MONEDHAT DIXHITALE (BITCOIN DHE ETHEREUM) DHE MAREDHENIA E

TYRE ME FUQITE DHE KAPACITETET PERPUNUESE TE SISTEMEVE

KOMPJUTERIKE
Megi Lako1
1
Fakulteti i IT, Informatike-Ekonomike

Abstrakt: Me poshte do te flasim kryesisht per dy prej monedhave dixhitale me te njohura : Bitcoin
&Ethereum , per cfare sherbejne dhe si perpunohen.

Fjale kyce: cryptocurrency, bitcoin, ethereum, monedhe dixhitale, mining, software

1.MONEDHA DHIXITALE

(paraja digjitale, paraja elektronike ose valuta elektronike) është një lloj monedhe në dispozicion në formë
dixhitale (në kontrast nga forma fizike, si kartëmonedhat dhe monedhat). Ajo ekspozon prona të
ngjashme me monedhat fizike, por mund të lejojë transaksione të menjëhershme dhe transferim të
pronësisë pa kufij. Shembujt përfshijnë cryptomonedhat, monedhat virtuale dhe paratë e lëshuara nga
banka qendrore që llogariten në një bazë të dhënash kompjuterike (përfshirë paratë dixhitale bazë). Ashtu
si paratë tradicionale, këto monedha mund të përdoren për të blerë mallra dhe shërbime fizike, por
gjithashtu mund të kufizohen në disa komunitete të caktuara, si për përdorim brenda një game në internet.
Monedha dixhitale është një bilanc i parave të regjistruara në mënyrë elektronike në një kartë me vlera të
ruajtura ose pajisje të tjera. Një formë tjetër e parave elektronike është paraja e rrjetit-network money,
duke lejuar transferimin e vlerës në rrjetet kompjuterike, veçanërisht në internet. Paraja elektronike është
gjithashtu një kërkesë për një bankë private ose institucion tjetër financiar siç janë depozitat bankare.
Paraja dixhitale ose mund të centralizohet, ku ekziston një pikë qendrore e kontrollit mbi ofertën e parasë,
ose decentralizuar, ku kontrolli mbi ofertën e parasë mund të vijë nga burime të ndryshme. (wik)

2.BITCOIN

Bitcoin është një rrjet inovativ i pagesave dhe një lloj i ri paraje.

2.1 CFARE ESHTE BITCOIN

Bitcoin është cryptocurrency e parë e decentralizuar. Jane monedha dixhitale te cilat ti mund ti nisesh
nepermjet internetit. Krahasuar me alternativat e tjera, bitcoin ka nje numer avantazhesh:

2.2 AVANTAZHET E BITCOIN

 Bitcoin transferohet direkt nga personi ne person me ate te rrjetit pa qene nevoja e vajtjes ne
banke
 kjo do te thote qe tarifat jane me te uleta.
 Mund ti perdoresh ne cdo shtet
 llogaria jote nuk mund te pezullohet
 dhe nuk ka parakushte ose limite arbitrare(bit)

2.3 SI FUNKSIONON BITCOIN

Ekzistojnë disa shkëmbime të valutave ku mund të blesh dhe shesesh bitcoins ne kembim te dollarëve
eurove dhe më shumë. Bitcoinet e tua jane te ruajtura ne portofolin tend dixhital, ne kompjuterin tend ose
ne celularin tuaj. Dergimi i bitcoinsave eshte po aq e thjeshte sa dergesa e nje e-maili dhe mund te blesh
cdo gje me ane te tyre. Rrjeti i bitcoinsave eshte i siguruar nga individ te quajtur miners. Keta individ
shperblehen me bitcoins te sapo gjeneruar per verifikimet e transaksioneve qe ata bejne. pas verifikimit të
transaksioneve ato regjistrohen në një libër publik (public ledger). Bitcoin krijon nje platforme komplet te
re per inovacione. Paltforma eshte opensource dhe cdo kush mund ta rishqyrtoje kodin. Po ndryshon
financen ne te njejten menyre se si webi po ndryshon menyren se si publikohen gjerat. Kur cdokush ka
akses ne nje treg boteror , ide shume te mira mund te lindin. Jane gjithashtu nje zgjidhje shume e mire per
bizneset pasi minimizojne tarifat e transaksioneve. (bit)

2.4 KUPTIMI I BITCOIN

Me çmimin e Bitcoin kaq të paqëndrueshëm të gjithë janë kurioz te dijne cfare eshte me te vertete.
Bitcoin, krijuesi i kategorisë së teknologjisë blockchain, është World Wide Ledger (ledger- liber
llogarish) ende tepër i komplikuar dhe asnjë definicion nuk e përfshinë plotësisht atë. Për analogji është si
të jesh në gjendje të dërgosh një monedhë ari përmes postës elektronike. Është një rrjet konsensusi që
mundëson një sistem të ri të pagesave dhe një para tërësisht dixhitale.

Ky është rrjeti i parë i decentralizuar i pagesave nga kolegët, që mundësohet nga përdoruesit e tij pa
autoritet qendror ose ndërmjetës. Bitcoin ishte zbatimi i parë praktik dhe aktualisht është sistemi më i
shquar i kontabilitetit të hyrjes në ekzistencë.

Duhet patur kujdes mos te ngaterrohet me projektet e ngjashme Bcash, BCH, Bitcoin Cash. (weu)

2.5 KUPTIMI I BLOCK-CHAIN

Koncepti i bllokadës qëndron në zemër të të gjitha kripto-monedhave. Është rekordi i decentralizuar

historik i ndryshimeve në pronësinë e asetit, qoftë thjesht duke shpenzuar një bitcoin ose duke ekzekutuar
një "kontratë të zgjuar" komplekse në një nga kripto-monedhat e gjeneratës së dytë si Ethereum. Sa herë
që ndodh një transaksion cryptocurrency, detajet e tij transmetohen në të gjithë rrjetin nga ana e partisë së
shpenzimeve, duke siguruar që secili të ketë një regjistër të azhurnuar të pronësisë. Periodikisht, të gjitha
ndryshimet e fundit bëhen bashkarisht në një "bllok" dhe shtohen në të dhënat historike. Dhe kështu
"blockchain" - një listë e lidhur e të gjitha blloqeve të mëparshme - shërben si rekord i plotë dhe i plotë i
cili zotëron atë në rrjet.(the1)

2.6 BITCOIN MINING

(weu)

Bitcoin operon si nje peer to peer network. Kjo do te thote qe cdokush qe e perdor kete monedhe eshte nje
fraksion i vogel i bankes se Bitcoinit. Por nga vijne keto monedha? Kur behet fjale per kartmonedhat,
qeveria vendos kur te printoj dhe te shperndaje para, bitcoin nuk ka nje qeveri qendrore. Me ane te
bitcoinit individet e quajtur miners perdorin software per te zgjidhur probleme matematikore dhe
shperblehen me nje numer te caktuar bitcoins ne kembim. Meqenese ketyre individeve u kerkohet te
aprovojne transaksione, me shume miners do te thote nje network me i sigurt. Networku i bitcoinit
automatikisht e rrit veshtiresine e problemit matematikor ne varesi te shpejtesise me te cilen po zgjidhen.
Ne fillim minersat e bitcoin i zgjidhnin keto probleme me procesorat e kompjuterave te tyre. Me vone u
zbulua se karta grafike e perdorur per lojera ishin me te pershtateshme per kete proces. Kartat grafike jane
me te shpejta, perdorin me shume elektricitet dhe prodhojne me shume nxehtesi. Produktet e para
komerciale per minimin e bitcoinsave ishin chips te riprogramuar per kete lloje aktiviteti. Keta chipe ishin
te shpejte por qe kerkonin shume energji. ASIC jane chipe te dizenjuar posacerisht per minimin e
bitcoinsave. Teknologjia ASIC e ka bere kete proces me te shpejte dhe kerkon me pak fuqi. Aq me shume
rritet popullariteti i Bitcoin aq me shume miners i shtohen rrjetit duke e bere me te veshtire per individet
per te zgjidhur problemet matematikore. Per ta zgjidhur kete problem minersat kane shpikur nje menyre
te quajtur “pools” (pishina/pellgje). Pellgjet e minuesave e gjejne zgjidhjen me shpejte se sa te qenurit
individual dhe secili prej tyre shperblehet ne menyre proporcionale bazuar ne punen qe ka bere. Ky
proces siguron drejtesi nderkohe qe mban rrjetin te qendrueshem, te parrezikshem dhe te sigurt.(htt)

2.7 KRAHASIMI I HARDWARE QE PERDOREN PER BITCOIN MINING

Aktualisht, bazuar në (1) çmimin për hash dhe (2) efikasitetin elektrik, opsionet më të mira të minatorëve
të Bitcoin janë:
 Figura 1- Bitcoin Mining Hardware

2.8 CFARE ESHTE BITCOIN MINING?

Miniera Bitcoin është pak a shumë si një llotarië gjigande ku konkurron me hardware tuaj per minim me
të gjithë miners në rrjet për të fituar bitcoins. Hardwaret per minimin e bitcoinsave më të shpejtë janë në
gjendje të beje më shumë përpjekje për sekondë për të fituar këtë llotari, ndërsa vetë rrjeti Bitcoin
përshtatet përafërsisht çdo dy javë për të mbajtur normën e gjetjes së një hash bllok fituese në çdo dhjetë
minuta. Në imazhin e madh, minierat Bitcoin sigurojnë transaksione që janë regjistruar në librin publik të
Bitcon-it, zinxhiri bllok(the block chain). Me kryerjen e një llotari të rastit ku pajisjet elektrike dhe
pajisjet e specializuara janë çmimi i pranimit, kostoja për të prishur rrjetin e Bitcoin shkon me sasinë e
fuqisë hashing që po shpenzohen nga të gjithë pjesëmarrësit e minierave.(htt)

2.9 HISTORIKU TEKNIK

Gjatë minierave, hardware juaj minuese Bitcoin kryen një funksion hashing kriptografik (dy raunde të
SHA256) në atë që quhet një block header. Për çdo hash të ri që është provuar, programi i minierave do të
përdorë një numër të ndryshëm si elementi i rastësishëm i block header, ky numër quhet nonce. Në varësi
të nonce dhe çfarë tjetër është në bllok funksioni hashing do të japë një hash i cili duket diçka si kjo:
93ef6f358fbb998c60802496863052290d4c63735b7fe5bdaac821de96a53a9a Ju mund të shikoni në këtë
hash si një numër vërtet të gjatë. (Është një numër heksadecimal, që do të thotë që letrat A-F janë shifrat
10-15.) Për të siguruar që blloqet gjenden afërsisht çdo dhjetë minuta, ekziston ajo që quhet një objektiv
vështirësie. Për të krijuar një bllok të vlefshëm, miner juaj duhet të gjejë një hash që është nën objektivin
e vështirësisë. Pra, nëse për shembull objektivi i vështirësisë është
1000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 çdo numër që fillon me
zero do të ishte nën objektivin, p.sh .:
0787a6fd6e0782f7f8058fbef45f5c17fe89086ad4e78a1520d06505acb4522f Nëse e ulim objektivin
0100000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 ne tani kemi nevojë për
dy zero që në fillim të jenë nën të:
00db27957bd0ba06a5af9e6c81226d74312a7028cf9a08fa125e49f15cae4979 Për shkak se objektivi është
një numër kaq i vështirë me tonelata, njerëzit në përgjithësi përdorin një numër më të thjeshtë për të
shprehur objektivin aktual. Ky numër quhet vështirësi në minierat. Vështirësia e minierës shpreh se sa e
vështirë është bllokimi aktual për të gjeneruar në krahasim me bllokun e parë. Pra, një vështirësi prej
70000 do të thotë të gjenerosh bllokun aktual që duhet të bësh 70000 herë më shumë punë sesa Satoshi
Nakamoto duhej të bënte gjenerimin e bllokut të parë. Për të qenë i drejtë, atëherë hardware dhe
algoritmet e minierave ishin shumë më të ngadalshme dhe më pak të optimizuara. Për të mbajtur blloqet
që vijnë afërsisht çdo 10 minuta, vështirësia është rregulluar duke përdorur një formulë të përbashkët çdo
2016 blloqe. Rrjeti përpiqet ta ndryshojë atë në mënyrë që te 2016 blloqet në fuqinë aktuale të përpunimit
të rrjetit global të marrin rreth 14 ditë. Kjo është arsyeja pse, kur rritet fuqia e rrjetit, rritet edhe
vështirësia.

2.10 BITCOIN MINING HARDWARE

CPU
Në fillim, mining me një CPU ishte e vetmja mënyrë për të minuar bitcoins dhe është bërë duke përdorur
klientin origjinal Satoshi. Në kërkimin për të siguruar më tej rrjetin dhe për të fituar më shumë bitcoins,
minatorët janë inovuar në shumë fronte dhe për vite me radhë, minierat e CPU kanë qenë relativisht të
kota. Ju mund të minonit për dekada me radhë duke përdorur laptopin tuaj pa fituar një monedhë të
vetme.

GPU
Rreth një vit e gjysmë pasi filloi rrjeti, u zbulua se kartat grafike në fund të fundit ishin shumë më efikase
në miniera bitcoin dhe peizazhi u ndryshua. Minierat e bitcoin të CPU i dhanë rrugë GPU-së (Njësia e
Përpunimit Grafik). Natyra paralele e disa GPU-ve lejoi një rritje 50x deri 100x në fuqinë e minierave
bitcoin duke përdorur shumë më pak energji për njësi të punës. Ndërsa çdo GPU moderne mund të
përdoret për të minuar, linja AMD e arkitekturës së GPU doli të jetë shumë më e lartë se arkitektura e
nVidia për bitcoins minierave dhe ATI Radeon HD 5870 doli të jetë zgjidhja me kosto më efektive në atë
kohë.

FPGA

Ashtu si me kalimin e CPU në GPU, bota e minierave të bitcoin përparoi në zinxhirin e ushqimit të
teknologjisë në Field Programmable Gate Array.. Me fillimin e suksesshëm të Butterfly Labs FPGA
'Single', peizazhi i harduerëve për minierat bitcoin i dha rrugë hardware-it të prodhuar posaçërisht për
bitcoins minierave.

Ndërsa FPGAs nuk gëzonin një rritje 50x - 100x në shpejtësinë e minierave siç shihej me kalimin nga
CPU në GPU, ata siguruan një përfitim nëpërmjet efikasitetit të energjisë dhe lehtësisë së përdorimit. Një
kartë grafike tipike 600 MH / s konsumohet në lartësi prej 400w të fuqisë, ndërsa një pajisje tipike FPGA
do të siguronte një hashrate prej 826 MH / s në 80w të fuqisë.

Kjo permiresim 5x lejoi fermat e para te minierave bitcoin te ndertuan ne nje fitim operativ. Industria e
minierave bitcoin ka lindur.

ASIC

Një ASIC është një çip i projektuar posaçërisht për të bërë një gjë dhe vetëm një gjë. Ndryshe nga
FPGAs, një ASIC nuk mund të riprodhohet për të kryer detyra të tjera.

Një ASIC projektuar për të minuar bitcoins mund vetëm dhe vetëm te minoje bitcoins. Jofleksibiliteti i
një ASIC kompensohet nga fakti se ai ofron një rritje 100x në fuqinë hashing duke reduktuar konsumin e
energjisë në krahasim me të gjitha teknologjitë e mëparshme.
Ndryshe nga të gjitha gjeneratat e mëparshme të pajisjeve që i paraprijnë ASIC, ASIC mund të jetë "fundi
i linjës" kur është fjala për teknologjinë shkatërruese të minierave. CPU-të u zëvendësuan nga GPU-të të
cilat u zëvendësuan nga FPGAs të cilat u zëvendësuan nga ASIC. Nuk ka asgjë për të zëvendësuar ASIC
tani apo edhe në të ardhmen e afërt.

Nuk do të ketë përmirësim gradual të produkteve ASIC dhe rritje të efikasitetit, por asgjë nuk do të ofrojë
rritjen 50x deri në 100x në fuqinë hashing ose reduktimin 7x në përdorimin e energjisë që lëviz nga
teknologjitë e mëparshme të ofruara. Kjo e bën konsumin e energjisë në një pajisje ASIC faktorin e vetëm
më të rëndësishëm të çdo produkti ASIC, pasi jeta e pritur e dobishme e një pajisjeje minierash ASIC
është më e gjatë se tërë historia e minierave bitcoin.

Është e mundshme që një pajisje ASIC e blerë sot do të vazhdojë të jetë minierë në dy vjet nëse pajisja
është mjaft efikase për energji dhe kostoja e energjisë elektrike nuk e tejkalon prodhimin e saj. Përfitimi i
minierave dënohet gjithashtu nga kursi i këmbimit, por në të gjitha rrethanat energjia më efikase është
pajisja minerare, aq më e dobishme është ajo.

2.11BITCOIN MINING SOFTWARE

Ka dy mënyra themelore për mining: Nga vetë ose si pjesë e një pool të minierave Bitcoin ose me
kontratat e minierave të Bitcoin cloud dhe sigurohuni që të shmangni mashtrimet e minave Bitcoin.
Pothuajse të gjithë minatorët zgjedhin të minojne në një pools. Me mining pools, fitimi nga çdo bllok që
gjenerojnë anëtarët ndahet midis tyre sipas sasisë së hashave që kontribuan.

2.12 SA BANDWIDTH KERKOHET PER BITCOIN MINING?

Nëse jeni duke përdorur një minator bitcoin për minierat me një pishinë atëherë shuma duhet të jetë e
papërfillshme me rreth 10MB / ditë. Sidoqoftë, ajo që ju nevojitet është lidhja e jashtëzakonshme në
mënyrë që të merrni përditësime në punë sa më shpejtë që të jetë e mundur. Kjo u jep anëtarëve të
pishinave një pagim më të shpeshtë dhe më të qëndrueshëm.

Minierat vetjake do t'ju japin pagesa të mëdha dhe të rralla dhe minierat e grumbulluara do t'ju japin
pagesa të vogla, të shpeshta, por të dyja shtohen deri në të njëjtën vlerë nëse jeni duke përdorur një pako
me pagesë zero në afat të gjatë.

2.13 BITCOIN CLOUD MINING

Me blerjen e kontratave Bitcoin cloud mining, investitorët mund të fitojnë Bitcoins pa u marrë me
hardware mining, software, energji elektrike, bandwidth ose çështje të tjera offline. Ka patur një sasi të
madhe të mashtrimeve të minave në Bitcoin.

Hashflare Review: Hashflare ofron SHA-256 kontratat e minierave dhe më fitimprurëse SHA-256
monedha mund të minohen, ndërsa pagesat automatike janë ende në BTC. Konsumatorët duhet të blejnë
së paku 10 GH / s.

Rishikimi i Minierave të Zanafillës: Gjeneza Minierave është ofruesi më i madh i Bitcoin dhe i minierave
cloud. Minierat e Zanafillës ofrojnë tre plane të bitcoin cloud mining që kanë çmime të arsyeshme.
Kontratat e minierave të Zcash janë gjithashtu në dispozicion.

Hashing 24 Rishikim: Hashing24 ka qenë i përfshirë në minierat Bitcoin që nga viti 2012. Ata kanë
objekte në Islandë dhe Gjeorgji. Ato përdorin chips moderne ASIC nga BitFury që sigurojnë
performancën dhe efikasitetin maksimal.

2.14 LLOGARITJA E VESHTIRESISE

Bitcoin mining një bllok është e vështirë sepse hashi SHA-256 e header-it së një blloku duhet të jetë më i
ulët ose i barabartë me objektivin në mënyrë që blloku të pranohet nga rrjeti.
Ky problem mund të thjeshtohet për qëllime shpjegimi: hashi e një blloku duhet të fillojë me një numër të
caktuar zerosh. Mundësia e llogaritjes së hash-it që fillon me shumë zeros është shumë e ulët, prandaj
duhet bërë shumë përpjekje. Në mënyrë që të gjenerohet një hash i ri në çdo raund, një nonce rritet. (weu)

3. ETHEREUM

Ethereum është një platformë publike open-source, të shpërndarë dhe bazuar në teknologjinë blockchain,
për të drejtuar aplikacione pa censurë, mashtrime ose ndërhyrje të palëve të treta.

Etheri është një token, block-chain e të cilit gjenerohet nga platforma Ethereum. Etheri mund të
transferohet midis llogarive dhe përdoret për të kompensuar mining nods të pjesëmarrësve për llogaritjet e
kryera. Ethereum ofron një makinë virtuale të decentralizuar, Ethereum Virtual Machine (EVM), i cili
mund të ekzekutojë skriptet duke përdorur një rrjet ndërkombëtar të nyjave publike. Udhëzimi i makinës
virtuale, në kontrast me të tjerët si Bitcoin Script, mendohet të jetë Turing-i kompletuar. "Gas", një
mekanizëm i brendshëm i çmimeve të transaksionit, përdoret për të zbutur spamin dhe për të shpërndarë
burime në rrjet.

3.1 EVM

EVM është mjedis i izoluar plotësisht për kontratat e zgjuara në Ethereum. Kjo do të thotë që çdo kontratë
e zgjuar që konkurron brenda EVM-së nuk ka qasje në rrjet, skedar apo proceset e tjera.

3.2 GAS

Duke qenë se Ethereum është një platformë e shpërndarë, duhet të ekzistojë një mënyrë për të kufizuar
burimet e disponueshme për një kontratë të caktuar smart, përndryshe ajo mund të shkaterrohet nga e tërë
fuqia informatike e rrjetit. Gas zgjidh këtë çështje duke rregulluar një kosto për çdo udhëzim të
ekzekutuar në EVM. Një gjë e rëndësishme është që çdo transaksion të dërgohet në rrjet me një "gas
budget". Nëse ajo mbaron, transaksioni do të dështojë, por ende bëhet i minuar në block-chain.

3.3 ETHER

Eter (ETH) Është shenjë e cryptocurrency Ethereum. Ka një çmim dinamik gas/ ether që mat sa shumë do
të kushtojë një operacion. Tarifa e paguar për ekzekutimin e një transaksioni llogaritet duke shumëzuar
koston e gasit dhe çmimin e gasit (pagesa që rezulton paguhet në ETH). Ju mund të vendosni çmimin e
gasit për transaksionin tuaj në çdo vlerë. Megjithatë, nëse çmimi i gazit është shumë i ulët, askush nuk do
të ekzekutojë kodin tuaj.

3.4 BAZAT

Ekzistojnë dy lloje të llogarive: kontratat dhe llogaritë e jashtme. Çdo llogari identifikohet nga një adresë,
dhe të gjitha llogaritë ndajnë hapësirën e njëjtë të adresës. EVM merret me adresa me gjatësi 160-bit. Çdo
llogari përbëhet nga një balance, një nonce, bytecode dhe të dhëna të ruajtura (storage). Megjithatë,
ekzistojnë disa dallime midis këtyre dy llojeve të llogarive. Për shembull, kodi dhe ruajtja e llogarive të
jashtme janë të zbrazëta, ndërsa llogaritë e kontratës ruajnë bytecodein dhe merkle root hash së të gjithë
state tree. Për më tepër, ndërsa adresat e jashtme kanë një çelës privat korrespondues, llogaritë e kontratës
nuk e bëjnë. Veprimet e llogarive të kontratave kontrollohen nga kodi që ata mbajnë përveç nënshkrimit
të rregullt kriptografik të çdo transaksioni Ethereum.

3.5 CFARE JANE SMART CONTRACTS

Në Ethereum, Kontratat e zgjuara janë skripta që mund të trajtojnë paratë.

Këto kontrata zbatohen dhe vërtetohen nga palët që i quajmë minatorë. Minatorët janë kompjutera të
shumëfishta të cilët shtojnë një transaksion (Ekzekutimi i një kontrate të zgjuar, pagesa e një
kriptomonedhe etj.) në një libër publik që ne e quajmë një bllok. Blloqet e shumëfishta përbëjnë një
blockchain. Ne paguajmë këta minatorë me diçka të quajtur Gas, e cila është kostoja për të drejtuar një
kontratë. Kur publikoni një kontratë të zgjuar, ose kryeni një funksion të një kontrate të zgjuar, ose
transferoni para në një llogari tjetër, ju paguani disa eter që konvertohet në gas.
3.6 ETHEREUM MINING

Monedhat e Ethereum-it krijohen përmes procesit të minimit në një normë prej 5 eter për bllokun e
minuar. Por minierat gjithashtu kanë një tjetër rol të rëndësishëm.

Zakonisht, bankat janë përgjegjëse për mbajtjen e shënimeve të sakta të transaksioneve. Ata sigurojnë që
paratë nuk janë krijuar nga hici, dhe se përdoruesit nuk mashtrojnë dhe shpenzojnë paratë e tyre më
shumë se një herë.

Blockchains, megjithatë, paraqet një mënyrë krejtësisht të re të mbajtjes së të dhënave, ku rrjet i tërë, në
vend të një ndërmjetësi, verifikon transaksionet dhe i shton ato në librin publik.

Megjithëse një sistem monetar "i besueshëm" ose "besim-minimizuar" është qëllimi, dikush ende ka
nevojë të sigurojë të dhënat financiare, duke siguruar që askush nuk mashtron.

Minierat janë një inovacion që mundëson mbajtjen e regjistrave të decentralizuar.

Minatorët vijnë në konsensus për historinë e transaksioneve, ndërkohë që parandalojnë mashtrimet

(sidomos shpenzimet e dyfishta të etereve) - një problem interesant që nuk ishte zgjidhur në monedhat e
decentralizuara para blloqeve të provave të punës.

Edhe pse ethereum është në kërkim në metoda të tjera për të ardhur në konsensus për vlefshmërinë e
transaksioneve, minierat aktualisht mban platformën së bashku.

3.7 SI FUNKSIONON MINING

Sot, procesi i minimitsë ethereum është pothuajse i njëjtë me atë të bitcoin-it.

Për çdo bllok të transaksioneve, minatorët përdorin kompjuterë për të përsëritur dhe shumë shpejt për të
hamendesuar përgjigje në një puzzle derisa njëri prej tyre të jete i duhuri.

Më konkretisht, minatorët do të udhëheqin metadatat unike të kokës së bllokut (duke përfshirë versionin e
kohës dhe versionin e softuerit) përmes një funksioni hash (i cili do të kthejë një varg fikse të numrave
dhe shkronjave që duket rastësishëm), vetëm duke ndryshuar vlerën 'nonce' , e cila ndikon vlerën e hash
që rezulton.

Nëse minatori gjen një hash që përputhet me objektivin aktual, minatori do te shperblehet me ether dhe do
te transmetoje bllokun në të gjithë rrjetin për çdo nyje për të vërtetuar dhe shtuar në kopjen e tyre të librit.
Nëse minator B gjen hash, minator A do të ndalojë punën në bllokun aktual dhe do të përsërisë procesin
për bllokun e ardhshëm.

Është e vështirë për minatorët të mashtrojnë në këtë lojë. Nuk ka asnjë mënyrë për të bere hile këtë punë
dhe të gjejne pergjigjen e sakte te puzzle-it. Kjo është arsyeja pse metoda e zgjidhjes së enigmave quhet
"prova e punës".

Nga ana tjetër, duhet nje kohe shume e shkurter për të tjerët që të verifikojnë nese vlera e hash është e
saktë, e cila është pikërisht ajo që çdo nyje bën.

Përafërsisht çdo 12-15 sekonda, një minator gjen një bllok. Nëse minatorët fillojnë të zgjidhin puzzles më
shpejt ose ngadalë se kjo, algoritmi automatikisht rregullon vështirësinë e problemit në mënyrë që
minatorët të kthehen në afërsisht në kohën e zgjidhjes së 12 sekondave.

Minatorët fitojnë rastësisht këto eter, dhe përfitimi i tyre varet nga fati dhe sasia e fuqisë informatike që
ata i kushtojnë asaj.

Algoritmi specifik i proves se punës që përdor ethereums njihet si "ethash", i projektuar për të kërkuar më
shumë memorie per ta bere me te veshtire procesin e minimit duke perdorur ASIC te shtrenjte- te cilet
jane chipe te specializuar qe tani jane kthyer ne te vetmen menyre qe sjell perfitime nga minimi i
bitconisave dhe ethereums
Në një kuptim, ethash mund të ketë pasur sukses në atë qëllim, pasi që ASIC-të e dedikuara nuk janë në
dispozicion për minimin e etherave (të paktën jo ende).

Për më tepër, meqenëse ethereum ka për qëllim të kalojë nga prova e punës në minierat për 'prova të
aksioneve' - blerja e një ASIC mund të mos jetë një opsion i zgjuar pasi që ka të ngjarë që nuk do të jetë e
dobishme për një kohë të gjatë.

4. REFERENCAT

[1] [ Online]. - https://www.weusecoins.com/en/mining-guide/.

[2] bitcoin [Online]. - https://bitcoin.org/en/.

[3] the guardian [Online]. - https://www.theguardian.com/technology/2018/jan/29/cryptocurrencies-

bitcoin-blockchain-what-they-really-mean-for-our-future.

[4]weusecoins.com [Online]. - https://www.weusecoins.com/.

[5] wikipedia [Online]. - https://en.wikipedia.org/wiki/Bitcoin.