Βραχύχρονη λέγεται η συλλαβή που έχει βραχύχρονο φωνήεν, δηλαδή: ο και ε
Μακρόχρονη λέγεται η συλλαβή που έχει μακρόχρονο φωνήεν, δηλαδή: η και ω ή δίφθογγο αι, ει, οι, υι, αυ, ευ, ηυ, ου ή καταχρηστική δίφθογγο η,ω,α. ( το αι και το οι όταν βρίσκονται στο τέλος λέξης που κλίνεται είναι βραχύχρονα π.χ. οι κηποι, των κήπων). Τόνοι: οξεία πηγή Περισπωμένη δῶρον Πνεύματα: δασεία ἅγιος Ψιλή ἀκούω ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ Καμία λέξη δεν τονίζεται πιο πάνω από την προπαραλήγουσα: αντιλαμβάνομαι. Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται: η θάλασσα, αλλά: της θαλάσσης, άδικος, αλλά:αδίκως Α) Κάθε βραχύχρονη σύλλαβη όταν τονίζεται: νέος, δόξα Β) Η προπαραλήγουσα όταν τονίζεται: ἐπικίνδυνος Οξεία παίρνουν: Γ) Η μακρόχρονη παραλήγουσα μπροστά από μακρόχρονη λήγουσα: θήκη Δ) Η μακρόχρονη ονομαστ., αιτιατ. και κλητ. όταν τονίζεται στη λήγουσα: ἡ φωνή , τήν φωνήν, ᾦ φωνή. Περισπωμένη παίρνουν: Α) Η μακρόχρονη παραλήγουσα μπροστά από βραχύχρονη λήγουσα: τό δῶρον Β) Η μακρόχρονη γενική και δοτική όταν τονίζονται στη λήγουσα: τῆς φωνῆς, τῇ φωνῇ ΕΙΔΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ Η λήγουσα όταν προέρχεται από συναίρεση παίρνει περισπωμένη: ( τιμάω ) τιμῶ Κάθε λέξη που λήγει σε –ευ και – ου, όταν τονίζεται στη λήγουσα,παίρνει περισπωμένη : ᾦ βασιλεῦ, πανταχοῦ. Τα επιρρήματα σε –ως, όταν τονίζονται στη λήγουσα, παίρνουν περισπωμένη: καλῶς, κακῶς. Οι μονοσύλλαβοι ρηματικοί τύποι με μακρό φωνήεν παίρνουν περισπωμένη: θῶ Το –αι είναι μακρόχρονο στην κατάληξη της ευκτικής : ποιήσαι Το –αι είναι βραχύχρονo στην κατάληξη των απαρεμφάτων: ποιῆσαι Δίχρονα λέγονται τα φωνήεντα α, ι ,και υ γιατί είναι άλλοτε μακρά και άλλοτε . Βραχέα. • Τα ουδέτερα της β’ κλίσης έχουν το –α της κατάληξης του πληθυντικού βραχύ: τ ά δῶρα. • Στα πρωτόκλιτα ουσιαστικά η κατάληξη –ας είναι πάντα μακρόχρονη: βουλευτάς, τῆς μοίρας, τάς μοίρας. • Στα θηλυκά της α’ κλίσης το –α είναι μακρό ( όταν προηγείται φωνήεν ή –ρ ) και βραχύ όταν προηγείται σύμφωνο π.χ. ἡ παιδεία, ἡ χώρα, ἡ γλῶσσα (περισπωμένη, προηγείται σύμφωνο). • Η κατάληξη –α στη δοτική ενικού είναι μακρόχρονη: τῇ μοίρα. • Η γενική πληθυντικού τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη: τῶν μοιρῶν • Στα δευτερόκλιτα τρικατάληκτα επίθετα όταν πριν από την κατάληξη –ος του αρσενικού προηγείται φωνήεν ή –ρ ,το θηλυκό λήγει σε –α μακρό π.χ. τέλειος,τελεία,τέλειον, ενώ καλός, καλή καλόν. • Στα τριτόκλιτα ουσιαστικά τα δίχρονα φωνήεντα στις καταλήξεις είναι βραχέα. π.χ. Τό σῆμα • Το -α είναι βραχύχρονο(ουσιαστικά α’ κλίσης ): όταν πριν από την κατάληξη–α υπάρχει σύμφωνο ,εκτός από το –ρ: ἡ μοῦσα ( το-α είναι βραχύ ) , ἡ χώρα( το –α είναι μακρό ). • Στην πρώτη κλίση: Η κατάληξη –ας είναι πάντοτε μακρόχρονη: τῆς μοίρας, τάς μοίρας • Η κατάληξη –ᾳ στη δοτική ενικού είναι μακρόχρονη: τῇ μοίρᾳ • Η γενική πληθυντικού τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη: τῶν μοιρῶν
ΑΣΚΗΣΗ: Να τονίσετε τις παρακάτω λέξεις. Προγονος , οικος, κηποι, ανδρων,
κοποις (δοτ.), γενναιος, δουλων, ταυρος, υπογειος, σπευδε, πρωτον, πρωτων, δεσμωτης, ανθρωπους, ανθρωποι, στρατιωτων, ακουσον,το τειχος, οι λαβοντες , αυτης, αυταις, τα σωματα, των σωματων, των αρετων, των παιδων, ταις στρατιαις, των σφαιρων, σφαιραι, αι σημαιαι, της μαθητριας, της εκκλησιας, των εκκλησιων, ταις εκκλησιαις, η αγνοια, της αγνοιας, αι αγνοιαι, των αγνοιων, αι πατριωται, των πατριωτων, η βασιλισσα, της βασιλισσης, η ψυχη, της ψυχης, αι νησοι, η νησος, τοις φυτοις, του φυτου.
ΣΥΝΘΕΣΗ ΛΕΞΕΩΝ- πνεύματα
Στη σύνθεση των λέξεων ή στην έκθλιψη(=όταν χάνεται ένα φωνήεν πριν από φωνήεν),όταν η δεύτερη λέξη αρχίζει από φωνήεν που παίρνει δασεία,τότε το ψιλό σύμφωνο της πρώτης λέξης ( κ ,π ,τ ) τρέπεται στο αντίστοιχό του δασύ ( χ, φ, θ ). Αντί + ἕλλην= ανθέλλην (ανθέλληνας ) κακός+ύποπτος=καχύποπτος Από + ὁπλίζω= αφοπλίζω κατά+ἡγητής=καθηγητής ΑΣΚΗΣΗ: Να σχηματίσετε σύνθετες λεξεις Από + αἳρεση= Επί + ἳππος= Κατά + ὁλικός= Κατά + ὁδός= Επί + ἡμερίδα=