MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Koşulların Belirlenmesi
İhtiyacı teşhis et
Problemi tanımla Prototipli Mekanik Tasarım
Koşulları Belirle
Süreci için Akış Diyagramı
Kavramsal Tasarım
Yenilikçi Fikirler Üret
En İyi Fikir(ler)i Seç

Ayrıntılı Tasarım
Ürün Taslağı Prototip ve Testler
Malzeme Seçimi Tasarım Belgeleri
Sistem Benzetimi

Üretim
İmalat Türü
Üretim Hacmi
Tedarikçi Seçimi

iyu
Nihai Ürün
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Koşulların Belirlenmesi
Tasarım mühendisinin göz önünde bulundurması gereken
hususlar:
• İşlevsel: Ürün neyi yerine getirecek?
• Çevresel: Üretimde, kullanımda ve sonrasındaki etkiler
• İmalat: Yöntemler ve malzemelerin sınırlamaları
• Ekonomik: Bütçe, maliyet, fiyat, kâr
• Ergonomik: Beşeri ve estetik unsurlar ve kullanışlılık
• Küresel: Uluslararası pazarlar, ihtiyaçlar ve fırsatlar
• Ömür çevrimi: Kullanım, bakım ve planlanmış ömür
• Sosyal: Sivil sorumluluk, kentsel ve kültürel konular
iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Koşulların Belirlenmesi
Bu koşulları (kısıtları) belirlemek için tasarım mühendisi
neler yapmalı?
• Yayın araştırması: Kitap, dergi, konferans, patent, vs.
• Kişilerle görüşmeler: Tecrübeli mühendisler,
pazarlamacılar, tedarikçiler, müşteriler, patent
uzmanları, vs.
• Mesleki toplantılar: Fuarlar, konferans ve seminerler
• Ürün önerileri: Firma yönetimine ürün önerileri
sunumu
iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Kavramsal Tasarım
Tasarım mühendisleri, işbirlikçi ve yaratıcı bir şekilde eldeki
probleme çok çeşitli potansiyel çözümler üretir ve daha sonra
geliştirmek için en umut verici olan(lar)ı seçerler.
Iraksak Yakınsak
Düşünme Düşünme

Zaman

iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Kavramsal Tasarım: Iraksak Düşünme
Tasarım mühendisleri:
• Akılcı bilimciler
Iraksak Yakınsak • Yenilikçi sanatçılar
Düşünme Düşünme • Üretken uygulamacılar
Tasarım tartışmaları:
• İşbirlikçi
Zaman • Yenilikçi
• Farklı geri planlardan
katılımcılar (farklı
meslekler, sektörler,
yaş, eğitim, kültür ve
milliyet) iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Kavramsal Tasarım: Yakınsak Düşünme
Tasarım mühendisleri:
• üstünlük ve sakınca belirleyici
Iraksak Yakınsak etkenleri tanımlar;
Düşünme Düşünme
• bunlara göre olursuz ve
kıymetsiz fikirleri eler;
• belirlenen koşulları sağlama
Zaman potansiyeli olan fikirleri
belirler;
• gerekirse bilgisayarla
modelleme ve basit testler
kullanarak en uygun tasarım
fikrini seçerler. iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Kavramsal Tasarım: Yakınsak Düşünme
Tasarım mühendisleri:
• üstünlük ve sakınca belirleyici
Iraksak Yakınsak etkenleri tanımlar;
Düşünme Düşünme
• bunlara göre olursuz ve
kıymetsiz fikirleri eler;
• belirlenen koşulları sağlama
Zaman potansiyeli olan fikirleri
belirler;
• gerekirse bilgisayarla
modelleme ve basit testler
kullanarak en uygun tasarım
fikrini seçerler. iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Ayrıntılı Tasarım
Üretim aşamasından önce, aşağıdaki tasarım ve imalatla ilgili
ayrıntıların, çözüme kavuşturulması gerekir:
• Ürünün biçimsel ve yapısal taslağının oluşturulması
• Her bir bileşen için malzeme seçimi
• Mükemmeliyet çözümleri (güvenilirlik, imalat, montaj, esneklik,
maliyet, geri dönüşüm imkanları, vs)
• Nihai geometrinin uygun toleranslarla en iyilenmesi
• Tüm bileşenlerin ve sistemin dijital modellerinin oluşturulması
(teknik çizimler)
• Dijital matematik modellerle sistemin benzetimi (FEM, CFD)
• Kritik bileşenlerin, modüllerin veya sistemin tamamının
prototiplenmesi ve testler
• Üretim planlarının oluşturulması iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Ayrıntılı Tasarım
• SADELİK: Tasarım ne kadar basitse, ortaya çıkan sorunlar o kadar az ve
küçük olur.
• İTERASYON: Tasarımı iyileştirmek için tekrar tekrar yapılan
değişiklikler ve düzeltmeler. Örneğin, üretilen fikirler gerekli koşulları
sağlamazsa, ya koşulların belirlenmesi ya da fikir üretme adımına
dönülür. Nihai tasarımın üretim planı olursuz bulunursa, farklı
malzemeler, farklı biçimler gibi tasarım ayrıntılarına geri dönmek
gerekebilir.
• KULLANIŞLILIK: Mühendisler bir tasarımın teknik yönleri (kuvvetler,
malzemeler, akışkanlar, hareket, vs) kadar, görünümü, ergonomisi ve
estetiği ile de ilgilidirler. Ürünün ne olduğundan bağımsız olarak,
kullanıcısı ile ürün arasındaki arayüzün konforlu, sade ve kullanımı
kolaylıştırıcı olması gerekir. Mühendisler bu amaçla, endüstriyel
tasarımcılar ve psikologlardan destek alırlar. iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Ayrıntılı Tasarım
• BELGELENDİRME: Tasarım sürecinin teknik çizimleri, toplantı
tutanakları, yazılı raporlar, malzeme güvenlik ve özellik bilgi formları
gibi belgeler, hem mevcut tasarımdaki kararların neden alındığını
başkalarının anlaması, hem de daha sonra yapılacak tasarım
çalışmalarını yürütecek olanlara bilgi ve tecrübe aktarımı açılarından
düzgün şekilde dosyalanıp muhafaza edilmelidir. Tasarım süreci
boyunca notlar alınan ve eskiz resimler çizilen bir Tasarım Defteri,
bilginin saklanması ve gerektiği zaman kolayca bulunması için
kullanışlı bir araçtır. Tercihen, ciltli ve numaralanmış olurlar ve her tür
not, resim, vs. tarih ve katılımcıların isimleri ile birlikte kaydedilir.

iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Ayrıntılı Tasarım
• PATENTLER: Ortaya çıkan yeni bir teknolojinin, başkaları tarafından
kullanılmasını önlemek için patentleme yapılır. Tasarım Defteri’ndeki
not, resim, hesaplama, fotoğraf, test verileri ve tarihler, patente konu
olan buluşun nerede, kim tarafından ve ne zaman yapıldığını doğru
olarak belirlemek için önemli kayıtlardır.
✓ Patent, bir tür fikri mülkiyet hakkı oluşturur. Telif hakkı, marka ve
ticari sırlar, diğer fikri mülkiyet hakkı türleridir.
✓ Patentler, yeni ve faydalı bir süreç, makine, imalat aracı, malzeme
bileşimi, ya da bunlarda sağlanan bir iyileşme için alınabilir.
✓ Patent, buluşu yapanla bir ülke yönetimi arasında yapılan bir
anlaşmadır.
✓ Patentin, türüne ve verildiği ülkeye bağlı olarak, bir sona erme
süresi vardır.
✓ T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı – Türk Patent ve Marka Kurumu iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Ayrıntılı Tasarım
• PATENTLER:
✓ Patent Kurumu buluşu yapana, buluşun başkaları tarafından imal
edilmesini, kullanımını, satılmasını engelleme hakkı verir.
✓ Buluşu yapan da, buna karşılık buluşunu, patent adı verilen bir
belge ile kamuya duyurmayı ve açıklamayı kabul eder.
✓ Patentler, yenilikçi anlayışa yönelik finansal bir dürtü oluşturur.
✓ Böylece kurumsal araştırma ve ürün geliştirme geleneği oluşur.
✓ Bu yenilikçi ve üretken kimlikle kazanılan patentlerin sağladığı
koruma, buluşçu kişinin/kurumun, ticari rakiplerine karşı üstünlük
kurmasına yol açar.
✓ Bu patent sisteminin sağladığı kazançlar, toplumun teknolojik
gelişimine temel oluşturan ekonomik yapıyı örgütler.

iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Ayrıntılı Tasarım
• HIZLI PROTOTİPLEME: Mühendisler, bir ürünün özelliklerinin en
iyilenmesi, patent başvurusu, ürün belgelendirme, ürünü tanıtma gibi
nedenlerle, ürünün hızlı bir prototipini yapma ihtiyacı duyarlar.
✓ Bir fiziksel prototip, resimlerle anlatılamayacak ve
gösterilemeyecek ayrıntıların görselleştirilmesini sağlar.
✓ Bir prototip üzerinde yapılan testlerle elde edilen ölçme
verilerinin analiz sonuçları, önemli ticari kararların verilmesine
temel teşkil eder.
✓ Bilgisayarla oluşturulan teknik çizimlerle, karmaşık üç boyutlu
cisimlerin, çoğunlukla birkaç saat gibi kısa bir sürede imal
edilmesine hızlı prototipleme adı verilir.
✓ Stereolitografi ve 3D Yazıcılar
✓ 3D Yazıcı: Elektronik resmin plastik, seramik veya metal parçaya
dönüştürülmesi iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Üretim Aşamasına Geçiş
• Makina Mühendisinin Kritik Bakış Açısı:
✓ Mühendisin işi, çalışan bir prototip ve düzeltilmiş imalat resimleri
ortaya çıkarmaktan ibaret değildir.
✓ Makina Mühendisleri tüm endüstri alanlarında ve teknoloji
seviyelerinde tasarım faaliyetleri yürüttükleri için, tasarımlarına bakış
açıları, önerdikleri çözümlerin iş görmesi, tasarım çıktılarının
işlevlerini yerine getirmesi ile sınırlı olmamalıdır. Bunun çok daha
ötesinde bir kritik bakış açısına sahip olmaları gerekir.
✓ Ürün teknik açıdan son derece başarılı olsa da, imalatında pahalı
malzemelerin ve üretim yöntemlerinin kullanımını gerektirmesi,
müşterilerin, maliyet ve performans dengesini daha iyi kurmuş rakip
ürünlere yönelmesiyle sonuçlanabilir.
✓ Dolayısıyla tasarım süreci boyunca, daha «Koşulların Belirlenmesi»
aşamasından başlayarak, «Üretime Geçiş» aşamasında karşılaşılacak
imalat yöntemi seçiminin de göz önünde bulundurulması gerekir. iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Üretim Aşamasına Geçiş
• Malzeme - imalat yöntemi – maliyet uyumu:
✓ Tasarımda ürün için, gerçekten yapılabilirlik ve tercihen düşük
maliyet hedeflenmeli.
✓ Seçilen malzeme, büyük oranda imalat yöntemini de belirler.
✓ Bir ürün metal malzemenin talaş kaldırma yöntemleriyle işlenmesi
ile de, plastik malzemenin enjeksiyonlu dökümü ile de üretilebilir.
✓ Performans, biçim, yapılabilirlik ve maliyet etkenlerinin dengeli bir
şekilde gözetildiği tasarım süreçlerinden doğru kararlarla çıkılır.
✓ Maliyet etkenleri çok çeşitlidir. Malzeme, üretim bandı
değişiklikleri, yeni kalıplar, parça üretimi, montaj, enerji, fire (kayıp
malzeme), vs. etkenlerin, maliyete etkisi iyi analiz edilmelidir.

iyu
 MAK 101 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ VE ETİK

Mekanik Tasarım Süreci

Üretim Aşamasına Geçiş
• Seri Üretim (Mass Production):
✓ Büyük miktarda standart ürünlerin,
otomasyonlu üretim bandlarında
sürekli olarak üretilmesi (otomobil,
klima, TV, beyaz eşya, mikroişlemci,
hard disk ve flaş bellek, vs).
✓ Yüksek hassasiyet. Yüksek miktarda
yatırım. Düşük birim maliyet.
• Kesikli (Parti) Üretim (Intermittent/Batch
Siparişle Üretim Parti Üretim Seri Üretim
Production:
✓ Belirli bir süre içinde belirli bir
miktarda ve özellikte üretim. Ürün sık
aralıklarla değişebilir. Üretim tesisi bu
değişime uygun olmalı.
• Siparişle Üretim (Job Production):
iyu
✓ Tekil müşteri siparişine göre üretim.