Zientzialariaren egiturazko desabantailak eta inpartzialtasun printzipioa

“Zalantzaren merkatariak”

Nortzuk dira zalantzaren merkatariak? Oreskesek eta Conwayk idatzi dutenez [Zalantzaren
merkatariak, 2010], adostasun zientifiko batera iritsi ondoren "eztabaida bizirik mantentzen
da", artifizialki, zalantza eta nahasmena zabalduz. Zientziaren aurkako ekintza haien oinarrizko
estrategia denbora irabaztea da gobernuek ekin ez dezaten, industria toxikoak arautu gabe
jarrai dezaten jendearen kaltetan. Zehazki, esan zuten Fred Seits, Fred Singer eta oposizioko
zientzialari batzuek indarrak batu zituztela think tanks kontserbadoreekin eta konpainia
pribatuekin, gai askori buruzko adostasun zientifikoei aurre egiteko (tabako industria, euri
azidoa, ozono geruza eta, batez ere, berotze globala).

Oreskesek eta Conwayk idatzi dutenez, zenbait industriarekin lotura handia duten politikari
kontserbadore eta zientifiko askok "neurriz kanpoko eragina” izan dute gai zientifikoei buruzko
eztabaidetan. Zientzialari horiek zalantzak jarri dizkiete erretzearen arriskuei, euri azidoaren
ondorioei, ozono-zuloaren existentziari eta klima-aldaketa antropogenikoari buruzko
adostasun zientifikoari. Oreskesek eta Conwayk honako ondorio hauek atera dituzte:

"Arrazoi asko daude Estatu Batuek berotze globalari buruzko erabakirik ez hartzeko, baina
gutxienez bat Bill Nierenbergek, Fred Seitzek eta Fred Singerrek planteatutako nahastea da. "

"Pertsona kopuru txiki batek inpaktu handiak eta negatiboak izan ditzake, batez ere antolatuta
eta erabakita badaude eta boterea eskura badute".

Liburuak adierazten du Seitz, Singer, Nierenberg eta Robert Jastrow guztiak antikomunistak
zirela eta gobernuaren erregulazioa sozialismorako eta komunismorako urrats gisa ikusten
zutela. Sobietar Batasunaren kolapsoarekin, merkatu libreko kapitalismoarentzat beste
mehatxu handi bat ekologismoan aurkitu zuten. Beldur ziren ingurumen-arazoekiko gehiegizko
erreakzioak gobernuaren esku-hartze gogorra ekarriko ote zuen merkatuan eta pertsonen
bizitzan sartuko ote zen.

Oreskesek eta Conwayk ondo aztertuta daukate “zalantzaren merkatarien” diskurtsoa eta
diskurtso horrek dauzkan egiturazko abantailak, denbora irabaztea delako helburua, eurak
ordaintzen dituzten industria toxikoentzat. Alabaina, denbora galtzea hondamendia da,
atzerapena zenbat eta handiagoa izan arazoak orduan eta okerragoak izango direlako.

Diskurtsoaren analisia

Debatearen emaitza ez da kasualitatea. Horrelako formatuetan zientzialariek ez daukate

modurik diskurtso negazionistari aurre egiteko, batez ere, errazagoa delako zalantza zabaltzea
eta ebidentzia gehiago eskatzea, baieztapenak egitea baino. Errazagoa delako sinplifikazio
moralak egitea, konplexutasuna transmititzea baino. Eta errazagoa delako notizia onak
ematea, lasaigarriak, egoeraren larritasunagatik ekintzarako deia egitea baino.

- “Nik ez dut ukatzen klima-aldaketa, beti gertatu izan da”. Ordezkari negazionistak ez du bere
burua "negazionista" gisa aurkezten. Itxuraz zientifikoak diren posizioak hartu eta kamuflatu
egiten dira, negazionismoa ere baztertu egiten da, “klima-aldaketa onartzen dut”, eta horrek
klima-aldaketaren (klima sistema dinamiko eta aldakorra delako) eta klima-aldaketa
antropogenikoaren (eztabaidan eztabaidagai den fenomenoa) arteko aldea bereizteko gai ez
den biztanleria nahas dezake.

- “Zuhurrak izan behar dugu”. Diskurtso negazionistak ez du ezer ukatu behar. Zalantza sortzea
nahikoa da. Zientzialariak, ordea, jendea zerbaitetaz konbentzitu behar du. Horrela,
lehenengoa "eszeptiko" gisa agertzen da, eta bigarrena "dogmatiko" gisa. Mundu aldrebesa.
- “Modeloek ez dute esaten, esaten ez dutena. Kontrakoa esaten dute.” Jendartea ez da
zientzialaria, eta arrazoitze-modu zientifikoa kosta egiten da. “Kausa” modu mekanizistan eta
deterministan ulertzen ditugu, eta egoera “probabilistikoak” edo “estatistikoak” egoki
ulertzeko zailtasunak ditugu. Itsaski jakin bat aldaketa klimatikoak kausatu duela zientifikoki
baieztatzeko modurik ez egoteak, aldaketa klimatikoa ukatzea errazago egiten du. Hiritar
arruntak ez ditu klimaren “modelo” konplexuak ezagutzen, eta inork ez ditu buruan kausa
posible guztiak, banan bana deskartatzeko. Horrek guztiak erraztu egiten du diskurtso
negazionista, zarata sartzea errazten duelako.

- “Jendeak bere etxetik ez du klima-aldaketa konponduko”. Klima-aldaketaren diskurtso

negazionista populista da, eta zientzialaria, berriz, elitista. Diskurtso horrek oihartzun zabala
dauka bere bizimoduari eusten dion eta “egia deseroso” horrek izan ditzakeen ondorioen
beldur den publikoaren zati horretan. Pertsona asko errazago identifikatzen da diskurtso
populista-kontserbadorearekin, orain arte bezala jarraitzea eskatzen baitu, eraldaketak egitea
eskatzen duen diskurtso elitistarekin baino, ondorio horien eragin negatiboa jasango ez
duenaren posizio eroso batetik.

- “Mendearen amaieran tenperatura gradu bat igotzea ez da hainbesterako”. Klima-

aldaketaren diskurtso negazionista albiste onekin dator, lasaigarriekin, gehiegikeria eta
katastrofismoa salatuz. Diskurtso zientifikoak albiste txarrak eta errealitate-bainua dakartza,
deprimentea da, etsigarria, eta agian gizartea oraindik ez dago halako itxaropenik-gabeko-
mezuak bere gain hartzeko prest.

- “Zientzia politizatua dago”. Gizartearen ikuspegi zinikoak, non inor ez den izpirituz garbia,
komunitate zientifikoari zilegitasuna kentzeko haztegia sortzen du. Politikoki, nori egiten dio
mesede egia horrek? Zientzialariak ere talde ideologizatua dira, agenda politikoa dute. Eta,
egia esan, zientzialari askoren adibide errealak daude, sinesgarri egiten diren botere-joko eta
komenientziazko diskurtso horiek osatzen dituztenak.

- “Denok pobretzeko agenda bat dago”. Klima-aldaketaren diskurtso negazionista

bizimoduaren babeslea da, eta, beraz, jendea babesten du. Diskurtso zientifikoak, aldiz,
planeta edo biodibertsitatea bezalako abstrakzioak babesten ditu. Jendearen bandera
altxatzea errazagoa da.

- “Alarmistak dira. Soilik lortzen dute energia garestitzea.” Klima-aldaketaren hizkuntza

negazionista hizkuntza zientifikoa baino sinpleagoa da beti, zientziak, bere izaeragatik, ezin
baitu baieztapen biribilik egin. Diskurtso politikoan ere ezin da erori, publikoa entzuten
ohituago dagoen formatua izan arren, ez delako zientziaren hitz egiteko modua.

- “Ez da presaka ibili behar”. Diskurtso negazionistak denbora irabazi besterik ez du egin behar;
horretarako, eztabaida ireki gisa planteatu behar du. Eta hori egitea nahiko erraza da, beti eska
baitaiteke ebidentzia gehiago, ziurtasun handiagoa. Diskurtso zientifikoaren behin-
behinekotasuna paralisi politikoa sortzeko erabiltzen da, behin-behinekotasun hori erabiltzen
delako neurriak ez hartzeko.

Egiturazko desabantailak

“Zalantzaren merkatariek” egiturazko abantailak dituzte horrelako ‘debateetan’ irabazteko

(irabazi = denbora irabazten jarraitu, gobernuek industria toxikoen aurkako neurririk hartu
gabe).

- Ekibalentzia faltsua. Parez pare jartzen dira, alde batean eta bestean. Parekoak balira
bezala, bi posizio baleude bezala, pisu eta ebidentzia bera izango balukete bezala.
 - Arrazoizkotasun rola aldatuta dago. Zalantzaren merkatariak zuhurtzia eskatzen du,
baieztapenekin kontuz ibiltzeko. Berak eskatzen du ebidentzia gehiago. Zientzialaria
dogmatiko-fededun-alarmista gisa azaltzera bermatzen du.
- Publikoak eta politikariek entzun nahi dutena bestea da . Egoera larria dela, denon
bizimodua auzitan jarri behar dugula, neurri gogorrak eta azkar hartu behar direla… ez
dugu entzun nahi, ez da entzuteko erraza. Gainera ez dator bat gure
fenomenologiarekin (aldaketa klimatikoa ez da gure begiz ikusteko moduko fenomeno
agerikoa).

Ondorioa: Inpartzialtasun printzipioa ulertzeko 2 modu

Azken batean, ideia nagusia da eztabaidaren emaitza ez dela kasualitatea. Egia zientifikoak
irauli behar dituen egiturazko desabantaila handi batzuen ondorio da. Beraz, egia-zientifikoak
ezarrita dauden testuinguruetan, inpartzialtasun printzipioa ez litzateke aniztasun moduan
interpretatu behar, ez eta ekidistantzia moduan ere.

Iritzi aniztasunarekiko ekidistante izateak, gainera, badakar beste arazo bat: ekibalentzia
faltsuak sortzea. Inpartzialtasun-printzipioak, metafora geometrikoaren bidez, diseinu
distantziakide bat badu ondorio gisa, baliokidetasun faltsua eragiten duena. Adostasun
zientifikoa beste posizio bat bezala proiektatzen da, klima-aldaketaren negazionismoarekin
batera (zientzialarien artean posizio minoritarioa edo marjinala izan arren). Berdin dio gero
aurkezleak adostasun zientifikoa lortzen duen, abstrakzio bat da. Zehazki, mahaian bi posizio
eseri dira, eta publikoak aukeratu egiten du.

Ondorioa da inpartzialtasun-printzipioa bi modutara ulertu behar dela, gaiaren izaeraren

arabera:

- Egia zientifikoa ezarrita badago (kontsentsu zientifiko zabala eta egonkorra badu). Egia-
ezarritako baieztapen zientifikoez ari garenean, inpartziala izatea da egitateengandik ahalik eta
gertuen ibiltzea, haiek ahalik eta zuzenen eta garbien azaltzea.

- Auzia politikoa edo etikoa bada. Iritzizko gaiak jorratzean inpartzialtasun pluralistaren
printzipioa aplikatzen da, inori betorik jartzen ez diona, adierazpen askatasuna errespetatzen
duena eta gizartearen aniztasuna maila gorenean erakusten duena.