Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

8
MateMito AKILLI MATEMATİK DEFTERİ

Artık
matematikten
korkmuyorum.
Artık
Artık
matematik
matematiği çok
dersinde
seviyorum.
eğleniyorum.

Artık Artık
az yazarak matematiği
çok soru ezberlemiyorum.
çözüyorum.

Artık
Artık daha fazla
matematikten matematik
sıkılmıyorum. etkinliği
Artık yapıyorum.
matematik
sorularını
çözüyorum.

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 1

 Bu kitabın her hakkı Arı Defter ve Dağıtım’a aittir. İçindeki şekil, yazı, resim ve grafiklerin
yayınevinin izni olmaksızın, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile
çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır.

YAZAR
Mehmet Ali VARIŞLI

KAPAK TASARIM
İhsan SONDOĞAN

GRAFİK-TASARIM
Ebru PEKÜN

BASIM YERİ
İhlas Gazetecilik A.Ş. (0212 454 30 00)

Arı Defter ve Dağıtım İnternet Bilişim Hizmetleri

Güneşli Yolu Cad. İkebana Evleri H Blok D:26 Bahçelievler/İSTANBUL
Tel: 0212 879 20 60 - Faks: 0212 879 20 70
www.ariyayin.com - info@ariyayin.com /ariyayin /ariyayin

2 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

Merhabalar;

Hazırlamış olduğumuz bu akıllı matematik defterleri ile siz saygıdeğer öğretmenlerimizin işlerini
biraz daha kolaylaştırırken sevgili öğrencilerimizin de matematiği daha da sevmelerini sağlamak
istedik.

Akıllı defterlerin amacı, not tutma sıkıntısı yaşayan öğrencilerin ve konu yetiştirme telaşına giren
öğretmenlerimizin işlerini kolaylaştırmaktır. Akıllı matematik defteri ek bir kaynak olarak algı-
lanmasını istemeyiz. Çünkü bu defter ile öğrenciye ek kaynak aldırmıyoruz, DEFTER İHTİYACINI
karşılıyoruz. Bu defteri alan bir öğrencinin başka bir defter almasına gerek yoktur.

Akıllı matematik defterlerinde konu anlatım yerleri boş bırakılmıştır. Çünkü her öğretmenin ko-
nuyu anlatımı farklı olabilmektedir. Konuyu pekiştirici sorular ise, hazır yazılmış olarak verildiği
için hem daha fazla soru çözülebilecek hem de bolca etkinlik yapılarak konu daha kolay ve daha
zevkli öğretilecektir.

Geometri de ise, çoğunlukla izometrik ve noktalı kağıt kullanılmıştır. Çünkü müfredat içerisinde
noktalı ve izometrik kağıda önem veriliyor. Bu konularda bazen şekillerin öğrenciler tarafından
çizilmesi istenmekte, bazen de hazır şekiller verilmektedir.

Her konunun sonunda yer verilen kareli kağıt bölümüne ise, eksik kalındığını düşündüğünüz bö-
lümleri yazabileceğiniz gibi etkinlikler için de kullanabilirsiniz.

Herkese başarılar dileriz.

Mehmet Ali VARIŞLI

Bu defterin hazırlanma aşamasında desteğini ve sabrını esirgemeyen eşim Zeynep’e ve

biricik oğlum Fatih’e teşekkür ederim.

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 3

 İÇİNDEKİLER

1. ÜNİTE
1.1. Üslü Sayıların Kuvvetleri ................................................................................................7
1.2. Üslü Sayılarla İşlemler ................................................................................................. 15
1.3. Çok Büyük ve Çok Küçük Sayılar . ................................................................................. 23
1.4. Kareköklü Sayılar ........................................................................................................ 27
1.5. Kareköklü Sayılarla Toplama ve Çıkarma İşlemi .............................................................. 33
1.6. Kareköklü Sayılarla Çarpma İşlemi ................................................................................ 37
1.7. Kareköklü Sayılarla Bölme İşlemi .................................................................................. 45
1.8. Gerçek Sayılar ............................................................................................................ 51
2. ÜNİTE
2.1. Üçgenler . ................................................................................................................... 57
2.2. Üçgenin Kenarları Arasındaki Bağıntılar ........................................................................ 71
2.3. Üçgenlerde Eşlik ve Benzerlik ........................................................................................ 81
2.4. Pisagor Bağıntısı ....................................................................................................... 103
2.5. Dik Üçgenlerdeki Dar Açıların Trigonometrik Oranları . .................................................. 111
3. ÜNİTE
3.1. Prizmaları Tanıyalım . ................................................................................................ 125
3.2. Dik Prizmanın Yüzey Alanı . ........................................................................................ 133
3.3. Dik Prizmanın Hacmi ................................................................................................. 139
3.4. Piramitleri Tanıyalım ................................................................................................. 145
3.5. Dik Piramidin Yüzey Alanı .......................................................................................... 149
3.6. Dik Piramidin Hacmi . ................................................................................................ 155
3.7. Koni . ....................................................................................................................... 159
3.8. Dik Dairesel Koninin Yüzey Alanı . ............................................................................... 165
3.9. Dik Dairesel Koninin Hacmi ........................................................................................ 171
3.10. Küre . ....................................................................................................................... 175
3.11. Kürenin Yüzey Alanı . ................................................................................................. 179
3.12. Kürenin Hacmi .......................................................................................................... 185
3.13. Çok Yüzlüler ve Ara Kesitler ........................................................................................ 191
3.14. Çok Küplülerle Yapı Oluşturma . .................................................................................. 199
4. ÜNİTE
4.1. Fraktal ..................................................................................................................... 207
4.2. Yansıma - Öteleme - Dönme Hareketi ........................................................................... 213
4.3. Perspektif Çizimi ....................................................................................................... 223
4.4. Geometrik Cisimlerde Simetri . .................................................................................... 233
4.5. Kombinasyon ............................................................................................................ 243
4.6. Olasılık Çeşitleri ........................................................................................................ 251
4.7. Olay Çeşitleri ............................................................................................................ 257
5. ÜNİTE
5.1. Sayı Örüntüleri ......................................................................................................... 265
5.2. Özdeşlikler ............................................................................................................... 275
5.3. Çarpanlara Ayırma .................................................................................................... 285
5.4. Rasyonel İfadeler . ..................................................................................................... 299
5.5. Eğimle Tanışalım ....................................................................................................... 303
5.6. Bir Bilinmeyenli Rasyonel Denklemler .......................................................................... 313
5.7. Doğrusal Denklem Sistemleri ...................................................................................... 319
6. ÜNİTE
6.1. Eşitsizlikler ............................................................................................................... 327
6.2. Doğrusal Eşitsizlik Grafikleri ....................................................................................... 335
6.3. Histogram ................................................................................................................ 343
6.4. Standart Sapma ........................................................................................................ 349

4 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

 1. ÜNİTE KAZANIMLARI

• Bir tam sayının negatif kuvvetini belirler ve rasyonel sayı olarak ifade eder.

• Ondalık kesirlerin ve rasyonel sayıların kendileriyle tekrarlı çarpımını üslü sayı olarak yazar ve değerini
belirler.

• Üslü sayılarla çarpma ve bölme işlemlerini yapar.

• Çok büyük ve çok küçük pozitif sayıları bilimsel gösterimle ifade eder.

• Tam kare doğal sayılarla bu sayıların karekökleri arasındaki ilişkiyi modelleriyle açıklar ve kareköklerini
belirler.

• Tam kare olmayan sayıların kareköklerini strateji kullanarak tahmin eder.

• Kareköklü bir sayıyı a b şeklinde yazar ve a b şeklindeki ifadenin katsayısını kök içine alır.

• Kareköklü sayılarla toplama ve çıkarma işlemlerini yapar.

• Kareköklü sayılarla çarpma ve bölme işlemlerini yapar.

• Ondalık kesirlerin kareköklerini belirler.

• Rasyonel sayılar ile irrasyonel sayılar arasındaki farkı açıklar.

• Gerçek sayılar kümesini oluşturan sayı kümelerini belirtir.

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 5

6 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!
 Üslü Sayıların Kuvvet leri

Üslü Sayıların Kuvvetleri

Aşağıda verilen örüntüleri 3 adım daha ilerletip; üslü sayıları tanımlayalım, tam sayıların negatif ve pozitif
kuvvetlerini belirleyelim.

2, 4, 8, 16, ..., ..., ..., 8, 4, 2, 1, ..., ..., ...,

2... 2... 2... 2... 2... 2... 2... 2... 2... 2... 2... 2... 2... 2...

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 7

 Üslü Sayıların Kuvvet leri

Örnek 1 5,10 ve – 2 nin negatif kuvvetlerini belirleyelim.

5 in negatif kuvvetleri 10 un negatif kuvvetleri – 2 nin negatif kuvvetleri

Örnek 2 Aşağıda verilen üslü sayıların değerlerini bulalım.

3–1 = 5–1 = 10–3 =

(– 2)–2 = (– 3)–3 = 4–2 =

2 . 2–2 5 . 10–1

8 . (– 3)–3 4 . 10– 3

8 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

 Üslü Sayıların Kuvvet leri

Örnek 3 Aşağıda verilen rasyonel sayıları bir tam sayının kuvveti şeklinde yazalım.

1 1 1 1
= = = =
32 24 49 100

Ondalık Kesirlerin ve Rasyonel Sayıların Kuvveti

Aşağıda tekrarlı çarpımları verilen ondalık kesirleri ve rasyonel sayıları üslü biçimde göstermeye çalışalım ve
kuralı tanımlayalım.

2 . 2 . 2 . 2
(0,1) . (0,1) . (0,1) = – – – – =
3 3 3 3

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 9

 Üslü Sayıların Kuvvet leri

Örnek 4 Aşağıda verilen üslü sayıların değerini bulalım.

2 2
= 1 3
=
–
3 5

3 3
= 1 5
=
–
4 2

1 –1
= 1 –3
=
8 10

2 –3
= 3 –2
=
–
3 5

5 –2 1 –3
= – =
2 4

Üslü sayıların değerinin işareti, negatif mi pozitif mi olduğunu bulmayı tanımlayalım.

(– 2)2 – 22

– 22 = (– 22)

10 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

 Üslü Sayıların Kuvvet leri

Örnek 5 Aşağıda verilen üslü sayıların değerinin işaretini bulalım.

110 = (– 1)2 = (– 1)3 =

– 12 = (– 1)97 = (+ 1)5 =

(– 1,5)3 = (– 1)–7 = (+ 1)–3 =

(– 13) = (– 12) = 1–99 =

2 –1
2 –5
1 –8
– = = – =
3 3 3

22 . 22 . 22 çarpımını üslü olacak şekilde göstererek bir üslü sayının üssünü bulmayı tanımlayalım.

Örnek 6 Aşağıda verilen üslü sayıların değerini bulalım.

(32)2 = (– 2–2)3 =

(– 41)2 = 2 3 0
– =
3

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 11

 Üslü Sayıların Kuvvet leri

Örnek 7 Aşağıda verilen eşitliklerde x'lerin değerini bulalım.

1 1
= 10x = 10x
1000 100000

1 1
= 3x = 4x
81 64

271,43 şeklinde verilen ondalık kesrindeki rakamların basamak değerlerini bularak çözümlemeyi tanımla-
yalım.

Örnek 8 Aşağıda verilen ondalık kesirleri 10 sayısının kuvvetlerini kullanarak çözümleyelim.

52,487

874,045

Örnek 9 Aşağıda 10 sayısının kuvvetlerine göre çözümlemesi verilen ondalık kesirleri bulalım.

4 . 103 + 9 . 102 + 1 . 101 + 5 . 100 + 4 . 10–1 + 7 . 10–2 =

7 . 104 + 5 . 100 + 1 . 10–1 + 7 . 10–2 =

1 . 103 + 1 . 10–2 + 9 . 10–3 =

12 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

 Üslü Sayıların Kuvvet leri

Örnek 10 Aşağıda verilen boşluklara “<, >, =” sembollerinden uygun olanı yerleştirelim.

23 ................. 32 (– 22) ................ 22 34 ................ 3–4

1 ................. 33 5–3 ................ 1 . 1 . 1 (– 0,1).(– 0,1).(– 0,1)......0,001

27 5 5 5

Üslü sayıları sıralarken dikkat etmemiz gerekenleri belirleyelim.

Örnek 11 Aşağıda verilen üslü sayıları küçükten büyüğe doğru sıralayalım.

33, 37, 3–2 83, 113, 43

46, 211, 323 8110 , 165, 324

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 13

 Üslü Sayıların Kuvvet leri

14 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

 Üslü Sayılarla İşlemler

Üslü Sayılarla Çarpma İşlemi

Aşağıda verilen tabloyu örnekteki gibi doldurup üslü sayılarla çarpma işleminin kuralını tanımlayalım.

Çarpma Çarpım Üslü Gösterim

101.101 10 . 10 = 100 102

101.102

101.103

101.104

101.105

102.103

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 15

 Üslü Sayılarla İşlemler

Örnek 1 Aşağıda verilen işlemlerin sonucunu üslü sayı olacak şekilde bulalım.

1 –3
1 4
31.32 = 51.5–5.56 = . =
2 2

31.273 = 8–2.43 =

32.83.(–2)–5 = (– 125)–2 .(– 5)–5 =

(6.10-2).(– 3.104) = 1 –3
1 –2
. =
2 8

85.45 = 5–7.(– 2)–7 =

93.26 = 255.322 =

16 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

 Üslü Sayılarla İşlemler

Örnek 2 Aşağıda verilen işlemlerde x’lerin yerine gelmesi gereken sayıyı bulalım.

31.3x = 310 252.5x = 125 3–10.32–2 = 6x 2x.32–3 = 64

Üslü Sayılarla Bölme İşlemi

Aşağıda verilen tabloyu örnekteki gibi doldurup üslü sayılarla bölme işleminin kuralını tanımlayalım.

Bölme Bölüm Üslü Gösterim

102 : 101 100 : 10 = 10 101

103 : 101

104 : 101

105 : 101

103 : 102

106 : 103

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 17

 Üslü Sayılarla İşlemler

Örnek 3 Aşağıda verilen işlemlerin sonucunu üslü sayı olacak şekilde bulalım.

34 : 32 = 58 : 5–5 = 4–3 : 42 =

74 12–1 53
= = =
7–2 12–3 58

254 83
= =
5–2 42

10000 (– 9)–4
= =
102 (– 27)3

12.10–4 1 2
1 –3
= : =
2.10–2 36 6

154 8–1 363

= = =
34 2–1 82

18 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

 Üslü Sayılarla İşlemler

Örnek 4 Aşağıda verilen işlemleri yapalım.

23.2–5 93.3–2
= =
27 27

1003.53 44 sayısı, 22 sayısının kaç katı olduğunu bu-

=
25–2.102 lalım.

1
2100 sayısının yarısını bulalım. 84 + 84 + 84 + 84 sayısının 'ini bulalım.
8

(102)–3 35.107 1
= . =
(– 103)3 5.10–2 1000

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 19

 Üslü Sayılarla İşlemler

Örnek 5 Aşağıda verilen a, b ve c değerlerine göre, istenilen işlemleri yapalım.

a2 : b =

a3.b
=
c2
a = 107
b = 3.10–4
c = 2.102

c3
=
b2

Örnek 6 Örnek 7

8.24.54 işleminin sonucunun sondan kaç basa- 21.28.56 işleminin sonucunun kaç basamaklı ol-
mağının 0 olduğunu bulalım. duğunu bulalım.

20 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

 Üslü Sayılarla İşlemler

Örnek 8 (2.53)6 : (8.252)3 işleminin sonucunu bulalım.

Örnek 9 0,15.10-8.1012 işleminin sonucunu bulalım.

3.10-5

–2 3
Örnek 10 –3 –9 işleminin sonucunu bulalım.
:
5 5

Örnek 11 16–2.2–4 .36 işleminin sonucunu bulalım.

642.9–9

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 21

 Üslü Sayılarla İşlemler

22 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

 Çok Büyük ve Çok Küçük Sayılar

Çok Büyük ve Çok Küçük Sayılar

Aşağıda verilen üslü sayıların açılımını bularak çok büyük sayıları tanımlayalım.

101 =

102 =

103 =

104 =

105 =

Aşağıda verilen üslü sayıları önce kesir olarak, sonra ondalık kesir olarak yazalım ve çok küçük sayıları ta-
nımlayalım.

10–1 =

10–2 =

10–3 =

10–4 =

10–5 =

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 23

 Çok Büyük ve Çok Küçük Sayılar

a,bc x 10n sayısını, değeri değişmeden değişik şekillerde yazabiliriz. Burada dikkat etmemiz gereken
nokta, a,bc katsayısını kaç basamak büyültürsek n kuvveti o kadar küçülür. n kuvveti ne
kadar büyültülürse a,bc katsayısı o kadar basamak küçültülür.

Örnek 1 Aşağıda verilen çok büyük ve çok küçük sayıları farklı şekillerde yazalım.

43 x 107 = 173 x 10–10 =

= =
= =

150 x 105 = 0,0025 x 10–8 =

= =
= =

2,2547 = 180 000 =

= =
= =

810 000 000 000 sayısını daha kolay nasıl yazabileceğimizi düşünerek çok büyük ve çok küçük sayılarda
bilimsel gösterimi tanımlayalım.

24 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!

 Çok Büyük ve Çok Küçük Sayılar

KURAL:

Örnek 2 Aşağıda verilen çok büyük ve çok küçük sayıları bilimsel gösterimle ifade edelim.

20 000 000 = 900 000 000 000 =

25 200 = 125 000 000 000 =

0,00025 = 1458,9 =

452.107 = 132,5.10–5 =

0,027.10–19 = 1300.1011 =

10 000 000 . 20 000 = (0,01)2.(8.10–9) =

Örnek 3 Örnek 4

34,7 teregramın kaç gram olduğunu bilimsel göste- 512 kilogram şekerin kaç gram şeker olduğunu bi-
rim olarak bulalım. limsel gösterim olarak bulalım.
(1 teregram = 1 000 000 000 000 g)

Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz! 25

 Çok Büyük ve Çok Küçük Sayılar

26 Ar tık Matematiği Çok Seveceksiniz!