Isang institusyong nakikipagsabayan sa

kompetitibong larangan ng daigdig, tapat sa

mga turo at tradisyon ng simbahang Katoliko,
sama-samang nagtatrabaho tungo sa ganap na
pag-unlad ng tao, sumusunod sa mga
Halimbawa ni San Arnold Janssen at San Jose
Freinademetz.
 Napauunlad at napagyayaman ang
kakayahan ng tao upang makatugon sa mga
hinihingi ng lipunan nang may paggalang sa
pangangalaga ng kultura.
1. Upang pagtibayin ang kalidad ng edukasyon para magkaroon
ng mga propesyunal na nakikipagsabayan sa kompetitibong
larangan ng daigdig na mangunguna sa hamon ng pagbabago.
2. Upang maging mapagkalinga sa iba’t ibang kultura at pamana.
3. Upang mapaunlad ng mahusay ang indibidwal sa larangan ng
pagtuturo, pananaliksik at pagtulong sa komunidad.
4. Upang magkaroon ng indibidwal na may angkop na moralidad
na ginagabayan ng Kristiyanong Katolikong sistema ng
pagpapahalaga sa inspirasyon ng mga halimbawa ni San
Arnold Janssen at San Jose Freinademetz na tumutugon at mag-
angkop sa mabilis na pagbabago ng pangangailangan sa
lipunan.
 Integridad,
Panlipunang Responsibilidad,
Kahusayan, at
Pagpapalaganap ng Salita ng DIyos
Ang salitang panitikan ay nanggaling
sa salitang
“pang - titik - an”
na kung saan ang unlaping “pang” at
hulaping “an” ay ginamit.
 Sa salitang “titik” naman ay
nangangahulugang literatura na
galing pa sa Latin na litterana
(nangangahulugang titik).
 “Ang tunay na kahulugan daw ng
panitikan ay yaong pagpapahayag ng
damdamin, panaginip, at karanasan ng
sangkatauhang nasusulat sa maganda,
makahulugan, at masining na
pahayag.”
 “Ang tunay na panitikan ay yaong walang
kamatayan, yaong nagpapahayag ng damdamin ng
tao bilang ganti niya sa reaksyon sa kanyang pang
araw-araw na pagsusumikap upang mabuhay at
lumigaya sa kaniyang kapaligiran at gayun din sa
kaniyang pagsusumikap na Makita ang Maykapal.
”

-Panitikang Filipino, Atienza, Ramos, Salazar.

“Ang panitikan ay ang pagpapahayag ng
damdamin ng tao sa lipunan, sa
pamahalaan, sa kapaligiran, sa kapwa, at
Dakilang Lumikha. ”

-Bro. Azarias
 “Anumang bagay raw na naisasatitik,
basta may kaugnayan sa pag-iisip at
damdamin ng tao, maging ito’y totoo,
kathang-isip, o bungang tulog lamang ay
maaring tawaging panitikan. ”

-Webster
 “Ang panitikan ay kasaysayan ng kaluluwa ng
mamamayan. Sa panitikan nasasalamin ang mga
layunin, damdamin, panaginip, pag-asa, hinaing,
at guniguni ng mga mamamayan na nasusulat at
binabanggit sa maganda, makulay, makahulugan,
matalinhaga, at masining na mga pahayag.”

-Maria Ramos
 Ang kasaysayan ay naisatitik at
tunay na nangyari kaya’t ito’y
makatotohanang panitikan.

Samakatuwid, bahagi ng panitikan

ang kasaysayan.
 PANITIKAN KASAYSAYAN

Maaaring likhang isip Pawang mga

o bungang isip lamang pangyayaring tunay
o mga pangyayaring na naganap-may
hubad sa katotohanan pinangyarihan, may
na naisatala. sanhi ng pangyayari,
at may panahon.
 PAGSASALAYSAY
- uri ng pagpapahayag na nagsasaad ng karanasan.

Halimbawa:
“Isang Karanasang Hindi Ko Makakalimutan”

 PAGLALAHAD
- isang paraang nagbibigay katuturan sa isang ideya o konsepto
-nagmumungkahi rin ito ng paraan ng paggawa ng isang bagay.
- tumatalakay rin ito sa suliranin, nagbibigay dahilan, at
nagpapayo ng mga kalutasan.
Halimbawa:
“Ano Ang Panitikan?”

 PAGLALARAWAN
– isang paraang naglalarawan ng isang bagay, tao, o
lunan.
- ang mga detalye ng katangian,o kapintasan ng tao o
bagay na namamalas ay nababanggit dito.

Halimbawa:
“Maynila…Kulay Anyo ng Lahi”

 PANGANGATWIRAN
- naglalayong humikayat sa bumabasa o sa mga nakikinig
na pumanig sa opinion ng nagsasalita o sa sumulat ang
paraang ito.
Bakit Dapat Mag-aral
ng Panitikan?
 Bakit Dapat Mag-aral ng Panitikan?
 Upang makilala natin ang ating sarili bilang Pilipino,
at matalos ang ating minanang yaman ng isip at
angking talino ng ating pinanggalingang lahi.

 Tulad ng ibang lahi sa daigdig, dapat nating

mabatid na tayo’y may dakila at marangal na
tradisyong siya nating ginawang sandigan ng
pagkabuo ng ibang kulturang nakarating sa ating
bansa.
Bakit Dapat Mag-aral ng Panitikan?

 Upang matanto natin na ang ating mga kakulangan

sa pagsulat ng panitikan at makapagsanay na ito’y
matuwid at mabago.

 Upang makilala at magamit ang ating mga

kakayahan sa pagsulat at magsikap na ito’y
malinang at mapaunlad.
Bakit Dapat Mag-aral ng Panitikan?

 Higit sa lahat, bilang mga Pilipinong

nagmamahal sa sariling kultura ay
kailangang maipamalas ang
pagmamalasakit sa ating sariling panitikan.
Ang Impluwensya ng
Panitikan
(sa buhay, kaisipan, at ugali ng tao)
Ang Impluwensya ng Panitikan
 Ang panitikan ay nagpapaliwanag ng kahulugan
ng kalinangan at kabihasnan ng lahing
pinanggalingan ng akda.

 Dahil sa panitikan, nagkakalapit ang damdamin

ng mga tao sa sandaigdigan. Nagkakahiraman
sila ng ugali at palakad at nagkakatulungan.
 Bibliya- Palestino at Gresya
 Koran- Muslim
 Iliad at Odyssey- Gresya
 Uncle Tom’s Cabin- Estados Unidos
 Divina Comedia-Italya
 Mahabharata-Indiya
 Canterbury Tales- Inglatera
 El Cid Compeador- Espanya
 Awit ni Rolando- Pransya
 Aklat ng mga Patay- Ehipto
 Aklat ng mga Araw- Tsina
 Isang Libo’t isang Gabi- Arabia at Persiya
Ilan sa mga akdang pampanitikan na nagdala
ng impluwensya sa buong daigdig:

 Banal na Kasulatan o Bibliya (Palestino at Gresya)

– ang naging batayan ng Kakristiyanuhan.

 Koran
– ang pinakabibliya ng mga Muslim na nagmula
sa Arabia.
Ilan sa mga akdang pampanitikan na
nagdala ng impluwensya sa buong daigdig:
 Ang Iliad at Odyssey
– ang kinatutuhan ng mga mitolohiya at paalamatan
ng Gresya. Ang akda nito ay si Homer.

 Uncle Tom’s Cabin (akda ni Harriet Beecher Stowe,

Estado Unidos)
– nagbukas ng kaisipan ng mga Amerikano sa kaapihan
ng mga lahing itim at pinagsimulan ng pandaigdig na
paglaganap ng demokrasya.
Ilan sa mga akdang pampanitikan na
nagdala ng impluwensya sa buong daigdig:

 Ang Divina Comedia

– akda ni Dante ng Italya. Nagpapahayag ito ng
pananampalataya at pag-uugali ng mga Italyano ng
panahon na iyon.

 Ang Mahabharata
– ang ipinalalagay na pinakamahabang epiko sa
daigdig. (Naglalaman ito ng kasaysayan ng
pananampalataya ng Indiya.)
Ilan sa mga akdang pampanitikan na
nagdala ng impluwensya sa buong daigdig:
 Canterbury Tales
– naglalarawan ito ng pananampalataya at pag-
uugali ng mga Ingles noong unang panahon. Galing ito sa
Inglatera at sinulat ni Chaucer.

 Ang El Cid Compeador

– nagpapahayag ng mga katangiang panlahi ng Kastila
at ng kanilang kasaysayang pambansa.
Ilan sa mga akdang pampanitikan na
nagdala ng impluwensya sa buong daigdig:
 Ang Awit ni Rolando
– kinapapalooban ito ng Doce Pares at
Ronces valles
ng Pransya. Nagsasalaysay ng gintong ng Kakristiyanuhan
sa Pransya.

 Ang Aklat ng mga Patay

– naglalaman ito ng mga kulto ni Osiris at ng mitolohiya at
teolohiya ng Ehipto.
Ilan sa mga akdang pampanitikan na
nagdala ng impluwensya sa buong daigdig:

 Ang Aklat ng mga Araw

- akda ito ni Confucio ng Tsina. Naging batayan ng mga
Intsik sa kanilang pananampalataya.

 Isang Libo’t Isang Gabi

– mula ito sa Arabia at Persya. Nagsasaad ng mga
ugaling pampamahalaan, pangkabuhayan, at panlipunan
ng mga Arabo at Persyano.
Pangkalahatang Uri
ng Panitikan
(akdang Tuluyan at Patula)
Akdang Tuluyan
Akdang Tuluyan
- yaong mga nasusulat sa karaniwang takbo ng
pangungusap.

 Nobela
- isang mahabang salaysaying nahahati sa mga
kabanata. Hango sa tunay na buhay ng tao ang
mga pangyayari at sumasakop sa mahabang
panahon. Ginagalawan ito ng maraming tauhan.

Halimbawa: “Banaag at Sikat” ni Lope K. Santos

 Akdang Tuluyan
Uri ng Nobela
1. Nobela ng Tauhan- pangangailangan, kalagayan at
hangarin ng mga tauhan.
2. Nobelang Makabanghay- pagbabalangkas ng pangyayari
ay siyang ikinawiwili ng mga mambabasa sa uring ito.
3. Nobela ng Kasaysayan-binibigyan ng diin ang kasaysayan
ng bayan o isang pook.
4. Nobela ng Romansa- ang layunin at mga simulaing
lubhang mahalaga sa buhay ng tao at ng lipunan ang
binibigyang diin.
Akdang Tuluyan
 Maikling Kwento
- ito’y salaysaying may isa o ilang tauhan, may isang
pangyayari sa kakintalan.

Halimbawa: “Pagbabalik” ni Genoveva E. Matute

Uri ng Maikling kwento
1. Salaysay
- timbang na timbang ang bawat bahagi, hindi
nagmamalabis bagama’t masaklaw, maluwag ang
pagsasalaysay at hindi apurahan.
Akdang Tuluyan
2. Kuwento ng Kababalaghan
- bagay na kataka-taka at salungat sa wastong bait at
kaisipan. Kathang-isip lamang ng may-akda.
3. Kuwento ng Katutubong kulay
- inilalarawan ang mga tao sa isang pook, ang kanilang
pamumuhay, mga gawi, mga kaugalian at mga
paniniwala.
4. Kuwento ng Katatawanan
- may kabagalan at ilang paglihis sa balangkas ang
galaw ng mga pangyayari.
 Akdang Tuluyan
5. Kuwento ng Katauhan
- tauhan o mga tauhan ang binibigyan ng diin.

6. Kuwento ng Katatakutan
- ang damdamin ng katauhan ang binibigyan-diin at
mahalaga ang bisa at kaisahan ng kwento.

7. Pakikipagsapalaran
- ito ay pagsubaybay sa mga pangyayari sa buhay ng
pangunahing tauhan.
 Akdang Tuluyan
8. Madulang Pangyayari
- ang pangyayari ay lubhang mahalaga at nagbubunga
ng isang bigla at kakaibang pagbabago

9. Kuwento ng Talino
- pagkakabuo ng balangkas sa halip na ang mga
tauhang gumaganap.

10. Kuwento ng Sikolohiya

- inilalarawan ang tauhan sa isipan ng mambabasa.
Akdang Tuluyan
 Dula
- itinatanghal sa ibabaw ng entablado tanghalan.
Nahahati ito sa ilang yugto, na ang bawat yugto ay
maraming tagpo.

Halimbawa:
“Kahapon, Ngayon, at Bukas” ni Aurelio Tolentino
 Akdang Tuluyan
 Sanaysay
- ito’y pagpapahayag ng kuru-kuro o opinion ng may-
akda tungkol sa isang suliranin o pangyayari. Ang
pinakamahusay na halimbawa nito’y ang bahagi ng
Editoryal ng isang pahayagan.

Uri ng Sanaysay
1. Maanyo o Pormal - maingat na pagpili ng salita,
maayos at mabisang paglalahad ng kaisipan.
2. Malaya o di-pormal - higit na madali at magaang
sulatin sapagkat simple, kadalasang natural ang
paglalahad ng mga kaisipan.
 Akdang Tuluyan
 Talambuhay
- ito’y tala ng kasaysayan ng buhay ng isang tao.
Maaaring ito’y pang-iba o pansarili.

Uri ng Talambuhay
1. Pansarili
- ang may-akda ang sumulat ng kanyang sariling
talambuhay.
2. Paiba
- ang talambuhay ay isinulat ng ibang tao.
 Akdang Tuluyan
 Alamat
- ito’y mga salaysaying hubad sa katotohanan. Tungkol sa
pinagmulan ng bagay ang karaniwang paksa nito.
Halimbawa: “Ang Alamat ng Pinya”
 Ang Pabula
- mga salaysayin din itong hubad sa katotohanan ngunit
ang layuni’y gisingin ang isipan ng mga bata sa mga
pangyayaring makahuhubog ng kanilang ugali at
pagkilos. Natutungkol sa mga hayop ang kuwentong ito.
Halimbawa: “Ang Pagong at Ang Unggoy”
Akdang Tuluyan
 Anekdota
- mga likhang-isip lamang ng mga manunulat ang mga
maikling salaysaying ito na ang tanging layunin ay
makapag-bigay aral sa mga mambabasa. Maaaring
ito’y isang kwento ng mga hayop o mga bata.

Halimbawa:
“Ang Gamu-gamo at Ang Munting Ilawan”
 Akdang Tuluyan
 Balita
- ito’y isang paglalahad ng mga pang araw-araw na
pangyayari sa lipunan, pamahalaan, mga industriya
at agham, mga sakuna, at iba pang paksang
nagaganap sa buong bansa o maging sa ibayong
dagat.

Halimbawa:
“TV Patrol, News TV at 24 Oras”
Akdang Tuluyan
 Talumpati
- ito’y isang pagpapahayag na sa harap ng mga
taga pakinig. Ang layunin nito ay humikayat,
magbigay ng impormasyon, mangatwiran,
magpaliwanag, at magbigay ng opinion o
paniniwala.
 Akdang Tuluyan
 Parabula
- ito’y mga salaysaying hango sa Bibliya na tulad
ng anekdota. Ang layunin nito’y makapagbigay-
aral sa mga mambabasa o nakikinig.
Halimbawa:
“Ang Matandang Mayaman at Si Lazaro”
 Mga Akdang Patula

”Yaong mga pahayag na may sukat o bilang ng mga

pantig, tugma, taludtod, at saknong.”
Ang Tula
- Ito ay nangangailangan ng masusing pagpili ng
mga salita, pagbilang ng pantig, at
paghahanap ng magkakatugmang mga salita
upang maipadama and isang damdamin o
kaisipang nais ipahayag ng isang manunulat.
- Ang isang tula ay maaaring may tatlong
interpretasyon o pakahulugan: yaong sa
manunulat, sa guro at mag aaral.
Tulang Pasalaysay:
- naglalarawan ng mahahalagang mga tagpo o
pangyayari sa buhay; halimbawa’y ang
kabiguan sa pag-ibig, ang mga suliranin at
panganib sa pakikidigma, o kagitingan ng mga
bayani.
Mga Uri ng Tulang Pasalaysay:
 Epiko
- nagsasalaysay ng mga kabayanihang halos hindi
mapaniwalaan sapagkat nauukol sa mga
kababalaghan.
- Ito’y nagbubunyi ng isang alamat o kasaysayan na
naging matagumpay laban sa mga panganib at
kagipitan.

Halimbawa: “Ang Indarapatra at Sulayman”

Mga Uri ng Tulang Pasalaysay:

 Awit at Korido
- ang mga ito’y may paksang hango sa
pangyayari tungkol sa pagkamaginoo at
pakikipagsapalaran, at ang mga tauhan ay mga
hari at reyna, prinsesa’t prinsipe.
- Ang dalawang ito’y nagkakaisa sa kaharian.
 Mga Uri ng Tulang Pasalaysay:
Ang awit ay may sukat na labindalawang (12) pantig
at inaawit ng mabagal sa saliw ng gitara o bandurya.
Halimbawa ng Awit:
“Ibong Adarna” ni Jose Dela Cruz
Bernardo Carpio” ni Jose Dela Cruz
.

Ang korido’y may sukat na walong (8) pantig at

binibigkas sa kumpas ng martsa.
Halimbawa ng Korido:
“Florante at Laura” ni Francisco Balagtas
Mga Uri ng Tulang Pasalaysay:

 Balad
- ito’y may himig na awit dahilang ito ay inaawit,
habang may nagsasayaw.
- Ito ay nilikha noong unang panahon.
- Sa kasalukuyan ay napapasama ito sa tulang
kasaysayan na may anim hanggang walong pantig.

Halimbawa:
Kundiman sa Gitna ng Karimlan
 Mga Uri ng Tula ng
Damdamin o Tulang Liriko
Tulang Liriko
- ay nagpapahayag ng damdaming maaaring
sarili ng sumulat o ng ibang tao, o kaya’y likha
ng maharaya o mapangaraping guni-guni ng
makata na batay sa isang karanasan.
Karaniwang maikli, likas, at madaling
maunawaan ang mga ito.
Mga Uri ng Tulang Liriko
 Awit
- ang karaniwang paksa ng uring ito ay pag-ibig,
kawalang pag-asa o pamimighati, pangamba,
kaligayahan, pag-asa, at kalungkutan.
 Soneto
- ito’y tulang may labing apat na taludtod hinggil sa
damdamin at kaisipan, may malinaw na batiran ng likas
na pagkatao, at sa kabuuan, ito’y naghahatid ng aral sa
mambabasa.
Halimbawa:
“Soneto ng Buhay” ni Fernando B . Monleon
Mga Uri ng Tulang Liriko
 Elehiya
- nagpapahayag ng damdamin o guniguni tungkol sa
kamatayn o kaya’y tula ng pananangis lalo na sa
paggunita ng isang yumao.
Halimbawa:
“Awit Sa Isang Bangkay”

 Dalit
- awit na pumupuri sa Diyos o Mahal na Birhen at
nagtataglay ng kaunting pilosopiya sa buhay.
Mga Uri ng Tulang Liriko

 Pastoral
- ito’y may layuning maglarawan ng tunay na buhay sa
bukid.
Halimbawa: “Bayani ng Bukid”

 Oda
- nagpapahayag ng isang papuri, panaghoy, o iba pang
masiglang damdamin; walang tiyak na bilang ng pantig
o tiyak na bilang ng taludtod sa isang saknong.
Halimbawa: “Tumangis Si Raquel”
Tulang Dula
o
Pantanghalan
Tulang Dula o Pantanghalan
Saklaw ng uring ito ang mga sumusunod:

 Komedya
- isang gawa na ang sangkap ay piling-pili at ang
pangunahing tauhan ay may layong pukawin ang
kawilihan ng manonood.
- Nagwawakas ito ng masaya.
- Ang tunggalian ay karaniwang nagtatapos sa
pagkakasundo ng mga tauhan na siyang
nakapagpapasiya ng damdamin ng manonood.
Tulang Dula o Pantanghalan
 Melodrama
- karaniwang ginagamit sa lahat ng mga dulang musikal,
kasama na ang opera.
- Ngunit ngayon ito ay may ugnayan sa trahedya katulad
ng parsa sa komedya.
- Ang sangkap ng uring ito ng dula ay malungkot ngunit
nagiging kasiya-siya ang katapusan para sa
pangunahing tauhan ng dula.
Tulang Dula o Pantanghalan
 Trahedya
- angkop ang uring ito ng dula sa mga tunggaliang
nagwawakas sa pagkasawi o pagkawasak ng
pangunahing tauhan.
 Parsa
- isang uri ng dula na ang layunin ay magpasiya sa
pamamagitan ng mga kawing-kawing na mga pangyayaring
nakakatawa.
 Saynete
- ang paksa ng ganitong uri ng dula ay mga karaniwang pag-
uugali ng tao o pook.
Tulang Patnigan
Tulang Patnigan
 Karagatan
- ito ay batay sa alamat ng singsing ng isang prinsesa na
naihulog niya sa dagat sa hangarin nitong mapangasawa
ang kasintahang mahirap. Hinamon niya ang mga
binatang may gusto sa kanya na sisirin ang singsing sa
dagat at ang makakakuha’y pakakasalan niya.
- Sa larong ito, isang kunwa’y matanda ang tutula hinggil
sa dahilan ng laro; pagkatapos ay paiikutin ang isang
lumbo o tabo na may tandang puti at ang sinumang
matapatan ng tandang ito paghinto ay siyang tatanungin
ng dalaga ng mga talinhaga.
Tulang Patnigan
 Duplo
- ito ang humalili sa karagatan.
- Ito’y paligsahan ng husay sa pagbigkas at
pangangatwiran ng patula.
- Ang mga pangangatwiran ay hango sa Bibliya, sa
mga sawikain, at mga kasabihan.
- Karaniwang nilalaro upang aliwin ang mga
namatayan.
Tulang Patnigan
 Balagtasan
- ito ang pumalit sa duplo at ito’y sa karangalan ng
Siesne ng Panginay na si Francisco “Balagtas”
Baltazar.
- Ito’y tagisan ng talino sa pagbigkas ng tula, bilang
pangangatwiran sa isang paksang pinagtatalunan.
 Ang salitang baybayin ay isang katagang pangkalahatan sa
wikang Tagalog na tinutukoy ang lahat ng titik na ginagamit sa
pagsulat ng isang wika.
.

Ibig sabihin, isang “alpabeto” – subali't mas kahawig ito ng

isang "syllabary" o palápantigan. Ito'y mula sa salitang ugat na
“baybay” na nangangahulugang ispeling.
.

Sa mga sulatin ng mga unang Espanyol, ang karaniwang tawag

nila sa baybayin ay ang mga “titik o sulat ng mga Tagalog.”
 Ang baybayin ay nása anyong pantigan na may tatlong patinig (a,e-i,o-
u) at umaabot sa 14 katinig. Makikita ang mga halimbawa ng baybayin
sa Doctrina Cristiana (1593), ang pinakaunang aklat na nalathala sa
Pilipinas na isinulat ng mga misyonerong Español.
.

Sinasabing lahat ng mga katutubo ay marunong magbasá at magsulat

sa baybayin. Balát ng punongkahoy at kawayan ang karaniwang gamit na
sulatan ng mga sinaunang Tagalog at iniuukit dito ang mga titik sa
pamamagitan ng matulis na bagay. May inilalagay na gitling o tuldok sa
ibabaw ng katinig bilang tanda sa tunog ng “e” o “i” at sa ilalim naman
bilang tanda sa tunog ng “o” o “u” na kasáma ng katinig.
 Minsan ding tinawag na alibáta ni Paul Rodriguez Verzosa ang
sinaunang alpabeto dahil sa kaniyang saliksik na ito ay hango sa
alpabetong Arabe na alif, ba, ta.
.

Tinanggal lámang niya ang “f” kayâ naging alibata. Gayunman, walang
nakitang patunay sa kasaysayan na may kaugnayan ang baybayin sa
alpabetong Arabe.
.

Kahit ang mga wika ng mga bansa sa Timog-Silangang Asia ay hindi

nagpapakita ng katangian o pagkakaayos ng mga titik na katulad ng
wikang Arabe kayâ simula noon ay hindi na ipinagagamit ang salitâng
“alibata” upang tukuyin ang sinaunang alpabeto ng Filipinas.
Ang Bawat Titik ay Katumbas ng Isang Pantig
.

Sa ating modernong alpabeto, ang bawat titik ay isang payak na tunog

o phoneme na maaaring isang patinig (vowel) o isang katinig (consonant).
Pinagsasama natin ang mga ito upang mabuo ang mga pantig (syllables).
.

Ang mga pantig na ito ay pinagsasama upang mabuo ang mga salita. Subalit
sa mga tinatawag na papantig na paraan ng pagsulat, tulad ng baybayin, ang
bawat titik ay katumbas ng isang buong pantig.
.

Ang pantig ay maaaring isang kumbinasyon ng ilang tunog o di kaya'y isang

patinig lamang, ngunit karaniwang hindi maaaring maging isang katinig lamang.
Ang bilang ng mga titik na baybayin sa anumang salita ay laging katumbas ng
bilang ng mga pantig dito.
Ang mga Titik ng Baybayin

Ito ang lahat ng titik sa "alpabetong" baybayin. Maaaring may iba't

ibang anyo ang bawat titik ayon sa pagsulat ng bawat tao. Ang
halimbawang ito ay aking sariling pagsasama ng iba't ibang lumang
istilo. Ang mga titik ay nakahanay ayon sa dating abakada.
Ang mga Katinig
.
Ang bawat titik na katinig (consonant letter) ay isang pantig
na may kasamang patinig na a. Halimbawa, ang titik na ay hindi
isang b lamang kundi ang pantig na ba. Kung isusulat ang
salitang basa, dalawang titik lamang ang kailangan:

at hindi apat na titik:

Narito ang ilan pang halimbawa:
Ang Kudlit
.

Sa ibang mga palapantigan o syllabary, tulad ng Katakana o Hiragana ng

Hapon, kailangang matuto ng marami pang ibang titik para sa lahat ng
kumbinasyon ng mga katinig at patinig. Subalit ang baybayin ay hindi isang
palapantigan lamang.
.

Ang baybayin ay may mga katangian ng isang palapantigan at ng isang

alpabeto rin. Ang tawag sa ganitong paraan ng pagsulat ay isang abugida.
Gagamitin pa rin natin ang mga titik na katinig na nakahanay sa itaas at
lalagyan natin ang mga ito ng isang pananda, na tinatawag na kudlit, upang
mapalitan ang tunog ng nilalamang patinig na a.
 Ang kahulugan ng kudlit ay gurlis o galos at ito nga ang
anyo ng kudlit noong unang panahon, noong inuukit pa ang
baybayin sa kawayan. Karaniwang tuldok ito o maikling guhit,
o minsan naman, ay may hugis ng letrang v o hugis ng ulo ng
palaso >.
.

Ang hugis ng kudlit ay walang kaugnayan sa pagbigkas ng

isang titik; ang pagbigkas ay batay sa kinalalagyan ng kudlit.
Kung ang kudlit ay nasa itaas ng titik, ang pagbigkas ay I o E.
Ganito:

Kung ang kudlit ay nasa ibaba, U o O ang dapat bigkasin. Ganito:

Ang mga Titik na Patinig
Bagama't ang mga kudlit ay karaniwang ginagamit upang
maipakita ang tunog ng mga patinig (vowels), mayroon din namang
tatlong bukod-tanging titik na patinig:a

Madaling makita na kung may pantig na walang katinig, wala itong

titik na malalagyan ng isang kudlit. Kaya, ang dapat gamitin ay isang
titik na patinig. Ang mga titik na ito ay hindi nilalagyan ng anumang
kudlit.
Halimbawa:

Tatlo lamang ang mga patinig dahil hindi binigyang pansin ang kaibahan ng
bigkas sa I at E, at sa U at O sa maraming wika ng mga sinaunang Filipino bago
nila hiniram ang mga salitang Kastila. Hanggang ngayon, mapagpapalit ang mga
patinig na ito sa mga salita tulad ng lalaki/lalake, babae/kababaihan, uod/ood,
puno/punung-kahoy, at oyaye/oyayi/uyayi (duyan o panghehele). Ang baybayin ay
katulad ng alphabet na Ingles na may limang titik na patinig ngunit may iba't
ibang bigkas ang bawat isa.
Mga Huling Katinig
.
Nakita na natin na may mga bukod na titik para sa mga
patinig na hindi sumusunod sa isang katinig, ngunit papaano
ang mga katinig na hindi sinusundan ng isang patinig?
.

Ito ang tinatawag na mga huling katinig ng pantig (syllable

final consonants) at ito ang dahilan kung bakit mas mahirap
basahin ang baybayin kaysa sulatin ito. Walang paraan upang
maisulat ang mga huling katinig na ito.
 Halimbawa, sa isang salita tulad ng bundok hindi maaaring isulat
ang mga titik na n at k dahil walang patinig ang mga ito at ang lahat
ng katinig ng baybayin ay laging binibigkas nang may patinig.
.

Kung isusulat natin ang n at k, ang bigkas sa salita ay

magiging bu-na-do-ka. Kaya, hindi dapat isulat ang ganitong mga
titik.
.

Ang kailangan ay hulalan lamang ng mambabasa ang kahulugan at

tamang bigkas ng isang salita batay sa paksa o pinag-uusapan ng
sulatin.
Ganito ang pagsulat sa bundok:

hindi:

Heto ang ilan pang halimbawa:

Ang Titik Para sa Da at Ra
Isa lamang ang titik sa baybayin para sa d at r, ang .
Ang pagbigkas nito ay batay sa kinalalagyan ng titik sa loob
ng isang salita.
.
Maihahambing ito sa patakaran natin ngayon na kapag
ang d ay napagitna sa dalawang patinig, ito ay karaniwang
ipagpapalit sa r. (Marami ang kataliwasan sa patakaran
ngayon ngunit mas sinusunod ito noong unang panahon.)
Halimbawa, kung ikakabit nating ang panlaping ma sa mga
salitang dangal at dunong, ang kalalabasan ay marangal at
marunong ngunit sa baybayin, hindi papalitan ang titik na
 Ang ibang mga wika sa Filipinas noong unang panahon
ay may ibang pamamaraan upang isulat ang tunog ng r.
.
May gumamit ng titik na d/ra, gaya ng Tagalog at may
iba namang gumamit ng titik na la para sa tunog ng r. At
may iba pa ring gumamit ng pareho.
Ang Titik Para Sa Nga

Sa kasalukuyang wikang Filipino, ang ng ay itinuturing na iisang

titik ngunit dalawang titik ang kailangan upang maisulat ito,
ang n at ang g.
.
Sa baybayin, ang ng ay talagang iisang titik lamang, ang
,at ito ang dapat gamitin para sa tunog ng ng.
Halimbawa, kung isusulat natin sa baybayin ang salitang
hanga nang may n at g, ang bigkas dito ay magiging ha-na-
ga. Ganito ang dapat:

hindi:
Ang Kastilang Kudlit +
Inimbento ng isang prayleng Kastila na si Francisco Lopez ang
isang bagong uri ng kudlit noong taong 1620 upang malutas ang
suliranin sa pagsulat ng mga huling katinig. Hugis krus ang kaniyang
kudlit at inilagay niya ito sa ibaba ng mga titik upang bawiin ang
tunog ng patinig. Halimbawa:
 Hindi tinanggap ng mga Filipino noon ang paraan ni
Lopez dahil nakasagabal lamang daw ito sa madaling
pagsulat at hindi naman kasi sila nahirapan sa pagbasa sa
dating paraan.
.
Ngunit popular na ngayon ito sa mga taong natuklasan
muli ang baybayin na hindi nakakaalam ng pinagmulan ng
Kastilang kudlit.
 Heto ang dalawang anyo ng isang awit. Sa kaliwa, ginamit ang
kudlit ni Lopez (+) at pinaghiwalay ang mga salita upang madaling
basahin. Sa kanan naman, makikita ang paraan ng pagsulat ng mga
sinaunang Filipino.
PAGSASANAY
.

 Panuto: Isalin ang mga sumusunod sa paraang

baybayin.

1. KAMUSTA
2. JUSTINE
3. MICHAEL
4. SINGAW
5. BUHAYIN
Panuto: Mula sa baybayin, tukuyin ang kahulugan
ng mga sumusunod.
Sagot:
1. Pagsasanay - PA-G-SA-SA-NA-Y
2. Espanyol - E-S-PA-N-YO-L
3. Bantas - BA-N-TA-S