ÖĞRETMENLER
İÇİN
BİLGİLENDİRME
BROŞÜRÜ
Bireyin var oluşunu, doğrudan ya da dolaylı
yönden tehdit eden, yaşam alışkanlıklarını
bozan, beklenmedik bir anda gerçekleşen ve
korku veren her deneyim bir travma olarak
tanımlanır.
Deprem gibi bir afet sonrasında insanlar
fiziksel ve psikolojik travma yaşayabilirler.
Travmatik olay, kişinin kendi başına gelebilir,
kişi bir başkasının yaşadıklarına şahit olabilir
ya da bir başkasının yaşadıklarını duymuş
DEPREM SONRASI olabilir. Bu üç durumda da kişilerin derinden
etkilenmesi ve psikolojik travma yaşaması
ÖĞRENCİLERİN normaldir.
UYUM SÜRECİNİN
Travmatik deneyimler yaşayan ya da uzaktan
izlenen travmatik olaylar karşısında yetişkinler
DESTEKLENMESİ ve çocuklar farklı şekillerde ve düzeylerde
etkilenirler.
ODTÜ GELİŞTİRME VAKFI OKULLARI
İLKOKUL PDR BİRİMİ
Çocukların deneyimlerinin azlığı ve bilişsel
gelişimlerinin henüz hazır olmaması nedeniyle
yaşadıklarını anlama ve olan biteni bir bağlama
yerleştirmeleri güç olur. Bu nedenle yetişkinler
çocuğun dünyaya açılan penceresidir. Böyle
durumlarda yetişkinler çocuklarla temas kurmazsa
çocuklar korkularıyla baş başa kalırlar. Kendi
kendilerine baş etme mekanizmaları geliştirirler.
Bazen çok kontrolcü, aşırı telafi modunda olup
yetişkinlerden hiç ayrılmak istemeyebilirler. Aşırı
korkulu kaygılı olup dona kalabilirler. Bazen
kaçınma davranışı gösterebilirler. Aşırı bilgisayar
oyunu oynayıp, tv izleyip konuya karşı ilgisiz
davranabilirler.
Çocukların duygularını ifade etmeyi, düzenlemeyi
henüz tam olarak bilmemeleri nedeniyle
yetişkinlerin dengede olup çocuklarla temas
halinde kalması önemlidir. Çocuklar yetişkinlerin
yüzüne bakarlar ve bir sorun olup olmadığına karar
verirler. Bu nedenle sizin bir miktar dengede
olmanız önemlidir. Bunun için yetişkinin önce kendi
yaşadıklarını fark etmesi gerekir. Siz bu durumda
ne hissediyorsunuz? Baskın duygunuz hangisi? (
kaygı, korku, endişe, üzüntü, umutsuzluk, güven
duymama vb.) Derin nefes alın ve duygunuza
odaklanın. Kendi duygusunu fark eden dengede
kalabilir ve sakin tepkiler verebilir. Böyle travmatik
süreçlerde, özellikle kaygılı, depresif, panik veya
kontrolcü modda öğretmenlik yerine şefkatli, sakin
ve kılavuz modda öğretmenlik yapmak oldukça
önemli hale geliyor.
 Her öğrencinin gelişimi, mizacı, olaya
maruz kalma biçimi, aile desteğinin farklı
olması nedeniyle tepkilerinin de farklı
olacağı akılda tutulmalıdır. Özellikle kaygılı,
hassas mizaçlı çocuklara dikkat etmek
önemlidir. Bununla birlikte tüm çocukların
ihtiyacı ortaktır. Bunlar güven, sakinlik,
kontrol ve umuttur.
Çocuklarla ilk temasta duyguları ve
bedensel duyumları bireysel ya da grup
olarak sorulabilir.
Özellikle olayın farkında görünmeyen,
ilgisiz umursamaz görünen çocuklar için
olayı fark etsinler diye detaylı açıklamalara,
büyük anlatımlara gerek yoktur.
Unutulmamalıdır ki bu onların bir savunma
mekanizmasıdır. Bu çocuklar baş etmekte
Öğretmenlerin zorlandıkları için böyle tepki verirler.
Öğrencileri ile İlk Çocuklara beden-beyin ilişkisi anlatılabilir.
Vücudunun gördükleri ve duydukları
Teması nedeniyle alarmda olduğu ama aslında
güvende olduğu anlatılarak, arkadaşlarıyla
bir arada olmanın alarm sistemini
kapatmaya yardımcı olacağı açıklanabilir.
Sınıfa ilk girdiğinizde sakince “Büyük bir deprem
yaşandı. Bundan herkes etkilendi. Oradaki insanlar
için ben de üzgünüm. Ancak yardım çalışmaları
devam ediyor. Herkes güvende olmamız için
elinden gelenin en iyisini yapıyor. Burada hepiniz
bizimle güvendesiniz.” açıklamasını yapın.
Deprem ile ilgili soruları olan öğrenciler olabilir.
Çocukların kısa ve basit bilgilendirme ile
yaşamlarının günlük yapısının değişmeyeceğine
dair güven tazelemeye ihtiyacı vardır. Doğal
afetler ve depremle ilgili seviyelerine uygun, kısa
bir bilgilendirme yapılabilir. Ancak bilgi verirken
olayların boyutu ile ilgili (ölü ve yaralı sayısı vb.)
detaylar vermemek önemlidir.
Deprem yaşarken korkabileceğimiz söylenebilir.
Öğrencilere duygularının farklı olabileceği, bu
süreçte yaşadıkları duyguların doğal olduğu
hatırlatılmalıdır.
İzledikleri görüntüleri ya da duydukları olayları
diğer öğrencilerde kaygı uyandıracak şekilde
olumsuz detaylar vererek anlatan öğrenciler
olabilir. Böyle durumlarda, öğrenciler, duygularını
paylaşmaya yönlendirilmelidir. “İzlediğiniz içerikler
sizin için zorlayıcı olabilir. O nedenle bunlardan
bahsetmeyelim olur mu? Sen deprem olduğunu
duyduğunda neler hissettin?" şeklinde duyguları
konuşmak için yönlendirilebilirler.
 Çocuk oyunla,
akranla iyileşir.
Sarsıcı olaylar yaşamış ya da duymuş-
görmüş olan çocuklar için oyun, uyumu
sağlamanın en hızlı ve etkili yoludur. Akran ve
öğretmenleriyle birlikte oynayacakları
oyunlar ve bunun yanı sıra serbest oyun
saatleri çok değerlidir.
Eski rutinlere dönmek ve oyun oynamak en
etkili araçlardandır. Çocuklar oyunlar aracılığı
ile iç dünyalarını yansıtır, duygularını (korku,
kaygı, öfke, güvensizlik vb.) ifade ederler.
Yine oyunlar aracılığı ile yaşadıkları
durumların ve hissettikleri yoğun duyguların
üstesinden gelirler. Oyun, çocuklar için
güvenli ve rahatlatıcı bir aktivitedir.
Grupça işbirliğine (yarışma olmamasına
dikkat edilmeli) dayalı ortak çalışmalar,
kolajlar, boyamalar vb. gibi etkinlikler iyi
gelecektir.
Resim yapma, canlandırma yapma gibi sanat
temelli oyunlar yaşadıkları olumsuzluklarla
baş etmelerini sağlayacaktır.
Çocukların özellikle serbest oyunda
gözlemlenmesi ve özel durumların okul
psikolojik danışmanıyla paylaşılması
önemlidir.
Arkadaşları ve öğretmenleriyle
beraber öğrenme rutinlerine
devam etmek, öğrencilerin
normal hayata dönmelerini
hızlandıracaktır. Ancak okulun
ilk günlerinde odaklanmakta
zorluk yaşayabilecek öğrenciler
olacağı göz önünde
bulundurulmalıdır.
Duyguların fark edilmesi ve
paylaşılması, uygun dokunma,
görsel algılama, hareket,
etkileşim, iletişim ve iş birliği
içeren oyunların ardından
akademik içeriğe geçilmelidir.
Kendiniz İçin;
Eğer kendinizi iyi hissetmiyorsanız okulun
açılacağı zamana kadar sosyal medyadan ve
ekrandan uzaklaşın.
Daha iyi hissetmeye çalışmak yerine daha
kötü hissetmenize neden olacak şeyleri
yapmayın.
Duygularınızla temas edin ve ne hissettiğinizi
fark etmeye çalışın.
Arkadaşlarınız ve ailenizle daha çok vakit
geçirmeye çalışın.
Günlük rutinlerinize devam edin. Beslenme,
uyku gibi temel ihtiyaçlarınızı karşılamaya
özen gösterin.
Duygularınızın çok yoğunlaştığını hissettiğiniz
anlarda kendi beden duyumlarınıza yönlenin.
Nefes alıştırmaları yapabilirsiniz.
 DENEYİN
Öğrencilerin duygularını ifade
edebilmeleri için iletişim
kanallarını açın. Öğrencilerle
karşılıklı konuşmak, onlarla sohbet
etmek, birlikte resim yapmak ya
da oyun oynamak öğrencilerin
yaşadıkları bu zorlu süreci
atlatmaları için en sağlıklı ve
doğal yoldur.
Soru sormalarına izin verin ve
görüşlerine saygı gösterin.
Her zamankinden biraz daha fazla
ilgi, yakınlık ve şefkat gösterin.
Hem kendinize hem
öğrencilerinize.
Güvende olduklarını söyleyin ve
hissettirin. Tehlikenin şu an için
geçtiğine ve tedbirlerin alındığına
dair net mesajlar verebilirsiniz.
Öğrencilerin sorduğu kadarına
yanıt verin. Bu yanıtlar; kısa, öz ve
net, bilimsel bilgileri içermelidir.
Umut aşılayıcı yönlendirmelerde
bulunun.
KAÇININ KAYNAKÇA
1. Çocukların Okullardaki Kılavuzları Öğretmenler İçin
Yol Haritası - Deprem: Öğrencilerimize Nasıl
Öğrencilerinizi deprem hakkında Davranalım? Neler Söyleyelim? Neler Söylemeyelim?,
konuşmak için zorlamayın. Ege Üniversitesi PDR Ana Bilim Dalı Öğretim Üyeleri,
Online yayın (12.02.2023)
Duygularını paylaşmak ve
kafasından geçen düşünceleri 2. Zor Olaylar ve Çocuklar, Sunum Hazırlayan: Nevin
Dölek
dinlemek için hazır olduğunuzu
belirtmeniz yeterlidir. 3. Psikososyal Destek Deprem: Psikoeğitim Çalışması
Öğretmen Bilgilendirme Oturumu, Sunum, ORGM
Sorulan soruları yanıtsız 4. Deprem ve Psikolojik Travma, Öğretmenler İçin
bırakmayın, geçiştirmeyin, konuyu Yardım Klavuzu, ORGM
kapatmaya çalışmayın.
Depremin olumsuz detaylarını
anlatmayın, ölü ve yaralı sayısı
hakkında bilgi vemeyin.
Üzgün olduğunuzu saklamaya
çalışmayın. Ancak kaygılı da
görünmeyin.
Böyle zamanlarda çocukların
odaklanma becerilerinde zorluklar
olabilir, aceleci davranmayın.
Günlük rutinleriniz ve akademik
süreçlerde beklentinizi yüksek
tutmayın ancak her zamanki
düzeninize de devam edin.