UNICEF Polska - Prawa Dziecka - Edukacja o Prawach Dziecka-Podrecznik

PRAWA DZIECKA
I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

HISTORIA • TEORIA • PRAKTYKA
Opracowanie i redakcja:
Małgorzata Połowniak-Dąbrowska, Manager Projektów Edukacyjnych UNICEF Polska
Opracowanie graficzne, skład, korekta, druk:

Taka Paka Project and Design Group – Halina Ostaszewska
takapaka.com
Rysunki:
Maciej Trzepałka
Każda część niniejszej publikacji może być bez ograniczeń wykorzystywana pod
warunkiem umieszczenia następującej adnotacji: Stowarzyszenie UNICEF Polska
(2019). „Prawa dziecka i edukacja o prawach dziecka. Historia • Teoria • Praktyka”,
Połowniak‑Dąbrowska M., UNICEF Polska, Warszawa 2019.
ISBN 978-83-950808-3-8
Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy Funduszu Narodów Zjednoczonych

na Rzecz Dzieci – UNICEF
ul. Rolna 175 D
02-729 Warszawa
e-mail: unicef@unicef.pl
www.unicef.pl
PRAWA DZIECKA
I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA
HISTORIA • TEORIA • PRAKTYKA
Spis treści
Przedmowa��5
Edukacja o prawach dziecka��6
Dlaczego edukacja o prawach dziecka jest ważna?��6
Definicja edukacji o prawach dziecka��7
Usytuowanie edukacji o prawach dziecka
w kontekście innych dziedzin��8
Korzyści płynące z edukacji o prawach dziecka��9
Jak uczyć o prawach dziecka?�� 10
Prawa dziecka – historia i teoria�� 11
Narodziny praw dziecka�� 11
Na drodze do Konwencji o prawach dziecka�� 13
Konwencja o prawach dziecka�� 16
Komitet Praw Dziecka w Genewie�� 18
Zasady, na jakich opiera się Konwencja o prawach dziecka�� 18
Konwencja o prawach dziecka a inne dokumenty
stanowiące prawo�� 19
Gdzie szukać pomocy?�� 20
Numery do zapamiętania �� 23
Dokumenty�� 27
Skrót Konwencji o prawach dziecka�� 27
Konwencja o prawach dziecka�� 30
Protokoły dodatkowe�� 42
Bibliografia�� 56
PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 3

1989 r. – Dwóch chłopców – skautów,
w towarzystwie Dyrektora Generalnego
UNICEF Jim’a Granta i Ambasadora
Dobrej Woli UNICEF Audrey Hepburn
– telefonują z siedziby głównej ONZ
w Nowym Jorku do dzieci w biurze ONZ
w Genewie z informacją, że Konwencja
o prawach dziecka została przyjęta.
4 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

Przedmowa
Oddajemy w Państwa ręce pochylą się Państwo nad treścią osoby, które na co dzień pracują
szczególną publikację – podręcz- tego opracowania, skorzystają z dziećmi, w tym przedstawiciele
nik o prawach dziecka. Jest to z zawartych w nim wskazówek władz państwowych, samo-
wyjątkowy materiał, gdyż opisuje i zawsze będą znajdować w swo- rządowych oraz reprezentanci
zagadnienie praw dziecka bardzo jej pracy z uczniami przestrzeń urzędów, instytucji i organizacji
szeroko. Wychodząc naprze- do regularnego włączania tema- powołanych do sprawowania
ciw oczekiwaniom nauczycieli tyki praw dziecka. opieki i gwarantowania ochrony
i pedagogów współpracujących najmłodszym.
z UNICEF, którzy sygnalizowali W publikacji zaprezentowaliśmy Każda dorosła osoba powinna
niejednokrotnie potrzebę mery- Państwu także historię rozwoju posiąść wiedzę o prawach dziec-
torycznego wsparcia w ich pracy praw dziecka wskazując, jak ro- ka. Im więcej z nas będzie świa-
dydaktycznej z dziećmi i młodzie- dziła się idea powstania najważ- domych tych treści, tym większe
żą w tym obszarze, postanowili- niejszego dokumentu stanowią- prawdopodobieństwo, że żadne
śmy wypełnić lukę wydawniczą cego o prawach najmłodszych dziecko w naszym otoczeniu nie
we wspomnianej dziedzinie. – Konwencji o prawach dziecka. zazna krzywdy bądź cierpienia.
Jako Polacy mamy swój udział Dlatego zachęcamy Państwa
Nasz podręcznik rozpoczynamy w tych pracach, stąd spoczywa do zapoznania się z poniższą
od wyjaśnienia, dlaczego warto na nas szczególny obowiązek – tematyką i mamy nadzieję, że
uczyć o prawach dziecka i czym ale i misja – upowszechniania będziemy wspólnie kształtować
jest taka edukacja. Dla UNICEF wiedzy o prawach dziecka, a tak- wrażliwość społeczną na los
niezwykle istotne jest, by nie że dbania o wprowadzanie jak najmłodszych. Tego wszystkim,
ograniczać kwestii praw dziecka najwyższych standardów w za- a w szczególności dzieciom,
i edukacji o ich prawach wyłącz- gwarantowaniu najmłodszym życzymy.
nie do teorii. Jest ona punktem obywatelom ich praw. Wierzymy,
wyjścia do wdrażania konkret- że przy Państwa udziale zadanie
nych rozwiązań i działań, które to zostanie zrealizowane.
pozwolą najmłodszym na realiza- Miłej lektury!
cję ich praw w praktyce. Dlate- Adresatem podręcznika, poza
go mamy nadzieję, że z chęcią grupą nauczycieli, są wszystkie UNICEF Polska

Edukacja o prawach dziecka
O tym, jak ważna jest edukacja, programów nauczania. Prawo lat dzieciom wiedzy o ich pra-
przekonywać nikogo nie trzeba. cywilne, rodzinne czy prawa kon- wach i uczenie korzystania z nich
Wiedza i umiejętności, które sumenta to obszary, o których daje szanse na wykształcenie
nabywamy w trakcie szkolnej podstawową wiedzę powinien w przyszłości postaw zaanga-
edukacji, pozwalają nam spraw- posiadać każdy obywatel. Innym żowania społecznego, potrzeby
nie funkcjonować w dorosłym obszarem, często pomijanym partycypacji w życiu społeczno-
życiu. Co więcej, szkolimy się w myśleniu w kategoriach ści lokalnej i podejmowania dzia-
i zdobywamy nowe kompeten- prawa, są prawa dziecka. O ile łań na jej rzecz. Implementacja
cje także w kolejnych etapach temat praw człowieka pojawia edukacji o prawach dziecka to
naszego życia, po zakończeniu się okazjonalnie w dyskursie także kształtowanie wśród naj-
szkoły. Każda nowa wiedza to publicznym, o tyle prawa dziec- młodszych właściwego systemu
rozwój. Doceniamy coraz silniej ka są praktycznie wszędzie wartości, a także umiejętności
kompetencje społeczne. Gwa- pomijane. A gdy już słyszymy krytycznego myślenia. Społe-
rantują nam one nawiązywanie bądź czytamy o prawach dziec- czeństwo charakteryzujące się
dojrzałych relacji interpersonal- ka, to niestety przeważnie są takimi przymiotami jest w stanie
nych oraz radzenie sobie w życiu to informacje o negatywnym podejmować świadome wybory,
w trudnych sytuacjach. Wiedza, wydźwięku. Dowiadujemy się które w perspektywie długofa-
której potrzebujemy, by odnaleźć o prawach dziecka w kontek- lowej będą służyły wszystkim
się w szybko zmieniającym się ście ich łamania, w tym przede obywatelom. Urzeczywistnienie
świecie, bardzo często wykra- wszystkim krzywdy i cierpienia, powyższej wizji jest bezpośred-
cza poza treści podręczników. jakich doświadczają dzieci. Aby nio związane z wprowadzeniem
Rzeczywistość stawia przed to zmienić, należy wprowadzić elementów edukacji o prawach
nami nowe wymagania i musimy elementy edukacji o prawach dziecka. Co istotne, charakter
umieć się do nich zaadaptować. dziecka już od najmłodszych lat takiej edukacji nie może być
Nagromadzone doświadczenia kształcenia. incydentalny. Pozytywne efekty
i zdobyte informacje umożliwiają będzie można zaobserwować
nam realizację wyznaczonych Dlaczego edukacja wówczas, gdy edukacja o pra-
przez siebie celów. o prawach dziecka jest wach dziecka obejmie swoim
Ogromną rolę w całym proce- ważna? zasięgiem jak największą grupę
sie naszego funkcjonowania dzieci i młodzieży, a sposób jej
w społeczeństwie odgrywa Warto przyjrzeć się temu zagad- organizacji nie ograniczy się
np. znajomość prawa. Pozwala nieniu i zastanowić się nad po- wyłącznie do formalnej edukacji
nam uniknąć wielu nieprzyjem- zytywami płynącymi z edukacji szkolnej. Idea praw dziecka musi
nych sytuacji, na które możemy o prawach dziecka. Po pierwsze, zaistnieć w szerszej perspekty-
być narażeni, nawet nie zdając edukacja o prawach dziecka to wie, a co najważniejsze musi zo-
sobie z tego sprawy. Dlatego element budowania świadomego stać zrozumiana i przyjęta przez
tak ważne wydaje się włączenie społeczeństwa obywatelskiego. dorosłych – osoby odpowiedzial-
podstaw edukacji prawnej do Przekazywanie od najmłodszych ne za budowanie przestrzeni dla

dzieci. Dobrze rozumiana eduka-
cja o prawach dziecka powinna Edukacja o prawach dziecka nie ogranicza się wyłącz-
wskazać im nie tylko zrozumiałą nie do przekazania i przyswojenia teoretycznej wiedzy.
wiedzę o prawach, ale przede Poprzez uczestnictwo w procesie edukacji należy
wszystkim dać im narzędzia do rozumieć także zdobywanie konkretnych kompetencji,
wykorzystywania ich w codzien- które zostaną wykorzystane do wprowadzanie zmian
nym życiu. Prawa dziecka to nie w swoim najbliższym otoczeniu, a których celem jest
tylko suche zapisy i paragrafy zagwarantowanie wszystkim dzieciom możliwości
z Konwencji o prawach dziecka korzystania z ich praw.
- ważne, aby były one podstawą
do stworzenia dzieciom jak naj- Uczestnikami procesu edukacji o prawach dziecka są
lepszych warunków do rozwoju nie tylko dzieci jako ci, których ten temat dotyczy. Nie-
i realizacji własnych potrzeb. zwykle istotne jest uświadamianie i edukowanie do-
rosłych na temat praw najmłodszych. To oni – rodzice,
Definicja edukacji opiekunowie, pedagodzy, osoby odpowiedzialne za
o prawach dziecka tworzenie prawa dotyczącego dzieci i przedstawiciele
innych grup oraz profesji mających kontakt z dziećmi
Kiedy wiemy już, jak ważna jest i pracujących na ich rzecz – powinni posiadać grun-
edukacja o prawach dziecka, towną wiedzę i głębokie zrozumienie dla idei praw
warto przyjrzeć się jej dokładnie dziecka.
i zrozumieć, na czym polega.
Nie istnieje jedna definicja edu- Prawa dziecka nie ograniczają się wyłącznie do kon-
kacji o prawach dziecka. tekstu indywidualnego. Prawa dziecka mają zastoso-
Nie jest ona osobną dziedziną wanie zarówno w skali mikro – czyli właśnie perspek-
czy przedmiotem nauczania, tywy pojedynczej jednostki, która zna i korzysta ze
stąd potrzeba określenia jasnych swoich praw, jak i w skali makro – rozpatrywania ich
granic tak, by osoby zajmujące w szerszej perspektywie funkcjonowania w grupie,
się dydaktyką i pragnące pro- społeczności, a nawet globalnie: kraju czy świata. Pra-
mować prawa dziecka poznały wa dziecka są na tyle uniwersalne, że znajdują swoje
lepiej ten obszar. odzwierciedlenie we wszystkich tych przestrzeniach.
Dla UNICEF „edukacja o pra-
wach dziecka to proces naucza-
nia i uczenia się o zapisach i za-
sadach zawartych w Konwencji
o prawach dziecka”. Celem Idąc tym tropem można stwier-
tego procesu jest wyposażenie dzić, że edukacja o prawach
dorosłych i dzieci w wiedzę dziecka jest urzeczywistnieniem
i umiejętności, które pozwolą im wizji zawartej w Preambule do
podejmować działania mają- Konwencji o prawach dziec-
ce na celu realizację i ochronę ka: „…dziecko powinno być
praw dziecka w środowisku w pełni przygotowane do
rodzinnym, szkolnym, a także na życia w społeczeństwie jako
poziomie społeczności lokalnej, indywidualnie ukształtowa-
kraju czy świata (za: Child Rights na jednostka, wychowana
Education Toolkit, UNICEF PFP, w duchu ideałów zawartych
2014). Ta krótka definicja zwraca w Karcie Narodów Zjedno-
uwagę na wszystkie najważniej- czonych, a w szczególności
sze aspekty edukacji o prawach w duchu pokoju, godności,
dziecka. Można je ująć w kilku tolerancji, wolności, równo-
punktach: ści i solidarności.”

Edukacja globalna – to bardzo
szerokie pojęcie. Często jest roz- EDUKACJA
patrywana z perspektywy trzech GLOBALNA Sprawiedli-
Sprawiedli- wy handel,
obszarów: człowieka, środowi- pomoc
we i zrówno-
ska i ekonomii. ważone wy-
korzystanie
SPOŁECZEŃSTWO
(edukacja o prawach człowieka,
surowców
edukacja obywatelska)
Zrówno-
ważona
Edukacja o prawach dziecka EDUKACJA przyszłość
– edukacja o prawach dziec- O PRAWACH
ka bazuje na wiedzy z zakresu DZIECKA
praw człowieka. Łączy w sobie
elementy wiedzy i doświadczeń
z trzech obszarów: człowiek,
ekonomia, Ziemia. Jest istotna
dla edukacji na rzecz zrównowa-
żonego rozwoju.
ŚRODOWISKO EKONOMIA
Ludzie – obszar ten dotyczy

edukacji przez pryzmat po-
strzegania jednostki – edukacja
Zrówno-
o prawach człowieka, jak i jej ważony
funkcjonowania w społeczeń- rozwój
stwie – edukacja obywatelska.
Rysunek 1. E
dukacja o prawach dziecka a inne obszary wiedzy (za: Child Rights Education Toolkit,
UNICEF 2014, s. 29).
Podsumowując, edukacja społeczności lokalnej i całego człowieka i edukacji obywatel-

o prawach dziecka obejmuje: społeczeństwa. skiej. Zawiera w sobie elementy
• Umiejscowienie zapisów • Kształtowanie kompetencji edukacji ekonomicznej, o zrów-
i zasad Konwencji o prawach dzieci (jako podmiotów, któ- noważonym rozwoju i ogólnej
dziecka w: rych prawa dotyczą) oraz do- wiedzy o świecie. Należy pamię-
››formalnej i nieformalnej rosłych (odpowiedzialnych za tać, że prawa dziecka są uniwer-
edukacji dzieci, w tym zagwarantowanie tych praw) salne i odnoszą się do sytuacji
przede wszystkim w pod- w celu implementacji praw wszystkich dzieci na świecie,
stawie programowej na- dziecka w codzienne życie. stąd tak szerokie ujęcie ich per-
uczania (na każdym etapie spektywy. Zależności te zobrazo-
edukacji), Usytuowanie edukacji wane zostały na Rysunku 1.
››programie kształcenia na- o prawach dziecka
uczycieli i osób pracujących w kontekście innych Bardzo ważne jest, by nie
bezpośrednio z dziećmi. ograniczać edukacji o prawach
• Podnoszenie świadomości dziedzin wyłącznie do przestrzeni szkolnej.
osób dorosłych na temat Edukacja o prawach dziecka Oczywiście formalna edukacja
praw dziecka poprzez media czerpie bardzo mocno z innych odbywa się w murach szkoły,
i inne kanały, które docie- dziedzin wiedzy. Jest zakorzenio- pod okiem nauczycieli w opar-
rają do rodziców, członków na w obszarze wiedzy o prawach ciu o przygotowane programy.

Jednak zadaniem edukacji o pra- poza nią. Aktywność społeczna, nas komunikaty, że ich zdanie
wach dziecka jest wyjście poza prawo do wyrażania swojego się liczy, będą proszone o wypo-
ten schemat. Edukacja o pra- zdania to prawa dziecka, które wiedzenie się, zaangażowanie
wach dziecka powinna odbywać najmłodsi muszą móc realizować – wówczas przyjmą taką postawę
się we wszystkich przestrzeniach, w każdej sferze swojego życia. jako naturalną w funkcjonowaniu.
jakie są ważne dla dzieci i w któ- To właśnie od dorosłych zależy, Nie można tylko sprowadzić tych
rych dzieci funkcjonują. Trudno w jakim stopniu te prawa będą działań do okazjonalnych wyda-
sobie wyobrazić np. naukę miały możliwość być realizo- rzeń. Prawa dziecka nie są „od
partycypacji bez aktywnego włą- wane w poszczególnych pro- święta, ale są na co dzień”.
czenia tego komponentu w życie cesach. Jeśli od najmłodszych
szkoły i wyjścia z tą ideą także lat dzieci będą otrzymywać od
Prawa dziecka w podstawach programowych nauczania

Z badania przeprowadzonego przez UNICEF we współpracy z Queen’s University w Belfaście
z 2015 roku wynika, że w większości z 26 badanych krajów prawa dziecka nie są prawnie umoco-
wane w oficjalnych podstawach programowych nauczania. Tylko w 11 badanych krajach edukacja
o prawach dziecka jest obecna w programach nauczania.1 W 7 innych prawa dziecka są obecne
fragmentarycznie w programach nauczania bądź dotyczą edukacji w wybranych regionach kraju.
W krajach, w których edukacja o prawach dziecka nie jest w żadnym stopniu uwzględniona w pod-
stawach programowych, dostrzeżono jednocześnie brak jakiegokolwiek alternatywnego rozwiązania,
zmierzającego do zapewnienia edukacji o prawach dziecka w placówkach edukacyjnych. Badani
nauczyciele i pedagodzy zwrócili uwagę na brak narzędzi i materiałów dydaktycznych niezbędnych
do pracy z dziećmi i młodzieżą w tym obszarze.
Zagwarantowanie obecności tematyki praw dziecka w podstawach programowych kształcenia

uczniów na wszystkich poziomach jest wyzwaniem, jakie stoi przed wszystkimi decydentami odpo-
wiedzialnymi za tworzenie strategicznych dokumentów w państwie. Dobrze, by zdawali sobie z tego
sprawę. Dla UNICEF kwestia edukacji dzieci, w tym edukacji o prawach dziecka, jest niezwykle
istotna i od lat organizacja podejmuje szereg działań mających na celu upowszechnianie wiedzy
o prawach dziecka wśród polskich uczniów.
1
Teaching and learning about child rights: a study of implementation in 26 countries, (ed.) Jerome, L. i inni. (2015)
Korzyści płynące realizowana od dłuższego czasu. otwarcia na innych. Jest także

z edukacji o prawach W Wielkiej Brytanii, gdzie od czynnikiem chroniącym przed
dziecka wielu lat UNICEF wdraża pro- doświadczaniem przez młodzież
gram „Szkół Przestrzegających zachowań ryzykownych. I tak
Analizując powyższe, można Praw Dziecka” (Right Respec- np. w Hiszpanii w jednej ze szkół,
łatwo zauważyć, że edukacja ting Schools), prowadzony jest gdzie wdrożono taki program
o prawach dziecka wiąże się monitoring wpływu edukacji nauczania, zaobserwowano
z samymi pozytywami. Dzieci o prawach dziecka na życie dzie- polepszenie relacji społecznych
uczestniczące w takiej edukacji ci. Wynika z niego, że uczniowie między uczniami, znaczny spa-
są bardziej świadome, aktyw- uczestniczący w takiej edukacji dek problemów z zachowaniem
ne, pełne inicjatywy, kreatywne, kształtują swój system wartości dzieci, zwiększenie samooceny
a to z pewnością spowoduje, że i nabywają kompetencji społecz- poszczególnych uczniów i otwar-
w dorosłym życiu będą prezento- nych, które pozwalają im budo- cie na innych2. Nauczyciele
wały taką samą postawę zaan- wać pozytywne relacje interper- zaś deklarowali wyższy poziom
gażowania. Warto tu wspomnieć sonalne (Sebba, Robinson, 2010). satysfakcji z pracy.
o efektach potwierdzonych Stała edukacja o prawach dziec-
praktyką i badaniami w kra- ka niweluje problemy wycho-
2
Teaching and learning about child rights:
jach, gdzie edukacja o prawach wawcze, buduje otwartość i po- a study of implementation in 26 countries, (ed.)
dziecka jest z powodzeniem maga kształtować umiejętność Jerome, L. i inni. (2015)

Podsumowując, można stwier- – najlepiej w jak najbardziej placówki i oddaniu podopiecz-
dzić, że regularnie prowadzona naturalny sposób tak, by dotrzeć nym części odpowiedzialności,
edukacja o prawach dziecka z przekazem do odbiorcy. Zatem jaka się z tym wiąże.
sprzyja rozwijaniu kompetencji wykorzystujmy w edukacji o pra- Dobrym przykładem może tu być
społecznych dzieci od najmłod- wach dziecka techniki i metody partycypacja dzieci i młodzieży.
szych lat i wpływa na jakość odpowiadające konkretnym Niezwykle trudno nauczyć się
budowanych relacji interperso- grupom wiekowym. jej tylko z podręczników. Realne
nalnych przez młodzież. Imple- Wiedza o prawach dziecka jest włączenie młodych ludzi w de-
mentacja edukacji o prawach z jednej strony taką samą wiedzą batę i procesy podejmowania
dziecka pozwala na budowanie jak treści innych przedmiotów decyzji nie będzie miało miej-
dobrego klimatu szkoły, co prze- i jej podstawy powinny zostać sca bez zrozumienia i przyjęcia
kłada się na właściwe funkcjono- przekazane uczniom w zrozumia- tej idei przez dorosłych, którzy
wanie w niej zarówno uczniów, ły sposób. Ale teoria jest zaled- w relacjach z dziećmi zaczną
jak i nauczycieli. wie punktem wyjścia dla kształ- ją stosować. Czy zdanie dzieci
towania postawy zaangażowania w kwestiach ich dotyczących
Jak uczyć o prawach młodych ludzi i uświadomienia powinno być brane pod uwagę?
dziecka? im, że prawa dziecka są ważne Czy jest sens wprowadzania de-
w ich codziennym funkcjono- mokratyzacji życia szkoły, klasy,
Kiedy przekonamy się już, jak waniu. Ta jakościowa zmiana grupy? Jeśli zawahaliśmy się
istotna jest edukacja o prawach w edukacji o prawach dziecka udzielając odpowiedzi twierdzą-
dziecka, i zechcemy włączyć ją może nastąpić tylko i wyłącznie cej na choć jedno z tych pytań,
do programu nauczania, staje- w sytuacji pełnej implementacji oznacza to, że istnieje silna
my przed dylematem „jak uczyć praw dziecka w życie szkoły, potrzeba urzeczywistniania praw
o prawach dziecka?”. Odpo- w tym w uwzględnieniu ich dziecka w codziennej praktyce
wiedź wydaje się oczywista w zasadach funkcjonowania edukacyjno-wychowawczej.

Prawa dziecka – historia i teoria
Edukacja o prawach dziecka Dopiero wydarzenia z lat 90. koncepcji dzieciństwa, jakie
to wyzwanie, przed którym XIX wieku uznawane są za krok znamy z prac Janusza Korcza-
stoi współczesny świat. Wiele milowy w historii praw dziecka ka. Urodzony w 1878 roku pod
aspektów dotyczących praw na świecie. Losy 8-latki z Balti- nazwiskiem Henryk Goldszmit
najmłodszych dotyczy zagad- more w Stanach Zjednoczonych – Janusz Korczak stał się
nień różnych dziedzin i nauk, dały początek myśleniu w kate- symbolem walki o prawa dziec-
odnosząc się tak naprawdę do goriach ochrony dziecka. Marry ka. I choć dzisiejsze podejście
gruntownej wiedzy o człowieku, Ellen Wilson – tak nazywała do praw dziecka odbiega nieco
społeczeństwie i ekonomii. Cięż- się dziewczynka, która dozna- od tych prezentowanych przez
ko będzie uniknąć poruszania ła wiele cierpienia w rodzinie Korczaka (Czyż, 2002), to niewąt-
tematu praw dziecka, gdyż są zastępczej, gdzie się wychowy- pliwie jego koncepcje i myślenie
one w centrum zainteresowania wała. Była regularnie bita przez o dziecku były innowacyjne
wielu dziedzin. Warto natomiast przybraną matkę. Nie miała i rewolucyjne na czasy, w jakich
być przygotowanym na taką skąd otrzymać pomocy, gdyż nie się rodziły. Dziś jesteśmy świa-
debatę i poznać dobrze obszar, istniały żadne instytucje zajmu- domi, że postulaty wysuwane
z którym przychodzi nam się jące się przemocą wobec dzieci. przez Korczaka (prawo dziecka
mierzyć każdego dnia. Dopiero kiedy jej sprawa została do miłości czy szczęścia) zdecy-
zgłoszona do lokalnego towa- dowanie bardziej opisują po-
Narodziny praw rzystwa opieki nad zwierzętami, trzeby dziecka, a nie prawa, ale
dziecka los dziecka się odmienił. Co w żaden sposób nie umniejsza
znamienne w tej historii to fakt, to historycznego wkładu Sta-
Sięgając pamięcią do wiedzy hi- że w 1894 roku w USA dostrze- rego Doktora w rozwój pojęcia
storycznej, trudno przypomnieć gano problem i potrzebę ochrony praw dziecka. Bez tych podwalin
sobie, by wielcy myśliciele praw zwierząt, ale nie widziano prawdopodobnie nie dyskutowa-
poświęcali dużo uwagi dzie- krzywdy dziecka. Od tego czasu libyśmy dziś na ten temat.
ciom. Na przestrzeni wieków zaczęły powstawać w Stanach
pojawiło się niewiele wzmianek Zjednoczonych organizacje
o najmłodszych członkach spo- niosące pomoc dzieciom i ich
łeczeństwa. Ważne koncepcje rodzinom. Historia ta dała począ-
dzieciństwa zaczęły kiełkować tek wielkiej zmianie w myśleniu
dopiero na przełomie XIX i XX o dziecku.
wieku, wcześniej dziecko nie Europa w tym czasie nie pozo-
było obiektem zainteresowania stawała w tyle. Przełom przyniósł
nauki czy prawa. Pojedyncze, wiek XX i wydarzenia, które
ale ważne adnotacje o wy- trwale odmieniły losy świata.
chowaniu dziecka, znajdziemy Ale zanim stary kontynent po-
w pismach np. Jana Jakuba grążył się w wojnie, początkowe
Rousseau. lata tego stulecia to narodziny

Janusz Korczak – Henryk Goldszmit (1978/1979 – 1942) – pisarz,
pedagog, działacz społeczny, lekarz; założyciel pierwszego, jedynego
w swoim rodzaju czasopisma dla dzieci „Mały Przegląd”, redagowa-
nego wraz z dziećmi; autor wielu książek dla dzieci, ale też dla doro-
słych m.in.: „Prawo dziecka do szacunku” oraz „Jak kochać dziec-
ko”. Założyciel Domu Sierot dla dzieci żydowskich, udzielał się także
w domu będącym jednocześnie sierocińcem i szkołą dla polskich
dzieci. Przyświecała mu dewiza równego traktowania dzieci, w duchu
tolerancji i szacunku dla najmłodszych. W 1942 roku mimo szansy
opuszczenia getta, pozostał ze swymi podopiecznymi i wraz z nimi
został wywieziony do obozu zagłady w Treblince, gdzie zginął.
Uznawany za prekursora walki o prawa dziecka. Zwracał szczegól-
ną uwagę na nierównoprawną pozycję dzieci w społeczeństwie, ich
zależność od dorosłych. Domagał się, by uznano, że dziecko jest pełnowartościowym człowiekiem
od chwili narodzin, na każdym etapie swego istnienia, i ma prawo być sobą takim, jakim jest. Idee
te znalazły odbicie i rozwinięcie w stworzonym przez Korczaka nowoczesnym systemie wychowa-
nia — antyautorytarnym, respektującym potrzeby i dążenia dziecka, pobudzającym je do aktywno-
ści i samodzielności, a zarazem realistycznym, uwzględniającym dziecięce słabości (niemożność
przejęcia przez dzieci pełnej odpowiedzialności za świat) i skłaniającym dziecko do pracy nad sobą.
Integralnym elementem tego systemu były różne formy dziecięcego samorządu.
Warto wspomnieć, że możemy robotniczych do nauki, repre- dzieci. Losy Sempołowskiej

się także poszczycić działal- zentowała równie nowatorskie i Korczaka połączyła wspólna
nością innej wybitnej postaci podejście do edukacji i praw działalność w tajnej szkole dla
polskiej pedagogiki w tamtym dziecka. Była zagorzałą zwolen- dziewcząt, którą prowadziła Ste-
czasie. Stefania Sempołowska, niczką angażowania młodych fania na początku XX wieku.
działaczka społeczna, aktywistka ludzi w procesy podejmowania
na rzecz praw dzieci z rodzin decyzji oraz kwestii emancypacji
Stefania Sempołowska (1869-1944) – nauczycielka, działaczka

oświatowa, bojowniczka o prawa dziecka, dziennikarka i pisarka oraz
autorka wielu podręczników dla dzieci.
Stefania Sempołowska była pierwszą osobą walczącą o prawa dzieci
do nauki i rozwoju oraz partycypację dzieci w procesach decyzyjnych
w szkole. Założycielka tajnej szkoły dla dziewcząt, przy której zaprosiła
do współpracy wielu wybitnych pedagogów, w tym m.in. Janusza
Korczaka. To właśnie tam pierwszy raz zastosowała oryginalny system
nauczania i wychowania. Promowała bezwyznaniowość, dążyła do
samodzielności myślenia i uspołecznienia uczniów. Pomimo, że tajna
szkoła nie dawała żadnych uprawnień, ten eksperyment dydaktyczno
-wychowawczy zyskał duże uznanie. Zajmowała się także publicystyką
oświatową, postulując pełny dostęp do oświaty wszystkich warstw
społecznych. Była członkiem Towarzystwa Oświaty Demokratycznej Nowe Tory oraz współredaktorem
czasopisma dla młodzieży „Z bliska i z daleka”, a później dwutygodnika dla dzieci i wychowawców
„W słońcu”. W okresie międzywojennym udzielała się również w Towarzystwie Opieki nad Więźniami
„Patronat”.
Stefania Sempołowska zapisała się także w dziedzinie partycypacji dzieci i młodzieży – uważała za
niezbędne uczestnictwo uczniów w podejmowaniu decyzji dotyczących życia szkoły.
Jako pierwsza wystąpiła z projektem „karty praw dziecka”, propagującej stworzenie ustawodawstwa
i państwowego aparatu opieki, który zapobiegałby krzywdzie i niedoli dzieci.

Na drodze do Konwencji
o prawach dziecka UNICEF jest wiodącą organizacją humanitarną i rozwojo-
wą działającą na rzecz dzieci, obecną w ponad 190 kra-
XX wiek to także pierwsze jach. Prowadzi działania zarówno w małych wioskach, jak
prawne uregulowania praw i współpracuje z rządami państw na całym świecie.
dziecka. W 1908 roku w Anglii
została wydana pierwsza usta- Każde dziecko, niezależnie od miejsca urodzenia, koloru
wa dotycząca opieki nad matką skóry czy religii, ma prawo do zdrowego i bezpiecznego
i dzieckiem (Rosin, 2012). Z kolei dzieciństwa, dlatego UNICEF 24 godziny na dobę monitoru-
w 1919 roku, także w Anglii, je sytuację na świecie, działając natychmiast w przypadku
powstała pierwsza na świecie or- kryzysów humanitarnych. Organizacja śpieszy z pomocą
ganizacja chroniąca dzieci przed ofiarom klęsk żywiołowych czy konfliktów zbrojnych i robi
okrucieństwami wojny – Save wszystko, żeby poprawić życie dzieci na całym świecie.
the Children (organizacja istnieje Stojąc na straży przestrzegania praw dziecka, UNICEF
do dziś i ma swoje przedstawi- ratuje życie dzieci, chroni przed przemocą i zapewnia im
cielstwa w wielu krajach). Dra- edukację.
matyczne doświadczenia I Wojny
Światowej wpłynęły na postrze- UNICEF został powołany do życia przez Organizację Na-
ganie kwestii dzieci, i już po jej rodów Zjednoczonych z inicjatywy Polaka, dr. Ludwika
zakończeniu z inicjatywy Ligi Rajchmana w 1946 roku. Jako organizacja, UNICEF został
Narodów przyjęto w 1924 roku wyznaczony, aby chronić prawa dzieci, wspierać realizację
Deklarację Genewską. Był to do- ich podstawowych potrzeb oraz tworzyć warunki do pełne-
kument o dużym znaczeniu histo- go rozwoju wszystkich dzieci.
rycznym, gdyż po raz pierwszy
w takiej formie zapisano prawa UNICEF kieruje się w swojej pracy postanowieniami Kon-
najmłodszych i ujęto je w mię- wencji o prawach dziecka i działa aktywnie, monitorując
dzynarodowej umowie. II Wojna przestrzeganie jej zapisów. Konwencja stanowi kanon zasad
Światowa odegrała jeszcze więk- etycznych oraz międzynarodowych standardów dotyczą-
szą rolę w myśleniu o prawach cych postępowania wobec wszystkich dzieci.
dziecka. Krzywdy i cierpienia, Jako organizacja, UNICEF przez 365 dni w roku walczy
jakich doświadczyli ludzie róż- z niedożywieniem, zapewnia dostęp do czystej wody, orga-
nych narodowości, w tym także nizuje opiekę medyczną, dostarcza leki. Od szczepień dzieci
dzieci, były bezpośrednią przy- po odbudowę szkół – robi wszystko, aby dotrzeć do każde-
czyną, dla której Zgromadzenie go potrzebującego dziecka.
Ogólne Narodów Zjednoczonych
powołało w 1946 roku do życia Pomagamy dzieciom dziś, ale pracujemy też z rządami
UNICEF – organizację mającą państw i z naszymi partnerami, aby zapewnić lepszą przy-
nieść pomoc dzieciom, ofiarom szłość kolejnym pokoleniom. UNICEF nie jest finansowany
wojny. Niewiele osób pamięta, że przez ONZ i dlatego potrzebuje wsparcia Darczyńców, aby
inicjatorem powstania UNICEF nieść pomoc dzieciom. W samym 2017 roku organizacja
był Polak – dr Ludwik Rajchman. dostarczyła pomoc humanitarną osobom poszkodowanym
Od tamtego czasu organizacja w 102 krajach świata, zapewniła bezpieczne źródła wody
rozszerzyła zakres swojej działal- dla 45 milionów osób, pomogła 4 milionom niedożywio-
ności, jednak niezmiennie od 70 nych dzieci, wspierając jednocześnie wiele innych obsza-
lat misja UNICEF jest taka sama rów na szeroką skalę.
– pomaganie najbardziej potrze-
bującym dzieciom na świecie.

Szeroki wachlarz działań UNICEF na rzecz dzieci jest
wyznaczony przez 5 strategicznych celów.
Każde dziecko ma szansę na przeżycie i rozwój.

Prawo do prawidłowego rozwoju i właściwej opieki medycznej
od pierwszych dni życia zapewnia dzieciom przetrwanie, zdrowie
i lepszą przyszłość.
Każde dziecko się uczy.

Prawo do edukacji jest podstawowym prawem człowieka.
Każde dziecko jest chronione przed przemocą

i wykorzystaniem.
Zagwarantowanie dzieciom szeroko rozumianego bezpieczeń-
stwa, w tym przede wszystkim ochrona przed przemocą, wyko-
rzystaniem i niegodziwym traktowaniem są kluczowe dla UNICEF.
Każde dziecko żyje w bezpiecznym i czystym otoczeniu.

Rozwój bez zagrożeń również tych spowodowanych zmianami
klimatycznymi i życie w czystym środowisku jest elementem
sprzyjającym bezpieczeństwu dzieci.
Każde dziecko ma równe szanse w życiu.

Każdemu dziecku przysługują prawa wynikające z jego godności
jako jednostki ludzkiej. Najważniejszym dokumentem określają- Kolejnym przełomowym momen-
cym prawa dziecka jest Konwencja o prawach dziecka. tem dla rozwoju kodyfikacji praw
dziecka było proklamowanie
Od 2002 roku Polski Komitet Narodowy skupia swoje działania przez ONZ Powszechnej Deklara-
na niesieniu pomocy dzieciom w najuboższych krajach świata. cji Praw Człowieka w 1948 roku.
Oprócz tego monitoruje implementację Konwencji o prawach I mimo, iż w tytule dokumentu
dziecka oraz realizuje programy edukacyjne angażujące tysiące prawa dziecka nie zostały ujęte
szkół w Polsce, współpracuje ze światem biznesu i kultury, za- explicite, to miał on duże znacze-
wsze na pierwszym miejscu stawiając potrzeby dzieci. nie dla przypisania praw dzie-
ciom jako kategorii „wszystkich
Jako organizacja, współpracujemy z placówkami oświatowymi: ludzi”. Poza tym w treści doku-
szkołami, przedszkolami, uczelniami wyższymi. Prowadzimy mentu możemy znaleźć odnie-
liczne projekty edukacyjne, które mają na celu uświadamianie sienia do szczególnych praw
dzieciom i młodzieży ich praw, uwrażliwianie na sytuację rówie- i opieki, które przysługują matce
śników w krajach rozwijających się oraz wykształcenie postaw i dziecku (Krawczak-Chmielecka,
otwartości i tolerancji. 2017). W 1959 roku Zgromadze-
nie Ogólne Organizacji Narodów
W ciągu ostatnich 5 lat polscy Darczyńcy przekazali 110 milio- Zjednoczonych proklamowało
nów złotych na projekty pomocy dzieciom prowadzone przez Deklarację Praw Dziecka. Był
UNICEF. Zebrane środki zostały przeznaczone między innymi to szczególny dokument, który
na pomoc dzieciom na Bliskim Wschodzie oraz we Wschodniej tłumaczył w jasny sposób, że
i Południowej Afryce. dziecku przynależy specjalna
ochrona i opieka, gdyż samo nie
Więcej informacji o działaniach UNICEF można znaleźć na nastę- jest w stanie zadbać o własne
pujących stronach internetowych: interesy ze względu na niedoj-
rzałość fizyczną i psychiczną.
unicef.pl
Deklaracja zawierała 10 zasad,
które kompleksowo ujmowały
facebook.com/unicefpolska @unicefpolska
kwestię ochrony dziecka w róż-
instagram.com/unicefpolska @unicefpolska nych sferach życia.
Kolejną istotną inicjatywą legisla-
twitter.com/unicef_poland @UNICEF_Poland cyjną na polu międzynarodowym
o tak przełomowym charakterze
było zgłoszenie w ONZ projektu

Ważne daty dla praw dziecka:
• 1924 przyjęcie Deklaracji Genewskiej przez Zgromadzenie
Ogólne Ligi Narodów
• 1946 powołanie do życia UNICEF
• 1948 uchwalenie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
przez Zgromadzenie Ogólne ONZ
• 1959 proklamowanie Powszechnej Deklaracji Praw Dziecka
przez Zgromadzenie Ogólne ONZ
• 1978 złożenie przez rząd polski projektu Konwencji o pra-
wach dziecka
• 1989 uchwalenie Konwencji o prawach dziecka przez Zgro-
madzenie Ogólne ONZ w dniu 20 listopada
• 1991 ratyfikowanie Konwencji o prawach dziecka przez
Polskę
• 2000 przygotowanie projektów dwóch protokołów fakulta-
tywnych do Konwencji o prawach dziecka
• 2005 ratyfikowanie przez Polskę dwóch protokołów fakul-
tatywnych do Konwencji o prawach dziecka (Protokół
o angażowaniu dzieci w konflikty zbrojne i Protokół
w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji
i pornografii)
Konwencji o prawach dziecka

w 1978 roku przez rząd polski.
Była to wyjątkowa inicjatywa, do
dziś dnia najważniejsza w obsza-
rze praw człowieka zgłoszona
przez Polskę na forum międzyna-
rodowym (Łopatka, 2000). Prace
nad ostatecznym kształtem do-
kumentu trwały dekadę. Dopiero
w 1989 roku, dokładnie 20 li-
stopada, Zgromadzenie Ogólne
Organizacji Narodów Zjednoczo-
nych uchwaliło najważniejszy
w historii dokument w całości
poświęcony dzieciom – Konwen-
cję o prawach dziecka.

Konwencja o prawach
dziecka Relacja państwo-dziecko
Prawa dziecka dotyczą relacji państwo-dziecko. Oznacza to,
Mówiąc dziś o prawach że państwo musi zapewnić dziecku możliwość korzystania
dziecka, przedstawiamy z przysługujących mu praw, a wszystkie instytucje państwowe
je w rozumieniu zapisów i ich przedstawiciele: np. policjanci, sędziowie, lekarze, nauczy-
najważniejszego dokumentu, ciele, urzędnicy etc. muszą przestrzegać praw dziecka, bo tak
który powstał i został ratyfi- stanowi prawo.
kowany do dzisiejszego dnia Na przykład, jeżeli mówimy o prawie do prywatności, oznacza
przez 196 krajów na świe- ono między innymi, że pielęgniarka nie może przekazywać
cie. Konwencja o prawach danych o zdrowiu dziecka osobom nieupoważnionym. Także
dziecka to szczególna umowa informacje o problemach z nauką powinny być przekazywane
międzynarodowa, która cha- podczas indywidualnych spotkań z rodzicami czy opiekunami,
rakteryzuje się dużą uniwer- a nie w obecności innych osób. Prawo do wyrażania własnych
salnością i zawiera szereg poglądów w sprawach, które dotyczą dziecka, oznacza, że
praw i wolności przysługu- państwo powinno umożliwić dziecku swobodę wypowiedzi.
jących niedojrzałym jeszcze Dotyczy to zarówno procedur sądowniczych (np. gdy dochodzi
obywatelom. Właśnie ten do decyzji o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej), jak
fakt – niedojrzałości fizycznej i procedur na szczeblu lokalnym (gdzie powinien znajdować się
i emocjonalnej – jest jednym plac zabaw, boisko etc.).
z najważniejszych wyznaczni-
ków, dla których w ogóle taki
dokument powstał. Dziecko
jako istota, dopiero się uczą- Konwencja o prawach
ca, rozwijająca i nabierająca dziecka dotyczy wszystkich
doświadczenia, potrzebuje obywateli poniżej 18. roku
szczególnej ochrony, którą życia. Składa się z 54 artyku-
powinni zapewnić dorośli. łów, które zawierają w sobie
Konwencja o prawach dziec- wszystkie prawa przysługują-
ka zawiera szereg takich gwa- ce dzieciom wraz z opisanymi
rancji, które obejmują wszyst- mechanizmami ich imple-
kie prawa cywilne, polityczne, mentacji i monitoringu. Kon-
ekonomiczne, socjalne wencję o prawach dziecka
i kulturalne, jakie przysługują możemy podzielić na 4 części:
dzieciom (Łopatka, 2000). Preambułę opisującą kontekst
Co istotne, Konwencja okre- historyczny i prawny doku-
śla prawa, jakie muszą zostać mentu, część I prezentującą
zagwarantowane dziecku rzeczywiste prawa dotyczące
przez przedstawicieli państwa, ochrony i partycypacji, część
które go ratyfikowało. Należy II dającą wykładnię o me-
pamiętać, że dokument ten chanizmach monitoringu jej
reguluje relację pomiędzy implementacji oraz część III
państwem a dzieckiem, nie opisującą proces podpisania
ingerując w życie rodziny i ratyfikacji Konwencji.
(chyba, że wymaga tego
sytuacja dziecka, gdy np. jest
ono krzywdzone w tej rodzi-
nie). Zapisy Konwencji nie Prawa a obowiązki
podważają autorytetu opieku- Prawa dziecka i obowiązki to dwie odrębne sprawy. To, że
nów dzieci i ich swobody do dziecko ma prawa określone w Konwencji o prawach dziec-
wychowywania według wła- ka, nie zależy od tego, czy wykonuje swoje obowiązki czy nie
snego uznania, chronią tylko (choć powinno to robić). Nie można zatem pozbawić dziecka
najmłodszych przed niebez- możliwości korzystania ze swoich praw, nawet jeśli nie wywią-
piecznymi sytuacjami i dają zuje się z podjętych bądź narzuconych zadań. Egzekwowanie
im gwarancję, że właściwe wypełniania obowiązków stanowi odrębną kwestię. Należy
organy państwa udzielą im także pamiętać, że prawa dziecka nie powinny naruszać lub
pomocy w potrzebie. ograniczać praw innych.

Konwencja o prawach dziecka dziecka minęło wiele lat. W tym pierwsze Protokoły, trzeci od
od samego początku rozpoczę- czasie okazało się, że dokument kilku lat czeka na decyzję pol-
cia prac nad nią była dokumen- ten wymaga rozszerzenia, co skiego rządu.
tem wyjątkowym. Prace nad jej w konsekwencji doprowadziło Implementacja Konwencji o pra-
ostatecznym kształtem trwały do przyjęcia 3 dodatkowych wach dziecka przez państwa nie
ponad 10 lat, ale w tym czasie dokumentów, tzw. protokołów tylko zmieniła system funkcjo-
udało się powołać do życia taki fakultatywnych. Powstawały one nowania struktur państwowych
dokument, który dzięki swojej w odstępach czasowych i wy- w tych krajach i dostosowanie
uniwersalności został zaakcep- magały osobnej ratyfikacji przez ich do potrzeb dzieci, ale dała
towany przez prawie wszystkie każde państwo. I Protokół fakul- asumpt do powstawania i aktyw-
kraje na świecie. Decyzja o ra- tatywny dotyczył angażowania nego działania wielu krajowych
tyfikacji Konwencji wymusiła na dzieci w konflikty zbrojne, II po- i międzynarodowych organizacji
rządach wielu państw dostoso- święcony był zagadnieniu handlu społecznych, których celem
wanie swojego wewnętrznego dziećmi, dziecięcej pornografii była ochrona dzieci i walka o ich
prawodawstwa do nowopowsta- i prostytucji, z kolei III opisuje prawa. Od samego początku
łych wymagań, jakie Konwencja procedurę składania skarg indy- Konwencja stała się jednym
zawierała. Ta niezwykła mobiliza- widualnych na nierealizowanie z najważniejszych dokumentów
cja rządów to także niewątpliwy zapisów Konwencji o prawach dla UNICEF, który we wszystkich
sukces tego dokumentu. dziecka, a więc dochodzenia swoich działaniach kieruje się jej
Od momentu uchwalenia i ra- swoich praw przez najmłod- zapisami.
tyfikacji Konwencji o prawach szych. Polska ratyfikowała dwa

Komitet Praw Dziecka
w Genewie Rola UNICEF w monitorowaniu Konwencji
o prawach dziecka
Konwencja o prawach dziecka Polska uczestniczy w procesie raportowania z realizacji zapisów
wymusiła poniekąd na pań- Konwencji o prawach dziecka w naszym kraju. Rząd polski przy-
stwach-stronach, które ją ratyfi- gotowuje raport ze swoich działań, który przedkłada Komitetowi
kowały, poddanie się mechani- Praw Dziecka w Genewie.
zmowi kontroli, który polega na Organizacje pozarządowe i inne instytucje, w tym np. Rzecznik
regularnej sprawozdawczości Praw Dziecka, przygotowują własne „raporty alternatywne”.
rządów państw z postępów UNICEF od wielu lat działa aktywnie na tym polu, przewodząc
implementacji Konwencji do koalicji organizacji pozarządowych, które specjalizują się w róż-
prawa krajowego. Raporty te nych obszarach dotyczących życia dzieci (przemoc, edukacja,
składane są przez odpowiednie opieka medyczna, piecza zastępcza etc.). UNICEF we współpra-
organy państwa do Komite- cy z ekspertami z innych organizacji składa raporty do Komitetu
tu Praw Dziecka w Genewie. Praw Dziecka w Genewie, wskazując, jakie obszary wymagają
Procedura ta jest stosunkowo dodatkowych działań ze strony rządu. Informacje o problemach
skomplikowana i rozłożona dotyczących dzieci w Polsce, na które uwagę zwraca UNICEF,
w czasie. Co prawda, Komitet można znaleźć na stronie www.dzieciwpolsce.pl
Praw Dziecka w Genewie nie
posiada żadnych instrumentów
dyscyplinujących państwa nie
wywiązujące się z tego obo-
wiązku, ale większość krajów,
które zdecydowały się ratyfiko-
wać Konwencję, dba o to, by
nie mieć zbyt dużych zaległości Ogromną rolę w procesie 1. Zasada kierowania się
w tej procedurze. Dodatkowym monitorowania przestrzegania dobrem dziecka – Konwen-
motywatorem dla rządów są Konwencji o prawach dziec- cja ma służyć ochronie praw
aktywności podejmowane przez ka i realizacji praw dziecka dzieci i powstała dla ich dobra.
lokalne organizacje społeczne, odgrywa społeczeństwo. To właśnie dobrem dziecka
które także mogą w tej pro- To właśnie zainteresowanie mają obowiązek kierować
cedurze sprawozdawczości obywateli tematyką praw, się wszyscy, którzy z jednej
uczestniczyć publikując własny dbałość dorosłych o to, by strony odpowiadają za dzieci
raport – tzw. „raport alterna- prawa najmłodszych mogły (rodzice, opiekunowie etc.),
tywny z implementacji zapisów być prawidłowo realizowane, ale także wszyscy przedstawi-
Konwencji o prawach dziecka”. a w końcu świadomość swoich ciele państwa (pamiętając, że
W dokumencie tym organizacje praw przez dzieci, są najlep- dokument ten reguluje relację
pozarządowe zwracają uwa- szym mechanizmem kontroli. państwo-dziecko), w tym m.in.
gę na wszelkiego rodzaju luki Wiedza to potęga i dotyczy to urzędnicy, politycy stanowiący
i nieprawidłowości w funkcjono- także tematu praw dziecka. prawo, władze samorządowe
waniu lokalnego prawa i istnie- Dużą rolę mają tu do odegrania realizujące różne działania
jących mechanizmów dotyczą- media, które kształtują opinię lokalnie, funkcjonariusze
cych najmłodszych. Komitet publiczną i nagłaśniają ważne publiczni (sędziowie, policjan-
Praw Dziecka przyjmuje takie społecznie problemy. ci, nauczyciele). Generalnie
raporty, dokładnie je analizuje wszyscy, od których zależy
i na ich podstawie może zwró- Zasady, na jakich los dziecka, powinni mieć na
cić się z szeregiem pytań i reko- opiera się Konwencja uwadze jego dobro. Niestety,
mendacji do rządu danego pań- o prawach dziecka Konwencja nie definiuje jasno,
stwa. Co istotne, wystosowane czym jest dobro dziecka.
przez Komitet Praw Dziecka Jak każdy dokument Konwen- Oznacza to, że każdorazowo,
zalecenia, dotyczące np. zmiany cja o prawach dziecka posiada kiedy mamy wątpliwość w da-
obowiązującego w kraju pra- kluczowe zasady, które stano- nej sprawie, należy rozpatrzyć
wa, mają charakter wyłącznie wią jej trzon. W różnych opra- wszystkie „za i przeciw”, nim
rekomendacji i w żaden sposób cowaniach znajdziemy inną podejmiemy decyzję, która
nie wymuszają kategorycznej taksonomię (por. Czyż, 2002; będzie miała trwały skutek dla
zmiany. O tym decyduje rząd, Łopatka, 2000), ale bezsprzecz- dziecka (np. rozstrzygnięcie
biorąc pod uwagę wszystkie ar- nie każdy, kto zajmuje się ana- w kwestii sprawowania opieki
gumenty, ale przede wszystkim lizą Konwencji, wyszczególnia nad dzieckiem w przypadku
kierując się dobrem dziecka. dwie podstawowe zasady. rozwodu rodziców).

Myśląc o dobru dziecka, mu- Krzywda dziecka jest w tym sfer życia dziecka i spójne oraz
simy uwzględnić długofalowe przypadku oczywista i nie zwięzłe zawarcie praw najmłod-
skutki każdej decyzji, która można jej tłumaczyć żadną szych w 54 artykułach tegoż
tu i teraz może wydawać się tradycją. dokumentu. Konwencja zabez-
właściwa, ale jednak analizu- piecza wszystkie kategorie praw
jąc dane rozwiązanie w per- 2. Zakaz dyskryminacji dziec- dzieci – prawa osobiste, poli-
spektywie dłuższego czasu ka – Konwencja o prawach tyczne, socjalne i ekonomiczne.
może się okazać, że będzie dziecka jasno stanowi, że Przekrojowo ukazuje, czym jest
ono szkodliwe dla dziecka. wszystkie dzieci są równe dobro dziecka, a także, jakie
Nie ma jednej reguły, jak wobec prawa i powinny być mechanizmy należy wprowadzić,
postępować, należy zawsze równo chronione przez to by wszystkie interesy dziecka
zastanowić się nad tym, czym prawo. Żadne dziecko nie były zabezpieczone. Czy oznacza
jest dobro dziecko w konkret- może być dyskryminowane to, że Konwencja jest jedynym
nej sytuacji. ze względu na swoje po- dokumentem, który stoi na stra-
Co istotne, rozpatrywanie chodzenie, kolor skóry, płeć, ży praw najmłodszych?
kwestii dobra dziecka jest po- wyznanie, niepełnosprawność Konwencja o prawach dziec-
nad naleciałościami kulturo- czy status społeczno-ekono- ka, jak już wspominaliśmy, jest
wymi i lokalnymi tradycjami. miczny. Zadaniem prawa jest uniwersalnym, międzynarodo-
Takie czynniki nie mogą być zagwarantowanie dzieciom wym dokumentem, który ratyfi-
traktowane jako nadrzędne równych szans, co wymaga kowało 196 krajów. Każdy z tych
w stosunku do dobra dziec- wdrożenia mechanizmów krajów posiadał i posiada swoje
ka, przez co wpływać na zwalczania dyskryminacji i ak- wewnętrzne prawodawstwo,
akceptację zachowań czy tywnej postawy w przeciw- w tym np. konstytucje. To samo
działań, które są uznawane za działaniu wszelkim przypad- dotyczy Rzeczypospolitej Polskiej,
negatywne. Posłużmy się tu kom nierówności. dla której aktem nadrzędnym
przykładem pewnego rodzaju jest Konstytucja uchwalona
obrzędów praktykowanych Konwencja o prawach przez Sejm RP w dniu 2 kwietnia
w kulturach tradycyjnych, dziecka a inne 1997 roku. Ten akt zasadniczy
jak okaleczanie narządów dokumenty stanowiące reguluje całość funkcjonowania
płciowych dziewcząt. Takie państwa, wprowadzając ład i po-
praktyki zawsze będą uznane prawo rządek prawny. Konstytucja gwa-
za niedopuszczalne, i fakt Niewątpliwą zaletą Konwen- rantuje również respektowanie
ten nie oznacza nietolerancji cji o prawach dziecka jest jej praw dziecka, do czego odnosi
w stosunku do innych kultur. holistyczne ujęcie wszystkich się bezpośrednio Artykuł 72.

Poza Konstytucją, która jest
Art. 72. najważniejszym w państwie do-
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: kumentem, szereg praw, w tym
Zasada dobra dziecka także tych odnoszących się do
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każ- dzieci, znajdziemy w poszczegól-
dy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochro- nych aktach prawnych i kodek-
ny dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem sach prawa cywilnego, karnego,
i demoralizacją. rodzinnego i opiekuńczego. We
2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki wszystkich tych dokumentach
i pomocy władz publicznych. znajdują się zapisy chroniące
3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej prawa najmłodszych obywateli
oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do naszego kraju.
wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania Polska posiada także specjalną,
dziecka. dedykowaną ochronie dzieci in-
4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecz- stytucję Rzecznika Praw Dziecka.
nika Praw Dziecka. Sposób powoływania Rzecznika
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483).
określa Konstytucja oraz Ustawa.
Gdzie szukać
pomocy?
Znajomość swoich praw jest
kluczowa, by z nich korzystać
i w razie potrzeby egzekwować
je od odpowiednich organów
czy instytucji. Dzieci świadome,
że posiadają prawa, są w stanie
uniknąć wielu nieprzyjemnych

Rzecznik Praw Dziecka to konstytucyjny organ władzy państwowej. Jego nadrzędną rolą jest
stanie na straży praw dziecka uwzględnionych w Konstytucji RP, Konwencji o prawach dziecka i in-
nych przepisach prawa. Podejmuje działania na rzecz zapewnienia dziecku pełnego i harmonijnego
rozwoju, z poszanowaniem jego godności i podmiotowości. Realizacja tych zadań wymaga ochrony
dziecka przed wszelkimi przejawami przemocy, okrucieństwa, wyzysku, a także przed demoralizacją,
zaniedbaniem i wszelkimi formami niewłaściwego traktowania.
Rzecznik podejmuje działania z własnej inicjatywy, biorąc pod uwagę napływające do niego infor-
macje wskazujące na naruszenie praw lub dobra dziecka. Zajmuje się przypadkami indywidualnymi,
w sytuacjach, kiedy dotychczasowe procedury okazały się nieskuteczne bądź ich zaniechano. Nie
zastępuje on jednak wyspecjalizowanych służb, instytucji i stowarzyszeń zajmujących się ochroną
dziecka.
Rzecznik Praw Dziecka ma obowiązek co roku prezentować Sejmowi i Senatowi sprawozdanie ze
swoich działań i przedstawić uwagi o stanie przestrzegania praw dziecka w Polsce.
Kontakt z Rzecznikiem odbywa się za pośrednictwem Biura Rzecznika Praw Dziecka. Z biurem moż-
na kontaktować się osobiście, za pośrednictwem poczty elektronicznej, tradycyjnej lub telefonicznie.
Rzecznik gwarantuje zachowanie poufności uzyskanych informacji.
Biuro Rzecznika Praw Dziecka znajduje się przy ul. Przemysłowej 30/32 w Warszawie.
sytuacji, włączając w to dra- My – dorośli – także powinniśmy w widocznym w placówce miej-

styczne przypadki łamania praw, znać te numery i adresy, gdyż scu, by każdy uczeń miał do nich
zadawania im cierpienia czy obowiązkiem każdego dojrzałego dostęp i mógł w razie potrzeby
wykorzystania. Niestety, czasem obywatela jest zgłaszanie przy- odnaleźć właściwą instytucję,
mimo szerokiej wiedzy o pra- padków np. krzywdzenia dzieci3. która udzieli mu wsparcia. Warto
wach może dojść do przypad- Poniżej znajduje się podsta- także rozbudować tę listę o dane
ków nadużycia wobec dziecka, wowa lista ważnych numerów lokalnych organizacji i stowa-
dlatego tak ważne jest, by prze- i instytucji, do których można rzyszeń, do których dzieci mogą
kazać najmłodszym informacje, się zgłaszać, kiedy wiemy, że zwrócić się po pomoc.
gdzie mogą szukać pomocy, jeśli dziecku dzieje się krzywda. War-
staną się ofiarami takiej sytuacji. to powielić tę listę i wywiesić ją
3
2010 roku obowiązuje w Polsce całkowity zakaz bicia dzieci – reguluje go Ustawa z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu
Od
przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2010 nr 125 poz. 842).

Numery do zapamiętania
112 NUMER ALARMOWY 116 111 TELEFON ZAUFANIA DLA DZIECI
Zadzwoń pod ten numer, jeśli zagrożone jest życie I MŁODZIEŻY
lub zdrowie dziecka i niezbędna jest interwencja Jeżeli czujesz się krzywdzony i potrzebujesz po-
policji, straży pożarnej lub pogotowia. mocy – możesz zadzwonić pod numer 116 111.
Specjaliści porozmawiają z Tobą o każdym trudnym
997 POLICJA problemie i udzielą Ci pomocy. Telefon działa 7 dni
w tygodniu całodobowo. Możesz także
998 STRAŻ POŻARNA zarejestrować się na stronie www.116111.pl
i napisać wiadomość.
999 POGOTOWIE RATUNKOWE
116 123 OGÓLNOPOLSKI TELEFON
800 12 12 12 DZIECIĘCY TELEFON ZAUFANIA DLA OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE
RZECZNIKA PRAW DZIECKA „Niebieska Linia”
To telefon skierowany do wszystkich dzieci, które To numer, pod który mogą dzwonić ofiary prze-
potrzebują pomocy. Jeśli zadzwonisz pod ten nu- mocy w rodzinie, a także osoby, które usłyszały
mer, będziesz mógł/mogła porozmawiać ze specja- o takiej przemocy lub są jej świadkami. Konsul-
listą, który postara Ci się pomóc. Numer działa 7 tacje prowadzone są telefonicznie lub mailowo:
dni w tygodniu całodobowo. Możesz poradnia@niebieskalinia.pl Kontaktując się
skontaktować się także za pośrednictwem strony z „Niebieską Linią” uzyskasz wsparcie, pomoc
internetowej Rzecznika Praw Dziecka psychologiczną, informacje o możliwościach
www.brpd.gov.pl ale odpowiedź zajmie wtedy uzyskania pomocy najbliżej Twojego miejsca
więcej czasu. zamieszkania.
* Godziny działania telefonów mogą ulec zmianie.

 Zagrożenia w internecie  Pomoc dla cudzoziemców i uchodźców
Dyżurnet.pl POMOC CUDZOZIEMCOM I UCHODŹCOM

To punkt kontaktowy, w którym możesz zgłaszać Centrum Pomocy Cudzoziemcom w Warszawie
informacje o wszystkich nielegalnych (CPC) to miejsce, w którym każdego roku tysiące
i niepokojących treściach znalezionych w inter- osób z kilkudziesięciu krajów świata mogą liczyć na
necie. Jeśli specjaliści z dyżurnet.pl uznają, że bezpłatną pomoc i przyjazną przestrzeń. Pracuje od
znalezione przez Ciebie treści są nielegalne – po- poniedziałku do piątku w godz. 9.00-17.00. Adres
informują o tym policję lub prokuraturę. Twoje biura: ul. Krucza 6/14a, Warszawa. Adres mailowy:
zgłoszenie może być anonimowe, to znaczy, że cpc@cpc.org.pl.
nikt nie dowie się o tym, że to Ty zgłosiłeś nie-
legalne treści. Nielegalne treści możesz zgłosić STOWARZYSZENIE INTERWENCJI PRAWNEJ
poprzez stronę www.dyzurnet.pl, e-mailowo: Podopiecznymi SIP są osoby, które znalazły się
dyzurnet@dyzurnet.pl lub telefonicznie numerem w trudnej sytuacji życiowej; Stowarzyszenie re-
801 615 005 (całodobowo). prezentuje je w postępowaniach przed sądami
i organami władzy publicznej. Są wśród nich osoby
 Problem z narkotykami, uzależnieniami dyskryminowane lub zagrożone wykluczeniem
społecznym, w tym cudzoziemcy. Udzielana jest im
801 199 990 OGÓLNOPOLSKI TELEFON ZA- pomoc prawna i wsparcie integracyjne. Poradnic-
UFANIA NARKOTYKI – NARKOMANIA two prawne i integracyjne dla migrantów wymaga
To numer, pod którym uzyskasz pomoc oraz wspar- wcześniejszych zapisów telefonicznych pod nume-
cie, jeśli Twój problem związany jest z narkotykami rem +48 880 145 372 od poniedziałku do piątku
i uzależnieniem od narkotyków. Możesz zadzwonić między 14:00 a 16:00. Stowarzyszenie nie udziela
zarówno wtedy, gdy problem dotyczy Ciebie, jak porad telefonicznie ani e-mailowo.
i wtedy, kiedy zauważysz, że problem z narkotyka-
mi ma osoba w Twoim otoczeniu. Telefon jest czyn- HELSIŃSKA FUNDACJA PRAW CZŁOWIEKA
ny codzienne od 16:00 do 21:00*. Porady prawne z zakresu łamania praw człowieka.
Jeżeli jesteś uchodźcą i uważasz, że Twoje prawa są
łamane – porady mogą Ci udzielić prawnicy
 Jesteś rodzicem albo nauczycielem? z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Kontakt z
prawnikami email: refugees@hfhr.pl tel. 222905590
800 100 100 TELEFON DLA RODZICÓW I NA- od poniedziałku do piątku 11:00-14:00
UCZYCIELI W SPRAWIE BEZPIECZEŃSTWA
DZIECI
To bezpłatna i anonimowa pomoc telefoniczna
i online dla rodziców i nauczycieli, którzy potrzebują
wsparcia i informacji w zakresie przeciwdziałania
i pomocy psychologicznej dzieciom przeżywającym  Trudna sytuacja finansowa
kłopoty i trudności takie jak: agresja i przemoc
w szkole, cybeprzemoc i zagrożenia związane CARITAS POLSKA
z nowymi technologiami, wykorzystanie seksualne, To organizacja, która może Ci pomóc, jeśli Twoi
kontakt z substancjami psychoaktywnymi, depresja rodzice lub opiekunowie znaleźli się w trudnej
i obniżony nastrój, myśli samobójcze, zaburzenia sytuacji finansowej. Może sfinansować Two-
odżywiania. Ponadto terapeuci i prawnicy Fundacji je obiady w szkole, kupić wyprawkę do szkoły
Dajemy Dzieciom Siłę udzielają konsultacji w zakre- bądź dofinansować wycieczkę klasową. Caritas
sie podejmowania interwencji w przypadku podej- ma ponad czterdzieści placówek w całej Polsce.
rzenia przestępstw wobec dzieci, w szczególności Mapka i telefony kontaktowe do poszczególnych
wykorzystywania seksualnego, oraz pomocy psy- placówek znajdują się na stronie internetowej:
chologicznej dla dzieci doświadczonych przemocą caritas.pl/szukam-pomocy/ Możesz również za-
i wykorzystywaniem seksualnym i uczestniczących dzwonić pod jeden z numerów: +48 22 334 85 00,
w charakterze świadków i pokrzywdzonych w pro- 22 334 85 85, a pracownicy Caritas na pewno
cedurach prawnych dzieci uchodźców lub imigran- udzielą Ci potrzebnych informacji.
tów. Specjaliści dostępni są od poniedziałku do
piątku, w godzinach 12:00-15:00.
* Godziny działania telefonów mogą ulec zmianie.

Dokumenty
Skrót Konwencji o prawach dziecka KTO ODPOWIADA ZA OCHRONĘ
Uwaga: Prawa dziecka opisane w poszczegól- TWOICH PRAW
nych Artykułach Konwencji o prawach dziecka są Art. 3
pogrupowane tematycznie i dlatego nie występują Wszystkie instytucje i urzędy zajmujące się sprawa-
w kolejności mi dzieci powinny w swoich działaniach kierować
się Twoim dobrem i dobrem innych dzieci.
Czy wiesz, że masz prawa zagwarantowane przez Art. 4
państwo, które są spisane w dokumencie nazwa- Państwo ma obowiązek przestrzegania Twoich
nym Konwencją o prawach dziecka? praw.
Jeżeli nie wiedziałeś, przeczytaj uważnie ten PRAWO DO ŻYCIA I TOŻSAMOŚCI

dokument. Art. 6
Konwencja o prawach dziecka to międzynarodowa Masz prawo do życia. Państwo powin-
umowa opisująca Twoje prawa. Państwa, które ją no zapewnić Ci odpowiednie warunki
podpisały, muszą przestrzegać zawartych w niej do życia i rozwoju.
praw. Każde prawo jest ujęte w osobny punkt, który Art. 7
w akcie prawnym, jakim jest ta Konwencja, nazy- Po Twoich narodzinach powinien zostać
wany jest „artykułem”. Żeby łatwiej czytało Ci się sporządzony akt urodzenia. Od mo-
ten dokument, poszczególne prawa zostały pose- mentu narodzin masz prawo do imienia
gregowane tematycznie. i obywatelstwa. Masz prawo, jeżeli jest to tylko
możliwe, poznać swoich rodziców i być przez nich
KOMU PRZYSŁUGUJĄ wychowywany.
PRAWA DZIECKA Art. 8
Art. 1 Państwo powinno respektować Twoje prawo do
Wszystkie prawa zawarte w tej tożsamości, czyli między innymi: imienia, nazwiska,
Konwencji przysługują Ci, dopóki obywatelstwa i powiązań rodzinnych.
jesteś dzieckiem, czyli do ukoń-
czenia 18 roku życia. PRAWO DO WYCHOWANIA W RODZINIE
Art. 2 Art. 5
Prawa, o których jest mowa w tej Konwencji, mają Twoi rodzice lub opiekuno-
wszystkie dzieci, bez wyjątku, a więc również Ty; wie powinni jak najlepiej
bez względu na to, kim jesteś, gdzie mieszkasz, wspierać Twój rozwój i uczyć
czym zajmują się Twoi rodzice, jakim mówisz języ- Cię, jak korzystać z przysłu-
kiem, jaką wyznajesz religię, jakiej jesteś płci, czy gujących Ci praw. Państwo
jesteś w pełni sprawny, czy też nie, czy jesteś bo- ma obowiązek uszanować
gaty, czy biedny. Wszystkie dzieci są równe wobec prawo Twoich rodziców
prawa i nikogo nie można dyskryminować. i opiekunów do kierowania
Twoim rozwojem.

Art. 9 Art. 17
Masz prawo mieszkać ze swoimi rodzicami, chyba Masz prawo do uzyskiwania in-
że nie jest to dla Ciebie dobre (np. jesteś krzyw- formacji z różnorodnych źródeł.
dzony). Jeśli Twoi rodzice mieszkają osobno, masz Gazety, książki, radio, telewizja,
prawo utrzymywać kontakt z każdym z nich, chyba internet i wszelkie inne media
że to byłoby dla Ciebie szkodliwe. skierowane do dzieci powinny
Art. 10 dostarczać Ci takie informacje,
Jeśli Ty i Twoi rodzice zostaliście rozdzieleni i miesz- które są zrozumiałe i nie wyrzą-
kacie w różnych krajach, macie prawo utrzymywać dzają Ci krzywdy.
ze sobą kontakt i odwiedzać się, a także zamiesz-
kać w jednym kraju i być razem. DOBRO DZIECKA JAKO CEL NAJWYŻSZY
Art. 11 Art. 21
Państwo ma obowiązek chronić Cię przed nie- W przypadku adopcji naj-
legalnym uprowadzeniem za granicę bez zgody ważniejsze jest Twoje dobro.
rodziców. Te same prawa i zasady
Art. 18 odnoszące się do traktowa-
Oboje rodzice są odpowiedzialni za Twoje wycho- nia Ciebie powinny obo-
wanie i właściwy rozwój. Zawsze powinni kiero- wiązywać zarówno w kraju,
wać się Twoim dobrem. Państwo powinno ich w którym się urodziłeś, jak i w innym kraju, w któ-
w tym wspierać oraz pomagać im np. zapewniając rym miałbyś zamieszkać po adopcji.
powstanie odpowiedniej liczby przedszkoli, szkół, Art. 22
przychodni. etc. Jeśli znalazłbyś się w jakimś kraju jako uchodźca
Art. 20 (byłeś zmuszony wyjechać ze swojej ojczyzny, bo
Jeśli rodzice nie mogą się Tobą opiekować, pań- tam groziło Ci niebezpieczeństwo), należą Ci się
stwo musi Ci zapewnić specjalną ochronę, pomoc takie same prawa, jak dzieciom, które urodziły się
i opiekę zastępczą. Ci, którzy się Tobą zaopiekują, w kraju, do którego przybyłeś.
powinni szanować Twoją kulturę i religię. Art. 23
Jeśli jesteś dzieckiem z jakąkolwiek niepełnospraw-
PRAWO DO WYRAŻANIA nością, powinieneś mieć zapewniony dostęp do
WŁASNYCH POGLĄDÓW specjalistycznej opieki medycznej, do edukacji,
Art. 12 przygotowania zawodowego i rekreacji. Powinieneś
Masz prawo wypowiadać swoje zda- mieć zapewnione życie w warunkach gwarantu-
nie w sprawach, które Ciebie doty- jących godność i umożliwiających Ci osiągnięcie
czą, a dorośli powinni go wysłuchać niezależności.
i wziąć je pod uwagę. Nawet w po- Art. 25
stępowaniu przed sądem. Jeśli nie znajdujesz się pod opieką rodziców, tyl-
Art. 14 ko mieszkasz na stałe lub czasowo poza swoim
Masz prawo do swobody myśli, sumienia i wyzna- rodzinnym domem, np. w placówce opiekuńczej,
nia, ale nie może to ograniczać praw innych osób. masz prawo do tego, aby sprawdzano, jakie masz
Twoi rodzice powinni pomóc Ci wybrać najlepszą tam warunki, jak jesteś leczony, a także, czy sytu-
drogę rozwoju, która jest zgodna z przysługującymi acja, z powodu której tam się znalazłeś, nie uległa
Ci prawami. zmianie.
Art. 15
Masz prawo zapisania się do różnych stowarzyszeń, PRAWO DO GODZIWYCH WARUNKÓW
o ile nie ogranicza to praw innych osób. SOCJALNYCH
Art. 24
PRAWO DO PRYWATNOŚCI Państwo powinno zapewnić Ci dostęp do jak naj-
Art. 16 lepszej opieki zdrowotnej i udogodnień w zakresie
Nikt nie ma prawa do ingerencji leczenia chorób i rehabilitacji zdrowotnej.
w Twoją prywatność, chyba że robi Art. 26
to ze względu na dobro Twoje lub Masz prawo do otrzymywania pomocy i wsparcia
Twoich bliskich. od państwa, jeśli Ty i Twoja rodzina jesteście ubo-
dzy lub znajdujecie się w trudnej
PRAWO DO INFORMACJI sytuacji życiowej.
Art. 13 Art. 27
Masz prawo do swobody wypowiedzi w każdej for- Masz prawo do życia w warun-
mie – ustnej, pisemnej, rysunkowej etc. oraz prawo kach zapewniających Ci właści-
do zdobywania i przekazywania informacji. wy rozwój fizyczny i psychiczny.
Główną odpowiedzialność za to

ponoszą Twoi rodzice. Państwo powinno wspierać i sprzedażą. Policja i inne służby państwowe powin-
rodziny, których nie stać na zapewnienie dzieciom ny przeciwdziałać wszelkim próbom uprowadzenia
odpowiedniego poziomu życia. Cię czy sprzedania.
Art. 36
PRAWO DO EDUKACJI Masz prawo do ochrony przed wszystkimi innymi
Art. 28 formami wyzysku, które naruszają Twoje dobro.
Masz prawo do nauki. Naucza- Art. 39
nie podstawowe powinno być Jeżeli jesteś ofiarą wojny, torturowania, wyzysku
obowiązkowe i bezpłatne dla czy zaniedbania masz prawo do szczególnej pomo-
wszystkich dzieci. cy i opieki. Państwo powinno zadbać, abyś mógł
Art. 29 odzyskać zdrowie fizyczne i psychiczne w warun-
Edukacja powinna sprzyjać rozwojowi Twojej oso- kach poszanowania Twoich praw i Twojej godności.
bowość, Twoich zdolności i umiejętności. Powin-
na także rozwijać szacunek dla praw człowieka, OCHRONA PRZED KONFLIKTEM
rodziców oraz kultury i kraju, z którego pochodzisz. ZBROJNYM
Poprzez odpowiednią edukację powinieneś uczyć Art. 38
się także tolerancji, życia w pokoju oraz ochrony Jeśli nie masz 15 lat, państwo nie może
środowiska naturalnego. rekrutować Cię do wojska i musi chro-
Art. 30 nić Cię przed bezpośrednim udziałem
Masz prawo do poznawania i korzystania z kultu- w działaniach zbrojnych.
ry, nauki i języka Twojej rodziny oraz wyznawania
i praktykowania własnej religii. Nie jest istotne, czy OCHRONA W PROCESIE KARNYM
w kraju, w którym mieszkasz, jest dużo czy mało Art. 37
osób, które myślą podobnie jak Ty. Jeżeli złamałeś prawo, nie powinieneś
przebywać w więzieniu z dorosłymi
PRAWO DO ODPOCZYNKU i masz prawo utrzymywać kontakt ze
Art. 31 swoją rodziną oraz prawo do pomo-
Masz prawo do wypoczynku i czasu wolne- cy prawnej lub innej np. psychologa.
go oraz uczestnictwa w zabawach i zajęciach Masz prawo zgłaszać sytuacje, w któ-
rekreacyjnych. rych jesteś źle traktowany.
Art. 40
OCHRONA PRZED PRZEMOCĄ Jeżeli złamałeś prawo (sąd może Cię skazać tylko
Art. 19 za bardzo poważne przestępstwa), powinieneś
Masz prawo do ochrony przed uzyskać pomoc prawną i być właściwie traktowany
przemocą fizyczną, psychiczną przez system sprawiedliwości.
i zaniedbaniem. Nikt nie ma pra-
wa Cię bić, prześladować i wyko- PRAWO DO ZNAJOMOŚCI SWOICH PRAW
rzystywać w celach seksualnych. I POWOŁYWANIA SIĘ NA NIE
Art. 32 Art. 41
Masz prawo do ochrony przed wykonywaniem pracy, Jeśli prawo Twojego kraju zapewnia lepszą ochronę
która jest niebezpieczna, szkodliwa dla Twojego i realizację Twoich praw niż artykuły tej Konwencji,
zdrowia lub przeszkadza Ci w nauce. Jeśli pracujesz, to prawo Twojego kraju powinno obowiązywać
masz prawo do odpowiednich warunków pracy w pierwszej kolejności.
(bezpieczeństwa i higieny) oraz sprawiedliwej zapłaty. Art. 42
Art. 33 Masz prawo znać swoje prawa!
Nikt nie ma prawa angażować Cię w produkcję Państwo powinno zadbać, aby
narkotyków i handel nimi ani zmuszać czy nama- prawa zawarte w tej Konwencji
wiać do ich zażywania. Policja, nauczyciele i inne były znane zarówno wśród dzieci,
służby mają za zadanie chronić Cię przed dostępem jak i dorosłych.
do nich.
Art. 34
Masz prawo do ochrony przed wszystkimi forma-
mi wykorzystywania seksualnego. Nikt nie ma Konwencja o prawach dziecka zawiera łącznie
prawa dotykać Cię w sposób, którego sobie nie 54 artykuły. Artykuły 43-54 dotyczą tego, jak dorośli
życzysz i nakłaniać lub zmuszać Cię do kontaktów i państwo powinni współpracować, aby prawa
seksualnych. Twoje i innych dzieci były przestrzegane i chronio-
Art. 35 ne. * Prawa przedstawione w tej publikacji nie są
Obowiązkiem państwa, w którym mieszkasz, jest dosłownym powtórzeniem artykułów Konwencji
ochrona Ciebie i innych dzieci przed porwaniem o prawach dziecka, tylko ich omówieniem.

Konwencja o prawach dziecka
zmiany: 1999-09-02; Dz.U.2000.2.11

KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA
przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. W imieniu
Rzeczypospolitej Polskiej PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ podaje do powszechnej
wiadomości:
W dniu 20 listopada 1989 r. została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych
Konwencja o prawach dziecka w następującym brzmieniu:
Przekład
KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA wychowana w duchu ideałów zawartych w Kar-

PREAMBUŁA cie Narodów Zjednoczonych, a w szczególności
w duchu pokoju, godności, tolerancji, wolności,
Państwa-Strony niniejszej konwencji, równości i solidarności,
• uważając, że zgodnie z zasadami zawartymi • mając na uwadze, że potrzeba otoczenia dziecka
w Karcie Narodów Zjednoczonych uznanie wro- szczególną troską została wyrażona w Genew-
dzonej godności oraz równych i niezbywalnych skiej Deklaracji Praw Dziecka z 1924 r. oraz
praw wszystkich członków rodziny ludzkiej Deklaracji Praw Dziecka przyjętej przez Zgro-
jest podstawą wolności, sprawiedliwości oraz madzenie Ogólne 20 listopada 1959 r. i uznanej
pokoju na świecie, w Ogólnej Deklaracji Praw Człowieka, w Między-
• mając na uwadze, że ludy Narodów Zjednoczo- narodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Poli-
nych potwierdziły w Karcie swą wiarę w podsta- tycznych (w szczególności w artykułach 23 i 24),
wowe prawa człowieka oraz w godność i war- w Międzynarodowym Pakcie Praw Gospodar-
tość jednostki ludzkiej i postanowiły sprzyjać czych, Społecznych i Kulturalnych (w szczegól-
postępowi społecznemu oraz osiąganiu lepszego ności w artykule 10), jak również w statutach
poziomu życia w warunkach większej wolności, i stosownych dokumentach wyspecjalizowanych
• uznając, że Narody Zjednoczone w Powszech- agencji i międzynarodowych organizacji zajmu-
nej Deklaracji Praw Człowieka oraz w Między- jących się zapewnieniem dobrobytu dzieciom,
narodowych Paktach Praw Człowieka zgodziły • mając na uwadze, że – jak wskazano w Dekla-
się i proklamowały, iż każdy człowiek uprawnio- racji Praw Dziecka – „dziecko, z uwagi na swoją
ny jest do korzystania z zawartych w nich praw niedojrzałość fizyczną oraz umysłową, wymaga
i wolności, bez względu na jakiekolwiek różnice szczególnej opieki i troski, w tym właściwej
wynikające z przynależności rasowej, koloru ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po
skóry, płci, języka, religii, poglądów politycz- urodzeniu”,
nych lub innych, narodowego lub społecznego • przypominając postanowienia Deklaracji Zasad
pochodzenia, cenzusu majątkowego, urodzenia Społecznych i Prawnych odnoszących się do
oraz jakichkolwiek innych, ochrony i dobra dziecka ze szczególnym odnie-
• przypominając, że w Powszechnej Deklaracji sieniem do umieszczania w rodzinie zastępczej
Praw Człowieka Narody Zjednoczone proklamo- oraz adopcji w wymiarze krajowym i międzyna-
wały, iż dzieci mają prawo do szczególnej troski rodowym, podstawowe minimum zasad Naro-
i pomocy, dów Zjednoczonych odnośnie do wymierzania
• wyrażając przekonanie, że rodzina jako podsta- sprawiedliwości wobec nieletnich („Zasady
wowa komórka społeczeństwa oraz naturalne Pekińskie” ) oraz Deklarację o ochronie kobiet
środowisko rozwoju i dobra wszystkich jej i dzieci w sytuacjach nadzwyczajnych i w cza-
członków, a w szczególności dzieci, powinna sie konfliktów zbrojnych,
być otoczona niezbędną ochroną oraz wspar- • uznając, że we wszystkich krajach świata są
ciem, aby mogła w pełnym zakresie wypełniać dzieci żyjące w wyjątkowo trudnych warunkach
swoje obowiązki w społeczeństwie, i że wymagają one szczególnej troski,
• uznając, że dziecko dla pełnego i harmonijnego • biorąc w należyty sposób pod uwagę znaczenie
rozwoju swojej osobowości powinno wychowy- tradycji i wartości kulturowych każdego narodu
wać się w środowisku rodzinnym, w atmosfe- dla ochrony i harmonijnego rozwoju dziecka,
rze szczęścia, miłości i zrozumienia, • uznając wagę międzynarodowej współpracy
• uważając, że dziecko powinno być w pełni dla poprawy warunków życia dzieci w każdym
przygotowane do życia w społeczeństwie kraju, szczególnie w krajach rozwijających się,
jako indywidualnie ukształtowana jednostka, uzgodniły, co następuje:

CZĘŚĆ I rodziny lub środowiska, zgodnie z miejscowymi
Art. 1 obyczajami, opiekunów prawnych lub innych
W rozumieniu niniejszej konwencji „dziecko” osób prawnie odpowiedzialnych za dziecko,
oznacza każdą istotę ludzką w wieku poniżej do zapewnienia mu, w sposób odpowiadający
osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem od- rozwojowi jego zdolności, możliwości ukierun-
noszącym się do dziecka uzyska ono wcześniej kowania go i udzielenia mu rad przy korzystaniu
pełnoletność. przez nie z praw przyznanych mu w niniejszej
Art. 2 konwencji.
1. Państwa-Strony w granicach swojej jurysdyk- Art. 6
cji będą respektowały i gwarantowały prawa 1. Państwa-Strony uznają, że każde dziecko ma
zawarte w niniejszej konwencji wobec każdego niezbywalne prawo do życia.
dziecka, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, nieza- 2. Państwa-Strony zapewnią, w możliwie mak-
leżnie od rasy, koloru skóry, płci, języka, religii, symalnym zakresie, warunki życia i rozwoju
poglądów politycznych, statusu majątkowego, dziecka.
niepełnosprawności, cenzusu urodzenia lub Art. 7
jakiegokolwiek innego tego dziecka albo jego 1. Niezwłocznie po urodzeniu dziecka zostanie
rodziców bądź opiekuna prawnego. sporządzony jego akt urodzenia, a dziecko od
2. Państwa-Strony będą podejmowały właściwe momentu urodzenia będzie miało prawo do
kroki dla zapewnienia ochrony dziecka przed otrzymania imienia, uzyskania obywatelstwa
wszelkimi formami dyskryminacji lub karania ze oraz, jeśli to możliwe, prawo do poznania swo-
względu na status prawny, działalność, wyrażane ich rodziców i pozostawania pod ich opieką.
poglądy lub przekonania religijne rodziców dziec- 2. Państwa-Strony zapewnią, aby te prawa stały
ka, opiekunów prawnych lub członków rodziny. się zgodne z ich prawem wewnętrznym oraz
Art. 3 z ich międzynarodowymi zobowiązaniami w tej
1. We wszystkich działaniach dotyczących dzieci, dziedzinie, w szczególności w przypadkach,
podejmowanych przez publiczne lub prywatne gdyby brak tych uregulowań spowodował, iż
instytucje opieki społecznej, sądy, władze ad- dziecko zostałoby bezpaństwowcem.
ministracyjne lub ciała ustawodawcze, sprawą Art. 8
nadrzędną będzie najlepsze zabezpieczenie 1. Państwa-Strony podejmują działania mające na
interesów dziecka. celu poszanowanie prawa dziecka do zachowa-
2. Państwa-Strony działają na rzecz zapewnienia jego tożsamości, w tym obywatelstwa, na-
nia dziecku ochrony i opieki w takim stopniu, zwiska, stosunków rodzinnych, zgodnych z pra-
w jakim jest to niezbędne dla jego dobra, biorąc wem, z wyłączeniem bezprawnych ingerencji.
pod uwagę prawa i obowiązki jego rodziców, 2. W przypadku gdy dziecko zostało bezprawnie
opiekunów prawnych lub innych osób prawnie pozbawione części lub wszystkich elementów
za nie odpowiedzialnych, i w tym celu będą swojej tożsamości, Państwa-Strony okażą wła-
podejmowały wszelkie właściwe kroki ustawo- ściwą pomoc i ochronę w celu jak najszybsze-
dawcze oraz administracyjne. go przywrócenia jego tożsamości.
3. Państwa-Strony czuwają, aby instytucje, służby Art. 9
oraz inne jednostki odpowiedzialne za opiekę lub 1. Państwa-Strony zapewnią, aby dziecko nie zo-
ochronę dzieci dostosowały się do norm ustano- stało oddzielone od swoich rodziców wbrew ich
wionych przez kompetentne władze, w szczegól- woli, z wyłączeniem przypadków, gdy kompe-
ności w dziedzinach bezpieczeństwa, zdrowia, tentne władze, podlegające nadzorowi sądo-
jak również dotyczących właściwego doboru wemu, zdecydują zgodnie z obowiązującym
kadr tych instytucji oraz odpowiedniego nadzoru. prawem oraz stosowanym postępowaniem, że
Art. 4 takie oddzielenie jest konieczne ze względu na
Państwa-Strony podejmą wszelkie właściwe najlepiej pojęte interesy dziecka. Taka decyzja
działania ustawodawczo-administracyjne oraz może być konieczna szczególnie w przypad-
inne dla realizacji praw uznanych w niniejszej kach nadużyć lub zaniedbań ze strony rodzi-
konwencji. Odnośnie do praw ekonomicznych, ców, gdy każde z rodziców mieszka oddzielnie,
socjalnych oraz kulturalnych Państwa-Strony a należy podjąć decyzję odnośnie do miejsca
będą podejmowały takie działania przy mak- pobytu lub zamieszkania dziecka.
symalnym wykorzystaniu środków będących 2. W każdym postępowaniu podejmowanym sto-
w ich dyspozycji oraz – gdy okaże się to koniecz- sownie do ustępu 1 niniejszego artykułu należy
ne – w ramach współpracy międzynarodowej. umożliwić wszystkim zainteresowanym stro-
Art. 5 nom uczestnictwo w tym postępowaniu oraz
Państwa-Strony będą szanowały odpowiedzial- wyrażenie przez nie swoich opinii.
ność, prawo i obowiązek rodziców lub, w od- 3. Państwa-Strony będą szanowały prawo dziec-
powiednich przypadkach, członków dalszej ka odseparowanego od jednego lub obojga

rodziców do utrzymywania regularnych sto- Art. 12
sunków osobistych i bezpośrednich kontaktów 1. Państwa-Strony zapewniają dziecku, które jest
z obojgiem rodziców, z wyjątkiem przypadków, zdolne do kształtowania swych własnych poglą-
gdy jest to sprzeczne z najlepiej pojętym intere- dów, prawo do swobodnego wyrażania wła-
sem dziecka. snych poglądów we wszystkich sprawach doty-
4. W przypadku gdy tego rodzaju separacja jest czących dziecka, przyjmując je z należytą wagą,
wynikiem działania podjętego przez Państwo stosownie do wieku oraz dojrzałości dziecka.
-Stronę, takiego jak zatrzymanie, uwięzienie, 2. W tym celu dziecko będzie miało w szczegól-
wygnanie, deportacja lub śmierć (w tym śmierć ności zapewnioną możliwość wypowiadania się
spowodowana jakąkolwiek przyczyną podczas w każdym postępowaniu sądowym i admini-
zatrzymania przez państwo) jednego lub obojga stracyjnym, dotyczącym dziecka, bezpośrednio
rodziców dziecka lub dziecka, państwo zapewni, lub za pośrednictwem przedstawiciela bądź
na żądanie, rodzicom dziecka, dziecku lub – je- odpowiedniego organu, zgodnie z zasadami
żeli będzie to właściwe – innemu członkowi ro- proceduralnymi prawa wewnętrznego.
dziny podanie istotnych informacji dotyczących Art. 13
miejsca pobytu nieobecnego(ych) członka(ów) 1. Dziecko będzie miało prawo do swobodnej
rodziny, jeśli treść tej informacji nie przyniesie wypowiedzi; prawo to ma zawierać swobodę
szkody dobru dziecka. Ponadto Państwa--Stro- poszukiwania, otrzymywania i przekazywania
ny zapewnią, aby wniesienie takiej prośby samo informacji oraz idei wszelkiego rodzaju, bez
przez się nie pociągało żadnych ujemnych względu na granice, w formie ustnej, pisemnej
następstw dla osoby (osób), której(ych) dotyczy. bądź za pomocą druku, w formie artystycznej
Art. 10 lub z wykorzystaniem każdego innego środka
1. Zgodnie z wynikającymi z postanowienia przekazu według wyboru dziecka.
artykułu 9 ustęp 1 obowiązkiem Państw-Stron 2. Wykonywanie tego prawa może podlegać pew-
wnioski składane przez dziecko lub przez jego nym ograniczeniom, lecz tylko takim, które są
rodziców odnośnie do wjazdu lub opuszczenia przewidziane przez prawo i które są konieczne:
Państwa-Strony w celu łączenia rodziny będą a. dla poszanowania praw lub reputacji innych
rozpatrywane przez Państwa-Strony w sposób osób albo
przychylny, humanitarny i w szybkim trybie. b. do ochrony bezpieczeństwa narodowego lub
Państwa-Strony ponadto zapewnią, aby zło- porządku publicznego, bądź zdrowia albo
żenie takiego wniosku nie pociągało za sobą moralności społecznej.
ujemnych skutków dla wnioskodawców oraz Art. 14
członków ich rodzin. 1. Państwa-Strony będą respektowały prawo
2. Dziecko, którego rodzice przebywają w różnych dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania.
państwach, będzie miało prawo do utrzymy- 2. Państwa-Strony będą respektowały prawa
wania regularnych, z wyjątkiem okoliczno- i obowiązki rodziców lub, w odpowiednich
ści nadzwyczajnych, osobistych stosunków przypadkach, opiekunów prawnych odnośnie
i bezpośrednich kontaktów z obojgiem rodzi- do ukierunkowania dziecka w korzystaniu
ców. W tym celu oraz zgodnie z obowiązkiem z jego prawa w sposób zgodny z rozwijającymi
Państw-Stron wynikającym z postanowienia się zdolnościami dziecka.
artykułu 9 ustęp 2 Państwa-Strony będą respek- 3. Swoboda wyrażania wyznawanej religii lub
towały prawo dziecka oraz jego rodziców do przekonań może podlegać tylko takim ograni-
opuszczenia każdego kraju, w tym własnego, czeniom, które są przewidziane prawem i są
oraz powrotu do ich własnego kraju. Prawo do konieczne do ochrony bezpieczeństwa naro-
opuszczenia dowolnego kraju będzie podlegać dowego i porządku publicznego, zdrowia lub
tylko takim ograniczeniom, które są określone moralności społecznej bądź podstawowych
przez prawo i które są niezbędne dla ochrony praw i wolności innych osób.
bezpieczeństwa narodowego, porządku publicz- Art. 15
nego, zdrowia i moralności społecznej lub praw 1. Państwa-Strony uznają prawa dziecka do swo-
i swobód innych osób, zgodnych z pozostałymi bodnego zrzeszania się oraz wolności pokojo-
prawami uznanymi w niniejszej konwencji. wych zgromadzeń.
Art. 11 2. 2. Na wykonywanie tych praw nie mogą być
1. Państwa-Strony będą podejmowały kroki dla nakładane jakiekolwiek ograniczenia, z wyjąt-
zwalczania nielegalnego transferu dzieci oraz kiem tych, które są zgodne z prawem i które są
ich nielegalnego wywozu za granicę. konieczne w społeczeństwie demokratycznym
2. W tym celu Państwa-Strony będą popierały do zapewnienia interesów bezpieczeństwa
zawieranie odpowiednich umów dwustronnych narodowego, porządku publicznego, ochrony
lub wielostronnych albo przystępowania do zdrowia bądź moralności społecznej lub ochro-
istniejących już umów. ny praw i wolności innych osób.

Art. 16 pracujących rodziców prawa do korzystania
1. Żadne dziecko nie będzie podlegało arbitralnej z usług instytucji i zakładów w zakresie opieki
lub bezprawnej ingerencji w sferę jego życia nad dziećmi, do których są one uprawnione.
prywatnego, rodzinnego lub domowego czy Art. 19
w korespondencję ani bezprawnym zamachom 1. Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie
na jego honor i reputację. właściwe kroki w dziedzinie ustawodawczej,
2. Dziecko ma prawo do ochrony prawnej prze- administracyjnej, społecznej oraz wychowaw-
ciwko tego rodzaju ingerencji lub zamachom. czej dla ochrony dziecka przed wszelkimi
Art. 17 formami przemocy fizycznej bądź psychicznej,
Państwa-Strony uznają ważną rolę spełnianą krzywdy lub zaniedbania bądź złego trakto-
przez środki masowego przekazu i zapewnią, wania lub wyzysku, w tym wykorzystywania
aby dziecko miało dostęp do informacji oraz w celach seksualnych, dzieci pozostających
materiałów pochodzących z różnorodnych źró- pod opieką rodzica(ów), opiekuna(ów) prawne-
deł krajowych i międzynarodowych, szczegól- go(ych) lub innej osoby sprawującej opiekę nad
nie do tych, które mają na uwadze jego dobro dzieckiem.
w wymiarze społecznym, duchowym i moral- 2. Tego rodzaju środki ochronne powinny obej-
nym oraz jego zdrowie fizyczne i psychiczne. mować, tam gdzie jest to właściwe, skuteczne
W tym celu Państwa-Strony będą: przedsięwzięcia w celu stworzenia programów
a. zachęcały środki masowego przekazu do socjalnych dla realizacji pomocy dziecku oraz
rozpowszechniania informacji i materiałów, osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem,
korzystnych dla dziecka w wymiarze spo- jak również innych form działań prewencyjnych
łecznym oraz kulturalnym, zgodnie z duchem dla ustalania, informowania, wszczynania i pro-
artykułu 29; wadzenia śledztwa, postępowania, notowania
b. zachęcały do rozwoju współpracy międzyna- wymienionych wyżej przypadków niewłaści-
rodowej w dziedzinie wytwarzania, wymiany wego traktowania dzieci oraz tam, gdzie jest to
oraz rozpowszechniania tego rodzaju infor- właściwe – ingerencję sądu.
macji i materiałów, pochodzących z różno- Art. 20
rodnych kulturowych źródeł krajowych oraz 1. Dziecko pozbawione czasowo lub na stałe swe-
międzynarodowych; go środowiska rodzinnego lub gdy ze względu
c. zachęcały do wydawania i rozpowszechnia- na swoje dobro nie może pozostawać w tym
nia książek dla dzieci; środowisku, będzie miało prawo do specjalnej
d. zachęcały środki masowego przekazu, aby ochrony i pomocy ze strony państwa.
w szczególny sposób uwzględniały potrzeby 2. Państwa-Strony zgodnie ze swym prawem we-
językowe dzieci należących do mniejszości wnętrznym zapewnią takiemu dziecku opiekę
narodowych lub do rdzennej społeczności; zastępczą.
e. zachęcały do rozwijania odpowiednich 3. Tego rodzaju opieka może obejmować, między
kierunków działalności dla ochrony dzieci innymi, umieszczenie w rodzinie zastępczej,
przed informacjami i materiałami szkodliwy- Kafala w prawie islamskim, adopcję lub – gdy
mi z punktu widzenia ich dobra, mając na jest to niezbędne – umieszczenie w odpowied-
względzie postanowienia artykułów 13 i 18. niej instytucji powołanej do opieki nad dziećmi.
Art. 18 Przy wyborze odpowiednich rozwiązań należy
1. Państwa-Strony podejmą wszelkie możliwe w sposób właściwy uwzględniać wskazania
starania dla pełnego uznania zasady, że oboje w zachowaniu ciągłości w wychowaniu dziecka
rodzice ponoszą wspólną odpowiedzialność oraz jego tożsamości etnicznej, religijnej, kultu-
za wychowanie i rozwój dziecka. Rodzice lub rowej i językowej.
w określonych przypadkach opiekunowie Art. 21
prawni ponoszą główną odpowiedzialność za Państwa-Strony uznające i/lub dopuszczające
wychowanie i rozwój dziecka. Jak najlepsze za- system adopcji zapewnią, aby dobro dziecka
bezpieczenie interesów dziecka ma być przed- było celem najwyższym, i będą:
miotem ich największej troski. a. czuwać, aby adopcja dziecka odbywała się
2. W celu zagwarantowania i popierania praw za- tylko z upoważnienia kompetentnych władz,
wartych w niniejszej konwencji Państwa-Strony które będą decydować – zgodnie z obo-
będą okazywały odpowiednią pomoc rodzicom wiązującym prawem i postępowaniem oraz
oraz opiekunom prawnym w wykonywaniu na podstawie wszelkich stosownych i wia-
przez nich obowiązków związanych z wychowy- rygodnych informacji – o tym, że adopcja
waniem dzieci oraz zapewnią rozwój instytucji, jest dopuszczalna ze względu na sytuację
zakładów i usług w zakresie opieki nad dziećmi. dziecka w odniesieniu do rodziców, krew-
3. Państwa-Strony będą podejmowały wszel- nych i opiekunów prawnych, oraz – w przy-
kie właściwe kroki dla zapewnienia dzieciom padku gdy jest to wymagane – aby osoby

zainteresowane świadomie wyraziły zgodę Art. 23
na adopcję po przeprowadzeniu z nimi nie- 1. Państwa-Strony uznają, że dziecko psychicznie
zbędnych konsultacji; lub fizycznie niepełnosprawne powinno mieć
b. traktować adopcję związaną z przeniesie- zapewnioną pełnię normalnego życia w warun-
niem dziecka do innego kraju jako zastępczy kach gwarantujących mu godność, umożliwia-
środek opieki nad dzieckiem, jeżeli nie może jących osiągnięcie niezależności oraz ułatwia-
być ono umieszczone w rodzinie zastępczej jących aktywne uczestnictwo dziecka w życiu
lub adopcyjnej albo nie można mu zapew- społeczeństwa.
nić w żaden inny odpowiedni sposób opieki 2. Państwa-Strony uznają prawo dziecka nie-
w kraju jego pochodzenia; pełnosprawnego do szczególnej troski i będą
c. dbać o to, aby dziecko adoptowane do inne- sprzyjały oraz zapewniały, stosownie do dostęp-
go kraju miało zabezpieczenie gwarancyjne nych środków, rozszerzanie pomocy udzielanej
i poziom życia odpowiednie do tych, które uprawnionym do niej dzieciom oraz osobom
byłyby zapewnione w przypadku adopcji odpowiedzialnym za opiekę nad nimi. Pomoc
krajowej; taka będzie udzielana na wniosek tych osób
d. podejmować wszelkie właściwe kroki dla i będzie stosowna do warunków dziecka oraz
zapewnienia, aby w przypadku adopcji do sytuacji rodziców lub innych osób, które się
innego kraju osoby w niej zaangażowane nim opiekują.
nie uzyskały z tego powodu niestosownych 3. Uznając szczególne potrzeby dziecka niepełno-
korzyści finansowych; sprawnego, pomoc, o której mowa w ustępie 2
e. sprzyjać osiąganiu celów niniejszego ar- niniejszego artykułu, będzie udzielana bezpłatnie
tykułu, tam gdzie jest to stosowne, przez tam, gdzie jest to możliwe, z uwzględnieniem
zawieranie dwustronnych lub wielostronnych zasobów finansowych rodziców bądź innych
porozumień lub umów, a także dążyć w ich osób opiekujących się dzieckiem, i ma zapewnić,
ramach do zapewnienia, aby umieszcze- aby niepełnosprawne dziecko posiadało skutecz-
nie dziecka w innym kraju odbywało się za ny dostęp do oświaty, nauki, opieki zdrowotnej,
pośrednictwem kompetentnych władz lub opieki rehabilitacyjnej, przygotowania zawodo-
organów. wego oraz możliwości rekreacyjnych, realizowa-
Art. 22 ny w sposób prowadzący do osiągnięcia przez
1. Państwa-Strony podejmą właściwe kroki dziecko jak najwyższego stopnia zintegrowania
dla zapewnienia, aby dziecko, które ubiega ze społeczeństwem oraz osobistego rozwoju,
się o status uchodźcy bądź jest uważane za w tym jego rozwoju kulturalnego i duchowego.
uchodźcę w świetle odpowiednich przepisów 4. Państwa-Strony będą sprzyjać, w duchu
prawa międzynarodowego lub wewnętrznego współpracy międzynarodowej, wymianie
stosowanego postępowania, w przypadku gdy odpowiednich informacji w zakresie profilak-
występuje samo lub towarzyszą mu rodzice tyki zdrowotnej oraz leczenia medycznego,
bądź inna osoba, otrzymało odpowiednią psychologicznego i funkcjonalnego dzieci
ochronę i pomoc humanitarną przy korzystaniu niepełnosprawnych, w tym rozpowszechnianiu
z odpowiednich praw zawartych w niniejszej i umożliwianiu dostępu do informacji dotyczą-
konwencji lub innych międzynarodowych ak- cych metod rehabilitacji oraz kształcenia i przy-
tach dotyczących praw człowieka oraz innych gotowania zawodowego, w celu umożliwienia
dokumentach w sprawach humanitarnych, Państwom-Stronom poprawy ich możliwości
których wspomniane Państwa są Stronami. i kwalifikacji oraz w celu wzbogacenia ich
2. W tym celu Państwa-Strony zapewnią, w stopniu, doświadczeń w tych dziedzinach. W związku
jaki uznają za właściwy, współdziałanie w wysił- z tym potrzeby krajów rozwijających się będą
kach podejmowanych przez Narody Zjednoczone uwzględniane w sposób szczególny.
i inne kompetentne organizacje międzynarodowe Art. 24
oraz pozarządowe, współpracujące z Narodami 1. Państwa-Strony uznają prawo dziecka do
Zjednoczonymi, dla udzielenia ochrony i pomocy najwyższego poziomu zdrowia i udogodnień
takiemu dziecku oraz odnalezienia jego rodziców w zakresie leczenia chorób oraz rehabilitacji
lub innych członków rodziny dziecka uchodźcy zdrowotnej. Państwa-Strony będą dążyły do
w celu uzyskania informacji niezbędnych do zapewnienia, aby żadne dziecko nie było pozba-
ponownego połączenia go z rodziną. W przy- wione prawa dostępu do tego rodzaju opieki
padkach gdy nie można odnaleźć rodziców ani zdrowotnej.
innych członków rodziny, dziecko zostanie oto- 2. Państwa-Strony będą dążyły do pełnej realizacji
czone taką samą opieką, jak dziecko pozbawione tego prawa, a w szczególności podejmą nie-
stale bądź czasowo swojego otoczenia rodzinne- zbędne kroki w celu:
go z jakichkolwiek przyczyn, zgodnie z postano- a. zmniejszenia śmiertelności wśród noworod-
wieniami niniejszej konwencji. ków i dzieci;

b. zapewnienia udzielania koniecznej pomocy Art. 27
oraz opieki zdrowotnej wszystkim dzieciom, 1. Państwa-Strony uznają prawo każdego dziec-
ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju ka do poziomu życia odpowiadającego jego
podstawowej opieki zdrowotnej; rozwojowi fizycznemu, psychicznemu, ducho-
c. zwalczania chorób i niedożywienia, w tym – wemu, moralnemu i społecznemu.
w ramach podstawowej opieki zdrowotnej 2. Rodzice (rodzic) lub inne osoby odpowiedzialne
– przez wykorzystanie między innymi łatwo za dziecko ponoszą główną odpowiedzialność
dostępnych technik oraz przez dostarczanie za zabezpieczenie w ramach swych możliwości,
odpowiednich pożywnych produktów żyw- także finansowych, warunków życia niezbęd-
nościowych i wody pitnej, z uwzględnieniem nych do rozwoju dziecka.
niebezpieczeństwa oraz ryzyka zanieczysz- 3. Państwa-Strony, zgodnie z warunkami krajowy-
czenia środowiska naturalnego; mi oraz odpowiednio do swych środków, będą
d. zapewnienia matkom właściwej opieki podejmowały właściwe kroki dla wspomagania
zdrowotnej w okresie przed i po urodzeniu rodziców lub innych osób odpowiedzialnych
dziecka; za dziecko w realizacji tego prawa oraz będą
e. zapewnienia, aby wszystkie grupy społecz- udzielały, w razie potrzeby, pomocy materialnej
ne, w szczególności rodzice oraz dzieci, były oraz innych programów pomocy, szczególnie
informowane i posiadały dostęp do oświaty w zakresie żywności, odzieży i mieszkań.
oraz otrzymywały wsparcie w korzystaniu 4. Państwa-Strony podejmą wszelkie właściwe
z podstawowej wiedzy w zakresie zdrowia kroki dla zapewnienia łożenia na utrzymanie
dziecka i karmienia, korzyści z karmienia dziecka ze strony rodziców lub innych osób
piersią, higieny i warunków zdrowotnych ponoszących odpowiedzialność finansową za
otoczenia, a także zapobiegania wypadkom; dziecko, zarówno na terenie Państwa-Strony,
f. rozwoju profilaktycznej opieki zdrowotnej, jak i za granicą. W szczególnych przypadkach,
poradnictwa dla rodziców oraz wychowania gdy osoba ponosząca odpowiedzialność finan-
i usług w zakresie planowania rodziny. sową za dziecko mieszka w państwie innym
3. Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie niż dziecko, Państwa-Strony będą dążyły do
właściwe i skuteczne kroki na rzecz zniesienia przystąpienia do umów międzynarodowych
tradycyjnych praktyk przynoszących szkodę lub do zawarcia takich umów, jak również do
zdrowiu dziecka. zawierania odpowiednich porozumień.
4. Państwa-Strony zobowiązują się działać na Art. 28
rzecz sprzyjania i zachęcania do rozwoju współ- 1. Państwa-Strony uznają prawo dziecka do nauki
pracy międzynarodowej w celu stopniowego i w celu stopniowego realizowania tego prawa
osiągania pełnej realizacji praw uznanych w ni- na zasadzie równych szans, w szczególności:
niejszym artykule. W związku z tym szczególna a. uczynią nauczanie podstawowe obowiązko-
uwaga będzie zwrócona na potrzeby krajów wym i bezpłatnym dla wszystkich;
rozwijających się. b. będą popierać rozwój różnorodnych form
Art. 25 szkolnictwa średniego, zarówno ogólno-
Państwa-Strony uznają prawo dziecka, umiesz- kształcącego, jak i zawodowego, uczynią je
czonego przez kompetentne władze w zakładzie dostępnymi dla każdego dziecka oraz podej-
w celach opieki, ochrony bądź leczenia w za- mą odpowiednie kroki, takie jak wprowadze-
kresie zdrowia fizycznego lub psychicznego, do nie bezpłatnego nauczania oraz udzielanie
okresowego przeglądu leczenia dziecka i wszel- w razie potrzeby pomocy finansowej;
kich innych okoliczności odnoszących się do c. za pomocą wszelkich właściwych środków
jego umieszczenia w zakładzie. uczynią szkolnictwo wyższe dostępnym dla
Art. 26 wszystkich na zasadzie zdolności;
1. Państwa-Strony będą uznawać prawo każdego d. udostępnią wszystkim dzieciom informacje
dziecka do korzystania z systemu zabezpiecze- i poradnictwo szkolne i zawodowe;
nia społecznego, w tym ubezpieczeń socjal- e. podejmą kroki na rzecz zapewnienia regular-
nych, oraz będą podejmowały niezbędne kroki nego uczęszczania do szkół oraz zmniejsze-
dla osiągnięcia pełnej realizacji tego prawa nie wskaźnika porzucania nauki.
zgodnie z ich prawem wewnętrznym. 2. Państwa-Strony będą podejmowały wszel-
2. Tam gdzie jest to możliwe, powyższe świadczenia kie właściwe środki zapewniające, aby dys-
powinny być zabezpieczone z uwzględnieniem cyplina szkolna była stosowana w sposób
zasobów i warunków życia dziecka oraz osób od- zgodny z ludzką godnością dziecka i niniejszą
powiedzialnych za jego utrzymanie, jak również konwencją.
wszelkich innych okoliczności, odnoszących się 3. Państwa-Strony będą popierały i rozwijały
do stosowania realizacji świadczeń wnioskowa- międzynarodową współpracę w dziedzinie
nych przez dziecko lub w jego imieniu. oświaty, w szczególności w celu przyczyniania

się do zlikwidowania ignorancji i analfabetyzmu będą sprzyjały tworzeniu właściwych i równych
na świecie oraz ułatwienia dostępu do wiedzy sposobności dla działalności kulturalnej, arty-
naukowo-technicznej i nowoczesnych metod stycznej, rekreacyjnej oraz w zakresie wykorzy-
nauczania. W tym zakresie należy w szczegól- stania czasu wolnego.
ności uwzględniać potrzeby krajów rozwijają- Art. 32
cych się. 1. Państwa-Strony uznają prawo dziecka do
Art. 29 ochrony przed wyzyskiem ekonomicznym,
1. Państwa-Strony są zgodne, że nauka dziecka przed wykonywaniem pracy, która może być
będzie ukierunkowana na: niebezpieczna lub też może kolidować z kształ-
a. rozwijanie w jak najpełniejszym zakresie ceniem dziecka, bądź może być szkodliwa dla
osobowości, talentów oraz zdolności umysło- zdrowia dziecka lub jego rozwoju fizycznego,
wych i fizycznych dziecka; umysłowego, duchowego, moralnego lub
b. rozwijanie w dziecku szacunku dla praw społecznego.
człowieka i podstawowych swobód oraz 2. Państwa-Strony będą podejmowały kroki
dla zasad zawartych w Karcie Narodów ustawodawcze, administracyjne, socjalne oraz
Zjednoczonych; środki w dziedzinie oświaty dla zapewniania
c. rozwijanie w dziecku szacunku dla jego realizacji postanowień niniejszego artykułu.
rodziców, jego tożsamości kulturowej, języka W tym celu, mając na uwadze odnośne posta-
i wartości, dla wartości narodowych kraju, nowienia innych dokumentów międzynarodo-
w którym mieszka dziecko, kraju, z którego wych, Państwa-Strony w szczególności:
dziecko pochodzi, jak i dla innych kultur; a. ustanowią minimalny poziom lub poziomy
d. przygotowanie dziecka do odpowiedniego wiekowe dla ubiegania się o podjęcie pracy;
życia w wolnym społeczeństwie, w duchu b. ustanowią właściwe przepisy odnośnie
zrozumienia, pokoju, tolerancji, równości płci do wymiaru czasowego oraz warunków
oraz przyjaźni pomiędzy wszystkimi naroda- zatrudnienia;
mi, grupami etnicznymi, narodowymi i religij- c. ustanowią odpowiednie kary lub inne sank-
nymi oraz osobami rdzennego pochodzenia; cje dla zapewnienia skutecznego stosowania
e. rozwijanie w dziecku poszanowania środowi- niniejszego artykułu.
ska naturalnego. Art. 33
2. Żadne postanowienie niniejszego artykułu Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie
lub artykułu 28 nie może być interpretowane odpowiednie kroki, w tym środki ustawodaw-
w sposób naruszający wolność osób fizycznych cze, administracyjne, socjalne oraz środki
lub ciał zbiorowych do zakładania i prowadze- w dziedzinie oświaty, w celu zapewnienia
nia instytucji oświatowych, z zastrzeżeniem ochrony dzieci przed nielegalnym używaniem
przestrzegania zasad wyrażonych w ustępie 1 środków narkotycznych i substancji psychotro-
niniejszego artykułu oraz wymogów, aby kształ- powych, zgodnie z ich zdefiniowaniem w odpo-
cenie w tego typu instytucjach odpowiadało wiednich umowach międzynarodowych, oraz
minimalnym standardom, które określi dane w celu zapobiegania wykorzystywaniu dzieci
państwo. do nielegalnej produkcji tego typu substancji
Art. 30 i handlu nimi.
W tych państwach, w których istnieją mniejszo- Art. 34
ści etniczne, religijne lub językowe bądź osoby Państwa-Strony zobowiązują się do ochrony
pochodzenia rdzennego, dziecku należącemu dzieci przed wszelkimi formami wyzysku seksu-
do takiej mniejszości lub dziecku pochodze- alnego i nadużyć seksualnych. Dla osiągnięcia
nia rdzennego nie można odmówić prawa do tych celów Państwa-Strony podejmą w szcze-
posiadania i korzystania z własnej kultury, do gólności wszelkie właściwe kroki o zasięgu
wyznawania i praktykowania swojej religii lub krajowym, dwustronnym oraz wielostronnym
do używania własnego języka, łącznie z innymi dla przeciwdziałania:
członkami jego grupy. a. nakłanianiu lub zmuszaniu dziecka do jakich-
Art. 31 kolwiek nielegalnych działań seksualnych;
1. Państwa-Strony uznają prawo dziecka do b. wykorzystywaniu dzieci do prostytucji lub
wypoczynku i czasu wolnego, do uczestni- innych nielegalnych praktyk seksualnych;
czenia w zabawach i zajęciach rekreacyjnych, c. wykorzystywaniu dzieci w pornograficznych
stosownych do wieku dziecka, oraz do nieskrę- przedstawieniach i materiałach.
powanego uczestniczenia w życiu kulturalnym Art. 35
i artystycznym. Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie
2. Państwa-Strony będą przestrzegały oraz popie- kroki o zasięgu krajowym, dwustronnym oraz
rały prawo dziecka do wszechstronnego uczest- wielostronnym dla przeciwdziałania uprowa-
nictwa w życiu kulturalnym i artystycznym oraz dzeniom, sprzedaży bądź handlowi dziećmi,

dokonywanych dla jakichkolwiek celów i w ja- lat, Państwa-Strony będą starały się brać pod
kiejkolwiek formie. uwagę w pierwszej kolejności osoby starsze
Art. 36 wiekiem.
Państwa-Strony będą bronić dziecko przed 4. Zgodnie ze swoimi zobowiązaniami, wynikają-
wszelkimi innymi formami wyzysku, w jakim- cymi z międzynarodowego prawa humanitarne-
kolwiek aspekcie naruszającym dobro dziecka. go do ochrony ludności cywilnej w konfliktach
Art. 37 zbrojnych, Państwa-Strony będą stosowały
Państwa-Strony zapewnią, aby: wszelkie możliwe do realizacji środki dla zapew-
a. żadne dziecko nie podlegało torturowaniu nienia ochrony i opieki nad dziećmi dotkniętymi
bądź okrutnemu, nieludzkiemu czy poniża- przez konflikt zbrojny.
jącemu traktowaniu lub karaniu. Ani kara Art. 39
śmierci, ani kara dożywotniego więzienia bez Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie
możliwości wcześniejszego zwolnienia nie właściwe kroki dla ułatwienia przebiegu re-
może być orzeczona wobec osoby poni- habilitacji fizycznej i psychicznej oraz reinte-
żej osiemnastu lat za popełnione przez nią gracji społecznej dziecka, które padło ofiarą
przestępstwa; jakiejkolwiek formy zaniedbania, wyzysku lub
b. żadne dziecko nie zostało pozbawione wykorzystania, torturowania lub jakiejkolwiek
wolności w sposób bezprawny lub arbitralny. innej formy okrutnego, nieludzkiego czy poniża-
Aresztowanie, zatrzymanie lub uwięzienie jącego traktowania albo karania bądź konfliktu
dziecka powinno być zgodne z prawem zbrojnego. Taka rehabilitacja czy reintegracja
i może być zastosowane jedynie jako środek przebiegać będzie w środowisku, które sprzy-
ostateczny i na możliwie najkrótszy czas; ja zdrowiu, zapewnieniu własnego szacunku
c. każde dziecko pozbawione wolności było i godności dziecka.
traktowane humanitarnie i z poszanowa- Art. 40
niem wrodzonej godności jednostki ludzkiej, 1. Państwa-Strony uznają prawo każdego dziecka
w sposób uwzględniający potrzeby osoby podejrzanego, oskarżonego bądź uznanego
w danym wieku. W szczególności każde winnym pogwałcenia prawa karnego do trak-
dziecko pozbawione wolności zostanie towania w sposób sprzyjający poczuciu god-
odseparowane od osób dorosłych, jeśli tylko ności i wartości dziecka, które umacnia w nim
rozwiązanie odwrotnie nie będzie uznane za poszanowanie podstawowych praw i wolności
zgodne z najwyższym dobrem dziecka, oraz innych osób oraz uwzględnia wiek dziecka i ce-
będzie miało prawo utrzymywać kontakty ze lowość sprzyjania jego reintegracji dla podjęcia
swoją rodziną poprzez korespondencję i wi- przez nie konstruktywnej roli w społeczeństwie.
zyty, z wyłączeniem sytuacji wyjątkowych; 2. W tym celu, a także uwzględniając odpo-
d. każde dziecko pozbawione wolności miało wiednie postanowienia dokumentów mię-
prawo do uzyskania niezwłocznego dostępu dzynarodowych, Państwa-Strony zapewnią
do prawnej lub innej odpowiedniej pomocy, w szczególności:
jak również prawo do kwestionowania legal- a. aby żadne dziecko nie było podejrzane,
ności pozbawienia go wolności przed sądem oskarżane bądź uznawane winnym pogwał-
lub inną kompetentną, niezawisłą i bezstron- cenia prawa karnego poprzez działanie lub
ną władzą oraz domagania się uzyskania zaniechanie, które nie było zabronione przez
szybkiej decyzji w tej sprawie. prawo wewnętrzne bądź międzynarodowe
Art. 38 w momencie jego dokonania;
1. Państwa-Strony zobowiązują się respektować b. każdemu dziecku, które podejrzewa się,
i nakazać respektowanie norm międzynarodo- oskarża lub uznaje winnym pogwałcenia
wego prawa humanitarnego mających zastoso- prawa karnego, przynajmniej następujące
wanie do nich w przypadku konfliktu zbrojnego gwarancje:
i odnoszących się do dzieci. i. przyznanie domniemania niewinności
2. Państwa-Strony podejmą wszelkie możliwe do chwili udowodnienia winy zgodnie
kroki dla zapewnienia, aby osoby, które nie z prawem;
osiągnęły wieku piętnastu lat, nie brały bezpo- ii. niezwłoczne bezpośrednie poinformowa-
średniego udziału w działaniach zbrojnych. nie go o stawianych mu zarzutach lub,
3. Państwa-Strony będą powstrzymywały się w odpowiednich przypadkach, za pośred-
przed rekrutowaniem do swoich sił zbrojnych nictwem jego rodziców albo opiekuna
jakiejkolwiek osoby, która nie osiągnęła wie- prawnego oraz zapewnieniu prawnej lub
ku piętnastu lat. Przeprowadzając rekrutację innej pomocy w przygotowaniu i prezen-
spośród osób, które osiągnęły wiek piętnastu towaniu jego obrony;
lat, lecz nie osiągnęły jeszcze osiemnastu iii. rozpatrzenie sprawy bez zwłoki i przez
niezawisłą i bezstronną władzę bądź

organ sądowy w uczciwym procesie, CZĘŚĆ II
przeprowadzonym zgodnie z prawem, Art. 42
zabezpieczeniem prawnej lub innej wła- Państwa-Strony zobowiązują się do szerze-
ściwej pomocy oraz w obecności jego nia informacji o zasadach i postanowieniach
rodziców lub opiekunów prawnych, jeśli niniejszej konwencji zarówno wśród dorosłych,
tylko nie będzie to uważane za niezgodne jak i dzieci, wykorzystując do tego celu będące
z najwyższym interesem dziecka z uwagi w ich dyspozycji środki.
na jego wiek lub sytuację; Art. 43
iv. niestosowania przymusu do składania ze- 1. W celu badania postępów dokonywanych przez
znań lub przyznania się do winy; przesłu- Państwa-Strony w realizacji zobowiązań przewi-
chiwanie świadków ze strony przeciwnej dzianych w niniejszej konwencji ustanawia się
i równoprawne uczestniczenie w przesłu- Komitet Praw Dziecka, który będzie wykonywał
chiwaniu świadków w jego imieniu; wskazane niżej funkcje.
v. w przypadku uznania winnym pogwał- 2. (1) Komitet będzie składał się z osiemnastu
cenia prawa karnego, posiadanie prawa ekspertów, reprezentujących wysoki poziom
odwołania się od tego orzeczenia oraz moralny i posiadających uznane kompetencje
innych związanych z nim środków do w dziedzinie, której dotyczy niniejsza konwen-
wyższej, kompetentnej, niezawisłej i bez- cja. Członkowie Komitetu będą wybierani przez
stronnej władzy lub organu sądowego, Państwa-Strony spośród ich obywateli i będą
zgodnie z prawem; występowali osobiście, z uwzględnieniem
vi. zapewnienie bezpłatnej pomocy tłuma- sprawiedliwego podziału geograficznego oraz
cza, jeśli dziecko nie rozumie bądź nie zasadniczych systemów prawnych.
mówi w danym języku; 3. Członkowie Komitetu będą wybierani w tajnym
vii. pełne poszanowanie spraw z zakresu głosowaniu z listy osób wyznaczonych przez
życia osobistego we wszystkich etapach Państwa-Strony. Każde Państwo może wyzna-
procesowych. czyć jedną osobę spośród swoich obywateli.
3. Państwa-Strony będą sprzyjały tworzeniu praw, 4. Wstępne wybory do Komitetu odbędą się nie
procedur organów oraz instytucji odnoszących później niż po upływie sześciu miesięcy od
się specjalnie do dzieci podejrzanych, oskarżo- daty wejścia w życie(2) niniejszej konwencji,
nych bądź uznawanych winnymi pogwałcenia a następnie co dwa lata. Co najmniej na cztery
prawa karnego, a w szczególności: miesiące przed terminem każdych wyborów
a. ustanowienia minimalnej granicy wieku, Sekretarz Generalny Narodów Zjednoczonych
poniżej której dzieci będą posiadały domnie- wystosuje list do Państw-Stron, prosząc je o po-
manie niezdolności do naruszenia prawa danie nazwisk wyznaczonych przez nie osób
karnego; w ciągu dwóch miesięcy. Sekretarz Generalny
b. w przypadku gdy jest to właściwe i celowe, przygotuje następnie listę wszystkich osób
stosowaniu innych środków postępowania w ten sposób wyznaczonych, ułożoną w po-
z takimi dziećmi, bez uciekania się do postę- rządku alfabetycznym, ze wskazaniem państwa,
powania sądowego, pod warunkiem pełnego przez które zostali wyznaczeni, i przedłoży ją
poszanowania praw człowieka i gwarancji Państwom-Stronom niniejszej konwencji.
prawnych. 5. Wybory będą się odbywały na spotkaniach Pań-
4. Różnorodność przedsięwzięć, takich jak opieka, stw-Stron, zwołanych przez Sekretarza General-
poradnictwo, nadzór, probacja, umieszczenie nego w siedzibie Narodów Zjednoczonych. Na
w rodzinie zastępczej, programy edukacyjne tych spotkaniach, na których quorum będzie
i szkolenia zawodowego, oraz inne rozwiązania stanowiło dwie trzecie Państw-Stron, osoby,
alternatywne do opieki instytucjonalnej będą które otrzymają największą liczbę głosów oraz
dostępne dla zapewnienia właściwego postę- absolutną większość głosów obecnych i bio-
powania z dziećmi, w sposób właściwy dla ich rących udział w głosowaniu przedstawicieli
dobra, a także proporcjonalny zarówno w sto- Państw-Stron, zostaną wybrane na członków
sunku do okoliczności, jak i do popełnionego Komitetu.
wykroczenia. 6. Członkowie Komitetu wybierani będą na okres
Art. 41 czterech lat. Będą oni mogli zostać wybrani
Niniejsza konwencja w żaden sposób nie na- ponownie, jeśli znów zostaną wyznaczeni.
rusza postanowień, które w większym stopniu Kadencja pięciu spośród członków wybranych
sprzyjają realizacji praw dziecka i które mogą w pierwszych wyborach wygaśnie po upływie
być zawarte w: dwóch lat; niezwłocznie po pierwszych wybo-
a. prawie Państwa-Strony lub rach nazwiska owych pięciu członków zostaną
b. prawie międzynarodowym obowiązującym to wybrane drogą losowania przez przewodniczą-
Państwo. cego spotkania.

7. W przypadku śmierci członka Komitetu, jego 5. Komitet będzie przedkładał Zgromadzeniu
rezygnacji lub jego oświadczenia, że z jakiego- Ogólnemu Narodów Zjednoczonych za
kolwiek innego powodu nie może wypełniać pośrednictwem Rady Gospodarczo-Społecz-
obowiązków członka Komitetu, Państwo-Strona, nej, co dwa lata, sprawozdania ze swojej
które wyznaczyło danego członka, wyznaczy działalności.
za zgodą Komitetu innego eksperta spośród 6. Państwa-Strony będą szeroko udostęp-
swoich obywateli na okres pozostały do końca niały opinii publicznej swych krajów te
kadencji. sprawozdania.
8. Komitet ustanowi swoje własne zasady Art. 45
procedury. Dla ułatwienia skutecznego wprowadzenia
9. Komitet wybiera swych funkcjonariuszy na w życie niniejszej konwencji oraz stworze-
okres dwóch lat. nia korzystnych warunków do współpracy
10. Posiedzenia Komitetu będą odbywały się zwy- międzynarodowej w dziedzinie, której ona
kle w siedzibie Narodów Zjednoczonych lub dotyczy:
w innym dogodnym miejscu określonym przez a. agencje wyspecjalizowane, Fundusz Na-
Komitet. Komitet będzie odbywał posiedzenia rodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci oraz
zasadniczo corocznie. Czas trwania posiedzeń inne organy Narodów Zjednoczonych będą
Komitetu będzie określony oraz poddawany we- uprawnione do uczestniczenia poprzez
ryfikacji, gdy zajdzie taka potrzeba, na spotka- swoich przedstawicieli przy omawianiu
niu Państw-Stron niniejszej konwencji, za zgodą wprowadzania w życie tych postanowień
Zgromadzenia Ogólnego. niniejszej konwencji, które wchodzą w za-
11. Sekretarz Generalny Narodów Zjednoczonych kres ich kompetencji. Komitet może po-
zapewni niezbędny personel oraz warunki do prosić agencje wyspecjalizowane, Fundusz
skutecznego wypełniania przez Komitet funkcji Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci
nałożonych przez niniejszą konwencję. i inne kompetentne organy, jeśli uzna to za
12. Za zgodą Zgromadzenia Ogólnego członkowie stosowne, o udzielenie specjalistycznych
Komitetu utworzonego na mocy niniejszej kon- porad odnośnie do wprowadzania w życie
wencji otrzymywać będą honoraria z funduszy konwencji w kwestiach wchodzących w za-
Narodów Zjednoczonych na okres i na warun- kres ich kompetencji. Komitet może po-
kach określanych przez Zgromadzenie. prosić agencje wyspecjalizowane, Fundusz
Art. 44 Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci
1. Państwa-Strony zobowiązują się do przedkłada- i inne organy Narodów Zjednoczonych
nia Komitetowi za pośrednictwem Sekretarza o przedłożenie sprawozdań dotyczących
Generalnego Narodów Zjednoczonych spra- wprowadzenia w życie konwencji w tych
wozdań odnośnie do środków stosowanych dziedzinach, które wchodzą w zakres ich
przez nie do realizacji praw zawartych w kon- działalności;
wencji oraz postępów w korzystaniu z tych b. Komitet będzie przekazywał, jeśli uzna to za
praw: stosowne, agencjom wyspecjalizowanym,
a. w ciągu dwóch lat po wejściu w życie(3) Funduszowi Narodów Zjednoczonych na
konwencji dla danego państwa; rzecz Dzieci i innym właściwym organom
b. następnie co pięć lat. wszelkie sprawozdania Państw-Stron,
2. Sprawozdania przedkładane na mocy niniej- zawierające prośbę lub wskazujące na
szego artykułu wskazywać będą na czynniki potrzebę w zakresie doradztwa techniczne-
oraz na ewentualne trudności wpływające na go bądź pomocy, łącznie z ewentualnymi
stopień wypełnienia zobowiązań wynikających uwagami i sugestiami Komitetu odnośnie
z niniejszej konwencji. Sprawozdania będą do owych próśb lub wskazań;
zawierały także odpowiednie informacje za- c. Komitet może zalecić Zgromadzeniu Ogól-
pewniające Komitetowi pełną wiedzę na temat nemu zwrócenie się do Sekretarza General-
wprowadzenia w życie postanowień konwencji nego o zainicjowanie w jego imieniu badań
w danym kraju. konkretnych problemów odnoszących się
3. Państwo-Strona, które przedłożyło Komitetowi do praw dziecka;
wszechstronne sprawozdanie pierwotne, nie d. Komitet może czynić sugestie i ogólne
musi już w swoich następnych sprawozdaniach, zalecenia w oparciu o otrzymane informa-
przedkładanych zgodnie z ustępem 1 pkt b), cje, zgodnie z artykułem 44 i 45 niniejszej
powtarzać podstawowych informacji, które konwencji. Sugestie te i ogólne zalecenia
podane były uprzednio. będą przekazywane zainteresowanemu
4. Komitet może zażądać od Państw-Stron dal- Państwu-Stronie i podawane do wiado-
szych informacji odnoszących się do wprowa- mości Zgromadzenia Ogólnego, łącznie
dzenia w życie konwencji. z ewentualnymi uwagami Państw-Stron.

CZĘŚĆ III Państw-Stron teksty zastrzeżeń dokona-
Art. 46 nych przez Państwa podczas ratyfikacji lub
Niniejsza konwencja będzie otwarta do podpi- przystąpienia.
sania przez wszystkie państwa. 2. Nie będzie dopuszczalne zastrzeżenie pozo-
Art. 47 stające w sprzeczności z przedmiotem i celem
Niniejsza konwencja podlega ratyfikacji. Doku- niniejszej konwencji.
menty ratyfikacyjne składane będą u Sekretarza 3. Zastrzeżenie może zostać wycofane w dowol-
Generalnego Narodów Zjednoczonych. nym czasie w drodze notyfikacji tego faktu, zło-
Art. 48 żonej na ręce Sekretarza Generalnego Narodów
Każde państwo będzie mogło przystąpić do Zjednoczonych, który następnie powiadomi
niniejszej konwencji. Dokumenty przystąpienia o tym wszystkie Państwa-Strony konwencji.
będą składane u Sekretarza Generalnego Naro- Taka notyfikacja odniesie skutek w dniu otrzy-
dów Zjednoczonych. mania jej przez Sekretarza Generalnego.
Art. 49 Art. 52
1. Niniejsza konwencja wejdzie w życie(4) trzy- Państwo-Strona może wypowiedzieć konwen-
dziestego dnia, licząc od daty złożenia u Sekre- cję w drodze pisemnej notyfikacji złożonej na
tarza Generalnego Narodów Zjednoczonych ręce Sekretarza Generalnego Narodów Zjed-
dwudziestego dokumentu ratyfikacyjnego lub noczonych. Wypowiedzenie nabiera mocy po
przystąpienia. upływie jednego roku od daty przyjęcia notyfi-
2. W stosunku do każdego Państwa, które dokona kacji przez Sekretarza Generalnego.
ratyfikacji lub przystąpienia do konwencji, po Art. 53
złożeniu dwudziestego dokumentu ratyfika- Depozytariuszem niniejszej konwencji jest Se-
cyjnego lub przystąpienia, konwencja wejdzie kretarz Generalny Narodów Zjednoczonych.
w życie(5) trzydziestego dnia, licząc od daty zło- Art. 54
żenia przez dane Państwo swojego dokumentu Oryginał niniejszej konwencji, którego teksty
ratyfikacyjnego lub przystąpienia. sporządzone w językach angielskim, arabskim,
Art. 50 chińskim, francuskim, hiszpańskim oraz rosyj-
1. Każde Państwo-Strona może zaproponować skim są jednakowo autentyczne, zostanie zde-
poprawkę i wnieść ją do Sekretarza Generalne- ponowany u Sekretarza Generalnego Narodów
go Narodów Zjednoczonych. Sekretarz General- Zjednoczonych. Na dowód czego niżej podpi-
ny zakomunikuje następnie o zaproponowanej sani pełnomocnicy, w należyty sposób upełno-
poprawce Państwom-Stronom, łącznie z wnio- mocnieni przez swe Rządy, złożyli podpisy pod
skiem o wskazanie, czy są one za zwołaniem niniejszą konwencją.
konferencji Państw-Stron, mającej na celu Po zaznajomieniu się z powyższą konwencją
rozważenie i przeprowadzenie głosowania nad w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej oświad-
propozycją. W przypadku gdy w ciągu czterech czam, że:
miesięcy od daty takiego powiadomienia co • została ona uznana za słuszną w całości,
najmniej jedna trzecia Państw-Stron wypowie • jest ona przyjęta, ratyfikowana i potwierdzona,
się za zwołaniem takiej konferencji, Sekretarz z zastrzeżeniami wskazanymi w załączniku do
Generalny zwoła taką konferencję pod auspicja- niniejszego aktu,
mi Narodów Zjednoczonych. Każda poprawka • będzie ona niezmiennie zachowywana.
przyjęta większością głosów Państw-Stron
obecnych i biorących udział w głosowaniu pod- Na dowód czego wydany został akt niniejszy, opa-
legać będzie zatwierdzeniu przez Zgromadzenie trzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.
Ogólne Narodów Zjednoczonych. Dano w Warszawie dnia 30 kwietnia 1991 r.
2. Poprawka przyjęta w sposób zgodny z ustę- Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej: L. Wałęsa L. S.
pem 1 niniejszego artykułu wchodzi w życie Minister Spraw Zagranicznych: K. Skubiszewski
po zatwierdzeniu przez Zgromadzenie Ogólne
Narodów Zjednoczonych i przyjęciu większo-
ścią dwóch trzecich Państw-Stron.
3. Poprawka, po wejściu w życie, będzie miała
moc wiążącą dla tych Państw-Stron, które się
za nią opowiedziały; pozostałe Państwa-Strony
natomiast obowiązują nadal postanowienia
konwencji oraz wszelkie wcześniejsze poprawki,
jeśli zostały one przez te Państwa przyjęte.
Art. 51
1. Sekretarz Generalny Narodów Zjednoczonych
będzie przyjmować oraz rozsyłać do wszystkich

ZAŁĄCZNIK
Zastrzeżenia:
Ratyfikując Konwencję o prawach dziecka, przyjętą
przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczo-
nych dnia 20 listopada 1989 r., Rzeczpospolita Pol-
ska w oparciu o postanowienia artykułu 51 ustęp 1
tej konwencji zgłasza następujące zastrzeżenia:
• W odniesieniu do artykułu 7 konwencji: Rzecz-
pospolita Polska zastrzega, że prawo dziecka
przysposobionego do poznania rodziców
naturalnych będzie podlegało ograniczeniu
poprzez obowiązywanie rozwiązań prawnych
umożliwiających przysposabiającym zachowa-
nie tajemnicy pochodzenia dziecka.
• O granicy wieku, od której dopuszczalne jest
powoływanie do służby wojskowej lub podob-
nej oraz uczestnictwo w działaniach zbrojnych,
rozstrzyga prawo Rzeczypospolitej Polskiej.
Granica ta nie może być niższa niż przewidziana
w artykule 38 konwencji.
Deklaracje:
• Rzeczpospolita Polska uważa, że wykonania
przez dziecko jego praw określonych w kon-
wencji, w szczególności praw określonych
w artykułach od 12 do 16, dokonuje się z po-
szanowaniem władzy rodzicielskiej, zgodnie
z polskimi zwyczajami i tradycjami dotyczącymi
miejsca dziecka w rodzinie i poza rodziną.
• W odniesieniu do artykułu 24 ustęp 2 litera f)
konwencji Rzeczpospolita Polska uważa, że
poradnictwo dla rodziców oraz wychowanie
w zakresie planowania rodziny powinno pozo-
stawać w zgodzie z zasadami moralności.

Protokoły dodatkowe
Dziennik Ustaw z 2007 r. Nr 91 poz. 608

PROTOKÓŁ FAKULTATYWNY
do Konwencji o prawach dziecka w sprawie angażowania dzieci w konflikty zbrojne,
przyjęty w Nowym Jorku dnia 25 maja 2000 r. (Dz. U. z dnia 24 maja 2007 r.)
W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ podaje do
powszechnej wiadomości: W dniu 25 maja 2000 r. został przyjęty w Nowym Jorku Protokół
fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie angażowania dzieci w konflikty zbrojne,
w następującym
brzmieniu:
Przekład
PROTOKÓŁ FAKULTATYWNY prawa stosującego się do danego dziecka osią-

do Konwencji o prawach dziecka w sprawie anga- ga ono dorosłość wcześniej;
żowania dzieci w konflikty zbrojne • żywiąc przekonanie, że Protokół fakultatyw-
ny do Konwencji podnoszący granicę wieku
Państwa-Strony niniejszego protokołu, możliwej rekrutacji osób do sił zbrojnych oraz
• zachęcone ogromnym poparciem dla Konwen- ich uczestnictwa w działaniach zbrojnych
cji o prawach dziecka, wskazującym na istnie- efektywnie przyczyni się do wdrożenia zasady,
nie powszechnego zaangażowania w promo- że we wszelkich działaniach dotyczących dzieci
wanie i ochronę praw dziecka; podstawowym celem musi być najlepiej pojęty
• przyznając, że prawa dziecka wymagają interes dziecka;
szczególnej ochrony, a także wzywając do • mając na uwadze, że dwudziesta szósta mię-
ciągłej poprawy sytuacji dzieci bez żadnego dzynarodowa konferencja Czerwonego Krzyża
zróżnicowania między nimi, jak również do oraz Czerwonego Półksiężyca w grudniu 1995 r.
ich rozwoju i edukacji w warunkach pokoju zaleciła między innymi, aby strony konfliktu
i bezpieczeństwa; podejmowały wszelkie możliwe środki w celu
• zaniepokojone szkodliwym, szerokim oddziały- zapewnienia, by dzieci poniżej 18. roku życia
waniem konfliktów zbrojnych na dzieci, a tak- nie brały udziału w działaniach zbrojnych;
że długoterminowymi konsekwencjami tego • z zadowoleniem przyjmując jednogłośne przy-
oddziaływania dla trwałego pokoju, bezpieczeń- jęcie przez Międzynarodową Organizację Pracy
stwa i rozwoju; w czerwcu 1999 r. Konwencji nr 182 w sprawie
• potępiając celowanie do dzieci w sytuacjach zakazu i natychmiastowego działania w celu
konfliktów zbrojnych, jak również bezpośred- eliminacji najgorszych form pracy dzieci zaka-
nich ataków na obiekty chronione prawem zującej między innymi prowadzenia przymuso-
międzynarodowym, w tym miejsca, gdzie z re- wej lub obowiązkowej rekrutacji dzieci w celu
guły znajduje się znaczna liczba dzieci, takie jak udziału w konfliktach zbrojnych;
szkoły i szpitale; • potępiając z największym niepokojem rekru-
• mając na uwadze przyjęcie statutu Międzynaro- tację, szkolenie i wykorzystywanie dzieci do
dowego Trybunału Karnego, a w szczególności działań zbrojnych w ramach granic państw jak i,
uwzględnienie w nim jako zbrodni wojennej w skali międzypaństwowej, przez grupy zbroj-
poboru lub werbowania dzieci poniżej 15. roku ne inne, niż państwowe siły zbrojne, a także
życia lub wykorzystywania ich do aktywnego uznając odpowiedzialność prowadzących taką
uczestnictwa w działaniach zbrojnych zarówno rekrutację i szkolenie oraz wykorzystujących
w międzynarodowych, jak i nie-międzynarodo- dzieci w tym zakresie;
wych konfliktach zbrojnych; • przypominając, że każda ze stron konflik-
• uważając w związku z powyższym, że w celu tu zbrojnego ma obowiązek przestrzegania
dalszej poprawy realizacji praw uznanych postanowień międzynarodowego prawa
w Konwencji o prawach dziecka należy w więk- humanitarnego;
szym stopniu chronić dzieci przed angażowa- • podkreślając, że niniejszy protokół nie narusza
niem w konflikty zbrojne; celów ani postanowień zawartych w Karcie
• mając na uwadze, iż artykuł 1 Konwencji o pra- Organizacji Narodów Zjednoczonych, w tym jej
wach dziecka określa, że dla celów konwencji artykułu 51, ani też stosownych norm prawa
termin „dziecko” oznacza każdego człowieka humanitarnego;
w wieku poniżej 18 lat, chyba że na mocy

• pamiętając, że do pełnej ochrony dzieci nie- zabezpieczenia mające – jako minimum – za-
odzowne są warunki pokoju i bezpieczeństwa pewnić, że:
opartego o pełne poszanowanie celów i za- a. wstąpienie takie jest rzeczywiście
sad zawartych w Karcie oraz o przestrzeganie dobrowolne;
stosownych instrumentów w zakresie praw b. wstąpienie takie odbywa się za świadomą
człowieka, w szczególności podczas konfliktów zgodą rodziców lub opiekunów prawnych
zbrojnych i okupacji przez obce państwo; osoby wstępującej;
• uznając szczególne potrzeby dzieci szczególnie c. osoby takie są w pełni poinformowane
narażonych na rekrutację oraz wykorzystywa- o obowiązkach związanych z taką służbą
nie w działaniach zbrojnych w sprzeczności wojskową;
z niniejszym protokołem z powodu ich statusu d. osoby takie przed ich przyjęciem do narodo-
ekonomicznego, społecznego lub płci; wych sił zbrojnych przedstawiły wiarygodną
• pamiętając o konieczności brania pod uwa- metrykę urodzenia.
gę podstawowych przyczyn ekonomicznych, 4. Każde z Państw-Stron może w dowolnym
społecznych i politycznych angażowania dzieci czasie złożyć deklarację informującą o dodat-
w konflikty zbrojne; kowych środkach w celu pełniejszej ochrony
• przekonani o konieczności wzmocnienia współ- praw dziecka, o której mowa w tym artykule,
pracy międzynarodowej w zakresie realizacji w drodze powiadomienia skierowanego do
niniejszego protokołu, jak również rehabilitacji Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów
fizycznej i psychospołecznej oraz społecznej Zjednoczonych, który poinformuje wszystkie
reintegracji dzieci – ofiar konfliktów zbrojnych; Państwa-Strony o tym fakcie. Powiadomienie
• zachęcając do uczestnictwa społeczeństwa, takie wchodzi w życie w dniu jego otrzymania
a w szczególności dzieci i dzieci – ofiar, w roz- przez Sekretarza Generalnego.
powszechnianiu informacji oraz programach 5. Wymóg podniesienia wieku, o którym mowa
szkoleniowych dotyczących realizacji niniejsze- w ust. 1 niniejszego artykułu, nie dotyczy szkół
go protokołu, prowadzonych przez lub pod kontrolą sił zbroj-
uzgodniły, co następuje: nych Państw-Stron zgodnie z artykułami 28 i 29
Konwencji o prawach dziecka.
Art. 1 Art. 4
Państwa-Strony niniejszego protokołu podejmą 1. Grupy zbrojne inne niż siły zbrojne danego pań-
wszelkie możliwe środki dla zapewnienia, aby stwa nie powinny w żadnych okolicznościach
członkowie ich sił zbrojnych, którzy nie osią- prowadzić naboru lub wykorzystywać w działa-
gnęli 18. roku życia, nie brali bezpośredniego niach zbrojnych osób poniżej 18. roku życia.
udziału w działaniach zbrojnych. 2. Państwa-Strony podejmą wszelkie możli-
Art. 2 we środki, aby zapobiec takiemu naborowi
Państwa-Strony niniejszego protokołu zapewnią, oraz wykorzystywaniu, w tym przyjmą środki
by osoby, które nie osiągnęły 18. roku życia, nie prawne konieczne do zakazania i karania takich
były objęte obowiązkowym poborem do ich sił praktyk.
zbrojnych. 3. Stosowanie niniejszego artykułu tego protoko-
Art. 3 łu nie będzie mieć wpływu na status prawny
1. Państwa-Strony podniosą granicę minimalnego żadnej ze stron konfliktu zbrojnego.
wieku ochotniczego wstępowania osób do ich Art. 5
narodowych sił zbrojnych z granicy określonej Żaden element niniejszego protokołu nie będzie
artykułem 38 ust. 3 Konwencji o prawach dziec- interpretowany jako wykluczający postano-
ka, uwzględniając zasady zawarte w tymże wienia prawa Państwa-Strony lub instrumenty
artykule oraz uznając, że w świetle Konwencji międzynarodowe i międzynarodowego prawa
osoby poniżej 18. roku życia uprawnione są do humanitarnego, mające na celu pełniejszą reali-
szczególnej ochrony. zację praw dziecka.
2. Każde z Państw-Stron złoży podczas ratyfika- Art. 6
cji niniejszego protokołu lub przystąpienia do 1. Każde z Państw-Stron podejmie wszelkie ko-
niego wiążącą deklarację określającą minimalny nieczne środki prawne, administracyjne i inne
dopuszczalny wiek ochotniczego wstępowa- mające na celu efektywną realizację i egzekwo-
nia do swoich narodowych sił zbrojnych, wraz wanie postanowień niniejszego protokołu na
z opisem zabezpieczeń przyjętych w celu za- obszarze objętym swoją jurysdykcją.
pewnienia, że rekrutacja taka nie będzie prowa- 2. Państwa-Strony zobowiązują się szeroko upo-
dzona siłą ani pod przymusem. wszechniać i promować zasady i postanowie-
3. Państwa-Strony dopuszczające ochotnicze nia niniejszego protokołu za pomocą odpowied-
wstępowanie do swoich narodowych sił zbroj- nich środków, zarówno wśród dorosłych, jak
nych osób poniżej 18. roku życia utrzymają i wśród dzieci.

3. Państwa-Strony podejmą wszelkie możliwe 3. Sekretarz Generalny, działając jako depozyta-
środki w celu zapewnienia demobilizacji lub riusz Konwencji oraz Protokołu, poinformuje
innego zwolnienia ze służby osób podlegają- wszystkie Państwa-Strony Konwencji oraz
cych ich jurysdykcji wcielonych lub wykorzy- państwa, które podpisały Konwencję, o każdej
stywanych w działaniach zbrojnych niezgodnie deklaracji, zgodnie z artykułem 13.
z niniejszym protokołem. Państwa-Strony tam, Art. 10
gdzie to konieczne, udzielą takim osobom 1. Niniejszy protokół wejdzie w życie po upływie
wszelkiej właściwej pomocy w odzyskaniu trzech miesięcy od daty złożenia dziesiątego
zdrowia fizycznego oraz psychicznego, a także dokumentu ratyfikacyjnego lub przystąpienia.
społecznej reintegracji. 2. Dla każdego państwa ratyfikującego niniejszy
Art. 7 protokół lub przystępującego do niego po jego
1. Państwa-Strony będą współpracować ze sobą wejściu w życie niniejszy protokół wejdzie
we wdrażaniu niniejszego protokołu, w tym w życie po upływie miesiąca od daty złożenia
w zapobieganiu wszelkim działaniom niezgod- dokumentu ratyfikacyjnego lub przystąpienia
nym z niniejszym protokołem oraz w rehabilita- przez to państwo.
cji i społecznej reintegracji osób – ofiar czynów Art. 11
sprzecznych z niniejszym protokołem, między 1. Każde z Państw-Stron może wypowiedzieć
innymi poprzez współpracę techniczną i pomoc niniejszy protokół w dowolnej chwili w drodze
finansową. Taka pomoc i współpraca podejmo- pisemnej notyfikacji złożonej na ręce Sekretarza
wane będą w porozumieniu z odpowiednimi Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczo-
Państwami‑Stronami oraz właściwymi organiza- nych, który poinformuje o tym fakcie pozostałe
cjami międzynarodowymi. Państwa-Strony Konwencji, jak również wszyst-
2. Państwa-Strony mające takie możliwości udzie- kie państwa, które podpisały Konwencję. Wypo-
lą takiej pomocy poprzez istniejące programy wiedzenie wejdzie w życie po upływie jednego
wielostronne, dwustronne i inne lub, między roku od daty przyjęcia notyfikacji przez Sekre-
innymi, poprzez dobrowolny fundusz utworzony tarza Generalnego. Jeżeli jednak w momencie
zgodnie z zasadami Zgromadzenia Ogólnego upływu tego rocznego okresu wypowiadające
ONZ. Państwo-Strona zaangażowane będzie w kon-
Art. 8 flikt zbrojny, to wypowiedzenie nie wejdzie
1. Każde Państwo-Strona złoży, w ciągu dwóch lat w życie przed zakończeniem tego konfliktu.
od wejścia w życie w tym państwie niniejszego 2. Wypowiedzenie takie nie zwalnia Państwa
protokołu, raport do Komitetu Praw Dziecka -Strony z wynikających z niniejszego protokołu
przedstawiający wyczerpujące informacje na obowiązków w zakresie wszelkich przestępstw,
temat środków, jakie państwo to podjęło w celu które miały miejsce przed terminem wejścia
wdrożenia postanowień niniejszego protoko- w życie wypowiedzenia. Wypowiedzenie takie
łu, w tym na temat środków podjętych w celu w żaden sposób nie będzie mieć wpływu na
urzeczywistnienia postanowień w zakresie dalsze rozpatrywanie jakichkolwiek spraw
uczestnictwa i rekrutacji. znajdujących się w trakcie rozpatrywania
2. Po przedstawieniu takiego wyczerpującego przez Komitet przed terminem wejścia w życie
raportu każde z Państw-Stron w raportach wypowiedzenia.
składanych Komitetowi Praw Dziecka zgodnie Art. 12
z artykułem 44 Konwencji będzie umieszczać 1. Każde z Państw-Stron może zaproponować po-
wszelkie dalsze informacje dotyczące wdraża- prawkę i wnieść ją do Sekretarza Generalnego
nia niniejszego protokołu. Inne Państwa-Strony Organizacji Narodów Zjednoczonych. Sekretarz
niniejszego protokołu będą składać raport co Generalny zakomunikuje następnie o zapropo-
pięć lat. nowanej poprawce Państwom-Stronom, łącznie
3. Komitet Praw Dziecka może zażądać od Pań- z wnioskiem o wskazanie, czy są one za zwo-
stw-Stron dalszych informacji odnoszących się łaniem konferencji Państw-Stron mającej na
do implementacji niniejszego protokołu. celu rozważenie i przeprowadzenie głosowania
Art. 9 nad tą propozycją. W przypadku gdy w ciągu
1. Niniejszy protokół jest otwarty do podpisu dla czterech miesięcy od daty takiego powiado-
wszystkich państw będących Stronami Kon- mienia co najmniej jedna trzecia Państw-Stron
wencji lub państw, które ją podpisały. wypowie się za zwołaniem takiej konferencji
2. Niniejszy protokół podlega ratyfikacji i jest Sekretarz Generalny zwoła taką konferencję
otwarty do przystąpienia dla wszystkich państw. pod auspicjami Organizacji Narodów Zjedno-
Dokumenty ratyfikacji lub przystąpienia zostaną czonych. Każda poprawka przyjęta większością
złożone u Sekretarza Generalnego Organizacji głosów Państw-Stron obecnych i biorących
Narodów Zjednoczonych. udział w głosowaniu podlegać będzie zatwier-
dzeniu przez Zgromadzenie Ogólne.

2. Poprawka przyjęta w sposób zgodny z ust. 1
niniejszego artykułu wejdzie w życie po jej
zatwierdzeniu przez Zgromadzenie Ogólne
Organizacji Narodów Zjednoczonych i przyjęciu
większością dwóch trzecich Państw-Stron.
3. Po wejściu w życie poprawka będzie miała moc
wiążącą dla tych Państw-Stron, które ją przyję-
ły; pozostałe Państwa-Strony pozostają związa-
ne postanowieniami protokołu oraz wszelkimi
wcześniejszymi poprawkami, jeśli zostały one
przez te państwa przyjęte.
Art. 13
1. Niniejszy protokół, którego teksty sporządzone
w językach arabskim, chińskim, angielskim,
francuskim, rosyjskim i hiszpańskim są jedna-
kowo autentyczne, zostanie złożony w archi-
wum Organizacji Narodów Zjednoczonych.
2. Sekretarz Generalny Organizacji Narodów
Zjednoczonych przekaże uwierzytelnione kopie
niniejszego protokołu wszystkim Państwom
-Stronom Konwencji oraz państwom, które
podpisały Konwencję.
Po zapoznaniu się z powyższym Protokołem fa-

kultatywnym, w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej
oświadczam, że:
• został on uznany za słuszny zarówno w całości,
jak i każde z postanowień w nim zawartych,
• jest on przyjęty, ratyfikowany i potwierdzony
z uwzględnieniem deklaracji Rzeczypospolitej
Polskiej, złożonej zgodnie z artykułem 3 ustęp 2
powyższego Protokołu fakultatywnego,
• będzie niezmiennie zachowywany.
Na dowód czego wydany został akt niniejszy, opa-

trzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.
Dano w Warszawie dnia 14 lutego 2005 r.

Dziennik Ustaw z 2007 r. Nr 76 poz. 494
PROTOKÓŁ FAKULTATYWNY
do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dzie-
cięcej pornografii, przyjęty w Nowym Jorku dnia 25 maja 2000 r. (Dz. U. z dnia 27 kwietnia 2007 r.)
W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ podaje do po-
wszechnej wiadomości: W dniu 25 maja 2000 r. został przyjęty w Nowym Jorku Protokół Fakulta-
tywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej
pornografii, w następującym brzmieniu:
Przekład
PROTOKÓŁ FAKULTATYWNY dziecięcej pornografii w internecie” (Wiedeń,

do Konwencji o prawach dziecka w sprawie 1999), a w szczególności do jej wniosku koń-
handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej cowego wzywającego do globalnego uznania
pornografii produkcji, rozpowszechniania, eksportu, trans-
mitowania, importu, celowego posiadania
Państwa-Strony niniejszego protokołu, i reklamowania dziecięcej pornografii za prze-
• zważywszy, że w celu dalszego osiągania celów stępstwa kryminalne; podkreślając wagę bliż-
Konwencji o prawach dziecka oraz dalszej szej współpracy i partnerstwa między rządami
realizacji jej postanowień, a w szczególności a przemysłem internetowym,
postanowień artykułów 1, 11, 21, 32, 33, 34, • żywiąc przekonanie, że eliminacja handlu dzieć-
35 i 36 właściwym byłoby poszerzenie zakre- mi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii
su środków, jakie Państwa-Strony niniejszego zostałaby ułatwiona przez przyjęcie podejścia
protokołu powinny podejmować w celu za- holistycznego, poprzez zwrócenie się na przy-
gwarantowania ochrony dzieci przed handlem czyny, w tym: niedorozwój, ubóstwo, gospodar-
dziećmi, dziecięcą prostytucją oraz dziecięcą cze nierówności, niesprawiedliwą strukturę spo-
pornografią, łeczno-gospodarczą, rodziny dysfunkcyjne, brak
• zważywszy, że Konwencja o prawach dziecka wykształcenia, migrację z terenów wiejskich do
uznaje prawo dziecka do ochrony przed wy- miast, dyskryminację płciową, nieodpowiedzial-
zyskiem ekonomicznym oraz przed wykony- ne zachowania seksualne dorosłych, szkodliwe
waniem wszelkiej pracy, która mogłaby być praktyki wynikające z tradycji, konflikty zbrojne
niebezpieczna lub mogłaby stanowić przeszko- oraz handel dziećmi,
dę w kształceniu dziecka lub też mogłaby być • żywiąc przekonanie o potrzebie wysiłków mają-
szkodliwa dla zdrowia dziecka lub jego rozwoju cych na celu zwiększenie świadomości społecz-
fizycznego, umysłowego, duchowego, moralne- nej, tak aby obniżyć popyt na handel dziećmi,
go lub społecznego, dziecięcą prostytucję i dziecięcą pornogra-
• poważnie zaniepokojone znaczącym i wciąż fię, a także żywiąc przekonanie o znaczeniu
rozwijającym się międzynarodowym obrotem wzmocnienia globalnego partnerstwa pomiędzy
dziećmi mającym na celu handel dziećmi, dzie- wszystkimi zainteresowanymi stronami oraz
cięcą prostytucję i dziecięcą pornografię, o znaczeniu lepszego egzekwowania prawa na
• głęboko zaniepokojone szeroko rozpowszech- szczeblu krajowym,
nionym i rozwijającym się zjawiskiem seks-tu- • mając na uwadze postanowienia międzynaro-
rystyki, na które szczególnie narażone są dzieci, dowych instrumentów prawnych dotyczących
gdyż przyczynia się ono w bezpośredni sposób ochrony dzieci, w tym „Konwencji Haskiej
do handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dzie- o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie
cięcej pornografii, przysposobienia międzynarodowego”, „Kon-
• uznając, że wiele szczególnie narażonych grup, wencji Haskiej dotyczącej cywilnych aspektów
w tym dziewczynki, stoi w obliczu większe- uprowadzania dzieci za granicę”, „Konwencji
go ryzyka wykorzystywania seksualnego, jak o właściwości organów i prawie właściwym
również że dziewczynki stanowią zdecydowa- w zakresie ochrony małoletnich”, „Konwencji
ną większość wśród osób wykorzystywanych Haskiej w sprawie jurysdykcji, stosowanego
seksualnie, prawa, uznawania i wykonywania prawa oraz
• zaniepokojone rosnącą dostępnością dziecięcej współpracy w odniesieniu do odpowiedzialno-
pornografii w internecie i innych rozwijających ści rodzicielskiej, a także w sprawie środków
się technologiach, odwołując się do „Między- ochrony dzieci”, „Konwencji nr 182 Międzyna-
narodowej konferencji w sprawie zwalczania rodowej Organizacji Pracy dotyczącej zakazu

i natychmiastowych działań na rzecz elimino- d. angażowania dziecka do pracy przymusowej.
wania najgorszych form pracy dzieci”, i. nakłanianie w niewłaściwy sposób, jako
• zachęcone ogromnym poparciem dla „Kon- pośrednik, do udzielenia zgody na adop-
wencji o prawach dziecka”, wskazującym na cję dziecka, z naruszeniem stosownych
istnienie powszechnego zaangażowania w pro- międzynarodowych instrumentów praw-
mowanie i ochronę praw dziecka, nych dotyczących adopcji;
• uznając wagę wdrażania postanowień „Pro- e. oferowanie, uzyskiwanie, nabycie lub dostar-
gramu działań na rzecz zapobiegania handlu czenie dziecka w celu prostytucji zgodnie
dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej z definicją zawartą w artykule 2;
pornografii” oraz „Deklaracji” i „Planu działań” f. produkcja, dystrybucja, rozpowszechnia-
przyjętych na światowym kongresie przeciwko nie, import, eksport, oferowanie, handel lub
komercyjnemu seksualnemu wykorzystywaniu posiadanie dla wyżej wymienionych celów
dzieci, który odbył się w Sztokholmie w dniach dziecięcej pornografii, zgodnie z definicją
27-31 sierpnia 1996 roku, a także innych odno- zawartą w artykule 2.
śnych decyzji i zaleceń właściwych instytucji 2. Zgodnie z postanowieniami prawa krajowego
międzynarodowych, Państw-Stron niniejszego protokołu powyższe
• przywiązując należytą wagę do znaczenia trady- dotyczy również próby popełnienia któregokol-
cji i wartości kulturowych każdego narodu dla wiek z wyżej wymienionych czynów, a także
ochrony i harmonijnego rozwoju dziecka, współudziału lub udziału w którymkolwiek
uzgodniły, co następuje: z tych czynów.
3. Każde z Państw-Stron niniejszego protokołu
Art. 1 wprowadzi karalność tych przestępstw od-
Państwa-Strony niniejszego protokołu wprowa- powiednimi sankcjami uwzględniającymi ich
dzą zakaz handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji niezwykle poważny charakter.
i dziecięcej pornografii, tak jak jest to określone 4. Zgodnie z postanowieniami prawa krajowego
w niniejszym Protokole. każde z Państw-Stron niniejszego protokołu
Art. 2 wprowadzi, tam gdzie to właściwe, środki dla
Dla celów niniejszego protokołu: ustanowienia odpowiedzialności osób praw-
a. handel dziećmi oznacza jakiekolwiek działa- nych za przestępstwa określone w ustępie
nie lub transakcję, w drodze której dziecko pierwszym niniejszego artykułu. Zgodnie z za-
przekazywane jest przez jakąkolwiek oso- sadami prawa Państwa-Strony , taka odpowie-
bę lub grupę osób innej osobie lub grupie dzialność osób prawnych może mieć charakter
za wynagrodzeniem lub jakąkolwiek inną karny, cywilny lub administracyjny.
rekompensatą; 5. Państwa-Strony podejmą wszelkie stosowne
b. dziecięca prostytucja oznacza wykorzysty- środki prawne i administracyjne, by zapewnić,
wanie dzieci do czynności seksualnych za że wszystkie osoby zaangażowane w adopcję
wynagrodzeniem lub jakąkolwiek rekompen- dziecka działają w zgodzie z odnośnymi mię-
satą w innej formie; dzynarodowymi instrumentami prawnymi.
c. dziecięca pornografia oznacza jakiekolwiek Art. 4
pokazywanie, za pomocą dowolnych środ- 1. Każde z Państw-Stron niniejszego protokołu
ków, dziecka uczestniczącego w rzeczywi- podejmie środki konieczne do objęcia swoją
stych lub symulowanych ewidentnie czyn- jurysdykcją przestępstw, o których mowa w ar-
nościach seksualnych lub też jakiekolwiek tykule 3 ust. 1, w przypadku gdy przestępstwa
pokazywanie organów płciowych w celach takie popełnione zostały na jego terytorium lub
przede wszystkim seksualnych. na pokładzie statku lub samolotu zarejestrowa-
Art. 3 nego w tym państwie.
1. Każde z Państw-Stron niniejszego protokołu 2. Każde z Państw-Stron niniejszego protokołu
zapewni, jako minimum, pełne objęcie swoim może podjąć środki konieczne do objęcia swoją
prawem kryminalnym lub karnym następują- jurysdykcją przestępstw, o których mowa w ar-
cych czynności i działań, bez względu na to, czy tykule 3 ust. 1, w następujących przypadkach:
przestępstwa takie popełnione zostały w tym a. gdy domniemany przestępca jest obywate-
kraju, czy też za granicą, przez pojedyncze oso- lem tego państwa lub osobą stale zamieszku-
by lub w sposób zorganizowany: jącą na jego terytorium;
a. w kontekście handlu dziećmi, zgodnego z de- b. gdy ofiara jest obywatelem tego państwa.
finicją zawartą w artykule 2: 3. Każde z Państw-Stron niniejszego protokołu
i. oferowanie, dostarczenie lub przyjęcie podejmie również środki konieczne do objęcia
dziecka w jakikolwiek sposób w celu: swoją jurysdykcją wyżej wymienionych prze-
b. seksualnego wykorzystywania dziecka; stępstw w sytuacji, gdy domniemany przestęp-
c. przekazania organów dziecka dla zysku; ca znajduje się na jego terytorium, a państwo

to nie dokonuje jego ekstradycji do innego nimi umowami lub innymi ustaleniami dotyczą-
Państwa-Strony niniejszego protokołu z racji cymi wzajemnej pomocy prawnej. W braku ta-
faktu, że przestępstwo zostało popełnione przez kich umów lub ustaleń Państwa-Strony udzielą
jednego z jego obywateli. sobie wzajemnie pomocy zgodnie z ich prawem
4. Niniejszy protokół nie wyklucza jakiejkolwiek krajowym.
jurysdykcji karnej wykonywanej zgodnie z pra- Art. 7
wem wewnętrznym. Państwa-Strony zgodnie z postanowieniami
Art. 5 swojego prawa krajowego:
1. Przestępstwa, o których mowa w artykule 3 ust. a. wprowadzą środki przewidujące odpowied-
1, zostaną uznane za przestępstwa podlegające nio zajęcie i konfiskatę:
ekstradycji we wszelkich umowach o ekstrady- i. dóbr takich jak materiały, aktywa i inne
cji istniejących pomiędzy Państwami-Stronami środki pomocnicze wykorzystane do po-
niniejszego protokołu, jak również zostaną pełnienia lub do ułatwienia przestępstw
uznane za przestępstwa podlegające ekstrady- określonych niniejszym protokołem;
cji w każdej umowie o ekstradycji, jaka zostanie ii. przychodów osiągniętych z tych
zawarta pomiędzy takimi Państwami-Stronami przestępstw;
w przyszłości, zgodnie z warunkami ustanowio- b. wykonają wnioski innego Państwa-Strony
nymi w tych traktatach. o zajęcie lub konfiskatę dóbr lub przychodów,
2. Jeżeli Państwo-Strona niniejszego protokołu, o których mowa w podpunkcie a) i);
uzależniające ekstradycję od istnienia umowy, c. podejmą kroki mające na celu zamknięcie,
zostanie poproszone o dokonanie ekstradycji czasowe lub definitywne, obiektów wykorzy-
przez inne Państwo Stronę, z którym nie ma stywanych do popełniania tych przestępstw.
podpisanej umowy o ekstradycji, to może ono Art. 8
uznać niniejszy protokół za podstawę prawną 1. Państwa-Strony podejmą odpowiednie kroki
do dokonania ekstradycji w odniesieniu do w celu ochrony praw i interesów dzieci‑ofiar
takich przestępstw. Ekstradycja będzie uwarun- praktyk zakazanych niniejszym protokołem, na
kowana postanowieniami prawa państwa, do wszystkich etapach postępowania karnego,
którego wystąpiono z prośbą. w szczególności poprzez:
3. Państwa-Strony nieuzależniające ekstradycji od a. uznanie szczególnej wrażliwości dzieci-ofiar
istnienia umowy uznają takie przestępstwa jako oraz dostosowanie procedur, aby uwzględnić
podlegające wzajemnej ekstradycji, z zastrze- ich szczególne potrzeby, w tym wynikające
żeniem postanowień przewidzianych prawem z roli świadków;
państwa, do którego wystąpiono z prośbą. b. informowanie dzieci-ofiar o ich prawach, roli
4. Przestępstwa takie dla celów ekstradycji po- oraz o zakresie, czasie trwania i przebiegu
między Państwami-Stronami traktowane będą postępowań, jak również o rozstrzygnięciu
jako popełnione nie tylko w miejscu, w którym ich spraw;
zostały popełnione, lecz także na terytorium c. umożliwienie przedstawienia i uwzględnienia
państw, od których wymaga się ustanowienia opinii, potrzeb i trosk dzieci-ofiar w postępo-
jurysdykcji zgodnie z artykułem 4. waniach, które dotyczą ich osobistych intere-
5. Jeżeli prośba o ekstradycję dotyczy przestęp- sów, w sposób zgodny z zasadami postępo-
stwa określonego w artykule 3 ust. 1 i jeżeli wania przewidzianymi prawem krajowym;
Państwo-Strona , do którego wystąpiono, nie d. zapewnienie w ciągu całego procesu są-
dokona ekstradycji na podstawie narodowości dowego wsparcia odpowiednich służb dla
przestępcy, państwo występujące o ekstradycję dzieci-ofiar;
podejmie odpowiednie środki w celu przed- e. właściwą ochronę prywatności i tożsamości
stawienia sprawy swoim właściwym władzom dzieci-ofiar oraz podjęcie środków, zgod-
w celu ścigania sprawcy. nych z prawem krajowym, w celu uniknięcia
Art. 6 niewłaściwego rozpowszechnienia informa-
1. Państwa-Strony udzielą sobie wzajemnie w jak cji mogących doprowadzić do identyfikacji
największym stopniu pomocy w prowadzeniu dzieci-ofiar;
śledztw lub postępowań karnych lub ekstra- f. zapewnienie, w odpowiednich przypad-
dycyjnych wszczętych w związku z przestęp- kach, ochrony dzieciom-ofiarom, a także ich
stwami określonymi w artykule 3 ust. 1, w tym rodzinom i świadkom występującym w ich
pomocy w zbieraniu pozostających w ich imieniu, przed zastraszaniem i zemstą;
dyspozycji dowodów niezbędnych dla tych g. unikanie zbędnych opóźnień w rozstrzy-
postępowań. ganiu spraw i wykonywaniu wyroków lub
2. Państwa-Strony będą wykonywać swoje zobo- postanowień przyznających rekompensatę
wiązania przewidziane w ust. 1 niniejszego arty- dzieciom-ofiarom.
kułu zgodnie z wszelkimi istniejącymi pomiędzy

2. Państwa-Strony zapewnią, że niepewność co i rozpowszechniania materiałów reklamują-
do faktycznego wieku ofiary nie będzie wstrzy- cych przestępstwa określone w niniejszym
mywać rozpoczęcia postępowania karnego, Protokole.
w tym postępowania mającego na celu ustale- Art. 10
nie wieku ofiary; 1. Państwa-Strony podejmą wszelkie niezbędne
3. Państwa-Strony zapewnią, że w traktowaniu kroki w celu wzmocnienia współpracy między-
przez system prawa karnego dzieci-ofiar prze- narodowej poprzez wielostronne, regionalne
stępstw określonych niniejszym protokołem i dwustronne umowy dotyczące zapobiegania,
podstawowym celem będzie najlepiej pojęty wykrywania, dochodzenia, ścigania i karania
interes dziecka. osób odpowiedzialnych za czyny związane
4. Państwa-Strony podejmą środki, by zapew- z handlem dziećmi, dziecięcą prostytucją,
nić odpowiednie szkolenie, w szczególności dziecięcą pornografią i seksturystką. Państwa
prawne i psychologiczne, osób pracujących -Strony będą również promować międzyna-
z ofiarami przestępstw zakazanych niniejszym rodową współpracę i koordynację pomiędzy
Protokołem. swoimi władzami, krajowymi i międzynaro-
5. Państwa-Strony w odpowiednich przypadkach dowymi organizacjami pozarządowymi oraz
zastosują środki mające na celu ochronę bez- organizacjami międzynarodowymi.
pieczeństwa i integralności osób i/lub organi- 2. Państwa-Strony będą promować międzynaro-
zacji zaangażowanych w zapobieganie takim dową współpracę mającą na celu pomoc dzie-
przestępstwom i/lub ochronę oraz rehabilitację ciom w ich fizycznej i psychicznej rekonwale-
ofiar takich przestępstw. scencji, reintegracji społecznej oraz repatriacji.
6. Żaden element niniejszego artykułu nie będzie 3. Państwa-Strony będą promować wzmacnianie
interpretowany jako naruszający prawa oskar- międzynarodowej współpracy, by zająć się
żonego do sprawiedliwego i bezstronnego podstawowymi przyczynami, takimi jak ubó-
procesu lub jako niezgodny z tymi prawami. stwo i niedorozwój, przyczyniającymi się do
Art. 9 narażenia dzieci na handel dziećmi, dziecięcą
1. Państwa-Strony przyjmą lub wzmocnią, wdrożą prostytucję, dziecięcą pornografię i dziecięcą
i upowszechnią prawa, środki administracyjne, seksturystykę.
politykę społeczną oraz programy mające na 4. Państwa-Strony mające takie możliwości
celu zapobieganie przestępstwom, o których udzielą pomocy finansowej, technicznej i innej
mowa w niniejszym protokole. Szczególną poprzez istniejące programy wielostronne,
uwagę poświęcą one ochronie dzieci, które są regionalne, dwustronne i inne.
szczególnie narażone na takie praktyki. Art. 11
2. Państwa-Strony będą prowadzić działania Żaden element niniejszego protokołu nie bę-
uświadamiające wśród ogółu społeczeństwa, dzie miał wpływu na jakiekolwiek postanowie-
w tym wśród dzieci, za pomocą wszelkich nia mające na celu pełniejszą realizację praw
właściwych środków, edukacji i szkoleń doty- dziecka, które mogą być zawarte w:
czących środków zapobiegawczych oraz szko- a. prawie Państwa-Strony;
dliwości przestępstw, o których mowa w niniej- b. prawie międzynarodowym obowiązującym
szym protokole. Spełniając swoje zobowiązania to państwo.
wynikające z niniejszego artykułu, Państwa Art. 12
-Strony będą promować uczestnictwo społe- 1. Każde z Państw-Stron w ciągu dwóch lat od
czeństwa, a w szczególności dzieci i dzieci-ofiar, wejścia w życie w tym państwie niniejszego
w takich działaniach informacyjnych i edukacyj- protokołu przedstawi Komitetowi Praw Dziec-
nych oraz programach szkoleniowych, również ka raport zawierający wyczerpujące informacje
na szczeblu międzynarodowym. na temat środków, jakie państwo to podjęło
3. Państwa-Strony podejmą wszelkie możliwe w celu wdrożenia postanowień niniejszego
środki w celu zapewnienia wszelkiej możliwej protokołu.
pomocy ofiarom takich przestępstw, w tym ich 2. Po przedstawieniu takiego wyczerpującego
pełnej reintegracji społecznej, jak również peł- raportu każde z Państw-Stron w raportach,
nej rekonwalescencji fizycznej i psychicznej. składanych Komitetowi Praw Dziecka zgodnie
4. Państwa-Strony zapewnią wszystkim dzieciom z artykułem 44 Konwencji, będzie umieszczać
-ofiarom przestępstw określonych niniejszym wszelkie dalsze informacje dotyczące wdraża-
Protokołem dostęp do odpowiednich procedur nia niniejszego protokołu. Inne Państwa-Strony
mających na celu dochodzenie, bez żadnej dys- niniejszego protokołu będą składać raport co
kryminacji, odszkodowania za szkody od osób pięć lat.
prawnie za nie odpowiedzialnych. 3. Komitet Praw Dziecka może zażądać od
5. Państwa-Strony podejmą odpowiednie środ- Państw-Stron dalszych informacji odnośnie
ki mające na celu efektywny zakaz produkcji wdrażania niniejszego protokołu.

Art. 13 przyjęte większością głosów Państw-Stron
1. Niniejszy protokół jest otwarty do podpisu dla obecnych i biorących udział w głosowaniu zo-
wszystkich państw będących Stronami Kon- staną przedstawione Zgromadzeniu Ogólnemu
wencji lub państw, które ją podpisały. do zatwierdzenia.
2. Niniejszy protokół podlega ratyfikacji i jest 2. Poprawka przyjęta zgodnie z ust. 1 niniejszego
otwarty do przystąpienia dla wszystkich państw artykułu wejdzie w życie po jej zatwierdzeniu
będących Stronami Konwencji lub państw, przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Na-
które ją podpisały. Dokumenty ratyfikacyjne lub rodów Zjednoczonych i przyjęciu większością
przystąpienia będą składane u Sekretarza Gene- dwóch trzecich Państw-Stron .
ralnego Organizacji Narodów Zjednoczonych. 3. Po wejściu w życie poprawka jest wiążąca dla
Art. 14 Państw-Stron , które ją przyjęły, a pozostałe
1. Niniejszy protokół wejdzie w życie po upły- Państwa-Strony pozostają związane postano-
wie trzech miesięcy, licząc od daty złożenia wieniami protokołu w jego obecnym kształcie
dziesiątego dokumentu ratyfikacyjnego lub oraz wszelkimi wcześniejszymi poprawkami,
przystąpienia. jeżeli zostały one przez te państwa przyjęte.
2. Dla każdego państwa ratyfikującego niniejszy Art. 17
protokół lub przystępującego do niego po jego 1. Niniejszy protokół, którego teksty sporządzone
wejściu w życie niniejszy protokół wejdzie w językach: arabskim, chińskim, angielskim,
w życie po upływie jednego miesiąca, licząc od francuskim, rosyjskim i hiszpańskim są jedna-
daty złożenia dokumentu ratyfikacyjnego lub kowo autentyczne, zostanie zdeponowany w ar-
przystąpienia przez to państwo. chiwum Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Art. 15 2. Sekretarz Generalny Organizacji Narodów
1. Każde z Państw-Stron może wypowiedzieć Zjednoczonych przekaże uwierzytelnione kopie
niniejszy protokół w dowolnej chwili w drodze niniejszego protokołu wszystkim Państwom
pisemnej notyfikacji złożonej na ręce Sekretarza Stronom Konwencji oraz państwom, które pod-
Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczo- pisały Konwencję.
nych, który poinformuje o tym fakcie pozostałe
Państwa-Strony Konwencji, jak również wszyst- Po zaznajomieniu się z powyższym Protokołem
kie państwa, które podpisały Konwencję. Wypo- fakultatywnym, w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej
wiedzenie wejdzie w życie po upływie jednego oświadczam, że:
roku, licząc od daty otrzymania notyfikacji przez • został on uznany za słuszny zarówno w całości,
Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów jak i każde z postanowień w nim zawartych,
Zjednoczonych. • jest on przyjęty, ratyfikowany i potwierdzony,
2. Wypowiedzenie takie nie zwalnia Państwa • będzie niezmiennie zachowywany.
-Strony z wynikających z niniejszego protokołu
obowiązków w zakresie wszelkich przestępstw, Na dowód czego wydany został akt niniejszy, opa-
które miały miejsce przed terminem wejścia trzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.
w życie wypowiedzenia. Wypowiedzenie takie Dano w Warszawie dnia 31 grudnia 2004 r.
w żaden sposób nie będzie mieć również
wpływu na dalsze rozpatrywanie jakichkolwiek
spraw znajdujących się w trakcie rozpatrywania
przez Komitet przed terminem wejścia w życie
wypowiedzenia.
Art. 16
1. Każde z Państw-Stron może zaproponować po-
prawkę do niniejszego protokołu i wnieść ją do
Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów
Zjednoczonych. Sekretarz Generalny zakomu-
nikuje następnie o zaproponowanej poprawce
Państwom Stronom, z prośbą o wskazanie, czy
są one za zwołaniem konferencji Państw-Stron,
mającej na celu rozważenie i przeprowadze-
nie głosowania nad propozycją. W przypadku
gdy w ciągu czterech miesięcy od daty takie-
go powiadomienia co najmniej jedna trzecia
Państw-Stron wypowie się za zwołaniem
takiej konferencji, Sekretarz Generalny zwoła
taką konferencję pod auspicjami Organizacji
Narodów Zjednoczonych. Wszelkie poprawki

PROTOKÓŁ FAKULTATYWNY do Konwencji o prawach dziecka w sprawie procedury skła-
dania zawiadomień
(Na dzień 1.04.2019 r. Polska jeszcze nie nie ratyfikowała tego Protokołu)
Przekład
Państwa-Strony niniejszego Protokołu, praw człowieka oraz inne właściwe instytucje

• Zważywszy, że zgodnie z zasadami zawartymi specjalistyczne posiadające mandat do promo-
w Karcie Narodów Zjednoczonych uznanie wro- wania i ochrony praw dziecka,
dzonej godności oraz równych i niezbywalnych • Uznając, że w celu wzmocnienia i uzupełnienia
praw wszystkich członków rodziny ludzkiej tego rodzaju krajowych mechanizmów i pełniej-
jest podstawą wolności, sprawiedliwości oraz szej implementacji Konwencji oraz, gdy jest to
pokoju na świecie, właściwe, Protokołu fakultatywnego do Kon-
• Stwierdzając, że Państwa-Strony Konwencji wencji w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej
o prawach dziecka (zwanej dalej Konwencją) prostytucji i dziecięcej pornografii, jak również
uznają prawa w niej zawarte wobec każdego Protokołu fakultatywnego do Konwencji w spra-
dziecka w granicach swojej jurysdykcji, bez wie angażowania dzieci w konflikty zbrojne,
jakiejkolwiek dyskryminacji, niezależnie od rasy, byłoby stosowne, aby umożliwić Komitetowi
koloru skóry, płci, języka, religii, poglądów poli- Praw Dziecka (zwanego dalej Komitetem) wy-
tycznych lub wszelkich innych, pochodzenia na- konywanie funkcji przewidzianych niniejszym
rodowego, etnicznego lub społecznego, statusu Protokołem,
majątkowego, niepełnosprawności, cenzusu Uzgodniły, co następuje:
urodzenia lub jakiegokolwiek innego tego dziec-
ka lub jego rodziców lub opiekuna prawnego, CZĘŚĆ I
• Potwierdzając uniwersalność, niepodzielność POSTANOWIENIA OGÓLNE
oraz współzależność i wzajemne powiązanie Art. 1
wszystkich praw człowieka i podstawowych Właściwość Komitetu Praw Dziecka
wolności, 1. Państwo-Strona niniejszego Protokołu uznaje
• Potwierdzając również status dziecka, jako właściwość Komitetu ustanowioną na mocy
podmiotu praw oraz istoty ludzkiej posiadającej niniejszego Protokołu.
godność i rozwijające się zdolności, 2. Komitet nie uzna się za właściwy wobec Pań-
• Uznając, że szczególny i zależny status dzieci stwa-Strony niniejszego Protokołu w sprawach
może tworzyć dla nich rzeczywiste trudności dotyczących naruszeń praw zawartych w umo-
przy dochodzeniu zadośćuczynienia w przypad- wie, której państwo to nie jest stroną.
ku naruszenia ich praw, 3. Komitet nie przyjmie żadnego zawiadomienia,
• Uważając, że niniejszy Protokół umocni oraz jeżeli dotyczy ono państwa, które nie jest stroną
uzupełni krajowe i regionalne mechanizmy po- niniejszego Protokołu.
zwalające dzieciom na wnoszenie skarg w spra- Art. 2
wie naruszenia ich praw, Ogólne zasady, którymi kieruje się Komitet
• Uznając, że najlepsze zabezpieczenie interesów Wykonując funkcje przyznane na mocy niniej-
dziecka powinno być sprawą nadrzędną przy szego Protokołu, Komitet kieruje się zasadą
dochodzeniu zadośćuczynienia za naruszenie najlepszego zabezpieczenia interesów dziec-
praw dziecka, oraz żc środki prawne powinny ka. Ma również na względzie prawa i poglądy
mieć na względzie potrzebę istnienia na wszyst- dziecka, przy czym poglądom dziecka przyznaje
kich szczeblach procedur wyczulonych na stosowną wagę w zależności od wieku i stopnia
sprawy dzieci, dojrzałości dziecka.
• Zachęcając Państwa-Strony do utworzenia sto- Art. 3
sownych krajowych mechanizmów umożliwia- Regulamin
jących dziecku, którego prawa zostały naruszo- 1. Komitet przyjmie regulamin, zgodnie z któ-
ne, dostęp do skutecznych środków prawnych rym będzie postępował wykonując funkcje
na szczeblu krajowym, przyznane mu na mocy niniejszego Protokołu.
• Przypominając o istotnej roli, jaką mogą w tym Przyjmując regulamin będzie miał na względzie
zakresie odgrywać krajowe instytucje ochrony w szczególności artykuł 2 niniejszego Protokołu

w celu zapewniania stosowania procedur wy- Art. 7
czulonych na sprawy dzieci. Dopuszczalność
2. Komitet uwzględni w swoim regulaminie zabez- Komitet uzna zawiadomienie za niedopuszczal-
pieczenia mające na celu zapobieżenie mani- ne w przypadku, gdy:
pulowania dzieckiem przez osoby występujące a. zawiadomienie jest anonimowe;
w jego imieniu oraz może odmówić badania b. zawiadomienie nie ma formy pisemnej;
zawiadomienia, jeżeli uzna, że nie służy ono c. zawiadomienie stanowi nadużycie prawa
najlepszym interesom dziecka. do składania takich zawiadomień lub jest
Art. 4 niezgodne z postanowieniami Konwencji lub
Środki ochronne Protokołów fakultatywnych do Konwencji;
1. Państwo-Strona podejmie wszelkie stosowne d. ta sama sprawa była już rozpatrywana
środki w celu zapewnienia, aby osoby podle- przez Komitet lub była lub jest rozpatrywana
gające jego jurysdykcji nie zostały poddane na- w ramach innej międzynarodowej procedury
ruszeniom praw człowieka, złemu traktowaniu badania lub rozstrzygnięcia;
lub zastraszaniu na skutek komunikowania się e. nie zostały wyczerpane wszystkie dostępne
z Komitetem lub współpracy z nim na podsta- krajowe środki odwoławcze. Zasada ta nie
wie niniejszego Protokołu. ma zastosowania w przypadku nieuzasadnio-
2. Tożsamość danej osoby lub grupy osób nie nej zwłoki w przeprowadzeniu postępowania
będą publicznie ujawnione bez ich wyraźnej odwoławczego lub braku prawdopodobień-
zgody. stwa, że postępowanie to przyniesie skutecz-
ne rozwiązanie;
CZĘŚĆ II f. zawiadomienie jest wyraźnie bezpodstawne
PROCEDURA SKŁADANIA ZAWIADOMIEŃ lub niedostatecznie uzasadnione;
Art. 5 g. fakty będące przedmiotem zawiadomie-
Zawiadomienia indywidualne nia miały miejsce przed wejściem w życie
1. Zawiadomienia mogą być składane przez niniejszego Protokołu w stosunku do danego
podlegającą jurysdykcji Państwa-Strony osobę Państwa-Strony, chyba że fakty te trwały po
lub grupę osób albo w imieniu osoby lub grupy tej dacie;
osób twierdzących, że stały się ofiarami naru- h. zawiadomienie nie zostało złożone w ciągu
szenia przez Państwo-Stronę któregokolwiek jednego roku od momentu wyczerpania
z praw wymienionych w którejkolwiek z poniż- krajowych środków odwoławczych, za
szych umów, której to Państwo jest stroną: wyjątkiem sytuacji, w których autor może
a. Konwencji; udowodnić, iż nie było możliwe złożenie
b. Protokole fakultatywnym do Konwencji zawiadomienia w tym terminie.
w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prosty- Art. 8
tucji i dziecięcej pornografii; Przekazanie zawiadomienia
c. Protokole fakultatywnym do Konwencji 1. Komitet informuje w sposób poufny dane
w sprawie angażowania dzieci w konflikty Państwo-Stronę o każdym zawiadomieniu
zbrojne. złożonym Komitetowi na podstawie niniejszego
2. Złożenie zawiadomienia w imieniu osoby lub Protokołu tak szybko jak to jest możliwe,
grupy osób, powinno odbywać się za ich zgodą, o ile Komitet nie uzna zawiadomienia za
chyba że autor potrafi uzasadnić działanie w ich niedopuszczalne bez odnoszenia się do
imieniu bez takiej zgody. Państwa-Strony.
Art. 6 2. Państwo-Strona przedkłada Komitetowi pisem-
Środki tymczasowe ne wyjaśnienia lub oświadczenia informujące
1. W dowolnym czasie po otrzymaniu zawiado- o sprawie i o ewentualnie zastosowanych środ-
mienia, a przed wydaniem rozstrzygnięcia co kach prawnych. Państwo-Strona przedkłada
do istoty sprawy, Komitet może przekazać Pań- swoje stanowisko tak szybko jak to jest możli-
stwu-Stronie, którego zawiadomienie dotyczy, we w ciągu sześciu miesięcy.
celem pilnego rozpatrzenia, wniosek o zastoso- Art. 9
wanie przez to Państwo-Stronę takich środków Polubowne rozstrzygniecie
tymczasowych, jakie mogą być niezbędne 1. Komitet oferuje swoje dobre usługi stronom
w szczególnych okolicznościach dla uniknięcia sprawy w celu osiągnięcia polubownego roz-
potencjalnej nieodwracalnej szkody dla ofiary strzygnięcia w oparciu o poszanowanie zobo-
lub ofiar domniemanego naruszenia. wiązań zawartych w Konwencji lub Protokołach
2. Skorzystanie przez Komitet z kompetencji fakultatywnych do Konwencji.
wskazanej w ustępie 1 niniejszego artykułu nie 2. Ugoda zawarta pod auspicjami Komitetu
oznacza rozstrzygnięcia w sprawie dopuszczal- zamyka badanie zawiadomienia na podstawie
ności lub co do istoty zawiadomienia. niniejszego Protokołu.

Art. 10 zawiadomień, w których jedno Państwo-Strona
Badanie zawiadomień domaga się uznania, iż inne Państwo-Strona
1. Komitet rozpatruje zawiadomienia otrzymane nie wypełnia swoich zobowiązań wynikających
na podstawie niniejszego Protokołu tak szyb- z którejkolwiek z poniższych umów, którego to
ko jak to jest możliwe, w świetle wszystkich państwo jest stroną:
udostępnionych informacji, pod warunkiem, że a. Konwencji;
informacje te zostaną przekazane zainteresowa- b. Protokołu fakultatywnego do Konwencji
nym stronom. w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prosty-
2. Zawiadomienia składane na podstawie niniej- tucji i dziecięcej pornografii;
szego Protokołu są badane przez Komitet na c. Protokołu fakultatywnego do Konwencji
posiedzeniach zamkniętych. w sprawie angażowania dzieci w konflikty
3. Komitet rozpatruje dane zawiadomienie zbrojne.
w przyspieszonym trybie, jeżeli zwrócił się do 2. Komitet nie przyjmie zawiadomień dotyczących
Państwa-Strony z wnioskiem o zastosowanie Państw-Stron ani złożonych przez Państwa
środków tymczasowych. -Strony, które nie złożyły takiego oświadczenia.
4. Badając zawiadomienia dotyczące domnie- 3. Komitet oferuje swoje dobre usługi zaintereso-
manych naruszeń praw ekonomicznych, so- wanym Państwom-Stronom w celu osiągnięcia
cjalnych lub kulturalnych, Komitet rozważa polubownego rozstrzygnięcia w oparciu o po-
słuszność działań podjętych przez Państwo szanowanie zobowiązań zawartych w Konwen-
-Stronę zgodnie z artykułem 4 Konwencji. cji oraz jej Protokołach fakultatywnych.
Komitet będzie przy tym miał na względzie, 4. Oświadczenie, o którym mowa w ustępie 1
że Państwo-Strona może zastosować szereg niniejszego artykułu, zostanie złożone przez
różnych środków w celu realizacji praw ekono- Państwa-Strony Sekretarzowi Generalnemu
micznych, socjalnych i kulturalnych zawartych Narodów Zjednoczonych, który przekaże kopię
w Konwencji. oświadczenia innym Państwom-Stronom.
5. Po zbadaniu zawiadomienia, Komitet przekazuje Oświadczenie może zostać wycofane w do-
niezwłocznie swoją opinię na jego temat wraz wolnej chwili w drodze pisemnej notyfikacji
z ewentualnymi zaleceniami Państwu-Stronie, skierowanej do Sekretarza Generalnego. Wyco-
którego zawiadomienie dotyczy. fanie oświadczenia nie ma wpływu na badanie
Art. 11 jakiejkolwiek sprawy będącej przedmiotem
Dalsze postępowanie zawiadomienia już złożonego zgodnie z niniej-
1. Państwo-Strona wnikliwie rozważa opinię Komi- szym artykułem. Żadne dalsze zawiadomienia
tetu wraz z ewentualnymi zaleceniami i przed- złożone przez którekolwiek Państwo-Stronę na
stawia Komitetowi pisemną odpowiedź łącznic mocy niniejszego artykułu nie będą badane na
z informacjami na temat jakichkolwiek działań tej podstawie po otrzymaniu przez Sekretarza
podjętych i planowanych w świetle opinii Generalnego notyfikacji powiadamiającej o wy-
i zaleceń Komitetu. Państwo-Strona przedkłada cofaniu oświadczenia, o ile Państwo-Strona nie
swoje stanowisko najszybciej jak to jest możli- złożyło nowego oświadczenia.
we w ciągu sześciu miesięcy.
2. Komitet może zwrócić się z prośbą do Państwa CZĘŚĆ III
-Strony o przedstawienie dalszych informacji na POSTĘPOWANIE WYJAŚNIAJĄCE
temat wszelkich ewentualnych środków pod- Art. 13
jętych przez to Państwo-Stronę w odpowiedzi Postępowanie wyjaśniające przy poważnych
na opinie lub zalecenia Komitetu lub w ramach lub systematycznych naruszeniach
realizacji ugody, a informacje te, jeśli Komitet 1. W przypadku otrzymania wiarygodnej informa-
uzna to za stosowne, mogą zostać zawarte cji wskazującej na poważne lub systematyczne
w kolejnych sprawozdaniach Państwa-Strony naruszanie przez Państwo-Stronę praw ustano-
na podstawie artykułu 44 Konwencji, artyku- wionych w Konwencji lub Protokole fakultatyw-
łu 12 Protokołu fakultatywnego do Konwencji nym do Konwencji w sprawie handlu dziećmi,
w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytu- dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii lub
cji i dziecięcej pornografii lub artykułu 8 Proto- Protokole fakultatywnym do Konwencji w spra-
kołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie wie angażowania dzieci w konflikty zbrojne,
angażowania dzieci w konflikty zbrojne, jeżeli Komitet zwróci się do Państwa-Strony o współ-
znajdują one zastosowanie. pracę przy badaniu tej informacji i w tym celu
Art. 12 o niezwłoczne przedstawienie uwag odnoszą-
Zawiadomienia międzypaństwowe cych się do wspomnianej informacji.
1. Państwo-Strona niniejszego Protokołu może 2. Mając na względzie wszelkie uwagi, które
w dowolnym czasie oświadczyć, iż uznaje wła- zostały ewentualnie przedłożone przez dane
ściwość Komitetu do otrzymywania i badania Państwo-Stronę, jak również wszelkie inne

dostępne wiarygodne informacje, Komitet Protokołu fakultatywnego do Konwencji w spra-
może wyznaczyć jednego lub więcej swoich wie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji
członków do przeprowadzenia postępowania i dziecięcej pornografii lub artykułu 8 Protokołu
wyjaśniającego i do pilnego złożenia sprawoz- fakultatywnego do Konwencji w sprawie anga-
dania Komitetowi. W uzasadnionych przypad- żowania dzieci w konflikty zbrojne, jeśli znajdują
kach i za zgodą Państwa-Strony, postępowanie one zastosowanie.
wyjaśniające może obejmować wizytę na CZĘŚĆ IV
terytorium tego państwa. POSTANOWIENIA KOŃCOWE
3. Postępowanie wyjaśniające będzie prowadzo- Art. 15
ne poufnie, a na każdym jego etapie należy Pomoc i współpraca międzynarodowa
dążyć do zapewnienia współpracy ze strony 1. Komitet może przekazać, za zgodą danego
Państwa-Strony. Państwa-Strony, agencjom wyspecjalizowanym,
4. Po zbadaniu ustaleń z postępowania wyja- funduszom i programom Narodów Zjednoczo-
śniającego, Komitet przekaże je niezwłocznie nych oraz innym właściwym organom Narodów
danemu Państwu-Stronie, wraz z wszelkimi Zjednoczonych swoje opinie lub zalecenia do-
komentarzami i zaleceniami. tyczące zawiadomień i postępowań wyjaśnia-
5. Państwo-Strona przedstawia swoje uwagi Ko- jących, które wskazują na potrzebę udzielenia
mitetowi tak szybko jak to jest możliwe w ciągu technicznej porady lub wsparcia, wraz z ewen-
sześciu miesięcy od otrzymania ustaleń, ko- tualnym stanowiskiem Państwa-Strony oraz
mentarzy i zaleceń przekazanych przez Komitet. sugestiami w sprawie tych opinii lub zaleceń.
6. Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego 2. Komitet może również zwrócić uwagę
w trybie przewidzianym w ustępie 2 niniejszego powyższych organów, za zgodą danego
artykułu, Komitet może, po konsultacji z danym Państwa-Strony, na wszelkie kwestie wynikłe
Państwem-Stroną, zadecydować o włączeniu z zawiadomień badanych na mocy niniejszego
podsumowania rezultatów postępowania do Protokołu, które mogą pomóc tym organom
raportu, o którym mowa w artykule 16 niniej- w podjęciu decyzji, każdemu z nich zgodnie
szego Protokołu. z jego kompetencjami, w sprawie zasadności
7. Każde Państwo-Strona w momencie podpisa- działań na szczeblu międzynarodowym
nia, ratyfikacji lub przystąpienia do niniejszego mogących przyczynić się do wsparcia Państw-
Protokołu może oświadczyć, że nie uznaje Stron w osiągnięciu postępu w realizacji
kompetencji Komitetu przewidzianych w niniej- praw uznanych w Konwencji lub Protokołach
szym artykule wobec praw zawartych w niektó- fakultatywnych do Konwencji.
rych lub wszystkich umowach wymienionych Art. 16
w ustępie 1. Sprawozdanie dla Zgromadzenia Ogólnego
8. Każde Państwo-Strona, które złożyło oświad- Komitet włączy do swojego sprawozdania,
czenie zgodnie z ustępem 7 niniejszego arty- składanego Zgromadzeniu Ogólnemu Narodów
kułu, może w dowolnym czasie wycofać to Zjednoczonych co dwa lata na podstawie arty-
oświadczenie w drodze pisemnej notyfikacji kułu 44 ustęp 5 Konwencji, omówienie swojej
skierowanej do Sekretarza Generalnego. działalności podejmowanej na podstawie niniej-
Art. 14 szego Protokołu.
Dalsze działania po postępowaniu Art. 17
wyjaśniającym Upowszechnianie Protokołu Fakultatywnego
1. Po zakończeniu sześciomiesięcznego okresu, i informowanie o nim
o którym mowa w artykule 13 ustęp 5, Komitet Każde Państwo-Strona podejmuje się szero-
może, jeśli jest to konieczne, zwrócić się z proś- ko upowszechnić i rozpropagować niniejszy
bą do Państwa-Strony, którego sprawa dotyczy, Protokół oraz ułatwić dostęp do informacji
aby poinformowało go o środkach podjętych o opiniach i zaleceniach Komitetu, w szcze-
i planowanych w odpowiedzi na postępowanie gólności w sprawach dotyczących tego Pań-
wyjaśniające przeprowadzone na podstawie stwa-Strony, poprzez stosowne i rzeczywiste
artykułu 13 niniejszego Protokołu. środki oraz w sposób przystępny zarówno dla
2. Komitet może zwrócić się z prośbą do Państwa osób pełnoletnich, jak i niepełnoletnich, w tym
-Strony o przedstawienie dalszych informacji niepełnosprawnych.
na temat wszelkich środków podjętych przez to Art. 18
Państwo-Stronę w odpowiedzi na postępowa- Podpisanie, ratyfikacja i przystąpienie
nie wyjaśniające przeprowadzone na podstawie 1. Niniejszy Protokół jest otwarty do podpisu dla
artykułu 13, a informacje te, jeśli Komitet uzna każdego państwa, które podpisało, ratyfiko-
to za stosowne, mogą zostać zawarte w ko- wało lub przystąpiło do Konwencji lub które-
lejnych sprawozdaniach Państwa-Strony na gokolwiek z jej pierwszych dwóch Protokołów
podstawie artykułu 44 Konwencji, artykułu 12 fakultatywnych.

2. Niniejszy Protokół podlega ratyfikacji przez auspicjami Narodów Zjednoczonych. Każda
każde państwo, które ratyfikowało lub przy- poprawka przyjęta większością dwóch trzecich
stąpiło do Konwencji lub któregokolwiek z jej głosów Państw-Stron obecnych i głosujących
pierwszych dwóch Protokołów fakultatywnych. na konferencji zostanie przedłożona przez Se-
Dokumenty ratyfikacyjne składa się Sekretarzo- kretarza Generalnego Zgromadzeniu Ogólnemu
wi Generalnemu Narodów Zjednoczonych. do zatwierdzenia, a następnie Państwom-Stro-
3. Niniejszy Protokół jest otwarty do przystąpie- nom do przyjęcia.
nia dla każdego państwa, które ratyfikowało 2. Poprawki przyjęte i zatwierdzone w trybie okre-
lub przystąpiło do Konwencji lub którego- ślonym w ustępie 1 niniejszego artykułu wejdą
kolwiek z jej pierwszych dwóch Protokołów w życie trzydziestego dnia od daty, w której
fakultatywnych. liczba przedłożonych dokumentów przyjęcia
4. Przystąpienia dokonuje się w drodze złożenia osiągnie dwie trzecie liczby Państw-Stron
Sekretarzowi Generalnemu Narodów Zjedno- z daty przyjęcia poprawki. Następnie poprawka
czonych dokumentu przystąpienia. wejdzie w życie wobec Państwa-Strony trzy-
Art. 19 dziestego dnia od daty złożenia jego własnego
Wejście w życie dokumentu przyjęcia. Poprawka wiąże jedynie
1. Niniejszy Protokół wchodzi w życie po upływie te Państwa-Strony, które ją przyjęty.
trzech miesięcy od daty złożenia Sekretarzo- Art. 22
wi Generalnemu Narodów Zjednoczonych Wypowiedzenie
dziesiątego dokumentu ratyfikacyjnego albo 1. Państwo-Strona może wypowiedzieć niniejszy
przystąpienia. Protokół w dowolnej chwili w drodze pisemnej
2. W stosunku do każdego państwa ratyfikujące- notyfikacji skierowanej do Sekretarza General-
go niniejszy Protokół albo przystępującego do nego Narodów Zjednoczonych. Wypowiedzenie
niego po jego wejściu w życie, niniejszy Proto- jest skuteczne po upływie jednego roku od
kół wchodzi w życie po upływie trzech miesięcy daty otrzymania notyfikacji przez Sekretarza
od daty złożenia przez to państwo dokumentu Generalnego.
ratyfikacyjnego albo przystąpienia. 2. Wypowiedzenie nie ma wpływu na dalsze
Art. 20 stosowanie postanowień niniejszego Protoko-
Naruszenia występujące po wejściu w życie łu wobec każdego zawiadomienia złożonego
Protokołu zgodnie z artykułami 5 lub 12 lub wobec każde-
1. Komitet posiada właściwość jedynie do badania go postępowania wyjaśniającego zainicjowane-
spraw dotyczących naruszeń któregokolwiek go, zgodnie z artykułem 13, przed datą, kiedy
z praw zawartych w Konwencji lub jej pierw- wypowiedzenie stało się skuteczne.
szych dwóch Protokołach fakultatywnych, Art. 23
popełnionych przez Państwo-Stronę po wejściu Depozytariusz i notyfikowanie przez
w życic niniejszego Protokołu. Sekretarza Generalnego
2. Jeżeli państwo staje się stroną niniejszego 1. Sekretarz Generalny Narodów Zjednoczonych
Protokołu po jego wejściu w życic, zobowiąza- jest depozytariuszem niniejszego Protokołu.
nia tego państwa wobec Komitetu odnoszą się 2. Sekretarz Generalny Narodów Zjednoczonych
jedynie do naruszeń praw zawartych w Kon- zawiadamia wszystkie państwa o:
wencji i/lub jej pierwszych dwóch Protokołach a. podpisach, ratyfikacjach i przystąpieniach na
fakultatywnych, które wystąpiły po wejściu podstawie niniejszego Protokołu;
w życie niniejszego Protokołu w stosunku do b. dacie wejścia w życie niniejszego Protokołu
danego państwa. i jakiejkolwiek jego poprawki przyjętej na
Art. 21 podstawie artykułu 21;
Poprawki c. każdym wypowiedzeniu dokonanym na pod-
1. Każde Państwo-Strona może zaproponować stawie artykułu 22 niniejszego Protokołu.
poprawkę do niniejszego Protokołu i przedło- Art. 24
żyć ją Sekretarzowi Generalnemu Narodów Języki
Zjednoczonych. Sekretarz Generalny powiado- 1. Niniejszy Protokół, którego teksty arabski, chiń-
mi Państwa-Strony o każdej zaproponowanej ski, angielski, francuski, rosyjski i hiszpański są
poprawce, przekazując jednocześnie prośbę jednakowo autentyczne, będzie złożony w ar-
o zawiadomienie go, czy opowiadają się za chiwach Narodów Zjednoczonych.
zwołaniem konferencji Państw-Stron w celu 2. Sekretarz Generalny Narodów Zjednoczonych
rozważenia i podjęcia decyzji w sprawie propo- przekaże uwierzytelnione kopie niniejszego
zycji. Jeżeli w ciągu czterech miesięcy od prze- Protokołu wszystkim państwom.
kazania poprawki przynajmniej jedna trzecia
Państw-Stron opowie się za zwołaniem takiej
konferencji, Sekretarz Generalny zwoła ją pod

Bibliografia
Czyż, E. (2002). Prawa dziecka. Warszawa: HFPC.
Child Rights Education Toolkit: Rooting Child Rights in Early Childhood

Education, Primary and Secondary Schools. First edition (2014).
Genewa, UNICEF PFP.
Jerome, L. i inni (2015). Teaching and learning about child rights:

A study of implementation in 26 countries. Genewa: UNICEF & Centre
for Children’s Rights in Queens’ University Belfast.
Krawczak-Chmielecka, A. (2017). O rozwoju praw dziecka w Polsce

i na świecie. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 16(2).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

(Dz.U. nr 78, poz. 483).
Konwencja o prawach dziecka

(Dz.U. z 1991 r., Nr 120, poz. 526.)
Łopatka, A. (2000). Dziecko. Jego prawa człowieka. Warszawa: Polskie

Wydawnictwo Prawnicze Iuris Sp. z o. o.
Prawa Dziecka. Materiały dydaktyczne dla nauczycieli (2012).

Warszawa: PKN UNICEF
Rosin, M. (2012). Prawa dziecka w myśli korczakowskiej a współczesna

pedagogika. Przegląd edukacyjny 5 (87).

ISBN 978-83-950808-3-8
Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy

Funduszu Narodów Zjednoczonych
na Rzecz Dzieci – UNICEF
ul. Rolna 175 D
02-729 Warszawa
unicef@unicef.pl
www.unicef.pl

UNICEF Polska - Prawa Dziecka - Edukacja o Prawach Dziecka-Podrecznik

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

UNICEF Polska - Prawa Dziecka - Edukacja o Prawach Dziecka-Podrecznik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PRAWA DZIECKA

I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

Opracowanie graficzne, skład, korekta, druk:

Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy Funduszu Narodów Zjednoczonych

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 3

4 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 5

6 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 7

Ludzie – obszar ten dotyczy

Podsumowując, edukacja społeczności lokalnej i całego człowieka i edukacji obywatel-

8 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

Prawa dziecka w podstawach programowych nauczania

Zagwarantowanie obecności tematyki praw dziecka w podstawach programowych kształcenia

Korzyści płynące realizowana od dłuższego czasu. otwarcia na innych. Jest także

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 9

10 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 11

Warto wspomnieć, że możemy robotniczych do nauki, repre- dzieci. Losy Sempołowskiej

Stefania Sempołowska (1869-1944) – nauczycielka, działaczka

12 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 13

Każde dziecko ma szansę na przeżycie i rozwój.

Każde dziecko się uczy.

Każde dziecko jest chronione przed przemocą

Każde dziecko żyje w bezpiecznym i czystym otoczeniu.

Każde dziecko ma równe szanse w życiu.

14 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

Konwencji o prawach dziecka

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 15

16 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 17

18 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 19

20 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

sytuacji, włączając w to dra- My – dorośli – także powinniśmy w widocznym w placówce miej-

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 21

* Godziny działania telefonów mogą ulec zmianie.

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 23

Dyżurnet.pl POMOC CUDZOZIEMCOM I UCHODŹCOM

* Godziny działania telefonów mogą ulec zmianie.

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 25

Jeżeli nie wiedziałeś, przeczytaj uważnie ten PRAWO DO ŻYCIA I TOŻSAMOŚCI

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 27

28 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 29

zmiany: 1999-09-02; Dz.U.2000.2.11

KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA wychowana w duchu ideałów zawartych w Kar-

30 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 31

32 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 33

34 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 35

36 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 37

38 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 39

40 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA 41

Dziennik Ustaw z 2007 r. Nr 91 poz. 608

PROTOKÓŁ FAKULTATYWNY prawa stosującego się do danego dziecka osią-

42 PRAWA DZIECKA I EDUKACJA O PRAWACH DZIECKA

* Godziny działania telefonów mogą ulec zmianie.

* Godziny działania telefonów mogą ulec zmianie.