PANITIKAN NG PILIPINAS
ng damdamin ng tao bilang ganti niya sa reaksyon sa kaniyang
Panitikan ng Pilipinas
Yunit I
Batayang Kaalaman sa Pag-aaral ng
Panitikan
Panitikan: kahulugan at Kahalagahan
Ang salitang panitikan ay nanggaling sa salitang “pang-
titik-an” na kung saan ang unlaping “pang” ay ginamit at
hulaping “an” at sa salitang “titik”naman ay nangangahulugan
na ang literatura ay galing sa Latin na litterana
nangangahulugang titik.
Ang Panitikan ay katipunan ng mga akda na likha ng
damdamin at kaisipan ng isang tao, lipi o ng isang lahi sa iba’t
ibang panahon ng kasaysayan ng isang bayan at ng isang
bansa sa kabuuan.
Maraming pakahulugan ang iba’t ibang manunulat
tungkol sa panitikan. May nagsasabing “ang tunay na
kahulugan dawn g panitikan ay yaong pagpapahayag ng
damdmain, panaginip at karanasan ng sangkatauhang
nasusulat sa maganda, makahulugan, at masining na mga
pahayag.” Sa aklat nina Atienza, Ramos, Salazar, at Nazal na
pinamagatang Panitikang Pilipino, ipinahahayag na “ang tunay
na panitikan ay yaong walang kamatayan, yaong nagpapahayag
1 | Page
pang-araw-araw na pagsusumikap upang mabuhay at lumigaya
sa kaniyang kapaligiran at gayun din sa kaniyang
pagsusumikap na Makita ang maykapal.”
Narito ang ilan pang kahulugan ng panitikan mula sa
mga kilalang manunulat at iskolar:
“Talaan ng buhay ang panitikan sapgkat dito isinisiwalat
ng tao sa malikhaing paraan ang kulay ng kanyang buhay, ang
buhay ng kanyang daigdig, ang daigdig na kanyang
kinabibilangan at pinapangarap.” - AROGANTE (1983)
“Ang panitikan ay ang pagpapahayag ng damdamin ng
tao sa lipunan, sa pamahalaan, sa kapaligiran, sa kapwa, at
Dakilang Lumikha.” – BRO. AZARIAS-
“Anumang bagay raw na naisasatitik, basta may
kaugnayan sa pag-iisip at damdamin ng tao, maging itoy totoo,
kathang-isip, o bungang tulog lamang ay maaring tawaging
panitikan.” – WEBSTER-
“Ang panitikan ay kasaysayan ng kaluluwa ng
mamamayan. Sa panitikan nasasalamin ang mga layunin,
damdamin, panaginip, pag-asa, hinaing, at gunigui g mg
mamamayan na nasusulat at binabanggit sa maganda,
makulay, makahulugan, matalinhaga, at masining na mga
pahayag.” - MARIA RAMOS-
Ang panitikan ay hindi lamang lumlinang ng
nasyonalismo kundi ito’y nagiingat din ng mgakaranasan,
tradisyon at mga mithiin ng bawat bansa. ito ay isang ilaw sa
walang kamatayangtumatanglaw sa kabihasnan ng tao

ANG PANITIKAN AT KASAYSAYAN
Ang panitkan at kasaysayan ay matalik na magkaugnay.
Ang kasaysayan ay naisatitik kaya’t ito’ymakatotohanang
panitikan. Samakatuwid, bahagi ng panitkan ang
kasaysayan. Subalit, mayroon silang pagkakaiba
. Ang panitikan ay maaaring kathang isip lamang
samantalang ang kasaysayan ay pawang mga pangyayaring
tunay na naganap. Ang panitikan ay may apat na paraan ng
pagpapahayag: pagsasalaysay, paglalahad, paglalarawan,at
pangangatwiran.
Marahil, minsan ay napagtanto natin kung bakit
kailangan nating pag aralan ang panitikan. Sa kabanatang ito,
inilalahad na mayroong limang mahahalagang bagay kung
bakit kailangan nating pag-aralan ang panitikan. Isa na dito ay
upang makilala natin ang sarili bilang Pilipino at matalos ang
ating minanang yaman ng isip at angking talino ng ating
pinanggalingang lahi.
TATLONG URI NG PANITIKAN
Pasalinsulat
Pasalindila
Paelektroniko
MGA PARAAN NG PAGPAPAHAYAG NG PANITIKAN
1. PAGSASALAYSAY- Ito’y isang uri ng pagpapahayag na
nagsasalyasay ng isang karanasan
2 | Page
PANITIKAN NG PILIPINAS
2. PAGLALAHAD- Ito’y isang paraang nagbibigay
katuturan sa isang ideya okonsepto. Nagmumungkahi
rin ito ng paraan ng paggawa ng isang bagay.
Tumatalakay rin ito sa suliranin, magbibigay ng
dahilan at nagpapayo ng mga kalutasan.
3. PAGLALARAWAN - ito’y isang paraan ng
paglalarawan ng isang bagay, tao, o lunan. Ang mga
detalye ng mga katangian o kapintasan ng tao, o
bagay na namamalas ay nababanggit dito.
4. PANGANGATWIRAN – naglalayong humikayat sa mga
bumabasa o sa mga nakikinig na pumanig sa opinion
ng nagsasalita o sa sumulat ang paraang ito.
MGA KALAGAYANG NAKAPANGYAYARI SA PANITIKAN
Mayroon ding mga mahahalagang bagay na
nakapangyayari sa panitikan at ito ay ang sumusunod: (1) ang
klima; (2) ang hanapbuhay; (3) pook; (4) lipunan at pulitikan
at; (5) edukasyon at pananampalataya.
Kung ang limang kalagayan ang nabanggit na
nakapangyayari sa panitikan ay may impluwensya sa anyo,
hangarin, at laman ng panitikan, ang panitikan naman ay may
dalang mahahalagang impluwensya sa buhay, kaisipan, at
ugali ng mga tao. Isa na dito ay ito ang dahilan ng nagkalapit
ang damdamin ng mga tao sa sandaigdigan. Nagkakahiraman
sila ng ugali at nagkakatulungan.

MGA AKDANG NAKAIMPLUWENSYA SA PANITIKAN NG
PILIPINAS AT NG DAIGDIG
1. Banal na Kasulatan o Bibliya- ito ang nagging batayan
ng kakristiyanuhan. Mula Palestino at Gresya.
2. Koran- ang pinakabibliya ng mga muslim. Galing ito sa
Arabia
3. Ang Iliad at Odyssey- ito ang kinatutuhan ng mga
mitolohiya at paalamatan ng Gresya. Akda ito ni Homer.
4. Ang Mahabharata- ito ay ipinalagay na pinakamahabang
epiko sa buong daigdig. Naglalaman ito ng kasaysayan ng
pananampalataya ng Indiya.
5. Canterbury Tales- naglalarawan ito ng pananamplataya
at pag uugali ng mga Ingles noong unang panahon.
Galing ito sa Inglatera at sinulat ni Chaucer.
6. Uncle Tom’s Cabin- Akda ito ni Haring Beecher Stowe na
Estados Unidos. Kababasahan ito ng naging karumal-
dumal na kalagayan ng mga alipin at nagging batayan ng
demokrasya.
7. Ang Divine Comedia- Akda ni Dante ng Italya.
Ngapapahayag ito ng pananampalataya at pag-uugali ng
mga italyano nang panahon yaon.
8. Ang El Cid Compeador- Nagpapahayag ng mga
katangiang panlahi ng mga kastila at ng kanilang
kasaysayang pambansa.
9. Ang Awit ni Rolando- kinapalooban ito ng Doce Pares at
Roncesvalles ng Pransya. Nagsasalaysay ng gintong
panahon ng kakristiyanuhan sa Pransya.
10. Ang Aklat ng mga Patay- naglalaman ito ng mga
kulto ni Osiris at ng mitolohiya at Teolohiya ng Ehipto
11. Ang Aklat ng mga Araw- akda ni Cunfucios ng
Tsina. Nagging batayan ng mga intsik sa kanilang
pananampalataya.
3 | Page
PANITIKAN NG PILIPINAS
12. Isang Libo’t isang Gabi- Mula ito sa Arabia at
Persya. Nagsasaad ng mga ugaling Pampamahalaan,
pangkabuhayan at panlipunan ng mga Arabo at
Persyano.
PANGKALAHATANG ANYO / URI NG PANITIKAN
Ang panitikan ay may dalawang pangkalahatang uri. Ito
ay ang patula at tuluyan.
Patula- nakasulat sa taludturan at saknungan. Ang mga
taludtod ay maaaring may sukat at tugmaan o malayang
taludturan na nangangahulugang walang sukat at
tugma.
Tuluyan/ Prosa- nasusulat sa karaniwang takbo ng
pangungusap at sa patalatang paraan.
ANG MGA AKDANG TULUYAN
Kasama sa tuluyang uri ang mga akdang maikling
kwento, nobela, dula, pabula, alamat, anekdota, sanaysay,
talambuhay, balita, parabula at talumpati. Samantala, ang mga
tula naman ang mga akdang napabilang sa patulang uri ng
panitikan.Nahahati naman sa apat na uri ang mga akdang
patula: tulang pasalaysay, tulang paawit o liriko, tulang padula
o pantanghalan, at tulang patnigan.
1. Maikling Kuwento- Salaysaying may isa o ilang tauhan
na may isang pangyayari sa kakintalan.
2. Nobela- Isang mahabang salaysaying nahahati sa mga
kabanata.

3. Drama/Dula- Itinatanghal sa ibabaw ng entablado o
tanghalan.
4. Pabula- Mga salaysayin ding hubad sa katotohanan na
ang mga tauhan ay mga hayop. Ang layunin ng pabula ay
gisingin ang isipan ng mga bata sa mga pangyayaring
makahuhubog ng kanilang ugali at kilos.
5. Parabula- Kalimitang nababasa sa banal na aklat.
6. Anekdota – mga likha nga mnunulat ang salaysay na ito
na may layong magbigay ng aral sa mga mambabasa.
7. Sanaysay – nagpapahayag ng kuro- kuro o opinyon ng
may-akda tungkol sa isang suliranin o pangyayari
8. Talambuhay- ito’y tala ng kasaysayan ng buhay ng isang
tao. Maaaring ito’y pang-iba o pansarili.
9. Balita- paglalahad ng mga pang-araw-araw na
pangyayari sa lipunan.
10. Talumpati- ito’y isang pagpapahayg na binibigkas
sa harap ng mga tagapakinih. Ang layunin ay humikayat
at magbigya ng impormasyon.
11. Alamat- Ito'y mga salaysaying hubad sa
katotohanan.
ANG MGA AKDANG PATULA
4 | Page
PANITIKAN NG PILIPINAS
Binubuo ng apat na uri ang mga akdang patula: tulang
pasalaysay, tulang liriko, o pandamdamin, tulang pandulaan
at tulang patnigan.
1. Tulang Pasalaysay
Ang Tulang Pasalaysay ay pumapaksa sa mahahalagang
tagpo o pangyayari sa buhay ng kagitingan at kabayanihan
ng tauhan kabilang sa uring ito ang:
a. Awit at Kurido- pumapaksa sa mga pakikipagsapalaran
at karaniwang ginagalawan ng mga tauhang prinsipe at
prinsesa
 Awit- 12 pantig sa bawat taludtud at madalang
kapag inaawit. Hal. Florante at laura
 Kurido- magkapareho sila ng pinapaksa ng
awit.Binubuo ito ng walong pantig sa bawat
taludtod at nagsisimula sa isang panalangin na
kung awitin ay mabilis.Galing ito sa salitang
“currido’ ng Mehiko na nanggaling naman sa
Kastila. Hal. Ibong Adarna.
b. Epiko- -isang tulang pasalaysay na ang karaniwang
paksa ay tungkol sa pakikipagsapalaran,katapangan at
kabayanihan ng mga tao noong unang
panahon.Kinapapalooban ito ng mga pangyayaring hindi
kapani-paniwala at mga kababalaghan. Hal:
Maragtas,Hinilawod,Biag ni Lam-ang atbp.
c. Balad- ito ay may himig na awit dahilang ito ay inaawit
habang may nagsasayaw. Ito ay nilikha noong unang
panahon. Sa kasalukuyan ay napasama na ito sa tulang
kasaysayna na may anim hanggang wlaong pantig.

2. Tulang Liriko (Pandamdamin)- pagbubulay-bulay ng
makata.
Tumutukoy sa mga paksang nauukol sa damdamin ng tao at
maging ang pagbubulay-bulay ng makata.
a. Soneto - tulang may labing apat na taludtud
hinggil sa damdamin at kaisipan.ito’y naghahatid
ng aral sa mga mambabasa
b. Awiting bayan- ang karaniwang paksa ng uring
ito ay pag-ibig, kawaalang pag-asa o pamimighati,
pangamba, kaligayan, pag-asa at kalungkutan.
c. Elihiya- nagpapahayag ng damdamin o guni-guni
tungkol sa kamatayan.
d. Dalit- awit na pumupuri sa diyos. Nagtataglay ng
kaunting pilosopiya sa buhay
e. Pastoral- layuning maglarawan ng tunay na buhay
sa bukid.
f. Oda- nagpapahayag ng isang papuri o panaghoy, o
iba pang masiglang damdamin; walang tiyak na
bilang ng pantig o tiyak na bilang ng taludtud sa
isang saknong.
4. Tulang Patnigan- pagtatalong patula na ginagamitan ng
3. Tulang dula o patanghalan- isinusulat upang wikain at
itanghal
a. Melodrama
Ang dulang ito ay nag wawakas na kasiya-siya sa
mabuting tauhan bagama't ang uring ito'y may
5 | Page
PANITIKAN NG PILIPINAS
malulungkot na sangkap, kung minsan ay labis ang
pananalita at damdamin sa uring ito at nag tatapos sa
kamatayan ng mga bida. Ginagamit ang melodrama sa
mga musikal na dula. Dito, malungkot sa simula ngunit
nagiging masaya ang pagwawakas.
b. Komedya
Dulang nagtatapos sa tagumpay ng pangunahing
tauhan. Masaya at kawili-wili sa mga manonood
c. Trahedya
Kabaliktaran ng komedya ang trahedya sapagkat ang
dulang ito ay nauuwi sa pagkatalo o pagkamatay ng bida o
pangunahing tauhan. Isang halimbawa nito Ang Trahedya
sa Balay ni Kadil.
d. Parsa
Ang parsa ay mga magkakabit-kabit o
magkakadugtong-dugtong ng mgapangyayari ng isang
dulang nakakatawa.
e. Saynete
Ang saynete ay dulang tungkol sa lugar kung saan
nagsimula ang kuwento ng pangunahing tauhan at sa pag-
uugali ng tao tulad ng pagiging mabait,masiyahin at
maaalahanin.
pangangatwiran at talas ng isip.
a. Karagatan - ang tulang ito ay ginagamit sa laro.
Kadalasan itong ginaganap sa namatayan o may
lamay at may matandang tutula ukol sa paksa ng laro.
Mayroon tabong papaikutin, at kung saan matatapat
 PANITIKAN NG PILIPINAS
ang hawakan ng tabo ay syang sasagot sa tanong ng 4. Nakikilala at nagagamit ang mga kakayahan sa pagsulat
isang dalaga na may matalinhagang bugtong at at maging masigasig sa paglinang at pagpapaunlad nito.
matalinhagang sasagot ang binata. Ito ay nagmula sa
isang alamat ng isang prinsesa na nahulugan ng 5. Naipadarama ang pagmamahal sa kultura sa
singsing habang siya'y naglalakbay sa karagatan . pamamagitan ng pagpapakita ng malasakit sa panitikan.
Kung sino man ang makakita ng singsing ay siyang
mapapakasalan ng prinsesa.

b. Duplo - ito ang pumalit sa karagatan. Labanan ito ng

pagalingan sa pagbigkas at pagbibigay katwiran nang
patula. Ang mga pagbigkas ay galing sa mga
kasabihan, salawikain at Bibliya. Ito ay madalas
laruin tuwing may lamay sa patay.

c. Balagtasan- ang balagtasan naman ang pumalit sa

duplo. Ito ay debate na binibigkas nang patula.
Ipinangalan ito sa tanyag na manunulat na
si Francisco "Balagtas" Baltazar "Ang Ama ng
Balagtasan". Pinatanyag ito ng "Hari ng Balagtasan"
na si Jose Corazon de Jesus (Huseng Batute).

KAHALAGAHAN NG PANITIKAN

1. Sa pamamagitan ng panitikan, naipakikilala ang pagka -

Pilipino at naibabahagi ang yaman ng isip at ang angking
talino ng lahing pinagmulan.

2. Naipapabatid sa daigdig ang kadakilaan at karangalan ng

tradisyong Pilipino na sandigan ng kabuuan ng ating
kultura.

3. Nababatid ang kahinaan sa pagsulat at pagsasanay

upang ito ay maisaayos at maituwid.
6 | Page