Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας

Γραπτή Εργασία

ΠΡΟΚΛΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

ΛΟΓΟΣ Α’
Έγκώμιον είς τήν παναγίαν Θεοτόκον Μαρίαν
PG 65, 680-688

Απόστολος Σ.

Θεσσαλονίκη, Μάρτιος 2020

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ............................................................................ - 1 -
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ.......................................................................................................... - 2
- ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ .................................................................... -
3 - ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΓΥΝΑΙΚΑΣ - ΑΡΧΗ ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗΣ ......................
- 4 - ΧΡΙΣΤΟΣ: ΘΕΟΣ ΚΑΙ
ΑΝΘΡΩΠΟΣ.................................................................. - 5 -
ΘΕΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ .............................................................................................. - 7 -
ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΘΕΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ.......................................................... - 9 -

-1-
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Ο άγιος Πρόκλος παρ’ όλη την ικανότητά και τη μόρφωσή του, έγινε

πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (434 μ.Χ. - 446 μ.Χ.) μετά από τέσσερις

υποψηφιότητες και ήκμασε στα χρόνια του Θεοδοσίου του μικρού (408 μ.Χ. - 450

μ.Χ.). Η εκκλησία μας για την μεγάλη του προσφορά τον τιμά μαζί με άλλους

άγιους στις 20 Νοεμβρίου.

Ο βίος του αν και είναι άγνωστος στους πολλούς, ήταν αξιοθαύμαστος.

Υπήρξε μαθητής του Ιωάννου Χρυσοστόμου και συνεχιστής του έργου

επαναφοράς στους κόλπους της εκκλησίας, των πλανημένων πιστών από την

αιρετική διδασκαλία του Νεστορίου. Μεγάλα του προσόντα ήταν η πραότητα η

μετριοπάθεια και η ανεξικακία του1.

Η συγκεκριμένη εργασία ασχολείται με τα εδάφια 680-688 (PG 65) από το

«Εγκώμιον εις την Παναγίαν Θεοτόκον». Ο λόγος αυτός εκφωνήθηκε κατά τον

εορτασμό των Χριστουγέννων το 428 μ.Χ. ενώπιον του πατριάρχου Νεστορίου και

αναφέρεται στο πρόσωπο της Παναγίας και στο μυστήριο της ενανθρώπισης.

Ο άγιος Πρόκλος στο απόσπασμα αυτό εκφράζει τον τρόπο με τον οποίο

αντιλαμβάνεται το μυστήριο της θείας οικονομίας. Το πως και το γιατί της

ενανθρώπισης. Αν και με την πρώτη ματιά γίνεται κατανοητό ότι θα

ακολουθήσουν ύμνοι για την Μητέρα του Χριστού, η ομιλία του θα μπορούσε να

ονομαστεί και ομιλία για την «Σάρκωση του Θείου Λόγου». Οι αναφορές που

γίνονται στο πρόσωπο της Παρθένου έχουν μεν σκοπό να αναδείξουν το

μεγαλείο της ως φορέας του Θεανθρώπου, αποσκοπούν δε στο να ξεκλειδώσουν

το μυστήριο της σαρκώσεως του Λόγου.

Θεωρείται, επομένως, ως ένας από τους διαμορφωτές του χριστολογικού

δόγματος και καθιέρωσε τους όρους «Θεοτόκος» και «αειπάρθενος».

1
Αγιορείτικα, (2018), http://agioreitika.net/2018/12/02/%CE%B2%CE%AF%CE%BF%CF%82-
%E1%BC%81%CE%B3%CE%AF%CE%BF%CF%85-
%CF%80%CF%81%CF%8C%CE%BA%CE%BB%CE%BF%CF%85-
%E1%BC%80%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%B5%CF%80%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%
80%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CF%89/, (Ημερομηνία Ανάκτησης, 21 Φεβρουαρίου 2020).

-2-
ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ

Η εορτή των Χριστουγέννων ονομάζεται «παρθενική πανήγυρις» 2 για να

τονιστεί το μέγεθος της αξίας της αγνότητας, η οποία αποτελεί καύχημα και

δόξα των γυναικών. Υμνείται η Μαρία ως γυναίκα, ως μητέρα αλλά και ως

παρθένος. Οξύμωρο βέβαια το σχήμα της παρθενίας και ταυτόχρονα της

μητρότητας, αλλά είναι αυτό το οποίο αναδεικνύει το μέγιστο, ανεξήγητο και

ανέκφραστο μυστήριο της ενανθρώπησης του Λόγου.

Είναι τόσο σημαντική η εορτή αυτή που ολόκληρη η φύση δοξολογεί και

δίνει τα δώρα της. Η θάλασσα έχει γαληνέψει και προσφέρει ήρεμο πλου στα

καράβια ενώ η γη δεν φέρνει εμπόδια στους περιπατητές. Όλη η κτιστή

δημιουργία οφείλει να χαίρεται γιατί στη γιορτή αυτή τιμώνται οι γυναίκες και

δοξάζονται οι παρθένες. Μέσα στην αμαρτία που έχει κατακλίσει την πλάση, η

παρθενία είναι αυτή η οποία θα φέρει την σωτηρία στον άνθρωπο και η χάρις

του Θεού προσφέρεται απλόχερα σε όλους, ασχέτως του μεγέθους της αμαρτίας.

Όλη αυτή η χαρά οφείλεται στο γεγονός ότι η Παρθένος αποτελεί το

εργαστήριο μέσα στο οποίο ενώθηκαν δύο διαφορετικές φύσεις, η θεϊκή και η

ανθρώπινη και αυτή η ένωση προσφέρει την σωτηρία στον άνθρωπο. Η

Παρθένος, άλλωστε, όπως αναφέρει ο Άγιος Πρόκλος, αποτελεί και τον λογικό

παράδεισο

2
Πρόκλου Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, Λόγοι, Λόγος Α’, PG 65, 680-681: Παρθενικὴ
πανήγυρις σήμερον τὴν γλῶτταν ἡμῶν, ἀδελφοὶ, πρὸς εὐφημίαν καλεῖ· καὶ ἡ παροῦσα ἑορτὴ τοῖς
συνελθοῦσιν ὠφελείας γίνεται πρόξενος, καὶ μάλιστα εἰκότως. Ἁγνείας γὰρ ἒχει ὑπόθεσιν, καὶ τοῦ
κοινοῦ τῶν γυναικῶν καύχημα τὸ τελούμενον· καὶ δόξα τοῦ θήλεως, διὰ τὴν ἐν καιρῶ μητέρα καὶ
παρθένον. Ἐπέραστος αὕτη καὶ ἐξαίσιος ἡ σύνοδος. Ἰδοὺ γὰρ γῆ καὶ θάλαττα δωροφορεῖ τῇ
παρθένῳ· ἡ μὲν τὰ νῶτα αὐτῆς, ταῖς ὁλκάσι γαληνῶς ὑφαπλώσασα· ἡ δὲ τὰ ἴχνη τῶν βαδιζόντων
ἀκωλύτως παραπέμπουσα. Σκιρτάτω ἡ φύσις, καὶ ἀγαλλιάσθω τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων, ὅτι καὶ
γυναῖκες τιμῶνται· χορευέτω ἡ ἀνθρωπότης, ὅτι καὶ παρθὲνοι δοξάζονται. Ὅπου γὰρ ἐπλεόνασεν
ἡ ἁμαρτία, ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χάρις. Συνεκάλεσε γὰρ ἡμᾶς νῦν ἐνταῦθα ἡ ἁγία Θεοτόκος
Παρθένος Μαρία· τὸ ἀμόλυντον τῆς παρθενίας κειμήλιον, ὁ λογικός τοῦ δευτέρου Ἀδάμ
παράδεισος· τὸ ἐργαστήριον τῆς ἑνώσεως τῶν φύσεων· ἡ πανήγυρις τοῦ σωτηρίου συναλλάγματος,
ἡ παστὰς, ἐν ᾗ ὁ Λόγος ἐνυμφεύσατο τὴν σάρκα· ἡ ἒμψυχος τῆς φύσεως βάτος, ἥν το τῆς θείας
ὠδῖνος πῦρ οὐ κατέκαυσεν· ἡ ὂντως κούφη νεφέλη, ἡ τὸν ἐπὶ τῶν χερουβὶμ μετὰ σώματος
βαστάσασα· ὁ τοῦ ἐξ οὐρανοῦ ὑετοῦ καθαρώτατος πόκος, ἐξ οὗ ὁ ποιμὴν τὸ πρὸβατον ἐνεδύσατο.
Μαρία ἡ δούλη καὶ μήτηρ, ἡ παρθένος, καὶ οὐρανός, ἡ μόνη Θεοῦ πρὸς ἀνθρώπους γέφυρα· ὁ
φρικτὸς τῆς οἰκονομίας ἱστός, ἐν ᾧ ἀῤῥήτως ὑφάνθη ὁ τῆς ἑνώσεως χιτὼν· οὗπερ ἱστουργός μὲν, τὸ
Πνεῦμα τὸ ἅγιον· ἔριθος δὲ ἡ ἐξ ὕψους ἐπισκιάσασα δύναμις· ἔριον δὲ, τὸ ἀρχαῖον τοῦ Ἀδάμ
κώδιον· κρόκη δὲ, ἡ τῆς Παρθένου ἀμόλυντος σάρξ· κερκὶς δὲ, ἡ ἀμέτρητος τοῦ φορέσαντος χάρις·
τεχνίτης δὲ, ὁ δἰ ἀκοῆς εἰσπηδήσας Λόγος. Τίς εἷδε, τίς ἤκουσεν, ὅτι μήτραν ὁ Θεός ἀπεριγράπτως
ὤκησε, καὶ ὃν οὐρανὸς οὐκ ἐχώρησεν, ἡ γαστὴρ οὐκ ἐστενοχώρησεν.

-3-
του δεύτερου Αδάμ, γιατί όπου Χριστός, εκεί και ο παράδεισος. Αποτελεί τον

αμόλυντο νυμφώνα μέσα στον οποίο ο άφθαρτος Θεός ενώθηκε με την φθαρτή

σάρκα. Είναι σαν την καιόμενη βάτο, όπου η θεϊκή φωτιά που κατακαίει τα

πάντα δεν της έκανε κακό περνώντας από μέσα της. Η κοιλιά της Μαρίας 3

αποτελεί τον τόπο στον οποίο συντάχθηκε το γραμμάτιο απελευθέρωσης του

ανθρώπινου γένους, ο χώρος στον οποίο δημιουργήθηκε το όπλο κατά του

κακού. Είναι η γη στην οποία χωρίς σπορά φύτρωσε το σιτάρι, ο ναός στον οποίο

ο Θεός έγινε ιερέας

«κατά τὴν τὰξιν τοῦ Μελχισεδὲκ», καταργώντας τη λευιτική ανθρώπινη ιεροσύνη.

Η Μαρία, μια δούλη που είναι μητέρα και παρθένος, αποτελεί το μέσον

ολοκλήρωσης της θείας οικονομίας. Η μόνη γέφυρα ανάμεσα στον Θεό και τους

ανθρώπους.

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΓΥΝΑΙΚΑΣ - ΑΡΧΗ ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗΣ

Ο Υιός και Λόγος του Θεού γεννήθηκε από γυναίκα, όχι μόνο Θεός, αλλά

ούτε και μόνο άνθρωπος4. Η γυναίκα-Εύα αναδείχθηκε σε πύλη της αμαρτίας,

αλλά με την γέννηση του Χριστού η γυναίκα-Μαρία μετατράπηκε σε πύλη της

σωτηρίας. Εκεί όπου το φίδι έριξε το δηλητήριο της παρακοής, από εκεί μπήκε ο

Λόγος δια της υπακοής και ανακαίνισε τον ανθρώπινο ναό. Εκεί όπου προέκυψε

ο πρώτος της αμαρτίας άνθρωπος, ο Κάιν, εκεί βλάστησε χωρίς σπορά ο

λυτρωτής των ανθρώπων Χριστός. Ο Θεός δεν ντράπηκε να γεννηθεί από

γυναίκα γιατί το ζητούμενο στην ενέργεια αυτή ήταν η ζωή. Και φυσικά δεν

μολύνθηκε κατοικώντας στην μήτρα, αφού ο ίδιος δεν ντράπηκε να την

δημιουργήσει.

3
Ό. π., PG 65, 684: Ὦ γαστὴρ, ἐν ἧ τὸ τῆς ἐλευθερίας ἡμῶν γραμματεῖον συνετάγη! ὤ κοιλία, ἐν ἧ τὸ
κατὰ τοῦ διαβόλου ὅπλον ἐχαλκεύθη! ὤ ἄρουρα, ἐν ἧ ὁ τῆς φύσεως γεωργὸς τὸν ἄσταχυν ἀσπόρως
ἐβλάστησεν! ὤ ναὸς, ἐν ὧ Θεὸς γέγονεν ἱερεύς· οὔ τὴν φύσιν μεταβαλὼν, ἀλλὰ τὸν κατὰ τὴν τὰξιν
τοῦ Μελχισεδὲκ δι' οἶκτον ἐνδυσάμενος!
4
Ό. π., PG 65, 681: Ἀλλ’ ἐγεννήθη ἐκ γυναικὸς Θεὸς οὐ γυμνὸς· καὶ ἄνθρωπος οὐ ψιλός· καὶ πύλην
σωτηρίας ὁ τεχθεὶς, τὴν πάλαι τῆς ἁμαρτίας ἔδειξε θύραν. Ὅπου γὰρ ὁ ὄφις διὰ τῆς παρακοῆς τὸν
ἰὸν ἐξέχεεν, ἐκεῖθεν ὁ Λόγος διὰ τῆς ὑπακοῆς εἰσελθὼν, τὸν ναὸν ἐζωοπλάστησεν. Ὅθεν ὁ πρῶτος
τῆς ἁμαρτίας Κάϊν προέκυψεν, ἐκεῖθεν ὁ τοῦ γένους λυτρωτὴς Χριστὸς ἀσπόρως ἐβλάστησεν. Οὐκ
ἐπησχύνθη ὁ φιλάνθρωπος τὴν ἐκ γυναικὸς ὠδῖνα· ζωὴ, γὰρ ἦν τὸ πραγματευόμενον· οὐκ
ἐμολύνθη οἰκήσας μήτραν, ἥν περ αὐτός ἀνυβρίστως ἐδημιούργησεν. Εἰ μὴ γὰρ παρθένος ἔμεινεν
ἡ μήτηρ, ψιλὸς ἄνθρωπος ὁ τεχθείς, καὶ οὐ παράδοξος ὁ τόκος· εἰ δὲ καὶ μετὰ τόκον ἔμεινε

-4-
παρθένος, πῶς οὐχὶ καὶ Θεὸς, καὶ τὸ μυστήριον ἄφραστον; Ἐκεῖνος ἀφράστως ἐγεννήθη, ὁ καὶ τῶν
θυρῶν κεκλεισμένων εἰσελθών ἀκωλύτως· οὗ τὴν συζυγίαν τῶν φύσεων ἰδὼν ὁ Θωμᾶς,
ἀνεκεκράγει λέγων· Ὁ Κύριός μου, καὶ ὁ Θεός μου.

-5-
 Εάν η μητέρα δεν παρέμεινε παρθένος, τότε Αυτός θα ήταν ένας κοινός

άνθρωπος χωρίς την δύναμη της προσφοράς της σωτηρίας και ο τοκετός δεν θα

ήταν παράδοξος. Αφού όμως παρέμεινε παρθένος και μετά τον τοκετό, τότε

έχουμε ένα παράδοξο και θαυμαστό μυστήριο και ο γεννηθείς δεν θα μπορούσε

να είναι τίποτα άλλο παρά Θεός. Η γέννηση αυτή είναι τόσο παράξενη, που δεν

μπορεί να περιγραφεί με τον ανθρώπινο λόγο.

Ο μαθητής-Θωμάς βλέποντάς Τον να μπαίνει από κλειστές πόρτες

αναγνώρισε τις δύο φύσεις Του, την θεϊκή και την ανθρώπινη και κραύγασε «Ὁ

Κύριός μου και ὁ Θεός μου».

ΧΡΙΣΤΟΣ: ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Ο Χριστός γεννήθηκε με ανθρώπινο τρόπο και πόνους τοκετού. Ο

άνθρωπος, όμως, δεν πρέπει να παραξενεύεται 5 με την διαδικασία αυτή γιατί

αυτοί οι πόνοι είναι που έφεραν την σωτηρία στο ανθρώπινο γένος.

Ο αρχιτέκτονας δεν θεωρεί ντροπή και ύβρι το να μένει στο κτήριο το

οποίο ο ίδιος οικοδόμησε. Ο τεχνίτης του πηλού δεν μολύνεται από την λάσπη

όταν ανακαινίζει το σκεύος το οποίο ο ίδιος έπλασε. Ο άχραντος Θεός,

επομένως, δεν μολύνεται με το να γεννηθεί από παρθενική κοιλιά. Εφόσον δεν

μολύνθηκε όταν την δημιούργησε, δεν μολύνεται και εάν προέλθει από αυτήν.

Εάν ο Χριστός δεν γεννιόταν από θνητό άνθρωπο δεν θα είχε και θνητό

τέλος, δεν θα πέθαινε. Εάν όμως δεν πέθαινε, δεν θα υπήρχε καμιά θυσιαστική

προσφορά και επομένως δεν θα μπορούσε, μέσω του θανάτου, να καταργήσει

αυτόν που είχε εξουσία επάνω στον θάνατο, δηλαδή τον διάβολο.

Ο Λόγος του Θεού, έγινε σάρκα και πήρε ανθρώπινη μορφή 6. Οι Ιουδαίοι

όμως δεν το πίστεψαν και οι Έλληνες ειρωνεύτηκαν το θαύμα. Αυτό φωνάζει και

5
Ό. π., PG 65, 684: Μή ἀπαισχυνθῆς τὴν ὠδῖνα, ὠ ἄνθρωπε· αὕτη γὰρ ἡμίν γέγονε σωτηρίας
ἀφορμή. Εἰ μὴ γὰρ ἐκ γυναικὸς ἐγεννήθη, οὐκ ἄν ἀπέθανεν· εἰ μὴ ἀπέθανεν, οὐκ ἄν διὰ τοῦ
θανάτου αὐτοῦ κατήργησε τὸν τὸ κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τουτέστι τὸν διάβολον. Οὐχ ὕβρις
ἀρχιτέκτονι μεῖναι, ἐν οἷς αὐτός ὠκοδόμησεν· οὐ μιαίνει πηλὸς τὸν κεραμέα, ἀνακαινίζοντα ὅπερ
ἔπλασε σκεῦος· οὕτως οὐδὲ μιαίνει τὸν ἄχραντον Θεὸν, τὸ ἐκ παρθενικῆς γαστρὸς προελθεῖν. Ἥν
γὰρ πλάττων οὐκ εμολύνθη, διὰ ταύτης προελθὼν, οὺκ ἐμιάνθη.
6
Ό. π., PG 65, 684: Ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο, κἄν Ἰουδαῖοι ἀπιστῶσιν. Ὁ Θεὸς μορφὴν ἀνθρὼπου
ἐφόρεσεν ἀληθῶς, κἄν Ἔλληνες κωμωδῶσι τὸ θαῦμα. Διὰ γὰρ τοῦτο Ἰουδαίοις μὲν σκὰνδαλον,
Ἔλλησι δὲ μωρίαν, ὁ Παῦλος ἐβόα. Τοῦ γὰρ μυστηρίου τὴν δύναμιν οὐκ ἔγνωσαν, ἐπειδὴ ὑπὲρ
λόγον
-6-
ο Παύλος όταν λέει ότι για τους Ιουδαίους είναι σκάνδαλο ενώ για τους Έλληνες

ανοησία. Το μυστήριο της ενανθρώπισης είναι δύσκολο να αναγνωρισθεί και να

κατανοηθεί από τους ανθρώπινη λογική, γιατί είναι κατά πολύ ανώτερο από

αυτή. Άλλωστε, εάν το αναγνώριζαν, δεν θα σταύρωναν τον Κύριο της δόξης και

λυτρωτή του ανθρώπου.

Εάν ο Λόγος του Θεού δεν ανακαίνιζε την ανθρώπινη σάρκα με το να

κατοικήσει μέσα σε αυτήν, τότε δεν θα μπορούσε η σάρκα να καθίσει στον άγιο

θρόνο. Εάν για τον Θεό είναι ύβρις το να έρθει στην μήτρα την οποία ο ίδιος

δημιούργησε, τότε θα ήταν ύβρις το να διακονεί τον άνθρωπο. Και αν ήταν ύβρις

η διακονία, τότε δεν θα γινόταν φτωχός Αυτός που είναι πλούσιος σε όλα.

Ο Θεός, ο οποίος είναι απαθής από την φύση Του, έγινε πολύπαθης από

αγάπη και ευσπλαχνία για τον άνθρωπο7. Ο Χριστός δεν ήταν ένας άνθρωπος ο

οποίος σταδιακά και με αγώνα έγινε Θεός. Όχι βέβαια! Ο Χριστός, ως ο όντως

Θεός, σαρκώθηκε από ευσπλαχνία και έγινε άνθρωπος.

Πήρε την δούλη Του και την έκανε Μητέρα. Αυτός ο οποίος στην ουσία

Του είναι χωρίς μητέρα, για την ολοκλήρωση της θείας Οικονομίας

ενανθρωπίστηκε στην γη χωρίς πατέρα. Γι’ αυτό και ονομάστηκε από τον Παύλο

ως αμήτωρ και απάτωρ. Αμήτωρ ως Θεός και απάτωρ ως άνθρωπος. Ως

αγέννητος Θεός δεν είναι δυνατό να έχει μητέρα. Ως Χριστός, έχοντας τον Θεό

Πατέρα, δεν θα μπορούσε να έχει άνθρωπο πατέρα.

Έτσι, λοιπόν, αν ήταν μόνο άνθρωπος, θα είχε μητέρα την Μαρία και δεν

θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως αμήτωρ. Εάν, πάλι, ήταν μόνο Θεός, θα είχε

Πατέρα τον Θεό και δεν θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως απάτωρ.

τὸ θαῦμα· Εἰ γὰρ ἔγνωσαν, οὐκ ἄν τὸν Κύριον τῆς δόξης ἐσταύρωσαν. Εἰ μὴ γὰρ ὁ Λόγος ὤκησε
γαστέρα, οὐκ ἄν ἐκαθέσθη ἡ σὰρξ ἐπί τοῦ ἁγίου θρόνου. Εἰ τῷ Θεῷ ὕβρις εἰς μὴτραν ἥν ἔπλασεν
ἐλθεῖν, ἄρα καὶ τὸ τοῖς ἀνθρώποις διακονεῖν. Καὶ εἰ τῷ Θεῷ ὕβρις τοῖς ἀνθρώποις διακονεῖν, οὐκ ἄν
δι’ ἡμᾶς ἐπτώχευσε πλούσιος ὤν.
7
Ό. π., PG 65, 684: Ὤv κατὰ φύσιν ἀπαθής, γέγονε δἰ οἶκτον πολυπαθὴς. Οὐκ ἐκ προκοπῆς γέγονε
Θεὸς ὁ Χριστὸς· Μὴ γένοιτο! ἀλλὰ Θεὸς ὤν, δἰ οἶκτον γέγονεν ἄνθρωπος, ὡς πιστεύομεν. Οὐκ
ἄνθρωπον ἀποθεωθέντα κηρύττομεν, ἀλλά Θεὸν σαρκωθέντα ὁμολογοῦμεν. Τὴν οἰκείαν δούλην
ἐπεγράψατο μητέρα, ὁ κατ’ οὐσίαν ἀμήτωρ, καὶ κατ’ οἰκονομίαν ἐπί γῆς ἀπάτωρ· ἐπεὶ πῶς ὁ αὐτὸς
κατὰ Παῦλον, ἀμήτωρ καὶ ἀπάτωρ; Εἰ ψιλὸς ἄνθρωπος, οὐκ ἀμήτωρ· ἔχει γὰρ μητέρα· εἰ γυμνὸς
Θεὸς, οὐκ ἀπάτωρ· ἔχει γὰρ πατέρα· νῦν δὲ ὁ αὐτός, ἀμήτωρ μὲν, ὡς πλάστης, ἀπάτωρ δὲ, ὡς
ἄνθρωπος.

-7-
 Αυτός όμως είναι μεν χωρίς μητέρα, επειδή είναι ο Αγέννητος Πλάστης

των πάντων, αλλά ταυτόχρονα είναι χωρίς πατέρα γιατί γεννήθηκε άνθρωπος

χωρίς σπορά.

ΘΕΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Της θείας Οικονομίας το μυστήριο8 ξεδιπλώνεται με παράδειγμα την

ύφανση ενός χιτώνα, ο οποίος με ακατανόητο και ανέκφραστο τρόπο υφάνθηκε.

Η ένωση της θείας με την ανθρώπινη φύση αποτελεί έργο του Αγίου Πνεύματος,

με την συνδρομή της απέραντης δύναμης του Πατέρα. Ο χιτώνας αυτός

υφάνθηκε με νήμα το φθαρτό υλικό του πρώτου Αδάμ και δημιουργήθηκε στο

αμόλυντο εργαστήρι της Παρθένου. Σαΐτα, η χάρις του Θεού Πατέρα και

τεχνίτης ο Λόγος που εισήλθε στην Παρθένο για της ακοής. Ο απέραντος Θεός

που ο ουρανός δεν τον χωρά, η κοιλιά δεν τον στεναχώρησε.

Στο μεγάλο μυστήριο της σωτηρίας του ανθρώπου συμμετέχουν και τα

τρία πρόσωπα του Θεού. Οι τρείς θείες Υποστάσεις της θεϊκής Ουσίας

συνεργάζονται για να σώσουν τον άνθρωπο από την αμαρτία.

Αλλά και οι άγγελοι οι οποίοι εμπλέκονται στο μυστήριο αυτό,

προαναγγέλλουν τον ερχομό του Σωτήρα Χριστού ακόμη και μέσω του ονόματός

τους. Γαβριήλ9 σημαίνει Θεός και άνθρωπος και φέρνοντας το χαρμόσυνο

μήνυμα στην Παρθένο Μαρία έχει ήδη φανερώσει το έργο της Οικονομίας.

Ο κάθε άνθρωπος, λοιπόν, πρέπει να μάθει το σχέδιο της θείας

Οικονομίας10, την αιτία της παρουσίας του Θεού και μετά να δοξάσει την δύναμή

8
Ό. π., PG 65, 681: ὁ φρικτὸς τῆς οἰκονομίας ἱστός, ἐν ᾧ ἀῤῥήτως ὑφάνθη ὁ τῆς ἑνώσεως χιτὼν·
οὗπερ ἱστουργός μὲν, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον· ἔριθος δὲ ἡ ἐξ ὕψους ἐπισκιάσασα δύναμις· ἔριον δὲ, τὸ
ἀρχαῖον τοῦ Ἀδάμ κώδιον· κρόκη δὲ, ἡ τῆς Παρθένου ἀμόλυντος σάρξ· κερκὶς δὲ, ἡ ἀμέτρητος τοῦ
φορέσαντος χάρις· τεχνίτης δὲ, ὁ δἰ ἀκοῆς εἰσπηδήσας Λόγος. Τίς εἷδε, τίς ἤκουσεν, ὅτι μήτραν ὁ
Θεός ἀπεριγράπτως ὤκησε, καὶ ὃν οὐρανὸς οὐκ ἐχώρησεν, ἡ γαστὴρ οὐκ ἐστενοχώρησεν.
9
Ό. π., PG 65, 685: Αἰδέσθητι, ὦ ἄνθρωπε, κἄν τὴν τοῦ ἀρχαγγέλου προσηγορίαν· ὁ γὰρ τὴν Μαρίαν
εὐαγγελισάμενος, Γαβριὴλ ἐλέγετο· τί δὲ ἑρμηνεύεται Γαβριὴλ; Μάθε ἀκούσας, ὅτι Θεὸς καὶ
ἄνθρωπος. Ἐπεὶ γὰρ ὁ παρ’ αὐτοῦ εὐαγγελιζόμενος Θεὸς ἐστι καὶ ἄνθρωπος, προέλαβεν ἡ
προσηγορία τὸ θαῦμα, ἵνα πιστώσηται τὴν οἰκονομίαν.
10
Ό. π., PG 65, 685: Μάθε πρῶτον τὴν οἰκονομίαν καὶ τὴν αἰτίαν τῆς παρουσίας, καὶ τότε δόξασον
τὴν δύναμιν τοῦ σαρκωθέντος, ἐπειδὴ πολλὰ ὤφειλεν ἐξ ἁμαρτιῶν ἡ τῶν ἀνθρώπων φύσις, καὶ
ἠπόρει πρὸς τὸ χρέος. Διὰ γὰρ τοῦ Αδὰμ πάντες τῆ ἁμαρτία ἐχειρογραφήσαμεν· δούλους ἡμᾶς
κατεῖχεν ὁ διάβολος· τὰς ὠνὰς ἡμῶν περιέφερε, χάρτη κεχρημένος τῶ πολυπαθεῖ ἡμῶν σώματι·
εἱστήκει ὁ κακὸς τῶν παθῶν πλαστογράφος, ἐπισείων ἡμῶν τὸ χρέος, καὶ ἀπαιτών ἡμᾶς τὴν δίκην.

-8-
Του γιατί το τεράστιο χρέος που κουβαλάει το ανθρώπινο γένος, εξαιτίας των

αμαρτιών του, είναι αδύνατο να εξοφληθεί με ανθρώπινα μέσα.

Δια του Αδάμ υπογράφηκε το γραμμάτιο της αμαρτίας, το οποίο ο

διάβολος το περιφέρει απαιτώντας να πληρωθεί και ζητώντας την παντοτινή

καταδίκη του ανθρώπου. Η κατάσταση αυτή, όμως, οδηγούσε σε δύο διαφορετικά

μονοπάτια· έπρεπε ή να καταδικαστούν όλοι οι άνθρωποι για πάντα ή να βρεθεί

ένα τέτοιο αντίτιμο, ώστε να καλύπτει το μέγεθος του χρέους. Άνθρωπος,

βέβαια, δεν θα μπορούσε να προσφέρει τέτοια λύση γιατί η αμαρτία βαρύνει τους

πάντες και όλοι αποτελούν μέρος του προβλήματος και όχι την λύση του.

Άγγελος, πάλι, δεν θα μπορούσε να αγοράσει το χρέος γιατί δεν διαθέτει το

ανάλογο αντίτιμο.

Έπρεπε, λοιπόν, να προσφερθεί και να πεθάνει ως άνθρωπος ο

αναμάρτητος Θεός, γιατί η Οντότητά Του είναι απείρως αξιότερη της

ανθρώπινης και μόνο η πράξη αυτή είχε την δύναμη της εξαγοράς του χρέους.

Αυτός ο οποίος δημιούργησε τα πάντα εκ του μη όντος 11 και από την ανυπαρξία

τα έκανε να υπάρχουν, έδωσε την λύση και πρόσφερε ασφαλέστερη ζωή και

ευπρεπέστερη λύση από τον θάνατο. Ο Θεός, με τρόπο θαυματουργό και

ανεξήγητο, γίνεται άνθρωπος μέσω της Παρθένου και πεθαίνει ως άνθρωπος.

Με τον τρόπο αυτό αλλά και την αρωγή της θεϊκής Του δύναμης, απελευθερώνει

τελικά το ανθρώπινο γένος από τα δεσμά του θανάτου. Όπως λέει και ο Παύλος,

«με το αίμα του Χριστού έχουμε την λύτρωση και την συγχώρεση των αμαρτιών

μας».

Ἔδει τοίνυν δυοῖν θάτερον· ἤ πᾶσιν ἐπαχθῆναι τὸν ἐκ τῆς καταδίκης θάνατον, ἐπειδὴ καὶ πάντες
ἥμαρτον· ἤ τοιοῦτον δοθῆναι πρὸς ἀντίδοσιν τίμημα, ὅ πᾶν τῷ χρέει ὑπῆρχε δικαίωμα πρὸς
παραίτησιν. Ἄνθρωπος μὲν οὖν σῶσαι οὐκ ἠδύνατο· ὑπέκειτο γὰρ χρέει τῆς ἁμαρτίας· ἄγγελος δὲ
ἐξαγοράσασθαι τὴν ἀνθρωπότητα οὐκ ἴσχυεν· ἠπόρει γὰρ τοῦ τοιούτου λύτρου· λοιπὸν οὖν ὁ
ἀναμάρτητος Θεὸς ὑπὲρ τῶν ἡμαρτηκότων ἀποθανεῖν ὤφειλεν. Αὕτη γὰρ ἐλείπετο τοῦ κακοῦ
λύσις. 11 Ό. π., PG 65, 685: Τί οὖν; αὐτός ὁ πᾶσαν φύσιν ἐκ μὴ ὄντων εἰς τὸ εἶναι παραγαγὼν, ὁ
μηδὲν πρὸς παροχὴν ἀπορῶν, ἐξεῦρε τοῖς κατακρίτοις ζωὴν ἀσφαλεστάτην, καὶ τῷ θανάτω λύσιν
εὐπρεπεστάτην. Καὶ γίνεται ἄνθρωπος ἐκ Παρθένου, ὡς οἶδεν αὐτός· λόγος γὰρ ἑρμηνεῦσαι τὸ
θαῦμα οὐ δύναται· καὶ ἀποθνήσκει ὃ ἐγένετο· καὶ λυτροῦται ὃ ὑπῆρχε, κατὰ τὸν λέγοντα Παῦλον·
Ἐν ᾧ ἔχομεν τὴν ἀπολύτρωσιν διὰ τοῦ αἵματος αὐτοῦ, τὴν ἄφεσιν τῶν παραπτωμάτων. Ὤ τῶν
μεγάλων πραγμάτων! Ἄλλοις ἐπραγματεύσατο τὸ ἀθάνατον· αὐτὸς γὰρ ὑπῆρχε ἀθάνατος.
Τοιοῦτος γὰρ ἄλλος κατ’ οἰκονομίαν οὔτε γέγονεν, οὔτε ἦν, οὔτε ἔσται ποτὲ, ἤ μόνος ὁ ἐκ
Παρθένου τεχθεὶς Θεὸς και ἄνθρωπος· οὐκ ἀντιταλαντεύουσαν μόνον ἔχων τὴν ἀξίαν τῷ πλήθει
τῶν ὑποδίκων, ἀλλά καὶ πάσαις ψήφοις ὑπερέχουσαν. Ἐν μὲν τῷ Υἱὸς εἶναι, τὸ ἀπαράλλακτον
σώζων πρὸς τὸν Πατέρα· ἐν δὲ τῷ δημιουργὸς, τὸ τῆς δυνάμεως ἀπροσδεές ἔχων· ἐν δὲ τῷ
φιλοικτίρμων, τὸ εἰς συμπάθειαν ἀνυπέρβλητον ἐδημοσίευσεν· ἐν δὲ τῷ ἀρχιερεὺς, τὸ εἰς

-9-
παράστασιν ἀξιόπιστον φέρων, οἷς οὐδὲν εὕροι τις ἄν ἐπ' οὐδενὶ ἶσον ἤ παραπλήσιον πώποτε. Ὅρα
γὰρ αὐτοῦ τὴν φιλανθρωπίαν. Ἑκὼν κατακριθεὶς, τόν κατὰ τῶν σταυρωσάντων αὐτόν ἔλυσε
θάνατον, καὶ ἀπέστρεψε τὴν τῶν ἀποκτεινάντων ἀνομίαν, εἰς τὴν τῶν ἀνομησάντων σωτηρίαν.

- 10 -
 Ασύλληπτα γεγονότα! Ο γεννηθείς από άνθρωπο, ταυτόχρονα Θεός και

άνθρωπος, φέρει μοναδικές ιδιότητες και η αξία Του ξεπερνά απείρως την αξία

του συνόλου των ανθρώπων. Ο Αθάνατος διαπραγματεύτηκε την σωτηρία του

θνητού για να τον κάνει αθάνατο κατά χάρη, γιατί ενώ είναι ο Υιός, έχει

ακριβώς την ίδια δύναμη με τον Πατέρα να σώζει. Είναι παντοδύναμος ως

δημιουργός αλλά ταυτόχρονα και φιλεύσπλαχνος και αξιόπιστος.

Το μεγαλείο της φιλανθρωπίας Του ξεδιπλώνεται με την προσφορά

σωτηρίας στους σταυρωτές του, τους οποίους και γλύτωσε από τον αιώνιο

θάνατο.

ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΘΕΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Η σωτηρία12, λοιπόν, δεν θα μπορούσε να είναι έργο ενός κοινού

ανθρώπου γιατί και αυτός όπως ο κάθε άνθρωπος, έχει ανάγκη να σωθεί.

Όλοι, ανεξαιρέτως, είναι αμαρτωλοί σύμφωνα με το Παύλο και γι’ αυτό

στερούνται την δόξα του Θεού. Η αμαρτία οδηγούσε τον άνθρωπο κατευθείαν

στον διάβολο ο οποίος με την σειρά του τον έστελνε στον θάνατο. Η κατάσταση

αυτή εγκυμονούσε τεράστιο κίνδυνο για την ανθρώπινη ύπαρξη και η πορεία της

ήταν μη αναστρέψιμη. Αυτό το διαπίστωσαν οι προφήτες, οι οποίοι είδαν ότι το

τραύμα είναι μη ιάσιμο από οποιασδήποτε μορφή ανθρώπινου γιατρικού και γι’

αυτό απευθύνθηκαν στον ουράνιο γιατρό με αγωνία.

12
Ό. π., PG 65, 688: Ἀνθρώπου τοίνυν ψιλοῦ, σῶσαι οὐκ ἦν· καὶ γὰρ καὶ αὐτὸς ἐδεῖτο τοῦ σώζοντος,
κατὰ Παῦλον τὸν λέγοντα, ὅτι Πάντες ἥμαρτον, καὶ ὑστεροῦνται τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, καὶ τὰ ἑξῆς.
Ἐπειδὴ οὖν ἡ ἁμαρτία τῷ διαβόλῳ, προσῆγε τὸν αὐτῆς ὑπεύθυνον, ὁ διάβολος τῷ θανάτῳ τοῦτον
προσέπεμπε· τοιγάρτοι ἐν μεγίστῳ κινδύνῳ τὰ καθ’ ἡμᾶς προῆγε, καὶ ἐν ἀπόροις ἦν λύσις τοῦ
θανάτου· οἱ πεμφθέντες ἰατροὶ κατηγόρουν. Τί οὖν; Ὡς εἶδον οἱ προφῆται μεῖζον τέχνης
ἀνθρωπίνης τὸ τραῦμα, τὸν ἐξ οὐρανού ἐπεβόων ἰατρόν. Καὶ ὁ μὲν ἔλεγε· Κλῖνον οὐρανοὺς, καὶ
κατάβηθι. Ἄλλος· Ἴασαί με, Κύριε, καὶ ἰαθήσομαι. Ἕτερος, Ἐξέγειρον τὴν δυναστείαν σου, καὶ ἐλθὲ
εἰς τὸ σῶσαι ἡμᾶς. Ἄλλος· Εἰ ὅντως οἰκήσει Θεὸς μετὰ ἀνθρώπων; Ἄλλος, Ταχὺ
προκαταλαβέτωσαν ἡμᾶς οἱ οἰκτιρμοί σου, Κύριε, ὅτι ἐπτωχεύσαμεν σφὸδρα. Ἕτερος· Οἴ μοι ὅτι
ἀπόλωλεν εὐλαβὴς ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ ὁ κατορθῶν ἐν ἀνθρώποις οὐχ ὑπάρχει. Ἄλλος· Ὁ Θεὸς εἰς τὴν
βοήθειάν μου πρόσχες, καὶ εἰς τὸ βοηθῆσαί μοι σπεῦσον. Ἄλλος· Ὅσον, ὅσον ὁ ἐρχόμενος ἥξει, καὶ
οὐ χρονιεῖ. Ἄλλος· Ἐπλανήθην ὡς πρόβατον ἀπολωλός, ζήτησον τὸν δοῦλόν σου τὸν ἐλπίζοντα ἐπί
σέ· Ἄλλος· Ὁ Θεὸς ἐμφανῶς ἥξει, ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ οὐ παρασιωπήσεται. Οὐ παρεῖδε τοίνυν τὴν
φύσιν τὴν ἀνθρωπίνην ἐπὶ πολὺ τυραννουμένην, ὁ φύσει βασιλεὺς ὑπάρχων· οὐκ ἀφῆκεν εἰς τέλος
εἶναι τῷ διαβόλῳ ὑπεύθυνον, ὁ φιλοικτίρμων Θεός· ἀλλ' ἦλθεν ὁ ἀεὶ παρὼν, καὶ κατέβαλε λύτρον
ὑπὲρ ἡμῶν τὸ ἴδιον αἷμα· καὶ ἔδωκεν ὑπὲρ τοῦ γένους ἀντάλλαγμα τῷ θανάτῳ, ἥν ἐκ Παρθένου
ἐφόρεσε σάρκα· καὶ ἐξηγοράσατο τὸν κόσμον ἐκ τῆς τοῦ νόμου κατάρας, θανάτῳ τόν θάνατον
- 11 -
καταργήσας· καὶ βοᾶ Παῦλος· Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου.

- 12 -
 Ο ένας ζητούσε να χαμηλώσει τους ουρανούς και να κατέβει στο

ανθρώπινο επίπεδο, άλλος, πίστευε ότι θα θεραπευθεί και θα σωθεί αν

χρησιμοποιήσει τις απέραντες θεϊκές δυνάμεις Του, άλλος αναρωτιέται πως

είναι δυνατόν ο Θεός να κατοικήσει με τους ανθρώπους, ενώ κάποιος άλλος

αναγνωρίζοντας την ηθική φτώχεια του ανθρώπου, ζητά να επιταχυνθεί η

βοήθεια. Κάποιος άλλος τονίζει ότι δεν υπάρχει πλέον ευλαβής άνθρωπος επί

της γης που να κατορθώσει την αρετή, ενώ άλλος κραυγάζει ότι έχει ανάγκη την

θεϊκή βοήθεια και ζητά την γρήγορη παροχή της. Κάποιος άλλος, πιστεύει ότι ο

ερχόμενος τελικά θα έρθει σύντομα για να προσφέρει την σωτηρία. Άλλος,

αναγνωρίζει ότι έχει πλανηθεί και ζητά βοήθεια, ενώ κάποιος άλλος αναφέρει

ότι ο Θεός θα έρθει φανερά και δεν θα κρυφτεί.

Η σωτηρία, επομένως, προσφέρεται σε αυτούς οι οποίοι αναγνωρίζουν

αρχικά την αμαρτωλότητά τους και κατόπιν αναζητούν την βοήθεια του Θεού.

Ο Θεός δεν παραγνώρισε ότι η ανθρώπινη φύση ταλαιπωρείται για πολύ

καιρό. Βασιλιάς από την φύση Του, δεν την άφησε στον διάβολο αλλά ως

φιλεύσπλαχνος Θεός έδωσε το αίμα και την σάρκα που έλαβε μέσω της

Παρθένου, ως λύτρο, για τη σωτηρία του ανθρώπου.

Εξαγόρασε τον κόσμο καταργώντας τον θάνατο με την δική Του

Σταύρωση και Ανάσταση και ο Παύλος φωνάζει, ότι, ο Χριστός μας εξαγόρασε

από την κατάρα του νόμου.

- 13 -