ΚΑΝΟΝΕΣ TOΝΙΣΜΟΥ

Βραχύχρονη λέγεται η συλλαβή που έχει βραχύχρονο φωνήεν, δηλαδή: ο και ε

Μακρόχρονη λέγεται η συλλαβή που έχει μακρόχρονο φωνήεν, δηλαδή: η και ω ή
δίφθογγο αι, ει, οι, υι, αυ, ευ, ηυ, ου ή καταχρηστική δίφθογγο η,ω,α. ( το αι και το οι όταν
βρίσκονται στο τέλος λέξης που κλίνεται είναι βραχύχρονα π.χ. οι κηποι, των κήπων).
Τόνοι: οξεία πηγή
Περισπωμένη δῶρον
Πνεύματα: δασεία ἅγιος
Ψιλή ἀκούω
ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ
Καμία λέξη δεν τονίζεται πιο πάνω από την προπαραλήγουσα: αντιλαμβάνομαι.
Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται: η θάλασσα, αλλά:
της θαλάσσης, άδικος, αλλά:αδίκως
Α) Κάθε βραχύχρονη σύλλαβη όταν τονίζεται: νέος, δόξα
Β) Η προπαραλήγουσα όταν τονίζεται: ἐπικίνδυνος
Οξεία παίρνουν: Γ) Η μακρόχρονη παραλήγουσα μπροστά από μακρόχρονη λήγουσα:
θήκη
Δ) Η μακρόχρονη ονομαστ., αιτιατ. και κλητ. όταν τονίζεται στη λήγουσα:
ἡ φωνή , τήν φωνήν, ᾦ φωνή.
Περισπωμένη παίρνουν: Α) Η μακρόχρονη παραλήγουσα μπροστά από βραχύχρονη
λήγουσα: τό δῶρον
Β) Η μακρόχρονη γενική και δοτική όταν τονίζονται στη λήγουσα:
τῆς φωνῆς, τῇ φωνῇ
ΕΙΔΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ
Η λήγουσα όταν προέρχεται από συναίρεση παίρνει περισπωμένη: ( τιμάω ) τιμῶ
Κάθε λέξη που λήγει σε –ευ και – ου, όταν τονίζεται στη λήγουσα,παίρνει περισπωμένη :
ᾦ βασιλεῦ, πανταχοῦ.
Τα επιρρήματα σε –ως, όταν τονίζονται στη λήγουσα, παίρνουν περισπωμένη: καλῶς,
κακῶς.
Οι μονοσύλλαβοι ρηματικοί τύποι με μακρό φωνήεν παίρνουν περισπωμένη: θῶ
Το –αι είναι μακρόχρονο στην κατάληξη της ευκτικής : ποιήσαι
Το –αι είναι βραχύχρονo στην κατάληξη των απαρεμφάτων: ποιῆσαι
Δίχρονα λέγονται τα φωνήεντα α, ι ,και υ γιατί είναι άλλοτε μακρά και άλλοτε .
Βραχέα.
• Τα ουδέτερα της β’ κλίσης έχουν το –α της κατάληξης του πληθυντικού βραχύ: τ ά
δῶρα.
• Στα πρωτόκλιτα ουσιαστικά η κατάληξη –ας είναι πάντα μακρόχρονη: βουλευτάς,
τῆς μοίρας, τάς μοίρας.
• Στα θηλυκά της α’ κλίσης το –α είναι μακρό ( όταν προηγείται φωνήεν ή –ρ ) και
βραχύ όταν προηγείται σύμφωνο π.χ. ἡ παιδεία, ἡ χώρα, ἡ γλῶσσα (περισπωμένη,
 προηγείται σύμφωνο).
• Η κατάληξη –α στη δοτική ενικού είναι μακρόχρονη: τῇ μοίρα.
• Η γενική πληθυντικού τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη: τῶν
μοιρῶν
• Στα δευτερόκλιτα τρικατάληκτα επίθετα όταν πριν από την κατάληξη –ος του
αρσενικού προηγείται φωνήεν ή –ρ ,το θηλυκό λήγει σε –α μακρό π.χ.
τέλειος,τελεία,τέλειον, ενώ καλός, καλή καλόν.
• Στα τριτόκλιτα ουσιαστικά τα δίχρονα φωνήεντα στις καταλήξεις είναι βραχέα.
π.χ. Τό σῆμα
• Το -α είναι βραχύχρονο(ουσιαστικά α’ κλίσης ): όταν πριν από την κατάληξη–α
υπάρχει σύμφωνο ,εκτός από το –ρ: ἡ μοῦσα ( το-α είναι βραχύ ) , ἡ χώρα( το –α
είναι μακρό ).
• Στην πρώτη κλίση: Η κατάληξη –ας είναι πάντοτε μακρόχρονη: τῆς μοίρας, τάς
μοίρας
• Η κατάληξη –ᾳ στη δοτική ενικού είναι μακρόχρονη: τῇ μοίρᾳ
• Η γενική πληθυντικού τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη: τῶν
μοιρῶν

ΑΣΚΗΣΗ: Να τονίσετε τις παρακάτω λέξεις. Προγονος , οικος, κηποι, ανδρων,

κοποις (δοτ.), γενναιος, δουλων, ταυρος, υπογειος, σπευδε, πρωτον, πρωτων,
δεσμωτης, ανθρωπους, ανθρωποι, στρατιωτων, ακουσον,το τειχος, οι
λαβοντες , αυτης, αυταις, τα σωματα, των σωματων, των αρετων, των
παιδων, ταις στρατιαις, των σφαιρων, σφαιραι, αι σημαιαι, της μαθητριας,
της εκκλησιας, των εκκλησιων, ταις εκκλησιαις, η αγνοια, της αγνοιας, αι
αγνοιαι, των αγνοιων, αι πατριωται, των πατριωτων, η βασιλισσα, της
βασιλισσης, η ψυχη, της ψυχης, αι νησοι, η νησος, τοις φυτοις, του φυτου.

ΣΥΝΘΕΣΗ ΛΕΞΕΩΝ- πνεύματα

Στη σύνθεση των λέξεων ή στην έκθλιψη(=όταν χάνεται ένα φωνήεν πριν από
φωνήεν),όταν η δεύτερη λέξη αρχίζει από φωνήεν που παίρνει δασεία,τότε το ψιλό
σύμφωνο της πρώτης λέξης ( κ ,π ,τ ) τρέπεται στο αντίστοιχό του δασύ ( χ, φ, θ ).
Αντί + ἕλλην= ανθέλλην (ανθέλληνας ) κακός+ύποπτος=καχύποπτος
Από + ὁπλίζω= αφοπλίζω κατά+ἡγητής=καθηγητής
ΑΣΚΗΣΗ: Να σχηματίσετε σύνθετες λεξεις
Από + αἳρεση=
Επί + ἳππος=
Κατά + ὁλικός=
Κατά + ὁδός=
Επί + ἡμερίδα=