M1-Aralin 1 – Sining: Kahulugan at mga Pangunahing Paksa sa
Pag-unawa
Kahulugan ng Sining
- Ang Sining ay nangangahulugang kakayahan o
kasanayan.
Anyo
- Ang anyo ay anomang may angking hugis katulad ng
mukha. Ang kakayahang umunawa ng hugis ay isa sa
mga gawaing unang nililinang ng isang tao. Ito ang isa sa
pinakamadaling sanaying kakayahan. Maaari itong
ilarawan sa kaisipan at sa aktwal. Narito ang gabay sa
higit na pag-unawa rito.
Perspektibo
- Ito a9h y ang pagbuo ng kaalaman o hugis batay sa iyong
pananaw. Ang perspektibo ay pag-unawa sa mga bagay
mula sa mata ng tumitingin, maaaring malapit o malayo,
malaki o maliit, ayon sa kinalalagyan ng susuri nito.
Anatomiya
- ang pagkakaroon ng kaalaman sa buhay na nilikha upang
mapag-ugnay at maunawaan kung paanong naigagalaw
ang mga bahagi ng katawan.
Komposisyon
- maituturing na mahirap dahil magsisimula sa kawalan
hanggang sa makabuo ng isang kabuuan. Ang mga
piraso ay pagsasama-samahin upang makabuo ng
komposisyon. Ang kabuuang “layout” ay napakahalaga.
Isinasaalang-alang ng mga manlilikha ang mga bagay na
tulad ng “the rule of the thirds”
Halaga at pag-iilaw
Panitikan: Kahulugan, Anyo, at Mga Uri Nito
Panitikan
- nagmula sa mga salitang Pang (unlapi) + titik
(salitang-ugat) + an (hulapi). Ito ay galing sa salitang Latin
na littera na nangangahulugang titik.
- Ang panitikan ay pagpapahayag ng kaisipan, damdamin,
karanasan, hangarin, at diwa ng tao tungkol sa iba’t ibang
bagay sa daigdig.
pasalin-dila (nagpasalin-saling kuwento mula sa isang panahon
patungo sa ibang panahon)
pasulat (pagsasatitik nito sa aklat, magasin, o anomang babasahin)
pasalintroniko (pagsasatitik ng akda sa web gamit ang kagamitang
elektroniko.)
Kahalagahan ng Panitikan
1. Matuklasan ang sariling kalinangang maipagmamalaki.
2. Mapahalagahan ang wika, sining, halagang pantao, at iba
pa.
3. Maihambing ang panitikan sa mga kilalang akdang
nanuluktok sa buong daigdig, nang sa gayon, mapalakas
ng mga makata at manunulat ang mga kahinaang taglay
ng ating panitikan. Sa pamamagitan nito’y mabilis na
mapauunlad ng ating panitikang may sariling tatak ng
kasiningan, kagandahan, at kadakilaan.
Anyo ng Panitikan
Tuluyan o prosa – Tumutukoy ito sa maluwang na pagsasama-sama
ng mga salita sa loob ng pangungusap. Nasusulat ito sa karaniwang
takbo ng pangungusap o pagpapahayag, o sinusulat nang tuluyan.
Patula o panulaan – Ito ay sinusulat nang pataludtod o pasaknong
sa pamamagitan ng salitang binibilang ang pantig sa taludtod na
pinagtugma-tugma.
Mga akdang tuluyan
A. Alamat – Ito ay isang uri ng tuluyang tumutukoy sa mga
pinagmulan ng mga bagay-bagay sa daigdig. Minsan sa
mga pinagmulan ng mga panawag, lugar, hayop o mga
halaman. Tinatalakay dito ang kakumbakitan ng mga
bagay-bagay.
B. Anekdota – Akdang isinalasaysay ang mga kakaiba o
kakatuwang nangyari sa buhay ng isang sikat, o kilalang
mga tao.
C. Nobela – Tinatawag din itong kathambuhay. Ito ay isang
mahabang kuwentong piksyong hinahati sa iba’t ibang
kabanata.
D. Pabula – Akdang ang mga tauhan ay mga hayop.
E. Parabula – Ito ay maikling kuwentong may aral na
kalimitang hinahango mula sa Bibliya.
F. Maikling Kuwento – Hinggil ito sa isang mahalagang
pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at
may iisang kakintalan o impresyon lamang. Isa itong
masining na anyo ng panitikang natatapos basahin sa
isang upuan lamang.
G. Dula – Salaysay na hinahati sa pamamagitan ng mga
yugto at kadalasang isinalaysay sa mga teatro.
H. Sanaysay – Ito ay isang komposisyong kalimitang
naglalaman ng personal na kuru-kuro ng may-akda.
I. Talambuhay – Isinalaysay nito ang kasaysayan ng buhay
ng isang tao na batay sa mga tunay na impormasyon.
J. Talumpati – Paglalahad ito ng mga kaisipan o opinyon ng
isang tao hinggil sa isang napapanahong paksang may
layuning humikayat,tumugon, mangatwiran, magbigay ng
kaalaman o impormasyon at maglahad ng isang
paniniwala.
K. Balita – Ito ay nagpapahayag sa mga kasalukuyang
kaganapan sa labas at/o loob ng isang bansa.
L. Kwentong Bayan – Ito ay isang uri ng salaysay na
likhang-isip na mga tauhang kumakatawan sa mga uri ng
mamamayan. Kadalasa’y tumatalakay din sa mga
suliraning panlipunan.
Mga akdang patula
A. Tulang Pasalaysay – Ito ay tumutukoy sa mga
pinapaksang mahahalagang mga tagpo o pangyayari sa
buhay, ang kagitingan, at kabayanihan ng tauhan.
1. Awit – Ito ay tulang nagsasalaysay ng mga
buhay ng mga mahal na tao tulad ng hari,
reyna, prinsipe, duke, at iba pa.
2. Korido – Tulad ng awit, ang mga tauhan nito
ay mga mahal na tao at naganap sa mga
kaharian.
3. Epiko – Isinasalaysay ang kabayanihan at
pakikipagtunggali ng isang tao o mga tao
laban sa mga kaaway na kadalasang hindi
kapani-paniwala dahil sa mga tagpuang
kababalaghan at di-makatotohanan.
B. Tulang Pandamdamin o Liriko
1. Dalit – Ito ay isang awit ng papuri, luwalhati,
kaligayahan, o pasasalamat. Karaniwang para
sa Diyos ito sapagkat nagpapakita,
nagpaparating o nagpapadama ng pagdakila
at pagsamba.
2. Oda – Nagpapahayag ito ng paghanga o
isang papuri sa isang bagay.
3. Soneto – Nagtataglay ito ng labing-apat (14)
na taludtod at naghahatid ng aral sa mga
mambabasa.
4. Elehiya – Ang tulang ito ay patungkol sa
pagdadalamhati sa isang namatay o
naglalarawan sa pagbubulay-bulay sa
kamatayan.
 5. Kantahin – Ito ay musikang magandang sikolohiya, atbp.
pakinggan at binubuo ng mga payak na salita
at sukat 5. Ang kritiko ay matapat na kumikilala sa akda bilang isang akdang
C. Tulang Pandulaan o Pantanghalan
1. Tibag – Ito ay dulang nagtatanghal sa sumasailalim sa paraan ng pagbuo o konstruksyon batay sa sa
paghahanap ni Santa Elena sa mahal na krus
na kinamatayan ni Hesus. sinusunod na alituntunin at batas.
2. Senakulo – Patungkol sa buhay,
pagpapakasakit, kamatayan, at muling 6. Ayon kay Alejandro G. Abadilla, kailangan ng isang kritiko ang tigas ng
pagkabuhay ng Panginoong Hesukristo ang
dulang ito. damdaming naninindigan upang maging tiyak na kapakinabangan ng
3. Moro-moro – Ito ay isang uri ng “komedya”
na nagpapakita ng makasaysayang labanang panitikan ang kanyang pagmamalasakit.
nagsimula pa noong ika-16 na siglo nang ang
mga Kristiyanong Malay, mga Pilipino sa
Luzon at Visayas ay sumama sa pakikidigma
Paano magsuri ng isang Panitikan?
ng mga Kastila laban sa mga Pilipinong
Muslim na nasa Timog ng Pilipinas.
1. Paksa – Ito ang pinag-uusapan sa kabuuan ng babasahin o palabas.
4. Panunuluyan – Ito ay isang tradisyonal na
dula tuwing bisperas ng Pasko hinggil sa
2. Tauhan – Sila ang mga nagsisiganap at nagbibigay-buhay sa
paghahanap ng matutuluyan nina Birheng
Maria at San Jose sa Herusalem at
panitikan. Maaaring makilala bilang pangunahin o bida o kaya nama’y
pagsisilang kay Hesus sa isang sabsaban.
5. Salubong – Pagtatanghal ito ng pagtatagpo
mga katulong na tauhan. Ang ganda at bisa ng isang akda ay
ng muling nabuhay na Panginoong Hesus at
ni Birheng Maria.
nakasalalay sa paglalarawan at pagbibigay-buhay sa mga karakter na
6. Sarswela – Isang komedya o melodramang
may kasamang awit at tugtog, may tatlong (3) nalilikha ng manunulat. Samantala, ang kanilang pagganap sa panoorin
yugto, at nauukol sa mga masisidhing
damdamin tulad ng pag-ibig, paghihiganti, tulad ng dula at pelikula ay binibigyang-pansin sa iba’t ibang
panibugho, pagkasuklam, at iba pa.
7. Karagatan – Nanggaling ang dulang ito sa pamamaraan:
alamat ng prinsesang naghulog ng singsing
sa karagatan at nangakong pakakasalan ang A. Subdued (internal) – Kadalasang tahimik lang ang tauhan, maaaring
binatang makakakuha nito.
8. Duplo - Isa itong larong paligsahan sa malungkot o nag-aalala. Pigil ang damdamin at di inilalabas ang
pagbigkas ng tula na isinasagawa bilang
paglalamay sa patay. anomang masidhing emosyon.
9. Dalit – Ito ay ang pag-aalay ng bulaklak
kasabay ng pag-awit bilang handog sa B. Hysterical (external) – Kadalasang sumisigaw, nagwawala o kung di
Birheng Maria.
ma’y tumatalon at may labis na paggalaw ang tauhang gumaganap.
Katangian ng Isang Mahusay na Kritiko sa Panitikan
Masidhing emosyon ang ipinakikita sa ganitong uri ng pagganap habang
Ayon kay Alejandro G. Abadilla, kailangan ng isang kritiko ang tigas ng
nagagalit, natutuwa, o nasasabik.
damdaming naninindigan upang maging tiyak na kapakinabangan ng panitikan
ang kaniyang pagmamalasakit. Ang mga sumusunod ay ang mga katangiang
C. Building up – Sa ganitong uri ng pagganap ay unti-unting ipinakikita
dapat taglayin ng isang kritiko:

ang pagtaas ng emosyon.

D. Descending – Kabaligtaran ito ng building up, dito’y pababa ang

1. Ang kritiko ay matapat sa sarili at itinuturing ang panunuri ng mga

emosyon ng gumaganap. Mula sa mataas na emosyon ay unti-unting

akdang pampanitikan bilang isang sining.

bumababa ang damdamin sa pag-arte, mainit hanggang sa maging

2. Ang kritiko ay handang kilalanin ang sarili bilang manunuri ng akdang malamig ang emosyon.

pampanitikan at hindi manunuri ng lipunan, manunulat, mambabasa, o 3. Tagpuan – Tumutukoy ito sa kinaroroonan ng eksena o kuwento.

ideolohiya. Kabilang rin ang pagtukoy sa panahon nito.

3. Ang kritiko ay laging bukas ang pananaw sa mga pagbabagong A. Paggamit ng lokasyon sa eksena – saan naroroon, paggamit sa lugar

nagaganap sa panitikan. upang mapaigting ang kuwento o eksena

4. Ang kritiko ay iginagalang ang desisyon ng ibang mga kritikong patuloy B. Pagtukoy sa panahon – oras o araw o kaya nama’y kapanahunan

na sumasandig sa ibang disiplina gaya ng linggwistika, kasaysayan, nito tulad ng mga period movies
4. Dayalogo – Ito ay ang salitaan o pagpapalitan ng usapan sa pagitan

ng mga tauhan. Maaaring ito ay monologo. Mahalaga ang papel nito sa

isang salaysay tulad ng nobela, maikling kuwento, at iba pa sapagkat ito

ang magpapakilala sa tauhang di nakikita dahil binabasa lamang,

kinaroroonan nito, o sitwasyong kinasasadlakan. Kinakailangang

maglarawan ito ng mga sumusunod:

A. Katauhan ng gumaganap – ipinakikilala kung sino siya- mayaman o

mahirap, may pinag-aralan o wala, uri ng trabaho, edad, ugali, paraan ng

pananamit at pagkilos, at iba pa

B. Lugar na pinangyayarihan o panahong kinabibilangan – tinutukoy kung

nasaan ang mga tauhan at kung anong oras o araw naganap

5. Teknikal na aspeto – Pagsipat ito sa aspeto ng sining ng pagkakalikha

ng panulat o panoorin.

A. Panoorin - Kabilang sa binibigyang-puna rito ang pag-iilaw,

cinematography, paglalapat ng musika, at sound effects, o

pangkalahatang pagkakagawa ng produksyon

B. Babasahin – Paggamit ng talinghaga o idyomatikong pahayag sa mga

dayalogo o paglalarawan, paggamit ng estilo tulad ng flashback o

kronolohikal na pagsasalaysay

6. Bisang Pampanitikan

A. Bisang pangkaisipan – tungkol ito sa pagbabago sa kaisipan dahil sa

natutunan sa mga pangyayaring naganap sa binasa o pinanood

B. Bisang pandamdamin – tumutukoy ito sa naging epekto o

pagbabagong naganap sa iyong damdamin matapos basahin ang akda

C. Bisang pangkaasalan – may kaugnayan naman ito sa pagkakaroon ng

pagbabago sa iyong pananaw sa mga kaisipang nakapaloob sa akda

matapos itong mabasa