi ka nënshkrue
Mbreti Zog në karrjerën e
tij politike si ministër i
mbrêndshëm, vetëm mue
më ka cilsue, me emën, si
tradhtuer. S’guxova mâ as
me çamë rrugës së drejtë
Shjak-Vorë-Krujë, por
mora vaporin e dola në
Shëngjin. I paralajmuem
prej meje, atje po më pritte
Zef Ndoci me 70 Mirditas,
në Milot Abaz Kupi me 100
Kruetanë të mij.
Tash, summa summarum
[10] ( a thuhet kështu?), qe
gjykim’i im historik mbi
Kongresin e Lushnjes: mue
personalisht më ká bâmë
mâ të madhin dam qi kam
psue në jetën t’eme poli-
tike : u tradhtova në nji
mënyrë të padenjë e tepër të
poshtër ; futa kryet në
gërshânë për të njâjtin
qëllim e me pakte të qarta,
të shkrueme e të nënshkrue-
me, e mandej u bâna flí e
smirës së politikanvet pa
shkrupull, flí padinash qi
më kanë persekutue gjithë
jetën. U thera e u feva
rândë, e idhsina e këtij fakti
e e padinave qi s’më janë
damë asnji herë do të ketë
ashprue temperamentin
t’em politik e në luftimet e
mbrêndshme partizane, të
më ketë cenue kthjelltín e
gjykimit të ftohët. Pa këto,
ndoshta do të kishem bâmë
nji jetë politike mâ të qetë e
do të kishem vuejtun mâ
pak. Do të kishem
pasun sigurisht mâ
pak anmiq e prandej
edhe mâ pak shpifje,
të cilat nuk mbesin pa
efekt as para gjyqit të
historís. Më bâni
anmik, së paku pa
kohë, me nji njeri qi e
kishem mik, due me
thânë me Ahmet
Zogun. Edhe ksaj
gjâje i a kam pamë
sherrin mjaft.
Porse qeverij’ e
Turkhan Pashës atë
shuplakë e pat merit-
ue edhe fort. Populli
shqiptar nji gjest të
atilë duhej t’a bânte.
Shqipnîn e shpëtuen
rrethanat ndërk-
ombëtare, për këtê
s’ka pikë dyshimi,
sikurse po rrethanat
ndërkombëtare e
patën krijue, e jo na.
Por nuk mund të
provohet se Kongresi
i Lushnjes s’i ka
influencue deri diku
ato rrethana. Nji gjâ
âsht për mue gati e
sigurtë: pa kongresin
e Lushnjes s’do të
kishte gjamë mre-
kullij’ e Vlonës.
Kongres’ i Lushnjes,
në vênd të nji qeveri-
je të përkohshme, i
dha Shtetit nji qeverí
të rregullt me të tri
organet e pushtetit.
Këto janë dobitë e atij
kongresi nga pikpam-