Ik ben best vaak helemaal geklapt

op de vraag: Wat doe ik hier?

En wat moet ik
met m'n tijd hier doen?

Dus die leegte is gewoon

letterlijk zwart, niets.

In een wereld vol schaduwkanten

richten wij ons licht...

op inspirerende mensen en verhalen.

Op zoek naar prikkelende sporen

van de toekomst.

Dit is Tegenlicht.

Jarenlang zat Bob in een dal...

zonder te kunnen achterhalen

wat hem nou mankeerde.

Tot hij op YouTube

David Goggins ontdekte...

een ex-marinier die er

een levensproject van maakte...

zijn geest te stalen

door zijn lichaam af te beulen.

130 kilometer zwemmen in 11 uur...

of meer dan 7000 keer optrekken

binnen 24 uur:

Niets is hem te hoog gegrepen.

Bob besloot Goggins

als lichtend voorbeeld te nemen...

en het lichaam te laten spreken

waar de geest geen antwoorden vindt.

Het klinkt maniakaal

en dat is het ook.

Alleen,
het is voor mij een voorbeeld...

van een ultiem geharde geest.

En dan heb je goeroes

ook op Instagram, die zeggen:

Ja, minder slapen.

Weet je wel, efficiënt leven.
Dat soort zooi, prima.

Maar dit is gewoon iemand,

die praktiseert...

'mental hardening' gewoon.

Hij zegt:
Het is niet zo heel erg moeilijk.

Je moet gewoon jezelf in

oncomfortabele situaties plaatsen.

Het maakt je veerkrachtiger,

weerbaarder voor de rest van je dag.

En dat is bij mij zo ingezonken.

Ik ben dat gewoon

gaan toepassen in m'n leven.

Ik ben, denk ik, somber geworden...

omdat ik in slaap gesukkeld ben

door comfort.

Ik zat helemaal verweven

in werelden...

waar ik eigenlijk
met een masker op liep.

Ik woonde op de Zuidas en ik werkte

in een heel corporate wereld.

En ik vond dat zo oppervlakkig.

Ik voelde me iedere dag

gewoon uitgehold.

Mensen vragen altijd:

Wat is het doel?

Er is geen doel.
Dit doen is het doel.

Als je echt gewoon bewust

zelf ervoor kiest...

om het pijnlijke ook op te zoeken

of het lastige op te zoeken...

dan voel je je zo krachtig.

Waarom is het
zo belangrijk voor je?

Ja, het is...

het is dat grensje...

waarvan je denkt: Dat zit daar.

Je denkt dat-ie daar zit.

En als je dan tegen jezelf zegt:

Ja, maar zit-ie daar wel?

Daar overheen gaan, dat is wat

fysiek zware training met je doet.

Als je dan tot het uiterste gaat,

dan weet je waar die grens ligt.

En die ligt niet zo dichtbij

als mensen denken.

En dat is echt waar.

Het klinkt als

een of andere selfhelp-bullshit.

Als je iedere dag iets doet

wat je echt niet chill vindt...

en je weet wat het is...

je weet bij jezelf

altijd wat het is...

als je dat iedere dag doet:

Dat heeft voor mij wonderen gedaan.

Maar waarom vind je het opzoeken

van die grens zo belangrijk?

Ik kan niet anders.

In m'n werk niet, in relaties niet.

Het is alles of niets,

nul en één, zwart, wit.

Dat heb ik altijd al gehad.

Ah!

Je zei net: Alles of niets.

En heb je dan ook

een angst voor het niets?

Jawel, ja.

Ja, het is toch

opvullen of zo van leegte.
Alles wat je doet.

Voor mij is dat zo.

Wat is die leegte dan bij jou?

Ik ben best vaak helemaal geklapt

op de vraag: Wat doe ik hier?

En wat moet ik
met m'n tijd hier doen?

Dus die leegte

is gewoon letterlijk...

zwart, niets.

Het is voor mij een beetje

als denken aan het universum.

Je hebt van die klojo's

die op een feestje tegen je zeggen:

'Heb je weleens beseft

hoe groot het universum is?'

Ik heb geen zin

om daar over na te denken.

Dat kan ik toch niet bevatten.

Het zit in dat hoekje.

Als ik aan die leegte denk,

kom ik in een soort fffft...

in die kosmos terecht.

En dan implodeer ik 16 keer.

Moet ik mezelf proberen op te rapen

en door te gaan met 't gewone leven.

En dit helpt me
om in het gewone leven te staan.

Gewoon hier nu in je lijf zijn.

Ja, maar...

Ik denk niet... Ja, als je dan...

Wat voor zin heeft het?

Ik heb werkelijk waar geen idee.

En dit gaat me echt niet

om het lijf.
Aaah!

Waar dan wel om?

Die weerbaarheid.

Is dat de reden waarom je

bij David Goggins...

terecht bent gekomen? Ja.

Ja, hij zegt ergens

in zijn boeken...

Dat zegt hij nog steeds wel eens

in van die video's:

Ga er gewoon voor. Weet dat ik

op hetzelfde moment van de dag...

sowieso net zo hard aan het gaan ben

als jij, of misschien wel harder.

Die gedachte vond ik zo chill.

Maakt niet uit

hoe klote je het hebt...

hij staat ook ergens een berg

van 5000 meter op te rennen...

waarschijnlijk op blote voeten,

zonder shirt aan.

En misschien wel
1600 keer achter elkaar.

Dus mentaal sta je dan

in verbinding met hem?

Ja, voor m'n gevoel wel.

Gewoon samen lijden en ook samen...

willen toegeven dat 't gewoon zwaar,

kwetsbaar en moeilijk is vaak.

En dat samen is belangrijk, hè.

Dat is wel...

Die verbintenis
is wel een stukje eh...

een stukje zingeving, ja.

Dat is wel eh...

prettig.

Ahhh.
Ik denk dat ik op mijn 23e
naar een psycholoog ging.

Op een gegeven moment

ging ik twee keer per week.

En constant maar praten

over wat er niet goed voelt.

Maar op een gegeven moment

had ik zo veel gepraat...

en rakelde ik iedere week op

wat er niet goed met me ging...

dat ik dacht: We praten nu wel elke

week over dat het niet goed gaat...

wanneer voel ik me nou eens beter?

En dat kwam pas toen ik zelf zei:

Het moet anders.

En toen heb ik dus

vijf jaar therapie...

in één keer, tak, doorgehakt.

Mijn relatie, klaar.

Werk, klaar. Verhuizen, reizen.

Zo veel mensen vertellen zichzelf

een verhaal...

omdat ze dus die leegte

niet in de ogen willen kijken.

Radicaal het roer omgooien,

Bob durfde het.

Hij brak zijn relatie af...

stapte uit een onbevredigende

carrière op de Zuidas...

en ging weer bij zijn moeder wonen.

Om zijn leven te herzien...

en zijn positie in de wereld

opnieuw te bepalen.

Ik bleef steeds zo hangen

in het waarom of zo.

Waarom en wat moet ik ermee?

Ja, misschien ook wel,

daar hebben we het vaker over...

je hebt een beeld van hoe je moet

zijn of hoe je geacht wordt te zijn.

Of weet ik veel, hoe de buitenwereld

vindt dat je moet zijn.

Misschien wel hoe ík vind

hoe je moet zijn.

Wat jij wil, waar jij

je goed bij voelt, dat is goed.

Je beste raadgever
ben je altijd zelf.

Daar hebben we het zo vaak

over gehad. Blijkbaar is...

dicht bij jezelf blijven

en je ding doen al genoeg om...

Dat is moeilijk.

Maar ik ben vier of vijf jaar zo...

down the drain geweest.

Ik heb nooit helemaal gezien...

dat het zó erg was,

eerlijk gezegd. Nee? Nee.

Ik weet het niet, je hebt

een paar weken echt hartstikke...

nou, dat ik dacht: Ik weet het niet,

maar dit gaat niet goed.

Je zat helemaal negatief in een

spiraal van: Het is allemaal niks.

En dat eh...

Hè.

En dat is als moeder

natuurlijk eh...

Nou ja...

Niet het ergste, het ergste is

als je doodgaat, maar wel...

Nou ja, het is soms wel

kielekiele geweest. Ja.

Maar je hebt nu bewezen

wat je allemaal aankon...
dus dan denk ik: Nou...
Mijn grootste angst is...

eigenlijk met alles wat ik doe,

ook met dit leven...

dat er weer een dag gaat komen

dat ik weer helemaal afglijd. Ja.

Als ik niet blijf geven

wat ik nu doe.

Dus het sporten, afspraken maken

met mensen, lezen, schrijven...

alles, mediteren, afspraken maken...

dat ik dan weer afglijd.

Duivel op de loer.

Waar komt dit toch vandaan?

Van wie heb ik dit? Weet ik niet.

Je bent eh... Papa en jij

zijn allebei een soort van...

Ja, wel meer, ja.

Lig je er wakker van?

Die leegte vind ik soms zo eng.

Dat ik gewoon niet zo goed weet...

wat ik daarmee moet of zo.

Dan ga ik maar afleiding zoeken.

En dat is nu vaak een hele goede...

maar alles kan extreem zijn,

weet je wel?

Je kan je overal in verliezen.

Ik vind het zo moeilijk om balans

te vinden. Dat is ook moeilijk.

Ik heb alle vertrouwen, 100 procent.

Dat weet je, hè? Ja, zeker.

Wat doe je met de tijd

die je krijgt?

Of je het nou realiseert of niet...

iedereen begint en eindigt zijn dag

met deze vraag.

Sommige mensen kunnen er

soms niet door slapen.

Daar ben ik er een van.

En ik heb in die vrije nachtelijke

uurtjes de balans opgemaakt.

Mijn opa zei altijd:

Als je er goed over nadenkt...

kan je beter gelijk

in de kist gaan liggen.

Maar ik ben het niet meer

met hem eens.

Want wat is uiteindelijk dan

de zin van het leven?

Als je toch doodgaat,

moet je dan wel alles geven?

Soms zie je 's ochtends

als je opstaat...

de brandende zon door de gordijnen.

Soms schrik je
voor de wekker wakker.

Je voelt de nacht in je verdwijnen.

Soms werkt het krijgen

van een knuffel niet.

Een kus voelt vanzelfsprekend.

Realiseer je dagen later pas

hoeveel dat betekent.

Geestelijk verzorger Zwanine

loopt de straten af...

om de verhalen op te tekenen...

van mensen in de marge

van onze samenleving.

Ze leest de overleveringen van deze

mensen voor tijdens hun uitvaart.

Zo wil ze een waardig afscheid geven

aan hen...

die anders door de achterdeur uit

het leven zouden verdwijnen.
Niemand verdient het volgens haar
de wereld anoniem te verlaten.

Nee, nee. Je kan nergens slapen?

Ik heb een vraag aan jou.

Als ik jou nou vraag:

Wat is jouw levensverhaal?

Ja, je komt uit Somalië?

Oké, naar Europe.

Ja, heeft jouw oom je daar gebracht?

Je hebt 's nachts geen plek

om te slapen? Nergens. Nergens?

Kijkt uit, er willen mensen langs.

En wat is er met je oog gebeurd?

Een granaat in je oog? Ja.

Ik wil best even jouw levensverhaal

opschrijven.

Dat kan ik allemaal niet onthouden.

Dat kan niet.

Ja, ik schrijf het wel.

Waar ben jij wel eens?

Dan zoek ik je daar op.

Dan ga ik met je praten.

Inmiddels is Zwanines archief

aan verhalen omvangrijk.

De herinneringen aan de mensen...

die al tijdens hun leven vergeten

dreigden te worden spoken er rond.

Pieter is een gelukkig mens.

Hij is vrij en ongebonden.

En die positie bevalt hem

uitstekend.

Alles waar hij vroeger

waarde aan hechtte...

zoals zijn familie, de voetbalclub,

zijn eigen huis...
de muziekband, zijn werk
als grafisch ontwerper...

verbleekt bij de vrijheid

die hij nu ervaart.

Pieter is een trotse man

die graag vertelt over zichzelf.

Als mensen dus leven en je luistert

naar hun levensverhaal...

dat is veel mooier dan dat je het

met zo'n uitvaart voorleest.

Daar gaat het eigenlijk

niet eens meer om.

Het gaat om: Ik luister naar jou.

Wij hebben nu ook een gesprek,

wij hebben contact.

En daar gaat het om.

Als je dat contact niet voelt...

als je dat contact niet voelt...

dan is het eigenlijk gebakken lucht.

Dan heb je er niks aan.

Dat contact hoop ik...

als ik die levensverhalen schrijf,

en opdelf...

dan ga ik even, en daar word ik soms

ook heel moe van...

want je gaat even heel diep

op iemand in.

Waar ben ik op trots op? Ja.

Wat ik geleerd heb in dit leven?

Dat is met één simpel woord gezegd.

Je moet nooit om iemand geven.

Niet om je vader of je moeder,

niet om de moraal van een verhaal.

Maar enkel om jezelf.

Maandelijks nodigt Zwanine

ook mensen bij haar thuis uit...
om tijdens een diner
levensverhalen te delen.

Dit keer is Maxim te gast.

Ik neem het m'n ouders niet kwalijk.

Het was ook een sign of the times.

Als je voelt
dat het niet klopt thuis...

en dan doen alsof het wel klopt...

papa, mama lief, broer...

allemaal: Nee, niks aan de hand.

Maar ik was een heel gevoelig

jochie. Mijn broer niet.

Ik voelde: Er klopt iets niet.

Als mijn vader en moeder elkaar

een kus gaven, dan voelde ik:

Aaah, dat klopt niet.

En dat was het eerste moment

dat ik dacht: Hier klopt iets niet.

En ik kon het niet plaatsen.

Ik wist niet wat het was.

Ik wist het niet. En ik kon het

ook aan niemand vragen.

Ik was gisteren bij mijn moeder

en ik praat er maar niet meer over.

En mijn vader leeft niet meer.

Ik heb het ook bij mijn vader

in zijn laatste periode niet gedaan.

Omdat ik toch weet

dat er geen antwoord kwam...

en dat het de boel

niet zou veranderen.

Maar ik ben wel verslaafd geraakt

en de verkeerde kant op gegaan.

Dan ga ik een rotvraag stellen.

Doe maar.

Als je het buiten jezelf plaatst...

Wat buiten mezelf? Nou ja,

als je dus alsmaar zegt van:

Ik heb mijn verslaving aan m'n vader

en moeder... Dat doe ik niet!

Ik heb mezelf altijd

de schuld gegeven.

Jij moest het leuk houden thuis. Ja!

Ik was een leuk jochie.

Muziek, ik was goed in sport.

Ik ging naar het gymnasium.

Je hebt een enorme

verantwoordelijkheid genomen.

Een heleboel onbewust.

Dat kon je niet aan.

Zijn je ouders altijd

bij elkaar gebleven? Nee, joh!

Ze zijn pas uit elkaar gegaan

toen ik uit huis ging, naar zee.

Dat was een oplossing voor hun.

Toen ik een jaar of 17 was.

Toen had je helemaal

een schuldgevoel. Ja!

Toen dacht ik:

Het is mijn schuld. Ja.

En de eerste brief die ik kreeg

van m'n ouders toen ik op zee zat:

We hebben besloten
uit elkaar te gaan.

Nou...

De eerste keer dat ik terugkwam

met verlof...

was het dat de bus voor me stond dat

m'n moeder de spullen ging halen...

omdat ze ging verhuizen

naar haar nieuwe vriend.

Nou ja, ik kan nog zo veel dingen

achterhalen dat het niet...

Nou ja, ik word helemaal boos.

Je moet niet boos worden,

ik wil alleen maar helpen.
Het is weer geconfronteerd worden
met mezelf.

Ik vond het wel goed om je

zo te zien, want je was goed kwaad.

Maar ik denk dat je ook wel

reden hebt.

Hoe zou jij het vinden

als ik het toch opschrijf?

Zou je dat leuk vinden?

Wat? Mijn levensverhaal?

Nee, weet je wat ook leuk zou zijn?

Nou?

Dat we met elkaar schrijven. Ja.

Waarom wil jij eigenlijk al

die verhalen opgeschreven krijgen?

Wat is de zin voor jou om dat

voor elkaar te krijgen bij mensen?

Nou, eerst was de zin

dat als ik uitvaarten moet doen...

dat ik dan iets vertellen heb en dat

het de waarheid is wat ik vertel...

en niet mijn interpretaties

van dingen.

Maar al doende
ben ik erachter gekomen...

dat ik eigenlijk heel veel

van mensen in het algemeen hou...

en specifiek van mensen die dus in

een hele moeilijke situatie zitten.

En dat ik, als ik kan begrijpen...

waarom ze zich gedragen

zoals ze zich gedragen...

als ik dat kan begrijpen,

dan kan ik heel veel hebben.

Maar wat levert het verder

dan nog op voor die mensen...

of voor eh...
Ja, dat is een goede vraag.
Want het zijn juist mensen die
bijna niemand meer hebben. Precies.

Ik merk als ik dan

met echte aandacht luister...

dus niet van:

Ik moet even een verhaaltje scoren.

Maar gewoon met echte aandacht

luister. M-hm.

Dan voelt iemand zich gezien

en voelt iemand zich begrepen.

En dan merk je dat dat helend werkt.

Dan merk je dat iemand...

(stem ebt weg)

'Lieve Maxim. Jij hebt je in

het leven staande gehouden...

en bent niet altijd ongelukkig

geweest zoals je pas nog vertelde.

Ik geloof dat onmiddellijk.

Het leven zoals dat algemeen

aanvaard wordt...

is geen garantie voor geluk.

Er zijn nog heel veel andere

manieren om gelukkig te zijn.

De vraag is alleen:
Wat versta je onder geluk?'

Voor mij is het het gevoel hebben

ergens bij te horen.'

Ik heb een christelijke opvoeding

gehad.

En daar leerde ik dat je

eigenlijk pas wat betekent...

in het leven als je ook iets

voor een ander kan betekenen.

En dat ging in de loop

van de jaren op mijn drukken.

Want je mocht eigenlijk nooit zelf

genieten of het zelf leuk hebben.

Want ja, een ander

had het nog veel slechter.
Of: Had je het wel verdiend?
Heel calvinistisch eigenlijk.

Door haar goede werken probeert

Zwanine zich nu met de God
van haar jeugd te verzoenen.

Hiervoor moest ze wel

met haar beschermde leven breken.

Toen haar kinderen het huis

verlieten en haar man met pensioen
ging gooide Zwanine haar leven om.

Haar verhuizing van het burgerlijke

Abcoude naar de Wallen...

plaatste haar weer midden in

het ploeterende leven.

Ben je eigenlijk nog wel gelovig?

Soms.

Nou, ik geloof zeker in God.

Maar ik twijfel ook.

En eh... kijk, ik...

Ik weet dat ik gedragen word,

zeg maar, dat denk ik dan.

Maar ik heb ook momenten, ehm...

dat ik heel erg twijfel.

En ik moet eerlijk zijn

als ik dus een eh...

een goeie dag heb, en dat is wat ik

altijd heel erg moeilijk vind.

Je hebt weleens van die momenten

dan zit je in een soort flow.

Dan gaat het maar door.

Alles lukt.

Je doet de deur open

en er staat iemand voor je
waarmee je wilt praten.

Alles lukt, achter elkaar.

Dan denk ik: God, die doet het...

Dit gaat goed.

Er is een hogere macht

die mij helpt.

En dat wil ik heel graag geloven.

Maar ik worstel ook nog heel erg

met van het oude leven...

Ik heb die stap gezet om

allemaal spannende dingen te doen...

en dwars door alles heen gaan en zo.

Maar toch zit er ergens

nog een God die zegt:

'Ja, wacht maar. Wacht maar.'

Straks dan ga je dood...

dan kom ik voor een soort...

Dat zit zo in mijn DNA.

En ik...

ik weiger om dat te geloven,

eigenlijk.

Maar mijn verstand zegt:

stop daarmee.

Maar mijn gevoel, dat merk ik

aan alles, mijn gevoel....

laat me nog elke keer

die angst voelen van:

Doe ik wel goed genoeg?

Werk ik wel hard genoeg?

Denk ik wel genoeg aan een ander?

Eh...

Ja, weet ik wat voor regeltjes ik

allemaal van mijn ouders
heb meegekregen.

Waarom word je zo emotioneel?

Ja, dat...

Ik ben ook wel moe hoor.

Maar eh...

Ja, dat is echt...

(zachtjes:) Even wachten.

Ik ben ook gewoon moe en

dan gaat het allemaal...

Maar het is wel waar.

Het is wel een...

Hoe moet ik het zeggen, ehm...

Wat raakt je zo?

Ik denk dat ik heel eerlijk ben

dus misschien...

Ehm, wat raakt mij?

Ehm... Ja, dat wat ik...

Eh, het irritante is eigenlijk

dat ik zeg: Je wil...

180 graden draaien.

Je wilt je leven
op een andere manier...

Ik ben klaar
met dat burgerlijke gedoe.

En je merkt gewoon...

dat dat niet zo is in die zin,

je zit zo vol met je eigen...

ja, socialisatie
en alles wat je met je meedraagt.

Dat kan je bijna niet kwijt.

Ook dat zie ik natuurlijk

in die levensverhalen.

Dat ik denk: Shit,

je hebt ook die opleiding gehad...

die kansen gehad

of die ouders gehad...

of je hebt de situatie gehad

waar je in zat.

En daar heb je gewoon mee te dealen.

Daar heb je gewoon...

Dat raak je eigenlijk niet kwijt.

En het is in mijn geval dan

die christelijke opvoeding...

en dat zware denken.

Streng zijn voor jezelf.

Dat probeer ik dus te...

te downen.
En dat lukt maar... beperkt.

Daar ben ik niet echt een eh...

eh... Ik kan het met mijn mond

zeggen, maar...

of je het ook zo ervaart

dat is soms ook moeilijk.

Dan denk ik:

Ik leef als een vrije vrouw...

en ik heb het allemaal

zo onder controle...

of eigenlijk niet meer onder

controle, ik laat het los.

Maar diep down weet ik gewoon:

Nee, nee.

Als er een laatste oordeel komt...

nou, dan ben ik mooi de sjaak.

Een beetje simpel gezegd.

Dat denk je of...

Ehm, daar ben ik bang voor.

Dat is mijn angst.

Meer dan gezien

en gezien worden...

hebben we het nodig

om gehoord te worden.

En daartoe is het van levensbelang

om te luisteren.

Want geen verhaal staat op zichzelf.

Je ziet je toekomst maar

je kan het niet bereiken? Ja.

Mag ik dat even opschrijven?

Dat zeg je heel mooi.

'Habu Suffi kijkt mij lachend aan

als ik naar zijn naam vraag.

Ik durf hem niet aan te kijken omdat

hij één oog heeft waarvan
de pupil ontbreekt.

De jongen vertelt dat hij

geen verblijfsvergunningen heeft.

Dat hij op straat leeft

en buiten moet slapen.

Maar dat hij dat al lang

niet meer zo erg vindt.

Al meer dan 10 jaar leeft hij zo.

Hij vertelt mij dat hij

op het vmbo heeft gezeten...

en daar zijn diploma heeft gehaald.

Daarna heeft hij op de

detailhandelsschool gezeten.

Maar toen hij 18 werd was het

voorbij met zijn carrière op school.

Hij kreeg geen verblijfsvergunning

en moest het land uit.

Als ik vraag hoe hij

de toekomst ziet...

zegt hij zijn toekomst wel te zien

maar dat hij die nooit zal bereiken.

Speciaal voor leraren vind je daar

ook onze Future Stories.

Je kan je nu met je klas

aanmelden vóór 20 december.

En wil je meepraten
over verbindende vertellers...

kom dan naar Pakhuis de Zwijger

in Amsterdam...

of naar een meet up bij jou

in de buurt, zoals in Alkmaar.

Hoe verbind je jouw verhaal

aan dat van anderen

ik heb een vraag aan jou.

Als ik jou nou vraag:

Wat is jouw levensverhaal?

Ik slaap buiten hier. Twee uur, drie uur.

En ik word weer wakker.

Het gaat erom: Ik luister naar jou.

Wij hebben nu ook een gesprek,

wij hebben contact.

En daar gaat het om.

En is er een nieuwe plek

voor het oude verhaal...

in ons individuele bestaan?

Ook al zijn we aan het

ontkerkelijken met elkaar...

dat het wel iets blijft

waar je kan verzinnen. Ja.

VPRO Tegenlicht onderzoek

hoe verschillende Nederlanders...

op hun eigen manier

hun levensverhaal vormgeven.

Op het moment
dat je een verhaal vertelt...

en het heeft te maken met iets

waar jij vandaag mee zit...

een gebroken hart, het missen van

het land waar je vandaan komt...

wat dan ook: Op het moment

dat je merkt dat een verhaal...

van een paar honderd jaar geleden...

met diezelfde pijnen

van doen heeft...

dan kom je erachter dat hoe mensen

vroeger leefden...

eigenlijk lijkt op
hoe wij vandaag leven.

Wij zijn in essentie,

in onze kern, niet veranderd.

In een wereld vol schaduwkanten

richten wij ons licht...

op inspirerende mensen en verhalen.

Op zoek naar prikkelende sporen

van de toekomst.

Dit is Tegenlicht.

(applaus)
Ik ben tien jaar oud
wanneer mijn vader...

het eerste Iraanse culturele centrum

in Nederland opent.

Het is de plek waar ik

verhalenvertellers aan de slag zie.

Echte vertellers. Mijn vader is ook

een verteller, maar dat telt niet.

Nee, de traditionele vertellers

die in een klassiek oud-Perzisch...

de verhalen eruit bulderen.

Er zijn mooie zinnen...

De geboren Iraniër
Sahand Sahebdivani...

toert stad en land af om verhalen

uit zijn vaderland na te vertellen.

Zoals dat van de Perzische held

Rostam uit het epos Sahname.

Rostam denkt te weten

wat hem te wachten staat.

Die denkt te weten

wat hij moet doen.

Hij verbergt een dolk

onder zijn kleren.

En voor de derde en laatste keer

staan ze tegenover elkaar.

Oog in oog,
handen die de lucht in gaan...

die weer neerdalen met zo'n kracht

dat de aarde ervan beeft.

Stof schiet de lucht in

en de zon is verduisterd.

En nu zijn het twee kometen

die tegen elkaar botsen.

Iran, alles wat wij liefhebben,

hangt daarvan af.

En Rostam, die is sterk.

Maar die jongen is net iets sterker

en aan het eind van de dag...
wanneer alle moleculen, alle cellen
hebben gevochten...

wanneer het laatste greintje energie

uit het lichaam van Rostam...

wegsijpelt, steekt hij

een hand in de kleren...

dan pakt hij een dolk

en dan is het een enkele steek.

En ik zie bij de luisteraars...

bij sommigen een traan in de ogen,

over de wangen.

Ik pak de mouw van mijn vader

en zo zachtjes als ik kan...

fluiter ik naar hem, ik zeg:

Pa, waarom huilen de mensen?

Wisten ze niet dat Rostam z'n zoon

zou doden? Ik wist het allang,
je vertelde het toen ik zeswas.

Hij zegt:
'Ja, zo gaat het met die verhalen.'

Wij moeten ze vertellen keer op keer

en we moeten ze horen keer op keer.

Ook al weten we hoe het eindigt, we

hopen altijd tegen beter weten in...

dat het vandaag die ene keer zal

zijn dat het anders zal eindigen.

Ook al is dat nooit zo.

En het is een antwoord

waar ik toen weinig...

van wist, wat ik ermee aan moest.

Maar nu weet ik:

Als ik dat land

dan nooit kan zien...

dat land dat ik

hier in mij meedraag...

laat me dan de verhalen

ervan vertellen.

Keer op keer...
op keer.

Sahand vluchtte op zijn derde

vanuit Iran naar Nederland.

De verhalen van zijn geboorteland,

hem verteld door zijn vader...

hielpen zijn snel vervagende

achtergrond voor ogen te houden.

(hij zingt wat)

Hij besloot daarom

een plek op te richten...

om zulke verhalen uit te wisselen.

Mezrab, een ontmoetingsplek

waar horizonnen worden verbreed.

Mezrab blijkt
een grote behoefte te vervullen.

Uit alle windstreken

komen hier mensen...

om aandachtig te luisteren
en over zichzelf te vertellen.

Toen wij begonnen

met de verhalenavonden...

kwamen we erachter
dat er een heel grote behoefte is...

van 'n hele hoop mensen in Nederland

om naar verhalen te luisteren.

En een heel groot gedeelte

van die behoefte...

bestond onder migranten,

onder nieuwkomers...

onder expats, onder, ehm...

ook mensen
die hier al een tijd wonen...

maar voor het Nederlands de tweede,

derde of vierde taal is.

Wij merkten eigenlijk dat die mensen

uit heel uiteenlopende culturen...

de ene komt uit Brazilië,

de ander uit Rusland...
een derde was Koerdisch misschien,
dat zij uit culturen kwamen...

waar het luisteren naar verhalen nog

niet zo heel ver van hen af staat.

Toen kwamen we erachter dat Engels

een soort verbindende factor is.

Op het moment
dat je een verhaal vertelt...

en het heeft te maken met iets

waar jij vandaag mee zit...

een gebroken hart, het missen van

het land waar je vandaan komt...

wat dan ook: Op het moment

dat je merkt dat een verhaal...

van een paar honderd jaar geleden...

met diezelfde pijnen

van doen heeft...

dan kom je erachter dat hoe mensen

vroeger leefden...

eigenlijk lijkt op
hoe wij vandaag leven.

Wij zijn in essentie,

in onze kern, niet veranderd.

We zijn nog steeds dezelfde mensen

die wij toen waren...

ook al leven we nu
met elektrische fietsen...

of met smartphones.

Dat is ook heel mooi, dat verhalen

ons daaraan doen herinneren.

(muziek)

Ik ben opgevoed in Amsterdam door

een fantastische verhalenverteller.

Een man die eigenlijk,

waar ik het ook over had...

het altijd kon illustreren met

de meest ongelooflijke verhalen.

Uit de oudheid, maar ook gewoon

uit z'n familie...

wat hij zelf als kind

heeft meegemaakt.

Ik wist niet beter dan dat iedereen

zo'n fantastische ouder heeft....

die altijd urenlang kan vertellen.

Toen ik erachter kwam

dat dat niet het geval was...

dat veel wordt voorgelezen in

Nederland, wat ook fantastisch is...

maar niet elke ouder kan vertellen,

dacht ik: Wacht eens even.

Als niet iedereen zulke verhalen

vertelt moet ik ze vertellen.

Ik studeerde biologie,
daar ben ik mee gestopt
om verhalenverteller te worden.

(muziek)

Omdat ik met het vertellen

van verhalen erachter kwam...

dat je in verbinding kan staan met

honderden generaties voor jou.

Je vermaakt mensen,
je leert mensen een les...

met een verhaal dat je grootouders

of je overgrootouders...

of je over-over-overgrootouders
ook hebben gebruikt...

om hun vrienden, kennissen, buren

of kleinkinderen mee te vermaken.

En dat heeft iets heel moois.

Je staat buiten, je loopt langs de

grachten, je vader loopt naast je.

En dan begint hij te vertellen.

Zo veranderlijk als de wereld is

zo onbedwingbaar is onze behoefte...

de wereld aan elkaar te praten.

Elk van ons draagt

zijn eigen mythe bij zich...

en speelt de held
van zijn eigen epos.

En in die landschappen oude helden,

de helden van Iran.

Mijn vader heeft nooit gehoopt dat

ik door Iraanse verhalen te horen...

een soort authentieke

Iraniër zou worden.

Maar het geeft me een richting van:

Dat is het klei waar je

uit getrokken bent...

waar je uit voortkomt.

En misschien dat je op een bepaalde

manier denkt over bepaalde zaken...

omdat je ouders het hebben

meegemaakt of je grootouders.

Het geeft mij...

ook een soort kompas,

soms een moreel kompas.

Maar ook soms een idee dat...

ja, een mooi leven

of een waardevol leven...

dat is misschien wel een leven zoals

je die in de verhalen tegenkomt.

En het geeft ook wel een bepaald

soort gevoel van rust.

Zelfs voor een niet gelovige...

eh, man als dat ik ben.