ΚΑΝΟΝΕΣ TOΝΙΣΜΟΥ

Βραχύχρονη λέγεται η συλλαβή που έχει βραχύχρονο φωνήεν, δηλαδή: ο και ε

Μακρόχρονη λέγεται η συλλαβή που έχει μακρόχρονο φωνήεν, δηλαδή: η και

ω ή δίφθογγο αι, ει, οι, υι, αυ, ευ, ηυ, ου ή καταχρηστική δίφθογγο η,ω,α. ( το
αι και το οι όταν βρίσκονται στο τέλος λέξης που κλίνεται είναι βραχύχρονα
π.χ. οι κηποι, των κήπων).

Τόνοι: οξεία πηγή 

Περισπωμένη δωρον

Πνεύματα: δασεία άγιος

Ψιλή ακούω

ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ

n Καμία λέξη δεν τονίζεται πιο πάνω από την προπαραλήγουσα:
αντιλαμβάνομαι.
n Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται: η
θάλασσα, αλλά: της θαλάσσης, άδικος, αλλά:αδίκως

Α) Κάθε βραχύχρονη σύλλαβη όταν τονίζεται: νέος, δόξα

Β) Η προπαραλήγουσα όταν τονίζεται: επικίνδυνος
Οξεία παίρνουν: Γ) Η μακρόχρονη παραλήγουσα μπροστά από μακρόχρονη
λήγουσα:θήκη 
Δ) Η μακρόχρονη ονομαστ., αιτιατ. και κλητ. όταν τονίζεται στη λήγουσα:
η φωνή , την φωνήν,ω φωνή. 

Περισπωμένη παίρνουν: Α) Η μακρόχρονη παραλήγουσα μπροστά από

βραχύχρονη 
λήγουσα: το δωρον 
Β) Η μακρόχρονη γενική και δοτική όταν τονίζονται στη λήγουσα: 
της φωνης, τη φωνη
ΕΙΔΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ
Η λήγουσα όταν προέρχεται από συναίρεση παίρνει περισπωμένη: ( τιμάω )
τιμω
Κάθε λέξη που λήγει σε –ευ και – ου, όταν τονίζεται στη λήγουσα,παίρνει
περισπωμένη : ω βασιλευ, πανταχου.
Τα επιρρήματα σε –ως, όταν τονίζονται στη λήγουσα, παίρνουν περισπωμένη:
καλως,κακως.
Οι μονοσύλλαβοι ρηματικοί τύποι με μακρό φωνήεν παίρνουν
περισπωμένη:θω
Το –αι είναι μακρόχρονο στην κατάληξη της ευκτικής : ποιησαι
Το –αι είναι βραχύχρονo στην κατάληξη των απαρεμφάτων: ποιησαι
Δίχρονα λέγονται τα φωνήεντα α, ι ,και υ γιατί είναι άλλοτε μακρά και
άλλοτε . βραχέα.
Τα ουδέτερα της β’ κλίσης έχουν το –α της κατάληξης του πληθυντικού
βραχύ: τα δωρα.
Στα πρωτόκλιτα ουσιαστικά η κατάληξη –ας είναι πάντα μακρόχρονη:
βουλευτάς, της μοίρας, τάς μοίρας.
Στα θηλυκά της α’ κλίσης το –α είναι μακρό ( όταν προηγείται φωνήεν ή –ρ )
και βραχύ όταν προηγείται σύμφωνο π.χ. η παιδεία, η χώρα, η γλωσσα
(περισπωμένη, προηγείται σύμφωνο).
Η κατάληξη –α στη δοτική ενικού είναι μακρόχρονη: τη μοιρα.
Η γενική πληθυντικού τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη: των
μοιρων
Στα δευτερόκλιτα τρικατάληκτα επίθετα όταν πριν από την κατάληξη –ος του
αρσενικού προηγείται φωνήεν ή –ρ ,το θηλυκό λήγει σε –α μακρό π.χ.
τέλειος,τελεία,τέλειον, ενώ καλός, καλή καλόν.
Στα τριτόκλιτα ουσιαστικά τα δίχρονα φωνήεντα στις καταλήξεις είναι
βραχέα. π.χ. τό σημα
Το -α είναι βραχύχρονο(ουσιαστικά α’ κλίσης ): όταν πριν από την κατάληξη–α
υπάρχει σύμφωνο ,εκτός από το –ρ: η μουσα ( το-α είναι βραχύ ) , η χωρα( το
–α είναι μακρό ).
Στην πρώτη κλίση: Η κατάληξη –ας είναι πάντοτε μακρόχρονη: της μοιρας,
τας μοιρας
Η κατάληξη –α στη δοτική ενικού είναι μακρόχρονη: τη μοιρα
Η γενική πληθυντικού τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη: των
μοιρων
1) ΑΣΚΗΣΗ: Να τονίσετε τις παρακάτω λέξεις.
Προγονος , οικος, κηποι, ανδρων, κοποις (δοτ.), γενναιος, δουλων,
ταυρος, υπογειος, σπευδε, πρωτον, πρωτων, δεσμωτης, ανθρωπους,
ανθρωποι, στρατιωτων, ακουσον.

ΣΥΝΘΕΣΗ ΛΕΞΕΩΝ- πνεύματα

Στη σύνθεση των λέξεων ή στην έκθλιψη(=όταν χάνεται ένα φωνήεν
πριν από φωνήεν),όταν η δεύτερη λέξη αρχίζει από φωνήεν που
παίρνει δασεία,τότε το ψιλό σύμφωνο της πρώτης λέξης ( κ ,π ,τ )
τρέπεται στο αντίστοιχό του δασύ ( χ, φ, θ ).
Αντί + έλλην= ανθέλλην (ανθέλληνας ) κακός+ύποπτος=καχύποπτος
Από + οπλίζω= αφοπλίζω κατά+ηγητής=καθηγητής 
2) ΑΣΚΗΣΗ: Να σχηματίσετε σύνθετες λεξεις
Από + αίρεση
Επί + ίππος
Κατά + ολικός
Κατά + οδός
Επί + ημερίδα