Zapraszamy na specjalne

warsztaty!

Nasza szkoła rodzenia po raz kolejny

zaprasza na warsztaty skierowane do
szczególnych pacjentek - ciężarnych
niepełnosprawnych ruchowo.

Na naszych spotkaniach przybliżymy wam wszystkie potrzebne

informacje związane z ciążą, porodem, połogiem oraz opieką nad
noworodkiem, a następnie w sposób praktyczny nauczymy jak
radzić sobie z wyzwaniami jakie niesie ze sobą nowa rola, w którą
wkraczacie - bycie mamą.
Wspólnie zatroszczymy się o wasz komfort i wygodę podczas tego
wymagającego czasu.

Razem przeżyjmy
tą wspaniałą
podróż!
 „Edukacja kobiety ciężarnej niepełnosprawnej ruchowo”

Twórcy:
• Gabriela Adamska,
• Elwira Bernacka,
• Aleksandra Frąckowiak-Węda,
• Anna Domin-Bujara,
• Małgorzata Grieger.

1. Cel.
• Wykształcenie wśród pacjentek właściwych nawyków związanych z własną
pielęgnacją po porodzie oraz pielęgnacją noworodka,
• Kształtowanie wśród pacjentek zachowań prozdrowotnych,
• Ułatwienie funkcjonowania po porodzie oraz odnalezienie sposobów na łatwiejsze
radzenie sobie z opieką nad dzieckiem,
• Przekazanie informacji dotyczących porodu w szpitalu oraz opieki po jego
opuszczeniu,
• Nauka z korzystania z dostępnych udogodnień dla osób niepełnosprawnych oraz
metod poszukiwania pomocy,
• Zachęcenie do karmienia piersią oraz nauka radzenia sobie z pierwszymi problemami
jakie niesie ze sobą połóg,
• Wykształcenie wśród pacjentek umiejętności pozwalających im na samodzielne
sprawowanie opieki nad sobą oraz noworodkiem,
• Nauka właściwego przygotowania się do porodu w danej placówce medycznej.

2. Odbiorca.
• Pacjentki ciężarne niepełnosprawne ruchowo w okresie od 21 tygodnia ciąży do 31
tygodnia ciąży,
• Pacjentki ciężarne niepełnosprawne ruchowo od 32 tygodnia ciąży.

3. Metody.
• Spotkania w formie warsztatów,
 • Wykłady,
• Prezentacje multimedialne,
• Filmy dydaktyczne,
• Szkolenia,
• Dyskusje oraz rozmowy.

4. Środki dydaktyczne.
• Plakat (zachęcający do wzięcia udziału w warsztatach)
Dodatkowo na spotkaniach:
• Prezentacje multimedialne ukazujące dane zagadnienie dotyczące konkretnego
spotkania, broszury,
• Materiały dydaktyczne w postaci: lalek imitujących noworodki, ubranka, pieluszki,
wanienki, środki higieniczne stosowane podczas pielęgnacji noworodka itp.,
• Torby oraz rzeczy imitujące pierwszą wyprawkę dla mamy i dziecka do szpitala,
• Materiały w postaci papierowej: dokumenty rozpatrywane oraz omawiane w czasie
zajęć,
• Filmy, prezentacje, zdjęcia.

5. Wielkość grupy.
Dwie grupy zajęciowe od 5 do 8 osób.
Grupa 1 - Pacjentki ciężarne niepełnosprawne ruchowo w okresie od 21 tygodnia ciąży do 31
tygodnia ciąży.
Grupa 2 - Pacjentki ciężarne niepełnosprawne ruchowo od 32 tygodnia ciąży.

6. Czas spotkania.
Grupa 1 – spotkania raz w tygodniu, trwające od 1 godziny do 2 godzin.
Grupa 2 – spotkania dwa razy w tygodniu, trwające po 1,5 godziny.

7. Zakres tematyczny.
Proponowany program edukacyjny obejmuje tematykę związaną z:
• Utrzymaniem dobrego samopoczucia, przekonywaniem o bezpieczeństwie własnym i
bezpieczeństwie noworodka podczas porodu,
• Kształceniem właściwych podstaw wobec własnego zdrowia,
 • Edukacją w zakresie opieki nad noworodkiem,
• Edukacją pacjentki o korzyściach płynących z karmienia piersią,
• Edukacją pacjentki w zakresie urządzenia otoczenia pacjentki i dziecka tak, aby
opieka nad noworodkiem była łatwiejsza,
• Edukacją pacjentki w zakresie znalezienia poradni POZ, która będzie spełniała
wymogi odnośnie pomocy osobą niepełnosprawnym ruchowo (infrastruktura
dopasowana do potrzeb osób niepełnosprawnych),
• Edukacją w zakresie pierwszej pomocy noworodka,
• Informacją o dostępnych formach pomocy prawnej i finansowej pomocy matce,
dziecku, rodzinie oraz podstawowych normach prawa rodzinnego i opiekuńczego,
• Rozmową na temat wyboru szpitala, w którym pacjentka będzie rodziła, tak aby był
on właściwie przystosowany do danych potrzeb osoby niepełnosprawnej,
• Edukacją w zakresie przygotowania rzeczy potrzebnych do zabrania ze sobą do
szpitala,

8. Udogodnienia w miejscu prowadzenia zajęć.

Miejsce prowadzenia zajęć – sale warsztatowe oraz wykładowe w szkole rodzenia
Udogodnienia:
• Windy oraz platformy,
• Szerokie korytarze (możliwość przejazdu wózkiem inwalidzkim),
• Łazienki dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych,
• Szerokie drzwi do pomieszczeń z możliwością automatycznego otwierania,
• Właściwe podłoże w salach umożliwiające wjazd wózkom inwalidzkim.

9. Sposób realizacji.

SZCZEGÓŁOWY PLAN ZAJĘĆ

SPOTKANIE PIERWSZE

CZĘŚĆ I - ROZMOWA, DYSKUSJA

 • Pomoc w doborze placówki medycznej najlepiej przystosowanej dla pacjentki z
niepełnosprawnością ruchową z uwzględnieniem osobistych potrzeb osób biorących
udział w spotkaniu.

Przerwa: 15 minut

CZĘŚĆ II – WARSZTATY, ĆWICZENIA

• Wspólne przygotowanie torby do szpitala, pomoc w wyborze rzeczy najbardziej
potrzebnych zarówno dla pacjentki jak i noworodka.

SPOTKANIE DRUGIE

CZĘŚĆ I EDUKACJA

• Edukacja pacjentki w zakresie laktacji. Przestawienie:

⎯ Odpowiednich pozycji do karmienia dla kobiety niepełnosprawnej ruchowo,
⎯ Rozmowa na temat zakupu rzeczy niezbędnych podczas karmienia piersią,
⎯ Pokaz akcesoriów używanych podczas karmienia piersią ( laktatory, wkładki
laktacyjne, kapturki, maści na poranione brodawki).

Przerwa: 15 minut

CZĘŚĆ II PREZENTACJA, DYSKUSJA

• Pokaz prezentacji na temat ,,Laktacja” i broszury stworzonej przez Instytut Matki i
Dziecka pt. ,,Dlaczego powinnam karmić piersią”,
• Omówienie prezentacji oraz rozmowa jakie trudności mogą spotkać pacjentkę podczas
karmienia piersią:
⎯ Bolesne, poranione brodawki,
⎯ Brodawki wklęsłe,
⎯ Nieprawidłowe przystawianie dziecka do piersi,
⎯ Nawał pokarmu,
• Przedstawienie metod radzenia sobie z problemami podczas karmienia piersią.
 • Rozdanie ulotek ,,Skuteczne karmienie piersią’’ i ,,Odciąganie pokarmu laktatorem”

SPOTKANIE TRZECIE

CZĘŚĆ I EDUKACJA, ĆWICZENIA

• Edukacja na temat przebiegu porodu siłami natury w aspekcie pacjentki

niepełnosprawnej ruchowo:
⎯ Poszczególne etapy porodu,
⎯ Symptomy zbliżającego się porodu,
• Prezentacja ,,Niekonwencjonalne metody łagodzenia bólu porodowego’’
• Rozdanie ulotek ,,Oddech podczas porodu”

Przerwa: 15 min

CZĘŚĆ II EDUKACJA, ĆWICZENIA

• Edukacja w zakresie przebiegu i wyglądu cięcia cesarskiego oraz przedstawienie

przebiegu pierwszych godzin po cięciu cesarskim.
• Rozdanie ulotek ,,Pielęgnacja rany pooperacyjnej”

SPOTKANIE CZWARTE

CZĘŚĆ I EDUKACJA, ROZMOWA, ĆWICZENIA

• Edukacja w zakresie opieki nad noworodkiem:
⎯ Kosmetyki niezbędne dla noworodka,
⎯ Ubranka oraz akcesoria niezbędne do opieki nad noworodkiem,

Przerwa: 15 minut

CZĘŚĆ II WARSZTATY

• Rzeczy niezbędne kobiecie niepełnosprawnej ruchowo do opieki nad noworodkiem,

SPOTKANIE PIĄTE

CZĘŚĆ I EDUKACJA
• Pierwsza pomoc u dziecka:
⎯ Spotkanie z ratownikiem medycznym,
⎯ Przekazanie broszur informacyjnych,

Przerwa 15 minut

CZĘŚĆ II ĆWICZENIA
• Inscenizacja pomocy dziecku w sytuacji zadławienia, zakrztuszenia, utraty
przytomności i zatrzymania krążenia.

SPOTKANIE SZÓSTE

INDYWIDUALNE SPOTKANIE Z PACJENTKAMI W WARUNKACH DOMOWYCH

• Pomoc w ułożeniu mebli noworodka,

• Pomoc w wyborze miejsca do kąpieli,
• Pomoc w wyborze miejsca do karmienia,
• Rozmowa na temat odnalezienia się w nowej przestrzeni podczas wykonywania
obowiązków związanych z opieką nad dzieckiem.

SPOTKANIE SIÓDME

CZĘŚĆ I ROZMOWA, DYSKUSJA

• Rozmowa z pacjentkami odnośnie emocji występujących w okresie okołoporodowym

oraz w czasie połogu,
• Spotkanie z psychologiem,
Przerwa: 15 min

CZĘŚĆ II ĆWICZENIA

• Nauka sposobów na relaksację:

⎯ Ćwiczenia oddechowe,
⎯ Aromaterapia,
⎯ Muzykoterapia,
⎯ Umiejętność przedstawienia swoich problemów drugiej osobie.
• Rozdanie ulotek ,,Depresja poporodowa”

SPOTKANIE ÓSME

CZĘŚĆ I EDUKACJA, DYSKUSJA

• Edukacja pacjentki w zakresie finansowej i prawnej pomocy matce i dziecku:

⎯ Spotkanie z pracownikiem urzędu miasta,
⎯ Spotkanie z pracownikiem MOPS – u ,

Przerwa: 15 min

CZĘŚĆ II ROZMOWA

• Rozmowa na temat wyboru poradni POZ, która będzie dostosowana dla kobiety
niepełnosprawnej ruchowo z noworodkiem.

9. Ewaluacja
• Poproszenie pacjentek o wyrażenie opinii na temat korzyści jakie wyniosły z
przeprowadzonych zajęć w formie ankiety.
10. Literatura
• Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu
organizacyjnego opieki okołoporodowe, Warszawa, dnia 11 września 2018,
• Chapman V., Charles C. Prowadzenie porodu, PZWL Wydawnictwo Lekarskie
Warszawa, 2010,
• Bałanda A. Opieka nad noworodkiem, PZWL Wydawnictwo Lekarskie Warszawa,
2023,
• Iwanowicz-Palus G. Alternatywne metody opieki okołoporodowej, PZWL
Wydawnictwo Lekarskie Warszawa, 2022,
• Bień A. Opieka nad kobietą ciężarną, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa,
2022.
MATERIAŁY I ŚRODKI
DYDAKTYCZNE
Lalki imitujące noworodki
Laktatory, wkładki laktacyjne, kapturki
Ubranka, pieluszki
Wanienki, środki higieniczne
Pierwsza wyprawka do szpitala
Dokumentacja związana z zajęciami
Filmy, prezentacje, zdjęcia, broszury
LAKTACJA
 PRZECIWSKAZANIA
DO KARMIENIA PIERSIĄ
 Ze strony dziecka:
• Galaktozemia
Ze strony matki:
• Ciężka choroba psychiczna
• Niewydolność krążenia 4 stopnia wg skali
Bezwzględne NYHA
• Przyjmowanie niektórych leków
• Narkomania – branie narkotyków wywiera
szkodliwy wpływ na psychikę i emocje
kobiety, upośledzając jej zdolności
opiekuńcze
 Ze strony dziecka:
• Fenyloketonuria, choroba syropu klonowego
• Rozszczep wargi i podniebienia

Ze strony matki:
• Nieleczona aktywna gruźlica
Względne • Zakażenie HIV
• WZW typu A i C (okres wiremii)
• Cytomegalia (wcześniaki)
• Opryszczka na brodawce lub otoczce
• Ropień piersi
KORZYŚCI KARMIENIA
PIERSIĄ
 Dla matki
◦ Karmienie powoduje wydzielanie oksytocyny, która przyspiesza obkurczanie mięśnia
macic, co wpływa na mniejszą utratę krwi po porodzie,
◦ Zmniejszona jest częstotliwość i nasilenie krwotoków poporodowych,
◦ Kobiety nie tracą krwi podczas miesiączki, obserwuje się u nich rzadsze
występowanie niedokrwistości,
◦ Karmienie zmniejsza ryzyko wystąpienia raka piersi i jajnika ora ryzyko wystąpienia
osteoporozy w okresie pokwitania i złamań szyjki kości w okresie
pomenopauzalnym,
◦ W czasie karmienia ulegają zużyciu zapasy tłuszczu zgromadzonego przez organizm
w okresie ciąż i przeznaczone na okres laktacji,
◦ Karmienie naturalne jest tańsze i wygodniejsze dla matki i dziecka,
◦ Nie ma możliwości pomyłki przy odmierzaniu składników bądź narażenia dziecka na
zakażenie przy niewłaściwym sposobie przechowywania mieszanek lub
nieprzestrzeganiu zasad higieny,
◦ Matki karmiące piersią lepiej radzą sobie z obowiązkami macierzyństwa i stają się
bardziej otwarte na potrzeby dziecka,
◦ Powtarzające się pozytywne odczucia zaspokajanie potrzeb odżywczych w
połączeniu z fizyczną bliskością stanowią najlepszą podstawę dobrych wzajemnych
relacji między matką a dzieckiem,
 Dla dziecka
◦ Przystawienie do piersi podczas kontaktu skóra do skóry łagodzi u
noworodka stres związany z porodem,
◦ Wczesne karmienie w pierwszej godzinie po porodzie, chroniąc przed
hipoglikemią i dostarczając dziecku czynników immunologicznych z siary,
korzystnie wpływa na stan zdrowia dziecka,
◦ Wczesny kontakt skóra do skóry prowadzi do wytworzenia prawidłowej flory
bakteryjnej kolonizując skórę, jamę nosową a także przewód pokarmowy
noworodka,
◦ Karmienie piersią jest korzystne dla rozwoju mózgu dziecka, dla jego powrotu
do zdrowia po urazach okołoporodowych,
◦ Karmienie zmniejsza ryzyko wystąpienia zespołu nagłej śmierci niemowląt
(SIDS) w 1. roku życia oraz zmniejsza umieralność niemowląt,
◦ Sprzyja prawidłowemu rozwojowi szkliwa zębów, mięśni okołopoliczkowych i
łuku zębowemu, zapobiega przodozgryzowi,
◦ Zmniejsza częstotliwość ciężkości przebiegu takich chorób jak: zapalenie
opon mózgowo-rdzeniowych, bakteriemia, biegunki, zakażenia dróg
oddechowych, martwicze zapalenie jelit, zapalenie ucha środkowego,
zapalenie dróg moczowych, posocznicy,
◦ Noworodki w czasie karmienia piersią posiadają zmniejszone odczuwanie
bólu związanego np. Z pobieraniem krwi, wstrzyknięciami,
◦ Dzieci karmione piersią są bardziej aktywne i szybciej pokonują kolejne
etapy rozwoju motorycznego (ruchowego),
◦ U niemowląt karmionych piersią obserwuje się szybszy rozwój psychiczny
oraz poznawczy w porównaniu z dziećmi karmionymi sztucznie,
◦ Dzieci wykazują lepsze zainteresowanie środowiskiem, lepszą koncentrację,
samodzielność, pewność siebie, rozumowanie, większą zdolność uczenia się,
wyższy iloraz inteligencji oraz mniejszą agresywność,
◦ U dzieci karmionych piersią stwierdzono mniejsze rzadsze występowanie
nadwagi, otyłości, cukrzycy typu I i II, chłoniaków, białaczek i ziarnicy
złośliwej, chorób naczyń włosowatych, hiercholesterolemii astmy,
◦ Karmienie naturalne pozytywnie wpływa na relacje międzyosobowe, rozwój
możliwości zaspokajania potrzeb innych osób i potrzeb własnych, nawyków
związanych ze snem,
 WSKAŹNIKI
SKUTECZNEGO
KARMIENIA
◦ Dziecko ssie pierś prawidłowo i efektywnie, słychać
połykanie przynajmniej przez 5-15 min,
◦ W ciągu doby jest minimum 8 karmień , w tym 1-2 w nocy,
◦ Matka czuje wpływ pokarmu, część kobiet czuje w tym
momencie mrowienie, napięcie w piersiach, krople pokarmu
płyną z drugiej piersi,
◦ W pierwszych 6 tyg. Występuje rozluźnienie piersi po
karmieniu, po tym czasie piersi mogą być miękkie przed
karmieniem i po karmieniu,
◦ Dziecko oddaje 2-5 lub więcej stolców na dobę, o
zabarwieniu żółtym od 4. doby życia, od 6. tyg. stolce
mogą pojawiać się raz na kilka dni, nie rzadziej
jednak niż 1/10 dni,
◦ Od 3. doby życia dziecko moczy przynajmniej 6
pieluszek, mocz jest bezbarwny i bezwonny,
◦ Dziecko jest zadowolone, po karmieniu zasypia lub spokojnie
czuwa przez przynajmniej 4 godziny (niemowlęta karmione
piersią śpią zdecydowanie mniej niż karmione sztucznie), w
ciągu doby jest aktywne i reaguje na bodźce,
◦ Po południu dzieci chcą ssać częściej lub dłużej - jest to
spowodowane małym stężeniem prolaktyny w godzinach
popołudniowych,
Obserwuje się odpowiednie przyrosty
masy ciała

W kolejnych miesiącach
W pierwszych 3
pierwszego półrocza
miesiącach życia przyrosty
przyrost masy ciała
są przeważnie duże za
niemowlęcia karmionego
minimum przyjmuje się
wyłącznie piersią wynosi
500g/miesięcznie,
ok. 400-500 g/miesięcznie,
Tempo przybierania dziecka na wadze

•26–31 g/dobę w okresie 0.–3. mies.,

•17–18 g/dobę w okresie 3.–6. mies.,

•12–13 g/dobę w okresie 6.–9. mies.,

•9 g/dobę w okresie 9.–12. mies.

Obiektywna kontrola
poprawności karmienia
◦ Powinna być oparta na ocenie liczby stolców oraz mokrych pieluch
między 3. a 7. dniem karmienia (3-4 stolców 3-5 mokrych pieluch
w 3-5 dobie życia oraz 3-6 stolców oraz 4-6 mokrych pieluch w 5-
7 dniu życia)
◦ Noworodek po 2h po porodzie wykazuje dużą aktywność i ma
silny odruch szukania piersi, dlatego należy rozpocząć pierwsze
karmienie gdy noworodek zaczyna jej szukać.
 ◦ Metoda laktacyjnego braku miesiączki,
◦ Metoda regulacji poczęć, oparta na
naturalnej, czasowej poporodowej
bezpłodności, która występuje, gdy kobieta
nie miesiączkuje i karmi wyłącznie
piersią. Jeśli nie jest połączona ze
stosowaniem środków chemicznych i
mechanicznych, metoda ta może być uznana
Metoda LAM za jedną z metod naturalnego planowania
rodziny (NPR).
◦ W celu skutecznego zapobiegania ciąży w
razie powrotu miesiączek, zmniejszenia
częstości lub długości trwania karmienia
piersią, po wprowadzeniu karmienia
butelką, a także po upływie 6 miesięcy od
porodu, należy zastosować inną
metodę antykoncepcji.
 ◦ Dziecko < 6mcy,
◦ Dziecko wyłącznie lub niemal wyłącznie
karmione piersią (dozwolone 2x dziennie
dokarmianie/dopajanie),
LAM warunki ◦ Po 56 dniach o porodu matka nie ma
miesiączki, czyli nie pojawiła się żadna
krwawa wydzielina z pochwy,
 Nawał pokarmu

Występuje w 2-6 dobie po porodzie

Nawał jest naturalnym, Należy przystawiać dziecko, gdy
i polega na zwiększonej ilości
fizjologicznym stanem i pozytywnym piersi są przepełnione- pomoże to
wytwarzanego pokarmu w piersiach,
wskaźnikiem prognostycznym zapobiec zastojowi pokarmu czy
przez co stają się ciężkie i
udanej laktacji. zapaleniu piersi.
przepełnione.

Ważne jest prawidłowe i częste

przystawianie dziecka do piersi, bez
ograniczonej długości ssania.
Jeśli objawy nawału się nasilają
Dodatkową wskazówką jak Zimne okłady na piersi po
należy skontrolować czy sposób
zatrzymać laktację może być karmieniach (ok. 20 minut).
karmienia jest prawidłowy.
niekiedy odciąganie niewielkich
ilości pokarmu przed karmieniami
oraz między karmieniami.
Zalecenia w nawale
mlecznym
◦ Karmienie dziecka nawet co 1,5-2 godziny, także
w nocy,
◦ Zmiany pozycji karmienia,
◦ Badanie piersi po nakarmieniu dziecka,
◦ Nieograniczenie podaży płynów doustnych,
Co pobudza
laktację?
◦ Częste przystawianie dziecka do piersi,
◦ Stymulacja laktacji za pomocą odciągania
pokarmu laktatorem,
◦ Spokój i dobre samopoczucie matki,
◦ Zdrowa dieta bogata w składniki odżywcze,
◦ Stałe nawadnianie organizmu (ok. 4-5l dziennie),
 ◦ ,,Położnictwo praktyczne i operacje
położnicze"- Joachim W. Dudenhausen,
Willibald Pschyrembel
◦ ,,Opieka nad noworodkiem" - Agnieszka
Bałanda
◦ https://www.aptekagemini.pl/poradnik/ciaza-
i-porod/okiem-poloznej-jak-pobudzic-
Bibliografia laktacje-po-porodzie-wywiad/
◦ https://pl.wikipedia.org/wiki/Metoda_LAM
◦ https://www.poradnikzdrowie.pl/ciaza-i-
dziecko/po-porodzie/karmienie-piersia-jak-
pobudzic-laktacje-aa-bn6B-KsVM-
bPcH.html
 SKUTECZNE KARMIENIE
PIERSIĄ
Mleko jest źródłem energii i składników odżywczych. Według
Światowej Organizacji Zdrowia zaleca się kobietom wyłączne
karmienie piersią do ukończenia przez dziecko 6 miesiąca
życia. Efektywne karmienie piersią oznacza, że dziecko
otrzymuje odpowiednią ilość pokarmu, a skuteczne
zakończenie karmienia powoduje uczucie rozluźnienia piersi u
kobiety, przynosząc równocześnie zadowolenie i spokój
dziecku.

Na żądanie
W pierwszych miesiącach życia
dziecko powinno jeść tyle razy i tak
długo, jak chce.
Opróżnienie piersi na żądanie,
stymuluje produkcję kolejnego
pokarmu.
Optymalna przerwa między
karmieniami 2 - 3 godziny (licząc od
początku poprzedniego karmienia).
Aktywowanie
Wczesne oznaki głodu
Dziecko należy przystawiać do piersi w
momencie, gdy okazuje wczesne oznaki
głodu.
Obserwuj noworodka i poznaj jego
sygnały, które mówią o potrzebie posiłku.
Symptomy wczesnego głodu to m.in.
zwiększona aktywność, niespokojny
odruch szukania, otwieranie buzi,
wysuwanie języka i układanie go w
charakterystyczny do ssania sposób.
Z kolei płacz i odchylanie główki do tyłu to
późny objaw głodu dziecka – wtedy dużo
trudniej jest go uspokoić i przystawić do

dziecka piersi!

Rozwiń z kocyka, delikatnie obracaj

na boki,
Przewiń,
Zdejmij ciepłe ubranie,
Masuj stopy, dłonie, całe ciało,
Karm w kontakcie „ skóra do skóry”,
Pobudzaj rynienkę podnosową,
Aktywuj w trakcie jedzenia wzdłuż
linii żuchwy.
 Przepełnione piersi
Uczucie przepełnionych piersi to znak, że najwyższa pora nakarmić
dziecko. Opóźnienie karmienia może doprowadzić do
niebezpiecznych dla laktacji dolegliwości – zastoju lub zapalenia
gruczołu piersiowego!

Czas karmienia

Najedzone dziecko najczęściej samo wypuszcza

Karmienie nocne
Karmienie piersią w nocy
pomaga utrzymywać laktację na
odpowiednim poziomie.
Ponadto nocny pokarm ma
więcej składników, które dbają o
rozwój mózgu i całego układu
nerwowego.
Dodatkowo karmienie w nocy
zapewnia potrzebną dla regulacji
snu melatoninę, która uspokaja,
rozluźnia i zmniejsza nasilenie
kolek.
pierś. Opróżnienie piersi powinno zajmować
minimum 10 minut. Jednak tak naprawdę czas
efektywnego karmienia jest inny dla każdego
niemowlęcia i zależy od wymienionych wcześniej
czynników. Przeciętna liczba karmień w
początkowym okresie życia dziecka wynosi 8-12
karmień na dobę (w tym 1-2 w nocy). Ssanie
dziecka składa się z 2 faz:
Początkowa (trwa ok. 1 minuty) – następują
wtedy ruchy ssące nie odżywcze, które
powodują wypływ pokarmu.
Ssanie odżywcze – ruchy ssące, którym
towarzyszy charakterystyczny i rytmiczny
odgłos przełykania, ilość takich zassań wynosi
10-30.

Technika karmienia
Pozycja matki i sposób przystawiania dziecka jest kluczowa, aby karmienie było efektywne i przebiegało
bez zakłóceń dla obu stron. Wypracowanie własnej, skutecznej techniki karmienia wymaga czasu. Już
od pierwszych chwil należy przykuć jej najwięcej uwagi. Na technikę karmienia składają się:

Wygodna pozycja do karmienia – stabilna i zapewniająca dziecku łatwy dostęp do piersi.

Skuteczne ssanie – brodawka jest na granicy podniebienia twardego z miękkim, język obejmuje
pierś od dołu i razem z policzkami wykonują płynne ruchy góra – dół.

Chwytanie piersi – usta dziecka otaczają brodawkę oraz jej otoczkę (ciemniejszą część piersi), a
wargi są wywinięte na zewnątrz
 Odciąganie pokarmu
laktatorem
Power
Pumping 1.Przez 10 minut
odciągaj pokarm
z jednej piersi.

2.Przez 10 minut
odciągaj pokarm z
jednej piersi.

3.Ponownie zmień
pierś i odciągaj 10
4.Zmieniaj piersi co minut.
10minut, aż łączny
czas odciągania
wyniesie godzinę.
 Odciąganie pokarmu
laktatorem
Schemat
7-5-3
1.Odciągaj pokarm z
pierwszej piersi przez
7 minut, następnie z
drugiej.
2.Wróć do pierwszej
piersi i odciągaj
przez 5 minut. Zrób
to samo z drugą
piersią.

3.Zmień pierś i
następnie odciągaj
przez 3 minuty i
znowu zmień pierś.
1. Dlaczego powinnam karmić piersią?
Karmiąc piersią podajesz noworodkowi i niemowlęciu pokarm,
jaki przygotowała sama natura. Idealny skład pokarmu matki
zapewnia dziecku nie tylko prawidłowe wzrastanie (przyrosty
masy i długości/wysokości ciała) i optymalny stan odżywienia
oraz rozwój intelektualny, ale jednocześnie wpływa na odległe
efekty zdrowotne, programując stan zdrowia człowieka na
wszystkie kolejne lata życia.

• jest skuteczniej chronione przed wieloma chorobami

infekcyjnymi, głównie układu pokarmowego i dróg oddechowych (w tym
ucha) oraz dróg moczowych,
• jest bardziej chronione przed tzw. chorobami cywilizacyjnymi
◦ choroby serca (np. chorobę wieńcową, zawał serca),
◦ choroby naczyń krwionośnych (miażdżycę, nadciśnienie tętnicze, udar
mózgu),
◦ uczulenia i choroby alergiczne (astma, atopowe zapalenie skóry)
◦ cukrzycę typu I , II
◦ nadwagę i otyłość
◦ choroby nowotworowe (np. chłoniaki, białaczka),
• ma mniejsze ryzyko wad zgryzu i mowy,
• będzie miało harmonijny rozwój oraz funkcjonowanie mózgu i zmysłów,
dzięki czemu lepiej wykorzysta swój potencjał intelektualny, poznawczym i
ruchowy.

Karmienie piersią daje korzyści także matce karmiącej:

• nawiązuje niezwykły kontakt z dzieckiem,
• ma mniejsze ryzyko krwawień poporodowych i szybsze obkurczanie macicy
po porodzie,
• wydłużone przerwy między porodami i zmniejsza utratę krwi z powodu
późniejszego miesiączkowania,
• szybciej pozbywa się dodatkowych kilogramów zgromadzonych podczas
ciąży i wraca do masy ciała sprzed ciąży
• ma mniejsze ryzyko zachorowania na raka piersi i jajników,
• po menopauzie ma mniejsze ryzyko wystąpienia osteoporozy i złamania
szyjki kości udowej.

Pamiętaj, że poza naukowo potwierdzonymi właściwościami karmienie

piersią jest także tanie i wygodne.
2. Jak długo powinnam karmić piersią?

Karm Twoje dziecko wyłącznie piersią do ukończenia pełnych 6 miesięcy życia.

W tym czasie nie podawaj dziecku żadnych innych pokarmów (mleka
modyfikowanego lub innej żywności) oraz nie dopajaj herbatkami lub wodą -
nawet w upalne dni. W razie potrzeby możesz podawać witaminy i leki. Utrzymaj
karmienie piersią z jednoczesnym podawaniem żywności uzupełniającej, co
najmniej do roku, a optymalnie do końca 2. roku życia (lub dłużej).
Dzieci w pierwszym półroczu życia (do ukończenia pełnych 6 miesięcy) nie mają
jeszcze wystarczająco dojrzałych funkcji obronnych i trawiennych. Uznaje się
zatem, że wyłączne karmienie piersią w tym okresie jest najbezpieczniejszym i
optymalnym sposobem ich żywienia. Dzieci, które ukończyły 6. miesiąc życia,
należy nadal karmić piersią według ich potrzeb oraz stopniowo wprowadzać do
ich diety inne pokarmy dostosowane do wieku. Żywność ta nie powinna jednak
zastępować karmienia piersią, a tylko je uzupełniać. W miarę dojrzewania i
rozwoju umiejętności „radzenia” sobie z innym pożywieniem, w naturalny sposób
dziecko zjada coraz więcej żywności uzupełniającej i samoistnie ogranicza ilość
pokarmu pobieranego z piersi. Może stopniowo zmniejszać liczbę karmień piersią
albo ją zachować, a zmniejszać ilość wypijanego pokarmu.
Jeżeli nie wprowadza się radykalnych zmian, proces toczy się samoistnie
i w naturalny sposób prowadzi do zakończenia karmienia piersią, kiedy rodzina
uzna to za stosowne (czas „wynegocjowany” między matka a dzieckiem).

3. Czy w trakcie ciąży powinnam przygotować się

do karmienia piersią?

Wiele kobiet już w czasie ciąży decyduje o sposobie karmienia swojego dziecka
i chciałaby karmić je piersią. Pojawia się wówczas mnóstwo pytań: czy mi się uda,
czy moje mleko będzie odpowiednie ?. Okres ciąży to odpowiedni czas, by poznać
wszystkie zalety karmienia piersią, a jednocześnie wyjaśnić wątpliwości oraz
rozwiać lęki i niepokoje.
Niestety wiele z rad przychodzi nie w porę. Warto więc, jeszcze w ciąży, zdobyć
wiedzę nt. laktacji oraz prawidłowego i skutecznego karmienia dziecka. Informacje
te możesz uzyskać np. w szkole rodzenia lub wartościowych pozycjach
książkowych dotyczących karmienia piersią. Taka wiedza bardzo się przyda oraz
oszczędzi stresu i niepewności, gdy dziecko będzie już na świecie.
Jak będą zmieniać się Twoje piersi przygotowując Cię do ważnego etapu w Twoim
życiu – wykarmienia dziecka:
• piersi stopniowo powiększają się (docelowo nawet o 1-2 rozmiary) i stają
się cięższe,
 • już w okresie ciąży, dzięki działaniu hormonów, możesz zaobserwować jak
piersi zmieniają się przygotowując Cię do kolejnego tygodnie brodawki
mogą stać się bardzo wrażliwe,
• brodawka i otoczka powiększają się i ciemnieją. Pamiętaj, że nie można
przesądzać o powodzeniu w karmieniu piersią tylko na podstawie kształtu
brodawek (wklęsłe lub płaskie) jeszcze przed przystawieniem dziecka do
piersi! ,
• pod skórą piersi może uwidocznić się siatka naczyń krwionośnych i pojawić
rozstępy,
• w III trymestrze ciąży, u niektórych kobiet mogą wypływać z nich pojedyncze
krople żółto-białawej wydzieliny tj. pierwszy pokarm zwany siarą - to
zupełnie normalne zjawisko, nie musisz się nim niepokoić,
• bardziej uwidaczniają się małe „guzki” na otoczce, tj. gruczoły łojowe
Montgomery’ego, wytwarzające substancję natłuszczającą i nawilżającą
brodawkę oraz skórę.

4. Jak przygotować się do karmienia piersią?

Aby początki karmienia piersią były łatwiejsze, poza zapoznaniem się z wiedzą
dotyczącą karmienia piersią, potrzebne będą wiara we własne siły, cierpliwość
oraz wsparcie ze strony bliskich.
Dobre nastawienie
Powodzenie w karmieniu piersią bardzo zależy od Twojego nastawienia. Lęk przed
niepowodzeniem, niepewność i brak wiary w siebie może utrudniać rozpoczęcie
skutecznego karmienia, a nawet spowodować opóźnianie się laktacji. Porada
specjalisty w poradni laktacyjnej, dobrana indywidualnie do Twojej sytuacji i
potrzeb pozwoli uniknąć problemów z karmieniem po urodzeniu dziecka.
Podobnie, jeśli masz płaskie lub wklęsłe brodawki, przebyłaś operację piersi lub
miałaś problemy z karmieniem piersią poprzednich dzieci, zgłoś się do poradni
laktacyjnej po poradę.
Wsparcie bliskich
Poinformuj swoich bliskich, że zamierzasz karmić piersią i poproś ich o wsparcie.
Wytłumacz im, jak bardzo jest to dla Ciebie ważne. Poznaj nastawienie męża do
karmienia piersią, uzgodnij z nim zakres wsparcia, jaki chciałabyś otrzymać od
niego po porodzie i podczas karmienia. Poszukaj wśród najbliższych (mama,
siostra, koleżanka) osób pozytywnie doświadczonych w karmieniu piersią, które
po porodzie będą mogły służyć Ci radą.
Wybór szpitala
Zorientuj się, czy w szpitalu w którym zamierzasz rodzić, personel jest przyjazny
karmieniu piersią. Poznaj swoje prawa jeszcze przed porodem i domagaj się ich
respektowania w trakcie pobytu w szpitalu.
Konsultacja z położną / lekarzem położnikiem
Zgłaszając się do szpitala poinformuj położną / lekarza odbierających poród, że
bardzo zależy Ci na karmieniu piersią. W szpitalu poproś o pomoc w przystawianiu
dziecka do piersi położną, pielęgniarkę, konsultanta laktacyjnego, jeśli taki jest
obecny.

5. Jak przygotować piersi do karmienia ?

Ponieważ początki karmienia piersią nie zawsze są bezproblemowe, czy warto

przygotowywać piersi do karmienia, aby zminimalizować przyszłe problemy? Czy
takie sposoby są skuteczne?
Powinnaś wiedzieć, że piersi nie trzeba specjalnie przygotowywać do
karmienia!

Warto jednak, abyś wiedziała jak postępować z piersiami w ciąży i po porodzie:

• Piersi są bardzo delikatne i trzeba je delikatnie traktować: nie powinnaś ich

intensywnie masować lub wygniatać, szczególnie podczas nawału pokarmu,
zastoju czy stanu zapalnego.
• Nie przygotowuj (nie ”hartuj”) specjalnie brodawek do karmienia piersią.
Żaden sposób przygotowywania brodawek do karmienia: pocieranie lub
szorowanie ręcznikiem/gąbką, stosowanie specjalnych kremów nie
wpływają na skuteczność karmienia piersią, mogą natomiast uszkodzić
delikatna tkankę gruczołową piersi.. Podobnie smarowanie
spirytusem/kwasem bornym wysusza naskórek i powoduje, że jest on
jeszcze bardziej podatny na urazy. Podczas karmienia za
podrażnienie / uszkodzenie brodawek odpowiada nieprawidłowe
przystawianie dziecka do piersi.
• Wystarczy abyś polewała piersi wodą podczas kąpieli. Korzystny jest masaż
wodny skóry w postaci naprzemiennego prysznicu ciepłej i zimnej wody.
• Nie stosuj mydła do mycia brodawki z otoczką. Mydło wysusza skórę piersi
- wystarczy spłukanie samą wodą.
• Nie używaj kremów natłuszczających i nawilżających brodawkę oraz
otoczkę podczas ciąży.
• Powinnaś unikać pachnących balsamów do ciała. W przypadku bardzo
suchej skóry stosuj naturalną oliwę lub lanolinę.
• W przypadku rozstępów, pielęgnuj skórę piersi odpowiednim kremem
z pominięciem otoczki i brodawki.
• Używaj odpowiednio dopasowany biustonosz podtrzymujący piersi. Nie
powinien być za mały, przez co uciska i spłaszcza piersi. W miarę, jak piersi
będą powiększały się, powinnaś zmieniać też rozmiar stanika
• Jeśli jesteś w ostatnich miesiącach ciąży, a z piersi wypływają się kropelki
pokarmu, zacznij stosować wkładki laktacyjne.
• Nie musisz sprawdzać czy twoje brodawki są dobrze uformowane Prawie
 wszystkie piersi i kształty brodawek sprzyjają skutecznemu karmieniu
piersią, gdy ułożenie dziecka i przystawienie do piersi są prawidłowe.
• Jeśli jesteś po operacji lub chorobie piersi lub doświadczyłaś wcześniej
trudności z karmieniem piersią udaj się na indywidualna specjalistyczną
konsultację do poradni laktacyjnej.

6. W jakie akcesoria warto zaopatrzyć się przed

porodem ?
• Odzież dzienna i nocna: koszule nocne z odpinaną „klapką” czy sukienki
z ukrytym rozcięciem ułatwiają podawanie dziecku piersi w różnych
okolicznościach. Można je kupić w sklepach z artykułami dla matek
i niemowląt.
• Wkładki laktacyjne włożone do stanika zbierają wyciekający pokarm
i zapobiegają zabrudzeniu bielizny. Szczególnie polecane są podczas
nawału pokarmu i na początku laktacji.
• Stanik do karmienia powinnaś kupić w pierwszych dniach po porodzie, bo
wtedy naprawdę wiadomo, jaki powinien mieć rozmiar. Powinien być
bawełniany, ewentualnie z dodatkiem lycry (szczególnie do dużych piersi),
bez fiszbin, które mogą uciskać przewody mleczne. Nie może być ani za
luźny, ani za ciasny. Stanik uciskający piersi i brodawki w trakcie karmienia
może być przyczyną zastoju pokarmu czy zapalenia piersi. W trakcie doboru
stanika, należy uwzględnić również miejsce na wkładki laktacyjne. Ważne,
by stanik, a zwłaszcza jego miseczkę można było łatwo zapiąć i odpiąć
jedną ręką. Tę zaletę docenisz, gdy trzeba będzie szybko nakarmić głodne
dziecko.

Dopóki nie będzie wyraźnej potrzeby nie zaopatruj się na „wszelki wypadek”
w laktator (odciągacz pokarmu).
7. Jak powstaje pokarm i jak jest regulowana
laktacja ?
Laktacja to wytwarzanie i wydzielanie pokarmu, czyli naturalny proces, który
rozpoczyna się już w czasie ciąży.
Aby z powodzeniem karmić muszą zadziałać wspólnie: u matki pierś (1) i hormony
(2) oraz u dziecka odruch szukania (3) i ssania (4).

1. PIERŚ
Dziecko podczas ssania stymuluje językiem brodawkę piersi i podrażnia
zakończenia nerwów czuciowych w brodawce i otoczce.

2. HORMONY
Są wytwarzane w przysadce mózgowej i sterują laktacją.
Prolaktyna
Odpowiada za produkcje pokarmu w pęcherzykach mlecznych. Powstaje podczas
pobudzania piersi przez ssanie. Obowiązuje tu prawo popytu i podaży: im częściej
karmisz, tym wyższy jest poziom prolaktyny i więcej wytwarzanego pokarmu, pod
warunkiem że dziecko ssie prawidłowo, aktywnie i dostatecznie często. Zwykle
oznacza to 10-12 razy na dobę w pierwszych dniach i tygodniach po porodzie,
a później co około 8 razy na dobę.
Pamiętaj, że zgłaszanie zapotrzebowania mobilizuje gruczoł piersiowy do pracy.
tego powodu nie ma sensu wydłużanie przerw między karmieniami, aby „więcej się
nazbierało”. Będzie więcej, kiedy dziecko będzie więcej ssało. Gdy czujesz, że pierś
jest miękka, nie oznacza to wcale, że nie masz pokarmu. W trakcie przystawienia
dziecka do piersi pod wpływem ssania uwalnia się prolaktyna i rozpoczyna się
produkcja pokarmu „na bieżąco”.
Jeśli z jakiś przyczyn dziecko nie radzi sobie przy piersi lub nie może jej ssać,
trzeba dać bodziec do produkcji pokarmu przez odciąganie (ręczne lub
laktatorem).
Pamiętaj, że pokarm jest wytwarzany tym intensywniej, im częściej pierś jest
opróżniana. W piersi przepełnionej produkcja pokarmu wyraźnie maleje. To
zapewnia dopasowanie laktacji do potrzeb dziecka, czyli zachowanie równowagi
pomiędzy popytem a podażą. To dlatego niemowlę w okresie intensywnego
wzrastania zaczyna częściej zgłaszać się do karmienia w celu pobudzenia
gruczołu piersiowego do zwiększenia laktacji.
Nie należy zatem opóźniać karmienia dziecka do czasu „dobrego” wypełnienia
piersi – przepełnienie piersi oraz wydłużanie odstępów miedzy karmieniami
skutkuje stopniowym zmniejszaniem się laktacji.
Oksytocyna
Odpowiada za wypływ pokarmu z piersi. Powoduje obkurczanie komórek
otaczających pęcherzyki mleczne i wypompowuje z nich pokarm do przewodów
mlecznych, (tzw. odruch wypływu pokarmu- odruch oksytocynowy). Stąd pokarm
zostanie wyssany przez dziecko.
Wytwarzanie oksytocyny zależy od psychiki matki, jej nastawienia do karmienia,
samopoczucia. Można powiedzieć, że pokarm powstaje bardziej w głowie matki
niż piersi. Odruch wypływu pokarmu pojawia się wówczas, gdy matka czuje się
dobrze i pewnie, gdy czuje wsparcie męża /ojca dziecka i rodziny, gdy pomyśli o
dziecku czy o samym karmieniu, gdy słyszy płacz dziecka. Natomiast mleko
wypływa z trudnością, gdy matka czuje się niepewnie, jest zmęczona,
zdenerwowana, obolała.
Sukces karmienia piersią zależy nie tylko od produkcji odpowiedniej ilości
pokarmu, ale również od odpowiednio wykształconej odruchowej reakcji ssania
pokarmu z piersi, która dzieli się na dwie fazy:
FAZA I: stymulacji rozpoczynająca się odruchem szukania piersi
FAZA II: głębokiego odruchowego ssania piersi

3. ODRUCH SZUKANIA
Pojawia się u dziecka, gdy poczuje głód. Zanim zacznie płakać i wyraźnie
dopominać się piersi, kręci głową i otwiera usta, wysuwając język. Płacz jest
późnym objawem głodu, dlatego staraj się do niego nie doprowadzać.
Pamiętaj, że nie trzeba wciskać piersi do jamy ustnej dziecka, należy poczekać na
szerokie otwarcie ust i dopiero wtedy przystawić dziecko do piersi.
Pamiętaj, gdy dziecko jest mało aktywne i zgłasza się do karmienia rzadziej niż 8
razy na dobę (w pierwszych tygodniach życia), należy je budzić i zachęcić do
otwierania jamy ustnej poprzez drażnienie ust brodawka sutkową z góry na dół po
wargach dziecka. Powinnaś zapewnić dziecku co najmniej 8-10 skutecznych
karmień w ciągu doby.

4. ODRUCH SSANIA
To najsilniejszy, zapewniający przeżycie, naturalny odruch dziecka. Pojawia się w
17 tygodniu ciąży – dziecko potrafi ssać własny palec. Pełna reakcja ssania
polegająca na koordynacji ssania, połykania i oddychania pojawia się w 32
tygodniu ciąży. Dlatego, w chwili narodzin w terminie, większość dzieci jest
przygotowana do ssania piersi. Odruch ssania utrzymuje się do 6 miesiąca życia, a
następnie zamienia się w kontrolowana przez dziecko funkcję.
Ssanie piersi służy:
• pobieraniu pokarmu z piersi (ssanie odżywcze)
• kontaktowi matki i dziecka: daje poczucie bliskości, bezpieczeństwa
i ukojenia (ssanie nieodżywcze)
W trakcie ssania, czyli aktywnej pracy mięśni warg, policzków i języka, dziecko
pobiera pokarm zaspakajając głód. Aby uzyskać jak najefektywniej pokarm
dziecko powinno mieć w jamie ustnej zawsze to samo, czyli pierś matki. Pamiętaj,
że sposób i technika ssania mylą się dziecku, jeśli podajesz mu
• smoczek do uspokajania,
• smoczek na butelce
• karmisz dziecko piersią z użyciem tzw. kapturka nakładanego na brodawkę.
Technika ich ssania różni się tak bardzo od techniki chwytania i ssania piersi, że
dziecko mając w jamie ustnej raz jedno, raz drugie, jest zdezorientowane. Technika
ssania piersi jest zupełnie inna niż sposób ssania smoczka czy kapturka !!!
Dziecku trudniej jest prawidłowo chwytać i ssać pierś, przez co zmniejsza się ilość
produkowanego pokarmu, a dziecko nie najada się.

8. Dlaczego stres jest wrogiem laktacji ?

Silne zmęczenie, zdenerwowanie, niepokój, niepewność, lęk czy ból mogą

hamować uwalnianie oksytocyny, a więc blokować wypływ pokarmu - pokarm
pozostaje niewypompowany w pęcherzykach mlecznych i nie jest transportowany
w kierunku brodawki. Dlatego w pierwszych tygodniach karmienia piersią zadbaj
o:
• odpowiedni odpoczynek (np. krótkie drzemki w ciągu dnia)
• komfort karmienia piersią (odpowiednie „siedzisko”, pod ręką coś do picia)
• poproś najbliższych (mąż/ojciec dziecka, matka, siostra, przyjaciółka)
o pomoc w codziennych obowiązkach
• przyjazna atmosfera w domu

9. Jak się zmienia pokarm w czasie laktacji?

Skład karmu kobiecego ciągle się zmienia i dostosowuje optymalnie do potrzeb

dziecka. Z tego względu nie udaje się wyprodukowanie kopii pokarmu. Żadne
mleko modyfikowane nie dorównuje w składzie i funkcji pokarmowi kobiecemu.
Skład pokarmu zależy od wielu czynników:
• czasu trwania ciąży
• czasu od porodu
• pory dnia i nocy
• czasu od rozpoczęcia każdego karmienia
• czasu trwania jednego karmienia
Laktacja rozpoczyna się już w 16 tygodniu ciąży. Zwiększona ilość prolaktyny
powoduje wytwarzanie pokarmu. Są to jednak niewielkie ilości, bowiem produkcja
pokarmu jest hamowana przez hormony zwane gestagenami.. Ich poziom
gwałtownie spada podczas porodu, po wydaleniu łożyska. Dlatego już po chwili od
narodzin będziesz mogła i powinnaś zacząć karmienie. W ten sposób dasz
dodatkowy sygnał organizmowi do rozpoczęcia produkcji większej ilości pokarmu.
Pamiętaj, że pierwszy poporodowy pokarm to intensywnie żółta i gęsta siara czyli
mleko początkowe. Jest wydzielana w niewielkiej ilości, ale w pierwszych dobach
po porodzie noworodek zjada na jedno karmienie:
• 1-2 doba: 5-7 mililitrów (odpowiada wielkości wiśni)
• 3-6 doba: 22-27 mililitrów (odpowiada wielkości orzecha włoskiego)
 • od 7 doby życia 60 i więcej mililitrów (odpowiada wielkości moreli, później jajka)
Siara stanowi skoncentrowane bogactwo składników odżywczych (białko i
niektóre minerały, witaminy A i E) oraz dużo gotowych przeciwciał, które chronią
dziecko przed zakażeniami. Dzięki właściwościom przeczyszczającym siara
przyspiesza wydalanie smółki (pierwszego stolca noworodka) i chroni dziecko
przed nasilona żółtaczką.
Nawał pokarmu, czyli początek produkcji pokarmu dojrzałego
Wzmożona produkcja pokarmu rozpoczyna się miedzy 3 a 5 dobą od rozpoczęcia
karmienia. Piersi staja się ciężkie i pełne między karmieniami, w przypadku
niewystarczającego opróżniania mogą stać się twarde i obrzmiałe. W ciągu około
2 tygodni po porodzie pokarm dojrzały stopniowo zmienia swój skład i zastępuje
siarę. W mleku dojrzałym jest więcej tłuszczu i cukru mlecznego (laktozy), ma ono
także większą wartość kaloryczną. Pamiętaj, że w tym okresie niezwykle ważne
jest byś jak najczęściej przystawiała dziecko do piersi.
Skład pokarmu zmienia się także w ciągu doby i w czasie jednego karmienia.
W pierwszych minutach ssania zawiera on względnie dużo wody i cukru, a
następnie zwiększa się w nim stężenie tłuszczu i białka, dzięki czemu dziecko
kończy karmienie dostatecznie nasycone.

10. Kiedy powinnam pierwszy raz nakarmić

dziecko piersią ?

Optymalnie jest, jeśli pierwszy raz nakarmisz swoje dziecko bezpośrednio po

porodzie (w pierwszej godzinie). Zarówno dla Ciebie, jak i dla dziecka ma to ważne
znaczenie emocjonalne, ale dla noworodka równie ważny jest aspekt zdrowotny
tego wczesnego, pierwszego posiłku.
Pamiętaj, że dziecko bezpośrednio po urodzeniu powinno pozostać z Tobą do
zakończenia pierwszego karmienia piersią.
Badanie lekarskie, ważenie, mycie i inne zabiegi mogą poczekać, jeżeli lekarz uzna,
że stan Twój i dziecka na to pozwala.

11. Kto może Ci pomóc w karmieniu piersią ?

W razie problemów i wątpliwości związanych z karmieniem piersią poszukaj

pomocy profesjonalnych pracowników opieki zdrowotnej znających zagadnienia
laktacji i karmienia piersią (personel poradni laktacyjnych).
Pamietaj, żeby nie zwlekać z udaniem się do poradni laktacyjnej, bo każdy dzień
zwłoki w poszukiwaniu fachowej pomocy zwykle skutkuje kaskadowym
narastaniem trudności i zmniejsza szanse na ich rozwiązanie, co może
doprowadzić do sięgnięcia po mleko sztuczne i przerwanie karmienia piersią.
Niekonwencjonalne metody łagodzenia bólu porodowego
Niekonwencjonalne Są stosowane przez położną odpowiedzialną za
prowadzenie porodu fizjologicznego lub przez
metody łagodzenia osobę bliską, a w porodzie nieprzebiegającym
fizjologicznie przez położną z pomocą osoby
bliskiej po poinformowaniu lekarza położnika.
bólu Dobór metody uzgadniany jest z rodzącą.
CIEPŁO
Jak stosować ciepło?

• Przyłóż ciepły, wilgotny ręcznik, poduszkę elektryczną podgrzany kompres żelowy, butelkę z
ciepłą wodą na podbrzusze, pachwinę, uda, dolną część pleców, barki lub krocze pacjentki,
• Skieruj strumień ciepłej widy na ramiona kobiety, brzuch lub dolną część pleców bądź
zasugeruj, żeby zanurzyła się w ciepłej wodzie,
• Okryj ciepłym kocem ciało kobiety.
W jaki sposób ciepło pomaga?
• Ciepło miejscowo podnosi temperaturę skóry, nasila krążenie i metabolizm tkankowy.
Zmniejsza skurcz mięśni i podwyższa próg bólu. Ponad to osłabia odpowiedź organizmu ,,walcz
lub uciekaj" (drżenie i gęsia skórka zauważalne u pacjentki).
• Ciepło zastosowane miejscowo lub ciepły koc uspokaja kobietę i może poprawiać jej
samopoczucie w czasie porodu.
 • Gdy kobieta zgłasza lub wskazuje ból w
Kiedy stosować określonym miejscu,

ciepło? • Kiedy rodząca zgłasza lub wskazuje objawy

lęku lub napięcia mięśni,
• Kiedy kobieta informuje, że jest jej zimno
• W drugim okresie porodu ciepłe okłady na
krocze zwiększają relaksację dna miednicy i
zmniejszają ból.
 • Kiedy kobieta sygnalizuje, że jest jej gorąco
Kiedy nie należy lub gdy ma gorączkę,

stosować ciepła? • Jeśli personel obawia się, że zastosowanie

ciepła może kobiecie zaszkodzić.
ZIMNO
 • Zastosuj zimny kompres na dolną część pleców lub krocze,
Jak stosować zimno? używając worka z lodem, zamrożonego okładu żelowego lub
zamrożonej lateksowej rękawiczki wypełnionej kruszonym lodem,
zamrożone myjki, zimnej butelki z zamrożoną wodą czy innego
zimnego przedmiotu,
• Zapewnij duży, przypinany okład żelowy na dolną część pleców,
umożliwi on kobiecie swobodne poruszanie się,
• Użyj zimnej, wilgotnej myjki, aby ochłodzić spoconą twarz
rodzącej, jej ręce lub ramiona,
• Połóż okład żelowy lub butelkę wypełnioną wodą w okolice
odbytu w celu złagodzenia bólu hemoroidów w II okresie porodu.
• Pamiętaj aby między zimnym okładem/przedmiotem a skórą
zawsze znalazła się jedna bądź dwie warstwy tkaniny lub
jednorazowego prześcieradła
W jaki sposób zimno pomaga?
• Zimne okłady są szczególnie pomocne przy bólach mięśniowo-kostnych
i bólach stawów.
• Zimno zmniejsza skurcz mięśni (działa dłużej niż ciepło). Osłabia
również czucie w danym obszarze poprzez obniżenie temperatury
tkanek, co spowalnia przesyłanie bólu i innych impulsów przez neurony
czuciowe.
• Zmniejsza obrzęki i chłodzi skórę.
Kiedy można stosować zimno?
• Gdy kobieta zgłasza ból okolicy lędźwiowej podczas porodu,
• Kiedy rodząca czuje, że jej za gorąco, poci się lub ma gorączkę podczas
porodu,
• Jeżeli hemoroidy powodują intensywny ból,
• Po urodzeniu dziecka, jako zimny okład na krocze kobiety, aby
złagodzić obrzęk lub ból w okolicy szwów.
Kiedy nie należy stosować zimna?
• Jeżeli kobiecie jest chłodno. W tym przypadku najpierw należy
zastosować ciepło,
• Kiedy kobieta wywodzi się z kultury, w której stosowanie zimnych
okładów może zagrozić jej samopoczuciu podczas porodu i po nim,
• Kiedy kobieta oznajmia, że zastosowanie zimnych okładów nie
pomaga jej lub jest drażniące,
• Jeżeli otrzymała znieczulenie zewnątrzoponowe, nie należy stosować
zimnych okładów na znieczulone miejsca ciała, ponieważ mogą one
spowodować uszkodzenia skóry.
HYDROTERAPIA
Jak stosować hydroterapię?
• Prysznic – kobieta stoi lub siedzi pod prysznicem, temperatura wody jest
odczuwalna przez nią jako przyjemna, a strumień zostaje skierowany na
wybrane przez nią miejsca. Trzymanie w ręku słuchawki prysznicowej jest w
tej sytuacji bardziej praktyczne niż natrysk ścienny,
• Kąpiel - kobieta siedzi, klęczy lub leży w wannie pełnej ciepłej wody, w
której jest wystarczająco miejsca na zmianę pozycji. Kobieta powinna
opuścić wannę po mniej więcej 1,5h na 30 min, może wrócić do niej po
upływie 30 min,
• Temperatura wody podczas kąpieli nie powinna przekraczać 37-37,5
stopnia Celcjusza ( cieplejsza może powodować tachykardię u płodu).
W jaki sposób hydroterapia pomaga?
• Radykalnie zmniejsza napięcie mięśni, ból i lęk,
• Kąpiel zapewnia pławność i ciepło powodując zmniejszenie
odczuwalnego bólu, rozluźnienie, zmniejszenie stężenia katecholamin,
zwiększenie stężenia oksytocyny i szybszy postęp porodu w aktywne
fazie.
Kiedy używać hydroterapii?
• Jako alternatywę dla leżenia w łóżku w przypadku kobiet cierpiących
na nadciśnienie indukowane ciążą,
• Prysznic – w dowolnej fazie I okresu porodu lub na początku II okresu,
• Immersja wodna – kiedy ustabilizuje się poród aktywny,
Kiedy nie należy stosować hydroterapii?
Prysznic:
• Gdy równowaga i zdolność kobiety o utrzymania pozycji stojącej jest zaburzona z powodu
przyjętych leków lub z innych przyczyn,
• Kiedy występują przeciwskazania medyczne, a kobieta powinna pozostać w łóżku,
Immersja wodna:
• Przed ustabilizowanie się aktywnego porodu,
• Kiedy występują krwawienia lub zaburzenia stanu płodu,
• Gdy zbliża się moment narodzin dziecka (chyba, że występuje zgoda na poród do wody),
• Podczas podania przeciwbólowych leków opioidowych lub zastosowania znieczulenia
zewnątrzoponowego.
DOTYK I MASAŻ
Jak stosować dotyk i masaż?
• Wyróżniamy różne formy dotyku takie jak poklepywanie, trzymanie
kobiety za ramię lub dłoń, głaskanie po policzku albo po włosach,
• Masaż polega na lekkim lub zdecydowanym głaskaniu, ugniataniu
bądź stałym nacisku, może być wykonywany za pomocą rąk lub
dowolnych przyrządów do masażu, z zastosowaniem oliwki, balsamu
czy pudru lub bez nich.
W jaki sposób dotyk i masaż
pomagają?
Masaż w czasie porodu jest sformalizowaną formą dotyku,
mającą sprzyjać relaksacji i uśmierzać ból,
Kiedy można stosować dotyk i masaż?
• Gdy kobieta wydaje się spięta, przestraszona lub niespokojna,
• Kiedy opisuje ból w określonym miejscu,
• Jeżeli odczuwa ból lub zmęczenie rąk, nóg albo stóp z powodu dużego
wysiłku,
• Kiedy osoba sprawująca opiekę nad rodzącą pragnie okazać jej
empatię lub wsparcie.
Kiedy nie należy stosować dotyku i masażu?
• Gdy osoba sprawującą opiekę nad rodzącą nie czuje się swobodnie,
wykonując go lub nie ma wystarczających umiejętności w tej
dziedzinie,
• Kiedy kobieta tego nie chce lub dotyk i masaż nie pomagają jej,
• Jeżeli istnieją kulturowe zakazy dotyczące stosowania powyższych
metod,
AKUPRESURA
Jak stosować akupresurę?
Ucisk wywierany podczas porodu na punkt:
• Ho-ku na dłoni (po zewnętrznej strona, w miejscu, w którym
spotykają się kości śródręcza kciuka i palca wskazującego),
• Spleen Q na kostce (na kości piszczelowej, cztery palce nad kostką
przyśrodkową, znajdującą się po wewnętrznej stronie stopy),
W jaki sposób akupresura pomaga?
• Akupresura opiera się na teorii akupunktury, według której określone problemy zdrowotne, do
jakich należy wolny postęp porodu lub nadmierny ból podczas porodu narastają gdy przepływ
energii wzdłuż poszczególnych punktów w ciele człowieka jest zablokowany. Poprzez
uwolnienie tej blokady można przywrócić harmonię i sprawne funkcjonowanie.
Kiedy stosować akupresurę?
• Gdy uważa się, że wywołanie porodu jest konieczne w ciągu kilku
najbliższych dni. Kobieta może samodzielnie stosować metody
sprzyjające rozpoczęciu porodu, mając nadzieję na uniknięcie jego
wywoływania, ale wolno jej to robić tylko po konsultacji z lekarzem
lub położną,
• Podczas porodu, kiedy pożądanie lub koniecznie są częstsze skurcze,
• Jeżeli skurcze są bardzo bolesne, ale nie towarzyszy im postęp porodu.
Kiedy nie należy stosować akupresury?
• Podczas ciąży niedonoszonej (chyba, że planowane jest wywołanie
porodu), ponieważ akupresura może wywołać przedwczesne skurcze
porodowe,
• Jeżeli kobieta nie skonsultowała się z lekarzem lub położną.
AKUPUNKTURA
• Akupunktura stosowana jest w zachodnim położnictwie w
ograniczonym stopniu, głównie w celu wykonania obrotu dziecka z
położenia miednicowego do główkowego, uśmierzania bólu
porodowego i wywołania porodu.
RUCH
• Ruchy takie, jak wypad, wolny taniec, spacerowanie, kołysanie
miednicą, pochylanie miednicy, kołysanie się, klęk podparty otwarty,
unoszenie brzucha i głaskanie brzucha stymulują rotację płodu, a
niektóre z nich skutecznie uśmierzają ból pleców.
PRZEZSKÓRNA ELEKTRYCZNA
STYMULACJA NERWÓW
(TENS)
Jak stosować
TENS?
• Elektrony umieszcza się w
okolicy lędźwiowej na mięśniach
przykręgosłupowych po obu
stronach kręgosłupa w taki
sposób, aby górne brzegi dwóch
z nich znajdowały się na
wysokości najniższego żebra, a
dolne brzegi dwóch pozostałych
nieco powyżej początku szpary
międzypośladkowej i przykleja
się za pomocą samoprzylepnych
podkładek, aby pozostały we
właściwym miejscu.
W jaki sposób TENS pomaga?
• Stymuluje zakończenia nerwów czuciowych i hamuje świadomość
bólu,

• TENS może także zwiększać miejscową produkcje endorfin,

• Pozwala kobiecie na całkowitą mobilność i daje poczucie kontroli,
ponieważ ona lub jej partner sterują urządzeniem
Kiedy można stosować TENS?
• Najlepsze efekty daje gdy rozpoczyna się jego stosowanie na początku
porodu,
• Przez cały czas trwania porodu, jeśli pomaga kobiecie,
• TENS wydaje się przynosić największe korzyści tym rodzącym które
mają ból okolicy lędzwiowej,
 • Podczas hydroterapii,
Kiedy nie należy • Kiedy TENS nie pomaga,
stosować TENS? • Jeśli w miejscu przyczepu elektrod występuje
jakiekolwiek podrażnienie skóry,
ZASTRZYKI ZE STERYLNEJ
WODY
• Śródskórne i podskórne zastrzyki z wody sterylnej stanowią efektywną
metodę zmniejszania bólu okolicy lędźwiowej i mogą być z łatwością
wykonywane przez personel szpitalny.
TECHNIKI ODDECHOWE
Jak stosować techniki oddechowe?
• Należy nauczyć pacjentkę zarówno wolnego, jak i płytkiego
oddychania,
• Wolne oddychanie powinno być zainicjowanie w momencie, kiedy
kobieta może chodzić lub mówić, gdy skurcz osiąga swoje maksimum,
• Płytkie oddychanie jest zarezerwowane na taki moment w aktywnym
porodzie, kiedy kobieta staje się zrezygnowana lub stwierdza, że
powolne oddychanie przestało pomagać, mimo zachęcania i pomocy.
W jaki sposób techniki oddechowe
pomagają?
• Oddychanie według stałego, rytmicznego schematu działa
uspokajająco stymuluje uwalnianie napięcia i wpływa na dobre
samopoczucie.
Kiedy można stosować techniki oddechowe?
• Zawsze gdy kobieta wydaje się zaniepokojona skurczami,
• Jeśli nie opanowała żadnej innej metody radzenia sobie z bólem
porodowym.
Kiedy nie należy stosować technik
oddechowych?
• gdy kobieta z powodzeniem stosuje inne techniki radzenia sobie lub
oddychania,
• Jeśli stosuje je niechętnie lub nie jest w stanie ich się nauczyć.
BIBLIOGRAFIA

''Udany poród'' Penny Simkin, Ruth Ancheta, wydanie polskie –

Bogdan Chazan. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018,

"Pielęgniarstwo we współczesnym położnictwie i ginekologii", C. Łepecka

- Klusek, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2018, wyd. II

"Położnictwo praktyczne i operacje położnicze" J. W. Dudenhausen,

Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2019, wyd. VI
 ODDECH PODCZAS PORODU

Dlaczego jest ważny?

·Dotlenia tkanki i chroni przed nadmiernym

odczuwaniem bólu i zmęczenia,
·Zapewnia odpowiednią ilość tlenu rodzącemu
się dziecku i wpływa na jego dobrą kondycję,
·Wpływa na rozluźnienie rodzącej zarówno
fizyczne jak i psychiczne.

Oddychanie torem przeponowym dostarcza 1500 do 2000 ml tlenu

do organizmu, dlatego jest korzystniejszy niż piersiowy, który
dostarcza tylko 500 ml tlenu. Cechą osobniczą kobiet jest
oddychanie torem piersiowym, dlatego niezwykle ważna jest
edukacja w zakresie oddychania torem przeponowym w trakcie
porodu.
Technika oddychania przeponowego podczas I
okresu porodu:

·Ułóż się wygodnie, połóż rękę na brzuchu i na klatce piersiowej,

·Zacznij brać wdech nosem,
·Najpierw ręka na brzuchu powinna się podnieść, następnie ta na klatce
piersiowej,
·Spokojnie wypuść powietrze ustami, aż brzuch opadnie. Wydech może
być dwukrotnie dłuższy niż wydech.

Technika oddychania przeponowego podczas

silniejszych skurczów:

·Technika oddychania przeponowego pozostaje bez zmian,

przyspieszona zostaje tylko częstotliwość oddechu na szczycie
skurczu, oddech jest spłycony, krótszy wdech i szybszy, dwa razy
dłuższy wydech.

Technika oddychania podczas

rodzenia się główki:

·Rodząca robi wdech powietrza przez nos,

aktywując przeponę, a następnie przy wydechu
robi cztery krótkie, szybkie wydechy przez usta.
Pielęgnacja rany
pooperacyjnej

Zmiana opatrunku
Powinna odbywać się codziennie lub co 2 dni z
zachowaniem wszelkich zasad higieny.
Ranę przemywaj roztworem soli fizjologicznej
lub preparatami na bazie oktenidyny
(Octenisept, Octenisan, Octenilin, Dentosept).
Nie sięgaj po wodę utlenioną! - posiada słabe
działanie antyseptyczne, a może powodować
podrażnienia i zaburzać proces gojenia się
rany.

Kąpiel
Przez pierwsze tygodnie po zabiegu rana
nie powinna być intensywnie moczona.
Najlepiej umyć się pod prysznicem.
Pamiętaj! Nie kieruj strumienia wody na
ranę i unikaj zbyt ciepłej wody.
Do mycia używaj mydła hipoalergicznego
lub zwykłego szarego mydła aby nie
generować dodatkowych podrażnień.

Ubiór
Ważne aby ubrania nie wywierały
dodatkowego ucisku na ranę.
Noś lekkie i w miarę możliwości
przewiewne rzeczy.
 Pielęgnacja rany
pooperacyjnej

Aktywność fizyczna
Po operacji nie wolno się przemęczać,
podnosić ciężarów i zbyt intensywnie ćwiczyć.
Może to skutkować rozejściem się rany.
Z drugiej strony brak ruchu może przyczyniać
się do powstawania zrostów w miejscu cięcia.
Dlatego pamiętaj o zachowaniu umiarkowanej
aktywności wraz z unikaniem przeciążenia na
tkanki rany.

Dieta
Do codziennej diety warto wprowadzić
więcej produktów wysokobiałkowych oraz
produktów bogatych w witaminy,
minerały i kwasy omega-3.
Pamiętaj o właściwym nawodnieniu!
Wypijaj od 1,5 do 2 litrów wody dziennie.

Obserwacja rany
Obserwuj wygląd rany, jej brzegi oraz
zwracaj uwagę na to czy w ranie lub na jej
powierzchni nie pojawiają się: wycieki
ropne, zaczerwienienie, podrażnienie oraz
bolesność dotykowa.
W razie zauważenie niepokojących zmian
skontaktuj się z lekarzem prowadzącym
lub zgłoś się do placówki medycznej.
 DEPRESJA
POPORODOWA
Pojawia się u kobiet wkrótce po narodzinach dziecka i bardzo często nie
ma żadnej jasnej i oczywistej przyczyny. Pierwsze jej objawy mogą
pojawić się pomiędzy pierwszym a szóstym miesiącem po narodzinach
dziecka. Może trwać zarówno kilka tygodni, jak i niestety kilka miesięcy.

TO NIE TYLKO TY!

UWIERZ NIE JESTEŚ SAMA!
Ryzyko występowania depresji poporodowej wynosi
około 13−19%, jednak szacuje się, że aż u 40−80% kobiet
po porodzie występuje tak zwane przygnębienie
poporodowe (postpartum blues).
Wyniki badań Gavina i wsp. wykazały występowanie
ciężkiego epizodu depresji u 7,1% kobiet w pierwszych
trzech miesiącach po porodzie, natomiast przy
uwzględnieniu również epizodów łagodnej depresji
częstość ta wzrastała do 19,2%.

CZYM OBJAWIA SIĘ DEPRESJA POPORODOWA?

Ponad 40% chorych matek widzi u siebie objawy depresji,
mimo to nie podejrzewa u siebie tej choroby ani nie szuka
pomocy.

Ciąża i poród przebiegły pomyślnie, jesteś już w

domu, nie masz powodów do zmartwień, ale i tak nic,
łącznie z twoim dzieckiem, nie daje Ci radości i
szczęścia?
Jeśli zauważyłaś negatywną zmianę swojego nastroju po
porodzie, masz poczucie bycia złą matką, kiepsko
sypiasz i stałaś się bardziej emocjonalna niż zwykle-
skontaktuj się ze specialistą. Pozwól sobie pomóc!
CO MOŻE WYWOŁAĆ U CIEBIE DEPRESJĘ POPORODOWĄ?
Jest wiele czynników wywołujących depresję, oto kilka z nich:

• Gwałtowny spadek hormonów ciążowych,

• Komplikacje okresu poporodowego,
• Trudny przebieg ciąży,
• Nadmierna ilość obowiązków,
• Zła relacja z partnerem lub brak partnera,
• Brak wsparcia z strony rodziny,
• Nierozpoznana depresja podczas ciąży,
• Trudna sytuacja ekonomiczna,
• Przemęczenie i brak snu.

WSPÓLNIE DAMY RADĘ I ROZWIĄŻEMY PROBLEM!

Aby zapobiec depresji poporodowej:

• Zwolnij tempo,
• Prowadź zdrowy styl życia – odpowiednia dieta,
aktywność fizyczna,
• Zadbaj o swój dobry nastrój i relaksuj się jak
najwięcej,
• Pozwól sobie na popełnianie błędów, pamiętaj że
masz prawo nie wiedzieć,
• Jeśli czegoś nie wiesz – pytaj, jeśli potrzebujesz
pomocy – poproś o nią,
• Pozwól sobie na pomoc bliskich w codziennych
obowiązkach,
• Zadbaj o sen, kiedy twoje dziecko śpi, śpij i Ty,
• Nie bagatelizuj żadnych niepokojących objawów.

WIDZISZ PROBLEM? NIE CZEKAJ! POPROŚ O POMOC!

Zauważenie problemu i przyznanie się do niego to połowa sukcesu!