ՀՄԿ

Հանրապետական մանկավարժահոգեբանական կենտրոն

«Հանրակրթական դպրոցների ուսուցիչների և ուսուցչի օգնականների
դասավանդման հմտությունների զարգացման ապահովում» ծրագիր

ՀԵՏԱԶՈՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ

Դպրոց՝ Կոտայքի մարզի «Հացավանի Հ․ Մանուկյանի անվ․ միջն․դպրոց»

ՊՈԱԿ
Առարկա՝
Թեմա՝ Ընթերցանության նկատմամբ հետաքրքրության ձևավորումը
տարրական դպրոցում

Վերապատրաստող մենթորներ՝ Մկրտչյան Մելիք

Ուսուցիչ՝

Երևան 2023

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ_______________________________________________________________________________3

ԸՆԹԵՐՑԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀՄՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՁԵՎԱՐՈՒՄԸ ՈՐՊԵՍ

ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ԵՎ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԽՆԴԻՐ______________________________________4

ԸՆԹԵՐՑԱՆՈՒԹՅԱՆ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ՀԵՏԱՔՐՔՐՈՒԹՅԱՆ ՁԵՎԱՎՈՐՈՒՄԸ

ՏԱՐՐԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑՈՒՄ _____________________________________________________________________6

ԴԱՍԻ ՊԼԱՆ-ԿՈՆՍՊԵԿՏԻ
ՆՄՈՒՇՕՐԻՆԱԿ____________________________________________15

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ_________________________________________________________________________20

ՕԳՏԱԳՈՐԾՎԱԾ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՑԱՆԿ_____________________________________________22

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

2
 Թեմայի արդիականությունը։ Ընթերցանության հանդեպ
հետաքրքրության ձևավորումը ուղղված է կարդալու հմտությունների,
տեքստի վերլուծության և ստեղծագործական ունակությունների
զարգացմանը: Երեխաները կարող են տեսնել կապը սահմանված
նպատակների և կոնկրետ առաջադրանքների միջև, որոնք կօգնեն
հասնել այդ նպատակներին: Նրանք կարող են հասկանալ, թե ինչպես է
առաջադրանքների կատարումը հանգեցնում ուսուցման կամ
կրթական նպատակների: Աշակերտները կարող են վերլուծել, թե
որքան լավ են կատարել առաջադրանքները և հասել իրենց
նպատակներին: Սա ներառում է առաջընթացը գնահատելու և այն
ոլորտները բացահայտելու կարողությունը, որտեղ ուսուցիչը կարող է
կատարելագործվել:

Տարբեր կրթական և կյանքի իրավիճակներում նպատակներն ու

խնդիրները հասկանալու և վերլուծելու կարողությունը կարևոր
հմտություն է: Այն օգնում է երեխաներին նպատակներ դնել,
պլանավորել գործողություններ դրանց հասնելու համար և գնահատել
իրենց առաջընթացը:

Հետազոտության նպատակը։ Ուսումնասիրել ընթերցանության

նկատմամբ հետաքրքրության ձևավորումը տարրական
դասարաններում։

Հետազոտության խնդիրները՝

 Ուսումնասիրել ընթերցանության հմտությունների

ձևավորումը որպես հոգեբանական և մանկավարժական
խնդիր

 Ուսումնասիրել այն ուսուցման մեթոդներն ու ձևերը, որոնք

բարձրացնում են երեխաների ճանաչողական ակտիվությունը

3
 ԸՆԹԵՐՑԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀՄՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՁԵՎԱՐՈՒՄԸ ՈՐՊԵՍ
ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ԵՎ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԽՆԴԻՐ

Ընթերցանության հմտությունների զարգացման խնդրի

ուսումնասիրությունն ունի զարգացման հարուստ պատմություն և
բնութագրվում է դրա տեսական ըմբռնման և գործնական լուծման
բազմաթիվ մոտեցումներով։

Ընթերցանության հիմնական մեթոդները մշակվել են Կ.Դ.

Ուշինսկին; 1
Նա խորհուրդ տվեց արվեստի գործին նայել ոչ որպես
տեքստի։ Նա աշխատանքը համեմատեց պատուհանի հետ, որով
ուսուցիչները պետք է երեխաներին ցույց տան կյանքի տարբեր կողմեր:
Հեղինակը նշել է, որ երեխաների համար բավական չէ միայն
ստեղծագործության իմաստը հասկանալը, պետք է պայմաններ ստեղծել,
որպեսզի երեխան հասկանա ստեղծագործությունների
բովանդակությունը։ Այդ նպատակով բացատրությունն ապահովվել է
կատեխեզիկ զրույցով, որի ընթացքում երեխաներին տրվել են երկու
տիպի հարցեր՝ թեստային հարցեր, որոնց օգնությամբ ուսուցիչը պարզել
է՝ երեխաները հասկանում են, թե ինչ են կարդում,հանգեցնելով
ընթերցանության ճիշտ ըմբռնմանը:

Կ.Դ. Ուշինսկին, խոսելով ստեղծագործության հետ աշխատելու

համակարգի մասին, ընդգծեց, որ հարցերը պետք է կառուցվեն
մասնավորից դեպի ընդհանուր, իսկ բացատրությունները՝ մատչելի,
երեխաների տարիքին և զարգացմանը համապատասխան, ինչպես նաև
օգտակար լինեն՝ բացատրելով միայն անհրաժեշտն ու հնարավորը։

Ընթերցանության հմտությունների ձևավորման տարբեր

ասպեկտներ արտացոլված են գիտնականների աշխատություններում և
ժամանակակից հետազոտություններում: Լ.Ա. Պավլովան գրում է, որ

1
Ушинский К.Д. Собрание сочинений. Собр. соч.: в 7 томах. М.Л.: Изд-во АПН РСФСР, 1949. Т.5. 591.с. 41.

4
ուսուցչի առջև ծառացած ամենակարևոր խնդիրը կարդացած տեքստի
ընկալման տեխնիկայի մշակումն ու կատարելագործումն է։

Ա.Ա. Լեոնտև, Ի.Ա. Զիմնյայա, Ն.Ի. Ժինկինը և Ա.Ն. Սոկոլովը

իմաստային ընթերցանությունը համարում են ստեղծագործության
ընկալման գործընթաց և այդ գործընթացը բաժանում են չորս փուլերի։

Առաջին փուլը իմաստային կանխատեսումն է, տեքստի հետագա

մասերի գուշակումը: Երկրորդ փուլը տեքստը նախադասությունների
բաժանելու ունակությունն է: Երրորդ փուլում որոշվում են իմաստային
կապերը տեքստի տարրերի միջև։ Չորրորդ փուլը, որն ամբողջ
իմաստային աշխատանքի արդյունքն է, ենթատեքստի և տեքստի
ըմբռնումն է։ Աշակերտը ձևավորում է իր վերաբերմունքը արվեստի
գործի նկատմամբ։

ԸՆԹԵՐՑԱՆՈՒԹՅԱՆ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ՀԵՏԱՔՐՔՐՈՒԹՅԱՆ ՁԵՎԱՎՈՐՈՒՄԸ

ՏԱՐՐԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑՈՒՄ

5
 «Մարդը դադարում է մտածել, երբ դադարում է կարդալ», - ասել է
ֆրանսիացի փիլիսոփա Դ. Դիդրոն։ Տարբեր երկրների գիտնականներ,
հոգեբաններ և ուսուցիչներ երկար տարիներ աշխատել են
ընթերցանության գործընթացը հետաքրքիր, հուզիչ և շահավետ
դարձնելու համար։ Այնուհետև նրանք ձևակերպեցին և նկարագրեցին,
թե ինչպես պետք է կառուցված լինի ընթերցանության գործընթացը և ինչ
քայլեր պետք է ձեռնարկեն աշակերտները տեքստի հետ
աշխատելիս: Այսպիսով, սկզբում հայտնվեց «բացատրական ընթերցման»
սահմանումը, որը հետագայում փոխարինվեց Շերեմետևսկու կողմից
«գիտակցված ընթերցանության» հայեցակարգի մասին, որը Կ.Դ.
Ուշինսկին նույնպես օգտագործել է իր ստեղծագործություններում։

Ընթերցանության հմտությունների ձևավորմանը նպաստում են

հատուկ ստեղծված մանկավարժական պայմանները։ Ն․Ե. Կոլգանովան
իր աշխատության մեջ նշում է մանկավարժական պայմանների էությունը։
Նա առանձնացրեց ընթերցանության հմտությունների ձևավորման երեք
պայմաններ.

 տեղեկատվական և կրթական միջավայրի զարգացում,

 ուսուցչի պատրաստակամությունը բազմաչափ գործունեությանը,
 ընթերցանության հմտությունների աստիճանական ձևավորում,

Նրա կարծիքով, գլխավորը լինելու է տեղեկատվական և զարգացող

կրթական միջավայրը, որը ներառում է մանկական գրականության
շրջանակի ձևավորումը, աշակերտի և ուսուցչի համագործակցությունը,
աշխատանքի ձևերի և մեթոդների ընտրությունը, աշակերտերին
հնարավորություն տալը ինքնուրույն իրականացնել ճանաչողական
գործունեություն, սահմանել կրթական նպատակներ, փնտրել դրանց
հասնելու ուղիներ, վերահսկել և գնահատել ուսուցման գործընթացը և
դասի գործունեության արդյունքները: Տեղեկատվական և զարգացման
կրթական միջավայրը ներառում է դասերի ընթացքում զարգացնող
ուսուցման տեխնոլոգիայի օգտագործումը: Կրտսեր դպրոցականների

6
մոտ ընթերցանության հմտությունների ձևավորումը պետք է տեղի
ունենա յուրաքանչյուր դասի, ինչպես նաև արտադասարանական
գործունեության ընթացքում։

Այս ուսումնասիրության մեջ որպես հիմնական մանկավարժական

պայմաններ ճանաչված հիմնական պայմաններն են.

 դասի կառուցվածքում խոսքի դրական մոտիվացայի կիրառում,

որն ուղղված է կրտսեր դպրոցականների մոտ կարդալու
հմտությունների զարգացմանը, ներառյալ ճշգրտությունը,
ընթերցանության իրազեկությունը, սահունությունը և
արտահայտչականությունը:
 Դասի բովանդակության մեջ ներառել ժամանակակից կրթական
տեխնոլոգիաներ. արդյունավետ ընթերցանության տեխնոլոգիա՝
օգտագործելով առողջապահական տեխնոլոգիայի տարրերը:

Ընդգծված պայմանների իրականացումը պետք է իրականացվի

անհատական մոտեցման տեսանկյունից, այսինքն՝ տեխնիկայի
կիրառումը կհամապատասխանի այն հմտություններին, որոնք
զարգացել են յուրաքանչյուր առանձին սովորողի մոտ։ Առաջին պայմանը
ներառում է դրական մոտիվացիայի ստեղծում ուսուցման ակտիվ ձևերի
և մեթոդների կիրառմամբ: Դրական մոտիվացիան ձևավորվում է
տարբեր ձևերով։ Ժամանցը դրանցից մեկն է: Դասարանում խաղեր
խաղալը երեխաների մոտ առաջացնում է զարմանքի զգացում, բուռն
հետաքրքրություն ուսումնական գործընթացի նկատմամբ և օգնում
նրանց յուրացնել ցանկացած, նույնիսկ երբեմն դժվար ուսումնական
նյութ: Խաղալու ընթացքում աշակերտը մշտական փնտրտուքների մեջ է,
նա պետք է հստակ կատարի առաջադրանքը, սա շահելու
հետաքրքրություն է արթնացնում, ինչը նշանակում է, որ նա պետք է լինի
արագ, հավաքված և ճարպիկ: Ա.Ա. Լեոնտևը իր աշխատության մեջ
նշում է, որ երկխոսության միջոցով աշակերտների ճանաչողական
ակտիվության բարձրացումը ուսուցման կարևոր տարր է։ Բացի այդ,

7
աշակերտներին ակտիվացնելու միջոցներից մեկը ուսումնասիրվող
նյութի և շրջակա իրականության միջև կապ հաստատելն է: Այս առումով
անհրաժեշտ է դպրոցականներին սովորեցնել պարզ դիտարկումներ
անել։ Դիտորդական գործընթացը ներառում է մի շարք հաջորդաբար
կատարվող տրամաբանական մտածողության առաջադրանքներ.
համեմատություն, որը թույլ է տալիս բացահայտել օբյեկտների տարբեր
հատկանիշներ. էական հատկանիշը որոշելու համար անհրաժեշտ
հատկությունների փոփոխություններ. հայեցակարգը ներառելով ։

Տարրական դասարաններում ընթերցանության նկատմամբ

հետաքրքրություն առաջացնելու համար կիրառվում են ներքոհիշյալ
ուսուցման մեթոդները և ձևերը՝

 նախագիծ, ստեղծագործական
 դասի խաղային ձևեր
 աշխատանքի տարբեր ձևերի օգտագործում (խումբ, թիմ,
զույգ, ստեղծագործական)
 դիդակտիկ միջոցների օգտագործում (թեստեր, խաչբառեր
 դիդակտիկ տեխնիկայի ներդրում (խոսքի գործիչներ);,
 մոտիվացիայի օգտագործումը (հուզական, ճանաչողական,
սոցիալական):
 Դասավանդման մեթոդներ (խնդրահարույց, երկխոսություն,
խաղ, մոդուլային, կրիտիկական իրավիճակներ):

Երկրորդ պայմանը նախատեսում է խոսքի զարգացման դասի

բովանդակության մեջ ներառում՝ ուղղված կրտսեր դպրոցականների մոտ
ընթերցանության հմտությունների զարգացմանը, ներառյալ ճշտությունը,
սահունությունը, տեղեկացվածությունը և արտահայտչականությունը:

Արտահայտությունը խոսքի կարևոր հաղորդակցական որակ է, որը

թույլ է տալիս ուժեղացնել ասվածի տպավորությունը, առաջացնել և
պահպանել ուրիշների ուշադրությունն ու հետաքրքրությունը:

8
Արտահայտման միջոցներն են՝ ինտոնացիա, տրամաբանական շեշտ,
դադար, տեմպ, ձայնի ուժ և բարձրություն։

Երրորդ պայմանը ենթադրում է դասի բովանդակության մեջ

ժամանակակից կրթական տեխնոլոգիաների ներառում՝
առողջապահական տեխնոլոգիայի տարրերի օգտագործմամբ
արդյունավետ ընթերցանության տեխնոլոգիա։

Տարրական դպրոցում մայրենիի ուսուցման հիմնական նպատակն է՝

 ձևավորել և դասարանից դասարան զարգացնել երեխաների
կարդալու կարողությունները (որակական հատկանիշների
պահպանմամբ),մաքրել, հղկել և հարստացնել
նախադպրոցական տարիքում և գրաճանաչության ողջ
ընթացքում երեխաների ձեռք բերած բառապաշարը,
 զարգացնել կապակցված խոսք կառուցելու (գրավոր և
բանավոր) ունակությունը,
 ձևավորել հաղորդակցական կարողություններ, բարեկիրթ
խոսքի մշակույթ,
 ապահովել մայրենի լեզվից տարրական գիտելիքների,
ունակությունների և հմտությունների ձեռքբերման համար
անհրաժեշտ պայմաններ,
 ձևավորել փոքրածավալ տարաբնույթ
ստեղծագործություններ ընթերցելու, դրանց հիմնական
միտքը՝ գաղափարը, հասկանալու, ենթատեքստը կռահելու,
հերոսների գործողությունների տրամաբանությունն
ըմբռնելու, դրանց շուրջ պարզ դատողություններ անելու
կարողություններ,
 ձևավորել ձեռք բերած բարոյական արժեքներին հետևելու
անհրաժեշտության գիտակցություն, դրանցով կյանքում
առաջնորդվելու ունակություն, զարգացնել արժեհամակարգը

9
 և դաստիարակել նրա բաղադրիչները պահպանելու ու
հարստացնելու պահանջմունք,
 նպաստել իր բնակավայրի և այնտեղ ապրող մարդկանց
զբաղմունքի, մշակութային արժեքների մասին գիտելիքների
ձեռքբերմանը,
 գեղարվեստական նյութերի ընթերցման, լեզվական
տարրական գիտելիքների և կարողությունների ձեռքբերման
ճանապարհով ձևավորել հայեցի մտածողություն, ազգային
հոգեկերտվածք, զարգացնել լեզվամտածողությունը,
վերլուծական և քննադատական մտածողությունը,
 աշխարհաճանաչողական տարաբնույթ տեղեկությունների
միջոցով ձևավորել պատկերացումներ շրջապատի, բնական
և հասարակական երևույթների, մարդկանց ու նրանց
աշխատանքային գործունեության մասին, պայմաններ
ստեղծել երեխաների իրավունքների և
պարտականությունների մասին գիտելիքների ձեռքբերման և
դրանք գործածելու ուղղությամբ ունակությունների մշակման
համար,
 ապահովել երեխայի անձի զարգացումը՝ իրականացնելով
բարոյական, գեղագիտական, գաղափարական
դաստիարակություն, նպաստելով երեխայի
ինքնաճանաչմանը, ինքնադրսևորմանը, ձևավորելով
համագործակցային ունակություններ, համակեցության
որակներ։
Տարրական դպրոցում մայրենիի դասերը կազմակերպվում են
բացատրական ընթերցանության մեթոդով, որը դիդակտիկական
բազմաբնույթ ձևերի ու միջոցների, զարգացնող տեխնոլոգիաների,
մանկավարժահոգեբանական տեսանկյուններով հիմնավորված
մեթոդների համակարգ է:
Տարրական դպրոցում մայրենիի դասի գլխավոր նպատակները
երեխաներին կարդալու բոլոր որակական հատկանիշների
պահպանմամբ կարդալ սովորեցնելն է, ընթերցանության նկատմամբ

10
հետաքրքրություն առաջացնելը և ընթերցողական կարողության
ձևավորումը: Ինչպես նշված, այնպես էլ մայրենի լեզվի
քերականությունից տարրական գիտելիքների և կարողությունների
ձեռքբերումը դիտվում է որպես գրավոր և բանավոր գրագետ խոսք
կառուցելու, լեզվամտածողության և հայեցի հոգեկերտվածքի
ձևավորման, ազգային և համազգային արժեքների ձեռքբերման կարևոր
գործնական միջոց:
Անշուշտ, եթե բավարար մակարդակով ձևավորված է կարդալու
կարողությունը, ապա ընթերցած բնագրի շուրջ իրականացվող
մեթոդապես ճիշտ աշխատանքի շնորհիվ ընթերցանությունը դառնում է
նաև անձի ճանաչողական հետաքրքրությունների, բազմաբնույթ
պահանջմունքների բավարարման, բազմակողմանի զարգացման միջոց:
Այդ իսկ պատճառով ուսուցման սկզբնական փուլում հիմնական
ուշադրությունը դարձվում է կարդալու, մասնավորապես հասկանալով
կարդալու կարողության ձևավորմանը։ Սակայն այդ չի նշանակում, որ
դասը պլանավորելիս, դասի նպատակները որոշելիս պիտի առաջնորդվել
միայն կարդալու կարողության զարգացմանը միտված նպատակով։
«Դասին նախապատրաստվելու տեխնոլոգիան ենթադրում է նպատակի
հետ կապված չորս խնդրի լուծում։ Որոշել դասի մանկավարժական
նպատակը՝ ելնելով դասանյութի հնարավորությունից։ Աշակերտի համար
որոշել մի այնպիսի ուսումնական գործունեություն, որի
դաստիարակչական արդյունքը ուսուցչի նպատակն է, այսինքն՝ ուսուցիչն
իր նպատակին կարող է հասնել աշակերտի այդ գործունեության
միջոցով։ Աշակերտի համար էլ պետք է որոշել մի այնպիսի նպատակ,
հանուն որի նա կամավոր է ընդգրկվելու ուսուցչի նախատեսած այդ
գործունեության մեջ։ Նպատակը որոշելուց հետո պետք է մտածել
աշակերտի գիտակցության մեջ այն առաջացնելու մասին: Վերջին խնդրի
լուծումն ուսուցիչը կարող է ապահովել արդեն ուսուցման մեթոդների
միջոցով»։ Այս տեսանկյունով եթե դիտարկենք բացատրական
ընթերցանության մեթոդը, ապա շահեկանորեն կնկատենք, որ այն
բազմաթիվ մեթոդների համալիր է, որի բաղադրամասերի ճիշտ

11
իրականացման դեպքում լուծվում են նաև կարդալու գործընթացի հետ
կապված աշակերտների բազմաբնույթ նպատակները։
Մայրենիի դասերի պարբերաբար ունկդրումներն ու քննարկումները
ցույց են տալիս, որ գեղարվեստական բնագրի առաջին ընթերցման
ժամանակ աշակերտները ընթերցած նյութի բովանդակության մասին
ընդհանուր, մակերեսային պատկերացում են կազմում։
Այդ պատճառով էլ կարևոր է բնագրի՝ որոշակի
հանձնարարականների վերընթերցումը, որի ժամանակ երեխաներն
անպայման պետք է ինչ–որ նորություն գտնեն, բացահայտեն նոր
փաստեր,որոնք առաջին ընթերցման ժամանակ չէին նկատել, հակառակ
դեպքում վերընթերցումը կվերածվի մեխանիկական ու անհետաքրքիր
աշխատանքի;
Մայրենիի տարրական ուսուցման մեթոդիկայում մշտապես
դիտարկվել մանկավարժական փորձն ու բազմաթիվ ու բազմանպատակ
դասալսումները, հատկ բացատրական ընթերցանության մեթոդի հինգ
բաղադրամաս: Բնագրի ամբողջական ընկալման համար անհրաժեշտ է
աշխատանք իրականացնել բնագրի բովանդակության շուրջ, որպեսզի
ձևավորվի ոչ միայն աշակերտի կարդալու հմտությունը, այլև մշակվի
ընթերցողական կարողություն աշխատանքը։
Այսպիսով՝ բացատրական ընթերցանության մեթոդի բաղադրամասերն
են`
• Զրույց,
• բնագրի ընթերցում,
• բառային աշխատանք,
• աշխատանք բնագրի շուրջ,
• պատմում,
• ամփոփում։

Կարդալ սովորեցնելը մայրենիի դասընթացի գլխավոր նպատակն է:

Ինչպես տեսանք, տարրական դասարաններում պետք է ձևավորվի
սահուն, վարժ, հասկանալով կարդալու կարողություններ, և այդ

12
կարողությունները պետք է աստիճանաբար զարգանան:Կարդալը այն
հիմքն է , որը նպաստում է աշակերտի մտավոր զարգացմանը:Ինչքան
ամուր լինի այդ հիմքը, այնքան ավելի արդյունավետ կդառնա գրքից
գիտելիքներ ձեռք բերելու գործընթացը:Կրտսեր դպրոցում կարդալն ունի
երկու գործառույթ.

1.կարդալ՝ որպես ուսուցման ակնկալվող արդյունք,դասերի պահանջ,

2.կարդալ՝ որպես մյուս առարկաներն ուսումնասիրելու գործիք;

Մանրամասն դիտարկենք, թե ինչպես կազմակերպել

արդյունավետ ինքնուրույն ընթերցանություն երեխաների համար՝
• Ընթերցանության միջավայրի ստեղծում: Կարևոր է տանը
կամ դասարանում ստեղծել հարմարավետ և հանգիստ վայր
ընթերցանության համար: Դարակները պետք է ունենան
տարբեր տարիքի և հետաքրքրությունների
համապատասխան գրքեր:
• Հետաքրքրությունների աջակցություն։ Փորձել գտնել գրքեր ,
որոնք համապատասխանում են որոշակի երեխայի
հետաքրքրություններին: Սա կարող է լինել գիրք նրա սիրելի
կենդանիների, մուլտհերոսների կամ արկածների մասին :
• Ընթերցանության ժամ։ Հատկացնել որոշակի ժամանակ
ամեն օր կարդալու համար: Սա կարող է լինել ինչպես քնելուց
առաջ, այնպես էլ երեխայի համար հարմար այլ ժամանակ:
• Բարձրաձայն կարդալը: Բարձրաձայն կարդալը կարևոր է
հասկանալու հմտությունները զարգացնելու
համար: Ծնողները կամ ուսուցիչները կարող են կարդալ
երեխաների համար և նրանց հետ քննարկել գրքի
բովանդակությունը:
• Կրկնվող ընթերցանություն: Խրախուսել երեխաներին մի
քանի անգամ կարդալ նույն գիրքը: Սա օգնում է ամրապնդել
ընթերցանության հմտությունները և ավելի լավ հասկանալ
բովանդակությունը:
• Գրականության բազմազանություն: Կարևոր է երեխաներին
տրամադրել տարբեր գրքեր՝ պատմվածքներից և

13
 հեքիաթներից մինչև կոմիքսներ և ոչ գեղարվեստական
գրքեր: Դա կօգնի ընդլայնել նրանց մտահորիզոններն ու
հետաքրքրությունները:
• Աջակցություն և խրախուսում. Խրախուսեք երեխաներին
կարդալ և գովել նրանց յուրաքանչյուր կարդացած հատվածի
կամ գրքի համար: Սա կօգնի նրանց զգալ հաջողակ և
կշարունակի կարդալ: Գրադարաններ և գրախանութներ.
գրադարաններ և գրախանութներ այցելելը կարող է նաև
զվարճալի և կրթական փորձ լինել երեխաների
համար: Անկախ ընթերցանությունը կարևոր հմտություն է,
որն օգնում է զարգացնել ինտելեկտը, ընդլայնել
բառապաշարը և խթանել երևակայությունը:

ԴԱՍԻ ՊԼԱՆ-ԿՈՆՍՊԵԿՏԻ ՆՄՈՒՇՕՐԻՆԱԿ

14
Դասարանը՝ III

Առարկան՝ Մայրենի

Դասի տեսակը՝ Համակցված

Դասի լայն թեման՝ «Աշնան գույները»

Դասի նեղ թեման՝ հին՝ «Աշուն է»
Նոր՝ «Ես աշունն եմ սիրում»
Անհրաժեշտ պարագաներ` դասագիրք, տեսաձայնագրություն
https://www.youtube.com/watch?v=DDIkoasNkzs,

Կիրառվող մեթոդներ` խթանման փուլ – Մտագրոհ

իմաստի ընկալման փուլ – Շարունակելով ընթերցանություն՝
մեկնաբանելով կամ բացատրություններվ,

կշռադատման փուլ - Բազմանիստ

Դասի նպատակը` - Արտահայտիչ ընթերցելու հմտության ձևավորում

-Ստեղծագործության բովանդակության և զգայական ընկալման
ապահովում

-Բառի պատկերավորությունը տեսնելու և գնահատելու

կարողություն

- Հոմանիշ բառերը տարբերելու կարողության ամրապնդում

(բայերի միջոցով):

Դասի խնդիրները՝ Սովորողները.

- արտահայտիչ կկարդան բնագիրը` ձայնի բարձրությունն ու
տեմպը համապատասխանեցնելով իրավիճակներին ու
հեղինակի տրամադրությանը
- կբացահայտեն բնության և ստեղծագործության հեղինակի
տրամադրությունը և հարցերի միջոցով տպավորությունը
կներկայացնեն խոսքային նկարագրությամբ
- կկարողանան ամբողջացնել նախադասությունները տրված
հոմանիշ բայերով

15
Դասի ընթացքը.
Կազմակերպական պահ:
Տնային հանձնարարության ստուգում:
«Աշուն է» բանաստեղծության անգիր արտասանություն:
Այնուհետև հանձնարարել անգիր արտասանել հետևյալ ուղղորդող
առաջադրանքներով.
- Արտասանե՛ք այն քառատողը, որտեղ հեղինակն ավետում է աշնան գալը:
- Ստեղծագործության հեղինակը քառատողերից մեկում գույներ չի օգտագործել:
Գտե՛ք և արտասանե՛ք այդ քառատողը:
- Գտե՛ք և արտասանե՛ք այն քառատողը, որում հեղինակը շուրջբոլորը տեսնում
է նախշուն գույներով:

Աշխատանք լեզվական նյութի շուրջ: Առաջադրանք 3. Ոսկի –ոսկու զույգի

օրինակով կազմի՛ր քամի, որդի, ոզնի, այգի, բարդի գոյականների համապատասխան
ձևերը:
Ֆիզկուլտ դադար:

Նոր նյութի հաղորդում:

Խթանման փուլ Կիրառել «Մտագրոհ» մեթոդը՝ որպես մեկնաբառ

վերցնելով «Աշուն» բառը:

Աշուն

Իմաստի ընկալման փուլ

 Բնագրի շարունակելով ընթերցանություն՝

բացատրություններով կամ մեկնաբանելով:
Երեխաները հատված առ հատված կարդում են
բնագիրը, վերլուծում յուրաքանչյուր հատվածը:

16
 Յուրաքանչյուր հատվածի ընթերցումից հետո
կատարել բառային աշխատանք ու հիմնական մտքի,
ենթատեքստի վերհանում:
Բառային աշխատանքի ժամանակ ուսումնասիրում
ենք բացատրական և ուղղագրական արժեք ունեցող
բառերը:
Բացատրական արժեք ունեցող բառեր ու
արտահայտություններ.
Դեղնահեր, բեռ, հողմահար օրորվել, սվսվալ (առաջին
հատվածից):
Ուղղագրական արժեք ունեցող բառեր՝ տերև, օրորվել:
Այնուհետև հարցեր են տրվում առաջին հատվածի
վերաբերյալ:
-Հեղինակն ի՞նչ զգացմունք է արտահայտում աշնան
նկատմամբ:
-Երեխանե՛ր, տերևին ի՞նչ հատկանիշ է վերագրել
ստեղծագործույթան հեղինակը:
-Ինպե՞ս կբացատրենք տերևն անտառում քամու հետ
պարում է արտահայտությունը:
-Ի՞նչ նկատի ունի հեղինակը ծառերը այգում բեռներից
ազատված հողմահար օրորվում են
արտահայտությամբ:
Նման աշխատանք ենք կատարում նաև
ստեղծագործության երկրորդ հատվածի շուրջ:
Բացատրական արժեք ունեցող բառեր և
արտահայտություններ.
Նախշուն, դիզել, հորդացած առու, գլգլալ, հնարել:
Ուղղագրական արժեք ունեցող բառեր.
Նախշուն, գլգլալ, ճամփա, երգ:
Ես աշունն եմ սիրում
Բերքառատ ու նախշուն
-Ի՞նչ ածականներով է բնութագրված աշունը:
Երբ գյուղի դաշտերում
Առատ բերք են դիզում,

17
 Այս երկտողում բացատրում ենք աշնան բարիքների,
դաշտերի առատ բերքի մասին:
Երբ առուն հորդացած
Գլգլում է, հոսում
Եվ ճամփին հնարած
Նոր երգերն է ասում...
Այս քառատողում բացահայտվում է, որ առվակը
նույնպես ուրախ է. երգում է, սիրում է աշունը:

Աշխատանք լեզվական նյութի շուրջ:

Առաջադրանք 6-ի կատարում (էջ 32): Բաց թողնված տեղերում գրի՛ր հավաքել կամ
դիզել բառերը և ամբողջացրու ՛նախադասությունը:

1. Մեղուն ծաղկափոշի է .......................:

2. Այգեպանը ծառերի չորացած ճյուղերը կտրել ու .....................այգու հեռավոր
անկյունում:

Կշռադատման փուլ: Կիրառվում է «Բազմանիստ» մեթոդական հնարը:

աշուն

առատաձեռն թախծոտ

անձրևոտ
երաժշտակ
հարուստ ոսկեգույն
ան

ուրախ

շռայլ բերքառատ
18
Ուսուցիչն առաջարկում է միավորել աշուն և բերքառատ բառերը, դրանք գործածել
նախադասության մեջ: Այնուհետև ուսուցիչը հանձնարարում է որոշել՝ արդյոք կարող
են կազմած նախադասությունը վերնագիր դարձնել այս բնագրի համար:

Ունկնդրել «Ջա՛ն, ջա՛ն, ջա՛ն, աշուն է» երգը https://www.youtube.com/watch?

v=DDIkoasNkzs

Տնային առաջադրանք: Անգիր սովորել «Ես աշունն եմ սիրում» բանաստեղծությունը:

Նկարել տերևաթափ:

19
 ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ

Տարրական դասարաններում ընթերցանության նկատմամբ

հետաքրքրության ձևավորումը կարևոր է երեխաների հիմնական
ընթերցանության հմտությունների և լեզվական կարողությունների
զարգացման համար: Ընթերցանության նպատակն է ապահովել, որ
երեխաները հաջողակ մեկնարկեն իրենց կրթության մեջ և զարգացնեն
հմտություններ, որոնք օգտակար կլինեն նրանց ողջ կրթական կյանքում:
Ահա տարրական դասարաններում կարդալու հիմնական նպատակներն
ու խնդիրները.

 Վերծանման հմտությունների զարգացում։ Երեխաները սովորում են

ճանաչել տառերը, հնչյունները և բառերը: Սա թույլ է տալիս նրանց
սկսել տեքստեր կարդալ և ինքնուրույն գտնել նոր բառեր:
 Ստեղծեք բառապաշար։ Կարդալն օգնում է երեխաներին սովորել
նոր բառեր և հասկանալ դրանց իմաստները, ինչը ընդլայնում է
նրանց բառապաշարը:
 Տեքստի ըմբռնման զարգացում։ Ընթերցանության նպատակը ոչ
միայն տեքստի վերծանման խոչընդոտի հաղթահարումն է, այլև
կարդացածը հասկանալը: Երեխաները սովորում են տեքստում
բացահայտել հիմնական գաղափարները, մանրամասները և
իրադարձությունների հաջորդականությունը:
 Արտահայտիչ ընթերցանության հմտությունների զարգացում։
Բարձրաձայն և արտահայտիչ ընթերցանությունը նպաստում է
բանավոր խոսքի զարգացմանը և տեքստում ինտոնացիայի
ըմբռնմանը:
 Ընթերցանության նկատմամբ հետաքրքրության զարգացում։
Կարևոր խնդիր է գրքի և ընդհանրապես ընթերցանության
նկատմամբ հետաքրքրություն զարգացնելը: Սա նպաստում է
ընթերցանության երկարաժամկետ ներգրավվածությանը և
կրթական աճին:

20
 Հետագա կրթական գործունեության հիմնադրամի
ստեղծում։Ընթերցանության հմտությունները հիմք են տալիս
սովորելու այլ առարկաներ, ինչպիսիք են մաթեմատիկան,
պատմությունը, բնագիտությունը և այլն:
 Քննադատական մտածողության զարգացում։ Տեքստի
վերլուծության միջոցով երեխաները սովորում են արտահայտել
իրենց կարծիքը, հարցեր տալ և գնահատել տեղեկատվությունը:
Ընդհանուր առմամբ, տարրական դասարաններում
ընթերցանության նպատակներն ու խնդիրները ուղղված են
կարդալու հմտությունների զարգացմանը, հասկանալ տեքստը և
հետաքրքրություն զարգացնել գրքերի և կրթության նկատմամբ: Այս
հմտությունները կարևոր դեր են խաղում երեխաների
ինտելեկտուալ և անձնական զարգացման գործում և ազդում
նրանց հետագա հաջողությունների վրա դպրոցում և կյանքում:

ՕԳՏԱԳՈՐԾՎԱԾ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՑԱՆԿ

1. Ուսուցման ժամանակակից մեթոդներ, հնարներ, վարժություններ,

21
 Կրթության ազգային ինստիտուտ, ք. Վանաձոր, 2008, էջ 30:
2. Ջ․Գյուլամիրյան, Մայրենիի տարրական ուսուցման մեթոդիկա,
Երևան 2015
3. Колганова Н.Е. О читательской компетентности младшего школьника
Электронный ресурс] URL:http://elibrary.ru/item.aspid (дата обращения: 18.12.2019).
4. Леонтьев А.А. Обучение чтению младших школьников: из опыта работы. М.:
Просвещение, 1981. 215 с
5. Ушинский К.Д. Собрание сочинений. Собр. соч.: в 7 томах. М.Л.: Изд-во АПН
РСФСР, 1949. Т.5. 591.с. 41.
6. Павлова Л.А. Как формировать навык чтения у младших школьников:
практическое пособие. М.: АРКТИ, 2007. 76 с.

22