Zaburzenia zachowania (według klasyfikacji ICD-10, należą do grupy F91)–

charakteryzują się utrwalonymi wzorcami dyssocjalnymi, buntowniczymi, agresywnymi lub

antyspołecznymi, które występują we wszystkich środowiskach, w których funkcjonuje
nastolatek: rodzina, szkoła, znajomi. W przypadku zaawansowanego zaburzenia, może ono
prowadzić do złamania norm społecznych, adekwatnych do wieku chorego. Zaburzenia te
częściej występują u chłopców niż u dziewcząt. Są zupełnie różne od zaburzeń emocjonalnych,
natomiast rozróżnienia ich z zaburzeniami hiperkinetycznymi, nie jest już tak oczywiste.
Zaburzenia te występują ze względu na czynniki środowiskowe (te, w których funkcjonuje
nastolatek), a także czynniki organiczne t.j. uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Zdarza się, iż w niektórych przypadkach zaburzenia zachowania charakteryzują osobę
z osobowością dyssocjalną. Występowaniu takiej osobowości sprzyjają warunki
psychospołeczne, tj.: niepowodzenia w szkole, nieprawidłowe związki rodzinne
(niesatysfakcjonujące). Chorzy na zaburzenia zachowania często pochodzą z rodzin o niskim
statusie społecznym, zdezorganizowanych, niekompletnych (rodzice po rozwodzie, brak
któregoś z rodziców) lub w przypadku, gdy w rodzinie występuje alkoholizm. Zaburzenia te
często mają na celu zwrócić uwagę członków rodziny, którzy jak uważa pacjent poświęcają
choremu zbyt mało czasu i uwagi.
Wyróżniamy poszczególne rodzaje zaburzeń zachowania:
- zaburzenia zachowania ograniczone do środowiska rodzinnego – to rodzaj zaburzeń, gdzie
dominują zachowania dyssocjonalne, agresywne, a nie jedynie buntownicze i niszczycielski,
Ograniczają się prawie całkowicie do rodzinnego domu i interakcji z członkami rodziny czy
domownikami. Zaburzenia te zwykle powstają jako skutek poważnego zaburzenia relacji
dziecka z rodzicem lub rodzicami, a także z konfliktów z nowymi członkami, tj. macocha czy
ojczym
- zaburzenia zachowania z nieprawidłowym procesem socjalizacji – charakteryzuje się
ogółem zachowań dyssocjonalnych, agresywnych i aspołecznych, a przejawiają się szczególnie
jako nieprawidłowe relacje z innymi dziećmi. Zaburzenia te polegają na wykluczeniu z grupy
rówieśników, izolacji od nich, brakiem porozumienia, brakiem chęci poznawania i posiadania
przyjaciół, tyranizowaniu innych dzieci, przemocą, częstym udziałom w bójkach, a także
konfliktami z rówieśnikami. W tego rodzaju zaburzeniach dziecko może mieć prawidłowe
relacje z osobami dorosłymi, ale nie musi, co nie wyklucza diagnozy tego zaburzenia.
Zaburzenia te są najbardziej widoczne w szkole.
- zaburzenia zachowania z prawidłowym procesem socjalizacji – to rodzaj zaburzeń
charakteryzujący się zaburzeniami dyssocjonalnymi, agresywnymi, nie ograniczających się do
zachowań buntowniczych czy niszczycielskich, występujący u dzieci, które są dobrze
zintegrowane z rówieśnikami. Charakterystyczną cechą jest akceptowanie rówieśników,
utrzymywanie z nimi dobrych relacji, co może być związane z prowadzeniem przez tę grupę
działań przestępczych, ale nie musi być. Może być też taki przypadek, w którym chore dziecko
akceptuje pewną grupę dzieci, natomiast inna grupa staje się celem zachowań agresywnych,
tyranizowania itp. Relacje z dorosłymi bywają zazwyczaj trudne i nieprawidłowe.
- zaburzenia opozycyjno-buntownicze – to rodzaj zaburzeń, który występuje głównie u dzieci
i młodzieży, najczęściej poniżej 9 i 10 roku życia. Zaburzenia te charakteryzują się
występowaniem u dziecka zachowań buntowniczych, nieposłuszeństwem, zachowaniem
prowokującym, nieobecnością poważniejszych działań dysocjacyjnymi czy agresją, naruszając
przy tym prawa innych osób. Zwykle kategoria te obejmuje młodsze dzieci, które nie biorę
udziału w działalnościach przestępczych. Dzieci przejawiają szereg zachowań buntowniczych,
prowokacyjnych, niszczycielskich, odbiegających znacznie od wieku w jakim są bądź norm
społeczno-kulturowych. Chorzy wykazują tendencję do przeciwstawiania się prośbom
dorosłych, dążąc do celowego zadręczania ludzi. Nie kontrolują swoich emocji, łatwo
wybuchają gniewem, nie kontrolują swojej frustracji i obwiniają innych za swoje
niepowodzenia i inicjują konflikty. Dzieci utrzymują nieprawidłowe relacji z dorosłymi oraz
innymi dziećmi. To co odróżnią tą kategorię od innych, jest brak działań przestępczych,
podejmowanych przez chorego (kradzieży, włamania, podpalenia itp.)
- zaburzenia zachowania, nie określone – to kategoria, która jest rzadko wykorzystywana
podczas stawiania diagnozy, jednakże jest używana, w przypadku, gdy nie można zakfalikować
chorego do żadnej z powyżej wymienionych kategorii, odnosi się do zaburzeń behawioralnych
występujących w dzieciństwie chorego, a także do zaburzeń zachowania występujących
w dzieciństwie chorego.
Diagnoza zaburzeń zachowania: powinna być adekwatna do wieku, w którym znajduje się
badane dziecko, ponieważ dzieci w różnym wieku charakteryzują się szeregiem popularnie
występujących zachowań (to normalne, że 3-latek może mieć gwałtowne napady gniewu).
Natomiast podstawą do zdiagnozowania zaburzeń zachowania, są skłonności do:
powtarzających się i utrwalonych zachowań dyssoocjalnych, agresywnych lub buntowniczych
(np.: częstego wdawania się w bójki, okrucieństwo wobec zwierząt lub ludzi, ucieczki z domu,
gwałtowne napady złości, nieposłuszeństwo, prowokacyjne zachowania, tendencja do kłamstw,
zachowania autodestrukcyjne t.j. nadużywanie alkoholu, leków, narkotyków, przygodne
kontakty seksualne), które mogą powodować, iż chory łamie ogólnie przyjęte normy społeczne
(np.: dopuszcza się kradzieży, podpaleń, niszczenia cudzego mienia, wagarowania).
Zaburzeniom tym może towarzyszyć lęk, niska samoocena, zły nastrój.
Jeżeli powyżej wymienione przykłady zachowań, występującą w dostatecznie dużym stopniu
i trwają co najmniej 6 miesięcy lub dłużej, to jest to podstawa do zdiagnozowania zaburzeń
zachowania.
Zaburzenia zachowania nie obejmują: schizofrenii, depresji, zaburzeń hiperkinetycznych,
zaburzeń emocjonalnych czy całościowych zaburzeń rozwoju.
Metody leczenia: leczenie jest adekwatne to nasilenia objawów, a także zaburzeń chorego,
obejmuje zwykle socjoterapię i psychoterapię, umieszczenie chorego na oddziale
psychiatrycznym bądź w innych placówkach terapeutycznych, gdzie bierze udział
w spotkaniach grupowych, przestrzega panujących tam zasad, wykonuję pracę z rodziną,
a także współpracuje ze szkołą.
Źródła:
Adam Bilikiewicz „Psychiatria”
Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka „Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń
zachowania w ICD-10, Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne”
http://onkologia-online.pl/icd10/index/2542,zaburzenia_zachowania