GEC 11 – Panitikan ng Pilipinas

MODYUL 1 - Kahulugan, Kahalagahan, Uri at Mga Anyo ng Panitikan

A. Panimula
Ang mga mag-aaral na gagamit:
Ang pagtuturo-pagkatutong ito ay inihanda para sa mga mag-aaral na kumuha ng
asignaturang GEC 11 upang magkaroon ng sapat na kaalaman sa higit na malalim na pag-aaral ng
panitikan ng Pilipinas.

Lagom-Pananaw
Nakatuon ang modyul na ito sa pagbibigay ng kahulugan at kahalagahan, uri at mga anyo
ng panitikan na siyang salalayan upang magkaroon ng malalim na pang-unawa at kritikal na pananaw ang
mga mag-aaral sa pag-aaral ng panitikan ng Pilipinas.

a. Layunin
Ang mga sumusunod ay inaasahang makakamit ng mga mag-aaral matapos na mapag-aralan ang
modyul na ito:
1. Natutukoy ang kahulugan, kahalagahan, uri at mga anyo ng panitikan.

2. Naibabahagi ang sariling pananaw hinggil sa napag-aralang aralin.

3. Naisasakatuparan ang natutunan sa aralin sa pamamagitan ng paglikha ng sariling grapiko kaugnay

ng araling pinag-aralan.

B. Nilalaman ng Talakayan

Panuto:
Basahin at unawaing mabuti ang kahulugan, kahalagahan, uri at mga anyo ng panitikan.
Pagkatapos pag-aralan ay may mga gawain at katanungang inihanda ang guro upang masukat

Kahulugan
 Ang panitikan ay yaong nagpapahayag ng damdamin, panaginip, at karanasan ng sangkatauhang
nasusulat sa maganda, makahulugan at masining na pagpapahayag.
 Ang tunay na panitikkan ay yaong walang kamatayan, yaong nagpapahayag ng damdamin ng tao
bilang ganti niya sa reaksyon sa kaniyang pang-araw-araw na pagsusumikap upang mabuhay at
lumigaya sa kaniyang kapaligiran at gayundin sa kaniyang pagsusumikap na Makita ang Maykapal.
(Atienza, Ramos, Zalazar at Nazal)
 Ito ay pagpapahayag ng damdamin ng tao sa lipunan, sa pamahalaan, sa kapaligiran, sa kapwa, at sa
Dakilang Lumikha. (Bro. Azarias)
 Ang panitikan ay anumang bagay na naisasatitik, basta may kaugnayan sa pag-iisip at damdamin ng
tao, maging ito’y totoo, kathang isip o bungang tulog lamang ay maaring tawaging panitikan.
(Webster)
 Ito ay kasaysayan ng kaluluwa ng mga mamayan. (Maria Ramos)

Kahalagahan
May limang mahahalagang bagay kung bakit dapat pag-aralan ang panitikan ng Pilipinas, ito ay
ang mga sumusunod;
 Upang makilala natin ang ating sarili bilang Pilipino at matalos ang ating minanang yaman ng isip at
angking talino ng ating minanang lahi.
 Tulad ng ibang lahi sa daigdig, dapat nating mabatid na tayo’y may dakila at marangal na tradisyong
siya nating ginawang sandigan ng pagkabuo ng ibang kulturang nakarating sa ating bansa.
 Upang matanto natin ang ating mga kakulangan sa pagsulat ng panitikan at makapagsanay na ito’y
matuwid at mabagao.
 Upang makilala at magamit ang ating mga kakayahan sa pagsulat at magsikap na ito’y malinang at
mapaunlad.
 Higit sa lahat, bilang mga Pilipinong nagmamahal sa sariling kultura ay kailangang maipamalas ang
pagmamalasakit sa ating sarililing panitikan.

Mga kalagayang nakapangyayari o nakaaapekto sa panitikan

 Ang Klima- ang init o lamig ng panahon, ang bagyo, unos, baha, at ulan ay malaki ang nagagawa sa
kaisipan at damdamin ng manunulat.
 Ang hanap-buhay o gawaing pangaraw-araw ng tao – Nagpapasok ng mga salita o kuro-kuro sa
wika at panitikan ng isang lahi ang tungkulin, hanapbuhay o gawaing pang-araw-araw ng mga tao.
 Ang pook o tirahan- malaki ang nagagawa nito sa isipan ng mga tao. Kung ang pook na kinatitirahan
ng mga tao ay may magagandang tanawin, mahalaman, maaliwalas, sagana sa kabukiran, madagat, at
mabundok, ang mga ito’y siyang magiging paksa ng panitikan ng mga taong gusting sumulat.
 Lipunan at Pulitika- Nasasalamin sa panitikan ng isang lahi ang sistema ng pamahalaan, ang
ideolohiya at ugaling panlipunan, at gayun din ang kultura ng mga tao.
 Edukasyon at pananampalataya- kung busog ang isipan, dala ng malawak na edukasyong natutuhan,
ang mga ito’y mababakas sa panitikan ng lahi. Ang pananampalataya ay pinapaksa rin ng mga
makata at manunulat.

Ang impluwensya ng panitikan

Marami rin ang mga akdang nakaimpluwensya sa buong daigdig. Ilan lamang sa mga ito ang
sumusunod:
 Banal na Kasulatan o Bibliya- naging batayan ng sangkakristiyanuhan. Mula sa Palestina at Gresya.
 Koran- ang pinakabibliya ng mga muslim galing ito sa Arabia.
 Ang Iliad at Odyssey- ito ang kinatutunan ng mga mitolohiya at paalamatan ng Gresya. Akda ni
Homer.
 Ang Mahabharata- ito ang pinalalagay na pinaka-mahabang epiko sa buong daigdig. Naglalaman ito
ng kasaysayan ng pananampalataya ng Indiya.
 Canterbury Tales- naglalarawan ito ng mga pananampalataya at pag-uuggali ng mga Ingles noong
unang panahon. Galing ito sa Inglatera at isinulat ni Chaucer.
 Uncle Tom’s Cabin- akda ito ni Harriet Beecher Stowe ng Estados Unidos. Kababasahan ito ng
nagging karumal-dumal na kalagayan ng mga alipin at nagging batayan ng demokrasy.
 Ang Divine Komedya- akda ni Dante ng Italya. Nagpapahayag ito ng pananampalataya at pag-uugali
ng mga Italyano nang panahong yaon.
 Ang El Cid Compeador- nagpapahayag ng mga katangiang panlahi ng mga Kastila at ng kanilang
kasaysayang pambansa.
 Ang Awit ni Rolando-kinapapalooban ito ng Doce Pares at Roncesvalles ng Pransya. Nagsasalaysay
ng gintong panahon ng Kakristiyanuhan sa Pransya.
 Ang Aklat ng mga Patay- naglalaman ito ng mga kulto ni Osiris at mitolohiya at teolohiya ng Ehipto.
 Isang Libo’t isang Gabi- mula ito sa Arabia at Persya. Nagsasaad ng mga ugaling pampamahalaan,
pangkabuhayan at panlipunan ng mga Arabo at Persyano.

Narito ang grapic organizer ng uri ng panitikan, pag-aralang mabuti ang ugnayan ng bawat isa at mga
halimbawa nito.

Uri ng Panitikan
 Mayroong dalawang pangkalahatang uri ang panitikan ito ay ang tuluyan at di tuluyan o patula. Ang
mga akdang tuluyan ay yaong mga nakasulat sa karaniwang takbo ng pangungusap , samantalang ang di
tuluyan o patula ay yaong mga pahayag na may sukat o bilang ng mga pantig, tugma, taludtod at
saknong.

 Tuluyan
 Nobela – ito’y mahabang salysaying nahahati sa mga kabanata. Hango sa tunay na buhay ng
tao ang mga pangyayari a sumasakop sa mahabang panahon. Ginagalawan ito ng maraming
tauhan.
Halimbawa:
“Banaag at Sikat” ni Lope K. Santos

 Maikling kuwento – ito’y salasaying may isa o ilang tauhan, may isang pangyayari na
nakikintal sa isipan ng mambabasa.
Halimbawa:
“Ang Kuwento ni Mabuti” ni Genoveva Edroza Matute

 Dula – ito’y itinatanghal sa ibabaw ng entablado o tanghalan. Nahahati ito sa ilang yugto, at sa
bawat yugto ay maraming tagpo.
Halimbawa:
“Kahapon, Ngayon at Bukas” ni Aurelio Tolentino
 Alamat – ito’y mga salaysaying hubad sa katotohanan. Tungkol sa pinagmulan ng mga bagay-
bagayang karaniwang paksa nito.
Halimbawa:
“Alamat ng Pinya”
 Pabula – mga salaysayin din itong hubad sa katotohanan ngunit ang layunin ay gisingin ang
isipan ng mga bata sa mga pangyayaring makahuhubog ng kanilang ugali at pagkilos.
Karaniwang paksa nito ang mga hayop.
Halimbawa:
“Ang Pagong at ang Matsing
 Anekdota – mga likhang isip lamang ng mga manunulat ang mga maikling salaysaying ito na
ang tanging layunin ay makapagbigay-aral sa mga mambabasa.
Halimbawa:
“Ang Gamugamo at ang Munting Ilawan”
 Sanaysay – ito’y pagpapahayag ng mga kuro-kuro o opinion ng may-akda tungkol sa isang
suliranin o pangyayari.
Halimbawa:
“Editoryal ng isang Pahayagan”
 Talambuhay – ito’y tala ng kasaysayan ng buhay ng isang tao mula sa kanyang pagsilang
hanggang mamatay. Maaring ito’y talambuhay na pang-iba o pansarili.
Halimbawa:
“Talambuhay ni Rizal”
 Balita – Ito’y isang paglalahad ng mga pang-araw-araw na pangyayari sa lipunan, pamahalaan,
mga industriya at agham, mga sakuna at iba pa pang paksang nagaganap sa buong bansa o
maging sa ibayong dagat.

 Talumpati – ito’y isang pagpapahayagna binibigkas sa hara ng mga tagapakinig. Ang layunin
nito ay humikayat, magbigay ng impormasyon, mangatwiran, magpaliwanag at magbigay ng
opinion o paniniwala.

 Parabula – ito’y mga salaysaying hango sa bibliya na tulad ng anekdota. Ang layunin nito ay
makapabigay-aral sa mga mambabasa o nakikinig.
Halimbawa:
“Ang matandang mayaman at si Lazaro”

 Di Tuluyan o Patula
 Tulang Pasalaysay – ang uring ito ay naglalarawan ng mahalagang mga tagpo o pangyayari sa
buhay: halimbawa’y kabiguan sa pag-ibig, ang mga suliranin at panganib sa pakikidigma, o
kagitingan ng mga bayani.
o Epiko – ang epiko ay nagsasalaysay ng mga kabayanihang halos hindi mapaniwalaan
pagkat nauukol sa mga kababalaghan. Ito’y nagbubunyi sa isang alamat o kasaysayan
na nagging matagumpay laban sa mga panganib at kagipitan.
Hal:
Indarapatra at Sulayman ni Bartolome del Valle (Epiko ng mga Muslim)
 o Awit at Kurido – ang mga ito’y may mga paksang hango sa pangyayaring tungkol sa
pagkamaginoo at pakikipagsapalaran, at ang mga tauhan ay mga hari’t reyna,
prinsipe’t prinsesa. Ang dalawang ito’y nagkakaisa sa kaharian.
 Ang awit ay may sukat na labindalawang (12) pantig at inaawit nang
mabagal sa saliw ng gitara o bandurya.
 Ang kurido’y may sukat na walong (8) pantig at binibigkas sa kumpas ng
martsa.
Hal:
“Doce Pares sa Kaharian ng Francia” (awit)
“Florante at Laura” ni Francisco Balagtas (Korido)
o Balad – Ito ay may himig na awit dahilang ito ay inaawit habang nagsasayaw. Ito ay
nilikha noong unang panahon sa kasalukuyan ay napapasama na ito sa tulang
kasaysayan na may anim hanggang walong pantig.
 Tulang Pandamdamin o Tulang Liriko – ang uring ito ay nagpapahayag ng pandamdaming
maaaring sarili ng sumulat o ng ibang tao, o kaya’y ng maharaya o mapangaraping guni-guni ng
makata na batay sa isang karanasan. Karaniwang maikli, likas at madaling maunawaan ang mga
ito.
o Awiting Bayan – ang karaniwang paksa ng uring ito ay pag-ibig, kawalang pag-asa o
pamimighati, pangamba, kaligayahan, pag-asa, at kalungkutan.
Hal:
Chit Chirit Chit
o Soneto – ito’y tulang may labing-apat na taludtod hinggil sa damdamin at kaisipin,
may malinaw na batiran ng likas na pagkatao, at sa kabuuan, ito’y naghahatid ng aral
sa mambabasa.
Hal:
Soneto ng Buhay ni: Fernando B. Moleon
o Elihiya – nagpapahayag ng damdamin o guniguni tungkol sa kamatayan o kaya’y tula
ng pananangis lalo na sa paggunita ng yumao.
Hal:
Awit sa isang Bangkay ni: Bienvenido A. Ramos
o Dalit – awit na pumupuri sa Diyos o Mahal na Birhen at nagtataglay ng kaunting
pilosopiya sa buhay.
o Pastoral – ito’y may layuning maglarawan ng tunay na buhay sa bukid.
Hal:
“Bayani ng Bukid” ni: Al Perez
o Oda – nagpapahayag ng isang papuri, panaghoy, o iba pang masiglang damdamin;
walang tiyak na bilang ng pantig o tiyak na bilang ng taludtod sa isang saknong.
Hal:
“Tumangis si Raquel”
 Tulang Dula o Pantanghalan
o Komedya – isang gawa na ang sangkap ay piling-pili at ang pangunahing tauhan ay
may layong pukawin ang kawilihan ng manonood. Nagwawakas ito nang masaya.
Ang tunggalian ay karaniwang nagtatapos sa pagkakasundo ng mga tauhan na siyang
nakapagpapasiya ng damdamin ng manonood.
o Melodrama – ito ay karaniwang ginagamit sa lahat ng mga dulang musical, kasama na
ang opera. Ngunit ngayon ito ay may kaugnayan sa trahedya tulad din ng parsa sa
komedya. Ang sangkap ng uring ito ng dula ay malungkot ngunit nagiging kasiya-siya
ang katapusan para sa pangunahing tauhan ng dula.
o Trahedya – angkop ang uring ito ng dula sa mga tunggaliang nagwawakas sa
pagkasawi o pagkawasak ng pangunahing tauhan.
o Parsa – isang uri ng dula na ang layunin ay magpasiya sa pamamagitan ng mga
kawing-kawing na mga pangyayaring nakatatawa.
o Saynete – ang paksa ng ganitong uri ng dula ay mga karaniwang pag-uugali ng tao o
pook.

 Tulang Patnigan
o Karagatan – ito ay batay sa alamat ng singsing ng isang prinsesa na naihulog niya sa
dagat sa hangarin nitong mapangasawa ang kasintahang mahirap. Hinamon niya ang
mga binatang may gusto sa kanya na sisirin ang singsing sa dagat at ang makakukuha’y
pakakasalan niya. Sa larong ito, isang kunwa’y matanda ang tutula hinggil sa dahilan ng
laro; pagkatapos ay paiikutin ang isang lumbo o tabo na may tandang puti at ang
sinumang matapatan ng tandang ito paghinto ay siyang tatanungin ng dalaga ng mga
talinhaga.
o Duplo – ito ang humalili sa karagatan. Ito’y paligsahan ng husay sa pagbigkas at
pangangatwiran ay hango sa Bibliya, sa mga sawikain, at mga kasabihan. Karaniwang
nilalaro upang aliwin ang mga namatayan.
o Balagtasan – ito ang pumalit sa duplo at ito’y sa karangalan ng Siesne ng Panginay na si
Francisco Baltazar. Ito’y tagisan ng talino sa pagbigkas ng tula, bilang pangangatwiran
sa isang paksang pagtatalunan.