Universiteti për Biznes dhe Teknologji

Departamenti për Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi

Kryptovalutat: Përdorimi dhe Investimi i tyre

Arlind Rukovci Prof. Mirjeta Domeniku

Prishtinë, 2018
ABSTRAKT....................................................................................................... 1
1 HYRJE ........................................................................................................ 2

2 KRYPTOVALUTAT (HISTORIKU) ...... Error! Bookmark not defined.

2.1 Çka janë kryptovalutat ? ......................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1 Si funksionojn kryptovaluta ? ......................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2 Vlera e Bitcoin ............................................... Error! Bookmark not defined.
3 Investimi në Bitcoin .................................................................................................3

3 INVESTIMI NË KRYPTOVALUTA ...... Error! Bookmark not defined.

4 DISKUTIME DHE PËRFUNDIME ......... Error! Bookmark not defined.

5 REFERENCAT ........................................................................................... 5
 Abstrakti

Kryptovaluatat gjithnjë e më shumë përdoren në mjete zyrtare të keshit dhe shkëmbimin

e mallrave. Bitcoin dhe kryptovalutat e tjera janë shikuar nga kompani të mëdha të cilat po
miratojnë dhe investojnë në këtë teknologji.

Ç’ka janë kryptovalutat?

Deri tani ne kemi dëgjuar të gjitha kryptovalutat apo monedhat dixhitale. Por relativisht
pak njerëz i zotërojnë ato, madje edhe më pak njerëz kuptoni ato. Çfarë saktësisht janë
kryptovalutat?
Kryptovalutat janë të vështira për t'u kuptuar, sepse ato janë të shtrira në shumë fusha: ato
janë shkenca kompjuterike dhe teknologjitë inxhinierike sociale, instrumentet e reja të tregut, dhe
fenomene të reja monetare dhe politike.
Një monedhë virtuale është një formë e parregulluar e parasë digjitale e cila nuk përdoret ose
garantohet nga një bankë qendrore dhe e cila mund të veproj si mjetpagese.
Monedhat virtuale paraqiten në shumë forma, në fillim si monedha brenda lokaleve të lojërave
kompjuterike online dhe media sociale, dhe më vonë janë zhvilluar si mjete pagese që pranohen
‘offline’ ose në ‘jetën reale’.1
Aktualisht është rritur mundësia e përdorimit të monedhave virtuale si mjet pagese për mallrat
dhe shërbimet gjatë realizimit të shitjeve me pakicë, restorante dhe lokale argëtimi. Këto
transaksione shpesh nuk shkaktojnë ndonjë tarifë ose ngarkesë, dhe nuk përfshijnë bankat.
Kohëve të fundit, monedha virtuale ‘Bitcoin’ ka shtruar skenën për një gjeneratë të re të
decentralizuar, peer-to-peer të monedhave virtual – shpesh të referuara si kripto-monedha (crypto
currencies).
Pas rritjes së fundit të kësaj monedhe, janë paraqitur një dyzinë monedhash virtuale që kanë
ndjekur rrugën e Bitcoin-it.

1
Aleksander Berentsen and Fabian Schär, A Short Introduction to the World of Cryptocurrencies,2018 faqe.2.
 Ç’ka është Bitcoini?

Bitcoini me simbolet BTC ose XBT u krijiua në vitin 2009 nga persona të panjohur. I vetmi emër
pas saj është “Satoshi Nakamoto”, një pseudonim, që idenë e kishte hedhur një vit më parë.
Bitcoin nuk është pronë e ndonjë enti qëndror si Rezerva Federale në SHBA apo Banka
Qëndrore Europiane në BE. Ajo përdor një platformë në internet.2

Rrjeti Bitcoin lejon përdorimin dhe transferimin anonim të monedhës virtuale; të dhënat për
përdorimin e saj mund të ruhën në një kompjuter personal nën formën e një “portofoli” digjital
apo të mirëmbahen nga palë të treta që luajnë rol të ngjashëm me atë të një banke.
Shumat në Bitcoin mund të transferohen nëpërmjet internetit tek çdokush që ka një adresë
“bitcoin”.3

https://codeburst.io/all-you-wanted-to-know-about-bitcoin-8022634f15d7

2
Satoshi Nakamoto,Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System, 2009, fq.1-2.
3
http://lapsi.al/2017/07/18/gjithcka-duhet-te-dini-per-bitcoin-monedhen-virtuale-qe-po-vjen-ne-shqiperi/ /Përgatiti
Lapsi.al
Struktura “peer-to-peer” që përdoret për tranferimin e saj (ku çdo kompjuter mund të luajë rolin
e një serveri) dhe mungesa e një enti qëndror e bën të pamundur që ndonjë autoritet, qeveritar
ose jo, të bllokojë tranferimet, të sekuestrojë paratë.

Ç’vlerë ka Bitcoin?

Bitcoin nuk u tregua në asnjë shkëmbim në vitin 2009. Çmimi i saj i parë i regjistruar ishte në
vitin 2010. Teknikisht, Bitcoin ishte me vlerë 0 $ në vitin 2009 gjatë vitit të tij të parë të
ekzistencës. Çmimi i Bitcoin nuk arriti kurrë as në $ 1 në 2010! Çmimi më i lartë i saj për vitin
ishte vetëm $ 0.39!

Vlera e Bitcoin 2012-2018,

https://iqoption.com/lp/ultimate-trading/en/?active=crypto1&aff=36215&afftrack=Bitcoin+gold+price+chart&clickid=94x594x201804271001109ac953bda

Ndërsa vlera e Bitcoin-it ka ardhur duke u rritur, siç mund ta shihni edhe në grafikun e mëlartë
ku çmimi më i lart arriti deri 19.000$ . Aktualisht 1 monedhë Bitcoin konvertohet në 9,272.12
dollarë.
Përgjigja e përgj ithshme për pytjen "pse ky çmim?" Është "oferta dhe kërkesa". Zbulimi i
çmimeve ndodh në pikën e takimit midis kërkesës nga blerësit dhe furnizimit të shitësve.
Përshtatja e këtij modeli me Bitcoin, është e qartë se shumica e furnizimit kontrollohet nga
adoptuesit e hershëm dhe minatorët (paisjet për prodhimin e BTC).4

I frymëzuar nga vlera e arit, Bitcoin është projektuar që të ketë një furnizim fiks prej 21 milion
monedha, prej të cilave gjysma e tyre janë prodhuar tashmë.

Fig.3. Statistika të çmimit të Bitcoin dhe arit në vitet e fundit

http://ultra-store.info/lilor/bitcoin-gold-price-chart-ren.php

Disa adoptues të hershëm ishin të mençur ose me fat që të fitonin, blejnë ose sillnin sasitë e
mëdha të Bitcoin para se të kishte vlerë të konsiderueshme.
Më i famshëm i këtyre është krijuesi i Bitcoin, Satoshi Nakomoto. Satoshi mendohet të ketë një
milion bitcoins ose afërsisht 4.75% të furnizimit total (prej 21 milion)5. Nëse Satoshi do t'i
hidhnin këto monedha në treg, zhurma e pasojave të furnizimit do të rrëzonte çmimin. E njëjta
gjë vlen edhe për çdo mbajtës kryesor. Megjithatë, çdo individi racional që kërkon të

4
https://www.buybitcoinworldwide.com/price// Bitcoin-price 2018
5
Satoshi Nakamoto,Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System, 2009, fq.3-4.
maksimizojë kthimet e tyre do të shpërndante shitjet e tyre me kalimin e kohës, në mënyrë që të
minimizojë ndikimin e çmimeve.6
Minatorët (Përdoruesit e paisjve për prodhimin e BTC) aktualisht prodhojnë rreth 3,600 bitcoins
në ditë, disa pjesë të të cilave ata shesin për të mbuluar energjinë elektrike dhe shpenzimet e tjera
të biznesit. Kostoja e energjisë ditore e të gjitha minierave vlerësohet rreth $ 500,000. Ndarja e
kësaj totali me çmimin aktual BTCUSD siguron një përafrim të numrit minimal të bitcoins që
minatorët furnizojnë në tregjet e përditshme.

Investimi në kryptovaluta tjera

Pas rritjes së fundit të kësaj monedhe, janë paraqitur një dyzinë monedhash virtuale që
kanë ndjekur rrugën e Bitcoin-it.
Bitcoin mund të blihet online, duke u regjistruar në faqen zyrtare, me të dhënat personale. Pasi të
kesh transferuar një sasi parash në llogari apo në portofolin virtual, Bitcoin mund të përdoret për
të blerë online në mjaft adresa që e pranojnë atë si monedhë, njësoj si monedhat e tjera (dollar
apo euro). Mund të tërhiqet edhe në ATM, në vende të ndryshme të botës.
Gjithashtu Bitcoin është berë dhe mjet kursimi në kohën e fundit, përmes saj po behën kursime
me mundësi fitimi marramedës.

6
https://www.buybitcoinworldwide.com/price// Bitcoin-price 2018
 Ethereum (ETH)

Një monedhë tjetër digjitale ka qenë së fundmi duke u zhvilluar përderisa të gjithë ishin duke e
përdorur Bitcoin.

Kjo monedhë tjetër e re e përmendur më herët është Ethereum, e cili është pak a shumë si
Bitcoin por më e ndërlikuar dhe komplikuar. Bitcoin është shumë më i madh në aspektin e vlerës
monetare, por Ethereum është duke u përdorur aq shumë saqë po lehtëson punën e shumë
bizneseve.7

Pra, çfarë është Ethereum?

Ethereum është një aplikacion i decentralizuar që mbështetë valutën digjitale, ashtu si Bitcoin. Ju
mund të paguani për gjërat online dhe çfarëdo të paguani me të çfarëdo aparati që e lexon atë.8

Por ka më shumë për Ethereum se sa për Bitcoin. Kriptokalenca, e quajtur eter, vepron përmes
një “kontratë të zgjuar”. Kontrata zgjuar është një teknologji e cila bën “blockchain” apo
regjistron çdo të dhënë publikisht dhe në mënyrë kronologjike, dhe funksioni “if: then” sistem që
lejon Ethereum të tregtohet nëse një kusht i caktuar është plotësuar.

Ripple (XRP)

Ripple punon si një rrjet i decentralizuar i pagesave. Megjithatë, ndryshe nga kriptoturat e tjera,
ajo punon kryesisht për të përmirësuar sistemet financiare tradicionale. Njesia e saj është XRP –
dhe qëllimi është që të sjellë shpejtësi, transparencë dhe siguri në proceset financiare
konvencionale.9

7
Insajderi.com http://www.insajderi.com/cka-eshte-valuta-e-re-digjitale-ethereum-qe-po-e-mund-bitcoin/
8
Dr. Gavin Vood, ETHEREUM: A SECURE DECENTRALISED GENERALISED TRANSACTION LEDGER FINAL
DRAFT - UNDER REVIEW, 2017 fq.3.
9
https://www.ethereum.org/ 2017, about page 1.0
Vlera e një XRP është shumë më e ulët se një Bitcoin, megjithatë ka më shumë XRP në
dispozicion sesa Bitcoin (100 miliardë kundër 21 milion)

Çmimi?! Aktualisht, monedha kushton 1,35 dollarë pasi u ul nga niveli i arritur në fillim të
janarit (3.40 dollarë), por në dhjetor, çmimi i saj ishte 0,25$, kështu që investitorët e dhjetorit,
kanë fituar shumë.

Dash (DASH)
Njëlloj si Litecoin, edhe Dash u krijua me qëllim të mbulimit të rrjetit të dobët të Bitcoin, por
është më i vlefshëm sesa Litecoin. Aktualisht, çmimi i DASH-it është 790 dollarë, derisa arriti
një kulminacion prej 1,550 dollarë në fund të dhjetorit.10

Iota (IOTA)

Iota dallon nga Bitcoin dhe kriptovalutat e tjera. Derisa shpejtësia e Bitcoin zvogëlohet me rritjen
e numërit të përdoruesve, shpejtësia e Iota rritet me rritjen e numërit të përdoruesve. Aktualisht
çmimi ulet në 4 dollarë për monedhë, derisa në fillim të nëntorit kushtonte 0,35 dollarë dhe në
fund të dhjetorit arriti kulmin me 5.25 dollarë për monedhë.

10
Dash, Quick Coin 2017, file:///C:/Users/erblind/Downloads/Glory%20QC%20Bag%20Datasheet%20-
%20English%20-%20September%202015_1.0%20(Low%20Res).pdf
 Kush janë rreziqet?

Edhe pse në përdorim prej 8 vjetësh dhe me shtim të numrit të përdoruesve dhe rritjes së vlerës
së saj, për monedhën virtuale ka shumë dyshime. Janë të shumtë skeptikët, ndërsa ajo që e bën
tërheqëse është vetëm buja që ka bërë në internet. Teksa Bitcoin është rritur, vonesat e pagesave
janë bërë të zakonshme dhe gjithnjë e më shqëtësuese.

Banka e Shqipërisë renditi 5 pika si rrezik për përdorimin e Bitcoin.

Së pari, vlera e monedhave virtuale të tregtuara apo investuara në platformat përkatëse të
këmbimit nuk është e garantuar dhe është mjaft e paqëndrueshme. Vlera e monedhave mund të
manipulohet duke bërë që investuesi të përballet me një humbje të konsiderueshme jashtë
kontrollit të tij. Gjithashtu, ka një mundësi të madhe që si pasojë e mungesës së likuiditetit të
kundër palës, të mos mundësohet asnjëherë konvertimi i monedhës virtuale sërish në monedhë
konvencionale (fiat).

Së dyti, këmbyesit e parasë virtuale janë shoqëri të panjohura, të parregulluara apo regjistruara
në një juridiksion të caktuar. Për rrjedhojë, kushdo që investon paratë e tij në monedhë virtuale të
këmbyera nga këto shoqëri, do të përballet me rrezikun e humbjes si rrjedhojë e problemeve të
natyrave të ndryshme që ato mund të shfaqin.

Së treti, për sa kohë platformat janë vetëm virtuale dhe pa mundësi enkriptimi, ato janë mjaft të
ekspozuara ndaj sulmeve kibernetike. Në këto kushte, investimi bëhet i pasigurt dhe ai mund të
sulmohet në çdo kohë nga hackers dhe të humbasë përgjithmonë, pa pasur mundësi rikuperimi.
Kjo, përsa kohë nuk ka asnjë mundësi mbulimi apo mbrojtjeje, siç është për shembull fondi i
sigurimit të depozitave në banka.

Së katërti, për sa kohë investimi në këto monedha ka anonimat, ai mund të përdoret nga individë
të caktuar edhe për të mundësuar aktivitete të jashtëligjshme si pastrim parash, financim
terrorizmi apo kontrabandë mallrash të paligjshme.
Së pesti, me kërkesë të skemës së monedhës virtuale, nevojitet që personat të bëjnë identifikimin
e tyre në platformat elektronike, si për shembull nëpërmjet skanimit të pasaportës, të retinës apo
të gjurmëve të gishtërinjve. Aplikimi i këtyre mënyrave të identifikimit nga ana e programit (IT
software) nuk janë subjekt i ligjeve dhe rregullave për mbrojtjen e të dhënave personale apo të
standardeve të sigurisë. Për rrjedhojë, nuk ka asnjë garanci që këto kredenciale do të
administrohen në mënyrë të sigurt për të shmangur vjedhjen apo keqpërdorimin e tyre. 11

Fig.4: Bursa dhe vlera e BTC dhe $

11
Përgatiti Lapsi.al, 2017, Tiranëhttp://lapsi.al/2017/07/18/gjithcka-duhet-te-dini-per-bitcoin-monedhen-virtuale-
qe-po-vjen-ne-shqiperi/
 Përfundimi

Tregjet financiare shumë rrallë mund t’i humbasin mundësitë për të fituar para. Kjo gjë
është po aq e vërtetë sa edhe në rastin e kriptomonedhave. Tregtia e kontratave të së ardhmes së
Bitcoin në Bursën e Cboe Global Markets dhe në “CME Group” filloi së fundmi. Lëvizja i dha
një nxitje të mëtejshme rritjes së çmimit të monedhës dixhitale, e cila ka shënuar rritje vjetore me
1.550%.
Regjistrimi i të dhënave të tilla bën që shumë institucione të besojnë se është rasti i një flluske
financiare, e cila mund të shpërthejë nga momenti në moment, shkruan The Economist. Por a ka
një shembull të caktuar për të investuar në Bitcoin? Fatkeqësisht, shembujt e zakonshëm
financiarë nuk mund të merren parasysh. ‘Ekuiteti’ është interesi i mbetur në pasuritë e një firme
pasi janë shlyer të gjitha detyrimet. Letrat me vlerë i japin të drejtën investitorit për një seri
pagesash dhe shlyerjen në maturim. Bitcoin nuk sjell para cash për pronarin. I vetmi kthim është
nëpërmjet rritjes së çmimit.

Për ata që besojnë se kriptomonedha mund të jenë “lëvizja e radhës më e madhe”, blerja e bitcoin
është si një kontratë në të cilën ju mund vetëm të paguani. Ndërsa për disa të tjerë e gjithë situata
mbetet për t’u parë dhe prova e vërtetë do të jetë pikërisht, atëherë kur papritmas të lindë nevoja
që të dilet jashtë nga ky treg.
 Literatura

Bibliography:
Aleksander Berentsen and Fabian Schär “A Short Introduction to the World of Cryptocurrencie”
Satoshi Nakamoto,Bitcoin: “A Peer-to-Peer Electronic Cash System”
Dash, Quick Coin 2017

Referenca:
http://lapsi.al/2017/07/18/gjithcka-duhet-te-dini-per-bitcoin-monedhen-virtuale-qe-po-vjen-ne-
shqiperi/
https://www.ethereum.org/

Prishtinë 2018