Konstrukcje Metalowe 1

Budownictwo (BD) semestr 1 2022/2023

Studia niestacjonarne II stopnia
Kurs kończy się zaliczeniem na ocenę
Kurs prowadzi: dr hab. inż. Monika Matuszkiewicz, prof. PK

Temat wykładu nr 1: Stalowe konstrukcje prętowe cz. 1. Szkieletowe

konstrukcje hal.

Zagadnienia na zaliczenie :
1. Rodzaje układów nośnych hal,
2. Schematy statyczne hal,
3. Kształtowanie rygli i słupów hal,
4. Rodzaje obudowy ściennej i dachowej,
5. Świetliki dachowe,
6. konstrukcja wsporcza obudowy ściennej i dachowej (płatwie dachowe, rygle ścienne –
projektowanie i obliczanie

Hale stalowe
Halą nazywa się budynek parterowy jedno- lub wielonawowy, najczęściej niepodpiwniczony,
którego cechą charakterystyczną jest brak wewnętrznych ścian poprzecznych i podłużnych. W
tego typu obiektach dach i zewnętrzne ściany zamykają pewną przestrzeń, chroniąc dużą na
ogół powierzchnię użytkową przed wpływami atmosferycznymi.

Źródło: www.skalar.pomorze.pl

1
Ze względu na przeznaczenie hale można podzielić na:
- przemysłowe
- użyteczności publicznej
- obsługowe
- widowiskowo-sportowe
- składowe

Hale przemysłowe przeznaczone są na ogół do realizacji określonego celu produkcyjnego.

Może to być bezpośrednia produkcja, montaż, składowanie materiałów i wytworzonych
wyrobów lub – tzw. zaplecze produkcyjne (kotłownie, maszynownie, itp.)
Konstrukcja hali powinna być dostosowana do konkretnego przeznaczenia, zapewniając
optymalne i prawidłowe jego użytkowanie. Hale przemysłowe są najczęściej projektowane z
płaskich układów poprzecznych, połączonych elementami podłużnymi (ryglami ściennymi,
płatwiami) oraz stężeniami.

Źródło: halestalowe.com.pl

Hale składowe – obiekty magazynowe (niskiego lub wysokiego składowania) – związane z

transportem, handlem, rezerwami wojskowymi lub państwowymi, itp. Tego typu hale są
zazwyczaj wyposażone w urządzenia dźwigowo-transportowe i przenośnikowe. Najczęściej
są to także konstrukcje o płaskich układach poprzecznych, połączonych płatwiami i ryglami
oraz stężeniami.

2
W magazynach o większych powierzchniach, bez słupów pośrednich, często przekrycie
projektuje się jako prętowe strukturalne (kratownica przestrzenna).

Źródło: www.llentab.pl

Hale użyteczności publicznej, usługowo-handlowe, dworcowe mają bardzo zróżnicowane

rozwiązania konstrukcyjne ustrojów nośnych. Często tego typu obiekty wyróżniają się nie
tylko formą architektoniczną, ale i ciekawymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi.

Przykłady:
Hala widowiskowo-sportowa Koszalin

Źródło: www.interplastic.pl

3
Hala Mirowska w Warszawie

Źródło: wikimedia.org

Główny dworzec kolejowy we Frankfurcie

Źródło:wikimedia.org

4
Główne elementy składowe hali :
a) zasadniczy układ nośny konstrukcyjny (na ogół poprzeczny),
b) stężenia hal,
c) konstrukcje wsporcze ścian i dachów łącznie z pokryciem i ścianami osłonowymi
(zazwyczaj typu lekkiego),
d) elementy transportu wewnętrznego (np. suwnice),
e) elementy pomocnicze (wrota, schody, galerie, itp.).

Główny ustrój nośny – ustrój, który przenosi na fundamenty większość obciążeń hali.

Główny podział ustrojów nośnych hal:

- ustroje poprzeczne płaskie, stężone w kierunku podłużnym
- ustroje przestrzenne

Najbardziej rozpowszechnione są układy płaskie, ponieważ są łatwe w wymiarowaniu,

montażu i transporcie.

Ustroje poprzeczne płaskie

A) układy słupowo-ryglowe (słupowo-wiązarowe)
B) ramy pełnościenne i ramy z ryglem kratowym
C) ramownice kratowe

Zalety stosowania układów słupowo-ryglowych:

- stosunkowo duża sztywność w kierunku poprzecznym
- łatwość montażu
- łatwość adaptacji w przypadku zmiany przeznaczenia hali
Takie rozwiązania stosowane są w halach o stosunku wysokości do rozpiętości H/L od 0,3 do
0,5.
Główną wadą układów słupowo-ryglowych jest przekazywanie na grunt dużych momentów
zginających wynikających z utwierdzenia słupa w fundamencie. Stąd duże wymiary
projektowanych stóp fundamentowych.

5
Przykład płaskiego układu słupowo-ryglowego, z kratowym ryglem przegubowo opartym na
słupach. Słupy sztywno utwierdzone w fundamencie

Przykład płaskiego, jednopołaciowego układu słupowo-ryglowego, z pełnościennym ryglem

przegubowo opartym na słupach. Słupy sztywno utwierdzone w fundamencie

Przykład ramy pełnościennej dwuprzegubowej (rygiel dachowy

sztywno połączony ze słupami)

Przykład ramy z ryglem kratowym; w tym przypadku pas górny i dolny dźwigara są
przegubowo łączone ze słupem (moment przenoszony przez parę sił F)

6
 ≥ 60 m

Przykład ramownicy kratowej

Ustroje przestrzenne
A) układy złożone z samostatecznych ram płaskich połączone ze sobą tężnikami
B) hale o typowo przestrzennej konstrukcji
(źródło: Kucharczuk W.: Stalowe hale i budynki wielokondygnacyjne, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej 2004)

Stężenie podłużne

Belka podsuwnicowa l

L
Układy samostateczne płaskie stężone w płaszczyźnie dachu

7
 l

L
Układy przegubowe stężone w płaszczyznach dachu i ścian

Wymiary geometryczne hal

Główne wymiary to:
- rozpiętość układu nośnego
- długość
- wysokość obiektu
Hale przemysłowe mają rzuty prostokątne. Powierzchnia hali zależy od funkcji jej
użytkowania, którą określa architekt i technolog.
Instalacje i ciągi transportowe mogą być ściśle powiązane z konstrukcją budynku, co będzie
wpływało na przyjęcie konkretnego rozwiązania geometrycznego układów konstrukcyjnych.
Jeżeli wyposażenie technologiczne nie jest powiązane z konstrukcją – istnieje możliwość
kształtowania przestrzeni hali i ujednolicenia jej konstrukcji nośnej. Duża powtarzalność
elementów i zespołów konstrukcyjnych sprzyja z kolei unifikacji i wprowadzeniu rozwiązań
systemowych. Typizacja ustroju nośnego przyczynia się do obniżenia kosztów inwestycji.

W systemach hal przemysłowych stosuje się moduł poziomy konstrukcji 30M = 3,00 m i
jego wielokrotność (w uzasadnionych przypadkach 0,5 modułu, czyli 1,5 m),
Czyli np. L = 12 /15 / 18 / 24/ 30 / 36 m
Moduł pionowy 12M = 1,20 m i jego wielokrotność, a do określenia wymiarów elementów
takich jak okna, wrota, drzwi – proponuje się stosować moduł M = 0,30 m.

8
Uwaga :
Hale produkcyjne i magazynowe mają często w planie kształty wydłużone ze względu
na jednokierunkowy układ ciągów komunikacyjnych i produkcyjnych. Jeżeli długość lub
szerokość hali są znaczne, istotny wpływ na wytężenie jej ustroju nośnego mogą mieć
wahania temperatury. W celu ograniczenia ujemnego wpływu zmian termicznych stosuje się
dylatacje. Jest to rozdzielenie konstrukcyjne obiektu na krótsze, zespolone podłużnie
ustroje nośne. Dylatacje termiczne wzdłuż hali to najczęściej dwa układy ram poprzecznych
usytuowanych obok siebie. W zależności od gabarytów słupów osiowy rozstaw tych
sąsiednich ram przyjmuje się według modułu M = 0,3 m, np.: 0,9 lub 1,2 m. Słupy mogą być
usytuowane na osobnych lub na wspólnym fundamencie. Odstęp między słupami powinien
umożliwić ich oczyszczenie oraz zabezpieczenie antykorozyjne.
Powinny być spełnione warunki :
- długość obiektu lub jego oddylatowanej części (rozstaw dylatacji) nie może przekraczać
150m,
- odległość między najdalszymi względem siebie podporami (stężeniami lub słupami)
przenoszącymi siły poziome w rozpatrywanym kierunku, jak również odległość przerwy
dylatacyjnej od najbliższego stężenia poziomego nie może przekraczać 60 m.
Przykładowe rozmieszczenie dylatacji w hali stalowej:

stężenia połaciowe poprzeczne

Rzut połaci dachu dylatacja

Widok ściany bocznej

A Szczegół A : oparcie słupów na fundamentach

Stężenia pionowe słupów
(w tych samych polach, co
stężenia połaciowe
poprzeczne)

9
Płaskie ustroje poprzeczne hal – schematy statyczne

W kształtowaniu schematów statycznych układów poprzecznych hal przyjmuje się zazwyczaj

sztywne lub przegubowe połączenia prętów ze sobą lub z fundamentem.

Przykładowe schematy statyczne poprzecznych układów hal jednonawowych:

Rama bezprzegubowa Rama dwuprzegubowa

Rama dwuprzegubowa Rama trójprzegubowa

Rama trójprzegubowa

Rozwiązania konstrukcyjne słupów i rygli mogą być różne, np.:

Rygiel kratowy, dwupołaciowy, przegubowo oparty na

pełnościennych słupach

10
 Rygiel pełnościenny, dwupołaciowy, sztywno
zamocowany do pełnościennych słupów

Rygle mogą być kształtowane jako:

dwupołaciowe

jednopołaciowe

płaskie

Ze względu na konstrukcję:
- Kratowe
- Pełnościenne o przekroju walcowanym
- Pełnościenne o przekroju blachownicowym (spawanym)

11
Słupy mogą być kształtowane jako:
Pełnościenne bisymetryczne

Pełnościenne monosymetryczne

kratowe

12
O zmiennym przekroju

O skokowo zmiennym przekroju

W halach z suwnicami
natorowymi

Część nadsuwnicowa
słupa

Część podsuwnicowa
słupa

Stosowanie przegubowego połączenia słupów z fundamentami jest rozwiązaniem stosunkowo

prostym pod względem konstrukcyjnym i technologicznym. Można wówczas przyjąć
znacznie mniejsze wymiary fundamentów, niż w przypadku połączenia sztywnego.
Połączenia sztywne z fundamentami są znacznie bardziej skomplikowane i wymagają
większego nakładu pracy, co wiąże się z większym kosztem inwestycji. Takie rozwiązanie
stosuje się np. przy projektowaniu hal przemysłowych z transportem suwnicowym, a także w
obiektach, w których należy ograniczyć przemieszczenia poziome.

13
Przykładowe schematy statyczne poprzecznych układów hal wielonawowych:

Hale dwunawowe

tzw. wahacz

Hale z tzw. dobudówkami

Hale trójnawowe

14
Zasady stosowania schematów połączeń słupów z ryglami i fundamentami w halach
wielonawowych są takie same jak w halach jednonawowych. Charakterystyczne jest
stosowanie w halach wielonawowych słupa pośredniego lub skrajnego przegubowo
połączonego z fundamentem i ryglem (tzw. wahacza).
Rygle w halach wielonawowych mogą być jednoprzęsłowe, co jest korzystne z uwagi na
łatwość montażu, lub wieloprzęsłowe, co jest rozwiązaniem korzystniejszym ze względów
statyczno-wytrzymałościowych.

Ramy ze ściągiem
W układach płaskich ramowych wprowadzenie ściągu znacząco zmniejsza maksymalne
wartości momentów zginających, występujące w sztywnych narożach ramy.
Zastosowanie ściągu umożliwia także przegubowe oparcie słupów na fundamentach.
W rezultacie takie konstrukcje hal charakteryzują się dużo mniejszym zużyciem stali (bo
można przyjmować mniejsze przekroje rygli) oraz znacznym zmniejszeniem objętości
fundamentów (w stosunku do sztywnego zamocowania słupów w stopach fundamentowych).

W przypadku ram o rozpiętości do 36 m popularnym rozwiązaniem jest zastosowanie

ściągu na wysokości narożnych węzłów ramy z równoczesnym wzmocnieniem części
przywęzłowej rygla (najczęściej wzmocnienie realizuje się poprzez przyspawanie do dolnej
części rygla połówki tego samego dwuteownika, z którego zaprojektowano rygiel). Ściąg jest
mocowany do końca wzmocnienia rygla.

α[%]

lw

rygiel

hr
Efektywna długość słup
wzmocnienia rygla

hr
lw = 0,5 ⋅ ⋅ 100
α wzmocnienie
lw
ściąg
Przykład ramy ze ściągiem

15
Pochylenie rygla dachowego przy zastosowaniu ściągu nie może być mniejsze niż 10 %.
Połączenie rygla ze słupem jest realizowane jako doczołowe, sprężone na śruby wysokiej
wytrzymałości.
Połączenie słupów z fundamentem projektuje się jako przegubowe w przypadku hal bez
suwnic lub z suwnicami podwieszonymi, a sztywne w przypadku hal z suwnicami
natorowymi.

W przypadku ram o rozpiętości większej od 36 m stosuje się schemat ramy z dachem

łamanym (tzw. ramy mansardowe). Rygiel ramy jest w tym przypadku załamany w trzech
punktach, które razem z węzłami okapowymi leżą na osi łuku kołowego.

Gdy ściąg jest znacznej długości, w celu ograniczenia jego ugięć od ciężaru własnego, stosuje
się tzw. wieszaki – pręty przegubowo połączone z ryglami.

10%
30%
H = 0,1 L

wieszak ściąg

Rama mansardowa ze ściągiem i wieszakami

Obudowa ścienna i dachowa hal stalowych

Pokrycie dachowe i obudowa ścienna hal mogą być wykonywane jako:
- typu ciężkiego
- typu lekkiego

Obudowa powinna spełniać wymagania cieplo-wilgotnościowe zgodnie z PN-EN ISO 6940

oraz wymagania akustyczne (zgodnie z PN-B-02151-3).

16
Zadaniem obudowy ściennej i dachowej jest zabezpieczenie wnętrza hali przed wpływem
czynników atmosferycznych (śniegu, deszczu, wiatru, temperatury), a także pyłu, czy hałasu.

Do elementów obudowy hali należą:

- pokrycie dachowe
- obudowa ścienna
- świetliki dachowe
- okna
- wrota
- drzwi

Wszystkie te elementy przejmują bezpośrednio obciążenia od śniegu i wiatru.

Elementy obudowy typu ciężkiego

Ten typ obudowy był powszechnie stosowany do końca lat 60 ubiegłego wieku, zanim
pojawiła się obudowa typu lekkiego.

Na obudowę dachową typu ciężkiego stosowano głównie prefabrykowane płyty żelbetowe

(żebrowe lub korytkowe).

Płyty korytkowe:

Źródło: www.kratbet.pl

17
Wymiary płyty: długość L = 2990 mm, szerokość B = 590 mm, wysokość h = 100 mm,
grubość t = 25 mm
Płyty należało przyspawać do dźwigarów w narożach

Typowe rozwiązanie pokrycia:

- płytka korytkowa
- zatarcie betonem
- ocieplenie styropianem 5 cm na lepiku
- gładź cementowa
- 2 x papa

Inne rozwiązania stosowane jako pokrycie dachowe typu ciężkiego:

- płyty panwiowe
- płyty ze zbrojonego betonu komórkowego (ocieplane warstwą 5 cm płyty pilśniowej)

Obecnie obudowę typu ciężkiego stosuje się głównie w halach o konstrukcji

żelbetowej – najczęściej są to wielkoformatowe elementy dachowe z betonu komórkowego
YTONG.
Standardowe płyty dachowe produkowane są o grubości 125, 150, 200, 250 i 300 mm,
szerokości 60 cm i długości 600 cm. Płyty są łączone na pióro i wpust w spoinach poziomych.
Połączenie z ryglami – za pomocą kotwi z blach zahaczonych o półki rygla. Na płytach
układa się warstwy pokrycia.

Obudowa ścienna typu ciężkiego:

W halach mniejszej wysokości ściany podłużne i szczytowe były wykonywane z elementów
drobnowymiarowych (cegły, pustaki ceramiczne, bloczki z betonu komórkowego) przy
większych wysokościach pokrycie ścian było wykonywane z wielkowymiarowych,
prefabrykowanych płyt np. z betonu komórkowego.
Obecnie obudowę typu ciężkiego stosuje się głównie w halach o konstrukcji żelbetowej –
najczęściej są to wielkoformatowe elementy dachowe z betonu komórkowego YTONG.
Standardowe płyty dachowe produkowane są o grubości 125, 150, 200, 250 i 300 mm,
szerokości 60 cm i długości 600 cm. Płyty są łączone na pióro i wpust w spoinach poziomych.
Połączenie z ryglami – za pomocą kotwi z blach zahaczonych o półki rygla. Na płytach
układa się warstwy pokrycia.

18
 Obecnie – najczęściej ściany typu ciężkiego są wykonywane w technologii
wielkoformatowych płyt z betonu komórkowego YTONG. Jest to szczególnie dobre
rozwiązanie, gdy budynek hali należy podzielić na strefy ogniowe ze względu na
bezpieczeństwo przeciwpożarowe.
Standardowe płyty ścienne mają grubości 150, 200, 240 , 300 i 375 mm, szerokość 60 cm,
długość 600 cm.
Połączenie ze słupem hali wykonuje się za pomocą kotwi z blach zahaczonych o stopki słupa
i przybijanych do płyty gwoździami.

UWAGA ZADANIE !!!

Proszę obejrzeć film instruktażowy:

Budowa hali z wielkoformatowych płyt

zbrojonych YTONG

Elementy obudowy typu lekkiego

Pokrycia dachowe

Lekka obudowa dachów może być realizowana w dwóch wersjach:

- w wersji bezpłatwiowej
- w wersji płatwiowej (tu płatwie dachowe stanowią konstrukcję wsporczą obudowy
dachowej)

W pokryciach bezpłatwiowych elementy osłonowe dachu opierają się bezpośrednio na

ryglach dachowych. Ze względu na to, że rygle te stanowią wtedy podpory obudowy – takie
rozwiązanie stosuje się przy niedużych rozstawach układów poprzecznych, a same elementy
osłonowe charakteryzują się dużą nośnością.

19
Przykład bezpłatwiowego pokrycia (blacha trapezowa wysokofałdowa)

Źródło: www.pp-ki.pl

Pokrycia dachowe w wersji płatwiowej charakteryzują się stosunkowo małą nośnością, stąd
wymagają dosyć gęstego rozstawu podpór. Takimi podporami są płatwie dachowe.

Przykład hali z pokryciem dachowym w wersji płatwiowej

Źródło:www.remo.pl

20
Blachy fałdowe to dźwigary powierzchniowe, wykonane z blach metalowych przez ich
ukształtowanie w taki sposób, aby zwielokrotnić moment bezwładności przekroju
(sztywność) w stosunku do blachy płaskiej.

Blachy fałdowe produkuje się na giętarkach rolkowych z cienkich blach stalowych lub
aluminiowych grubości od 0,4 do 1,25 mm.

Źródło: www.izolacje.com.pl

Blachy są obustronnie cynkowane, a następnie najczęściej powlekane lakierami

poliestrowymi, silikonem lub lakierami epoksydowymi.

Można wyróżnić 3 kolejne generacje blach fałdowych:

- pierwsza generacja (najstarsza)
Dźwigary profilowane jednokierunkowo (blachy fałdowe, blachy faliste) bez usztywnień
poprzecznych i podłużnych ścianek.
Takie wyroby mają małą wysokość konstrukcyjną (do około 70 mm)
Stosowane najczęściej jako osłonowe płyty ścienne lub dachowe przy rozstawie podpór do
3,5 m.

21
Blachy faliste

Źródło: www.izobud-olsztyn.pl
Przykładowo:
Szerokość arkusza B = 800 lub 1000 mm
Długość L = 2000, 2500, 3000 mm
Wysokość fali h = 27 mm
Rozstaw podpór – do 3 m

Blachy fałdowe
Np. – blacha T55/188

Źródło: www.pl.all.biz

L = 2000 do 12000 mm
h = 35 lub 55 mm

- druga generacja
Blachy fałdowe ze ściankami usztywnionymi podłużnie
Dzięki dodatkowym przetłoczeniom tworzą się quasi-żeberka środników i półek, co znacznie
wpływa na zwiększenie nośności ścianek.
Wysokość profili wzrosła dzięki temu nawet do 150 mm.
Dodatkowe zastosowanie stali o podwyższonej wytrzymałości sprawia, że rozpiętości podpór
można było zwiększyć nawet do 10 m.

22
Zastosowanie – najczęściej jako osłonowe elementy nośne dachów

Przykład - Profile trapezowe konstrukcyjne (samonośne) firmy Balex

Grubości blach : 0,75 mm, 0,88 mm, 1,0 mm, 1,25 mm

Powłoki: ocynk Z275,ocynk Z275 + poliester 15 µm
Stal: S320GD

- trzecia generacja
Blachy fałdowe trzeciej generacji mają usztywnienia podłużne i poprzeczne środników i
półek. Dzięki temu rozpiętości między podporami mogą osiągać nawet 15 m.
Blachy fałdowe drugiej i trzeciej generacji mogą być stosowane w dachach bezpłatwiowych,
o rozpiętości przęseł od 6 do 12 m, gdzie opierają się bezpośrednio na pasach górnych
wiązarów . Stosuje się je także w konstrukcjach stropów zespolonych stalowo-betonowych

23
Źródło: www.constructalia.com

W dachach nieocieplanych blacha jest gotowym pokryciem, a w dachach ocieplonych –

warstwą nośną, na której kolejno układane są: paraizolacja, izolacja termiczna i
przeciwwilgociowa. W dachach nieocieplanych blachę układa się szerszą półką do dołu w
celu lepszego odprowadzenia wody opadowej, a w dachach ocieplonych – szerszą półką do
góry w celu lepszego podparcia warstw izolacyjnych.

W dachach nieocieplanych blacha jest gotowym pokryciem, a w dachach ocieplonych –

warstwą nośną, na której kolejno układane są: paraizolacja, izolacja termiczna i
przeciwwilgociowa. W dachach nieocieplanych blachę układa się szerszą półką do dołu w
celu lepszego odprowadzenia wody opadowej, a w dachach ocieplonych – szerszą półką do
góry w celu lepszego podparcia warstw izolacyjnych.

Płyty warstwowe
Produkowane obecnie płyty warstwowe są kompletnie wykończonymi prefabrykatami. W
odróżnieniu od stosowanych samych blach fałdowych płyty te spełniają wymagania cieplno-
wilgotnościowe, akustyczne i w zakresie szczelności przed deszczem i pyłem. Nie ma
potrzeby zatem stosować dodatkowych warstw izolacji termicznej, czy przeciwwodnej.

Płyty warstwowe są zbudowane z okładziny zewnętrznej i wewnętrznej oraz rdzenia - wkładu

termicznego.
Na okładziny stosuje się blachy grubości 05 do 0,7 mm, obustronnie ocynkowane i pokryte na
zewnątrz poliestrową powłoką lakierniczą lub laminatem PVC. Rdzeń pełni przede wszystkim
funkcję izolacji termicznej. Najczęściej jest on wykonany z samogasnącego styropianu,
laminowanej wełny mineralnej lub pianki poliuretanowej.

24
Szerokości płyt – od 800 do 1200 mm,
Długości – do 16 m

Płyta warstwowa dachowa z wkładem styropianowym

źródło: www.plyty-abo.pl

Płyta dachowa warstwowa z wkładem z wełny mineralnej

Źródło: www.plyty-abo.pl

Płyta warstwowa dachowa z wkładem z pianki poliuretanowej

źródło: www.ruukki.pl

25
W większości płyty warstwowe dachowe, ze względu na stosunkowo płaskie profile blach
zewnętrznych, nie mogą być uznane za samonośne – wymagają zatem użycia płatwi
dachowych lub – jako warstwa nośna może być wykorzystana wysokoprofilowa blacha
fałdowa – i na niej dopiero układana płyta warstwowa.

Lekka obudowa ścian osłonowych

- Blachy fałdowe

Źródło: www.lindab.com

W ścianach budynków nieocieplanych osłonowe blachy fałdowe są mocowane bezpośrednio

do poziomych rygli ściennych

26
Źródło: www.cbpanel.com.pl

W halach ocieplonych blachy fałdowe mogą stanowić warstwy zewnętrzne i/lub wewnętrzne
ścian – między nimi umieszczona jest termoizolacja.

Przykłady:
blacha zewnętrzna / izolacja z wełny/ blacha wewnętrzna

źródło: www.commercecon.pl

27
W nowoczesnych rozwiązaniach osłony ścian zewnętrznych coraz częściej projektuje się z
zastosowaniem kaset ściennych. Kasety są mocowane bezpośrednio do słupów, co
umożliwia wyeliminowanie rygli ściennych.

blacha zewnętrzna / izolacja z wełny/ kaseta

Płyty warstwowe

28
Konstrukcja:
Płyta warstwowa stanowi jednocześnie konstrukcję, jak i izolację ściany. Płyty warstwowe
składają się z dwóch okładzin z blachy stalowej oraz z rdzenia konstrukcyjno - izolacyjnego.
Rdzeń wykonany może być z wełny mineralnej, pianki poliuretanowej lub ze styropianu.
Okładziny płyt wykonane są z blachy stalowej o grubościach od 0,5 mm do 0,6 mm. Pokryte
są powłokami poliestrowymi w kolorach z palety RAL.

Poszycie z płyt w układzie poziomym nie wymaga dodatkowej podkonstrukcji - płyty mocuje
się bezpośrednio do słupów konstrukcyjnych hali, natomiast montaż płyt w układzie
pionowym wymaga dodatkowej podkonstrukcji. Obudowa z płyt rozpoczyna się zazwyczaj
od wysokości ok. 30 cm powyżej powierzchni terenu. Cokół stanowi podwalina betonowa.

Świetliki dachowe
Świetliki są elementami konstrukcyjnymi dachów hal, a celem ich stosowania jest
zapewnienia oświetlenia naturalnego we wnętrzu hali.

Ze względu na sposób rozmieszczenia świetlików na dachu można je podzielić na

podstawowe typy:
- poprzeczne (gąsienicowe)
- podłużne (kalenicowe)
- latarniowe (punktowe)

Przykład świetlika poprzecznego

Źródło: www.phutechplast.pl

29
Przykład świetlika podłużnego (kalenicowego)

Źródło: www.jfcpolska.com

Przykład świetlików latarniowych (punktowych)

Źródło: www.mpla.info

W halach istniejących można spotkać świetliki o różnej konstrukcji i kształcie. Zazwyczaj

były one wykonywane z przekrojów walcowanych i szklone – często szkłem zbrojonym
siatką z drutu ocynkowanego. Przekroje świetlików tradycyjnych: trójkątne, prostokątne, o
kształcie trapezu.
Obecnie rzadko stosuje się takie rozwiązanie ze względu na duży ciężar, tworzenie się
worków śnieżnych oraz straty ciepła i trudności w utrzymaniu czystości świetlików.

30
W nowoczesnych rozwiązaniach hale są doświetlane świetlikami z lekkich tworzyw
sztucznych, które przepuszczają światło. Najczęściej jest to akryl lub poliwęglan.

Przykład zamocowania świetlika kalenicowego

www.traskostal.pl

Konstrukcje wsporcze obudowy dachów i ścian hal

Powierzchniowe elementy osłonowe dachów i ścian wymagają na ogół dosyć gęstej siatki
podpór (nie dotyczy to samonośnych blach fałdowych i płyt, które mogą być bezpośrednio
mocowane do konstrukcji nośnej hali. W celu podparcia elementów osłonowych w dachach
hali stosuje się płatwie, a w ścianach rygle ścienne oraz słupy pośrednie.

Płatwie dachowe
Przejmują obciążenia od ciężaru pokrycia dachowego i obciążeń klimatycznych (śnieg, wiatr)
Rozmieszcza się je wzdłuż osi podłużnej hali, równolegle do kalenicy.
W zależności od rozstawów układów nośnych hali płatwie mogą być pełnościenne (do
rozpiętości 6 m), ażurowe (od 8 m) lub kratowe (od 9 m).

31
Przykład zastosowania płatwi pełnościennych:

Źródło: www.polonex.pl

Przykład zastosowania płatwi ażurowych:

Źródło: www.constructalia.com

32
Przykład zastosowania płatwi kratowych:

Źródło: www.cobouw.pl

Najczęstsze przekroje poprzeczne płatwi pełnościennych:

- przekroje walcowane na gorąco
- dwuteowniki (najczęściej IPE)
- ceowniki (choć są niekorzystne, ponieważ środek ścinania jest na zewnątrz przekroju, co
powoduje dodatkowe skręcanie)

Stosowanie kształtowników walcowanych jest wygodne ze względu na małe trudności

wykonawcze. Często takie płatwie mogą być również elementami projektowanych stężeń
połaciowych.

- kształtowniki profilowane z blach giętych na zimno

- profile ceowe

33
 - profile zetowe

- profile sigma

Płatwie zimnogięte produkuje się z blach grubości 2 do 5 mm, często ze stali o granicy
plastyczności fy = 345 do 390 Ma. Są one bardzo ekonomiczne, ponieważ zużycie stali jest od
30 do 50% mniejsze niż w przypadku płatwi z przekrojów walcowanych na gorąco.
Wymagane jest jednak staranne wykonanie zabezpieczenia antykorozyjnego (np. przez
cynkowanie).

Sposób obliczeń płatwi zimnogiętych jest jednak dużo bardziej skomplikowany od

przekrojów walcowanych (wg normy PN-EN 1993-1-3: 2008. Eurokod 3: Projektowanie
konstrukcji stalowych. Część 1-3: Regóły ogólne. Reguły uzupełniające dla konstrukcji z
kształtowników i blach profilowanych na zimno)

34
Płatwie ceowe należy ustawiać środnikiem w stronę okapu – jest to korzystniejsze ze
względów wytrzymałościowych z uwagi na położenie środka ścinania ceownika). Łatwiejsze
jest także wykonanie połączenia z ryglem dachowym.
Płatwie można mocować do rygli dachowych za pomocą elementów pośrednich z
kątowników walcowanych, kątowników giętych, lub odpowiednio wygiętych blach.

Przykłady połączeń płatwi z ryglem dachowym

Źródło: Biegus A.: Stalowe budynki halowe. Arkady, 2004.

Jeżeli rygle dachowe są dźwigarami kratowymi, to płatwie powinny być usytuowane w

węzłach pasów górnych wiązarów.
Rozstaw płatwi – optymalnie od 1 do 2,5 m.

Ze względu na nachylenie połaci dachowej płatwie są elementami zginanymi dwukierunkowo

(ukośnie). Jeżeli płatwie współtworzą np. stężenie połaciowe poprzeczne, to może wystąpić w
nich również siła ściskająca. Ponadto płatwie są skręcane.
W przypadku płatwi z kształtowników walcowanych na gorąco, wpływ ich wytężenia
skręcającego jest pomijany. Nie można tego zrobić w przypadku płatwi z profili
zimnogiętych.

Schematy statyczne płatwi pełnościennych:

→ belka wolnopodparta - w halach posadowionych na szkodach górniczych lub dla dachów,
w których przewiduje się nierównomierne osiadanie wiązarów;

35
Wada – rozwiązanie nieekonomiczne
Zaleta – dogodny montaż
→ belka ciągła przegubowa (gerberowska) – rzadko – dla przypadków, w których przewiduje
się niewielkie nierównomierne osiadanie wiązarów;

→ belka ciągła – najczęściej stosowana ze względów ekonomicznych.

Niedogodnością w przyjęciu takiego schematu statycznego jest konieczność wykonywania
konstrukcyjnych połączeń uciąglających, przenoszących momenty zginające, co może w
warunkach montażu być kłopotliwe.

Korzystny rozkład sił wewnętrznych i małe ugięcia płatwi w schemacie belki

wieloprzęsłowej, a także dogodny montaż cechuje rozwiązania poniżej:

0,1l 0,15l 0,1l 0,1l

0,15l 0,15l

Płatwie o schematach statycznych ustrojów wieloprzęsłowych projektuje się z belek quasi-

jednoprzęsłowych, które uciągla się w ustroje wieloprzęsłowe. W tym celu stosuje się
dodatkowe elementy uciąglające lub stosuje się belki długości większej niż rozstaw ich
podpór i łączy elementy na zakład.

36
Obciążenia płatwi

s
w
g

a
z
qy
y
y
α qz
q

z
d

Płatwie są dwukierunkowo zginane :

z q

qz
y
qy
α
Obciążenia:
- ciężar własny płatwi g [kN/m]
- ciężar własny pokrycia gp [kN/m2]
- obciążenie śniegiem s [kN/m2]
- obciążenie wiatrem w [kN/m2]

( )
q z = g + g p ⋅ a + s ⋅ a ⋅ cos α ⋅ cos α + w parcie ⋅ a [kN/m]

qy = (g + g p ⋅ a + s ⋅ a ⋅ cos α ) ⋅ sin α [kN/m]

(gdy schemat wiatru na płatew – ssanie – to w kombinacji ze śniegiem nie uwzględnia się)
M y = f (q z ) - zginanie względem osi y

M z = f (q y ) - zginanie względem osi z

V y = f (q y ) , V z = f (q z )

37
Sprawdzenie nośności (wzory 6.61 i 6.62 Eurokodu 3-1-1 – sprawdzenie nośności na zginanie
ze ściskaniem)
M y , Ed M
k yy + k yz z , Ed ≤ 1
M y , Rk M z , Rk
χ LT
γ M1 γ M1
M y , Ed M
k zy + k zz z , Ed ≤ 1
M y , Rk M z , Rk
χ LT
γ M1 γ M1

Powinna być spełniona zależność :

M z , Ed M y , Ed
≤
M z , Rk M y , Rk
γ M1 γ M1
Mz można zmniejszyć wprowadzając dodatkowe podpory w płaszczyźnie dachu (zmniejszyć
długość obliczeniową l0 dla momentu Mz) .

Można np. wprowadzić 1 albo 2 ściągi - albo – inna metoda – zastosować stężenia dachowe
w postaci wykratowania.

l1
ściąg
l l1

l1

dźwigary
l1 = l/3

Ściągi wykonuje się z pełnych prętów okrągłych, z gwintowanymi końcówkami, co

umożliwia regulację ich naciągu za pośrednictwem nakrętek.

38
Stan graniczny użytkowalności płatwi
ugięcie :

5 q y ⋅ l0
4

f y = 0,5 ⋅ ⋅ ,
384 EI z

5 q z ⋅ l0
4

f z = 0,5 ⋅ ⋅ ,
384 EI y

l0
fw = f y + f z ≤ f dop =
2 2

200

Płatwie ażurowe
Oszczędności stali przy zastosowaniu płatwi ażurowych w stosunku do płatwi o przekroju
walcowanym pełnościennym mogą sięgać nawet 40%. Wykonanie belek ażurowych jest
jednak znacznie bardziej skomplikowane, stąd ich produkcja powinna odbywać się w sposób
przemysłowy.
Płatwie ażurowe są projektowane jako belka jednoprzęsłowa.

Przykłady rozwiązań

Źródło: Biegus A.: Stalowe budynki halowe. Arkady, 2004.

39
Płatwie kratowe
Stosowane przy rozpiętości 9 do 18 m, wykonywane również jako belki jednoprzęsłowe
swobodnie podparte. Cechuje je duża sztywność i nośność W porównaniu z płatwiami z
pełnościennych kształtowników walcowanych zużycie stali jest mniejsze o od 35 do 60 %.

Przykłady płatwi kratowych

Źródło: Biegus A.: Stalowe budynki halowe. Arkady, 2004.

Rygle ścienne
Szkielet nośny ścian może składać się z samych rygli ściennych (na ogół przy rozstawie
układów poprzecznych do 6 m):

40
 q q
w

w
Słup
główny

Rygiel ścienny

Lub z rygli ściennych i słupów pośrednich:

Słup
główny

Rygiel ścienny Słup pośredni

Do rygli mocuje się płytowe elementy osłonowe: blachy fałdowe, płyty warstwowe.
Rygle przejmują obciążenia od parcia i ssania wiatru oraz obciążenia pionowe od ciężaru
własnego konstrukcji osłonowej ścian, ciężaru okien, bram i ewentualnie instalacji
podwieszonych do ścian.

Rygle ścienne można podzielić na:

- podwalinowe – usytuowane nad belką podwalinową
- pośrednie
- oczepowe – usytuowane w linii okapu. Mogą one pełnić rolę także płatwi okapowych.

Połączenia rygli ściennych ze słupami, a także słupów pośrednich z fundamentem i

konstrukcją dachu projektuje się jako przegubowe.

41
Połączenia rygli ściennych ze słupami, a także słupów pośrednich z fundamentem i
konstrukcją dachu projektuje się jako przegubowe.

Na przekroje poprzeczne rygli ściennych przyjmuje się najczęściej:

- przekroje walcowane na gorąco – dwuteowniki, ceowniki, przekroje skrzynkowe utworzone
z dwóch ceowników,
- przekroje z blach giętych na zimno – przekroje ceowe, zetowe i sigma.

Rygle są prętami zginanymi dwukierunkowo (od obciążenia wiatrem i ciężaru ściany), a jeżeli
stanowią elementy współtworzące stężenia leżące w płaszczyźnie ścian, to także ściskanymi.
Nie ma w Eurokodach wytycznych odnośnie ograniczenia ugięć w stanie granicznym
użytkowalności (można przyjmować warunki jak dla płatwi).

42