สรุปยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ฝายศึกษา โรงเรียนนายเรือ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 1

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 หัวขอการบรรยาย
๑. เครื่องมือที่ใชในการเดินเรือดาราศาสตร ๑๐ . การพิสูจนทราบวัตถุทองฟา
๒. การปฎิบัติงานดาราศาสตรประจําวัน ๑๑ . เวลา
๓. ระบบพิกัด ๑๒ . การคํานวณหาเสนตําบลที่
๔. สามเหลีย่ มดาราศาสตร
๕. หลักการพื้นฐาน
๖. ปฏิทินดาราศาสตร
๗. การคํานวณชนิดตาง ๆ
๘. การปรับแกเครื่องวัดแดด
๙. การแกสูง

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 2

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
๑. เครื่องมือที่ใชในการ
เดินเรือดาราศาสตร

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 3

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
เครื่องวัดแดด (Sextant)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 4

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ปฏิทนิ เดินเรือ (Nautical Almanac)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 5

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
นาฬิกาโครโนเมตร (Chronometer)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 6

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
นาฬิกาจับเวลา (Stop Watch)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 7

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
เครื่องคํานวณ (Scientific Calculator)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 8

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 Star Finder

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 9

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
เข็มทิศประกอบวงอาซิมัท

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 10

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 บรรทัดขนาน

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 11

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ปากคีบ (Divider)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 12

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
กระดานหน (Maneuvering Board)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 13

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
แผนพล็อต (Plotting Sheet)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 14

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 แบบคํานวณหาเสนตําบลที่

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 15

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
๒. การปฏิบตั ิงานเดินเรือดาราศาสตร
ประจําวัน

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 16

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 การปฏิบัติงานดาราศาสตรประจําวัน (Day’s Work)
๑. พล็อตที่เรือรายงานในรอบ ๒๔ ชม.
๒. คํานวณเวลาดวงอาทิตยขึ้น Civil Twilight ในตอนเชา หาชื่อดาวที่
เหมาะสมพรอมมุมสูง และแอซิมัทโดยประมาณเตรียมไว
๓. วัดสูงดาวเชา นํามาหาที่เรือแนนอน (Fix)
๔. วัดแอมปลิจูดดวงอาทิตยเชา หาอัตราผิดเข็มทิศ
๕. เทียบเวลา ๐๘๐๐ หาอัตราผิดนาฬิกาโครโนเมตร ไขลานนาฬิกา
๖. วัดสูงดวงอาทิตย ๐๙๐๐ หาที่เรือแลนตรวจ (R Fix)
๗. วัดสูงดวงอาทิตยขณะผานเมริเดียน หาละติจูด และ R Fix

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 17

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 การปฏิบัติงานดาราศาสตรประจําวัน (ตอ)
๘. คํานวณหาระยะเรือเดินจากเที่ยงวันเมื่อวานถึงเที่ยงวัน ๆ นี้
๙. รายงานที่เรือเวลาเที่ยง
๑๐. วัดสูงดวงอาทิตย ๑๕๐๐ หา R Fix
๑๑. วัดแอมปลิจูดดวงอาทิตย คํานวณหาอัตราผิดเข็มทิศ
๑๒. คํานวณเวลาดวงอาทิตยตก Civil Twilight ในตอนเย็นหาชื่อดาวที่
เหมาะสม พรอมมุมสูง และแอซิมัทโดยประมาณเตรียมไว
๑๓. วัดสูงดาวเย็น คํานวณหา Fix
๑๔. รายงานที่เรือ ๒๐๐๐ เขียนสมุดคําสั่งกลางคืน

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 18

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ๓. ระบบพิกัด
(Coordinate Systems)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 19

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ระบบพิกัด (Coordinate Systems)
๑. ระบบพิกัดขอบฟา (Horizon System of
Coordinate)
๒. ระบบพิกัดศูนยสูตรฟา (Equinocial System of
Coordinate)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 20

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ทรงกลมทองฟา (Celestial Sphere)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 21

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ตําบลที่วัตถุทอ งฟา (Geographic Position)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 22

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
จุดราศีเมษ (First Point of Aries)

จุดราศีเมษ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 23

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
วงสูง ขั้วฟา เซนิท เนเดอร และขอบฟาทองฟา
ขั้วฟาเหนือ
เซนิท

วงสูง

ขอบฟาทองฟา ขั้วฟาใต

เนเดอร
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 24
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
เมริเดียนทองฟา มุมเวลา และวงเวลา
มุมแอซิมัท
เมรเดียนทองฟากรีนิช

วงเวลา

วงสูง

เมริเดียนทองฟาผูตรวจ

ศูนยสูตรฟา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 25

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
เมริเดียนทองฟา วงเวลา มุมเวลาไซเดอเรียล และไรทแอสเซนชัน่

มุมเวลาไซเดอเรียล

วัตถุทองฟา

วงเวลา

ศูนยสูตรฟา

จุดราศีเมษ ไรทแอสเซนชั่น

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 26

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 สูงวัดจากขอบฟา
เซนิท
วงสูง

สูงวัด

ขอบฟาทองฟา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 27

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ระบบพิกัดขอบฟา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 28

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ขอบฟาทองฟา ทิศเหนือ

ระบบพิกัดขอบฟา
ขั้วฟาเหนือ
มุมแอซิมัท กําหนดพิกัดของวัตถุ
เซนิท ดวยคามุมสูงจากขอบฟา
(H) และแอซิมัท (Zn)
มุมสูงจากขอบฟา

แอซิมัท
เมริเดียนผูตรวจ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 29

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ระบบพิกัดศูนยสูตรฟา

เมริเดียนทองฟากรีนิช

มุมเวลากรีนิช

ดิคลิเนชั่น

เสนศูนยสูตรฟา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 30

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ระบบพิกัดศูนยสูตรฟากําหนด
ศูนยสูตรฟา วงขนานดิคลิเนชั่น
พิกัดดวยดิคลิเนชั่น (d) และมุม
เวลากรีนิช (GHA)

มุมเวลากรีนิชของวัตถุทองฟา GHAO= GHAγ+ SHAO

ดิคลิเนชั่น
มุมเวลาไซเดอเรียลของวัตถุทองฟา
มุมเวลากรีนิชของจุดราศีเมษ

เมริเดียนฟากรีนิช
เมริเดียนฟาวัตถุทองฟา
เมริเดียนฟาจุดราศีเมษ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 31

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 GHAO = GHAγ + SHAO

LHAO = GHAO + E λ
-Wλ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 32

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
๔. สามเหลี่ยมดาราศาสตร

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 33

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
การรวมระบบพิกัดขอบฟาและศูนยสูตรฟาเขาดวยกัน

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 34

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
สามเหลี่ยมดาราศาสตร

เมริเดียนทองฟาผูตรวจ

ศูนยสูตรทองฟา

ขอบฟาทองฟา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 35

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 สามเหลี่ยมเดินเรือ

90˚ - d t 90˚ - L

Az

90˚ - Hc

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 36

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 Intercept-Azimuth
Sin Hc = Sin L Sin d + Cos L Cos d Cos t ----------- 1
Cos Az = Sin d – (Sin L Sin Hc) ---------------------- 2
Cos L Cos Hc
Hc = สูงคํานวณ L = ละติจดู d = ดิคลิเนชัน่
t = มุมเมริเดียน Az = มุมแอซิมทั

 ถา d กับ L ชื่อตางกันใหปอนคา d ดวยเครื่องหมาย –

มุม Azimuth นําดวยชื่อ L ตามดวยชื่อ t
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 37
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 วิธีการแกสามเหลี่ยมดาราศาสตร

๒. เครื่องคํานวณ

๑. มาตราคํานวณ
๓. คอมพิวเตอร
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 38
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
๕. หลักการพื้นฐาน

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 39

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 วงสูงเทา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 40

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ลําแสงขนานจากวัตถุทองฟา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 41

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ความยาวรัศมีวงสูงเทา
รัศมืวงสูงเทา = 90˚ - H ลําแสงขนานจาก
วัตถุทองฟา

ขอบฟา ทัศนะ

ขอบฟา ทองฟา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 42

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
วงสูงเทาบนผิวทรงกลม

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 43

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
หลักการหาเสนตําบลที่ดาราศาสตร

ตําบลที่สมมุติผูตรวจ เสนตําบลที่จากการวัดสูง
ดาว Capella เวลา 0643

ตําบลที่จริงผูตรวจ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 44

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
หลักการหา Intercept
ระยะ Intercept

เสนตําบลที่จากการวัดสูง
ดาว Capella เวลา 0643

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 45

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
Hc ~ Ho = Intercept = a

AP
O
O a APa

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 46

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
การพล็อต Intercept และเสนตําบลที่

สูงคํานวณมากกวา สูงคํานวณนอยกวา
“ออกหาง” (Away) “เขาหา” (Taward)
จาก GP ยัง GP

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 47

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
๖. ปฏิทินดาราศาสตร

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 48

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 49
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 แกสูง ดวงอาทิตย ดาวฤกษ และดาว
พระเคราะห ความสูง 0ο- 10ο

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 50

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 แกสูง ดวงอาทิตย ดาวพระเคราะห
และดาวฤกษ 10ο- 90ο

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 51

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 แกสูงเพิ่มเติมสําหรับสภาวะ
อากาศไมปกติ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 52

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 แกสูงดวงจันทร 0ο- 35ο

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 53

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 แกสูงดวงจันทร 35ο- 90ο

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 54

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 หนาประจําวันดานซาย

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 55

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 หนาประจําวันดานขวา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 56

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 คาเพิ่ม และแกไข

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 57

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 หาละติจูดโดยดาวเหนือที่
LHA γ= 0ο- 119ο

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 58

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 หาละติจูดโดยดาวเหนือ
LHAγ= 120ο- 239ο

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 59

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 หาละติจูดโดยดาวเหนือ
LHAγ= 240ο- 359ο

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 60

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
๗. การคํานวณชนิดตาง ๆ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 61

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 การคํานวณหา Intercept และ แอซิมัท
ตัวอยาง 1 t = 63˚ E d = 12˚ N aL = 33˚S Ho = 15˚ 10. '2
จงคํานวณหา Hc, Zn และ a
Sin Hc = Sin L Sin d + Cos L Cos d Cos t
= Sin 33 Sin (- 12) + Cos 33 Cos (-12) Cos 63
Hc = 15˚ 01.'32
Cos Az = Sin d – Sin L Sin Hc = Sin (-12˚) – Sin 33˚ Sin 15˚ 01.'32
Cos L Cos Hc Cos 33˚ Cos 15˚ 01.'32
Az = 115.˚52
Zn = S 115.˚52 E = 064.~47
a = Hc ~ Ho = 15˚ 01.'32 – 15˚ 10.'2 = 8.'88 T
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 62
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 การคํานวณหา Intercept และ แอซิมัท
ตัวอยาง 2 aL = 33˚ N t = 8˚ E d = 12˚ 32.'3 N Ho = 68˚ 15.'1
จงคํานวณหา Hc, Zn และ a
Sin Hc = Sin L Sin d + Cos L Cos d Cos t
= Sin 33˚ Sin 12˚ 33.'3 + Cos 33˚ Cos 12˚ 33.'3 Cos 8˚
Hc = 68˚ 17.'15
Cos Az = Sin d – (Sin L Sin Hc) = Sin 12˚ 32.'3 – Sin 68 ˚17.'15
Cos L Cos Hc Cos 33˚ Cos 68˚ 17.'15
Az = 158.˚45
Zn = N 158.˚45 E = 158.'45
a = Hc ~ Ho = 68˚ 17.'15 - 68˚ 15.'1 = 2.'4 A
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 63
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 การหาอัตราผิดเข็มทิศ

๑. โดยวิธีแอซิมัทดวงอาทิตยทขี่ อบฟา
๒. โดยวิธีแอซิมัทเวลา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 64

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 เทคนิคการแบริงดวงอาทิตยทขี่ อบฟา

D
D/2

D/2
ขอบฟา

ใหแบริงขณะทีด่ วงอาทิตยอยูหา งจากขอบฟาเปนระยะทางครึ่งหนึ่งของ

เสนผาศูนยกลาง

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 65

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
แสงจากดวงอาทิตย
กระจกเงาหันไปหา
ดวงอาทิตย

ปริซึม
น จ า กกร ะ จ กเงา
แส ง ส ะ ท อ

ขีดแสงที่ขอบ
แผนขมทิศ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 66

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 การหาอัตราผิดดวงอาทิตยโดยแบริงดวงอาทิตยทีขอบฟา
ตัวอยาง ที่เรือ L = 33˚ 04.'0 N d = 13˚ 37.'5 N แบริงดวงอาทิตย
ขณะกําลังตกดวยเข็มไยโรได 286.˚5 ใหหาอัตราผิดเข็มทิศไยโร
วิธีทํา เนื่องจากดวงอาทิตยอยูที่ขอบฟาดังนั้น Hc = Ho = 0
ดังนั้น Sin Hc = Sin L Sin d + Cos L Cos d Cos t = 0
Cos Az = Sin d – Sin L Sin Hc
Cos L Cos Hc
แต Sin Hc = 0 และ Cos Hc = 1
ดังนั้น Cos Az = Sin d = Sin 13˚ 37.'5  Az = N 73.˚67 W
Cos L Cos 33˚ 04.'0
Zn = 286.˚3  GE = GB – Zn = 286.˚5 – 286.˚3 = 0.˚2 W
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 67
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 การหาอัตราผิดเข็มทิศโดยแอซิมัทเวลา
ตัวอยาง เวลา 16-26-32 ที่เรือ L = 33˚ 25.'2 S, λ= 139˚ 22.'8 W แบริงดวงอาทิตยดวยเข็มไยโร ได 297.˚5
เข็มเรือนเอกได 290.˚5 วาริเอชั่น 5˚ E ใหหาอัตราผิดเข็มไยโรและเข็มทิศเรือนเอก เมื่อ t = 62˚ 44.'3 W,
d = 13˚00.'1 N
Sin Hc = Sin L Sin d + Cos L Cos d Cos t
= Sin 33˚ 25.'2 Sin (- 13˚ 00.'1) + Cos 33˚ 25.'2 Cos (- 13˚ 00.'1) Cos 62˚ 44.'3
Hc = 14.˚3949
Cos Az = Sin d – Sin L Sin Hc = Sin (- 13 00.1) – Sin 33 25.2 Sin 14.3949
Cos L Cos Hc Cos 33 25.2 Cos 14.3949
Az = S 116.˚6 W (Zn) T = 296.˚6
Zn = 296.˚6 V = 5˚ E
GB = 297.˚5 M = 291.˚6
GE = 0.˚9 W D = 1.˚1 E
(MB) C = 290.˚5
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 68
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 การหาละติจูด
๑. ดวยการวัดสูงดวงอาทิตยขณะผานเมริเดียน
๒. ดวยการวัดสูงดาวเหนือ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 69

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 การวัดสูงดวงอาทิตยขณะผานเมริเดียน
ดวงอาทิตยขณะ
เซนิท ผานเมริเดียน
90 ˚ -
ขั้วฟาเหนือ Ho
ดวงอาทิตยอยูในตําแหนง
Ho สูงสุดบนทองฟาขณะผาน
เมริเดียน

ขั้วฟาใต

เนเดอร ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 70

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ตัวอยาง 25 เม.ย. 1970 ที่เรือรายงานละติจูด 31˚ 34'.6 N ลองจิจูด 82˚ 45'.1 E วัด
สูงดวงอาทิตยขณะผานเมริเดียนได Ho = 45˚ 30'.7 , เปดปฏิทินเดินเรือไดดิคลิ
เนชั่นดวงอาทิตยขณะผานเมริเดียน d = 13˚ 04'.2 N จงคํานวณหาละติจูด
วิธีทํา ระยะเซนิท Z = 90˚ – Ho = 90˚ – 45˚ 30'.7 = 44˚ 29'.3 S
Pn
Lat = (90˚ – Ho) – d = Z - d
= 44' 29'.3 – 13˚ 04'.2
●
S
= 31˚ 25'.1 S d

90˚-Ho Lat
●
Z
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
Ps 71
 ดาวเหนือมีวงโคจรอยูใกลเคียงกับ
ขั้วทองฟาเหนือ การวัดมุมสูงดาว
เหนือจึงมีคาใกลเคียงกับละติจูดของ
ผูตรวจ ซึ่งตองมีคาแกกอนจึงจะได
คาละติจูดที่แทจริง โดยใชสูตร

Lat = Ho - 1˚ + a0+a1+a2

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 72

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตัวอยาง 27 เม.ย. 1970 เวลาGMT 13h – 56m – 19s
ที่เรือรายงาน แลต 26˚ 35' N ลอง 133˚ 28'.1 W วัด
สูงดาวเหนือได Ho = 26˚ 33'.1
LHAγ= 290˚45' ใหคํานวณหาละติจูด
วิธีทํา จากตารางดานซาย
a0 = 68.'4 a1 = 0'.4 a2 = 0'.2
Lat = Ho - 1˚+ a0 + a1+ a2
= 26˚ 33'.1 - 1˚ + 68'.4 + 0'.4 + 0'.2
= 26˚ 42'.1 N --------------- ตอบ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 73

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
๘. การปรับแกเครื่องวัดแดด

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 74

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
สวนประกอบเครื่องวัดแดด

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 75

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 กระจกดัชนีไมตั้งฉากกับโครง

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 76

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ประแจ
สปริงยึด

บิดซายคลายออก

บิดขวากวดเขา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 77

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ตั้งแขนดัชนีที่คา 0 ถาดูขอบฟาไม ใชประแจขันเกลียวตัว
ตอกันแสดงวาปรับไมถูกตอง นอกหลังกระจกขอบฟา
จนไดแนวขอบฟา
เดียวกัน

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 78

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ขอบฟาเปนแนวเดียวกันแตวัตถุมี ๒ ไขประแจเกลียวตัวในหลังกระจก
ภาพในแนวซายขวา แสดงวากระจก ขอบฟาจนภาพทับกันสนิท
ขอบฟายังไมตั้งฉากกับโครง

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 79

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 เอียงเครื่องวัดแดดไป-มา ถาเสนขอบฟาแยกออก
จากกันใหกลับไปตั้งตนปรับเครื่องวัดแดดใหมตาม
วิธีการที่กลาวมาแลว

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 80

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 แกนของการแกวง

ขอบบน
ขอบลางแตะขอบฟา การแกวงเครื่องวัดแดด

ขอบฟา

ภาพการแกวงของดวงอาทิตยเมื่อมองจากกลอง

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 81

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 การหาอัตราผิดเครื่องวัดแดด (Index Correction-IC)
IC = 180ο- ½ (R1 + R2)

เงาดวงอาทิตย

ในขอบ นอกขอบ
0˚ – 36' – 10" 359˚ – 33' – 20"
0˚ – 36' – 20" 359˚ – 33' – 20"
0˚ – 36' – 30" 359˚ – 33' – 30"
R1= 0˚ – 36' – 20" R2 = 359˚ – 33' – 30"
IC = 180ο- ½ [(0˚ – 36' – 20") + (359˚ – 33' – 30")]
= - 4'.9 -------------------- ตอบ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 82

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
๙. การแกสูง

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 83

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ขั้นตอนการแกสูงเครื่องวัดแดด
๑. นําคาสูงวัด (hs)ไปแกคาอัตราผิด
ดัชนี (Index Correction – IC)
๒. แกคาสูงตา (Dip) ไดคาสูงปรากฏ
(ha)
๓. นําคา ha ไปเปดหาคาแกสูงใน
ปฏิทินเดินเรือ จะไดสูงตรวจ
(Ho) ทีจ่ ุดศูนยกลางโลก

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 84

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตารางแกสูง Sun, Star,
Planet ป 1969
คา ha
Sun = 51ο 53'.7
Zunebelgnube = 64ο 48'.3
Jupiter = 18ο 17'.2
Venus = 41ο 10'.0

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 85

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตัวอยางการแกสูงดวงอาทิตย
วัดสูงดวงอาทิตยขอบบนเมื่อ 26 สิงหาคม 1969 ที่สูงตา 48 ฟุต ไดสูงวัดจากเครื่องวัด
แดด (hs) = 51ο58'.4 อัตราผิดประจําเครื่อง (I) = - 0'.2 คาแกดัชนี (IC) = 2'.2
“นอกขอบ” ใหหาสูงตรวจ (Ho)
A
I - 0'.2
IC 2'.2
สูงตา 48 ฟุต 6'.7
hs 51ο 58'.4
ha 51ο 53'.7
คาแกจากตาราง 16'.6
Ho 51ο 37'.1

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 86

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตัวอยางการแกสูงดาวฤกษ
วัดสูงดาว Zubenelgnubi ดวยเครื่องวัดแดดได 64ο 52'.7 สูงตา 40 ฟุต คา
แกดัชนี (IC) 1'.7 “ นอกขอบ” ใหหาสูงตรวจ (Ho)
O
IC 1'.7
สูงตา 40 ฟุต - 6'.1
hs 64ο 52'.7
ha 64ο 48'.3
คาแกจากตาราง - 0'.5
Ho 64ο 47'.8
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 87
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตัวอยางการแกสูงดาวเคราะห
ผูตรวจสูงตา 29 ฟุต วัดสูง Jupiter ได 18ο 20'.2 คาแกดัชนี 2'.2 ใหหาสูง
ตรวจ (Ho)
Jupiter
IC 2'.2
สูงตา 29 ฟุต - 5'.2
hs 18ο 20'.2
ha 18ο 17'.2
คาแกจากตาราง - 2'.9
Ho 18ο 14'.3
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 88
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตัวอยางการแกสูงดาวพระเคราะห Venus & Mar
ผูตรวจสูงตา 53 ฟุต วัดสูง Venus เมื่อ 22 มกราคม 1969 ดวยเครื่องวัดแดด
ได 41ο 17'.6 คาแกดัชนี (IC) – 0'.5 ใหหาสูงตรวจ Ho
Venus
IC - 0'.5
สูงตา 53 ฟุต - 7'.1
hs 41ο 17'.6
ha 41ο 10'.0
คาแกจากตาราง - 1'.1
คาแกเพิ่ม Venus 0'.2
Ho 41ο 09'.1
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 89
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ตารางแกคาสูงดวงจันทรป 1969

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 90

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตัวอยางการแกสูงดวงจันทร
วัดสูงขอบลางดวงจันทรดวยเครื่องวัดแดดได 56ο 39'.7 สูงตา 25 ฟุต ไมมี
คาแกดัชนี คา H.P. = 57'.6 ใหหาสูงตรวจ (Ho)
K
IC 0
สูงตา 25 ฟุต - 4'.9
hs 56ο 39'.7
ha 56ο 34'.8
คาแกจากตาราง 41'.8
H.P. (57.6) 4'.9
Ho 57ο 21'.5
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 91
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
๑๐. การพิสูจนทราบวัตถุทองฟา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 92

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 การพิสูจนทราบวัตถุทอ งฟา

๑. ใชแผนที่ดาว
๒. ใช Star Finder
๓. ใชโปรแกรมคอมพิวเตอรเชน Starry Night

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 93

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 แผนที่ดาว

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 94

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 Star Finder

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 95

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
โปรแกรมคอมพิวเตอร

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 96

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ขั้นตอนการใช Star Finder
๑. คํานวณหามุมเวลาตําบลที่ของจุดราศีเมษจากสูตร
LHAγ = GHAγ Eλ
๒. เลือกแผนขอบฟาในซีกโลกเดียวกันกับผูตรวจโดยมีละติจดู
ใกลเคียงกับที่เรือรายงาน
๓. ครอบแผนในขอ ๒ ลงไปบนแผนฐานดาวที่อยูซีกโลกเดียวกัน
ใหหัวลูกศรที่ขอบชี้ตรงกับ LHAγ ที่คํานวณไว
๔. อานคามุมสูง และแอซิมัทของดาวที่เหมาะสม จดบันทึกไว และ
พล็อตลงกระดานหนเพือ่ ความสะดวกในการใช
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 97
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตัวอยางการคํานวณสําหรับ Star Finder
การคํานวณหาตําแหนงดาว
วันที่ 9-5-86 เวลา GMT 0336 ที่เรือ แลต 32˚ 49' N ลอง 128˚ 57' W เข็ม 030˚
คํานวณหา LHAγ ใชแผนขอบฟา 35˚N
GHAγ 3 hr 28˚ 55.'7 Star Hc Zn
36 m 9˚ 01.'5 Altair 53˚ 128˚
GHAγ 3 hr 36 m 37˚ 57' Altares 26˚ 202˚
+360˚ Arcturus 38˚ 269˚
397˚ 57'
Lon - 128˚ 57'
LHAγ 269˚
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 98
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 LHAγ= 269˚

Altair (53, 128) Antares (26, 202)

Arcturus (38, 269)

เซนิท

ขอบฟาแสดง แอซิมัท
ละติจูดเหนือ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 99

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
การพล็อตตําแหนงดาวและเข็มลงบนกระดานหน

เข็มเดินทาง

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 100

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ๑๑. เวลา

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 101

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ความสัมพันธระหวางมุมและเวลา
เวลา มุม
24 ชม. 360˚
1 ชม. 15˚
1 นาที 15'
4 นาที 1˚
4 วินาที 1'
1 วินาที 0'.25
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 102
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
ภาคเวลา (Time Zone)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 103

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 -แตละโซนเวลามีความกวาง 15˚
เมริเดียนผานหอ
ของลองจิจูด โดยวัดออกไปจาก
ตรวจดาวที่กรีนิช เมริเดียนมาตรฐานขางละ 7˚30'

เวลาชากวาที่กรีนิช เวลาเร็วกวาที่กรีนิช
-ซีกโลกดานตะวันออกเวลาเร็ว
กวาที่กรีนิช ดานตะวันตกชากวา
ที่กรีนชิ
7˚30' 7˚30'
-ภาคเวลากําหนดโดยเลขประจํา
ภาค (Zone Description – ZD)
ซึ่งซีกตะวันออกมี่คาเปนลบ (-)
และตะวันตกมีคาเปนบวก (+)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 104

โซนเวลาซึ่งอยูใ นแนวเมริเดียนแรก กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 วิธีการคํานวณหาเลขประจําภาคเวลา (ZD)
• ใหเอา 15 ไปหารลองจิจดู ตัวอยาง 1 เรืออยูที่ λ = 171˚ 14'.5 E จง
หา ZD ของเรือนี้
เฉพาะที่เปนองศาเต็ม ๆ
(171˚ 14'.5)/15 = 11 เศษ 6˚ 14'.5
• ถาเหลือเศษนอยกวา 7˚30' ซึ่งนอยกวา 7˚ 30' ดังนั้น
ผลลัพทที่ไดซึ่งเปนจํานวน ZD = - 11
เต็มคือ ZD ที่ตองการ ตัวอยาง 2 เรืออยูที่ λ = 38˚ 52'.4 W จง
• ถาเหลือเศษมากกวา 7˚30' หา ZD ของเรือนี้
(38˚ 52'.4)/15 = 2 เศษ 8˚ 52'.4 ซึ่ง
ใหเอา 1 ชั่วโมงไปบวกกับ
มากกวา 7˚ 30' ดังนัน้
ผลลัพธที่ไดซึ่งเปนจํานวน ZD = + (2+1) = + 3
เต็มจึงเปน ZD ตามตองการ
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 105
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 อักษรประจําภาคเวลา
• แตละภาคเวลานอกจากมีเลข
ประจําภาคแลวยังมีอักษรประจํา
ตะวันตก ตะวันออก ภาคกํากับโดยเริ่มที่ภาคเวลา Zulu
(Z) ที่เมริเดียนมาตรฐาน 0˚ ตาม
ดวยอักษร A, B, C…ฯลฯ วนไป
ทางตะวันออกจนมาบรรจบที่เดิม
• การขยับไปทางตะวันออกทําให
เวลาเร็วขึ้น 1 ชม.ทุก ๆ ภาคเวลา
ที่เพิ่ม และเปนในทางกลับกันถา
ขยับไปทางตะวันตก
• ที่ลองจิจูด 180˚ คือ “เสนวันที่
สากล” (International Date
Line) ซึ่งเมื่อเรือผานเมริเดียนนี้
จากตะวันตกไปตะวันออกใหเพิ่ม
วันที่ขึ้น 1 วัน จากตะวันออกไป
เสนวันที่สากล
ตะวันตกใหลดวันที่ลง 1 วัน
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 106
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 เวลาเกิดปรากฏการณธรรมชาติ

๑. เวลาดวงอาทิตยขึ้น – ตก
๒. เวลาเกิดแสงเงินแสงทอง

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 107

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตัวอยางการคํานวณดวงอาทิตย
ตัวอยาง จงหาเวลา ZT ดวงอาทิตยตกในวันที่ 26 เม.ย.1970 ที่ละติจูด
17ο 15'.5 S ลองจิจูด 150ο 54'.6 E
จากตาราง 10οS พระอาทิตยตก 17h 52m (LMT)
20οS พระอาทิตยตก 17h 41m (LMT)
ละติจูดเพิ่ม 10ο เวลาลด = 11m
ละติจูดเพิ่ม 7ο15' เวลาลด = ( 11 x 7.25) / 10
= 8 นาที
ZT ที่ แลต 10ο = 17h 52m – 8m = 17h 44m
ZD อยูที่ ลอง 150ο ซึ่งชากวาเมริเดียนที่เรืออยู y 4 นาที
[(54.6 x 4s)/60] ดังนั้น ZT = 17h 44m – 4m = 17h 40m ตอบ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 108

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
๑๒. การคํานวณหาเสนตําบลที่

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 109

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 วิธีการคํานวณหาเสนตําบลที่

๑. ใชมาตราคํานวณ
๒. ใชเครื่องคํานวณ (Scientific Calculator)
๓. ใชคอมพิวเตอรเฉพาะกิจ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 110

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 มาตราคํานวณหาเสนตําบทที่

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 111

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 เครื่องคํานวณ

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 112

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
คอมพิวเตอรเฉพาะกิจ
ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 113
กองวิชาการเรือและเดินเรือ
การบันทึกใบยี่ตอก

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 114

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตัวอยางการคํานวณสําหรับ
ดวงอาทิตย 25 April 1970
(แบบคํานวณเกา)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 115

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตัวอยางการคํานวณสําหรับดวง
อาทิตย 25 April 1970
(แบบคํานวณใหม)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 116

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 หนาขวาสําหรับดวงอาทิตย
25 April 1970

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 117

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 แกสูงดวงอาทิตย
25 April 1970

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 118

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 Increment สําหรับดวงอาทิตย
56 m 17s

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 119

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตัวอยางการคํานวณสําหรับ
ดาวฤกษ 25 April 1970
(แบบคํานวณเกา)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 120

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 ตัวอยางการคํานวณสําหรับดาว
ฤกษ 25 April 1970
(แบบคํานวณใหม)

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 121

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 หนาซาย 25 April 1970

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 122

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 คาแกสูงสําหรับดาว
ฤกษป 1970

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 123

กองวิชาการเรือและเดินเรือ
 Increment สําหรับ Rasalhague
57ο 19'

ยอวิชาเดินเรือดาราศาสตร นาวาเอก จรินทร บุญเหมาะ 124

กองวิชาการเรือและเดินเรือ