Republic of the Philippines

NUEVA VIZCAYA STATE UNIVERSITY

Bambang, Nueva Vizcaya
COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES
SOSYEDAD AT LITERATURA

NILALAMAN NG ARALIN

1. Katuturan ng Panitikan
Ayon kay Joey Arrogante, ito ay talaan ng buhay sapagakat dito naisisiwalat ng tao sa
maikling paraan ang kulay ng buhay, ang buhay ng kanyang daigdig, ang daigdig na kanyang
kinabibilangan at pinapangarap.

Samantala, ayon naman kay Zeus Salazar, ang panitikan ay siyang lakas na nagpapakilos sa alinmang uri
ng lipunan.

Sinasabi ring ito ay bunga ng mga diwang mapanlikha, ng diwang naghehele sa misteryo ng mga ulap o
diwang yumayapos sa palaisipan ng buwan. Ito ay isang kasangkapang lubos na makapangyarihan.

Ito ay naglalantad ng mga katotohanang panlipunan at mga guni-guning likhang-isip lamang. Hinahaplos
nito ang ating mga sensorya tulad ng paningin, pandinig, pang-amoy, panlasa at pandama.

Ang panitikan ay buhay na pulsong pumipintig at mainit na dugong dumadaloy sa ugat ng bawat nilalang at
ng buong lipunan. Isang karanasan itong natatangi sa sangkatauhan.

Ayon naman kay Terry Eagleton, may iba’t ibang paraan upang bigyang kahulugan ang panitikan. Isa na
rito ang “Fiction” o likhang-isip gamit ang mga malilikhaing salita o talinghaga. Subalit ang mga produkto
gaya ng komiks, pelikula, telebisyon at pocket books na bunga ng malikhaing isip ng mga may-akda ay
hindi maituturing na panitikan ayon sa kanyang argumento na nabanggit (1983)

2. Kahalagahan ng Panitikan
 Ang panitikan ay siyang lakas na nagpapakilos sa alinmang uri ng lipunan. Malaki ang naiambag ng
panitikan sa kultura at kabihasnan ng alinmang bansa. Maaaninag sa ating panitikan ang lalim ng ating
kultura at ang malikhaing katalinuhan ng ating lahi. Tulad ng kulturang Pilipino, ang panitikang Pilipino
ay minana sa ating mga ninuno at sa pamamagitan ng interaksyon, ito’y nagpalipat-lipat sa mga
salinlahi.

 Ang kalipunan ng mga akdang pampanitikan, nakasulat man o di nakasulat ay katunayang ang mga
Pilipino’y mayroon ding akdang maipagmamalaki at maihahalintulad sa mga sinulat ng ibang lahi kung
may Divina at Komedya si Dante ng Italya, Canterbury Tales si Chaucer ng Inglatera, ang Pilipinas ay
may Jose Rizal sa kanyang Noli Me Tangere at El Filibusterismo na nananatiling buhay at patuloy pa
ring namamayani sa diwa’t damdamin ng mga Pilipino.

 Mahalaga ang panitikan sapagkat dito natin makikilala ang sariling kalinangan, minanang yaman ng
isip, at ang henyo ng ating lahi na kakaiba sa ibang lahi.

 Upang matanto natin ang kapintasan ng ating panitikan at makapagsanay upang maiwasan at
maiwasto ang mga ito.

 Ang panghuling kahalagahan, ito ang pinakatangi sa lahat ay sapagkat tayo ay Pilipino, dapat maging
katutubo sa atin ang pagmamalasakit sa ating sariling Panitikang Pilipino.
3. Panitikang Pilipino Bago Dumating ang mga Kastila( Panahon ng Katutubo)

3.1 Kuwentong Bayan- bago pa lumaganap ang panitikang pasulat ay laganap na sa

Pilipinas ang kuwentong bayan. Masasabing salamin ng mayamang kultura kultura, kamalayan, at
paniniwala ng ating mga ninuno. Ito ay mga salaysay hinggil sa mga likhang isip lamang.
Karaniwang paksa nito ay hinggil sa isang tiyak na pook o rehiyon lamang. Tatlo ang
mahahalagang pangkat ng kuwentong bayan ayon kay Dr. Damiana Eugenio:
 Mito- ito ay kuwento o salaysayin hinggil sa pinagmulan ng tao, kalipunan at iba’t
ibang paniniwala sa diyos at diyosa at ang mga taong may kapangyarihan at mga
katutubong bayani.
 Alamat- isang uri ng kathang nagsasalaysay ng pinagmulan ng isang bagay, pook o
lunan, mga halaman, o mga pangyayari na pawing likhang isip lamang hinggil sa
pinagmulan ng mga bagay-bagay.
 Salaysayin- kuwentong kumakatawan bilang tauhan ng salaysay ay mga hayop at
sa kabuuan ay nagbibigay-aral o moral sa mga mambabasa.

3.2 Epiko- mga akdang patula na nagsasaad ng kabayanihan ng isa sa kanilang

kinikilalang bayani ng lahi ng isang pook o bayan noong unang panahon na naglalaman ng mga
kababalaghan o mga pangyayaring di kapani-paniwala.

Tatlo ang Uri ng Epiko

 Microepic- sumasaklaw mula sa pagsilang hanggang sa kamatayan ng bayani ng
kuwento gaya ng Lam-ang at Bidassari
 Macroepic- nagsasalaysay ng isang pinakamahalagang bahagi ng buhay ng isang
bayani gaya ng Tuwaang ng Bagobo.
 Mesoepic- tumatalakay sa mga masasalimuot na bahagi ng buhay ng bayani

3.3 Awiting Bayan- ito ay isang tulang inaawit na nagpapahayag ng damdamin, kaugalian,
karanasan, pananampalataya, gawain o hanapbuhay ng mga taong naninirahan sa isang pook. Dito
natin maaaninag ang mga gawi ng ating mga ninuno. ( Ilan sa mga halimbawa ng awiting bayan ay
Oyayi, Diona, Soliranin, Talindaw, Kumintang, Kundiman)

3.4 Karunungang Bayan- binubuo ng salawikain, sawikain, bugtong, palaisipan at

kasabihan.
 Salawikain- may sukat at tugma, patalinghagang pahayag na ginagamit ng mga
matatanda noong unang panahon na kinapapalooban ng mabuting payo tungkol sa
kagandahang asal. (Halimbawa: Ang taong matalino’y may pag-iingat sa bawat
sasabihin at matutong ipaglihim ang dapat ipaglihim)
 Sawikain- bagaman patula rin at may sukat at tugma, ito’y kaiba sa salawikain
sapagkat ito’y nagpapahayag ng katotohanan at nagpapakilala ng gawi o ugali ng
isang tao.
( Halimbawa: Ang masipag, daig pa ang masikap)
 Bugtong- ito ay isang larong patula na kawili-wili. Ito ay isang paraan ng
pagpapalawak ng talasalitaan at pagsasanay sa mabilis nap ag-iisip na nagpasalin-
salin sa bibig ng mga ninuno. Ang mga tagalog ang pinakamayaman sa bugtong.
( Halimbawa: Bumili ako ng alipin, mas mataas pa sa akin)
 Kasabihan- karaniwang ginagamit sa panunukso o pagpuna sa isang gawi o kilos
ng ibang tao. inuturing rin bilang salamin ng mentalidad ng sambayanan ang mga
kasabihan ( Halimbawa: Putak, puttak batang duwag, matapang ka’t nasa pugad)
 Palaisipan (Puzzle)- mga suliraning binibigkas nang tuluyan at naghahanap ng
kasagutan. Ito’y gumigising sa isipan ng tao upang bumuo ng isang kalutasan sa
isang suliranin. Mga tanong na batay sa pang-araw-araw na buhay ng tao.
 Ditso o Tulang Pambata-ginagamit sa paglalaro ng mga bata. Ito ay may sukat at
tugma (Halimbawa: Tutubi, tutubi, huwag kang magpapahuli sa batang mapanghi)
 Bulong- karunungang bayan na ayon sa matatandang paniniwala, ito ay ginagamit
bilang pang-engkanto, pangungulam, paggalang sa mga lamang lupa at paggamot
sa may sakit. (Halimbawa: Tabi-tabi po makikiraan lang po)
4. Panahon ng Kastila
Sa panahong ito, ang panitikang Pilipino ay naimpluwensiyahan ng mga Kastila. Sila ay
nanatili rito sa Pilipinas bilang mananakop ng 333 taon. (1565-1898) Sa panahong ito ay napalitan
ng Alpabetong Romano ang dating Alibata/Baybayin ng mga Pilipino. Sa panahon ding ito,
Relihiyon ang pangunahing paksa ng panitikan. Maraming pagbabago ang naganap sa buhay ng
mga Pilipino sa panahong ito, tinangkilik nila ang relihiyong Katoliko, nagpalit sila ng pangalan at
nagpabinyag. Nagbago ang anyo ng pamumuhay ng mga Pilipino.
Ang mga pagbabagong ito ay nagbigay-daan sa pagkakabuo ng mga pangkat na “may
kaya” na may mga ari-arian at lupain. May ilan ding nakapag-aral tulad ng medisina, abogasya,
agrikultura at pagiging maestro. Ang mga kursong ito ay halos natapos nila dito sa Pilipinas
sapagkat marami na ring paaralan ang naitayo nang panahong iyon.

Mga Katangian ng Panitikan sa Panahong Ito.

1. Panrelihiyon ang karaniwang paksa
2. Iba’t iba ang pamamaraan at kaanyuan ng pagsulat
3. Gaya at hubad ang mga sulatin sa madaling salita’y walang orihinalidad.

Layunin ng Espanya sa Pananakop

1. Pangunahing dahilan ng pananakop ng mga Kastila ay ang pagpapalaganap ng
pananampalatayang kristiyanismo o katolisismo.
2. Pagpapayaman ang ikalawang dahilan
3. Pagpapalakas ng kapangyarihan ang pangatlong dahilan.

Mga Unang Aklat nang Panahong Ito

1. Doctrina Cristiana- kauna-unahang aklat na panrelihiyon. Nalimbag sa pamamagitan ng
silograpiko noong 1593. Ang may akda ng aklat na ito ay sina Padre Juan de
Placencia at Padre Domingo de Nieva. Nasusulat sa Tagalog at Kastila ang aklat.
2. Nuestra Señora del Rosario-ikalawang aklat na nalimbag sa Pilipinas. Sa tagalog
nasusulat at akda ni Padre Blancas de San Jose noong 1602. Katulong niya si Juan
de Vera sa paglilimbag. Naglalaman ng nobena, santos, ehersisyo, buhay ng mga
santo ang aklat na ito.
3. Ang Barlaan at Josaphat- kauna-unahang nobelang Pilipino, isinalin ni Padre Antonio de
Borja noong 1703-1712. Pangunahing layunin ng nobelang ito ang
pagpapalaganap ng Katolisismo sa mga Pilipino.
4. Pasyon- isa sa mga pinakapopular na akdang patula noong panahon ng kastila.
Nagsasaad ito tungkol sa buhay at pagpapakasakit ng Panginoong HesuKristo.
Nasusulat ito ng patula ngunit inaawit. Binabasa at inaawit ito tuwing panahon ng
Cuaresma.
5. Urbana at Feliza- Isinulat ito ni Presbitero Modesto de Castro. Aklat ito na kapupulutan
ng gintong aral. Malaki ang naging impluwensiya nito sa kaugaliang panlipunan ng
mga Pilipino. Ang nilalaman ng aklat ay mga liham ng magkapatid sa bawat isa na
punong-puo ng pangaral tulad ng katungkulan sa bayan, pagpasok sa paaralan,
pakikipagkaibigan, piging, pakikipagkapwa tao, salitaan at paglagay sa estado.

Ang Mga Awit at Korido

- dalawang akdang pasalaysay na nasusulat nang patula, magkatulad ng paksa, ang
pagkakaiba lamang ay may 12 pantig ang awit samantalang ang korido ay may 8 pantig
lamang.
Ang mga Halimbawa ng Awit:
1. Florante at Laura
2. Doce Pares sa Kaharian ng Pransya
3. Salita at Buhay ni Sigesmundo
4. Si Don Juan Tenorio
5. Bernardo Carpio
1. Senakulo- dulang nagsasalaysay ng buhay at kamatayan ng ating Panginoong HesuKristo.
Ginaganap sa isang tanghalan, halaw sa bibliya at patula kung ang mga usapan.
Karaniwang ginaganap ito sa Pasig, Morong, Pasay, Pampanga, Bicol, Cebuano at
Hiligaynon.
2. Tibag- pagsasadula ng paghahanap sa krus na pinagpakuan kay HesuKristo ni Reyna Elena,
ginaganap ito tuwing buwan ng Mayo.

3. Karagatan at Duplo- pagtatalong patula na itinatanghal lalo na sa huling gabi ng paglalamay sa

patay.
Ang paksa ng Karagatan ay hinggil sa lamat ng singsing ng isang dalaga na
nahulog sa dagat. Samantalang ang duplo ay nangangahulugang doble o
ibayo sa wikang Kastila.
Karilyo- dulang ang mga nagsisiganap ay mga tau-tauhang karton. Pinagagalaw ang mga ito sa
pamamagitan ng mga nakataling pising hawak ng mga tao sa itaas ng tanghalan. Ang
mga taong nagsasalita ay nasa likod ng telon.

Moro-moro- isang uri ng dulang punong-puno ng pakikipagsapalaran ng mga Muslim at Kristiyano.

Ang pagtatanghal na ito ay lagging nagwawakas sa tagumpay ng bidang Kristiyano.

5. PANAHON NG PAGBABAGONG-ISIP
Ang mahigit na tatlong daang taong paniniil at pagsasamantala ng mga maykapangyarihang
dayuhan, paghamak sa mga Indio, suliranin sa sekularisasyon at maling pamamalakad ng
pamahalan ay mga sanhi sa unti-unting pagkakabuo at paglaganap ng damdaming makabayan.
Naragdagan pa ito ng mga pangyayaring tulad ng pagkakabukas ng Pilipinas sa pandaigdig na
kalakalan, pagkakabuo ng gitnang-uri, pagsapit ng diwang liberalism, pagpapadala sa Kapuluan ng
liberal na gobernador, Carlos Ma. Dela Torre, pag-aalsa sa arsenal ng Cavite at pagkakagarote sa
tatlong paring Gomez, Burgos at Zamora.
Sa biglaang tingin, tahimik at takot ang bayan sa ibayong higpit at pagbabanta ng mga
Kastila, ngunit sa katotohanan, ay dito nagsimula ang pagpapahayag ng kanilang mapanlabang
damdamin. Nagkaroon ng mga kilusan sa pulitika at sa panitikan dito sa Pilipinas at ibayong dagat.
Ang dating diwang maka-relihiyon ay naging makabayan at humihingi ng pagbabago sa
pamamalakad ng pamahalaan at simbahan.

Dalawang Pangunahing Panahon ng Pagbabagong-Isip

1. Panahon ng Propaganda-maraming galing sa gitnang-uri ang naging repormista tulad
nina Jose Rizal, Del Pilar, Jaena, Luna, Paterno, Ponce at Poblete ang mga manunulat na naging
kilabot sa mga prayle. Ang ilang kahilingan ng kilusang propaganda sa pamahalaang Espanya ay
ang panumbalikin an gang pagkakaroon ng kinatawang Pilipino sa Kortes ng Espanya,
pagkakapantay-pantay ng mga Pilipino at Kastila sa ilalim ng batas, gawing lalawigan ng Espanya
ang Pilipinas, sekularisasyon ng mga parokya sa Kapuluan, kalayaan ng mga mamamayang
Pilipino sa pamamahayag, pananalita o pagpupulong at pagpapahayag ng kanilang mga hinaing.
2. Panahon ng Himagsikan- sa panahong ito, sina Bonifacio, Mabini, Jacinto, at Palma ang
mga natatanging manunulat noon. Ang naging laman ng panitikan ay pawang pagtuligsa sa
pamahalaan at simbahan at pagbibigay-payo sa mga Pilipino upang magising, magkaisa at
maghanda upang matamo ang minimithing kalayaan.

MGA PROPAGANDISTA
1. Dr. Jose Rizal- pambansang bayani, bininyagan siya bilang Jose Protacio Rizal Mercado
y Alonzo Realonda, labing anim na taong gulang siya nang magtapos ng Batsilyer ng Artes A.B.,
nagkamit ng 24 na medalya sa kanyang buong pag-aaral. Nagparal ng medisina sa Unibersidad ng
Santo Tomas ngunit hindi nakatapos dahil sa kakulangan ng pera. Siya ay naglakbay sa iba’t ibang
bansa at siya’y nag-aral doon. Ang kanyang mga pangunahing akda ay ang mga sumusunod:
 Noli Me Tangere (Huwag Mo Akong Salingin)
 El Filibusterismo (Ang Pagsusuwail)
 Sa mga Kababaihang Taga Malolos
 Hinggil sa Katamaran ng mga Pilipino
 Mi Piden Versos(Hinilingan Nila Ako ng Tula)
 El Consejo de lod Dioses (Ang Kapulungan ng mga Bathala)
 Kundiman
 S Aking mga Kababata
 Ala Juventud Filipina ( Sa Kabataang Pilipino)
 Mi Ultimo Adios (Ang Huli Kong Paalam)
2. Marcelo H. del Pilar-pangunahing mamamahayag ng kanyang panahon dahil sa
pagkakatatag niya ng Diaryong Tagalog noong 1882 at pagkakapamatnugot niya noong 1889 sa La
Solidaridad, isa siyang abogado, isa siya sa mga tumuligsa sa mga prayle, kilala sa tawag na
Plaridel. Ang mga sumusunod ang kanyang mga akda:
 Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
 Kaiingat Kayo
 Dasalan at Tocsohan
 Ang Cadaquilaan ng Dios
 Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas
 Aba Guinoong Baria
3. Graciano Lopez-Jaena(1856-1896)- Ipinagmamalaking anak ng Jaro, Iloilo, dakilang
orador, walang takot na mamamahayag, magaling magtalumpati, naging patnugot ng La
Solidaridad.
4. Mariano Ponce-tagapamahalang patnugot, mananalambuhay, mananaliksik ng kilusang
propaganda, nagkubli sa mga sagisag na “Tikbalang, Kalipulako at Naning”,nagbigay-diin ang
kanyang mga sanaysay sa kahalagahan ng edukasyon, ipinagtanggol ang kanyang mga kababayan
at naglahad ng mga karaingan ng bayan.
5. Heneral Antonio Luna(1868-1899)- isinilang sa Urbiztondo, Maynila noong Oktubre 29,
1868, tagapagtanggol ng naaaping Pilipino at isang parmasyotiko at nagtapos ng
pagkamanggagamot sa Unibersidad Central de Madrid, naging heneral sa ilalim ni Emelio
Aguinaldo, may sagisag na Taga-Ilog, umanib sa kilusang propaganda at nag-ambag ng kanyang
mga panulat sa La Solidaridad at patnugot ng pahayagang La Independencia.
6. Dr. Pedro Paterno(1865-1895)- isang iskolar, mananaliksik, drama turgo at nobelista,
sumapi sa kapatiran ng Mason at Asociation Hispano- Pilipino upang maitaguyod ang layunin ng
repormista. Karamihan sa sinulat niya ay hinggil sa relihiyon at panlipunan. Siya rin ang unang
Pilipinong nakalaya sa sensura ng panitikan at siya ang sumulat ng kauna-unahang nobelang
orihinal na Pilipino sa wikang Kastila na may pamagat na Ninay. `
7. Pascual Poblete- Isang Nobelista, makata, mananalaysay at “Ama ng Pahayagan”.
Nagtatag at namatnugot sa pahayagang “El Resumen” Tinuligsa niya ang mga pang-aapi at
katiwaliang ginagawa ng mga maykapangyarihang Kastila kaya’t siya’y ipinatapon sa Aprika.
Nagbalik siya sa Pilipinas noong dumating ang mga Amerikano dito sa Pilipinas at itinatag ang
pahayagang “El Grito del Pueblo” Siya ang kauna-unahang nagsalin sa Tagalog ng Noli Me
Tangere ni Rizal.
8. Andres Bonifacio- nagtatag ng katipunan, isang karaniwan ngunit magiting at dakilang
mamamayan ng bansang Pilipino, may sagisag na Agapito, Bagumbayan at May pag-asa. Malinaw
na nagpahayag na adhikain para sa bayan ang kanyang mga sinulat. Ang sumusunod ay ang
kanyang mga akda:
 Katapusang Hibik ng Pilipinas
 Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog
 Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
 Katipunan Mararahas ng mga Anak ng Bayan
 Tapunan ng Lingap
9. Emilio Jacinto- siya ang “Utak ng Katipunan”, isa ring patnugot, tumuligsa sa
pamahalaan at simbahan, nanawagan ng pagkakaisa at nagmithi ng kalayaan. Ang kanyang mga
akda ay:
 Sa Nasang Makasanib sa Katipunang Ito
 Mga Aral ng Katipunan ng mga Anak ng Bayan
 Liwanag at Dilim
 Sa Anak ng Bayan
 Pahayag
10. Apolinario Mabini- Dating kasapi sa La Liga Filipina, Utak ng Himagsikan, at
pianakanang kamay ni Emilio Aguinaldo, marami sa kanyang isinulat ay tungkol sa pulitika, sa
pamahalaan at sa pagpapalaganap ng damdaming makabayan.

6. PANAHON NG AMERIKANO
Kung relihiyon ang pamana sa mga Pilipino ng mga Kastila, Edukasyon naman ang naging
pangunahing kontribusyon ng mga Amerikano. Isinaalang-alang din sa panahong ito na dumami
ang mga mamamayang marunong sumulat at bumasa sapagkat produkto na sila ng Sistema ng
edukasyon na pinalaganap ng mga amerikano. Sa panahong ito’y nanaig ang damdaming
makabayan nnakapaloob sa iba’t ibang akda ng mga manunulat. Bukod sa mga dahilang
nabanggit, dapat ding malaman na kasabay ng pagdating ng mga Amerikano ang kaisipang
banyaga, naimpluwensiyahan tayo ng mga bagay na kanluranin.
Isa pang nangyari sa panahong ito ay ang pagdami ng mga babasahin, pagkakaroon ng
kalayaan sa pagsasalita, pahayagan, paniniwala at mga samahan. Ang pagkakaroon ng ganitong
kalayaan ay malaking bagay sa kalinangan ng panitikan. Higit na maraming nailimbag na babasahin
nang panahong ito kaysa sa panahon ng mga kastila. Halos lahat ng larangan ng panitikan ay
pinasok ng mga manunulat nang panahong ito, napalitan ng makabagong dula at sarsuela ang mga
senakulo at moro-moro. Malayang nakasulat ang mga makata ng tula, sanaysay, talumpati,
lathalain, kuwento, dula atb, naisulat ito sa iba’t ibang wikain.
1910 nang umusbong ang mga Panitikan sa Ingles, kasabay din nito ang pagsibol ng mga
makabagong manunulat na sina:
 Cecilio Apostol (sumulat ng oda para kay Rizal)
 Claro M. Recto (Naging tanyag sa kanyang mga talumpati)
 Lope K. Santos (Sumulat ng Banaag at Sikat at nagpauso ng panitikang sosyalista)
 Jose Corazon de Jesus (sumulat ng maraming tula ng pag-ibig)
 Jose dela Cruz (kilala sa sagisag na Huseng Sisiw, manunulat ng tula ng pag-ibig)
 Severino Reyes (ama ng ng dulang tagalog, sumulat ng dulang “Walang Sugat”)
 Zoilo Galang (pinakaunangn nobelista)
MGA NOBELANG NALIMBAG NANG PANAHONG ITO:
 Banaag at Sikat- isa sa pinakatanyag na akda nang panahong ito
 Sampaguitang Walang Bango-isinulat naman ito ni Iñigo Ed Regalado
 Anino ng Kahapon- isinulat naman ito ni Francisco D. Laksamana
 Isang Punong Kahoy- obra maestro ni Jose Corazon de Jesus

7. PANAHON NG HAPON
Sinakop Ng mga Hapones ang Pilipinas noong 1941 hanggang 1945. Sa pagkakasakop na
ito’y muling nangulimlim ang panitikang Pilipino. Maraming manunulat ang nawalan ng gana
sa pagsulat. Inilagay ng mga Hapones sa mahigpit na pagmamatyag ang lingguhang liwayway, ang
mga manunulat ay sandaling nahinto sa pagsulat.
Sumunod ang Taliba sa Liwayway na nabigyan ng pagkakataong makapaglathala ng mga
tula at kuwento. Naging masaklap ang buhay ng mga Pilipino sa panahong ito, walang katiyakan at
kawalan ng pag-asa ang namayani sa damdamin ng mga Pilipino. Namayagpag ang Panitikang
Tagalog s autos din ng mga Hapon. Ginamit nila ang sariling wika sa pagsulat ng mga akdang
pampanitikan. Mahirap man ang naging kalagayan nila sa panahong ito ay nanaig pa rin ang pag-
ibig at hindi nawala ang tema ng pagkamakabayan ng ng mga Pilipino.
Natutuhan ng mga Pilipino ang pagsulat ng Haiku, maikling tula ng mga Hapon, may
labimpitong pantig lamang, binubuo ng tatlong taludtod, ang unang taludtod ay may limang pantig,
ang ikalawa ay pito at ang ikatlo ay lima. Malalim ang taglay na talinghaga ng Haiku. Tinumbasan
ng Tanaga ng mga Pilipino ang Haiku ng mga Hapon. Ang Tanaga naman ay may tig pipitong
pantig sa bawat taludtod, apat din ang taludturan nito.
Haiku
Tutubi
Hila moy tabak
Ang Bulaklak: Nanginig!
Sa paglapit mo

Tanaga
Palay
Palay siyang matino
Nang humangi’y yumuko
Ngunit muling tumayo
Nagkabunga ng ginto

8. PANAHON NG BAGONG REPUBLIKA

Sa panahon ng dekada 50, nagkaroon ng patimpalak sa pagsulat ng tula at iba pang akdang
pampanitikan. Tumaas ang kalidad ng panlasa sa pagsulat ng mga obra. Kaakibat nito ang pagtaas
rin ng panitik dahil ito ay pinag-ukulan ng masusing pag-aaral at panunuri ng mga kritiko. Naging
maingat rin ang paglalahad at lalong naging masining. Ang lahat ng ito ay utang sa mga alagad ng
wika na walang sawang nagpapaunlad ng Wikang Filipino.
Sa panahon ng dekada 60 ay panahon ng pagkabagabag at aktibismo, naging marumi ang
lipunan, naging magulo ang kapaligiran. Sumulpot ang tinawag nilang “Hippie” isang uri ng
pagrerebelde, nagkaroon din kaguluhan sa simbahan at mga relihiyon.
Dumating naman ang dekada 70 na puno ng karahasan, puno ng welga, patayan,
nagkaroon ng mga rally dahil sa bulok na Sistema sa pulitika. Halimbawa ng mga akdang naisulat
ay:
 Ang Burgis sa Kanyang Almusal (1970) ni Rolando S. Tinio
 Mindanao (Sa Alaala ni Emmanuel na sinawi ng Mindanao 1975) ni Ruth Elynia S.
Mabanglo
 Ang Pag-ibig ay Di Kasal (1978) ni Ruth Elynia S. Mabanglo

 DALAWANG URI NG PANITIKAN

1. Patula- binubuo ng saknong na ang bawat talutod ay maaaring may bilang o sukat ang
mga pantig at may magkakasintunog o magkakatugmang pantig sa hulihan. Maaari rin
naming ito ay malaya at wala ang mga nabanggit.
Mga Uri ng Patula
A. Tulang Pasalaysay- pinapaksa nito ang mahahalagang tagpo o pangyayari sa buhay,
kagitingan at kabayanihan.
 Awit at Korido- tumatalakay sa pakikipagsapalaran ng mga taong nabibilang sa dugong
bughaw
 Epiko- tumutukoy sa kabayanihan at pakikipagtunggali sa mga kaaway na halos di
mapaniwalaan.
 Balad- ito’y may himig awit sa dahilang ito’y inaawit habang may pagsasayaw
 Bantao-isang debateng sayaw tungkol sa pagmamahalan ng isang babae at lalaki

B. TULANG PANDAMDAMIN/ LIRIKO

-Tumatalakay sa damdamin ng tao
 Elehiya- tumatalakay sa damdamin, panaghoy o panangis para sa alaala ng yumao
 Dalit- awit ng pagpupuri at pagpaparangal sa Diyos o Maykapal
 Soneto- binubuo ng labing-apat na taludtod at naghahatid ng aral sa mga mambabasa.
 Awit- kadalasang pumapaksa sap ag-ibig, pamimighati, kaligayahan, kabiguan, pag-asa at
kalungkutan
 Oda- tumutukoy sa papuri o masiglang damdamin. Ito’y walang bilang ng pantig at saknong.
 C. TULANG PANDULAAN O PANTANGHALAN
-karaniwang ginagawa sa tanghalan na may saliw o himig ayon sa tema o diwa na
pinapaksa.
 Melodrama- sa umpisa ay malungkot ngunit sa katapusan ay nagiging masaya.
 Komedya- may layuning magpasaya sa pamamagitan ng pagkukuwento ng mga
pangyayaring nakakatawa.
 Trahedya- binubuo ito ng tunggalian na nagwawakas sa pagkamatay ng
pangunahing tauhan.
 Saynete- pinapaksa nito ang kaugalian ng tao o lahi.

D. DULANG PATNIGAN
- kadalasang nagpapahayag ng masidhing damdaming makabayan.
 Karagatan- isinasagawa bilang pang-aliw sa mga naulila ng namatayan
 Duplo- pamalit sa karagatan. Karaniwang nilalaro upang aliwin ang namatayan
 Balagtasan- tagisan ng talino sa pamamagitan ng pagpapalitan ng kuro-kuro o
katwiran sa pamamaraang patula.

2. Tuluyan
- tulad lamang ito ng karaniwang pang-araw-araw na takbo ng pagsasalita o mga kaisipan
ang paglalahad. Sa halip na ito ay pasaknong, ito ay tuloy-tuloy na paglalahad na nakatala.

Mga Anyo ng Tuluyan

 Sanaysay
- ayon kay Abadilla, noon lamang 1938 lumitaw sa bokabularyong tagalog ang
terminong “sanaysay” na galing sa salitang “sanay” at “salaysay” na pinagsanib ni
Abadilla upang magamit sa pagtukoy sa anyong pampanitikan na tinatawag sa ingles
na “essay”. Ayon naman kay Michael De Montaigne, ang sanaysay ay naglalaman
ng obserbasyon at kuro-kuro, pati na ang estilo ay tigmak sa personalidad ng may-
akda.
 Dula- isang paglalarawan ng buhay, ito ay imitasyon o panggagagad ng buhay. Kaya
nga inaangkin ng dula ang lahat ng katangiang umiiral sa buhay gaya ng mga tao at
mga suliranin-Aristotle
-isang uri ng sining na may layuning magbigay ng makabuluhang mensahe sa
manonood sa pamamagitan ng kilos-Sauco.
- Mimesis ang pangunahing sangkap ng dulang Pilipino. Ang mimesis ay ang
pagbibigay-buhay ng aktor sa mga pang-araw-araw na pangyayari sa buhay ng mga
Pilipino.
 Maikling Kuwento
- pinakabunsong pormang pampanitikan sa bansa, ipinakilala at natutunang isulat sa
pampublikong sistemang edukasyon na itinaguyod sa maagang yugto pa lamang ng
panahong Amerikano. Ang mga uri ng maikling ay alamat, kuwentong bayan,
salaysay at dagli na patuloy na umuunlad hanggang sa kasalukuyang panahon.
 Nobela
-mahabang kathang pampanitikan na naglalahad ng mga pangyayari na pinaghahabi
sa isang mahusay na pagbabalangkas na ang pinakapangunahing sangkap ay ang
pagkakalabas ng hangarin ng bayani sa dako at ng hangarin ng katunggali sa kabila.

 Kintal-isip: Ang Panitikan ay kaugnay ng buhay, ito ay kasangkapan ng tao upang

matalino at maayos na makibagay sa lipunang kanyang kinabibilangan”