GE13 ● Ayon sa pinakabagong depinisyon sa

Alesandra Dawn H. Payot Webster’s New Collegiate Dictionary,

Ang Panitikan ay ang mga sulatin na
PANITIKAN naglalaman at nagpapakita ng
kahusayan sa anyo ng
● Nagpapahayag ng mga kaisipan, mga
pagpapahayag. Nagpapahayag din ito
damdamin, karanasan, hangarin at
ng mga ideya ng permanent at
mga diwa ng mga tao.
pangkalahatang kapakinabangan.
● Galing sa salitang “pang-titik-an”
● Sa panitikang pilipino nina Gonzales,
● Literatura ay mula sa latin.
Maitim at Rubin. Ang panitikan ay
isang paraan ng pagpapahayag na
KAHULUGAN NG PANITIKAN
kinapapalooban ng katotohanan sa
● Noong 1995, inilarawan ni Salazar
paraang ipinaparanas sa mambabasa
ang panitikan bilang isang lakas na
ang kaisipan at damdamin ng
nagpapagalaw sa lipunan. Ito rin ay
manunulat.
kasangkapang makapangyarihan na
● Ayon kina Rufino Alejandro at Julian
maaaring nagpalaya sa isang ideyang
Pineda. Ang panitikan ay
nagpupumiglas upang makawala.
“bungang-isip na isinatitik”. Ito rin ay
● Ang Panitikan ng Pilipinas ay
sumasaklaw sa lahat ng uri ng katha
pangunahing tumutukoy sa umiiral,
na tumutulong sa wastong ikauunawa
umuunlad at namamayaning uri at
ng noon, ngayon at bukas ng isang
anyo ng katutubong panitikan.
bansa. Ito rin ay pagpapahayag ng
Kinabibilangan ito ng mga likhang
damdamin at mga karanasan ng
pampanitikang nagmula sa iba’t-ibang
sangkatauhan na nasusulat sa
wika sa Pilipinas. Naglalaman ito ng
masining at makahulugang mga
sari-saring anyo at hubog na
pahayag.
naglalarawasan sa kalinangan ng mga
Pilipino. Isang paglalantad ang
URI NG PANITIKAN
pinitikan ng mga katotohanang
1. Tuluyan o Prosa - nagpapahayag ng
panlipunan at ng mga kathang-isip na
kaisipan. Ito ay isinusulat ng patalata.
guni-guni.
2. Patula - nagpapahayag ng damdamin.
● Hinahaplos nito ang mga sensorya ng
Isinusulat ng pasaknong.
tao: Ang pantanaw, pandinig,
pang-amoy, panlasa at pandama.
MGA AKDANG TULUYAN
Noong 2000, binigyang katangian ito
1. Nobela - mahabang salaysaying
ni Villafuerte bilang isang buhay ngunit
nahahati sa mga kabanata. Inaabot ng
payak na salitang may sarili itong
ilang basahan.
pintig at dugong mainit na dumadaloy.
2. Talaarawan - talaan ng mga
● Batay naman sa librong “Pilosopiya ng
pangyayari.
Literatura” na isinulat ni G. Azarias.
3. Maikling-Kwento - may iisa lamang
Ang Literatura ay ang pagpapahayag
na banghay, ang pagbasa nito ay
ng nararamdaman ng tao tungkol sa
iisang upuan lamang.
iba’t-ibang bagay dito sa daigdig, tulad
4. Dula - itinatanghal sa ibabaw ng
ng kanilang pamumuhay,
entablado. Nahahati sa yugto.
pamahalaan, lipunan at ugnayan ng
5. Alamat - pinagmulan ng isang bagay.
kanilang kaluluawa sa dakilang
lumikha.
 6. Pabula - salaysaying hubad sa
katotohanan na ang mga tauhan ay
mga hayop. Nagbibigay ng
magandang aral lalo na sa mga bata.
7. Anekdota - likhang-isip lamang ng
manunulat. Layunin nito ay
makapag-bigay aral lalo sa mga
mambabasa.
8. Sanaysay - nagpapahayag ng
opinyon ng may akda tungkol sa isang
suliranin o pangyayari.
9. Talambuhay - kasaysayan ng buhay
ng isang tao.
10. Balita - tala ng mga kaganapan na
nagaganap sa lipunan at kapaligiran.
11. Mito - pinagmulan ng sansinukuban,
kalipunan ng iba’tibang paniniwala.
12. Parabula - maikling kwentong
kalimitang hinango mula sa Bibliya.
13. Talumpati - opinyon ng isang tao na
nagpapabatid sa pamamagitan ng
pagsasalita sa entablado para sa mga
pangkat ng tao.
- mangimpluwensya
MGA AKDANG PATULA
4 NA URI NG TULA
1. TULANG PASALAYSAY - isinusulat
pero nagsasalaysay.
- Mahahalagang pangyayari sa buhay
ng tao, maaaring makatotohanan o
kathang-isip lamang.
A. Epiko - tungkol sa kabayanihan.
Nagpapakita ng ugnayan ng tao at
mga diyos.
B. Awit at Kurido - paksang may
kinalaman sa mga dugong bughaw.
Layunin ay palaganapin ang
Kristiyanismo na dala ng mga Kastila
C. Balad - inaawit pero naglalahad ng
kwento. Pinakasimple at pinakamaikli.
2. TULANG DAMDAMIN OR LERIKO - tulang
inaawit.
A. Awiting Bayan - awitin na inaalay sa
bayan.
B. Soneto - para sa makatang bayan.
May labing apat na taludtod, ang
nilalaman ay tungkol sa damdamin at
kaisipan.
C. Elehiya - tulang inaalay sa yumaong
mahal sa buhay.
3. TULANG DULA O PATANGHALAN - tula
na itinatanghal sa entablado.
A. Komedya - ang layunin nito ay
gawing kawili-wili ang panonood sa
pamamagitan ng mga ginagawa ng
pangunahing tauhan. Ang wakas nito
ay masaya. Ang kaguluhan sa
bandang simula ay naaayos. Ang
pagkakasunod sunod ng mga tauhan
ang nakakapagpasaya sa mga
nanonood.
- Isang halimbawa ng komedya na
isinulat ni Juan Crisostomo Soto (o
Crissot), na tinaguriang “Ama ng
Panitikang Kapampangan” ay ang
komedyang Kiki-Riki, isang
komedyang nakasulat sa
Kapampangan at may isang yugto.
B. Melodrama - nakakalungkot. Dulang
labis na nakakaapekto sa emosyon ng
manonood, inilalarawan ang mabuti at
masamang aspeto ng mga karakter.
C. Trahedya - mapoot na katapusan.
Nauuwi ang dulang ito sa malagim o
malungkot na wakas. Ito rin ay isa sa
mga pinakamatandang uri ng dula.
D. Parsa - nakakapagpasaya sa mga
nanonood dahil sa mga
dugtong-dugtong na mga
pangyayaring nakatatawa.
E. Saynete - tungkol sa mga lugar o
pag-uugali ng tao.
F. Sarswela - katatawanan pero dark
humor.
4. TULANG PATNIGAN - ginagawa bilang
paligsahan.
A. Karagatan - uri ng pagtatalong patula
na ginagamitan ng pangangatwiran at
matalas na pag-iisip.
 - Ginagamit ang tulang ito sa laro,
kadalasan tuwing mayroong namatay.
B. Duplo - karaniwang paksa ay
relihiyon. Uri ng tula na hinango sa
balagtasan ginagawa ito sa mga
lamayan upang libangin ang mga tao .
- Ito ang pumalit sa karagatan. Labanan
ito ng pagalingan sa pagbigkas at
pagbibigay katwiran nang patula. Ang
mga pagbigkas ay galing sa mga
kasabihan, salawikain at Bibliya. Ito ay
madalas laruin tuwing may lamay sa
patay.
C. Balagtasan - ito ang pumalit sa duplo.
Ito ay debate na binibigkas nang
patula. Ipinangalan ito sa tanyag na
manunulat na si Francisco “Balagtas”
Baltazar. Pinatanyag ito ng “Hari ng
Balagtasan” na si Jose Corazon de
Hesus (Huseng Batute)
MGA TEORYANG PAMPANITIKAN
A. Bayograpikal - naimpluwensyahan ng
buhay ng may akda ang kanyang
isinulat. Eg. Noli Me Tangere
B. Historikal - pangyayari sa
kasaysayan ng nakaraan.
C. Imahismo - kahit nagbabasa,
gumagana ang sensoryang “imahe”.
D. Humanismo - naniniwala na ang tao
ang sentro ng mundo.
E. Romantisismo - pag-ibig sa lahat ng
aspeto.
F. Realismo - isyung panlipunan,
lipunan sa kasalukuyan.
G. Siko-Analitiko - binabasa ang akda
pero nasusuri ang pag-iisip ng tauhan
o may akda.
- Storya ng mga “psycho=killers”
- Akda na mga pinaglalaruan
H. Simbolismo - sinisimbolo ang isang
bagay. Partikular na pagsisimbolo.
I. Arkitaypal - simbolismo pero
paulit-ulit na ginagamit.
J. Eksistensyalismo - kalayaang pumili
ng katauhan.
K. Moralismo - tama o mali. Kaugaliang
moral ng tauhan.
L. Dekonstruksyon - “norms” = common
law, batas na sinusunod pero di
nakasaad sa saligang batas.
- Kapag binaliktad ang norms.
M. Feminismo - women empowerment.
Layunin ay magpakilala ng mga
kalakasan at kakayahang pambabae
at iangat ang pagtingin ng lipunan sa
mga kababihan.
N. Queer - LGBTQIA+. Layunin ay iangat
at pagpantayin ng lipunan sa mga
homosexual.
O. Marxismo - estado ng pamumuhay.
P. Modernismo - gumamit ng
impluwensya o pagbabago sa
kasalukuyan na panahon.
- Impluwensya ng teknolohiya.
Q. Pormalistiko - layunin ng panitikan ay
iparating sa mambabasa ang nais
niyang ipaabot gamit ang kanyang
tuwirang panitikan.
R. Kultural - tribo. Layunin ay ipakilala
ang kultura ng may-akda sa mga hindi
nakakaalam.
MAIKLING KWENTO
A. Tauhan - gumagalaw sa kwento,
sentro ng kwento.
a. Bilog - character development
b. Lapad - walang character
development
B. Tagpuan - lugar, petsa, oras, panahon
C. Banghay - pagkakasunod-sunod ng
pangyayari.
a. Linear - dire-diretso
b. Flashback - nagsimula sa
present bumalik sa past. (vice
versa)
● Panimula - pagpapakilala ng karakter,
san nagsimula.
● Sulyap sa suliranin - pinapakita na
ang suliranin sa kwento.
● Saglit na kasiglahan - rising action
● Kasukdulan - climax
 ● Kakalasan - kumakalas ang
pangunahing tauhan sa problema.
● Wakas
● Tunggalian - conflict
○ Tao vs sarili
○ Tao vs tao
○ Tao vs lipunan
○ Tao vs kalikasan
○ Tao vs supernatural

TULA
1. Sukat - bilang ng pantig sa bawat
taludtod.
- 6 ang pinakamaikli
- 12 ang common
2. Saknong - malayang taludtod
- 4 ang pinakacommon
3. Tugma - rhyme
● a a a a
a b a b
a a b b
a b b a
4. Kariktan - gumagamit ng salitang
kaakit akit
5. Talinhaga - paggamit ng idyoma
- Tayutay.