Τα φωνήεντα

 
Τα επτά φωνήεντα της αρχαίας ελληνικής είναι τα: α, ε, η, ι, υ, ο, ω και χωρίζονται
σε τρεις κατηγορίες:
 
Βραχέα ή βραχύχρονα. Είναι τα: ε, ο. Λέγονται έτσι γιατί είχαν βραχεία (σύντομη)
προφορά, προφέρονταν σε βραχύ (σύντομο) χρόνο, δηλαδή: ε = ε, ο = ο.
 
Μακρά ή μακρόχρονα. Είναι τα: η, ω. Λέγονται έτσι γιατί είχαν μακριά προφορά,
προφέρονταν σε μακρύτερο, πιο μεγάλο χρόνο, δηλαδή: το η προφερόταν σαν
δύο εε, ενώ το ω σαν δύο οο.
Η λέξη τέλος προφερόταν τέλος. Η λέξη κήπων προφερόταν κεέποον
 
Άλλωστε το ω το λέμε ωμέγα, είναι ένα ο μέγα,
ενώ το ο το λέμε όμικρον, γιατί είναι ένα ο μικρό
 
Δίχρονα. Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, τα φωνήεντα: α, ι, υ προφέρονταν με
δύο χρόνους, άλλοτε ως βραχύχρονα (α = α   ι = ι   υ = ου) κι άλλοτε ως μακρόχρονα,
(α = αα   ι =ιι   υ =ουου) γι' αυτό και ονομάζονται δίχρονα.
 
Πότε όμως ένα δίχρονο είναι βραχύ και πότε είναι μακρό;
 
Στην κλίση των ουσιαστικών και των επιθέτων διευκρινίζεται πότε ένα δίχρονο είναι
μακρό ή βραχύ ανάλογα με την κλιτική κατηγορία στην οποία ανήκει.
Για τα ρήματα δες στο τέλος της σελίδας.
 
Καταλήγουμε έτσι στον εξής πίνακα:
 
Βραχέα Μακρά Δίχρονα

ε, ο η, ω α, ι, υ
 
Οι δίφθογγοι
 
Εκτός όμως από τα φωνήεντα υπάρχουν και οι δίφθογγοι που είναι συνολικά
έντεκα:
  
οκτώ κύριοι: αι, ει, οι, υι, αυ, ευ, ου, ηυ
τρεις καταχρηστικοί: ᾳ, ῃ, ῳ
 
α) Γενικά οι δίφθογγοι είναι μακρόχρονοι.
 
β) Υπάρχει βέβαια και η εξαίρεση! Οι δίφθογγοι αι και οι όταν βρίσκονται στο τέλος
της λέξης θεωρούνται ως βραχύχρονοι.
 
γ) Υπάρχει όμως κι η εξαίρεση της εξαίρεσης! Όταν οι
δίφθογγοι αι και οι είναι καταλήξεις της ευκτικής ή βρίσκονται στο τέλος των
επιρρημάτων και των επιφωνημάτων είναι και πάλι μακρόχρονοι.
 
Παραδείγματα για κατανόηση
α) Στη λέξη οἶκος, ο δίφθογγος οι είναι μακρόχρονος.
β) Στη λέξη οἶκοι, που είναι ουσιαστικό, ο δίφθογγος οι είναι μακρόχρονος, ενώ ο
δίφθογγος οι είναι  βραχύχρονος γιατί βρίσκεται στο τέλος της λέξης.
γ) Στη λέξη παιδεύσοι, ο δίφθογγος οι είναι μακρόχρονος, γιατί είναι κατάληξη
ευκτικής.
Στη λέξη οἴκοι ο πρώτος δίφθογγος οι είναι μακρόχρονος, αλλά και ο
δίφθογγος οι είναι μακρόχρονος γιατί βρίσκεται στο τέλος επιρρήματος. (Πρόσεξες ότι
το αρχικό οι οἴκοι  παίρνει ψιλή και οξεία σ' αντίθεση με το οἶκοι του β'
παραδείγματος που παίρνει δασεία και περισπωμένη!)
Στη λέξη εὐοῖ ο δίφθογγος οι είναι μακρόχρονος γιατί βρίσκεται στο τέλος
επιφωνήματος.
Καταλήγουμε στον εξής πίνακα:
 Βραχέα Μακρά Δίχρονα

ε, ο η, ω α, ι, υ
αι, οι * αι, ει, οι, υι, αυ, ευ, ου, ηυ,
(*στο τέλος κλιτής λέξης, ᾳ, ῃ, ῳ
εκτός από τα επιρρήματα
και τα επιφωνήματα.)
 
Οι γνώσεις για τα μακρόχρονα και τα βραχύχρονα είναι απαραίτητες στον τονισμό.
 
  

Βραχύχρονες, φύσει μακρόχρονες και θέσει μακρόχρονες συλλαβές

 
Συλλαβές - Συλλαβισμός
 
Μια συλλαβή, από το χρόνο του φωνήεντος που έχει λέγεται:
 βραχύχρονη: αν έχει βραχύχρονο φωνήεν, π.χ. νέ-ος, λό-γος, κῆ-ποι
 φύσει μακρόχρονη: αν έχει μακρόχρονο φωνήεν, π.χ. θή-κη, τρώ-γω, κοί-
τη, κῆ-ποι
 θέσει μακρόχρονη: αν έχει βραχύχρονο φωνήεν, αλλά ύστερα απ' αυτό
ακολουθούν στην ίδια λέξη δύο ή περισσότερα σύμφωνα ή ένα διπλό (ζ, ξ, ψ),
π.χ. άλ-λος, θερ-μός, τό-ξον
Παραδείγματα για τις βραχύχρονες, φύσει μακρόχρονες και θέσει μακρόχρονες
συλλαβές.
 πλοῖ-ον, λέ-γω, λέ-γοι, ἐ-πει-δή, ἐ-χθρός, ὄ-ζω, ἄλ-λο-τε, ἄν-θρω-πος, ἄν-
θρω-ποι, ἔ-σκεμ-μαι
Σημείωση: Οι θέσει μακρόχρονες συλλαβές στον τονισμό λογαριάζονται ως
βραχύχρονες.