Studium linguae latinae

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ-ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ
Α.ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ EΠΙΘΕΤΩΝ
1.Σχηματισμός βαθμών επιθέτων

α. Συγκριτικού βαθμού
Στο θέμα του επιθέτου (το βρίσκουμε απ'τη γενική ενικού του αρσενικού) , είτε δευτερόκλιτου
είτε τριτόκλιτου, προστίθεται το επίθεμα –ior, για το αρσενικό και το θηλυκό
και –ius για το ουδέτερο.
Εφαρμογή

ΘΕΤΙΚΟΣ ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΜΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ

ΕΝΙΚΟΥ ΕΠΙΘΕΤΟΥ
durus-a-um dur-i ---> dur- dur-ior, durius
iucundus-a-um iucund-i ---> iucund-
certus-a-um cert-i ---> cert-
tener-era-erum tener-i ---> tener-
pulcher-chra-chrum pulchr-i ---> pulchr-
acer, acris, acre acr-is ---> acr-
illustris-e illustr-is ---> illustr-
prudens prudent-is -> prudent-
ferox feroc-is ---> feroc-
par par-is ---> par-

β. Υπερθετικού βαθμού
Στο θέμα του επιθέτου, (το βρίσκουμε απ'τη γενική ενικού του αρσενικού) είτε
δευτερόκλιτου είτε τριτόκλιτου,προστίθεται το επίθεμα –issimus –a –um, για τα
τρία γένη αντίστοιχα.
Εφαρμογή
ΘΕΤΙΚΟΣ ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΙΚΟΥ ΘΕΜΑ ΕΠΙΘΕΤΟΥ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
durus-a-um dur-i ---> dur- dur-issimus -a- um
iucundus-a-um iucund-i ---> iucund-
certus-a-um cert-i ---> cert-
illustris-e illustr-is ---> illustr-
prudens prudent-is -> prudent-
ferox feroc-is ---> feroc-
par par-is ---> par-
1
 Studium linguae latinae

2.Κλίση παραθετικών επιθέτων

α.ΚΛΙΣΗ ΕΠΙΘΕΤΟΥ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΥ ΒΑΘΜΟΥ
Ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου συμπεριφέρεται κλιτικά ως επίθετο τρίτης
κλίσης τριγενές και δικατάληκτο με τις παρακάτω διαφορές από τα τριτόκλιτα
επίθετα θετικού βαθμού:
 Αφαιρετική ενικού σε -e αντί -i
 Γενική πληθυντικού σε -um αντί –ium
 Ονομαστική,αιτιατική,κλητική πληθυντικού ουδετέρου σε-a αντί –ia
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
ΑΡΣΕΝΙΚΟ–ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ ΑΡΣΕΝΙΚΟ–ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. certior certius certiores certiora
ΓΕΝ. certior-is certior-is
ΔΟΤ
ΑΙΤ.
ΚΛΗΤ.
ΑΦΑΙΡ.

β.ΚΛΙΣΗ ΕΠΙΘΕΤΟΥ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΥ ΒΑΘΜΟΥ

Ο υπερθετικός βαθμός του επιθέτου συμπεριφέρεται κλιτικά ως επίθετο δεύτερης
κλίσης τριγενές και τρικατάληκτο, χωρίς καμιά διαφορά από τα δευτερόκλιτα
επίθετα θετικού βαθμού σε -us,-a,-um.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
ΑΡΣΕΝΙΚΟ ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ ΑΡΣΕΝΙΚΟ ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. certissimus certissima certissimum
ΓΕΝ.
ΔΟΤ
ΑΙΤ.
ΚΛΗΤ.
ΑΦΑΙΡ.

3.Ιδιαιτερότητες στο σχηματισμό του υπερθετικού βαθμού

1 Τα επίθετα, των οποίων η ονομαστική ενικού του αρσενικού γένους λήγει σε

–er , είτε είναι δευτερόκλιτα είτε τριτόκλιτα, σχηματίζουν τον
υπερθετικό παίρνοντας το επίθεμα –rimus στην ονομαστική ενικού
του αρσενικού και όχι στο θέμα του επιθέτου.
ΘΕΤΙΚΟΣ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΕΝΙΚΟΥ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
ΑΡΣΕΝΙΚΟΥ
tener, tenera, tenerum tener
pulcher,pulchra,pulchrum pulcher

2
 Studium linguae latinae

acer, acris, acre acer

2 Τα παρακάτω έξι επίθετα σχηματίζουν υπερθετικό παίρνοντας

το επίθεμα –limus στο θέμα τους.
ΘΕΤΙΚΟΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΘΕΤΟΥ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
facilis - e facil -
difficilis - e difficil -
similis - e simil -
dissimilis - e dissimil -
humilis – e humil -
gracilis - e gracil -

Αλλά
nobilis - e nobil -

4.Σχηματισμός βαθμών από παραλλαγή του θέματος

Επίθετα με β΄ συνθετικό τα
–dicus
-ficus
-volus
σχηματίζουν τους βαθμούς τους σαν να είχαν β΄ συνθετικό τα
–dicens
-ficens
-volens
(χαρακτήρας θέματος:-nt-)
ΘΕΤΙΚΟΣ ΘΕΜΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ
xαρακτήρας -nt
maledicus –a -um maledicent-
magnificus –a -um magnificent-
benevolus –a -um benevolent-

5.Ανώμαλα παραθετικά
ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
bonus –a -um
malus –a -um
magnus –a -um
parvus –a –um

3
 Studium linguae latinae

multi –ae -a

multum

6.Κάποια επίθετα εμφανίζονται ελλειπτικά

ως προς τους βαθμούς
(Σημειώνουμε όσα κυρίως μας ενδιαφέρουν)
Ελλειπτικά ως προς τον συγκριτικό βαθμό
ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
novus –a -um
sacer –cra -crum
Ελλειπτικά ως προς τον υπερθετικό βαθμό
ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
alacer, -cris, -e
iuvenis
senex

7.Κάποια επίθετα συγκριτικού και υπερθετικού βαθμού

παράγονται όχι από επίθετο θετικού βαθμού,
αλλά από προθέσεις ή επιρρήματα
(Ας δούμε εκείνα που κυρίως μας αφορούν)
ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ-ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
prae
prope
ultra

8.Επίθετα δευτερόκλιτα σε –us

με φωνήεν πριν από την κατάληξη
σχηματίζουν τους άλλους βαθμούς περιφραστικά με τα επιρρήματα
magis,για τον συγκριτικό και maxime για τον υπερθετικό.
ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
nimius –a -um
supervacaneus –a –a
eximius –a -um

4
 Studium linguae latinae

9.Τα παρακάτω τέσσερα επίθετα

έχουν δυο τύπους υπερθετικού
Είναι, δηλαδή, ως προς αυτόν τον βαθμό αφθονούντα
(abundantia)
ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ1 ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ2
exterus –a -um
superus –a -um
posterus –a -um
inferus –a -um
maturus* –a -um
*το maturus-a-um,αν και δεν ανήκει ακριβώς σ’ αυτήν
την κατηγορία,συμπεριλήφθηκε, αφού είναι αφθονούν

10.Επίθετα που δηλώνουν ιδιότητα, η οποία δεν εμφανίζει

διαβαθμίσεις δεν σχηματίζουν, φυσικά, παραθετικά

Τέτοια είναι όσα δηλώνουν

___________________________________________________________
_____________________________________________________________

Β.ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ
1.Παραγωγή επιρρήματος από επίθετο
α.Από δευτερόκλιτα επίθετα
προσθέτοντας στο θέμα του επιθέτου την κατάληξη –e
Eφαρμογή
ΕΠΙΘΕΤΟ ΘΕΜΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑ
durus-a-um ________________ ___________________
iucundus-a-um ________________ ___________________
tener-era-erum ________________ ___________________
pulcher-chra-chrum ________________ ___________________

β.Από τριτόκλιτα επίθετα

προσθέτοντας στο θέμα του επιθέτου το επίθεμα –iter
Εφαρμογή
ΕΠΙΘΕΤΟ ΘΕΜΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑ
acer,acris,acre _______________ ___________________

5
 Studium linguae latinae

illustris,-e _______________ ___________________

par,-ris _______________ ___________________
ferox _______________ ___________________

ΠΡΟΣΟΧΗ!
Αν το θέμα του επιθέτου λήγει σε –nt-, τότε το επίρρημα σχηματίζεται
προσθέτοντας το επίθεμα –er, κατ’ απλοποίηση του –iter.
Δηλαδή :prudent- + (iter) -> prudent-er
2.Σχηματισμός συγκριτικού και υπερθετικού βαθμού επιρρήματος
Ως συγκριτικός βαθμός του επιρρήματος χρησιμοποιείται
 η αιτιατική ενικού του ουδετέρου γένους του επιθέτου.
Ως υπερθετικός βαθμός του επιρρήματος χρησιμοποιείται
 το επίρρημα του υπερθετικού βαθμού
(Δεν είναι παραδοξολόγημα, αν σκεφτεί κανείς ότι ο υπερθετικός βαθμός των επιθέτων,είτε
β΄κλιτων είτε γ΄κλιτων στο θετικό βαθμό,συμπεριφέρεται κλιτικά ως επίθετο β΄κλίσης
τριγενές και τρικατάληκτο (-us,-a,-um))
Εφαρμογή
ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ1
dure ___________________ ________________________
iucunde ___________________ ________________________
tenere ___________________ ________________________
pulchre ___________________ ________________________
acriter ___________________ ________________________
illustriter ___________________ ________________________
prudenter ___________________ ________________________
ferociter ___________________ ________________________
pariter ___________________ ________________________
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
1. Οι ιδιαιτερότητες στο σχηματισμό των βαθμών κάποιων επιθέτων
εκφράζονται και σ’ αυτόν των παραγώγων του επιρρημάτων. Θα το δούμε στα
παρακάτω ενδεικτικά παραδείγματα
2. Είδαμε επίθετα συγκριτικού και υπερθετικού βαθμού να παράγονται από
προθέσεις ή επιρρήματα.Απ’ αυτά τα επίθετα παράγονται, με τον γνωστό τρόπο,
και βαθμοί επιρρημάτων.Θα το δούμε στα παρακάτω ενδεικτικά παραδείγματα
Ενδεικτικά παραδείγματα
ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ1
similliter similius simillime
dubie magis dubie maxime dubie

6
 Studium linguae latinae

male peius pessime

prope propius proxime

3.Επιρρήματα και Παραθετικά αυτών

(που καλό είναι να τα ξέρουμε)
ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
facile facilius facillime
bene melius optime
magnopere magis maxime
non multum/paulum minus minime
multum plus plurimum
prope propius proxime
diu diutius diutissime
saepe saepius saepissime
satis satius -
prae prius primum/primo

Γυμνάσματα
1.Να σχηματίσουμε
1) το παράγωγο επίρρημα του κάθε επιθέτου
2) τους άλλους βαθμούς, αν σχηματίζονται, του κάθε επιθέτου στην ίδια πτώση,
αριθμό και γένος
Θετικός Ζητούμενος τύπος-σημασία Επίρρημα Συγκριτικός Υπερθετικός
aequo (αφαιρ.εν.ουδ.) = ίσος
bonus (ονομ.εν. αρσ.) = αγαθός
caram (αιτ.εν.θηλ.) =προσφιλής
clara (αφαιρ..εν.θηλ.) = καθαρός
antiqui (ονομ.πληθ.αρσ.)=αρχαίος
eximiae (γεν.εν.θηλ.) =εξαίρετος
ligneo (αφαιρ.εν.αρσ.) =ξύλινος
magnorum (γεν.πληθ.αρσ.) =μεγάλος
parvus (ονομ.εν.αρσ.) =μικρός
postero (αφαιρ.εν.αρσ.) =ύστερος
misera (ονομ.πληθ.ουδ.)=δυστυχής
extero (αφαιρ.εν.ουδ.)=ακραίος
fortium (γεν.πληθ. αρσ.)=γενναίος
mirabile (ονομ.εν.ουδ.) =θαυμαστός

7
 Studium linguae latinae

impudens (ονομ.εν.αρσ.)=αναιδής
parem (αιτ.εν.θηλ.) = όμοιος
ingentem (αιτ.πληθ.θηλ.)=τεράστιος
2.Να σημειώσουμε
1) το επίθετο απ’όπου παράγεται το κάθε επίρρημα
2) τους άλλους βαθμούς του επιρρήματος, αν σχηματίζονται.
Θετικός σημασία Συγκριτικός Υπερθετικός Επίθετο
cupide με επιθυμία
honeste έντιμα
mature ώριμα
magnopere σε μεγάλο βαθμό
publice δημόσια
regie τυραννικά
celeriter γρήγορα
excellenter εξαιρετικά
crudeliter με αγριότητα
3.Να κλίνουμε στους δυο αριθμούς και στα τρία γένη τον συγκριτικό βαθμό των
επιθέτων:acer,acris, acre bonus, bona, bonum
ΑΡΣΕΝΙΚΟ–ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ ΑΡΣΕΝΙΚΟ–ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ.
ΓΕΝ.
ΔΟΤ
ΑΙΤ.
ΚΛΗΤ.
ΑΦΑΙΡ.

ΑΡΣΕΝΙΚΟ–ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ ΑΡΣΕΝΙΚΟ–ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ.
ΓΕΝ.
ΔΟΤ
ΑΙΤ.
ΚΛΗΤ.
ΑΦΑΙΡ.

Και λίγη...ορολογία
Λατινικοί όροι παραθετικών
Ελληνικά - Λατινικά Ελληνικά - Λατινικά
επίθετο = adiectivum θετικός = positivus
επίρρημα = adverbium συγκριτικός = comparativus
βαθμός = gradus υπερθετικός = superlativus