2015-12-06

Beta- karoten
Dwa badania przeprowadzone w populacjach o wysokim ryzyku
raka płuca.
• The Beta-Carotene and Retinol Efficacy Trial (CARET), w
Suplementy diety w profilaktyce USA, wykazało 28% ↑ występowania raka płuca pod wpływem
suplementacji beta-karotenem i retinolem.
i leczeniu nowotworów
• Zaobserwowano też ↑ umieralności z powodu raka płuca.
• ↑ ryzyka raka prostaty: RR 1,52

Dorota Szostak-Węgierek • W badaniu The Alpha-Tocopherol and Beta-Carotene (ATBC)

przeprowadzonym w Finlandii wykazano 18% ↑ występowania
Zakład Żywienia Człowieka, WUM raka płuca u osób przyjmujących beta-karoten.

• Wyniki jednego badania sugerują ↑ ryzyko wystąpienia dużych

polipów w jelicie grubym.
Mandair et al. Prostate cancer and the influence of dietary factors and
supplements: a systematic review. Nutrition & Metabolism 2014,11:30

Witamina E Witamina E
• W badaniu Physicians Health Study II (PHSII) • Badanie SELECT: po obserwacji trwającej 5,5 roku
wykazano, że stosowanie witamin C i E nie zmniejszyło niewielki ↑ ryzyka raka prostaty, a po dłuższej obserwacji
ryzyka raka prostaty, jelita grubego i płuc. wykazano 17% ↑ ryzyka pod wpływem witaminy E.

• W badaniu ATBC u palaczy wykazano 34% ↓ ryzyka

• Suplementacja witaminą E nie miała wpływu na ryzyko
raka prostaty pod wpływem witaminy E.
u mężczyzn z wyższymi poziomami selenu, ale ↑ ryzyko
W dłuższej obserwacji ten korzystny efekt zanikł. raka prostaty u mężczyzn z niższymi poziomami selenu.

Kristal AR i wsp. Baseline selenium status and effects of selenium and vitamin e supplementation
on prostate cancer risk. J Natl Cancer Inst. 2014 Mar;106(3):djt456. doi: 10.1093/jnci/djt456. Epub
2014 Feb 22.

Witamina E
Antyoksydanty
• Badanie prospektywne u 72 829 niepalących Chinek w
wieku 40-70 lat uczestniczących w badaniu Shanghai
Women's Health Study (SWHS), 12 lat obserwacji • Metaanaliza 20 badań RCT, które objęły 26 8590
uczestników.
• Całkowite spożycie tokoferolu z dietą było odwrotnie
związane z ryzykiem raka płuca u kobiet spożywających • Suplementacja antyoksydantami nie wpływała na ryzyko
tę witaminę w ilości 14 mg/dz lub więcej, w porównaniu z wystąpienia raka lub nawrotu gruczolaka jelita grubego.
tymi, które spożywały jej mniej (HR: 0,78).
• Ochronne działanie ograniczało się do kobiet
narażonych na bierną ekspozycję na dym tytoniowy
(HR = 0,53).
• Suplementacja witaminą E wiązała się z ↑ ryzykiem
raka płuca (HR: 1,33)
Pais R, Dumitraşcu DL.Do antioxidants prevent colorectal cancer? A meta-
Wu QJ i wsp. Vitamin E intake and the lung cancer risk among analysis. Rom J Intern Med. 2013 Jul-Dec;51(3-4):152-63.
female nonsmokers: A report from the Shanghai Women's Health
Study. 2014 Jun 11. doi: 10.1002/ijc.29016. [Epub ahead of print]

1

Selen
• W badaniu the Nutritional Prevention of Cancer nie
wykazano wpływu selenu na wystąpienie raka skóry;
jednak zaobserwowano ↓ryzyka raka prostaty.
• Badanie RCT SELECT (35 533 mężczyzn z 427
ośrodków w USA, Kanadzie i Puerto Rico) nie wykazało
wpływu selenu na ryzyko raka prostaty.
• Jednak suplementacja selenem ↑ ryzyko
zaawansowanego raka prostaty u mężczyzn z
wysokimi poziomami selenu o 91%.
• W badaniu kohortowym VITAL nie wykazano związku
między suplementacją selenem i ryzykiem raka prostaty.
Metaanaliza 13 badań kontrolowanych placebo,
50 000 uczestników
Kwas foliowy 0,5-5 mg/dz
RR 1.06, 95% CI 0.99-1.13, p=0,10
Lancet 2013; 381: 1029–36
Wapń
• Badanie randomizowane, 930 uczestników z
gruczolakami jelita grubego w wywiadzie: węglan wapnia
vs placebo;
kolonoskopia po 1 i 4 latach suplementacji.
RR 0,81 po uwzględnieniu innych czynników.
• Duże spożycie wapnia wydaje się wiązać ze ↑ ryzykiem
raka prostaty.
• The California Collaborative Prostate Cancer Study: przy
spożyciu wapnia <604 mg/dz gwałtownie spadało ryzyko
raka prostaty.
2015-12-06
Kwas foliowy
• W badaniu poświęconym ochronnej roli aspiryny i kwasu
foliowego przed polipami jelita grubego nie wykazano
redukcji ryzyka;
• Stwierdzono 70% ↑ występowania zaawansowanych
zmian i 2,3-krotne ↑ ryzyka mnogich gruczolaków.
• Zaobserwowano ↑ występowania raka prostaty.
• Na podstawie innych badań, kwas foliowy wydaje się być
przydatny w zapobieganiu polipom jelita grubego,
ale przyspiesza wzrost już istniejących.
• The Women’s Antioxidant and Folic Acid Cardiovascular
Study wykazało brak redukcji ryzyka wszystkich
nowotworów i raka piersi przez 7,3 lata obserwacji.
ZA suplementacją
• Foliany mogą zapobiegać mutacjom.
• W przypadku ich niedoboru zaczyna brakować tymidyny,
która podczas syntezy DNA jest zastępowana przez
uracyl.
• Po usunięciu uracylu, pozostają luki w sekwencji DNA,
co prowadzi to pękania łańcucha.
• Ponadto łatwiej dochodzi do mutacji C→T.
PRZECIW suplementacji
• Foliany są potrzebne do syntezy tymidyny, adeniny i
guaniny.
• Dostarczenie dużych ilości folianów do komórek
rakowych może nasilać ich proliferację.
• Foliany mogą więc chronić przed inicjacją, ale
promować proliferację.
Witamina D
• Przegląd 73 obserwacyjnych badań kohortowych (849
412 uczestników) i 22 RCT (30716 uczestników)
przeprowadzonych u osób dorosłych
• Zaobserwowano ↑ ryzyko zgonu z powodu nowotworów
u osób z najniższego tercyla stężenia 25(OH)D w
porównaniu z najwyższym.
BMJ 2014;348:g1903
2
 2015-12-06

Złożone preparaty witaminowo-mineralne

• K: W badaniu the Women’s Health Initiative (WHI), brak
związku między stosowaniem preparatów
wielowitaminowych a ryzykiem raka piersi, jelita
grubego, endometrium, płuca i jajnika.
Podobnie w badaniu SU.VI.MAX.
• M: Dwa duże badania, the Physicians’ Health Study II i
SU.VI.MAX wykazały spadek zapadalności na raka u
mężczyzn (spulowane RR 0,93) przy zastosowaniu
złożonych preparatów.
• W populacji z niedoborami pokarmowymi
suplementacja złożonymi preparatami w
fizjologicznych dawkach ↓ryzyko niektórych
nowotworów.
BMJ 2014;348:g1903

• USPSTF wnioskuje, że nie ma wystarczających danych

do wyważenia korzyści i szkód wynikających ze
stosowania preparatów wielowitaminowych,
zawierających pojedyncze lub dwa jednocześnie
składniki odżywcze, w zapobieganiu nowotworom.

• Zalecenia dotyczą zdrowych dorosłych, nie mających • Wyjątkiem są preparaty beta-karotenu i witaminy E.
nietypowych potrzeb żywieniowych. • USPSTF odradza stosowanie suplementów
• Nie dotyczą dzieci, kobiet ciężarnych lub mogących zawierających te składniki.
zajść w ciążę, osób przewlekle hospitalizowanych lub
mających stwierdzone niedobory pokarmowe

Ann Intern Med.2014;160:558-564.

Długołańcuchowe kwasy n-3 Antyoksydanty podczas chemio- i radioterapii

• 70 495 uczestników badania the Vitamins and Lifestyle

• Wydaje się, ze zarówno promieniowanie jonizujące, jak i
Study.
najbardziej efektywne chemioterapeutyki, indukują
• Wyższe spożycie EPA i DHA z dietą i suplementami apoptozę poprzez generowanie RFT.
wiązało się z ↓ ryzykiem zgonu z powodu
• Leki antyangiogenne działają tylko w obecności środków
nowotworów (HR = 0,77).
generujących RFT.

• Likwidowanie RTF poprzez podawanie

antyoksydantu hamuje usuwanie komórek
rakowych.

Bell GA i wsp. Intake of long-chain ω-3 fatty acids from diet and supplements
in relation to mortality. Am J Epidemiol. 2014 Mar 15;179(6):710-20.

3

Suplementacja u osób
ze zdiagnozowanym rakiem
Prospektywne badanie kohortowe the Iowa Women's
Health Study, 2118 kobiet po menopauzie z potwierdzoną
diagnozą nowotworu.
• Suplementacja żelazem wiązała się ze ↑ ryzykiem
zgonu o 39%. Ten związek był silniejszy u pacjentek z
gorszym ogólnym stanem zdrowia.
• Stosowanie kwasu foliowego lub preparatów
wielowitaminowych wiązało się ze ↑ ryzykiem zgonu
(HR 2,33), tylko u osób stosujących dietę o niskiej
jakości.
Inoue-Choi M i wsp. The association between postdiagnosis dietary supplement use
and total mortality differs by diet quality among older female cancer survivors. Cancer
Epidemiol Biomarkers Prev. 2014 May;23(5):865-75.
Selen- korzyści podczas leczenia?
• Niedobór selenu u pacjentów ze złośliwym rozrostem
układu krwiotwórczego wiąże się z gorszym rokowaniem.
• Prospektywne randomizowane badanie wykazało, że
suplementacja Se w dziennej dawce 500 μg seleninu
sodu podczas radioterapii adjuwantowej raka szyjki lub
trzonu macicy poprawia status selenu u pacjentek z
niedoborem selenu i ↓ liczbę epizodów i nasilenie
biegunki spowodowanej radioterapią.
• Dłuższa obserwacja nie wykazała negatywnego wpływu
suplementacji selenem na efektywność
przeciwnowotworowego napromieniowania i przeżycie
długoterminowe.
BCAA?
• BCAA i kreatyna mogą łagodzić proteolizę i nasilić
syntezę białka w mięśniach szkieletowych.
• Niektórzy autorzy wykazali, że wzbogacenie diety w
BCAA poprawia wykorzystanie aminokwasów dla
syntezy białka w mięśniach szkieletowych bez stymulacji
rozwoju guza nowotworowego.
2015-12-06
Witamina C u kobiet z rakiem piersi
• Metaanaliza 10 badań.
• Sumaryczny RR dla związku między stosowaniem
suplementu witaminy C a umieralnością z powodu raka
piersi wyniósł 0,85.
Harris HR i wsp. Vitamin C and survival among women with breast cancer: a meta-
analysis. Eur J Cancer. 2014 May;50(7):1223-31.
Selen- korzyści podczas leczenia?
• Małe kliniczne randomizowane badanie u pacjentów z
chłoniakiem niehodgkinowskim wykazało, że
suplementacja Se podczas chemioterapii ↑ odsetek
pacjentów ze zmniejszoną limfadenopatią; skutkuje
↓wielkości śledziony, a także nacieczenia szpiku
kostnego.
• Prospektywne badania kliniczne wykazały, że selen
może ↓ toksyczne działanie chemioterapii u pacjentów
z guzami litymi i złośliwym rozrostem układu
krwiotwórczego.
Kreatyna?
• Suplementacja kreatyną może zwiększyć zawartość
kreatyny i fosforylokreatyny w mięśniach poprawiając
przemiany energetyczne i ↑ masę mięśni szkieletowych,
a także poprawiając ich funkcję podczas leczenia
schorzeń charakteryzujących się utratą i dysfunkcją
mięśni.
• Wstępne badanie kliniczne oceniające wyniki 8-
tygodniowej suplementacji kreatyną w uzupełniającym
leczeniu pacjentów z rakiem jelita grubego wykazało
korzystny wpływ na siłę uścisku dłoni.
4
 2015-12-06

Podsumowanie

• Stosowanie suplementów diety w profilaktyce

nowotworów wymaga dużej ostrożności. Dotyczy to
zwłaszcza antyoksydantów.
• Suplementy antyoksydantów mogą zmniejszać
skuteczność leczenia nowotworów.
• Stosowanie suplementów witamin i składników
mineralnych u osób ze zdiagnozowanym nowotworem
wymaga dużej ostrożności. Dotyczy to zwłaszcza żelaza
i kwasu foliowego.