Doku İyileşmesi

Dr. Öğr. Üyesi Deniz BAYRAKTAR

 Doku iyileşmesinde 4 süreç bulunmaktadır

• Hemostazis

• İnflamasyon

• Proliferasyon

• Remodelling
 Hemostazis
(Saniyelerden Saatlere)

• Doku yaralanmasının en erken belirtileri ATP moleküllerinin

ve kollajenlerin kan damarlarına yollanmasıdır.

• Hasarlı tüm dokularda kanamayı azaltmak ve patojenlerin

dolaşım sistemine girişini engellemek için kollajen liflerden
geçici bir bariyer oluşturulur.

• Plateletler bu bariyere bağlanarak plazma koagulatör

faktörlerin salgılanmasını sağlar.
 Inflamasyon
(Saatlerden Günlere/1-5 Gün)
• Inflamasyon süreci homeostazis sırasında salınan sinyalci moleküller ile başlatılır.

• Plateletler tarafından salınan moleküller vazodilatasyonu ve vasküler geçirgenliği arttırır ve

lökositleri bölgeye çeker.

• Nötrofiller yaralı doku hücresine ilk gelen (24 saat içerisinde) hücrelerdir.

• Nötrofiller sindirim enzimleri salgılayarak, yabancı dokuları ve bakterileri parçalamaya

başlar.

• Nötrofiller 24-48 saat içerisinde ölürler ve yerlerine monositler ve makrofajlar gelir.

 Daha Sonraki Olaylar

• Yaralanmadan 2-3 gün sonra makrofajlar yabancı dokuları kaldırmaya devam eder ve aylarca
orada kalır.

• Makrofajların nötrofillerden daha iyi temizleyiciler olduğu savunulmaktadır.

• Çalışmalarda inflamasyon sürecinde nötrofiller çıkarıldığında sürecin değişmediğini fakat

makrofajlar çıkarıldığında sürecin yavaşladığı görülmüştür.

• Mast hücrelerinden de histamin ve seratonin salgılanarak damar geçirgenliği arttırılır.

• Merkezi sinir sisteminde makrofajların yanısıra mikroglialar benzer görev yapmaktadır.

Ayrıca astrositlerde inflamatuar süreçte yer alır.
 Akut Inflamasyon Fazında Rehabilitasyon

• Yaralanmış dokunun korunması • Protect

• Rest
• Ice
• Ağrı kontrolü
• Compression
• Elevation
• Ödemin azaltılması vs
• Protect
• Normal iyileşmenin teşvik edilmesi • Optimum Loading
• Ice
• Compression
• Elevation
 Akut&Kronik Inflamasyon Fazında Rehabilitasyon

• Protection
• Elevation
• Avoid anti-inflammatories
• Compression
• Education
• &
• Load
• Optimism
• Vascularization
• Exercise
 Proliferasyon
(Günlerden Haftalara/3-21 Gün)

• Inflamasyon süreci, tamir sürecine dönmediği sürece normal fonksiyonun ortaya çıkması mümkün değildir.
• Bu geçiş makrofajlar ve sitokinler tarafından genellikle 1 hafta içerisinde başlatılır.
• Doku tamiri hücre proliferasyonu, kapiller gelişme ve ekstracellular matriksin yaralı boşluklara sentez edilmesini içerir.
• Matriks materyali fibrinojen ve fibronektinden oluşur. Bundan sonrasında proteoglikanlar ve glikozaminler bu sürece katılır.
• Bu matriksten bağ dokuda fibroblastlar, kartilajda kondrositler, kemikte osteoblastlar ve sinir sisteminde Schwan hücreleri oluşur.
• Vücudun tamir süreçleri yumuşak doku, kemik ve sinir sisteminde farklılıklar gösterir.
• Yaralanmış dokuların tamamen tamiri ideal olarak tanımlansa da derin yumuşak doku yaralanmalarında gerekli matriks oluşamadığı için fibröz doku tarafından skar
doku oluşturulur.
• Doku iyileşmesi primer ve sekonder olmak üzere iki kısımda meydana gelir.

• Primer doku iyileşmesinde yara uçları arasında az boşluk oluştuğu için normal iyileşme oluşur.

• Sekonder doku iyileşmesinde ise yara uçları arasında çok fazla boşluk bulunduğu için matrixin miktarı aşırı olur ve bu matriks
vaskülarize olduğunda granulasyon dokusu oluşur. Granulasyon dokusunun miktarı oluşacak skarın miktarını da belirler.
 Proliferasyon Fazında Rehabilitasyon
• Normal iyileşmeye olanak sağlamak

• Yaralanmamış kısımların fonksiyonunu devam ettirmek

• Elektroterapi
• İmmobilizasyonun etkilerini en aza indirmek
• Masaj
• Eklem hareketini ve esnekliği korumak/arttırmak
• Egzersiz
• Kas kuvveti, endurans ve gücü korumak/arttırmak • Hidroterapi uygulamaları
• Isı ajanları
• Aerobik kapasiteyi korumak/arttırmak
• Bantlama
• Propriosepsiyon, denge ve koordinasyonu
korumak/arttırmak
 Remodeling
(Haftalardan Aylara/14 Gün-2 Yıl)
• Remodelling bitme süresi doku tipine bağlıdır.

• Primer iyileşme olan dokularda çok az remodelling

oluşur.

• Sekonder iyileşme olan dokularda tamamen iyileşme

çok nadir görülür.
 Primer Remodeling

• Superfisyal kutanöz yaralanmalarda yaralar sadece

epitelizasyon ile iyileşebilir.

• Kliniklerde primer iyileşmeyi sağlayabilmek

açısından hekimler tarafından dikiş uygulanır.

• Kemik dokuda remodeling mekanik stresler altında

Wolf Kanununa (kemik oluşumu maksimum
yüklenmenin olduğu yerde fazladır) göre oluşur.
 Sekonder Remodeling

• Sekonder remodelingteki amaç aşırı matriksin

oluşmasını önlemek ve kontraktürlerden korunmaktır.

• Ciltte remodelling süreci yaralanmayı takiben 1 hafta

içerisinde başlayıp, doku tipine göre 2 yılı aşabilir.

• Ciltte remodeling sürecinde kıl kökleri, ter bezleri ve

salgı bezleri tekrardan oluşmayan yapılardır.

• 3 ay sonra remodeling yapılan cilt dokusu başlangıcın

%80’i kuvvete erişebilir ve bu miktar genelde dokunun
elde edebileceği maksimum kuvvettir.

• Kemikte remodeling süreci 6 ayı bulabilir ve oluşan

doku büyük oranda yaralanma öncesine benzer.

• Kemikte primer ve sekonder remodeling arasındaki

temel fark yok edilen kemik dokusunun (callus)
miktarıdır.
 Remodeling Fazında Rehabilitasyon
• Eklem hareketini ve esnekliği
korumak/arttırmak
• Kas kuvveti, endurans ve gücü • Elektroterapi
korumak/arttırmak
• Masaj
• Aerobik kapasiteyi korumak/arttırmak
• Egzersiz
• Propriosepsiyon, denge ve
koordinasyonu korumak/arttırmak • Hidroterapi uygulamaları
• Çevikliği arttırmak • Isı ajanları
• Aktiviteye katılımı sağlamak
 Farklı Dokularda Doku Tamiri

Doku Homeostazis İnflamasyon Proliferasyon Remodelling

Ligament İlk birkaç saat 1-3 gün 3 gün-6 hafta 6 hafta-12 ay

Tendon İlk birkaç saat 1-3 gün 3 gün-35 gün 35 gün-12 ay

Kas 6 saat 1-4 gün 3 gün-6 hafta 6 hafta-6 ay

Artiküler Kartilaj 48 saat 5-10 gün 7-21 gün 21 gün-6 ay

Kemik İlk birkaç saat 1-3 gün 3 gün-4 hafta 4 hafta-3 ay

Sinir İlk birkaç saat 1-3 gün 3 gün-3 ay 3 ay-2 yıl

 Yara İyileşmesini Etkileyen Faktörler

Malnutrition
• Proteinler fibroblastlar ve yaranın remodelingi açısından
önemlidir.
• Karbonhidratlar beyaz kan hücreleri için enerji kaynağıdır.
• Yağlar yeni hücrelerin oluşumunda özellikle hücre
membranları açısından gereklidir.
• A ve C vitaminleri kollajen sentezi ve epitelizasyon
açısından önemlidir.
• B vitamini yara iyileşmesinde önemli bir kofaktördür.
• K vitamini kanama bozukluklarını önleyerek indirekt bir
rol oynar.

Kan Akımı ve Oksijenizasyon

• Enfeksiyonun önlenmesi
• Daha stabil kollajen yapımının artması
• Ödem

• Hemoraj
Yara İyileşmesini
• Kas spazmı
Etkileyen Faktörler
• Kortikosteroidler

• Enfeksiyon
 Inflamasyonun
Çözümlenmesi

Doku hasarı ortadan kaldırıldığında inflamasyon cevabının

sonlandırılması gerekir.

Bunun olmaması durumunda kronik inflamasyon açığa çıkar.

Farklı dokularda inflamasyon farklı şekillerde sonlanır:

• Proinflamatuvar moleküllerin miktarının azaltılması

• Anti-inflamatuvar moleküllerin miktarının artırılması
• Pro-inflamatuvar hücrelerin apoptozisi
 İnflamasyonun Sonuçları

Çözümlenme Fibrosis Abse Oluşması Kronik İnflamasyon

Dokunun tamamen eski Yüksek oranda doku Ölü beyaz kan hücreleri,
haline dönmesidir. Doku yıkımı veya hasarlanmış hücreler ve
hasarının az olduğu ve yenilenemeyecek bakterilerden oluşan bir
yenilebilir hücrelerin dokularda hasar olması kavite oluşur.
yoğunlukta olduğu sonucu görülür. Bu
yerlerde görülür. durumda inflamasyon,
primer olarak kollajenden
oluşan skar doku ile
çözümlenir.